imithetho yenkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, umnyango wezomthetho,...

38
Imithetho yeNkambiso elungile 2017

Upload: others

Post on 11-Aug-2020

1 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Imithetho

yeNkambiso elungile 2017

Page 2: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Uhlu lokuqukethwe

Imiyalezo evela ebuholini bethu .............................. 2-4

Ukusebenzisa imithetho wenkambiso elungile ......... 5

Ukuhleleka kwemithetho yenkambiso elungile ........... 5

Izinqubomgomo nemithetho yendawo ye-Massmart 5

Izinkolelo zethu ........................................................ 6

Isingeniso .................................................................. 7

Ubani obhekelelwe imithetho yenkambiso elungile . 7

Izibopho zabasebenzi ................................................. 7

Izibopho ezengeziwe zabaphathi ............................... 8

Ukuqondiswa kwezigwegwe ngokwephula imithetho 8

Ukuphakamisa izinto ezikhathazayo nokukhuluma ... 9

Imibono ngenkambiso elungile .................................. 9

Kwenzekani uma kuphakanyiswa okukhathazayo okuqondene nenkambiso elungile .............................. 9

Ukungahlukumezi ..................................................... 10

Kuphakanyiswa kanjani okukhathazayo ................... 10

Imibandela ebikwa ngokushesha ............................... 11

Imibuzo nezimpendulo ............................................. 12

Ukuhola ngobuqotho endaweni yethu yomsebenzi .. 13

Indawo yomsebenzi engenabo utshwala nezidakamizwa .......................................................... 13

Ukuvimbela ukucwasa nokuhlupha ......................... 13

Ukuziphatha ngendlela engafanele .......................... 14

Iholo nezinkokhelo .................................................. . 14

Ukuxabana kwemibono ............................................. 15

Ukutshalwa kwezimali ............................................... 15

Ukuqashwa ngaphandle ........................................... 15

Ukuqashwa kwaphambilini ....................................... 15

Ubudlelwano ngqo nabathengisi-mpahla .................. 16

Izipho nokuzithokozisa ........................................... . 16

Ubudlelwano ngqo nabanye abasebenzi ................. 17

Izimpahla ze-Massmart ...................................... 17

Imibuzo nezimpendulo ................................. .18–21

Ukuhola ngobuqotho endaweni yethu yokuthengisa .......................................................... 22

Ukuncintisana okulungile nokuthengiselana okulungile ............................................................. 22

Ukungathembeki okwenziwe ngenhloso ............ 22

Ubuqotho kwezezimali nokungahambisi ngokomthetho ekubaleni .................................... 23

Ukuhwebelana ngaphakathi ............................. . 23

Imikhuba yokuhweba ethiyayo .......................... . 23

Imibuzo nezimpendulo.................................. .24–25

Ukuhola ngobuqotho emiphakathini yethu ............ 26

Ukumelana nenkohlakalo .................................... 26

Ukumelana nokushushumbisa imali .................... 27

Igunya lokusebenza ............................................ . 27

Izibopho ezithinta imvelo, impilo nokuphepha endaweni yomsebenzi ......................................... 27

Ukuphepha kokudla nemikhiqizo ......................... 28

Ukuvikela ulwazi oluqondene nabantu kanye nebhizinisi ........................................................... 28

Izenzo ezithinta uhulumeni noma ezepolitiki ...... 29

Ukuhwebelana kwamazwe ngamazwe ............ . . 29

Izitatimende zabezindaba .................................. . 29

Imibuzo nezimpendulo.................................. .30–34

Izinombolo ze-Massmart zenkambiso elungile ........ 35

Ukuzihlangula kokugcina ....................................... 36

Inkomba ................................................................. 37

Page 3: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

2

Umyalezo ovela kuSihlalo we-Massmart

zinkolelo ezenza njalo sehluke kwabanye – ukuhlonipha umuntu

ngamunye, ukunikeza abathengi bethu izinkonzo nokulwela

ukwenzisisa kumi esisekelweni sobuqotho. Kuhlale njalo kuchaza

ukuthi singobani njenge-Massmart. Siyazi ukuthi indlela esiphatha

ngayo ozakwethu, abathengisi-mpahla, abathengi nabadlalindima

abaqavile kubalulekile ekwakheni igama lethu, kodwa futhi kuhlala njalo

kuyingxenye ye-DNA yethu. Sonke sinesibopho ngokuhlanganyela futhi

kudingeka ukuthi silwele ubuqotho ngamazwi nangezenzo zethu

ngesikhathi sifezekisa inhloso yethu enkulu yokusiza abantu bonge imali

ukuze baphile kangcono.

Mhlawumbe okubaluleke nakakhulu, sidinga ukukhuluma uma sibona

noma sizwa mayelana nokuziphatha okungafanele. Sidinga ukwenza

izinqubo ezithinta inkambiso elungile ezilungile ngokuqhubekayo

emhlabeni obukeka uya ngokuya nokuba indida. Lokhu kuyingxenye

yokukholelwa kwethu ekwenzeni kahle ngokwenza into elungile, ngazo

zonke izikhathi, kuzo zonke izindawo nasemiphakathini esisebenza kuyo.

Sidinga isibindi sobuqotho nokukholelwa ekuphoseleni inselelo bukhoma

nasekuqedeni ukuziphatha okungahambi ngendlela elungile noma yikuphi

lapho sihlangabezana nakho khona. I-Massmart izibophezele ekubeni

amandla angempela futhi abukhali amele okuhle eminothweni

nasemiphakathini esisebenza kuyo.

Thina njengamalungu ebhodi sizibophezele eMithethweni ye-Massmart

yenkambiso elungile. Sikumemela ekutheni wenze okufanayo, ukuze

sikwazi ukwenza i-Massmart indawo enhle kakhulu abasebenzi

abangasebenza kuyo; indawo enhle kakhulu abathengi abangathenga

kuyo; indawo enhle kakhulu abathengisi-mpahla abangadlulisela

izimpahla zabo kuyo nendawo enhle kakhulu abaninizabelo abangatshala

kuyo.

Kuseni Dlamini,

uSihlalo we-Massmart

Kuseni Dlamini

Chairperson

Massmart Holdings Ltd.

I

Page 4: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

3

Umyalezo ovela kumphathimandla omkhulu we-Massmart

uyisifiso se-Massmart ukuthi ibe ngumthengisi othenjwa

kakhulu e- Afrika. Ngokuthi omunye nomunye wethu

azibophezele ekwenzeni into elungile, kungakhathelekile

ukuthi izimo zinjani, sizothola ukwethenjwa abasebenzi bethu,

abathengi, abathengisi-mpahla, abaninizabelo nabalingani

bezebhizinisi. Ukuthemba kuyisisekelo sabo bonke ubudlelwano

obuphumelelayo, obuqondene nawe nobezebhizinisi, ngakho kuyinto

okufanele izenzekele kithina.

Siyazi ukuthi imikhuba enenkambiso engalungile ebhizinisini lethu,

noma ngabe ibandakanya abadlalindima abangaphakathi noma

abangaphandle, inamandla okulimaza igama lethu, ibukele phansi

ukwethenjwa abadlalindima futhi icekele phansi igama lethu. Ukuze

sisize abasebenzi bethu baqonde izinga lokuziphatha

ngokwenkambiso elungile esililinde ngokuphelele, sakhe iMithetho

yeNkambiso elungile, ehambisana neSitatimende seNkambiso

elungile. Ngigqugquzela ukuthi uyifunde le Mithetho yokuziphatha

ngendlela elungile.

Ngokufinyelela kulawa mazinga enkambiso elungile aphakeme,

nokuba nesibindi sokukhuluma uma engalandelwa, singakwazi ukusiza

sakhe futhi sigcine ukwethenjwa yibo bonke abasebenzi, abathengi,

abathengisi-mpahla, abaninizabelo nabalingani kwezebhizinisi.

Siyabonga ngakho konke okwenzayo ukukhonza abathengi bethu ube

usebenza ngezinga lobuqotho eliphakeme kakhulu, nsukuzonke!

Guy Hayward,

Massmart CEO

Guy Hayward

CEO

Massmart Holdings Ltd.

K

Page 5: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

4

Umyalezo ovela kumphathimandla we- Walmart Inc.

siko lethu elehlukile ligqugquzela inhloso yethu yokongela abantu imali ukuze baphile kangcono, kanti isisekelo sesiko lethu ukuzibophezela ekusebenzeni ngobuqotho. Ngisho noma siguquka ukuze sihlangabeze izindo zabathengi bethu, i-Walmart izohlala imile

ezintweni ezibalulekile, ezinkolelweni nasekuziphatheni obekusikhombisa indlela eminyakeni engama-50 eyedlule.

Akukhathalekile ukuthi omunye nomunye wethu usebenza kuphi

enkampanini yethu etholakala emhlabeni wonke, lesi Sitatimende

seNkambiso elungile siyinkombandlela yokwenza isibonelo sobuqotho

njengelungu le-Walmart. Siyisu lansukuzonke lokwenza izinqumo

ezethembekile, ezilungile futhi ezingenzeleli ngesikhathi sisebenza

ngokuhambelana nayo yonke imithetho nezinqubomgomo zethu. Lesi

Sitatimende seNkambiso elungile siqondene nami, nebhodi

labaqondisi nawo wonke amalunga kuwo wonke amazinga

enhlangano yethu.

Ngokuziphatha kwakho ngendlela elungile nokuvuma kwakho

ukukhulumela amazinga aphakeme kakhulu, sithola futhi sigcine

ukwethenjwa abathengi bethu, komunye ngomunye kanye

nemiphakathi esendaweni yethu. Sikholelwa ezindlekweni eziphansi

nsukuzonke nasentengweni ephansi nsukuzonke, kodwa kuphela uma

kufezeka ngobuqotho bethu nsukuzonke.

Siyabonga ngokuzibophezela kwakho eSitatimendeni sethu

seNkambiso elungile. Kusho okungaphezu kokwenza izinqumo

ezilungile; kukhombisa ukuthi uyayikhathalela i-Walmart, igama lethu

nabathengi bethu.

Doug McMillon

President and CEO

Walmart Inc.

Doug McMillon,

CEO Walmart Inc.

I

Page 6: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

5

Imithetho yethu yenkambiso elungile izokwethulela izinkambo nezindlela zokuziphatha ezakha indawo yomsebenzi enokwethembeka, ukulunga nokungenzeleli ibe isebenza ngokuhambelana nayo yonke imithetho nezinqubomgomo zethu. Izokusiza ukuthi ubone izimo okungenzeka zibe khona emsebenzini wakho noma endaweni yakho yomsebenzi okungenzeka zibe ukwephula izinkambiso ezilungile zenkampani yethu. Uzofunda futhi nokuthi yini okufanele uyenze uma unemibuzo mayelana nezinto ezithathwa njengokuziphatha ngendlela elungile.

Ihleleke kanjani imithetho yenkambiso elungile

• Ngaphakathi ekhaveni engaphambili, u-Guy Hayward (Umphathimandla we-Massmart), uKuseni Dlamini (uSihlalo we-Massmart) no-Doug McMillon (uMengameli noMphathimandla we-Walmart) babalula ukuthi kubaluleke kanjani kithina sonke ukuthi silandele iMithetho yethu yeNkambiso elungile nokubika noma yini esibona ukuthi kungenzeka yephule leyo nkambiso.

• Ikhasi elilandelayo liveza Izinkolelo Zethu. Lezi yizinkolelo eziyisisekelo ze-Massmart kuzo zonke izinhlobo zokuziphatha, okufaka nokwenza ngobuqotho.

• Isigaba sesingeniso sinikeza incazelo yokuthi kuyisibopho sawo wonke umuntu ukuhambelana neMithetho yenkambiso elungile nokubika lokho obona sengathi kungenzeka kwephule inqubomgomo yethu noma imithetho.

• Isigaba esimayelana nokuPhakamisa okukhathazayo

nokukhulumaa sikuyalela ukuthi ungawucela kanjani umbono ngaphambi kokuba uthathe izinyathelo nokuthi ungakubika kanjani ocabanga ukuthi kungenzeka kwephule inkambiso elungile, okufaka nokuthi wenziwa kanjani umbiko ofihlekile ngaphandle kokunikeza igama lakho.

• Le nkomba ikunikeza ulwazi jikelele ngezinqubomgomo

eziningi ze-Massmart, kodwa hhayi zonke. Eminye yemibuzo evame ukubuzwa ifakiwe ukusiza ukuchaza izinqubomgomo kangcono. Kukhona futhi nezibonelo zokuthi

isebenza kanjani le Mithetho yeNkambiso elungile nezinye izinqubomgomo ze-Massmart kuwo wonke amazwe esisebenza kuwo.

Izinqubomgomo ze-Massmart neMithetho yendawo

I-Massmart ikhipha izinqubomgomo eziningana, le Mithetho yeNkambiso elungile ingenye yazo, ezenzelwe ukunikeza abasebenzi inkombandlela eqondene nazo zonke izindawo. Kuyisibopho sethu ukuthi sazi zonke izinqubomgomo okungenzeka zisebenze kuzo zonke izindawo zebhizinisi lethu. Uma ungenaso isiqiniseko mayelana nezinqubomgomo okudingeka ukuthi sinamathele kuzo, sicela ukhulume nomphathi wakho, umphathi wabasebenzi, uMnyango wezomthetho noma i-Massmart Ethics.

I-Massmart yenza ibhizinisi emazweni amaningi. Abasebenzi bethu bayizakhamizi zamazwe amaningi. Ngenxa yalokho, imisebenzi yethu incike emithethweni, izimiselo, izinqubomgomo, imikhuba namasiko aminingi ehlukene. Imisebenzi yethu kufanele ihambelane nayo yonke imithetho, izinqubomgomo nezimiselo eziqondene emazweni esisebenza kuwo, ngaphezu kwale Mithetho yenkambo elungile. Kwezinye izikhathi, kungenzeka imithetho yamazwe amabili noma ngaphezulu iphambane nemithetho yeNkambiso elungile. Uma uhlangabezana nokuphambeneyo, thinta i-Massmart Ethics ukuze ikunike inkomba mayelana nokuthi uwusebenzise kanjani uMthetho weNkambo elungile ezweni lakho.

Sithinte Akukuvezi futhi kuyimfihlo

0800 20 32 46 massmart@ethics-line .co .za walmartethics .com

Izinombolo zocingo eziqondile zawo wonke

amanye amazwe ase-Afrika abalulwe

ngemuva kuleli bhuku

Page 7: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

6

I-Massmart iyinhlangano eholwa ngenkambiso elungile esekelwe ezintweni ezibalulekile. Izinkolelo zethu ziyizinto ezibalulekile ezingumongo ezinika inkomba ezinqumeni zethu nasebuholini bethu.

Ngabe wenza izinqumo ezilungile? Uma kufanele wenze noma yisiphi isinqumo, kufanele uzibuze le mibuzo elandelayo: • Ngabe siyavumelana

neziNkolelo zethu • Ngingafisa yini abanye bazi mayelana naso?

Uma impendulo kunoma yimuphi kule mibuzo kungu cha, cabanga ukuthi isenzo ongase usenze siyahambelana yini neMithetho yethu yeNkambiso elungile. Uma singahambisani, thola isu elingcono lokwenza. Uma ungenaso isiqiniseko ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma Ihhovisi le-Massmart leNkambiso elungile.

Izinkolelo zethu

Ukuhlonipha umuntu

ngamunye Siyabazisa bonke abasebenzi, senza umsebenzi esiwenzayo ube ngowethu futhi siyaxhumana ngokulalela nokwabelana imibono.

Ukukhonza

abathengi bethu Silapha ukuzosebenzela abathengi bethu, ukwesekana nokunikela emiphakathini yendawo yethu.

Ukuphokophel

ela ukwenzisisa Sisebenza njengeqembu futhi sikhombise izibonelo ezinhle sibe sisungula kabusha futhi sibe ngcono nsuku zonke.

Senza izinto ngezinga lobuqotho eliphezulu kakhulu ngokuthi sethembeke, ngokungakhethi nokungenzeleli, sibe sisebenza ngokuhambelana nayo yonke imith

Umbono we-Massmart Ethics

ukuphakamisa ubunikazi besiko

lenkambiso elungile le-Massmart

kubo bonke abadlalindima.

Page 8: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

7

Ubani obhekelelwe iMithetho yeNkambiso elungile?

Abasebenzi nabaqondisi

Imithetho yethu yeNkambiso elungile iqondene nabo bonke abasebenzi kuwo wonke amazinga enhlangano, kanye nawo wonke amalungu ebhodi yabaqondisi be-Massmart Holdings Limited. Futhi iqondene nabo bonke abasebenzi nabaqondisi bezinkampani ezilawulwa i-Massmart.

Abantu abangabandakanyeki ngokuqondile I-Massmart ilindele ukuthi bonke abathengisi-mpahla, ababonisi, izinkampani zomthetho, izinkampani zobudlelwano nomphakathi, osonkontileka nabanye abanikezeli-zinkonzo benze ngokwenkambiso elungile ngendlela evumelana nale Mithetho yeNkambiso elungile. Uma uqasha umuntu ongabandakanyeki ngokuqondile, kufanele uthathe izinyathelo ezamukelekayo ukuqinisekisa ukuthi lo muntu ongabandakanyeki ngokuqondile uyazi ngalesi Sitatimende seNkambiso elungile noma iMithetho yeNkambiso elungile, waziwa ngobuqotho futhi wenza ngendlela enokuzibophezela evumelana namazinga ethu.

Izibopho Zabasebenzi Wonke umsebenzi we-Massmart unesibopho:

• Sokulandela umthetho ngazo zonke izikhathi. Uma ubona noma yimuphi umsebenzi ephula umthetho, noma uma ucelwa ukuthi wenze into okholwa ukuthi kungenzeka iphule umthetho, xoxisana ngayo ngokushesha nomphathi wakho noma ne-Massmart Ethics.

• Sokufunda futhi aqonde iZinkolelo Zethu futhi azisebenzise emsebenzini wakhe nasendaweni yomsebenzi nsuku zonke. Sokufunda izinqubomgomo eziqondene nomsebenzi wakhe. Akekho olindele ukuthi isisebenzi sazi zonke izinqubomgomo ngekhanda, kodwa kuhle ukuba nokuqonda okuyisisekelo kwezinto ezibalulwe kuleyo naleyo nqubomgomo.

• Sokucela usizo kumphathi wakhe, ku-Massmart Ethics noma ezinye izinsiza ze-Massmart uma enemibuzo mayelana nokusebenza kwale Mithetho yeNkambiso elungile noma ezinye izinqubomgomo ze-Massmart.

• Sokuphakamisa ngokushesha noma yini ekhathazayo bona noma abanye okungenzeka babe nayo mayelana nezicelo okungenzeka zibe khona noma izenzo okungenzeka zephule le Mithetho yeNkambiso elungile noma, noma yiphi enye inqubomgomo ye-Massmart.

• Sokuphakamisa noma yini ekukhathazayo ethinta inkambiso kumphathi noma ngokuthinta i-Massmart Ethics. Uma uphakamisa okukhathazayo okuthinta inkambiso ngokusebenzisa umphathi futhi udaba lungaxazululwa, luphakamise futhi ngokusebenzisa umphathi owehlukile noma ngokusebenzisa i-Massmart Ethics. Izindlela ezehlukene zokuphakamisa okukhathazayo zichazwe kabanzi ngokuqhubeka kwale nkomba.

• Sokubambisana nokuphenya kwe-Massmart futhi ubike lonke ulwazi ngeqiniso.

Guy Hayward

Page 9: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

8

Izibopho ezengeziwe zabaphathi

Bonke abasebenzi abangabaphathi banesibopho sokwakha

isimo esigqugquzela ukuhambelana neMithetho yethu

yeNkambiso elungile. Ukuhlola imikhuba yebhizinisi enezibopho

kubaluleke njengokuhlola ukwenziwa komsebenzi. Ukuze

usisize sigcine amazinga enkambiso ephakeme ukwedlula

wonke, kufanele:

• Uthinte i-Massmart Ethics uma waziswa ngodaba oluthinta

inkambiso elungile olubalwa eMibandeleni ebikwa

ngokushesha ekhasini le-11, noma ukuze uthole usizo

mayelana nokuphatha umbuzo noma okukhathazayo

okuthinta inkambiso elungile.

• Uhlangane nalabo obika kubo ngqo ngezikhathi ezithile ukuze

nibheke iZinkolelo zethu neMithetho yethu yeNkambiso

elungile.

• Uma kukhona ukushayisana kwemibono phakathi kwamazinga ethu enkambiso elungile nezinjongo zebhizinisi, qinisekisa ukuthi inkambiso yethu elungile iza kuqala njalo.

• Uhole ngobuholi obuyisibonelo futhi ugqugquzele abasebenzi bakho ukuba benze ngobuqotho kukho konke ukuthengiselana ukuze ugweme ngisho ukuvela kokwephulwa kwamazinga ethu enkambiso elungile.

• Uma kukhona udaba oluthinta inkambiso elungile oluvelayo koyedwa wabasebenzi bakho, qinisekisa ukuthi abanye abasebenzi endaweni okuyo abenzi iphutha elifanayo. .

• Qinisekisa ukuxhumana okuvulekile ngokugqugquzela abasebenzi abasemnyangweni wakho ukuba babuze imibuzo eqondene neMithetho yethu yeNkambiso elungile.

• Ungafihli noma uzibe noma iyiphi inkinga ephambene nenkambiso elungile. Bhekana nodaba ngesikhathi esifanele futhi ufune ukuqondiswa uma kunesidingo.

• Bonga abasebenzi abaphakamisa izinto.

• Ungalokothi uhluphe noma ubani uma ephakamisa izinto

ezithinta inkambiso elungile, ngokusiza ophenyweni noma

ngokubamba iqhaza kunoma yisiphi isimangalo esihlobene

nokwephulwa okusolekayo kwanoma yisiphi isimiselo noma

umthetho kahulumeni noma inkohlakalo esolekayo

ebhekiswe kubaninizabelo.

• Uma sekuphakanyiswe okukhathazayo okuthinta inkambiso

elungile, ungagxambukeli kunoma yiluphi uphenyo kulolo

daba.

• Gqugquzela ukubikwa bukhoma kokwephulwa kwezindlela

zokuphathwa kwebhizinisi. Uma umsebenzi ebika

ngokuzithandela ukuthi ubebandakanyeka ekwephulweni

kwenkambiso elungile, ukubika bukhoma kungenzeka

kuthathwe njengento ethambisayo uma kunqunywa isenzo

sokuqondisa izigwegwe esifanele okufanele sithathwe.

Ukuqondiswa kwezigwegwe ngokwephula imithetho yeNkambiso

Isinyathelo sokuqondisa izigwegwe esifanele, esifinyelela

nesifaka ukumiswa emsebenzini, kungenzeka sithathelwe noma

yimuphi umsebenzi owephula imithetho yethu yeNkambiso

elungile, noma imithetho, izimiselo noma izinqubomgomo

eziqondene.

Page 10: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

9

Sonke kufanele njalo siphokophelele ukugcina isimo sokusebenza esigqugquzela abasebenzi ukuba baphakamise okukhathazayo mayelana nokwephulwa kweMithetho yeNkambiso elungile okungenzeka kube khona. Sivame ukuzwa izindaba zezinye izinkampani lapho abasebenzi babazi ngezinkinga, kodwa bangazizwa bekhululekile ukuphumela obala. Akekho okufanele azizwe kanjalo e-Massmart. Siza ubike izinto okungenzeka zibe khona ezihlobene nenkambiso elungile ukuze zixazululwe ngaphambi kokuba kudaleke imiphumela emibi kakhulu. I-Massmart ayikuvumeli ukuhlushwa kwanoma yimuphi umsebenzi ophakamisa okukhathazayo.

Imibono ngeNkambiso elungile Ekuqhutshweni kwebhizinisi okwejwayelekile, kungenzeka uhlangabezane nesimo lapho ungenaso isiqiniseko noma ukuziphatha kwakho kwephula iMithetho yeNkambiso elungile noma cha. Uma unombuzo othinta inkambiso elungile, ugqugquzelwa ukuthi uthinte i-Massmart Ethics ukuze uthole umbono ngomlomo noma obhaliwe ngaphambi kokuba uthathe isinyathelo.

Kwenzekani uma kuphakanyiswa okukhathazayo okuthinta inkambiso?

I-Massmart iyazibhekisisa zonke izinto ezikhathazayo ezibikwayo. Siphenya izinsolo ezithinta inkambiso elungile ngendlela eyimfihlo ukuze sibone noma kukhona yini umthetho, inqubomgomo noma uMthetho weNkambiso elungile owephuliwe. I-Massmart iphoqelekile ukukhathalela ukuvikela ubuqotho bakho konke ukuphenya, okufaka nokuvikela ababiki nofakazi ekuhlukunyezweni, ekwesatshisweni nasekuphindiseleni; ekuvikeleni ukonakaliswa kobufakazi; iqinisekise ukuthi ubufakazi bethembekile nokuthola nokubhekana nomsuka. Uma ubika ukwephulwa komthetho, i-Massmart Ethics izokwenza konke okusemandleni ukugcina ukwazeka kwakho kuyimfihlo nokuthola noma yimiphi imininingwane ehlobene nophenyo. Kungenzeka futhi i-Massmart Ethics ifune ngokwamukelekile ukuthi ofakazi bagcine uphenyo oluthile nokuthi indima yabo kulo igcinwe iyimfihlo ngendlela eqinile. Ezimweni ezinjalo, kufanele ugcine ubumfihlo futhi ungaxoxisani nabanye ngombiko wakho noma ngenqubo yophenyo. I-Massmart Ethics ngokuvamile ayiyidaluli imininingwane yophenyo, kodwa uyokwaziswa ngesimo sophenyo.

Umlamuli nenzululwazi (1869 – 1948)

Izicelo zemibono zingethulwa ku- Massmart Ethics ngaphansi kwendawo ethi “Isicelo sokuqondiswa” ku- www .walmartethics .com noma ngokusebenzisa i- Massmart Ethics Line Massmart Ethics

Page 11: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

10

Ukungahlukumezi Abasebenzi abaphumela obala ngezinto ezikhathazayo badlala indima ebalulekile ekugcineni indawo yomsebenzi enempilo, enokuhloniphana nenezithelo, futhi bavikela nabadlalindima bethu. Laba basebenzi basiza inkampani ukuthi ibhekane nezinkinga ngokushesha – ngaphambi kokuba kudaleke imiphumele emibi kakhulu. Kubalulekile ukuthi omunye nomunye kithina akhe isimo sokusebenza lapho wonke umuntu engakwazi ukuphakamisa okukhathazayo ngezinto ezithinta inkambiso elungile ngaphandle kokwesaba ukuhlukunyezwa.

Ukuhlukumeza abasebenzi abaphakamisa okukhathazayo noma ababuza imibuzo mayelana nokungaziphathi ngendlela efanele ngeke kubekezelelwe. Okukhathazayo kufanele kuphakanyiswe ngokwethembeka, okusho ukuthi wenze umzamo wangempela ukunikeza ulwazi olwethembekile futhi oluqondile, ngisho noma ngabe emva kwesikhathi kutholakala ukuthi uphundulekile. I-Massmart igodla ilungelo lokuqondisa izigwegwe noma ubani obika okungelona iqiniso ebe azi ukuthi akulona iqiniso noma owenza ngendlela engafanele. Kodwa-ke, uma isisebenzi sibika ngokuzithandela ukuthi besibandakanyeke ekwephuleni inkambiso elungile, ukubika bukhoma kungenzeka kuthathwe njengento ethambisayo uma kunqunywa isenzo sokuqondisa izigwegwe esifanele okufanele sithathwe.

I-Massmart ngeke imise emsebenzini, yehlise esikhundleni noma ibandlulule abasebenzi ngokuphakamisa okukhathazayo. Kubalulekile futhi nokuthi ozakwabo balaba basebenzi bangabakhiphi inyumbazane abasebenzi abaphakamisa okukathazayo – abasebenzi abanjalo kufanele baphathwe ngenhlonipho. Noma yiluphi ushintsho endleleni okuphathawa ngayo umsebenzi ophakamise okumkhathazayo kungenzeka luthathwe njengendlela yokuhlukumeza.

I-Massmart inenqubo emile yokubhekana nezindaba zokuhlukumeza. Abasebenzi abakholwa ukuthi bathole ukuhlukunyezwa emva kokuphakamisa okukhathazayo ngenkambo efanele kufanele babike lolo daba ngokusebenzisa i-Massmart Ethics Line.

Kuphakanyiswa kanjani okukhathazayo I-Massmart inikeza izinsiza ezahlukene ongazosebenzisa ukuphakamisa umbuzo noma okukhathazayo. Kuye ngohlobo lodaba, kungenzeka kube lula kakhulu ukukhuluma ngqo mayelana nalokho okukukhathazayo nomuntu oqondene nakho, ngaleyo ndlela unikeze lowo muntu ithuba lokucacaisa isimo. Uma uzizwa ungakhululekile ukukhuluma nomuntu oqendene nodaba,

kufanele uthinte eyodwa yezinsiza ezibalwe la eceleni. Ukubika bukhoma kuyagqugquzelwa futhi kungenzeka kucatshangelelwe uma kunqunywa isenzo sokuqondisa izigwegwe esifanele.

Sebenzisa Inqubo Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile Inqubo Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile indlela eqondile ukwedlula zonke yokuveza noma yini ekukhathazayo kumphathi. Uma ukholwa ukuthi umphathi

wakho osendele uyabandakanyeka enkingeni, xoxisana nezinga elilandelayo lobuholi, umuntu

ongabandakanyeki noma usebenzise enye yezinsiza ezichazwe ngezansi.

Thintana ne-Massmart Ethics I-Massmart ine-Massmart Ethics Line, abasebenzi abayithola amahora angama-24 ngosuku, izinsuku eziyisikhombisa ngeviki

ekwazi ukusebenzisa eziningi izilimi zendawo. The Massmart Ethics Line iphethwe inhlangano

esebenza ngaphandle kwe-Massmart futhi uma kungenzeka (kanye nokuvumelana nemithetho

yendawo), abashayi-zingcingo bangahlala bengazazisile. Kuzo zonke izimo, ubumfihlo bomsebenzi buzohlonishwa ngokuphelele okusemandleni ngaphansi komthetho. Isizinda sezingcingo sizodlulisela ulwazi ku- Massmart Ethics futhi sinikeze umsebenzi inombolo yereferensi. Imininingwane yokuxhuamana ye-Massmart Ethics Line inikeziwe ngezansi. Imibandela yokubikwa ngokushesha ebalulwe ekhasini le-11 kufanele ibikwe ngokusebenzisa le migudu.

ENingizimu Afrika: 0800 20 32 46

Izinombolo eziqondene zamanye amazwe ase-Afrika zibalwe ngemuva kwalo mbhalo.

www .walmartethics .com

Ningizimu Afrika: 32846

Yonke i-Afrika: +27 72 014 4445

Page 12: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

11

Imibandela yokubikwa ngokushesha Abasebenzi bangakwazi ukuphakamisa okukhathazayo mayelana nokuziphatha okungenzeka kwephule iMithetho yethu yeNkambiso elungile ngokusebenzisa imigudu eyehlukene ebalwe esigabeni esithi Ukuakamisa okukhathazayo nokukhuluma. Kodwa-ke, kukhona izinhlobo ezithile zezinsolo okufanele zibikwe ngokushesha ku- Massmart Ethics. Yilezi:

1. Ukugwazisa • Ukuhlinzeka, ukunika, ukuthembisa, ukucela noma

ukwamukela noma iyiphi inzuzo engafanele noma engasetshenzelwe.

• Noma yikuphi ukwephulwa kweNqubomgomo yoMhlaba wonke yokulwisana neNkohlakalo noma izinqubo ezihlobene, kanye nanoma yimuphi umthetho nezimiselo eziqondene zaseNingizimu Afrika ezimayelana nenkohlakalo nokugwazisa, njengoba kubalwe ngezansi.

• Konke ukwephulwa kwemithetho elwa nokugwazisa okusolwayo nakho kufanele kubikwe, okufaka nokwephulwa kwezithiyo ezilwa nokugwazisa eziku-U.S. Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) ne-U.K. Bribery Act.

2. Ukungaziphathi ngendlela kwesikhulu/Komsebenzi omdala

• Ukwephulwa kweMithetho yeNkambiso elungile yizikhulu zenkampani, abasebenzi abadala noma ababika ngqo kumphathimandla wanoma yimuphi uMnyango.

3. Ukukhwabanisa noma Ukweba okungaphezu kwe- US$100,000 futhi okufaka isisebenzi

4. Amarekhodi nama-Akhawunti angalungile

• Ukugxambukela ekuhlolweni kwamabhuku noma ezinhlelweni zokulawula zangaphakathi, ukuguqula amarekhodi ezimali, imibiko noma imininingwane kungabi yiqiniso, ukungabiki ngeqiniso, noma ukonakalisa noma ukufihla ngendlela engafanele, ukuguqula noma ukuphatha amarekhodi ezimali, imibiko noma imininingwane ngendlela engafanele.

5. Ukugqekeza uHlelo loLwazi • Noma yikuphi ukuziphatha okufaka ukuthi

isisebenzi sithole ukufinyelela okungagunyaziwe ngendlela elimazayo ohlelweni lolwazi lwenkampani.

6. Izingcuphe Zokwazeka kwegama lenkampani emhlabeni wonke

• Izingozi empilweni yabantu, ukusebenza njengezigqila noma okuphoqiwe, ukushushumbiswa kwabantu noma ukusetshenziswa kwabantwana.

• Icala lokungaziphathi kahle elibi njengalokhu: • Ukukhwabanisa amabhidi, ukwenza

umkhonyovu entengweni, ukuhlukanisa noma ukwaba izimakethe noma abathengi, noma okunye ukuvumelana ngasese okumelene nokuncintisana.

• Ukuhwebelana ngaphakathi.

• Unswinyo kwezokuhwebelana nokwephula imithetho yokuthengisa ngaphandle kwezwe

• Ukufihla umsuka wezimali ezitholakale ngendlela engekho emthethweni

-

-

-

- Ngabe bakhona ofakazi

Page 13: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

12

Ukungahlukumezi

Ngabika izinsolo ezinyangeni eziyisithupha ezedlule. Kusukela lapho, umphathi wami useyekile ukungifaka emihlanganweni eminingana. Ngabe lokhu kungukuhlukumeza?

Kungenzeka izinguquko ezinkulu endleleni ophathwa ngayo zibe

ukuhlukumeza. Uma umphathi wakho ekuphatha ngendlela

eyehlukile ngemuva kokubika izinsolo, kufanele uphakamise

ukukhathazeka kwakho kubaphathi ngokusebenzisa iNqubo

yoMnyango wokuxhumana ovulekile noma ngokuthinta i-

Massmart Ethics.

Omunye wabasebenzi bami washayela i-Massmart Ethics Line wangiqambela amanga. Ngicabanga ukuthi wayekwenzela ukulimaza umsebenzi wami. Ngingakwazi yini ukumnikeza isibalo esiphansi ekuhlolweni kwakhe njengoba kucaca ukuthi uzama ukwandisa amanga mayelana nami?

Kufanele sikholwe ukuthi abasebenzi ababika okubakhathazayo

bakwenza lokho ngezinhloso ezinhle. Ukuthathela umsebenzi

izinyathelo ngoba ebike okumkhathazayo kungukuhlukumeza

futhi kungenzeka kuholele esenzweni sokuqondiswa

kwezigwegwe kuwe njengomphathi. Ngeke kubekezelelwe

ukuhlukumeza e-Massmart. Kuvimbela isimo sokubika

ngokukhululekile futhi kugqugquzela isiko lokwesaba.

Ngabe ukuvikelwa ekuhlukunyezweni kutholakala kuphela uma ngibika okungikhathazayo ngokusebenzisa i- Massmart Ethics Line?

Ukuhlukumeza akwamukelekile ngisho noma ngabe ukubike

kanjani okukukhathazayo, ngokusebenzisa abaphathi,

uMnyango waBasebenzi noma i-Massmart Ethics. Uma ukholwa

ukuthi uhlukunyeziwe, bika okukukhathazayo kubaphathi

ngokusebenzisa iNqubo yoMnyango wokuxhumana ovulekile

noma ngokuthinta i-Massmart Ethics.

Page 14: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

13

Indawo yomsebenzi engenabo utshwala nezidakamizwa

I-Massmart izibophezele ekugqugquzeleni indawo yomsebenzi

ephephile nenempilo kuwo wonke umuntu. Ukuba

nezidakamizwa ezingekho emthethweni, ukuzama ukuzithola

noma ukuzisebenzisa, noma ukutholakala udakwe

izidakamizwa ngesikhathi usemsebenzini, akuvumelekile futhi

ngeke kubekezelelwe.

I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukusetshenziswa kwezidakamizwa notshwala ngendlela engafanele.

I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukusetshenziswa

kwezidakamizwa notshwala ngendlela engafanele. Bonke

abasebenzi kufanele baqinisekise ukuthi ukusebenza kwabo

nokwenza kwabo izinqumo akuphazanyisiwe ukuphuza

utshwala ngamahora omsebenzi. Abasebenzi akufanele beze

emsebenzini bedakiwe noma baphuze utshwala endaweni

yenkampani. Kwezinye izimo, abasebenzi abaneminyaka

yobudala evumelekile ngokomthetho ukuphuza utshwala

kungenzeka baphuze iziphuzo ezinotshwala emicimbini

exhaswe yinkampani, uma ukuphuza utshwala kuvunyelwe

ngaphambili umphathimandla woMnyango noma isikhulu

senkampani esiqondene nesigaba sebhizinisi esixhase lowo

mcimbi. I- Massmart izobheka imikhuba ejwayelekile emazweni

lapho ukuphuza utshwala ngesilinganiso esilingene kanye

nesidlo sebhizinisi kujwayelekile khona.

Ukuvimbela ukubandlulula nokuhlupha

Enye yezinkolelo zethu eziyisisekelo ithi “hlonipha umuntu

ngamunye”. Sonke ngabanye ngabanye sinesibopho sokudala

isiko lokwethembana nokuhlonipha eligqugquzela isimo esihle

sokusebenza. Lokhu kusho ukuphathana ngendlela elungile

nenokuhloniphana kukho konke ukuxhumana endaweni

yomsebenzi. Sizibophezele ekugcineni ithimba labasebenzi

elinokwehlukahlukana kanye nesimo sokusebenza esingacwasi.

I-Massmart ayikuvumeli ukubandlulula ekuqasheni, ezinqumeni

ezihlobene nomsebenzi noma ekuthengiselaneni kwezebhizinisi

ngenxa yobuhlanga, ibala, imvelaphi, iminyaka yobudala, ubulili,

okukhethiwe ngokobulili, inkolo, ukukhubazeka, ubuzwe,

ukudabuka ngokobuzwe, isimo sobudala, isimo ngokomshado,

ukukhulelwa noma, noma yisiphi esinye isimo esivikelwe

imithetho eqondene noma inqubomgomo yendawo. Kufanele

sihlinzeke indawo engenakho ukubandlulula kubasebenzi,

abathengi, amalunga nabathengisi-mpahla bethu.

James A. Joseph Owayeyinxusa laseMelika eNingizimu Afrika

Sikholelwa esimweni sokusebenza esihle nesinhlonipho kubo bonke abasebenzi.

Page 15: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

14

Ukuhluphana endaweni yomsebenzi

akuvumelekile ngisho noma ngabe

kwamakelekile noma akwamukelekile.

Sikholelwa ekuphathaneni ngenhlonipho, noma ngabe

uzakwenu, umthengisi-mpahla, umthengi noma, noma

yimuphi omunye umuntu owenza ibhizinisi nathi.

Ukuhluphana kuyindlela yokuziphatha ephazamisa ukwenzeka

komsebenzi ngendlela engafanele noma engamukelekile,

eqeda isithunzi sanoma yimuphi umuntu noma eyakha isimo

sokusebenza esesabisayo, esinobutha noma esinokwedelela

ngokwesimo somuntu esivikeleke ngokomthetho. Ukuziphatha

ngendlela ethinta ucansi ngokukhuluma, ngokubheka noma

ngokomzimba akuvumelekile endaweni yomsebenzi futhi

kungathathwa njengokuhlupha ngokocansi. Izibonelo zifaka:

• Ukuzama ukuthola ucansi, ukucela ukwenzelelwa kwezocansi, ulimi oluthinta ezocansi ngokucacile, amancoko afaka ezocansi, ukuphawula ngomzimba womuntu noma izenzo zakhe zokocansi.

• Ukuveza obala izithombe noma izinto ezisho okuthinta ucansi, ukubuka okukhombisa inkanuko, ukubheka ngokukhanuka noma ukuzibandakanya engxoxweni enokukhanuka nganoma iyiphi indlela.

• Ukuthinta ngendlela engafanele, okwamukelekile nokungamukelekile.

Asizivumeli futhi ezinye izinhlobo zokuhlupha ngokwesimo somuntu esivikelwe ngokomthetho, njengalezi:

• Ukuthuka noma ukuba nenkolelo engalungile ngabanye abantu.

• Ukudlalisa kabi, ukuchukuluza, noma ukuncokola.

• Izenzo zokwesabisa njengokuchokoloza noma ukwesabisa.

• Noma iyiphi enye indlela yokuziphatha ekhombisa ubuxhwanguxhwangu, ukungahloniphi noma ukuphatha kabi omunye umuntu ngokwesimo sakhe esivikelwe ngokomthetho.

Ukuziphatha ngendlela enokuhlupha abanye endaweni

yomsebenzi, njengalokho okuchazwe ngenhla, akuvumelekile

ngisho noma ngabe kwamukelekile noma kungamukelekile

futhi ngisho noma ngabe abantu ababandakanyeka kukho

ababobulili, ukukhetha ngokocansi, ubuhlanga noma esinye

isimo okufanayo noma okwehlukene. Siyaphinda, i-Massmart

ayikuvumeli ukuhlukumeza futhi ngeke imise ukusebenza,

yehlise esikhundleni noma ibandlulule abasebenzi ngokubika

okukhathazayo.

Ukuziphatha ngendlela engafanele

Sikholelwa ekugcineni indawo yokusebenza engenakho

ukuziphatha ngendlela engafanele njengezenzo noma

ukuziphatha okunenhlamba, okunokungcola,

okungenanhlonipho, okunodlame, okubandlululayo,

okuchokolozayo noma ulimi olucasulayo ngendlela efanayo. I-

Massmart ngeke ikubekezelele ukuziphatha okunjalo,

okwephula inkolelo yethu yokuhlonipha umuntu ngayedwa.

Yize ukufaka ulwazi online kungaba indlela enhle kakhulu

yokuxhumana nabanye, njalo uma u-online ziphathe ngendlela

ehambelana nenkambiso elungile ye-Massmart neZinkolelo

zethu. Ukuziphatha ngendlela engafanele kohlobo oluchazwe

lapha akuvumelekile ngendlela eqinile, ngisho noma ngabe

kwenzeka online.

Iholo neziNkokhelo

Sizibophezele:

1. Ekuvumelaneni ngokugcwele nayo yonke imithetho nezimiselo eziqondene ezimayelana nezindaba zenkokhelo namahora, okufaka nomsebenzi ongaphandle kwesikhathi sewashi, amakhefu okudla nokuphumula, ilivu, nenkokhelo yesikhathi esingaphezulu, inkokhelo yokuqedwa komsebenzi, okufunekayo maqondana nenkokhelo esesigabeni esincane kunazo zonke kanye,

2. Nemikhuba elungile futhi enobulungiswa obuhlobene neholo nezinkokhelo.

Njengabasebenzi be-Massmart kufanele:

• Sivumelane ngokugcwele nazo zonke izinqubomgomo

nezinqubo zenkampani ezihlobene nezindaba zeholo

nezinkokhelo,

• Sivumelane ngokugcwele nayo yonke imithetho nezimiselo eziqondene ezimayelana nezindaba zeholo nezinkokhelo,

• Sibike noma yikuphi ukwephulwa kwemithetho okuhlobene nemivuzo namahora okusebenza noma eminye imithetho noma izinqubomgomo eziyisisekelo zezimo zokuqashwa ngokusebenzisa iNqubo yoMnyango wokuxhumana ovulekile noma ngokuthinta i-Massmart Ethics.

Kungukwephula umthetho wokusebenza nenqubomgomo ye-

Massmart ukuthi usebenze ngaphandle kokuthola umvuzo

noma ukuthi umphathi akucele ukuthi usebenze ngaphandle

kokuthola umvuzo. Ungalokothi wenzele i-Massmart noma

yimuphi umsebenzi ngaphandle kokuthola umvuzo.

Page 16: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

15

Ukushayisana kwemibono

Okujwayelekile Sinesibopho kubo bonke abadlalindima bethu sokwenza

izinqumo ngokwezifiso ze-Massmart kuphela ngaphandle

kokufuna ukuzenzela inzuzo ngokwethu. Ukushayisana

kwemibono kungadaleka uma ukwenza kwethu izinqumo

kuqhutshwa, noma kungabonakala sengathi kuqhutshwa ithuba

lokuzenzela inzuzo yethu. Ngisho noma ngabe kungahlosiwe,

ukuvela kwengxabano kungenzeka kulimaze igama lethu (kanye

negama le-Massmart) ngendlela efanayo nengxabano

yangempela. Kufanele sihlale siqaphele izimo okungenzeka

zidale ukushayisana kwemibono futhi senze konke

esingakwenza ukuzigwema.

Kuyisibopho sakho ukwazisa umphathi wakho mayelana

nanoma yisiphi isimo ocabanga ukuthi sidala, noma singadala

ukushayisana kwemibono. Abaphathi bacelwa ukuthi basize i-

Massmart Ethics ngezinto ezinjalo ukuze bathole ukwelulekwa.

Ungakwazi ukuthintana ne-Massmart Ethics maqondana

nanoma yimiphi imibuzo okungenzeka ube nayo.

Izimo zokushayisana kwemibono zingadaleka ngezindlela

ezehlukene. Izigaba ezilandelayo zichaza ezinye zezimo.

Ukutshalwa kwezimali Unesibopho sokuqinisekisa ukuthi izinto ezithinta izimali

eziqondene nawe aziphambani nezibopho zakho enkampanini.

Ukushayisana kwemibono ngokwezimali kungadaleka uma

ukwenza kwakho izinqumo kuqhutshwa, noma kungabonakala

sengathi kuqhutshwa ithuba lokuzenzela inzuzo yezimali

eqondene nawe.

Izibonelo zokutshala izimali okuphambanayo yilezi:

• Ukuthatheka ngokwezimali kumthengisi-mpahla we-Massmart, uma umsebenzi ebandakanyeka ngokuqondile noma ngokungaqondile ekusebenzisaneni kwethu nalowo mthengisi-mpahla.

• Ukuthola inzuzo eqondene nawe qobo kumthengisi-mpahla, uma isisebenzi sibandakanyeka ngokuqondile noma ngokungaqondile ekusebenzisaneni kwethu nalowo mthengisi-mpahla.

. • Ukusebenzisa ulwazi oluyimfihlo lwenkampani ukuze wenze

inzuzo eqondene nawe ngqo.

Ngaphezu kwalokho, ubunikazi bempahla egcinwe oncintisana

nathi enenani lokuthengisa elingaphezu kwe-R1,000,000

kufanele kudalulelwe i-Massmart Ethics ngokubhala phansi. I-

Massmart Ethics izonquma noma kukhona ukushayisana

kwemibono noma kukhona ukushayisana okungase kwenzeke

nokuthi kufanele kuphathwe kanjani.

Ukuqashwa ngaphandle Abasebenzi kufanele bagweme ukuqashwa noma ukuba mbobo

ngaphandle okungenzeka kudale, noma kubukeke sengathi

kudala ukushayisana kwemibono. Isibonelo, kuthathwa

njengokushayisana kwemibono ukuthi abasebenzi

abangabaphathi basebenzele oncintisana nathi. Abasebenzi

abangaqashiwe ngokugcwele kufanele babuze kubaphathi babo

ngaphambi kokuvuma ukuqashwa oncintisana nathi ukuze

kubonakale noma kukhona yini ukushayisana kwemibono.

Izinto okufanele zibhekwe zifaka ukufana kwesikhundla

nezibopho zomsebenzi. Ngokufanayo, abasebenzi ngeke

bakwazi ukusebenzela umthengisi-mpahla uma benanoma

yimuphi umthelela (ngokuqondile noma ngokungaqondile)

emkhiqizweni womthengisi-mpahla noma ekusebenzisaneni

komthengisi-mpahla ne-Massmart.

Abasebenzi bangakwazi ukwenza nokusebenza ebhizinisini

eliseceleni inqobo nje uma kungadali ukushayisana kwemibono

nomsebenzi wabo e-Massmart. Lokhu kusho ukuthi ibhizinisi

eliseceleni ngeke liphazamise izibopho zakho njengesisebenzi

se-Massmart, libe nohlobo olufanayo nendima yakho

njengesisebenzi, lizuze ngokusebenzisa izimpahla ze-Massmart,

lihlinzeke i-Massmart ngemikhiqizo noma lakhele i-Massmart

igama elibi.

Uma unombuzo mayelana nokuthi ukuqashwa ngaphandle

kungenzeka kube nokushayisana yini, thintana nomphathi

wakho noma i-Massmart Ethics.

Ukuqashwa kwaphambilini Kungenzeka kube nokushayisana kwemibono uma isisebenzi

saphambilini sithintana ne-Massmart endaweni lesi sisebenzi

esasisebenza kuyo noma esasinomthelela kuyo ngesikhathi

sisaqashwe e-Massmart. Uma isisebenzi saphambilini sasikade

sinesikhundla e-Walmart, kungenzeka kube nokushayisana

kungakhathalekile ukuthi besikade sisebenza kuyiphi indawo.

Uma isisebenzi saphambilini sithatha isikhundla kumthengisi-

mpahla noma endaweni yomthengisi-mpahla, i-Massmart

ngeke isebenzisane naleso sisebenzi isikhathi esingunyaka

kulandela ukuhamba kwakhe uma isisebenzi saphambilini

sibhekene nendawo yebhizinisi esasisebenza kuyo noma

esasinomthelela webhizinisi kuyo. Ngeke i-Massmart

Page 17: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

16

isebenzisane nabaphathizikhundla baphambilini isikhathi

esingunyaka, kungakhathalekile ukuthi umphathisikhundla

waphambilini wayesebenza kuyiphi indawo.

Kungenzeka i-Massmart Ethics ngokuhlanganyela nobuholi

bebhizinisi obuphezulu, banqume ukuthi kudingeka

ngokwamukelekile isikhathi esehlukile ngaphansi kwezimo

ezithile.

Konke ukunqunywa kokushayisana kwemibono kufanele

kwethulwe ku-Massmart Ethics ngaphambi kwesikhathi ukuze

kutholakale umbono obhaliwe.

Ubudlelwano bomuntu qobo nabathengisi-mpahla Akufanele abasebenzi babe nobudlelwano bobungani noma

obunye nabathengisi-mpahla uma lobo budlelwano buzonikeza

umbono wokuthi kwenza umthelela wezebhizinisi. Sikholwa

ukuthi ubudlelwano bethu nabathengisi-mpahla buncike

emikhubeni yebhizinisi yokwenza kahle, elungile futhi

esemthethweni. Ukukhethwa kwabathengisi-mpahla kufanele

kwenziwe ngokwemibandela engenzeleli, efaka ubuqotho,

ikhwalithi, intengo, ukuhlinzeka, ukubambelela kokuhleliwe,

ukufaneleka komkhiqizo, ukugcinwa kwemithombo yezimpahla

eyanele kanye nemikhuba nezinqubo zokuthenga ze- Massmart.

Ukukhethwa kwabathengisi- mpahla kufanele kwenziwe ngokwemibandela engenzeleli

Kufanele siphathe abathengisi-mpahla bethu ngenhlonipho,

ngokulunga nangokwethembeka. Akufanele sisebenzise ithuba

lethu nabathengisi-mpahla ngendlela engafanele

ngokusebenzisa amandla ebhizinisi le-Massmart. Kufanele futhi

silindele abathengisi-mpahla bethu ukuthi balandele konke

okudingekayo ngokomthetho okuqondene emikhutsheni yabo

yebhizinisi, nokuthi bahambelane namazinga abathengisi-

mpahla bethu.

Uma ukholwa ukuthi kungenzeka ukuthi kuthathwa sengathi

unobudlelwano obusondelene nomthengisi-mpahla ngendlela

engafanele, noma kubonakala sengathi usebenzisa amandla

onawo ngokwebhizini kumthengisi-mpahla, yazisa i- Massmart

Ethics.

Izipho Nezinto zokuzithokozisa

Ukwamukela noma yiluphi uhlobo lwesipho nezinkonzo

zokuzithokozisa kungenzeka kudale ukushayisana kwemibono,

noma kuveze ukushayisana kwemibono, phakathi kwezinto

eziqondene nawe ngqo nezibopho ngokomsebenzi. Isiko le-

Massmart ukungalokothi samukele noma yiluphi uhlobo

lwezipho noma izinkonzo zokuzithokozisa kunoma yimuphi

umthengisi-mpahla, ongase abe umthengisi-mpahla, osebenzela

uhlumeni noma yimuphi omunye umuntu oseceleni isisebenzi

esinesizathu sokukholwa ukuthi kungenzeka ukuthi ufuna ukuba

nomthelele ezinqumeni zebhizinisi noma ukuhwebelana.

Abasebenzi futhi akufanele bamukele noma yiluphi uhlobo

lwesipho noma isipho sokubonga kumthengi ngenxa yomsebenzi

owenziwe isisebenzi endaweni ye-Massmart, ngaphandle uma

kudingeka ngokwenqubomgomo yendawo noma yezwe.

Asikwazi ukwamukela noma yiluphi uhlobo lwento enikelwe

abathengisi-mpahla ku-Massmart ngezinhloso zokutholela

izinhlangano zesihle noma izinhlangano ezingenzi nzuzo imali.

Futhi akufanele neze sicele, samukele noma sivumele

abathengisi-mpahla ukuthi benzele i-Massmart iminikelo.

Ngaphezu kwalokho, akufanele abasebenzi banikeze

izinhlangano zesihle uhlu lwabathengisi-mpahla bethu

ngezinhloso zokuthola izimali.

Inqubomgomo yethu mayelana nezipho nezinkonzo

zokuzithokozisa isuka kokumqoka kithi okufaka ukwenza

ngokusobala nangokungenzeleli nasemgomeni wethu

wokugcina amanani aphansi nsukuzonke. Njengoba izipho

ezinjalo nezinkonzo zokuzithokozisa zandisa izindleko zokwenza

ibhizinisi, siyazama ukusiza abathengisi-mpahla bethu basinike

amanani aphansi ngemikhiqizo ngokuthi singalindeli zipho

nazinkonzo zokuzithokozisa okungenzenka kudingeke ukuthi

bazichithe kwabanye abathengi. Njengenkampani etholakala

emazweni amaningi, siyazi ukuthi kungenzeka sibhekane

nezimo lapho imikhuba yendawo idlala indima. I-Massmart

Ethics izobheka lezi zimo ngokwehlukana kwazo.

Uma wakha ubudlelwano obusha bezebhizinisi, qinisekisa

ukuthi bonke ababandakanyekayo bayazi ngenqubomgomo

yethu maqondana nezipho nezinkonzo zokuzithokozisa.

Kwamanye amazwe lapho ukunikeza izipho kungumkhuba

noma isiko, kufanele uchaze le nqubomgomo ngesizotha

kumthengi nabathengisi-mpahla bakho, ikakhulukazi

ngaphambi kwezikhathi zamaholide, ukuze ulawule

okulindelekile.

Cha, ngiyabonga.

Page 18: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

17

Ngabe leli bhizinisi belizonginika lesi sipho noma isipho sokubonga ukuba bengingaqashiwe-

ZIBUZE…

Kufanele njalo wazi ukuthi umphakathi, abanye abathengisi-

mpahla, noma abanye abasebenzi bangasibuka kanjani isenzo

sokwemukela isipho noma isipho sokubonga. Uma

uthengiselana namabhizinisi angaphandle, kufanele uzibuze

ukuthi: “Ngabe leli bhizinisi belizonginika lesi sipho noma lesi

sipho sokubonga ukuba bengingaqashiwe i-Massmart?” Uma

impendulo kungu “cha”, noma ingacacile, akufanele usamukele.

Ngokujwayelekile kungenzeka kube nezikhathi lapho

ukubuyisela isipho kungeke kwenzeke noma kuphoxe. Ezimweni

ezingavamile ezinjalo isipho kufanele siphathwe ngendlela

elungile futhi engenzeleli engakuzuzisi wena qobo,

njengokusinikela enhlanganweni esebenza ngesihle. Kufanele

utshele umphathi wakho ne-Massmart Ethics ngokushesha

mayelana nanoma yisiphi isipho osinikeziwe noma ositholile

uma ubona ukuthi leso sipho kungenzeka sephule

inqubomgomo yethu. Uma unemibuzo mayelana nezipho

nezinkonzo zokuzithokozisa, kufanele ufune usizo kumphathi

wakho noma i-Massmart Ethics.

Ubudlelwano bakho qobo nabanye

abasebenzi E-Massmart sifuna ukugcina isimo sokusebenza lapho

abasebenzi bezokwazi ukwenza umsebenzi ngempumelelo futhi

bafinyelele kokusemandleni abo ngokugcwele. Sonke

sinesibopho sokwakha isimo sokwethembana nokuhloniphana

nesokuphakamisa isimo sokusebenza esinezithelo.

Kuba khona ukushayisana kwemibono uma uphethe umuntu

onobudlelwano bomndeni, bokuthandana noma obusondelene

naye. Ubudlelwano bomndeni bufaka lobu obulandelayo:

ukuhlobana ngokokuzalwa, ngokutholwa, ngokomshado,

ukuhlanganyela ngokwekhaya noma ukuhlanganyela

ngokobulili obufanayo. Izihlobo zifaka oshada naye, abantwana,

abazali, ozalwa nabo, ogogo nomkhulu noma abazukuli, kanye

nanoma ubani oyilunga lomndeni wakho njengamanje, noma

ngabe nihlobene noma cha. Kungenzeka futhi kufake nobunye

ubudlelwano obusondelene nawe qobo njengabazali

ngokwenkolo. Ngisho noma ngabe ukwenza ngokwethembeka,

ubudlelwano bakho kungenzeka bubukeke njengento

enomthelela ezinqumeni. Lokhu kungalimaza ukuzimisela futhi

kuphazamise ukuba nezithelo endaweni yomsebenzi. Ngakho-

ke, ngeke ukwazi ukuphatha noma yiliphi ilunga lomndeni

ngokuqondile noma ngokungaqondile nanoma yisiphi isisebenzi

esinobudlelwano obusondelene nawe qobo, omeshelayo noma

othandana naye. Lokhu kufaka izimo lapho okungenzeka ukwazi

ukuba nomthelela emigomeni nasemibandeleni yokuqashwa

kwaleso sisebenzi noma lapho leso sisebenzi okungenzeka sibe

nomthelela emigomeni nasemibandeleni yokuqashwa kwakho.

I-Massmart iphokophelela ukususa ubudlelwano babantu qobo

obukhubaza ukwenzeka komsebenzi noma okungenzeka kube

nokuhlupha.

Kufanele ucele ukuqondiswa kumphathi wakho noma ku-

Massmart Ethics, noma uthintane ne-Massmart Ethics uma

kwenzeka kuba khona udaba oluvukayo mayelana

nobudlelwano nomuntu qobo.

e-Massmart, sifuna ukugcina isimo sokusebenza lapho abasebenzi bezokwazi ukwenza kahle futhi bafinyelele kokusemandleni abo.

Izimpahla ze-Massmart

Sinesibopho kubaninizabelo bethu sokusebenzisela izimpahla

nezinto ze-Massmart izinhloso zebhizinisi le-Massmart futhi

akufanele sivume ukuthi zisetshenziselwe noma yiluphi olunye

uhlobo lokuzenzela inzuzo wena qobo. Unesibopho sokugcina

izimpahla ze-Massmart zilawulwa nguwe futhi kufanele uthathe

izinyathelo ezamukelekile ukuzivikela ekuntshontshweni,

ekutheni zingasetshenziswa ngendlela engafanele,

ekulahlekeni, ekonakaleni noma ekucekelweni phansi. Lapho

kuvumelekile ngokomthetho, abasebenzi abalindele ubumfihlo

ekusebenziseni amathuluzi okuxhumana e-Massmart, njenge-

imeyili noma i-voice mail. I-Massmart inelungelo lokuqapha

amathuluzi okuxhumana, okufaka okuqukethwe

nokusetshenziswa kwamathuluzi anjalo, futhi iyakwenza.

Page 19: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

18

Indawo yomsebenzi engenabo utshwala nezidakamizwa

Ngacelwa ukuba ngenze ukuhlolwa kwezidakamizwa ngaphambi kokuba ngamukele ukuphakanyiselwa esikhundleni sokuphatha. Ngabe lokhu kuwumgomo?

Lapho kuvumelekile ngokomthetho, abafaka izicelo zomsebenzi

kungenzeka bahlolelwe izidakamizwa njengengxenye yenqubo

yokunikeza ithuba lomsebenzi noma ngaphambi kokwamukela

ukuphakanyiselwa esikhundleni sokuphatha. Noma ubani ofaka

isicelo onokuhlola okukhombisa ukusebenzisa izidakamizwa

ezingekho emthethweni ngeke aqashwe noma akhushulelwe

isikhundla futhi kungenzeka ukuqashwa noma ukukhushulwa

kwakhe kumiswe. Ngaphezu kwalokho, kungenzeka i-

Massmart idinge ukuthi uvume ukuhlolelwa izidakamizwa,

lapho kuvunyelwe imithetho yendawo, kulandela ukulimala

okucacile emsebenzini noma kukhona izizathu ezamukelekayo

zokusola ukuthi uthatha izidakamizwa.

Ngabe kukhona lapho ngingaya khona ukuze ngithole usizo uma nginenkinga yezidakamizwa noma yotshwala?

I-Massmart inikeza usizo kubasebenzi ngokusebenzisa i-

Employee Wellness Programme, enikeza abasebenzi indlela

yokuthola ukwelulekwa nezinkonzo zokudluliswa uma

bebhekene nenkinga yokusebenzisa izidakamizwa. I-Employee

Wellness Programme ungayithinta amahora angama-24

ngosuku, izinsuku eziyisikhombisa ngeviki, enombolweni ethi

0800 004 770 ukuze uthole ukwesekwa ngocingo.

Ngihambela umhlangano weqembu oxhaswe i- Massmart okuzonikezwa utshwala kuwo. Ngingakwazi ukuphuza utshwala ngesikhathi ngilapho?

Ngemvume etholakala ngaphambi kwesikhathi evela

kumphathisikhundla womnyango noma isikhulu senkampani

sengxenye yebhizinisi exhase lowo mcimbi, utshwala

bunganikezwa emicimbini ethile exhaswe inkampani.

Abasebenzi abaneminyaka yobudala evumelekile ukuphuza

bangabuphuza utshwala kule micimbi.

Page 20: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

1

Ukuvimbela ukubandlulula nokuhlupha

Egumbini letiye, omunye umsebenzi ungibize ngegama elingenakho ukuhlonipheka elihlobene nobuhlanga bami. Kufanele ngenze njani?

Bika isehlo kubaphathi ngokushesha

ngokusebenzisa iNqubo yoMnyango

wokuXhumana ovulekile noma uthinte i-

Massmart Ethics.

Umphathi womnyango ujwayele ukuphawula ngokuthi ngikhanga kanjani, okungenza ngizizwe ngingakhululekile. Kufanele ngenze njani?

Sikugqugquzela ukuthi utshele lowo muntu

ukuthi ayeke. Uma ungakhululekile ukukhuluma

nalowo muntu, noma uma leso senzo

singanqamuki, bikela abaphathi udaba

ngokushesha ngokusebenzisa Inqubo

Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile noma

uthinte i- Massmart Ethics.

Ngabe ikhalenda lami ledesiki elihlale lihlale libe namancoko abukela phansi ubuhlanga kanye nathinta ucansi lifanele endaweni yokusebenza?

Cha. Kungenzeka licasule omunye endaweni

yokusebenza. Uma unokungabaza lisuse

endaweni yomsebenzi.

Uzakwethu usebenzise igama elingicasulayo emhlanganweni. Kufanele ngenze njani?

Khuluma wazise lowo muntu uma uzizwa

ungakhululekile. Amanye amagama ayacasula

jikelele kodwa amanye awanjalo. Kungenzeka

ukuthi uzakwenu akazi ukuthi lelo gama

liyacasula komunye umuntu. Futhi

ungasebenzisa iNqubo yoMnyango Ovulekile

wokuxhumana noma uthinte i- Massmart Ethics.

Ukuziphatha ngendlela engafanele

Umthengi ulokhu eqhubeka nokungibiza ngamagama angasile uma emi emgqeni wami wokukhokha. Kufanele ngenze njani?

Thinta ilunga labaphathi noma omele Izindaba

zabasebenzi esitolo sakho.

Imivuzo namahora okusebenza

Umphathi wami ungicela ukuthi ngiqoqe izinqola zokuthenga njalo ntambama uma sengiya emotweni yami. Ngabe kwamukelekile lokhu?

Cha. Kufanele utshele umphathi wakho ukuthi

usushayisile nokuthi kungukwephula inqubo

mgomo yenkampani ukuthi usebenze

sekwedlule isikhathi somsebenzi. Futhi kufanele

ubikele abaphathi lolu daba ngokusebenzisa

Inqubo Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile

noma uthinte i- Massmart Ethics.

Ukushayisana kwemibono

Ngisanda kutshala imali ohlelweni lwebhange lami lwe-mutual fund. Kungenzeka i-fund itshale imali ezabelweni zomunye esincintisana naye noma zomthengisi-mpahla. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?

Uma ungenakho ukulawula okunqondile eswini

lokutshala lwe-fund, cha, akukhona ukwephula

umthetho.

Kukhona ongitshele ukuthi angikwazi ukuba nezabelo kumthengisi-mpahla. Ngabe lokhu kuyiqiniso?

Mhlawumbe. Isithiyo ukuthi ngeke ukwazi ukuba

nokuthatheka ngokwezimali ngendlela eqondile

kumthengisi-mpahla onomthelela oqondile

noma ongaqondile ebhizinisi lakhe

ngokwemigomo yesikhundla sakho e- Massmart.

Azikho izithiyo ezimelene nokuba nokuthatheka

ngokwezimali kubathengisi-mpahla ongenawo

umthelela ebhizinisini labo.

Page 21: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.

2

Ngisanda kujoyina i-Massmart kanti nginezabelo ezilinganiselwa e-R1,000,000 kumncintisani omkhulu. Ngabe kufanele ngizidayise izabelo?

Kufanele udalule le mininingwane kumphathi

wakho ne-Massmart Ethics. I-Massmart Ethics

izokweluleka mayelana nanoma yikuphi

ukushayisana kwemibono okungenzeka kube

khona.

Kukhona inkampani enenkontileka engisebenza nayo njengengxenye yesikhundla sami e-Massmart. Bangibuze ukuthi ukhona yini unjiniyela engimaziyo abangamqasha. Indodana yami iqeqeshiwe futhi ingathanda ukusebenzela le nkampani. Ngingayidlulisela yini indodana yami ukuze ithole lesi sikhundla?

Cha. Ngisho noma ngabe inkampani

enenkontileka ifune isincomo sakho,

kungenzeka kubukeke sengathi usebenzisa

isikhundla sakho ne-Massmart ukuze utholele

indodana yakho umsebenzi. Lokho kungaba

ukushayisana kwemibono okungenzeka kubeke

igama lakho engcupheni njengomuntu omele i-

Massmart.

Umakhelwane wami ungomunye wabathengisi-mpahla bami. Umeme mina nomndeni wami emcimbini womakhelwane. Ngabe kuzoba ukushayisana kwemibono uma ngiya emcimbini?

Akukhona ukwephula umthetho ukuhambela

umcimbi, inqobo nje uma umcimbi uvulelekele

emphakathini womakhelwane futhi umenyiwe

ngoba ungumakhelwane, hhayi ngenxa

yesikhundla sakho e-Massmart. Khumbula

ukuzibuza lokhu: Uma omunye umthengisi-

mpahla noma abanye abasebenzi bazi ngalesi

simo, kungenzeka yini kubukeke

njengokuphatha umakhelwane wakho

ngendlela ekhethekile njengomthengisi-

mpahla noma sengathi lo mthengisi-mpahla

ubezama ukuba nomthelela kuwe?

Iqembu lethu lihambele iseshini yokuqeqeshwa ebizwe umthengisi-mpahla ukuze sifunde mayelana nempahla entsha ezoqala ukuthengiswa nguye. Umthengisi-mpahla uthe umuntu ngamunye uzothola isikibha samahhala ngokuhambela le seshini yokuqeqeshwa. Singakwazi yini ukwemukela lezi zikibha?

Ngoba izikibha zivela kumthengisi-mpahla futhi

azihlobene nomkhiqizo noma nokuthola

ukuqonda ngomkhiqizo, iqembu akufanele

lizamukele izikibha. Zenqabeni ngesizotha bese

nichazela umthengisi-mpahla umgomo wethu

mayelana nezipho nezinkonzo zokuzithokozisa.

Ngicelwe ukuba ngikhulume njengengxenye yethimba emcimbini oxhaswe ngumthengisi-mpahla. Umthengisi-mpahla uthembise ukukhokhela zonke izindleko izikhulumi ezingene kuzo. Ngabe kufanele ukuthi umthengisi-mpahla abhekele izindleko zami?

Cha. Ngenxa yobudlelwano bezebhizinisi

nomthengisi-mpahla, i-Massmart kufanele

ithwale izindleko ezihlobene nomcimbi.

Ngisebenza ezimalini ngase ngithola isipho sosuku lokuzalwa kumngani wami omkhulu oqashwe umthengisi-mpahla ohlinzeka i- Massmart ngamathoyizi. Ngingakwazi ukwamukela lesi sipho?

Esikhundleni sakho, awunawo umthelela

oqondile noma ongaqondile ebudlelwaneni

bezebhizinisi nomthengisi-mpahla, ngakho

ngeke kube ukwephula umthetho ukwamukela

isipho esivela kumngani wakho.

Page 22: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

21

Ngabe kuyinto ejwayelekile ukuthi abathengisi-mpahla banikeze iziphuzo ezinjengekhofi, itiye noma iziphuzo ezingenatshwala nokunye kokuthiba indlala ngesikhathi semihlangano yebhizinisi noma uma sivakashele izindawo zabo. Ngingakwemukela okokubamba umoya?

Ungakwazi ukwamukela okokubamba umoya

okwejwayelekile njengekhofi, iziphuzo

ezingenatshwala noma okokuthiba indlala.

Kodwa-ke, akufanele wamukele ukudla

neziphuzo ezingathathwa njengesidlo.

Umthengisi-mpahla engisebenza naye uthembise ukungithengisela amathikithi amabili okuya eNdebeni yoMhlaba uma ngingabakhokhela inani lokuqala lawo. Ngingakwazi ukuthenga lawa mathikithi?

Cha. Yize ungawakhokhela inani lokuqala

amathikithi kungenzeka angavezi inani

adayiswa ngalo. Ezinye izindawo ziyakuvumela

ukuthi uphinde uwadayise amathikithi futhi

kungenzeka ukwazi ukwenza inzuzo uma

uwadayisa. Futhi lokhu kungathathwa

njengesipho sesikhundla ngoba ukuba nethuba

lokuhambela umcimbi ohalisayo njengeNdebe

yoMhlaba alitholakali kuwo wonke umuntu.

Izimpahla ze-Massmart

Ngivame ukuhamba ngenxa yomsebenzi. Ngingayisebenzisa i-laptop yenkampani ukubheka i-akhawunti yasebhange online ngesikhathi ngisohambeni?

Yebo, inqobo nje uma kungaphazamisi

ukwenza kwakho umsebenzi.

Umphathi wami ungitshele ukuthi uma ngisohambeni ngithathe i-laptop yami, kufanele ngiyiphathe ebhanoyini. Ngabe ngempela lokhu kunesidingo?

Yebo. Uma usohambeni ne-laptop oyinikezwa

inkampani, kufanele uyiphathe bukhoma

ebhanoyini. Ngeke ukwazi ukuyifaka

nemithwalo yakho. Kunesidingo sokuthi

uyivikele i-laptop nemininingwane equkethwe

kuyo ekuntshontshweni, ekulahlekeni,

ekusetshenzisweni ngendlela engafanele noma

ekonakaleni.

Page 23: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

22

Ukuncintisana okulungile nokuthengiselana okulungile

Sizibophezele ekuhambelaneni nayo yonke imithetho

yokuncintisana, ukuthengiselana okulungile nemithetho evikela

abathengi eqondene namabhizinisi ethu emhlabeni wonke. Le

mithetho isiza ekuvikeleni ukuncintisana, ivumela izimakethe

ezivulekile futhi iqinisa ukuthela izithelo, ukusungula izinto

ezintsha namanani kubathengi. Izinqubomgomo nezenzo zethu

zikhombisa ukukhathalela kwethu ukugqugquzela

ukuncintisana okuhambelana nayo yonke imithetho

yokuNcintisana neyokuvikela abathengi eqondene, kanye

nokuzibandakanya ekuthengiseni nasemikhubeni yokuthengisa

eyiqiniso futhi eqondile. Ngokwenza njalo, sizophumelela

njengenkampani futhi siqhubeke nokusiza abathengi bethu

emhlabeni wonke bonge imali futhi baphile kangcono. Thintana

noMnyango wakho wezoMthetho ukuze uthole ulwazi

oluqondene mayelana nemithetho yendawo eqondene noma

ukuze ufune iseluleko.

Ukungathembeki okwenziwa ngenhloso

Ukuphokophelela ukwenzisisa kusho ukwenza ibhizinisi lethu

ngobuqotho obukhulu nokungalokothi senze noma sibambe

iqhaza ezenzweni ezikhohlisayo, ezingenakho ukwethembeka

noma ezinokukhwabanisa. Lezi zenzo aziphambene nenkambiso

elungile kuphela, kodwa futhi kungenzeka zibe ukwephula

umthetho. Kufanele uphathe indawo yakho yebhizinisi

ngendlela esobala ngayo yonke indlela. Futhi kufanele

ugqugquzele isimo sokusebenza eseseka ukuthi abasebenzi

bakho bafake isandla futhi esincike ekubeni mqoka

kwenkambiso elungile yenkampani yethu kanye neziNkolelo

zethu. Kunethuba elikhulu lokuthi izenzo zokukhwabanisa noma

zokungethembeki zenzeke ezimweni ezinezindlela zokulawula

ezingenele noma ezilindele okungelula ukuthi kwenzeke. Ukuze

sigcine ukwenzisisa emisebenzini yethu, sigqugquzela ukuveza

obala, ukwethembeka nokulindela okusemandleni.

UMengameli waseNingizimu Afrika kusukela ngo-1994 – 1998,

Page 24: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

23

Ubuqotho kwezezimali nemibiko yezimali engahambi ngendlela

I-Massmart idinga ukurekhodwa nokubikwa kolwazi oluthinta

izimali ngokwethembeka nangendlela eqondile ukuze yenze

izinqumo zebhizinisi ezinezibopho. Zonke izincwadi zezimali,

amarekhodi nama-akhawunti kufanele aveze ukusetshenziswa

nezehlo ezithinta izimali ngendlela eqondile. Kufanele

kuhambelane nemigomo yokubika ngezimali eyamukelekile

ngokwejwayelekile kanye nohlelo lwe-Massmart lokulawula

lwangaphakathi. Awukho umbhalo noma irekhodi le-Massmart

okufanele liguqulwe libe ngamanga nganoma yisiphi isizathu.

Awekho ama-akhawunti angadaluliwe noma angarekhodiwe

ezimali ze-Massmart noma izimpahla okufanele enzelwe noma

yisiphi isizathu.

Ukuhwebelana ngaphakathi

Akukho emthethweni ukuthenga noma ukudayisa izabelomali

noma ezinye izimali ezitshalwayo ngokusebenzisa ulwazi

ngezinguquko kwezezimali, olungelona olumphakathi noma

lwangaphakathi. Ulwazi lwangaphakathi inoma yiluphi ulwazi

mayelana nezinguquko kwezezimali, olungelona olumphakathi

umtshalizimali owamukelekile angase aluthathe

njengolubalulekile uma enza isinqumo mayelana nokutshalwa

kwezimali. Ezinye zezibonelo ezejwayelekile zifaka ulwazi

ngokudayisa nezinzuzo zezikhathi ezithile ze-Massmart Holdings

Limited noma izinkampani ezingaphansi kwayo, i-Walmart U.S.,

i-Walmart international noma inkampani yonke ngaphambi

kokuthi ulwazi olunjalo lukhululelwe umphakathi, izilinganiso

zezinzuzo noma ukulahleka esikhathini esizayo noma izindaba

zesehlo esisha esibalulekile njengokuhlanganiswa

kwezinkampani okungenzeka kube khona, izinguquko

ezinhlakeni zokusebenza noma ushintsho kubaphathimandla.

Akukho emthweni futhi ukudlulisela noma ukwazisa abanye

ngolwazi lwangaphakathi ukuze bakwazi ukuthenga noma

badayise izabelo noma ezinye izimali ezitshwalayo

ngokusebenzisa ulwazi olunjalo. Uma kukhona ulwazi

lwangaphakathi olwaziyo mayelana ne-Massmart, i-Walmart

noma, noma yiphi enye inkampani, olufaka abathengisi-mpahla

bethu noma ozakwethu ngokwebhizinisi, awuvunyelwe ukuthi

uhwebe ngokuqondile noma ngokungaqondile noma ukwazisa

abanye ukuthi bathenge izabelo noma ezinye izimali

ezitshalwayo kuleyo nkampani. Izithiyo ezifanayo ziqondene

nanoma yimuphi umuntu ohlala ekhaya lakho noma oncike

kuwe ngokwezimali, kanye nanoma iliphi ibhizinisi noma i-

akhawunti yokutshwala kwezimali okungenzeka uyilawule.

Njengabasebenzi be-Massmart, kufanele sikhumbule ukuthi:

• Ungalokothi uthenge noma udayise izabelo noma ezinye izimali ezitshalwayo kunoma iyiphi inkampani ngesikhathi unolwazi lwangaphakathi mayelana naleyo nkampani.

• Ungalokothi uncomele omunye ukuthi athenge noma adayise izabelo noma ezinye izimali ezitshalwayo kunoma iyiphi inkampani ngesikhathi unolwazi lwangaphakathi mayelana naleyo nkampani.

• Ungalokothi udalule ulwazi lwangaphakathi mayelana ne- Massmart noma ne-Walmart kunoma ubani ongaphandle kwe-Massmart (okufaka amalunga omndeni wakho), ngaphandle uma ulwazi olunjalo selukhululelwe umphakathi jikelele noma ngaphandle uma ukudalula okunjalo sekuvunyelwe uMnyango wezoMthetho futhi, ezimweni ezinjalo, kuphela uma uMnyango wezoMthetho usukwazisile ukuthi sezithathiwe izinyathelo ezanele ukuvimbela ukusetshenziswa kolwazi ngendlela engafanele.

• Udalule ulwazi lwangaphakathi kubantu abangaphakathi e- Massmart kuphela uma kunesidingo sokwazi.

• Ungalokothi uzame ukuphazamisa amanani ezimakethe, noma wandise amahemuhemu noma ulwazi olungelona iqiniso.

• Ungalokothi uthenge noma udayise izabelo ze-Massmart

noma ze-Walmart ngesikhathi isikhathi sokuhweba sivaliwe

uma kufanele ube ngaphansi kwesikhathi sokuhweba,

njengoba kuchazwe kuNqubomgomo yezimali ye-Massmart

noma ezinye izinqubomgomo ezihlobene.

Uma unemibuzo noma okukukhathazayo mayelana

nokuthengiselana ngaphakathi, bheka iNqubomgomo yezimali

ye-Massmart noma uthintane noMnyango wezoMthetho noma

i-Massmart Ethics.

Imikhuba yokuwheba ethiyayo

Ngeke sibambe iqhaza kunoma yiziphi izenzo ezihlose ukuthiya

ukuhweba noma ukuphakamisa ukwenqaba ukwenza ibhizinisi

nabathengi, amalunga noma abathengisi-mpahla kunoma yiliphi

izwe lapho ukwenqaba okunjalo kungaba ukwephula umthetho

oqondene. Uma uzwa ngokwenqaba ukwenza ibhizinisi noma,

noma yikuphi ukuxhumana okuhlobene mayelana nokwenqaba

okunjalo, thinta uMnyango wezoMthetho.

Page 25: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

24

Ukungathembeki okwenziwa ngenhloso

Inhlangano yokuhweba yemboni ingithintile mayelana nokubamba iqhaza ocwaningweni lokuqhathanisa olwenzelwa amalungu enhlangano yabo. Lokhu kubukeka njengendlela enhle yokuthola ulwazi mayelana nalabo abancintisana nathi. Ngabe kufanele sibambe iqhaze?

Akukho okuyiphutha ngokubamba iqhaza ezenzweni

zokuqhathanisa embonini. Kodwa-ke, lokhu akufanele neze

kusetshenziswe njengendlela yokuthola ulwazi oluyimfihlo

mayelana nabancintisani.

Umnyango wethu unabasebenzi abaningana abasilele emuva nokuqeqeshwa kwabo okwenziwa online. Ukugwema ukudlulisela umbiko owedlulelwe isikhathi kumphathi wami, ngingakwazi ukuthi ozakwethu abasehhovisini lami benze ukuqeqeshwa kwabo okwenziwa online bese ngenza izinsiza nozakwethu ngezikhathi zemihlangano yeqembu lethu?

Cha. Ukuvumela abasebenzi ehhovisini lakho ukuthi benzele

abanye ozakwabo ukuqeqeshwa okwenziwa online ngeke nje

kube isenzo sokungathembeki okwenziwe ngenhloso, kodwa

futhi kungumyalelo ophambene nenkambiso elungile okhishwa

ngumphathi. Lokhu kungabeka ubuqotho bakho engcupheni,

kanye nobuqotho bukazakwenu ehhovisini nobozakwenu

okufanele benze ukuqeqeshwa okwenziwa online. Ngaphezu

kwalokho, ukuqeqeshwa okwenziwa online kusetshenziselwa

ukuqinisekisa ukuthi abasebenzi bethu baqeqesheke ngendlela

efanele ukubhekana nezimo eziqondene okungenzeka

bahlangabezane nazo emisebenzini yabo noma endaweni

yomsebenzi. Uma ungabavumeli ozakwenu ukuthi benze

ukuqeqeshwa okwenziwa online abanqunyelwe kona,

kungenzeka ubeke ozakwenu, abathengi nenkampani

engcupheni.

Ngifake isicelo somunye umsebenzi e-Massmart. Umsebenzi udinga iziqu zasenyuvesi. Empeleni ngilindele ukuqeda iziqu zami ezinyangeni ezimbalwa. Ngingakwazi ukuthi nginazo iziqu ku-CV yami?

Cha. Kufanele wethembeke mayelana namazinga akho

okufunda uma ufuna umsebenzi. Ukusho okungekona

ngemfundo, ngolwazi, izitifiketi zakho noma amalayisensi

kuyisenzo esingenakho ukwethembeka okungenzeka sibeke

inkampani engcupheni futhi sinikeze ithuba elingalungile

enqubeni yokukhetha okufanele akhethwe.

Page 26: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

25

Umphathi wami uthe ngenxa yobunzima obubandakanyeka ekufinyeleleni emigqonyeni ephakeme egumbini elingemuva, kufanele siphawule ohlelweni ukuthi ukuhlolwa kwemigqomo kwenziwe kube kungenziwanga empeleni, Kufanele ngenze njani?

Okuphakanyiswa umphathi wakho ukuthi usho

okungelona iqiniso ngokuhlolwa kwemigqomo,

okungesona isenzo sokungathembeki kuphela,

kodwa futhi okungaba nomthelela omubi

ebhizinisini lethu. Ngokungenzi ukuhlolwa

kwemigqomo ngendlela efanele, kungenzeka

kube nomthelela ezingeni lezinkonzo ezinikwa

abathengi esitolo kanye nekhono lesitolo

lokugcina amazinga aqondile esitokwe.

Ngaphezu kwalokho, umphathi wakho ucele

ukuthi uzibandakanye esenzweni

sokungathembeki. Kufanele ubike lokhu

kubaphathi ngokusebenzisa Inqubo

Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile noma i-

Massmart Ethics.

Ubuqotho bezezimali

Umphathi wami wangitshela ukuthi ngehlisele izimpahla eziningana ku-zero, kodwa ngizishiye emashalofini ukuze zidayise ngoba “kuzosiza uhla lwethu lwezimpahla.” Ngabe kwamukelekile lokhu?

Cha. Ukungaphathi ngendlela ukwehliswa

kwezimpahla akukona ukungathembeki

kuphela, kodwa futhi kungenzeka kuphazamise

ukwenza inzuzo kwesitolo. Uma uyalelwa

ukuthi wenze lokhu, kubike ku-Massmart Ethics

ngokushesha.

Uzakwethu eduze kwami uthi wenza izinguquko emininingwaneni yethu yezimali ukuze “izinyanga zethu ezinhle” zisize “izinyanga zethu ezimbi.” Ngabe lokhu kungenzeka kususe ukukhuluma?

Ukuphatha ama-akhawunti nezimali

ezinqunyiwe ngendlela engafanele akukona

ukungathembi ngamabomu kuphela, kodwa

futhi kuyinto ekhathazayo maqondana

nobuqotho kwezezimali okungenzeka kube

nemiphumela emibi, kuwe qobo

nasenkampanini. Kufanele ubike lokhu

ngokushesha ku-Massmart Ethics.

Ukuhweba ngaphakathi

Nginolwazi lwangaphakathi engiluthole kumthengisi osohlwini olutholakala emphakathini mayelana nomkhiqizo omusha omangalisayo ozokwethulwa inkampani. Ngingakwazi ukuthenga izabelo zale nkampani yomphakathi?

Cha. Noma yiziphi izabelo ezidayiswa noma

ezithengwa ngokolwazi mayelana nezinguquko

ebhizinisini, olungatholakali emphakathini

kuthathwa ngokuthi ukuhwebelana

ngaphakathi.

Ngingakwazi ukugqugquzela umngani ukuthi azithenge?

Ukugqugquzela abanye ukuthi bathenge

izabelo kusengathathwa njengokuwheba

ngaphakathi futhi ngokujwayelekile kwaziwa

ngokuthi “ukuluma indlebe.” Umngani uyokuba

necala lokuwheba ngaphakathi, uma ethenge

izabelo ngokusebenzisa ukumazisa kwakho

futhi nawe uzokuba necala lokuhweba

ngaphakathi ngokumluma indlebe, ngisho

noma ngabe ungazithenganga izabelo

enkampanini yomphakathi.

Imikhuba yokuhweba ethiyayo

Ngitshelwe ukuthi ngidikile omunye wabathengisi-mpahla bethu ngoba benza ibhizinisi ezweni elithile. Ngabe akufanele ngenze ibhizinisi nalo mthengisi-mpahla?

Yize ngezinye izikhathi kubekwa izithiyo

emazweni athile nasebantwini abathile, kuhlale

kungcono ukukhuluma noMnyango

wezoMthetho noma wokuhambelanisa

ngaphambi kokuthatha isinyathelo uma

uyalelwe ukuba udikile umthengisi-mpahla

noma izwe elithile.

Page 27: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

26

Ukumelana nenkohlakalo

I-Massmart ikholelwa ekuthengiselaneni okulungile,

okukhululekile futhi okuvulekile. Futhi sikholelwa

ekuphakamiseni ukuphatha okuhle. Asikubekezeleli

ukugwazisa, inkohlakalo noma imikhuba ephambene

nenkambiso elungile yanoma yiluphi uhlobo.

Indlela esicabanga ngayo mayelana nezinzuzo ezingalungile iqinile — ngisho noma ngabe yimiphi imikhuba noma amasiko endawo, ngisho nobungozi ebhizinisini lethu.

I-Massmart ayivumeli noma ubani ngokuqinile owenza utho

egameni le-Massmart, ngokuqondile noma ngokungaqondile,

ukuthi agwaze noma agwazise noma athathe izinkokhelo

ezingalungile. Inqubomgomo yomhlaba wonke yokulwa

nenkohlakalo ayisivumeli ukuthi sikhokhele, sinikeze noma

sigunyaze ukukhokhwa kwemali (noma, noma yini enenani)

ukuze sibe nomthelela kunoma ubani ngendlela engafanele.

Lokhu futhi kuqondene nezinkokhelo ezenziwe ngokusebenzisa

omunye ongekho ngaphansi kwe-Massmart, njengomuntu

ongabandakanyeki ngokuqondile osebenzela i-Massmart.

Ukwenqaba kwethu futhi kubhekela izinzuzo ezincane zokuba

nomthelela ongalungile komunye umuntu. Indlela esicabanga

ngayo mayelana nezinzuzo ezingalungile iqinile- ngisho noma

ngabe yimiphi imikhuba noma amasiko endawo, ngisho

nobungozi ebhizinisini lethu.

Kufanele sigweme noma yikuphi ukuxhumana okungenzeka

kubukeke kungalungile nesikhulu somphakathi, isisebenzi

senkampani enobunikazi bomphakathi noma inhlangano

yezepolitiki. Lokhu kufaka noma ubani owenza umsebenzi

womphakathi noma osebenzela noma yimuphi uhulumeni

kunoma yiliphi izinga (isib. isikhulu esibhekela izintela,

amalungu okuphoqelelwa kwezempi nomthetho), iqembu

noma umkhankaso wezepolitiki, (okufaka abasebenzi

abangakhokhelwa), inhlangano yomphakathi yamazwe

ngamazwe (isib iBhange loMhlaba) noma ibhizinisi likahulumeni

noma elilawulwa uhulumeni (isib. abasebenzi ezintweni

zikahulumeni, izinkampani zamandla, izibhedlela, njll.).

Isivumelwano esenziwa nenkampani kahulumeni noma

yomphakathi sidinga imvume ebhaliwe eyenziwa ngaphambi

kwesikhathi evela eMnyangweni wezoMthetho kanye

nemvume eqenjini lokuhambelanisa nokulwisana nenkohlakalo.

Kufanele ubike ngokushesha noma yikuphi ukwephulwa

komthetho okusolayo noma, noma yiziphi izicelo

zokugwazelwa. Ukuze uthole ukuqondiswa kabanzi mayelana

nalesi sihloko, thintana neqembu lokuhambelanisa nokulwisana

nenkohlakalo noma i-Massmart Ethics.

Umbusi wamaRoma kusukela ngo-AD 161 kuya ku-180, (AD 121 – 180)

Page 28: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

27

Ukulwisana nokushushumbiswa kwemali

Sizibophezele ekuqinisekiseni ukuhambelana ngokugcwele nayo

yonke imithetho eqondene elwisana nokushushumbiswa

kwemali emhlabeni wonke. Amanye amazwe futhi anemithetho

ehlobene nokubika ukheshi noma okunye ukuthengiselana

okusolisayo okufanele siyihloniphe.

Qaphela lezi zinto ezilandelayo:

• Izinhlobo zezinkokhelo ezihlobene nokushushumbisa imali, njengezinkokhelo zemali eziphindaphindiwe, ukuthenga imikhiqizo ekhokhelwa ngaphambi kwesikhathi ngobuningi, njengamakhadi ezipho noma ukukhishwa kwemali eningi engukheshi.

• Umthengi noma omunye umuntu ongabandakanyeki ngokuqondile ongafuni ukunikeza imininingwane ephelele, onikeza imininingwane engelona iqiniso noma esolisayo noma onexhala lokugwema okufunekayo okuqondene nokubika noma nokugcina amarekhodi.

• Ukudluliswa kwezimali zendawo noma zangaphandle okungajwayelekile okukhombisa izenzo zobugebengu noma izinhlelo zokukhwabanisa.

• Ukuhlela ukusetshenziswa kwemali ukuze ugweme okudingekayo okuqondene, njengokwenza ukuthengiselana okuphindaphindiwe ngaphansi kwenani eliyisisekelo elidinga ukubikwa. I-Massmart seyenze imithetho emayelana nezindlela zokukhokha ezamukelekile. Ukuze uthole ukuqondiswa kabanzi mayelana nalesi sihloko, sicela uthinte uMnyango wokuhambelanisa.

Igunya lokusebenza Sizama ukuba izakhamuzi ezinhle zenhlangano. Ngakho-ke

ngeke siqashe, simemele emsebenzini ngenkokhelo noma ubani

ongagunyaziwe ngokusemthethweni ukuba asebenze ezweni

afuna kulo umsebenzi. Kuyisibopho sethu ukuthi sihlole,

siqinisekise futhi siqophe ukuthi ubani ogunyaze ukuqashwa

kwaleso naleso sisebenzi esisha, okufaka nabasebenzi

abanqunyelwe umsebenzi othinta umhlaba wonke ezweni

elehlukile kunalelo abavela kulo. Futhi sinesibopho sokuphinda

siqinisekise ukufaneleka nokuqhubeka nokuqashwa komsebenzi

ngamunye ngokuthi sicele eminye imibhalo yokuqinisekisa uma

ukugunyazwa komsebenzi wokuqala sekuphelelwe isikhathi.

Bonke abantu esibaqashayo, noma esibanqumela umsebenzi

othinta umhlaba wonke ezweni okungelona elabo, kufanele

banikeze imibhalo yokuqinisekisa nokuqinisekiswa

kokugunyazwa kwabo ukuba basebenza ezweni okufanele

baqashwe kulo.

Ekuhambelaneni nemithetho yokuthuthela kwamanye amazwe kubalulekile ukuthi silandele inqubomgomo yethu emelene nokubandlulula emsebenzini ngokwendabuko ngokobuzwe noma ngokuba isakhamuzi noma isimo sokuhlala okungenzeka

sibe khona.

Sidinga ukuthi wonke amagatsha abhekele ukuqasha,

osonkontileka nabanye abasebenzisana nathi bahambelane

ngokugcwele nayo yonke imithetho yokuthuthela kwamanye

amazwe.

Isibopho esithinta imvelo, iMpilo nokuphepha endaweni yomsebenzi

Sonke kufanele sisebenze njengezikhonzi ezinesibopho esithinta

imvelo kanye nokunakekela ukuphepha nempilo yabasebenzi,

amalunga, abathengi nemiphakathi yethu.

Isibopho esithinta imvelo I-Massmart izibophezele ekwenzeni ibhizinisi ngendlela

enesibopho emphakathini nelandela inkambiso elungile.

Sizibophezele ekuvikeleni imvelo nasekulondolozeni izinsiza

zemvelo. Futhi sinesibopho sokuhambelana nayo yonke

imithetho nezimiselo zezemvelo eziqondene. Lesi sibopho

siyisisekelo esibalulekile sokuzibophezela kwethu ekugcineni

imvelo. Sonke sizokwenza ngenkambiso efanele maqondana

nezinto ezithinta imvelo ukuze sithuthukise injongo yethu

yokusiza abantu baphile kangcono nokuqinisekisa umhlaba

ongcono ezizukulwaneni zesikhathi esizayo.

Impilo nokuphepha

I-Massmart izibophezele ekuvikeleni impilo nokuphepha

kwabasebenzi, abathengi nemiphakathi yethu ngoba

siyayikhathalela impilo yomunye nomunye. Ukwenza ibhizinisi

lethu ngokuhambelana nayo yonke imithetho yezempilo

nokuphepha kubalulekile ekuphileni kahle kwabasebenzi bethu

nemiphakathi esenza ibhizinisi kuyo. Njengabasebenzi be-

Massmart, kufanele njalo sihambelane nayo yonke imithetho

yezempilo nokuphepha nezinqubomgomo eziqondene futhi

singalokothi sizibe into ekhathazayo ethinta impilo nokuphepha

engase yenzeke. Ukwenza ngokwenkambiso elungile

maqondana nezinto ezithinta impilo nokuphepha kubalulekile

emgomeni wenhlangano yethu wokuhlinzeka indawo

yokuthenga nokusebenza ephephile.

Uma unemibuzo mayelana nezinto ezithinta imvelo noma impilo

nokuphepha, sicela uthinte uMnyango wokuhambelanisa noma

i-Massmart Ethics.

Page 29: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

28

Ukuphepha kokudla nomkhiqizo

E-Massmart, ukuphepha kokudla nomkhiqizo kuyisidingo

ngokomthetho esibaluleke ukudlula konke; kuyingxenye yesiko

lethu. Njengabasebenzi be-Massmart, kufanele sihambelane

nayo yonke imithetho nezimiselo zokuphepha kokudla

nomkhiqizo eziqondene ebhizinisini lethu nsuku zonke.

Njengoba sinezinkulungwane zabathengisi-mpahla emhlabeni

wonke, siyaqonda ukuthi sinesibopho esibalulekile

sokuqinisekisa ukuthi abathengisi-mpahla bethu babambelela

kokulindelekile, emithethweni nasezimiselweni eziqinile

zokuphepha kokudla nomkhiqizo. Uma unemibuzo maqondana

nokuphepha kokudla nomkhiqizo nezimiselo noma

okudingekayo okuqondene nendawo yakho yebhizinisi, sicela

uthinte uMnyango wokuhambelanisa noma i-Massmart Ethics.

Ukuvikela Ulwazi Oluqondene nomuntu nolwebhizinisi

Ebhizinisini lethu nsukuzonke kungenzeka sitholane nolwazi

ngomuntu qobo nolwebhizinisi olumayelana nabasebenzi,

abathengi, abathengisi-mpahla kanye nenkampani yethu.

Kuyisibopho sethu ukuvikela lolu lwazi ngokuhambelana

nemithetho eqondene kanye nezinqubomgomo zethu, okufaka

isidingo sokuthi sigcine amarekhodi nezinkolelo zenkampani

zethu.

Kungenzeka ulwazi lube sephepheni noma lube electronic.

Kufanele uqoqe noma ugcine ulwazi olumayelana nebhizinisi

lenkampani oludingeka ukuze wenze umsebenzi wakho.

Kufanele uphathe ulwazi olunjalo ngendlela ephephile

ngesikhathi sokusetshenziswa kwalo futhi nangokwezidingo

zokuphatha amarekhodi ze-Massmart. Ulwazi lwenkampani

oluyimfihlo luhlukaniseke izigaba ezintathu zemininingwane:

olubucayi kakhulu (ukuvikeleka okukhulu), olubucayi

(ukuvikeleka okuphakathi nendawo) nolungekho bucayi

(ukuvikeleka okuncane).

Izibonelo zezindlela zokuvikela ulwazi olubucayi kakhulu noma

olubucayi zifaka:

• Ukufinyelela kulolu lwazi ngezinhloso zebhizinisi kuphela.

• Ukwabelana ngalo nabanye abasebenzi ngezinhloso zebhizinisi ezisemthethweni kuphela.

• Ukuvimbela ukufinyelela okungagunyaziwe (isibonelo, ukuvalela imininingwane ebucayi kakhulu).

• Ukubuyisela lonke ulwazi olubucayi kakhulu nolubucayi ku- Massmart kanye nanoma iyiphi enye impahla ye-Massmart uma uyeka ukusebenza.

• Uma singekho isidingo sokugcina imininingwane ethinta ibhizinisi kanye nokubanjelwa izinhloso zokomthetho, lulahle ngokulifaka ku-shredder noma emgqonyeni wezinto

eziyimfihlo; ungalokothi ululahle emgqonyeni wezibi.

Ngaphezu kokuvikela izimfihlo zethu

zokuhweba, kuyinqubomgomo yethu

ukuhlonipha izimfihlo zokuwheba

zabanye.

Uma ukholwa ukuthi unolwazi lwenkampani oluyimfihlo

oludinga ukuthi kwabelwane ngalo ngaphandle kwenkampani,

funa imvume kumphathi wakho, uMnyango wezomthetho, i-

Massmart Ethics noma uMnyango wokuhambelanisa

ngaphambi kokuthi wabelane ngalo.

Izimfihlo zokuwheba ziyisibonelo semininingwane yebhizinisi

okufanele siyivikele. Ekuphokopheleleni kwethu ukwenzisisa

sitshale ekwakheni izinhlelo, izinqubo, imikhiqizo, izindlela

zokuqhuba ibhizinisi nobuchwepheshe – osekusenze saba

ngabaholi embonini yokuthengisa futhi kwasibeka ezingeni

lokuncintisana. Zonke izimfihlo zokuwheba ziyimininingwane

ebucayi kakhulu futhi kufanele zigcinwe ziphephile. Ngaphezu

kokuvikela izimfihlo zethu zokuwheba, kuyinqubomgomo yethu

ukuhlonipha izimfihlo zokuwheba zabanye. Akekho umsebenzi

okufanele adalule izimfihlo zokuwheba zezinkampani esenza

nazo ibhizinisi noma izinkampani abake basebenza kuzo

phambilini.

Bonke abasebenzi kufanele baqinisekise ukuthi ukusebenzisa

kwabo izinkundla zokuxhumana akubeki ubumfihlo bezimfihlo

zokuhweba ze-Massmart engcupheni, ulwazi olubucayi kakhulu

nolubucayi.

Ulwazi ngomuntu qobo olumayelana nabathengi, amalungu,

abathengisi-mpahla nabadayisi nalo kufanele luphathwe

ngendlela evikelekile. Ungafinyeleli noma uqoqe ulwazi olunjalo

ngaphandle uma ludingeka ukuze wenze umsebenzi wakho futhi

njengoba uyalelwe umphathi wakho kuphela. Uma usola ukuthi

kungenzeka kube khona ukweqiwa kolwazi olunjalo ngomuntu,

yazisa ilunga labaphathi, uMnyango wezabasebenzi noma i-

Massmart Ethics. Phatha ulwazi lokwelashwa kwabasebenzi

ngokunakekela okufanayo.

Iminyango eqondene ngaphakathi enkampanini yethu

kungenzeka ibe nemithetho nezindlela zenqubo yobumfihlo

ezikhethekile. Kufanele sifune, siqonde futhi sihlale sazi

ngolwazi oluqondene nezindawo zethu ezithile zebhizinisi

nokwenziwa komsebenzi. Ngaphezu kwalokho, kufanele

silandele okudingekayo okuqondene mayelana nokuphathwa

kwamarekhodi. Uma unemibuzo mayelana nokudingekayo

ekugcineni amarekhodi okuqondene nomsebenzi wakho, sicela

uthinte uMnyango wokuhambelanisa ukuze bakusize.

Page 30: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

29

Izenzo ezithinta uhulumeni nepolitiki

IziNkontileka zikahulumeni nemibuzo Akufanele singene kunoma iyiphi inkontileka noma

isivumelwano nanoma yiliphi ibhizinisi likahulumeni nganoma

iyiphi inhloso ngaphandle kokuthola imvume evela

eminyangweni wezomthetho nowokuhambelanisa nokulwisana

nenkohlakalo kuqala. Lokhu kufaka ukwamukela amabhidi,

izinkontileka noma imali yokuthenga imikhiqizo nezinkonzo.

Ukwehluleka ukulandela lokhu kungaholela ekutheni i-

Massmart izithole inezibopho ezithinta ukuhambelanisa

nezindleko ezihlobene nazo.

Kufanele ubikele umphathi wakho yonke imibuzo evela

emabhizinisini kahulumeni noma kubaphenyi ngokushesha

noma uthinte uMnyango wezomthetho. Yonke imibuzo evela

emabhizinisini kahulumeni kufanele iphendulwe ngendlela

eqondile nangokuphelele.

Ukubandakanyeka kwezepolitiki

Ukubamba iqhaza enqubeni yezepolitiki ngaphandle kwendawo

yomsebenzi kanye nangesikhathi okungesona esomsebenzi

kuyancomeka. Ungakwazi ukwenza iminikelo esemthethweni

yezimali zakho qobo emisebenzini yezepolitiki. Sicela uqaphele

ukuthi i-Massmart ngeke ikubuyisele ngaleyo misebenzi

ngaphandle uma kudingeka ngokomthetho. Ngeke izimali

zenkampani zinikezwe abakhankaseli, amabhizinisi noma

izinhlangano zepolitiki ngaphandle kolwazi oluqondile

nemvume ebhaliwe yoMnyango wezindaba zenkampani we-

Massmart. Ngeke ukwazi ukusebenzisa isikhundla sakho

ngokomsebenzi noma ubulungu bakho benkampani

maqondana nemisebenzi eqondene nawe yezepolitiki

ngaphandle uma lolo lwazi ludingeka ngokomthetho.

Ukuhweba emazweni ngamazwe

Wonke amazwe ayakulawula ukuhweba okwenziwa emazweni

ngamazwe okubhekela izinto ezinjengokulanda izimpahla

kwamanye amazwe, ukuthumela izimpahla kwamanye amazwe

nokuthengiselana ngezimali. Isibonelo, zonke izimpahla

ezingena ohwebeni lwezwe kufanele zidlule eMnyangweni we-

Customs and Excise ngaphambi kokuba zikhululwe futhi

zidluliselwe kulowo okufanele azamukele. Emnyangweni we-

Customs and Excise, izimpahla ziyahlolwa ukuthi ziyahambelana

yini nezimiselo zendawo futhi zihlolwe ukuthi zizikhokhile zonke

izibopho nezintela, lapho kufanele.

Kubalulekile ukuthi sonke sikhumbule lawa maphuzu alandelayo:

• Qinisekisa ukuthi kwenziwe ukuhlolwa okugcwele kokudingeka ngokwezimiselo ngaphambi kokuzama ukungenisa noma ukuthumela izimpahla kwamanye amazwe. Okudingeka ngokwezimiselo kuqondene nezimpahla nemibhalo yokuqinisekisa.

• Imibhalo yokuqinisekisa kufanele iphelele futhi iqonde, okufaka incazelo, amanani nabantu ababandakanyeka kulokho kuthengiselana.

• Kufanele kwenziwe ukulawula kwangaphakathi ukuqinisekisa ukuhambelana nakho konke okudingeka ngokwezimiselo, okufaka nezibopho zokugcina amarekhodi.

Njengomsebenzi we-Massmart, kufanele wazi ngemithetho

nezimiselo ezehlukene zokuhweba eziqondene nomsebenzi

wakho, okufaka hhayi kuphela imithetho yokuhweba yezwe

lakho, kodwa futhi nemithetho nezimiselo kuwo wonke amanye

amazwe okungenzeka abe nomthelela emsebenzini wakho e-

Massmart. Isibonelo, kungenzeka abanye ohulumeni

basebenzise izithiyo zokuhweba ezahlukene, njengokuvimbela

ukuhweba nokuntswinya amazwe athile, okufaka abobuzwe

balawo mazwe. Ukuthengiselana nabantu noma izinhlangano

ezithile ezibaluliwe, njengezinhlangano zobushokobezi,

zezidakamizwa, ezishushumbisa abantu nezikhali, nakho futhi

akuvunyelwe, ngisho noma ngabe labo bantu noma

izinhlangano kungenzeka ukuthi azihlobene nokuvinjwa

kokuhwebelana nezwe elithile. Njalo thinta uMnyango

wokuhambelanisa ngaphambi kokuba ungene ezingxoxweni

noma ekuthengiselaneni kokuhweba kwamazwe ngamazwe.

Izitatimende zabezindaba

Ukuxhumana esikhathini sezinkundla zokuxhumana

sekushintshe indlela esiphila ngayo nesisebenza ngayo. Uma

kwenzeka izinto noma uma abantu bezifunela ulwazi nje,

kungenzeka inkampani ikuthathe njengomthombo wolwazi

mayelana nenkampani. Uma ukhuluma namalunga omndeni,

abathengi nabangane, sigqugquzela ukuthi wabelane ngendaba

yakho yakwa-Massmart. Uma ubuzwa noma yimiphi imibuzo

futhi ungenaso isiqiniseko ngezimpendulo, sicela uthinte

Abezindaba zeNkampani ye-Massmart noma iminyango

yokukhangisa yezingosi yakho.

Mayelana nokwenza izitatimende zomphakathi emithonjeni

yabezindaba njengethelevishini, iziteshi zezindaba,

amaphephandaba endawo noma imibhalo yokuhweba, i-

Massmart inezingcweti zezokuxhumana ezibekiwe

eMnyangweni weZindaba zeNkampani neminyango

yokukhangisa yezingosi abenza umsebenzi wokuxhumana

nengaphandle. Kufanele udlulisele noma yimiphi imibuzo kulezi

zingcweti ukuze uthole impendulo.

Page 31: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

Ukulwisana neNkohlakalo

Izikhulu zamaphoyisa zendawo zisanda kumisa izimoto zempahla ezaziphuma esikhungweni sethu sokuthumela impahla zesabisa ngokulibazisa ukuthunyelwa kwezimpahla ngaphandle uma umshayeli ekhokhela isikhulu cishe u-R100 ongukheshi. Umphathi wami wathi kufanele siphathe cishe u-R100 njengekhadi lesipho. Ngabe kuvumelekile lokhu?

Cha. Inqubomgomo ye-Massmart ayikuvumeli konke

ukukholelwa kwabasebenzi bakahulumeni okungekho

emthethweni ukuze kube nomthelela esenzweni sikahulumeni.

Lokhu kwenqabela kuqondene nokheshe, izipho noma ezinye

izinto ezinenani. Kufanele ubike lokhu ku-Massmart Ethics

ngokushesha.

Isitolo sifuna imvume evela eMnyangweni wezokuthutha eNingizimu Afrika. Isitolo sivame ukunikeza izikhulu ezehlukene zendawo obhasikidi bamaholide. Kulo nyaka, umphathi wesitolo uphakamise ukuthi sifake ikhadi lesipho lama-R300 ebhasikidini senzele umphathi woMnyango wezokuthutha. Ngabe kuvumelekile lokhu?

Cha. Inqubomgomo ayilivumeli ikhadi lesipho ngoba liyinto

enenani futhi kuyacaca ukuthi lihlose ukuba nomthelela

eMnyangweni wezokuthutha. Inqubomgomo ayizivumeli izipho

ezithile ezincane ezejwayelekile, njengezinto zokugqugquzela

ezinophawu lwe-Massmart ezinenani elincane noma eliphansi

futhi ezingahlosile ukuthonya noma ubani. Kodwa-ke, inqubo

yokuthola imvume kufanele ilandelwe ngaphambi kokunikeza

isipho sanoma yiluphi uhlobo esikhulwini sikahulumeni. Uma

unemibuzo mayelana nokunikeza isikhulu sikahulumeni isipho,

sicela uthinte iqembu lokuhambelanisa nokulwisana

nenkohlakalo noma i-Massmart Ethics.

Page 32: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

31

Ukulwisana nokushushumbisa izimali

Umthengi uyenqaba ukunikeza ikheli lakhe ukuze enze ukwedluliselwa kwemali kwelinye izwe. Ngabe kufanele ngikubike lokhu “njengomuntu osolisayo”?

Noma yimuphi umthengi owenqaba ukunikeza

ulwazi olucelwayo kufanele abikwe

“njengomuntu osolisayo” uma kwenziwa

inqubo yokusebenzisa imali. Thinta ilunga

labaphathi ukuze likusize.

Umthengi ungibuze ukuthi ngingakwazi yini ukuhlukanisa intengo enkulu ibe izintengo ezimbalwa, okubukeka kungalungile. Ngabe kufanele ngikuqhube lokhu kuthenga ngalendlela?

Cha. Uma kuyintengo efanayo ngempela,

kufanele iqhutshwe njengentengo eyodwa.

Lokhu kungathathwa njengentengiso esolisayo

noma engajwayelekile futhi kufanele kubikwe.

Thinta ilunga labaphathi ukuze likusize.

Igunya lokusebenza

Ngabe kufanele yini ngibike abasebenzi abasolekayo abangagunyaziwe uma beqashwe usonkontileka hhayi i- Massmart?

Yebo. Sidinga ukuthi bonke osonkontileka

bethu basebenzise abasebenzi abagunyaziwe

ukusebenza kuphela endaweni yethu. Uma

usola ukuthi kukhona abasebenzi

abangagunyaziwe esikhungweni sethu

sokusebenza, sicela ubikele abaphathi

ngokusebenzisa iNqubomgomo yoMnyango

wokuXhumana ovulekile noma uthinte i-

Massmart Ethics.

Kufanele ngenzenjani uma isisebenzi sifika silungele ukuqala ukusebenza kodwa singakwazi ukungikhombisa ubufakazi bokugunyazelwa umsebenzi?

Landela izinqubomgomo zezwe lakho mayelana

nokugunyazelwa umsebenzi. Lokhu kufaka

nokuqinisekiswa kwabasebenzi abasha kanye

nabasebenzi abavakashile ngokuthunyelwa

elinye iziwe noma abesikhashana. Umqashi

kufanele amise ukuqashwa kwesisebenzi

ongakwazi ukuveza ubufakazi bokugunyazelwa

umsebenzi ngesikhathi esithile esibekiwe.

Isibopho sezemvelo, Impilo nokuphepha endaweni yomsebenzi

Ngesikhathi ngisebenza egumbini elingemuva, ngiqaphele ukuthi abasebenzi babeka amabhokisi noma izinhlaka zamapulangwe ngaphambi kwendawo yokuphuma esimweni esiphuthumayo, bavimbe isicabha. Ngikubikile lokhu kumphathi wami othe akaboni nkinga ngalo mkhuba njengoba bekuyinto yesikhashana futhi azosuswa uma kukhishelwa izimpahla endaweni yokudayisa. Ngabe lokhu kuyinkinga?

Yebo. Ukuvimba izindawo zokuphuma

esimweni esiphuthumayo kubeka abasebenzi

nabathengi engozini uma kwenzeka kuba

nesimo esiphuthumayo esitolo. Ngaphezu

kwalokho, kungenzeka sithole ukuhlawuliswa

noma icala lezingozi ezithinta ukuphepha

njengokuvimba noma ukuvala izindawo

zokuphuma esimweni esiphuthumayo.

Kubalulekile ukuthi izindawo zokuphuma

esimweni esiphuthumayo kufinyeleleke kuzo

ukuze zisheshe zisetshenziswe uma kwenzeka

kuba nomlilo noma esinye isimo

esiphuthumayo. Kufanele ubike lolu lwazi

ngokushesha ku-Massmart Ethics.

Page 33: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

32

Isisebenzi sicelwe ukuthi silahle iziqukathi eziningana zamakhemikhali okukilina endlini onakele. Uyazi ukuthi kukhona inqubo yokwenza ejwayelekile elawula ukulahlwa kwalezi zinto ezinjena ngendlela elungile kodwa esikhundleni sokuyilandela, uvele wakhiphela amakhemikhali ngaphandle kwebhilidi wawashiya lapho. Kufanele kuphathwe kanjani lokhu?

Akufanele nhlobo amakhemikhali agcinwe

ngaphandle futhi atholane nezithako zemvelo

ikakhulukazi uma onakele. Kungenzeka avuze

noma onakale kakhulu, kudale ukuthi

amakhemikhali adedeleke emvelweni.

Abasebenzi kufanele baqinisekise ukuthi wonke

amakhemikhali agcinwa ngendlela ephephile

ezindaweni ezivunyelwe ngeziqukathi ezifanele

ukuwavimbela ekutheni adedeleke emvelweni.

Abasebenzi kufanele njalo balandela izinqubo

zokusebenza ezejwayelekile zenkampani

mayelana nezinto ezithinta imvelo. Uma

isisebenzi sithola amakhemikhali avuzayo noma

angagciniwe ngendlela efanele, kufanele sazise

abaphathi ngokushesha futhi sibike lolu lwazi

ku-Massmart Ethics.

Ukuvikela ulwazi ngomuntu qobo nolwebhizinisi

Isisebenzi somkweletisi sishade nomthengisi-mpahla osebenza nabathengeli be-Massmart. Ngike ngambona eshayela umyeni wakhe emazisa ngentengo yemikhiqizo esiyithenga kumncintisani. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?

Yebo. Yize engenawo amandla phezu

kwengxenye yebhizinisi asebenza kuyo e-

Massmart, ukwazi ukufinyelela olwazini

oluyimfihlo okungenzeka lunike umyeni wakhe

ithuba elingcono kunabanye abathengisi-

mpahla.

Uzakwethu usanda kuletha incwadi yokwesula emsebenzini. Kusukela lapho, kade elokhu ethumela nge-imeyli imininingwane yokuxhumana nabathengisi-mpahla ekhompyutheni yakhe yasekhaya ukuze aqale elakhe ibhizinisi. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?

Yebo. Imininingwane yabathengisi-mpahla

ayithole ngokusebenzisa isikhundla sakhe e-

Massmart ithathwa njengolwazi lwenkampani

oluyimfihlo. Akufanele alusebenzisele imizamo

yakhe qobo yezebhizinisi. Kufanele ubike lokhu

ku-Massmart Ethics.

Umngani wami wathi anganginika ulwazi olumayelana nesu lokukhangisa eliyimfihlo elizokhishwa umncintisani. Ngabe kufanele ngilwamukele lolu lwazi?

Cha. Asinaso isifiso noma isidingo sokwazi

noma sokuthola ulwazi mayelana nolwazi

oluyimfihlo lwezinye izinkampani.

Umphathi utshele bonke ozakwethu mayelana nesimo sami sokwelashwa ngesikhathi ngibika ukuthi ngiyagula izolo. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?

Kungenzeka. Ozakwenu abanaso isidingo

ngokwebhizinisi sokwazi ngesimo sakho

sokwelashwa. Ezimweni eziningi, kodwa-ke,

lolu hlobo lolwazi kwabelwana ngalo kusuka

ekukukhathaleleni ngempela njengelunga

elibalulekile leqembu. Khuluma nomphathi

wakho umtshele mayelana nokukukhathazayo.

Uma uzwa ungakhululekile ukukhuluma

nomphathi wakho, thinta uMphathi

woMnyango Wezabasebenzi noma i-Massmart

Ethics.

Page 34: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

33

Ngine-blog engingazasile kuyo engibhala kuyo njalo. Ngingakwazi ukufaka ulwazi engilufunde ekusebenzeni kwami e-Massmart?

Yize ukufaka ulwazi online kungaba indlela

enhle yokuxhumana nabanye, kubalulekile

ukucabanga ezinye zezingozi nemivuzo

ebandakanyekayo. Kufanele uqinisekise ukuthi

ugcina ubumfihlo bolwazi lwezebhizinisi

lwenkampani oluhlobene ne-Massmart,

abalingani bayo nolwazi olumayelana

nabathengi, amalunga nabathengisi-mpahla

kanye nolwazi lokwelashwa lwabasebenzi.

Ekugcineni unesibopho kulokho okufakayo.

Mina nomngane wami sisebenza emnyangweni ofanayo. Sobabili sisebenza ngolwazi olubucayi. Ngisanda kuthola uIwazi oluyimfihlo okungenzeka lube nomthelela endimeni yakhe. Ngingakwazi ukwabelana ngalokhu naye?

Cha. Yize ningabangani nina nobabili futhi

nisebenza emnyangweni ofanayo, akufanele

uxoxe noma wabelane ngolwazi olubucayi

nanoma ubani ongenaso isidingo

ngokwebhizinisi sokwazi ngalo.

Izenzo ezithinta uhulumeni noma ipolitiki

Kukhona omele uhulumeni lapha ozohlola imikhiqizo yethu yokudla. Kufanele ngenze njani?

Thinta umphathi wakho noma uMnyango

wokuhambelanisa ngokushesha. Qinisekisa

ukuthi ulandela inqubo yokwazisa yemakethe

yakho.

Iqembu lami linothando lukuthenga umkhiqizo ovela ebhizinisini likahulumeni. Yini okufanele ngiyenze?

Thinta iQembu Lokuhambelanisa nokulwa

nenkohlakalo ne-Massmart Ethics ngaphambi

kokuba uthathe noma yisiphi isinyathelo noma

wenze noma yikuphi ukuzibophezela egameni

le-Massmart.

Iqembu lami linothando lokwethula iSicelo sesiphakamiso sokuthi libe kuphela kwabahlinzeki bezinto ezidliwayo ohlolweni lokudla lwendawo. Yini okufanele ngiyenze?

Thinta uMnyango wezoMthetho ngaphambi

kokuba wenze noma yikuphi ukuzibophezela

futhi uxoxisane nethimba elenza izinkontileka

zikahulumeni ngalolu daba.

Ngifisa ukuzibandakanya neBhodi elilawula isikole (i-SGB). Ngivumelekile ukwenza lokhu njengomphathi e-Massmart?

Yebo. Kufanele uqinisekise ukuthi isikhundla

sakho e-Massmart nanoma yimuphi umthelela

ohlobene naso ukugcina kwehlukene

nokubandakanyeka kwakho ku-SGB. Kufanele

futhi uphumele obala kumphathi wakho

mayelana nokubandakanyeka kwakho ne-SGB.

Page 35: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

34

Ukuhweba emazweni ngamazwe

Ngikholwa ukuthi eyodwa yezimpahla zethu evela kwamanye amazwe ihlelwe ngendlela engalungile emaphepheni. Yini okufanele ngiyenze?

Thinta umphathi wakho noMnyango

wokuhambelanisa ngokushesha. Kukhona

izinhlawulo nezintela zempahla emazweni

amaningi zokuhlela ulwazi ngemikhiqizo evela

kwamanye amazwe ngendlela okungesiyona.

Ngitshelwe ukuthi omunye wabathengisi-mpahla bethu omusha uvele ohliwni oluthile lukahulumeni nokuthi akufanele ngisebenze nalo mthengisi-mpahla. Yini okufanele ngiyenze?

Thinta uMnyango wokuhambelanisa ukuze

uthole ukuqondiswa mayelana nokuthi

kufanele wenze njani noma ukulungise kanjani.

Ohulumeni abaningi bagcina izinhla zamazwe

nabantu okungafanele amabhizinisi

athengiselane nabo.

Izitatimende zabezindaba

Ngicabanga ukuthi isitolo sami esisha sizovula ngosuku oluthile. Ngingakwazi ukushayela abezindaba endaweni ukuze ngibatshele mayelana nokuvulwa kokuqala nezinto ezizokwenzeka?

Kufanele uthinte uMnyango wezezindaba

zenkampani noma iminyango yokukhangisa

yengosi yakho ngaphambi kokuthinta

abezindaba. Izindaba zenkampani noma

iminyango yokukhangisa yengosi yakho

izokuhlinzeka ngezinsiza nolwazi

olusemthethweni ongabelana ngalo

nomphakathi wendawo yakho nabezindaba.

Page 36: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva

kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma

ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.

35

Call SMS

Botswana

0800 600 644 BTC 1

1144 1 71119602 1

South Africa Rest of Africa

32846 +27 72 014 4445

Ghana

233 544 315 491 2 Email [email protected]

Kenya

0800 722 626 Safaricom 1

Essar & Airtel 2

Website www.walmartethics.com

Lesotho

80022055 Econet only 1 +2731 571 5488 4

Malawi

847 ZAIN, ACCESS, & TNM 1 80000847 MTL 1

Mozambique

800112233 TDM 1 800 333 312 Vodacom 1

Namibia

0800 003 313 Namibia Telecoms Fixed 1 08191847 Mobile MTC 1

Nigeria +234 708 060 1872 2

+234 809 993 7319 Mobile91

South Africa

0800 203 246 1

All networks

Swaziland

800 7006 SPTC only 1

Tanzania 0800 780026 Airtel 1

Vodacom 2

Tigo 2

Uganda

800100255 UTL only 1

+2731 571 5488 4

Zambia

260-971231250 Airtel only 1

Other networks 2

Rest of Africa +27 31 571 5488 1 Inombolo yamahhala 2 Kusetshenziswa amanani asekhaya 3 Kusetshenziswa amanani omhlaba wonke 4 eNingizimu Afrika kusetshenziswa amanani omhlaba wonke

Izinombolo ze-Massmart Ethics Line*

Page 37: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Izinto ezithinta ukubikwa kwezimali nokuhlolwa kwamabhuku (Bheka Ubuqotho kwezezimali) ............ 23, 25 Ukugcinwa kwamabhuku okuqondile (Bheka Ubuqotho kwezezimali) .......... 23, 25 Ukusetshenziswa kotshwala nezidakamizwa ngendlela engalungile ......................... . 13, 18 Ukulwisana neNkohlakalo .................... 26, 30 Ukubika okungavezi gama .......................... 10 Ukuvikela abathengi ................................ ...22 Igunya lokusebenza .............................. 27, 31

Ukudikila .............................................. 23, 25 Ukugwazisa ......................................... 11, 26

Ukugwazisa kokuthengiselana ............. 11, 26 Ulwazi ngokuncinitsana ....................... 28, 32 Ulwazi oluyimfihlo .......................... 28, 32, 33 Ukushayisana kwemibono .......... 15-17, 19–2 Imininingwane yokuxhumana ............. 10, 35 Amalungelo omqambi (Bheka Ukuvikela Ulwazi ngomuntu ngqo noLwazi lwebhizinisi) .................................................................... 28 Ukubandlulula ..................................... 13, 20, Ukuqondiswa kwezigwegwe ngokwephula Umthetho .............................................. 8, 10 Ukusebenzisa Izidakamizwa ................ 13, 18 Izibopho Zezisebenzi .................................... 7 Okokuzithokozisa ................................. 16, 20 Izibopho ezithinta imvelo ...... 27, 31-32 Equal Ithuba Lokuqashwa .................................... 13 Ukulawula izimpahla ezivela ngaphandle .. 29 Ukuxhumana Nengaphandle (Bheka Izitatimende Zabezindaba) ..... 29, 34 Izinkokhelo Zokwelekelela .......................... 26 Ukuncintisana okulungile ........................... 22 Ukuphatha ngendlela elungile ........ 13-14, 19 Umndeni ..................................................... 17 Ubuqotho kwezezimali ................... 11, 23, 25 Ukukhwabanisa ....................... 11, 22, 27, 31 Abangane ............................................ 16, 17

Izipho ........................................... 16-17, 20, 30 Izinkontileka zikaHulumeni nemibuzo ......... 29 Abathengi BakaHulumeni (Bheka Izinkontileka zikaHulumeni nemibuzo) .............................. 29 Izikhulu ZikaHulumeni ............................ 26, 30 Izipho Zokubonga ......................... 16-17, 20, 21 Ukuhlukumeza .............................. 9, 13-14, 19 Impilo ..................................................... 27, 31 Izenzo Ezingekho emthethweni ................ 7, 11 Izinsolo ezibikwa ngokushesha ..................... 11 Ukuthuthela kwelinye izwe ........................... 27 Imithetho yokulanda izimpahla kwamanye amazwe (Bheka Ukuhweba emazweni ngamazwe) .. 29,

34 Ukuziphatha ngendlela engafanele ....... 14, 19 Ulwazi lwangaphakathi ......................... 23, 25 Ukuhweba Ngaphakathi ........................ 23, 25 Ukungathembeki Okuhlosiwe ................ 22, 24 Ukuhweba emazweni ngamazwe .......... 29, 34 Ukuphenya .................................................. 8, 9 Ukutshala izimali kubancintisani noma abathengisi-mpahla ..................................... 15 Ukunxenxa (Bheka Izenzo zezepolitiki) ... 29, 33 Imithetho Yendawo ........................................ 5 Isibopho Sabaphathi ...................................... 8 I-Massmart Ethics Line ...................... 10, 35, 36 Izidlo, Ukuzamukela/Ukuzinikeza(Bheka Izipho nokokuzithokozisa) ........................... 16-17, 21 Izitatimende Zabezindaba ...................... 29, 34 Ukushushumbisa imali ........................... 27, 31 Ukunikeza Izipho Nokokuzithokoza .. 16-17, 20,

30 Ubumfihlo ba-Online .............................. 28, 33 Imibono .......................................................... 9 Ukuqashwa Ngaphandle ............................... 15 Ukukhokhelelwa Umsebenzi .................. 14, 19

Ukusebenzisela Izinto Zenkampani Izinto eziqondene nawe qobo ....................... 17, 21 Izenzo Zezepolitiki ............................... 29, 33 Ubumfihlo ............................................ 28, 32 Umkhiqizo nokuphepha .............................. 28 Ulwazi olumayelana nenkampaniProprietary Information .......................................... 28, 32

Imibuzo Mayelana Nesitatimende Senkambiso Elungile .................................... 5

Ukuphakamisa Okukhathazayo .............. 9-10 Ukubika Ukwephula Komthetho .......... 10, 11 Imikhuba Yokuhweba ethiyayo............ 23, 25

Imithetho Yeholo nenkokhelo ............. 13, 19 Ukuphepha ..................................... 27, 28, 31 Ukuhlukumeza Ngokocansi ................... 13-14 Abathengisi-mpahla 16, 17, 19–21, 25, 32, 34 Ukuthengiselana Okusolisayo .............. 27, 31

Izimfihlo Zokuhweba .................................. 28

Ukuhlupha ........................................... 10, 12 Udlame ....................................................... 14

37

Page 38: Imithetho yeNkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma -Massmart leNkambiso elungile. Izinkolelo

Ukuzihlangula kokugcina

Le Mithetho yokuziphatha ngenkambiso elungile inikeza isingeniso ezibophweni

zabo bonke abasebenzi, kanye nokubhekwa kabanzi kwezinqubomgomo ezithile

ezibalulekile. Iyingxenye ebalulekile yokuqashwa kwakho e-Massmart; kodwa-ke,

ayihlosile ukwakha isivumelwano sokuqashwa esicacile noma esihlosiwe. Futhi

ayifaki zonke izinqubomgomo zenkampani eziqondene. Ngaphezu kwalokho,

kungenzeka izinqubomgomo ze-Massmart ziguqulwe ngokubona kwethu,

ngaphandle kwesexwayiso, noma nini. Ukusebenzela i-Massmart kwenziwa

ngokuzithandela lapho kuvunyelwa khona umthetho; okusho ukuthi abasebenzi

bakhululekile ukwesula emsebenzini noma nini nganoma yisiphi isizathu noma

ngaphandle kwesizathu. Ukwephula le Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso

elungile kungenzeka kuholele ezenzweni zokuqondiswa kwezigwegwe kuze kufike

futhi kufake ukumiswa emsebenzini.

Imininingwane Yokuxhuamana ye-Massmart Ethics Kungenzeka izinombolo zokufinyilela emazweni ngamazwe zishintshe.

Bheka ku- www.massmart.co.za ukuze uthole izinombolo zokufinyilela

ezibuyekezwe busha ngokwezwe uma uba nezinkinga.

Uhlu lokuhlola uma uthinta i-

Massmart Ethics Line

Imininingwane yokuxhumana ne-Massmart Ethics Line

- Isenzo esingalungile osisolayo osibikayo

- Usuku nesikhathi sesenzo esingalungile

- Amagama abantu ababandakanyeka esenzweni

- Senziwe kanjani isenzo esingalungile

- Senzeke kuphi isenzo esingalungile

- Ngabe bakhona ofakazi esingalungile

Ucingo Ningizimu Afrika: 0800 20 32 46

Izinombolo eziqondene zamanye amazwe ase-Afrika zibalwe ngemuva kwalo mbhalo.

I-imeyli

[email protected]

Iwebhusaythi

www.walmartethics.com

SMS Ningizimu Afrika: 32846

Yonke i-Afrika: +27 72 014 4445