imithetho yenkambiso elungile€¦ · ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, umnyango wezomthetho,...
TRANSCRIPT
Imithetho
yeNkambiso elungile 2017
Uhlu lokuqukethwe
Imiyalezo evela ebuholini bethu .............................. 2-4
Ukusebenzisa imithetho wenkambiso elungile ......... 5
Ukuhleleka kwemithetho yenkambiso elungile ........... 5
Izinqubomgomo nemithetho yendawo ye-Massmart 5
Izinkolelo zethu ........................................................ 6
Isingeniso .................................................................. 7
Ubani obhekelelwe imithetho yenkambiso elungile . 7
Izibopho zabasebenzi ................................................. 7
Izibopho ezengeziwe zabaphathi ............................... 8
Ukuqondiswa kwezigwegwe ngokwephula imithetho 8
Ukuphakamisa izinto ezikhathazayo nokukhuluma ... 9
Imibono ngenkambiso elungile .................................. 9
Kwenzekani uma kuphakanyiswa okukhathazayo okuqondene nenkambiso elungile .............................. 9
Ukungahlukumezi ..................................................... 10
Kuphakanyiswa kanjani okukhathazayo ................... 10
Imibandela ebikwa ngokushesha ............................... 11
Imibuzo nezimpendulo ............................................. 12
Ukuhola ngobuqotho endaweni yethu yomsebenzi .. 13
Indawo yomsebenzi engenabo utshwala nezidakamizwa .......................................................... 13
Ukuvimbela ukucwasa nokuhlupha ......................... 13
Ukuziphatha ngendlela engafanele .......................... 14
Iholo nezinkokhelo .................................................. . 14
Ukuxabana kwemibono ............................................. 15
Ukutshalwa kwezimali ............................................... 15
Ukuqashwa ngaphandle ........................................... 15
Ukuqashwa kwaphambilini ....................................... 15
Ubudlelwano ngqo nabathengisi-mpahla .................. 16
Izipho nokuzithokozisa ........................................... . 16
Ubudlelwano ngqo nabanye abasebenzi ................. 17
Izimpahla ze-Massmart ...................................... 17
Imibuzo nezimpendulo ................................. .18–21
Ukuhola ngobuqotho endaweni yethu yokuthengisa .......................................................... 22
Ukuncintisana okulungile nokuthengiselana okulungile ............................................................. 22
Ukungathembeki okwenziwe ngenhloso ............ 22
Ubuqotho kwezezimali nokungahambisi ngokomthetho ekubaleni .................................... 23
Ukuhwebelana ngaphakathi ............................. . 23
Imikhuba yokuhweba ethiyayo .......................... . 23
Imibuzo nezimpendulo.................................. .24–25
Ukuhola ngobuqotho emiphakathini yethu ............ 26
Ukumelana nenkohlakalo .................................... 26
Ukumelana nokushushumbisa imali .................... 27
Igunya lokusebenza ............................................ . 27
Izibopho ezithinta imvelo, impilo nokuphepha endaweni yomsebenzi ......................................... 27
Ukuphepha kokudla nemikhiqizo ......................... 28
Ukuvikela ulwazi oluqondene nabantu kanye nebhizinisi ........................................................... 28
Izenzo ezithinta uhulumeni noma ezepolitiki ...... 29
Ukuhwebelana kwamazwe ngamazwe ............ . . 29
Izitatimende zabezindaba .................................. . 29
Imibuzo nezimpendulo.................................. .30–34
Izinombolo ze-Massmart zenkambiso elungile ........ 35
Ukuzihlangula kokugcina ....................................... 36
Inkomba ................................................................. 37
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
2
Umyalezo ovela kuSihlalo we-Massmart
zinkolelo ezenza njalo sehluke kwabanye – ukuhlonipha umuntu
ngamunye, ukunikeza abathengi bethu izinkonzo nokulwela
ukwenzisisa kumi esisekelweni sobuqotho. Kuhlale njalo kuchaza
ukuthi singobani njenge-Massmart. Siyazi ukuthi indlela esiphatha
ngayo ozakwethu, abathengisi-mpahla, abathengi nabadlalindima
abaqavile kubalulekile ekwakheni igama lethu, kodwa futhi kuhlala njalo
kuyingxenye ye-DNA yethu. Sonke sinesibopho ngokuhlanganyela futhi
kudingeka ukuthi silwele ubuqotho ngamazwi nangezenzo zethu
ngesikhathi sifezekisa inhloso yethu enkulu yokusiza abantu bonge imali
ukuze baphile kangcono.
Mhlawumbe okubaluleke nakakhulu, sidinga ukukhuluma uma sibona
noma sizwa mayelana nokuziphatha okungafanele. Sidinga ukwenza
izinqubo ezithinta inkambiso elungile ezilungile ngokuqhubekayo
emhlabeni obukeka uya ngokuya nokuba indida. Lokhu kuyingxenye
yokukholelwa kwethu ekwenzeni kahle ngokwenza into elungile, ngazo
zonke izikhathi, kuzo zonke izindawo nasemiphakathini esisebenza kuyo.
Sidinga isibindi sobuqotho nokukholelwa ekuphoseleni inselelo bukhoma
nasekuqedeni ukuziphatha okungahambi ngendlela elungile noma yikuphi
lapho sihlangabezana nakho khona. I-Massmart izibophezele ekubeni
amandla angempela futhi abukhali amele okuhle eminothweni
nasemiphakathini esisebenza kuyo.
Thina njengamalungu ebhodi sizibophezele eMithethweni ye-Massmart
yenkambiso elungile. Sikumemela ekutheni wenze okufanayo, ukuze
sikwazi ukwenza i-Massmart indawo enhle kakhulu abasebenzi
abangasebenza kuyo; indawo enhle kakhulu abathengi abangathenga
kuyo; indawo enhle kakhulu abathengisi-mpahla abangadlulisela
izimpahla zabo kuyo nendawo enhle kakhulu abaninizabelo abangatshala
kuyo.
Kuseni Dlamini,
uSihlalo we-Massmart
Kuseni Dlamini
Chairperson
Massmart Holdings Ltd.
I
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
3
Umyalezo ovela kumphathimandla omkhulu we-Massmart
uyisifiso se-Massmart ukuthi ibe ngumthengisi othenjwa
kakhulu e- Afrika. Ngokuthi omunye nomunye wethu
azibophezele ekwenzeni into elungile, kungakhathelekile
ukuthi izimo zinjani, sizothola ukwethenjwa abasebenzi bethu,
abathengi, abathengisi-mpahla, abaninizabelo nabalingani
bezebhizinisi. Ukuthemba kuyisisekelo sabo bonke ubudlelwano
obuphumelelayo, obuqondene nawe nobezebhizinisi, ngakho kuyinto
okufanele izenzekele kithina.
Siyazi ukuthi imikhuba enenkambiso engalungile ebhizinisini lethu,
noma ngabe ibandakanya abadlalindima abangaphakathi noma
abangaphandle, inamandla okulimaza igama lethu, ibukele phansi
ukwethenjwa abadlalindima futhi icekele phansi igama lethu. Ukuze
sisize abasebenzi bethu baqonde izinga lokuziphatha
ngokwenkambiso elungile esililinde ngokuphelele, sakhe iMithetho
yeNkambiso elungile, ehambisana neSitatimende seNkambiso
elungile. Ngigqugquzela ukuthi uyifunde le Mithetho yokuziphatha
ngendlela elungile.
Ngokufinyelela kulawa mazinga enkambiso elungile aphakeme,
nokuba nesibindi sokukhuluma uma engalandelwa, singakwazi ukusiza
sakhe futhi sigcine ukwethenjwa yibo bonke abasebenzi, abathengi,
abathengisi-mpahla, abaninizabelo nabalingani kwezebhizinisi.
Siyabonga ngakho konke okwenzayo ukukhonza abathengi bethu ube
usebenza ngezinga lobuqotho eliphakeme kakhulu, nsukuzonke!
Guy Hayward,
Massmart CEO
Guy Hayward
CEO
Massmart Holdings Ltd.
K
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
4
Umyalezo ovela kumphathimandla we- Walmart Inc.
siko lethu elehlukile ligqugquzela inhloso yethu yokongela abantu imali ukuze baphile kangcono, kanti isisekelo sesiko lethu ukuzibophezela ekusebenzeni ngobuqotho. Ngisho noma siguquka ukuze sihlangabeze izindo zabathengi bethu, i-Walmart izohlala imile
ezintweni ezibalulekile, ezinkolelweni nasekuziphatheni obekusikhombisa indlela eminyakeni engama-50 eyedlule.
Akukhathalekile ukuthi omunye nomunye wethu usebenza kuphi
enkampanini yethu etholakala emhlabeni wonke, lesi Sitatimende
seNkambiso elungile siyinkombandlela yokwenza isibonelo sobuqotho
njengelungu le-Walmart. Siyisu lansukuzonke lokwenza izinqumo
ezethembekile, ezilungile futhi ezingenzeleli ngesikhathi sisebenza
ngokuhambelana nayo yonke imithetho nezinqubomgomo zethu. Lesi
Sitatimende seNkambiso elungile siqondene nami, nebhodi
labaqondisi nawo wonke amalunga kuwo wonke amazinga
enhlangano yethu.
Ngokuziphatha kwakho ngendlela elungile nokuvuma kwakho
ukukhulumela amazinga aphakeme kakhulu, sithola futhi sigcine
ukwethenjwa abathengi bethu, komunye ngomunye kanye
nemiphakathi esendaweni yethu. Sikholelwa ezindlekweni eziphansi
nsukuzonke nasentengweni ephansi nsukuzonke, kodwa kuphela uma
kufezeka ngobuqotho bethu nsukuzonke.
Siyabonga ngokuzibophezela kwakho eSitatimendeni sethu
seNkambiso elungile. Kusho okungaphezu kokwenza izinqumo
ezilungile; kukhombisa ukuthi uyayikhathalela i-Walmart, igama lethu
nabathengi bethu.
Doug McMillon
President and CEO
Walmart Inc.
Doug McMillon,
CEO Walmart Inc.
I
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
5
Imithetho yethu yenkambiso elungile izokwethulela izinkambo nezindlela zokuziphatha ezakha indawo yomsebenzi enokwethembeka, ukulunga nokungenzeleli ibe isebenza ngokuhambelana nayo yonke imithetho nezinqubomgomo zethu. Izokusiza ukuthi ubone izimo okungenzeka zibe khona emsebenzini wakho noma endaweni yakho yomsebenzi okungenzeka zibe ukwephula izinkambiso ezilungile zenkampani yethu. Uzofunda futhi nokuthi yini okufanele uyenze uma unemibuzo mayelana nezinto ezithathwa njengokuziphatha ngendlela elungile.
Ihleleke kanjani imithetho yenkambiso elungile
• Ngaphakathi ekhaveni engaphambili, u-Guy Hayward (Umphathimandla we-Massmart), uKuseni Dlamini (uSihlalo we-Massmart) no-Doug McMillon (uMengameli noMphathimandla we-Walmart) babalula ukuthi kubaluleke kanjani kithina sonke ukuthi silandele iMithetho yethu yeNkambiso elungile nokubika noma yini esibona ukuthi kungenzeka yephule leyo nkambiso.
• Ikhasi elilandelayo liveza Izinkolelo Zethu. Lezi yizinkolelo eziyisisekelo ze-Massmart kuzo zonke izinhlobo zokuziphatha, okufaka nokwenza ngobuqotho.
• Isigaba sesingeniso sinikeza incazelo yokuthi kuyisibopho sawo wonke umuntu ukuhambelana neMithetho yenkambiso elungile nokubika lokho obona sengathi kungenzeka kwephule inqubomgomo yethu noma imithetho.
• Isigaba esimayelana nokuPhakamisa okukhathazayo
nokukhulumaa sikuyalela ukuthi ungawucela kanjani umbono ngaphambi kokuba uthathe izinyathelo nokuthi ungakubika kanjani ocabanga ukuthi kungenzeka kwephule inkambiso elungile, okufaka nokuthi wenziwa kanjani umbiko ofihlekile ngaphandle kokunikeza igama lakho.
• Le nkomba ikunikeza ulwazi jikelele ngezinqubomgomo
eziningi ze-Massmart, kodwa hhayi zonke. Eminye yemibuzo evame ukubuzwa ifakiwe ukusiza ukuchaza izinqubomgomo kangcono. Kukhona futhi nezibonelo zokuthi
isebenza kanjani le Mithetho yeNkambiso elungile nezinye izinqubomgomo ze-Massmart kuwo wonke amazwe esisebenza kuwo.
Izinqubomgomo ze-Massmart neMithetho yendawo
I-Massmart ikhipha izinqubomgomo eziningana, le Mithetho yeNkambiso elungile ingenye yazo, ezenzelwe ukunikeza abasebenzi inkombandlela eqondene nazo zonke izindawo. Kuyisibopho sethu ukuthi sazi zonke izinqubomgomo okungenzeka zisebenze kuzo zonke izindawo zebhizinisi lethu. Uma ungenaso isiqiniseko mayelana nezinqubomgomo okudingeka ukuthi sinamathele kuzo, sicela ukhulume nomphathi wakho, umphathi wabasebenzi, uMnyango wezomthetho noma i-Massmart Ethics.
I-Massmart yenza ibhizinisi emazweni amaningi. Abasebenzi bethu bayizakhamizi zamazwe amaningi. Ngenxa yalokho, imisebenzi yethu incike emithethweni, izimiselo, izinqubomgomo, imikhuba namasiko aminingi ehlukene. Imisebenzi yethu kufanele ihambelane nayo yonke imithetho, izinqubomgomo nezimiselo eziqondene emazweni esisebenza kuwo, ngaphezu kwale Mithetho yenkambo elungile. Kwezinye izikhathi, kungenzeka imithetho yamazwe amabili noma ngaphezulu iphambane nemithetho yeNkambiso elungile. Uma uhlangabezana nokuphambeneyo, thinta i-Massmart Ethics ukuze ikunike inkomba mayelana nokuthi uwusebenzise kanjani uMthetho weNkambo elungile ezweni lakho.
Sithinte Akukuvezi futhi kuyimfihlo
0800 20 32 46 massmart@ethics-line .co .za walmartethics .com
Izinombolo zocingo eziqondile zawo wonke
amanye amazwe ase-Afrika abalulwe
ngemuva kuleli bhuku
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
6
I-Massmart iyinhlangano eholwa ngenkambiso elungile esekelwe ezintweni ezibalulekile. Izinkolelo zethu ziyizinto ezibalulekile ezingumongo ezinika inkomba ezinqumeni zethu nasebuholini bethu.
Ngabe wenza izinqumo ezilungile? Uma kufanele wenze noma yisiphi isinqumo, kufanele uzibuze le mibuzo elandelayo: • Ngabe siyavumelana
neziNkolelo zethu • Ngingafisa yini abanye bazi mayelana naso?
Uma impendulo kunoma yimuphi kule mibuzo kungu cha, cabanga ukuthi isenzo ongase usenze siyahambelana yini neMithetho yethu yeNkambiso elungile. Uma singahambisani, thola isu elingcono lokwenza. Uma ungenaso isiqiniseko ngesinqumo, khuluma nomphathi wakho, uMnyango wezoMthetho, uMphathi wezinto ezithinta abasebenzi noma Ihhovisi le-Massmart leNkambiso elungile.
Izinkolelo zethu
Ukuhlonipha umuntu
ngamunye Siyabazisa bonke abasebenzi, senza umsebenzi esiwenzayo ube ngowethu futhi siyaxhumana ngokulalela nokwabelana imibono.
Ukukhonza
abathengi bethu Silapha ukuzosebenzela abathengi bethu, ukwesekana nokunikela emiphakathini yendawo yethu.
Ukuphokophel
ela ukwenzisisa Sisebenza njengeqembu futhi sikhombise izibonelo ezinhle sibe sisungula kabusha futhi sibe ngcono nsuku zonke.
Senza izinto ngezinga lobuqotho eliphezulu kakhulu ngokuthi sethembeke, ngokungakhethi nokungenzeleli, sibe sisebenza ngokuhambelana nayo yonke imith
Umbono we-Massmart Ethics
ukuphakamisa ubunikazi besiko
lenkambiso elungile le-Massmart
kubo bonke abadlalindima.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
7
Ubani obhekelelwe iMithetho yeNkambiso elungile?
Abasebenzi nabaqondisi
Imithetho yethu yeNkambiso elungile iqondene nabo bonke abasebenzi kuwo wonke amazinga enhlangano, kanye nawo wonke amalungu ebhodi yabaqondisi be-Massmart Holdings Limited. Futhi iqondene nabo bonke abasebenzi nabaqondisi bezinkampani ezilawulwa i-Massmart.
Abantu abangabandakanyeki ngokuqondile I-Massmart ilindele ukuthi bonke abathengisi-mpahla, ababonisi, izinkampani zomthetho, izinkampani zobudlelwano nomphakathi, osonkontileka nabanye abanikezeli-zinkonzo benze ngokwenkambiso elungile ngendlela evumelana nale Mithetho yeNkambiso elungile. Uma uqasha umuntu ongabandakanyeki ngokuqondile, kufanele uthathe izinyathelo ezamukelekayo ukuqinisekisa ukuthi lo muntu ongabandakanyeki ngokuqondile uyazi ngalesi Sitatimende seNkambiso elungile noma iMithetho yeNkambiso elungile, waziwa ngobuqotho futhi wenza ngendlela enokuzibophezela evumelana namazinga ethu.
Izibopho Zabasebenzi Wonke umsebenzi we-Massmart unesibopho:
• Sokulandela umthetho ngazo zonke izikhathi. Uma ubona noma yimuphi umsebenzi ephula umthetho, noma uma ucelwa ukuthi wenze into okholwa ukuthi kungenzeka iphule umthetho, xoxisana ngayo ngokushesha nomphathi wakho noma ne-Massmart Ethics.
• Sokufunda futhi aqonde iZinkolelo Zethu futhi azisebenzise emsebenzini wakhe nasendaweni yomsebenzi nsuku zonke. Sokufunda izinqubomgomo eziqondene nomsebenzi wakhe. Akekho olindele ukuthi isisebenzi sazi zonke izinqubomgomo ngekhanda, kodwa kuhle ukuba nokuqonda okuyisisekelo kwezinto ezibalulwe kuleyo naleyo nqubomgomo.
• Sokucela usizo kumphathi wakhe, ku-Massmart Ethics noma ezinye izinsiza ze-Massmart uma enemibuzo mayelana nokusebenza kwale Mithetho yeNkambiso elungile noma ezinye izinqubomgomo ze-Massmart.
• Sokuphakamisa ngokushesha noma yini ekhathazayo bona noma abanye okungenzeka babe nayo mayelana nezicelo okungenzeka zibe khona noma izenzo okungenzeka zephule le Mithetho yeNkambiso elungile noma, noma yiphi enye inqubomgomo ye-Massmart.
• Sokuphakamisa noma yini ekukhathazayo ethinta inkambiso kumphathi noma ngokuthinta i-Massmart Ethics. Uma uphakamisa okukhathazayo okuthinta inkambiso ngokusebenzisa umphathi futhi udaba lungaxazululwa, luphakamise futhi ngokusebenzisa umphathi owehlukile noma ngokusebenzisa i-Massmart Ethics. Izindlela ezehlukene zokuphakamisa okukhathazayo zichazwe kabanzi ngokuqhubeka kwale nkomba.
• Sokubambisana nokuphenya kwe-Massmart futhi ubike lonke ulwazi ngeqiniso.
Guy Hayward
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
8
Izibopho ezengeziwe zabaphathi
Bonke abasebenzi abangabaphathi banesibopho sokwakha
isimo esigqugquzela ukuhambelana neMithetho yethu
yeNkambiso elungile. Ukuhlola imikhuba yebhizinisi enezibopho
kubaluleke njengokuhlola ukwenziwa komsebenzi. Ukuze
usisize sigcine amazinga enkambiso ephakeme ukwedlula
wonke, kufanele:
• Uthinte i-Massmart Ethics uma waziswa ngodaba oluthinta
inkambiso elungile olubalwa eMibandeleni ebikwa
ngokushesha ekhasini le-11, noma ukuze uthole usizo
mayelana nokuphatha umbuzo noma okukhathazayo
okuthinta inkambiso elungile.
• Uhlangane nalabo obika kubo ngqo ngezikhathi ezithile ukuze
nibheke iZinkolelo zethu neMithetho yethu yeNkambiso
elungile.
• Uma kukhona ukushayisana kwemibono phakathi kwamazinga ethu enkambiso elungile nezinjongo zebhizinisi, qinisekisa ukuthi inkambiso yethu elungile iza kuqala njalo.
• Uhole ngobuholi obuyisibonelo futhi ugqugquzele abasebenzi bakho ukuba benze ngobuqotho kukho konke ukuthengiselana ukuze ugweme ngisho ukuvela kokwephulwa kwamazinga ethu enkambiso elungile.
• Uma kukhona udaba oluthinta inkambiso elungile oluvelayo koyedwa wabasebenzi bakho, qinisekisa ukuthi abanye abasebenzi endaweni okuyo abenzi iphutha elifanayo. .
• Qinisekisa ukuxhumana okuvulekile ngokugqugquzela abasebenzi abasemnyangweni wakho ukuba babuze imibuzo eqondene neMithetho yethu yeNkambiso elungile.
• Ungafihli noma uzibe noma iyiphi inkinga ephambene nenkambiso elungile. Bhekana nodaba ngesikhathi esifanele futhi ufune ukuqondiswa uma kunesidingo.
• Bonga abasebenzi abaphakamisa izinto.
• Ungalokothi uhluphe noma ubani uma ephakamisa izinto
ezithinta inkambiso elungile, ngokusiza ophenyweni noma
ngokubamba iqhaza kunoma yisiphi isimangalo esihlobene
nokwephulwa okusolekayo kwanoma yisiphi isimiselo noma
umthetho kahulumeni noma inkohlakalo esolekayo
ebhekiswe kubaninizabelo.
• Uma sekuphakanyiswe okukhathazayo okuthinta inkambiso
elungile, ungagxambukeli kunoma yiluphi uphenyo kulolo
daba.
• Gqugquzela ukubikwa bukhoma kokwephulwa kwezindlela
zokuphathwa kwebhizinisi. Uma umsebenzi ebika
ngokuzithandela ukuthi ubebandakanyeka ekwephulweni
kwenkambiso elungile, ukubika bukhoma kungenzeka
kuthathwe njengento ethambisayo uma kunqunywa isenzo
sokuqondisa izigwegwe esifanele okufanele sithathwe.
Ukuqondiswa kwezigwegwe ngokwephula imithetho yeNkambiso
Isinyathelo sokuqondisa izigwegwe esifanele, esifinyelela
nesifaka ukumiswa emsebenzini, kungenzeka sithathelwe noma
yimuphi umsebenzi owephula imithetho yethu yeNkambiso
elungile, noma imithetho, izimiselo noma izinqubomgomo
eziqondene.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
9
Sonke kufanele njalo siphokophelele ukugcina isimo sokusebenza esigqugquzela abasebenzi ukuba baphakamise okukhathazayo mayelana nokwephulwa kweMithetho yeNkambiso elungile okungenzeka kube khona. Sivame ukuzwa izindaba zezinye izinkampani lapho abasebenzi babazi ngezinkinga, kodwa bangazizwa bekhululekile ukuphumela obala. Akekho okufanele azizwe kanjalo e-Massmart. Siza ubike izinto okungenzeka zibe khona ezihlobene nenkambiso elungile ukuze zixazululwe ngaphambi kokuba kudaleke imiphumela emibi kakhulu. I-Massmart ayikuvumeli ukuhlushwa kwanoma yimuphi umsebenzi ophakamisa okukhathazayo.
Imibono ngeNkambiso elungile Ekuqhutshweni kwebhizinisi okwejwayelekile, kungenzeka uhlangabezane nesimo lapho ungenaso isiqiniseko noma ukuziphatha kwakho kwephula iMithetho yeNkambiso elungile noma cha. Uma unombuzo othinta inkambiso elungile, ugqugquzelwa ukuthi uthinte i-Massmart Ethics ukuze uthole umbono ngomlomo noma obhaliwe ngaphambi kokuba uthathe isinyathelo.
Kwenzekani uma kuphakanyiswa okukhathazayo okuthinta inkambiso?
I-Massmart iyazibhekisisa zonke izinto ezikhathazayo ezibikwayo. Siphenya izinsolo ezithinta inkambiso elungile ngendlela eyimfihlo ukuze sibone noma kukhona yini umthetho, inqubomgomo noma uMthetho weNkambiso elungile owephuliwe. I-Massmart iphoqelekile ukukhathalela ukuvikela ubuqotho bakho konke ukuphenya, okufaka nokuvikela ababiki nofakazi ekuhlukunyezweni, ekwesatshisweni nasekuphindiseleni; ekuvikeleni ukonakaliswa kobufakazi; iqinisekise ukuthi ubufakazi bethembekile nokuthola nokubhekana nomsuka. Uma ubika ukwephulwa komthetho, i-Massmart Ethics izokwenza konke okusemandleni ukugcina ukwazeka kwakho kuyimfihlo nokuthola noma yimiphi imininingwane ehlobene nophenyo. Kungenzeka futhi i-Massmart Ethics ifune ngokwamukelekile ukuthi ofakazi bagcine uphenyo oluthile nokuthi indima yabo kulo igcinwe iyimfihlo ngendlela eqinile. Ezimweni ezinjalo, kufanele ugcine ubumfihlo futhi ungaxoxisani nabanye ngombiko wakho noma ngenqubo yophenyo. I-Massmart Ethics ngokuvamile ayiyidaluli imininingwane yophenyo, kodwa uyokwaziswa ngesimo sophenyo.
Umlamuli nenzululwazi (1869 – 1948)
Izicelo zemibono zingethulwa ku- Massmart Ethics ngaphansi kwendawo ethi “Isicelo sokuqondiswa” ku- www .walmartethics .com noma ngokusebenzisa i- Massmart Ethics Line Massmart Ethics
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
10
Ukungahlukumezi Abasebenzi abaphumela obala ngezinto ezikhathazayo badlala indima ebalulekile ekugcineni indawo yomsebenzi enempilo, enokuhloniphana nenezithelo, futhi bavikela nabadlalindima bethu. Laba basebenzi basiza inkampani ukuthi ibhekane nezinkinga ngokushesha – ngaphambi kokuba kudaleke imiphumele emibi kakhulu. Kubalulekile ukuthi omunye nomunye kithina akhe isimo sokusebenza lapho wonke umuntu engakwazi ukuphakamisa okukhathazayo ngezinto ezithinta inkambiso elungile ngaphandle kokwesaba ukuhlukunyezwa.
Ukuhlukumeza abasebenzi abaphakamisa okukhathazayo noma ababuza imibuzo mayelana nokungaziphathi ngendlela efanele ngeke kubekezelelwe. Okukhathazayo kufanele kuphakanyiswe ngokwethembeka, okusho ukuthi wenze umzamo wangempela ukunikeza ulwazi olwethembekile futhi oluqondile, ngisho noma ngabe emva kwesikhathi kutholakala ukuthi uphundulekile. I-Massmart igodla ilungelo lokuqondisa izigwegwe noma ubani obika okungelona iqiniso ebe azi ukuthi akulona iqiniso noma owenza ngendlela engafanele. Kodwa-ke, uma isisebenzi sibika ngokuzithandela ukuthi besibandakanyeke ekwephuleni inkambiso elungile, ukubika bukhoma kungenzeka kuthathwe njengento ethambisayo uma kunqunywa isenzo sokuqondisa izigwegwe esifanele okufanele sithathwe.
I-Massmart ngeke imise emsebenzini, yehlise esikhundleni noma ibandlulule abasebenzi ngokuphakamisa okukhathazayo. Kubalulekile futhi nokuthi ozakwabo balaba basebenzi bangabakhiphi inyumbazane abasebenzi abaphakamisa okukathazayo – abasebenzi abanjalo kufanele baphathwe ngenhlonipho. Noma yiluphi ushintsho endleleni okuphathawa ngayo umsebenzi ophakamise okumkhathazayo kungenzeka luthathwe njengendlela yokuhlukumeza.
I-Massmart inenqubo emile yokubhekana nezindaba zokuhlukumeza. Abasebenzi abakholwa ukuthi bathole ukuhlukunyezwa emva kokuphakamisa okukhathazayo ngenkambo efanele kufanele babike lolo daba ngokusebenzisa i-Massmart Ethics Line.
Kuphakanyiswa kanjani okukhathazayo I-Massmart inikeza izinsiza ezahlukene ongazosebenzisa ukuphakamisa umbuzo noma okukhathazayo. Kuye ngohlobo lodaba, kungenzeka kube lula kakhulu ukukhuluma ngqo mayelana nalokho okukukhathazayo nomuntu oqondene nakho, ngaleyo ndlela unikeze lowo muntu ithuba lokucacaisa isimo. Uma uzizwa ungakhululekile ukukhuluma nomuntu oqendene nodaba,
kufanele uthinte eyodwa yezinsiza ezibalwe la eceleni. Ukubika bukhoma kuyagqugquzelwa futhi kungenzeka kucatshangelelwe uma kunqunywa isenzo sokuqondisa izigwegwe esifanele.
Sebenzisa Inqubo Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile Inqubo Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile indlela eqondile ukwedlula zonke yokuveza noma yini ekukhathazayo kumphathi. Uma ukholwa ukuthi umphathi
wakho osendele uyabandakanyeka enkingeni, xoxisana nezinga elilandelayo lobuholi, umuntu
ongabandakanyeki noma usebenzise enye yezinsiza ezichazwe ngezansi.
Thintana ne-Massmart Ethics I-Massmart ine-Massmart Ethics Line, abasebenzi abayithola amahora angama-24 ngosuku, izinsuku eziyisikhombisa ngeviki
ekwazi ukusebenzisa eziningi izilimi zendawo. The Massmart Ethics Line iphethwe inhlangano
esebenza ngaphandle kwe-Massmart futhi uma kungenzeka (kanye nokuvumelana nemithetho
yendawo), abashayi-zingcingo bangahlala bengazazisile. Kuzo zonke izimo, ubumfihlo bomsebenzi buzohlonishwa ngokuphelele okusemandleni ngaphansi komthetho. Isizinda sezingcingo sizodlulisela ulwazi ku- Massmart Ethics futhi sinikeze umsebenzi inombolo yereferensi. Imininingwane yokuxhuamana ye-Massmart Ethics Line inikeziwe ngezansi. Imibandela yokubikwa ngokushesha ebalulwe ekhasini le-11 kufanele ibikwe ngokusebenzisa le migudu.
ENingizimu Afrika: 0800 20 32 46
Izinombolo eziqondene zamanye amazwe ase-Afrika zibalwe ngemuva kwalo mbhalo.
www .walmartethics .com
Ningizimu Afrika: 32846
Yonke i-Afrika: +27 72 014 4445
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
11
Imibandela yokubikwa ngokushesha Abasebenzi bangakwazi ukuphakamisa okukhathazayo mayelana nokuziphatha okungenzeka kwephule iMithetho yethu yeNkambiso elungile ngokusebenzisa imigudu eyehlukene ebalwe esigabeni esithi Ukuakamisa okukhathazayo nokukhuluma. Kodwa-ke, kukhona izinhlobo ezithile zezinsolo okufanele zibikwe ngokushesha ku- Massmart Ethics. Yilezi:
1. Ukugwazisa • Ukuhlinzeka, ukunika, ukuthembisa, ukucela noma
ukwamukela noma iyiphi inzuzo engafanele noma engasetshenzelwe.
• Noma yikuphi ukwephulwa kweNqubomgomo yoMhlaba wonke yokulwisana neNkohlakalo noma izinqubo ezihlobene, kanye nanoma yimuphi umthetho nezimiselo eziqondene zaseNingizimu Afrika ezimayelana nenkohlakalo nokugwazisa, njengoba kubalwe ngezansi.
• Konke ukwephulwa kwemithetho elwa nokugwazisa okusolwayo nakho kufanele kubikwe, okufaka nokwephulwa kwezithiyo ezilwa nokugwazisa eziku-U.S. Foreign Corrupt Practices Act (FCPA) ne-U.K. Bribery Act.
2. Ukungaziphathi ngendlela kwesikhulu/Komsebenzi omdala
• Ukwephulwa kweMithetho yeNkambiso elungile yizikhulu zenkampani, abasebenzi abadala noma ababika ngqo kumphathimandla wanoma yimuphi uMnyango.
3. Ukukhwabanisa noma Ukweba okungaphezu kwe- US$100,000 futhi okufaka isisebenzi
4. Amarekhodi nama-Akhawunti angalungile
• Ukugxambukela ekuhlolweni kwamabhuku noma ezinhlelweni zokulawula zangaphakathi, ukuguqula amarekhodi ezimali, imibiko noma imininingwane kungabi yiqiniso, ukungabiki ngeqiniso, noma ukonakalisa noma ukufihla ngendlela engafanele, ukuguqula noma ukuphatha amarekhodi ezimali, imibiko noma imininingwane ngendlela engafanele.
5. Ukugqekeza uHlelo loLwazi • Noma yikuphi ukuziphatha okufaka ukuthi
isisebenzi sithole ukufinyelela okungagunyaziwe ngendlela elimazayo ohlelweni lolwazi lwenkampani.
6. Izingcuphe Zokwazeka kwegama lenkampani emhlabeni wonke
• Izingozi empilweni yabantu, ukusebenza njengezigqila noma okuphoqiwe, ukushushumbiswa kwabantu noma ukusetshenziswa kwabantwana.
• Icala lokungaziphathi kahle elibi njengalokhu: • Ukukhwabanisa amabhidi, ukwenza
umkhonyovu entengweni, ukuhlukanisa noma ukwaba izimakethe noma abathengi, noma okunye ukuvumelana ngasese okumelene nokuncintisana.
• Ukuhwebelana ngaphakathi.
• Unswinyo kwezokuhwebelana nokwephula imithetho yokuthengisa ngaphandle kwezwe
• Ukufihla umsuka wezimali ezitholakale ngendlela engekho emthethweni
-
-
-
- Ngabe bakhona ofakazi
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
12
Ukungahlukumezi
Ngabika izinsolo ezinyangeni eziyisithupha ezedlule. Kusukela lapho, umphathi wami useyekile ukungifaka emihlanganweni eminingana. Ngabe lokhu kungukuhlukumeza?
Kungenzeka izinguquko ezinkulu endleleni ophathwa ngayo zibe
ukuhlukumeza. Uma umphathi wakho ekuphatha ngendlela
eyehlukile ngemuva kokubika izinsolo, kufanele uphakamise
ukukhathazeka kwakho kubaphathi ngokusebenzisa iNqubo
yoMnyango wokuxhumana ovulekile noma ngokuthinta i-
Massmart Ethics.
Omunye wabasebenzi bami washayela i-Massmart Ethics Line wangiqambela amanga. Ngicabanga ukuthi wayekwenzela ukulimaza umsebenzi wami. Ngingakwazi yini ukumnikeza isibalo esiphansi ekuhlolweni kwakhe njengoba kucaca ukuthi uzama ukwandisa amanga mayelana nami?
Kufanele sikholwe ukuthi abasebenzi ababika okubakhathazayo
bakwenza lokho ngezinhloso ezinhle. Ukuthathela umsebenzi
izinyathelo ngoba ebike okumkhathazayo kungukuhlukumeza
futhi kungenzeka kuholele esenzweni sokuqondiswa
kwezigwegwe kuwe njengomphathi. Ngeke kubekezelelwe
ukuhlukumeza e-Massmart. Kuvimbela isimo sokubika
ngokukhululekile futhi kugqugquzela isiko lokwesaba.
Ngabe ukuvikelwa ekuhlukunyezweni kutholakala kuphela uma ngibika okungikhathazayo ngokusebenzisa i- Massmart Ethics Line?
Ukuhlukumeza akwamukelekile ngisho noma ngabe ukubike
kanjani okukukhathazayo, ngokusebenzisa abaphathi,
uMnyango waBasebenzi noma i-Massmart Ethics. Uma ukholwa
ukuthi uhlukunyeziwe, bika okukukhathazayo kubaphathi
ngokusebenzisa iNqubo yoMnyango wokuxhumana ovulekile
noma ngokuthinta i-Massmart Ethics.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
13
Indawo yomsebenzi engenabo utshwala nezidakamizwa
I-Massmart izibophezele ekugqugquzeleni indawo yomsebenzi
ephephile nenempilo kuwo wonke umuntu. Ukuba
nezidakamizwa ezingekho emthethweni, ukuzama ukuzithola
noma ukuzisebenzisa, noma ukutholakala udakwe
izidakamizwa ngesikhathi usemsebenzini, akuvumelekile futhi
ngeke kubekezelelwe.
I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukusetshenziswa kwezidakamizwa notshwala ngendlela engafanele.
I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukusetshenziswa
kwezidakamizwa notshwala ngendlela engafanele. Bonke
abasebenzi kufanele baqinisekise ukuthi ukusebenza kwabo
nokwenza kwabo izinqumo akuphazanyisiwe ukuphuza
utshwala ngamahora omsebenzi. Abasebenzi akufanele beze
emsebenzini bedakiwe noma baphuze utshwala endaweni
yenkampani. Kwezinye izimo, abasebenzi abaneminyaka
yobudala evumelekile ngokomthetho ukuphuza utshwala
kungenzeka baphuze iziphuzo ezinotshwala emicimbini
exhaswe yinkampani, uma ukuphuza utshwala kuvunyelwe
ngaphambili umphathimandla woMnyango noma isikhulu
senkampani esiqondene nesigaba sebhizinisi esixhase lowo
mcimbi. I- Massmart izobheka imikhuba ejwayelekile emazweni
lapho ukuphuza utshwala ngesilinganiso esilingene kanye
nesidlo sebhizinisi kujwayelekile khona.
Ukuvimbela ukubandlulula nokuhlupha
Enye yezinkolelo zethu eziyisisekelo ithi “hlonipha umuntu
ngamunye”. Sonke ngabanye ngabanye sinesibopho sokudala
isiko lokwethembana nokuhlonipha eligqugquzela isimo esihle
sokusebenza. Lokhu kusho ukuphathana ngendlela elungile
nenokuhloniphana kukho konke ukuxhumana endaweni
yomsebenzi. Sizibophezele ekugcineni ithimba labasebenzi
elinokwehlukahlukana kanye nesimo sokusebenza esingacwasi.
I-Massmart ayikuvumeli ukubandlulula ekuqasheni, ezinqumeni
ezihlobene nomsebenzi noma ekuthengiselaneni kwezebhizinisi
ngenxa yobuhlanga, ibala, imvelaphi, iminyaka yobudala, ubulili,
okukhethiwe ngokobulili, inkolo, ukukhubazeka, ubuzwe,
ukudabuka ngokobuzwe, isimo sobudala, isimo ngokomshado,
ukukhulelwa noma, noma yisiphi esinye isimo esivikelwe
imithetho eqondene noma inqubomgomo yendawo. Kufanele
sihlinzeke indawo engenakho ukubandlulula kubasebenzi,
abathengi, amalunga nabathengisi-mpahla bethu.
James A. Joseph Owayeyinxusa laseMelika eNingizimu Afrika
Sikholelwa esimweni sokusebenza esihle nesinhlonipho kubo bonke abasebenzi.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
14
Ukuhluphana endaweni yomsebenzi
akuvumelekile ngisho noma ngabe
kwamakelekile noma akwamukelekile.
Sikholelwa ekuphathaneni ngenhlonipho, noma ngabe
uzakwenu, umthengisi-mpahla, umthengi noma, noma
yimuphi omunye umuntu owenza ibhizinisi nathi.
Ukuhluphana kuyindlela yokuziphatha ephazamisa ukwenzeka
komsebenzi ngendlela engafanele noma engamukelekile,
eqeda isithunzi sanoma yimuphi umuntu noma eyakha isimo
sokusebenza esesabisayo, esinobutha noma esinokwedelela
ngokwesimo somuntu esivikeleke ngokomthetho. Ukuziphatha
ngendlela ethinta ucansi ngokukhuluma, ngokubheka noma
ngokomzimba akuvumelekile endaweni yomsebenzi futhi
kungathathwa njengokuhlupha ngokocansi. Izibonelo zifaka:
• Ukuzama ukuthola ucansi, ukucela ukwenzelelwa kwezocansi, ulimi oluthinta ezocansi ngokucacile, amancoko afaka ezocansi, ukuphawula ngomzimba womuntu noma izenzo zakhe zokocansi.
• Ukuveza obala izithombe noma izinto ezisho okuthinta ucansi, ukubuka okukhombisa inkanuko, ukubheka ngokukhanuka noma ukuzibandakanya engxoxweni enokukhanuka nganoma iyiphi indlela.
• Ukuthinta ngendlela engafanele, okwamukelekile nokungamukelekile.
Asizivumeli futhi ezinye izinhlobo zokuhlupha ngokwesimo somuntu esivikelwe ngokomthetho, njengalezi:
• Ukuthuka noma ukuba nenkolelo engalungile ngabanye abantu.
• Ukudlalisa kabi, ukuchukuluza, noma ukuncokola.
• Izenzo zokwesabisa njengokuchokoloza noma ukwesabisa.
• Noma iyiphi enye indlela yokuziphatha ekhombisa ubuxhwanguxhwangu, ukungahloniphi noma ukuphatha kabi omunye umuntu ngokwesimo sakhe esivikelwe ngokomthetho.
Ukuziphatha ngendlela enokuhlupha abanye endaweni
yomsebenzi, njengalokho okuchazwe ngenhla, akuvumelekile
ngisho noma ngabe kwamukelekile noma kungamukelekile
futhi ngisho noma ngabe abantu ababandakanyeka kukho
ababobulili, ukukhetha ngokocansi, ubuhlanga noma esinye
isimo okufanayo noma okwehlukene. Siyaphinda, i-Massmart
ayikuvumeli ukuhlukumeza futhi ngeke imise ukusebenza,
yehlise esikhundleni noma ibandlulule abasebenzi ngokubika
okukhathazayo.
Ukuziphatha ngendlela engafanele
Sikholelwa ekugcineni indawo yokusebenza engenakho
ukuziphatha ngendlela engafanele njengezenzo noma
ukuziphatha okunenhlamba, okunokungcola,
okungenanhlonipho, okunodlame, okubandlululayo,
okuchokolozayo noma ulimi olucasulayo ngendlela efanayo. I-
Massmart ngeke ikubekezelele ukuziphatha okunjalo,
okwephula inkolelo yethu yokuhlonipha umuntu ngayedwa.
Yize ukufaka ulwazi online kungaba indlela enhle kakhulu
yokuxhumana nabanye, njalo uma u-online ziphathe ngendlela
ehambelana nenkambiso elungile ye-Massmart neZinkolelo
zethu. Ukuziphatha ngendlela engafanele kohlobo oluchazwe
lapha akuvumelekile ngendlela eqinile, ngisho noma ngabe
kwenzeka online.
Iholo neziNkokhelo
Sizibophezele:
1. Ekuvumelaneni ngokugcwele nayo yonke imithetho nezimiselo eziqondene ezimayelana nezindaba zenkokhelo namahora, okufaka nomsebenzi ongaphandle kwesikhathi sewashi, amakhefu okudla nokuphumula, ilivu, nenkokhelo yesikhathi esingaphezulu, inkokhelo yokuqedwa komsebenzi, okufunekayo maqondana nenkokhelo esesigabeni esincane kunazo zonke kanye,
2. Nemikhuba elungile futhi enobulungiswa obuhlobene neholo nezinkokhelo.
Njengabasebenzi be-Massmart kufanele:
• Sivumelane ngokugcwele nazo zonke izinqubomgomo
nezinqubo zenkampani ezihlobene nezindaba zeholo
nezinkokhelo,
• Sivumelane ngokugcwele nayo yonke imithetho nezimiselo eziqondene ezimayelana nezindaba zeholo nezinkokhelo,
• Sibike noma yikuphi ukwephulwa kwemithetho okuhlobene nemivuzo namahora okusebenza noma eminye imithetho noma izinqubomgomo eziyisisekelo zezimo zokuqashwa ngokusebenzisa iNqubo yoMnyango wokuxhumana ovulekile noma ngokuthinta i-Massmart Ethics.
Kungukwephula umthetho wokusebenza nenqubomgomo ye-
Massmart ukuthi usebenze ngaphandle kokuthola umvuzo
noma ukuthi umphathi akucele ukuthi usebenze ngaphandle
kokuthola umvuzo. Ungalokothi wenzele i-Massmart noma
yimuphi umsebenzi ngaphandle kokuthola umvuzo.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
15
Ukushayisana kwemibono
Okujwayelekile Sinesibopho kubo bonke abadlalindima bethu sokwenza
izinqumo ngokwezifiso ze-Massmart kuphela ngaphandle
kokufuna ukuzenzela inzuzo ngokwethu. Ukushayisana
kwemibono kungadaleka uma ukwenza kwethu izinqumo
kuqhutshwa, noma kungabonakala sengathi kuqhutshwa ithuba
lokuzenzela inzuzo yethu. Ngisho noma ngabe kungahlosiwe,
ukuvela kwengxabano kungenzeka kulimaze igama lethu (kanye
negama le-Massmart) ngendlela efanayo nengxabano
yangempela. Kufanele sihlale siqaphele izimo okungenzeka
zidale ukushayisana kwemibono futhi senze konke
esingakwenza ukuzigwema.
Kuyisibopho sakho ukwazisa umphathi wakho mayelana
nanoma yisiphi isimo ocabanga ukuthi sidala, noma singadala
ukushayisana kwemibono. Abaphathi bacelwa ukuthi basize i-
Massmart Ethics ngezinto ezinjalo ukuze bathole ukwelulekwa.
Ungakwazi ukuthintana ne-Massmart Ethics maqondana
nanoma yimiphi imibuzo okungenzeka ube nayo.
Izimo zokushayisana kwemibono zingadaleka ngezindlela
ezehlukene. Izigaba ezilandelayo zichaza ezinye zezimo.
Ukutshalwa kwezimali Unesibopho sokuqinisekisa ukuthi izinto ezithinta izimali
eziqondene nawe aziphambani nezibopho zakho enkampanini.
Ukushayisana kwemibono ngokwezimali kungadaleka uma
ukwenza kwakho izinqumo kuqhutshwa, noma kungabonakala
sengathi kuqhutshwa ithuba lokuzenzela inzuzo yezimali
eqondene nawe.
Izibonelo zokutshala izimali okuphambanayo yilezi:
• Ukuthatheka ngokwezimali kumthengisi-mpahla we-Massmart, uma umsebenzi ebandakanyeka ngokuqondile noma ngokungaqondile ekusebenzisaneni kwethu nalowo mthengisi-mpahla.
• Ukuthola inzuzo eqondene nawe qobo kumthengisi-mpahla, uma isisebenzi sibandakanyeka ngokuqondile noma ngokungaqondile ekusebenzisaneni kwethu nalowo mthengisi-mpahla.
. • Ukusebenzisa ulwazi oluyimfihlo lwenkampani ukuze wenze
inzuzo eqondene nawe ngqo.
Ngaphezu kwalokho, ubunikazi bempahla egcinwe oncintisana
nathi enenani lokuthengisa elingaphezu kwe-R1,000,000
kufanele kudalulelwe i-Massmart Ethics ngokubhala phansi. I-
Massmart Ethics izonquma noma kukhona ukushayisana
kwemibono noma kukhona ukushayisana okungase kwenzeke
nokuthi kufanele kuphathwe kanjani.
Ukuqashwa ngaphandle Abasebenzi kufanele bagweme ukuqashwa noma ukuba mbobo
ngaphandle okungenzeka kudale, noma kubukeke sengathi
kudala ukushayisana kwemibono. Isibonelo, kuthathwa
njengokushayisana kwemibono ukuthi abasebenzi
abangabaphathi basebenzele oncintisana nathi. Abasebenzi
abangaqashiwe ngokugcwele kufanele babuze kubaphathi babo
ngaphambi kokuvuma ukuqashwa oncintisana nathi ukuze
kubonakale noma kukhona yini ukushayisana kwemibono.
Izinto okufanele zibhekwe zifaka ukufana kwesikhundla
nezibopho zomsebenzi. Ngokufanayo, abasebenzi ngeke
bakwazi ukusebenzela umthengisi-mpahla uma benanoma
yimuphi umthelela (ngokuqondile noma ngokungaqondile)
emkhiqizweni womthengisi-mpahla noma ekusebenzisaneni
komthengisi-mpahla ne-Massmart.
Abasebenzi bangakwazi ukwenza nokusebenza ebhizinisini
eliseceleni inqobo nje uma kungadali ukushayisana kwemibono
nomsebenzi wabo e-Massmart. Lokhu kusho ukuthi ibhizinisi
eliseceleni ngeke liphazamise izibopho zakho njengesisebenzi
se-Massmart, libe nohlobo olufanayo nendima yakho
njengesisebenzi, lizuze ngokusebenzisa izimpahla ze-Massmart,
lihlinzeke i-Massmart ngemikhiqizo noma lakhele i-Massmart
igama elibi.
Uma unombuzo mayelana nokuthi ukuqashwa ngaphandle
kungenzeka kube nokushayisana yini, thintana nomphathi
wakho noma i-Massmart Ethics.
Ukuqashwa kwaphambilini Kungenzeka kube nokushayisana kwemibono uma isisebenzi
saphambilini sithintana ne-Massmart endaweni lesi sisebenzi
esasisebenza kuyo noma esasinomthelela kuyo ngesikhathi
sisaqashwe e-Massmart. Uma isisebenzi saphambilini sasikade
sinesikhundla e-Walmart, kungenzeka kube nokushayisana
kungakhathalekile ukuthi besikade sisebenza kuyiphi indawo.
Uma isisebenzi saphambilini sithatha isikhundla kumthengisi-
mpahla noma endaweni yomthengisi-mpahla, i-Massmart
ngeke isebenzisane naleso sisebenzi isikhathi esingunyaka
kulandela ukuhamba kwakhe uma isisebenzi saphambilini
sibhekene nendawo yebhizinisi esasisebenza kuyo noma
esasinomthelela webhizinisi kuyo. Ngeke i-Massmart
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
16
isebenzisane nabaphathizikhundla baphambilini isikhathi
esingunyaka, kungakhathalekile ukuthi umphathisikhundla
waphambilini wayesebenza kuyiphi indawo.
Kungenzeka i-Massmart Ethics ngokuhlanganyela nobuholi
bebhizinisi obuphezulu, banqume ukuthi kudingeka
ngokwamukelekile isikhathi esehlukile ngaphansi kwezimo
ezithile.
Konke ukunqunywa kokushayisana kwemibono kufanele
kwethulwe ku-Massmart Ethics ngaphambi kwesikhathi ukuze
kutholakale umbono obhaliwe.
Ubudlelwano bomuntu qobo nabathengisi-mpahla Akufanele abasebenzi babe nobudlelwano bobungani noma
obunye nabathengisi-mpahla uma lobo budlelwano buzonikeza
umbono wokuthi kwenza umthelela wezebhizinisi. Sikholwa
ukuthi ubudlelwano bethu nabathengisi-mpahla buncike
emikhubeni yebhizinisi yokwenza kahle, elungile futhi
esemthethweni. Ukukhethwa kwabathengisi-mpahla kufanele
kwenziwe ngokwemibandela engenzeleli, efaka ubuqotho,
ikhwalithi, intengo, ukuhlinzeka, ukubambelela kokuhleliwe,
ukufaneleka komkhiqizo, ukugcinwa kwemithombo yezimpahla
eyanele kanye nemikhuba nezinqubo zokuthenga ze- Massmart.
Ukukhethwa kwabathengisi- mpahla kufanele kwenziwe ngokwemibandela engenzeleli
Kufanele siphathe abathengisi-mpahla bethu ngenhlonipho,
ngokulunga nangokwethembeka. Akufanele sisebenzise ithuba
lethu nabathengisi-mpahla ngendlela engafanele
ngokusebenzisa amandla ebhizinisi le-Massmart. Kufanele futhi
silindele abathengisi-mpahla bethu ukuthi balandele konke
okudingekayo ngokomthetho okuqondene emikhutsheni yabo
yebhizinisi, nokuthi bahambelane namazinga abathengisi-
mpahla bethu.
Uma ukholwa ukuthi kungenzeka ukuthi kuthathwa sengathi
unobudlelwano obusondelene nomthengisi-mpahla ngendlela
engafanele, noma kubonakala sengathi usebenzisa amandla
onawo ngokwebhizini kumthengisi-mpahla, yazisa i- Massmart
Ethics.
Izipho Nezinto zokuzithokozisa
Ukwamukela noma yiluphi uhlobo lwesipho nezinkonzo
zokuzithokozisa kungenzeka kudale ukushayisana kwemibono,
noma kuveze ukushayisana kwemibono, phakathi kwezinto
eziqondene nawe ngqo nezibopho ngokomsebenzi. Isiko le-
Massmart ukungalokothi samukele noma yiluphi uhlobo
lwezipho noma izinkonzo zokuzithokozisa kunoma yimuphi
umthengisi-mpahla, ongase abe umthengisi-mpahla, osebenzela
uhlumeni noma yimuphi omunye umuntu oseceleni isisebenzi
esinesizathu sokukholwa ukuthi kungenzeka ukuthi ufuna ukuba
nomthelele ezinqumeni zebhizinisi noma ukuhwebelana.
Abasebenzi futhi akufanele bamukele noma yiluphi uhlobo
lwesipho noma isipho sokubonga kumthengi ngenxa yomsebenzi
owenziwe isisebenzi endaweni ye-Massmart, ngaphandle uma
kudingeka ngokwenqubomgomo yendawo noma yezwe.
Asikwazi ukwamukela noma yiluphi uhlobo lwento enikelwe
abathengisi-mpahla ku-Massmart ngezinhloso zokutholela
izinhlangano zesihle noma izinhlangano ezingenzi nzuzo imali.
Futhi akufanele neze sicele, samukele noma sivumele
abathengisi-mpahla ukuthi benzele i-Massmart iminikelo.
Ngaphezu kwalokho, akufanele abasebenzi banikeze
izinhlangano zesihle uhlu lwabathengisi-mpahla bethu
ngezinhloso zokuthola izimali.
Inqubomgomo yethu mayelana nezipho nezinkonzo
zokuzithokozisa isuka kokumqoka kithi okufaka ukwenza
ngokusobala nangokungenzeleli nasemgomeni wethu
wokugcina amanani aphansi nsukuzonke. Njengoba izipho
ezinjalo nezinkonzo zokuzithokozisa zandisa izindleko zokwenza
ibhizinisi, siyazama ukusiza abathengisi-mpahla bethu basinike
amanani aphansi ngemikhiqizo ngokuthi singalindeli zipho
nazinkonzo zokuzithokozisa okungenzenka kudingeke ukuthi
bazichithe kwabanye abathengi. Njengenkampani etholakala
emazweni amaningi, siyazi ukuthi kungenzeka sibhekane
nezimo lapho imikhuba yendawo idlala indima. I-Massmart
Ethics izobheka lezi zimo ngokwehlukana kwazo.
Uma wakha ubudlelwano obusha bezebhizinisi, qinisekisa
ukuthi bonke ababandakanyekayo bayazi ngenqubomgomo
yethu maqondana nezipho nezinkonzo zokuzithokozisa.
Kwamanye amazwe lapho ukunikeza izipho kungumkhuba
noma isiko, kufanele uchaze le nqubomgomo ngesizotha
kumthengi nabathengisi-mpahla bakho, ikakhulukazi
ngaphambi kwezikhathi zamaholide, ukuze ulawule
okulindelekile.
Cha, ngiyabonga.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
17
Ngabe leli bhizinisi belizonginika lesi sipho noma isipho sokubonga ukuba bengingaqashiwe-
ZIBUZE…
Kufanele njalo wazi ukuthi umphakathi, abanye abathengisi-
mpahla, noma abanye abasebenzi bangasibuka kanjani isenzo
sokwemukela isipho noma isipho sokubonga. Uma
uthengiselana namabhizinisi angaphandle, kufanele uzibuze
ukuthi: “Ngabe leli bhizinisi belizonginika lesi sipho noma lesi
sipho sokubonga ukuba bengingaqashiwe i-Massmart?” Uma
impendulo kungu “cha”, noma ingacacile, akufanele usamukele.
Ngokujwayelekile kungenzeka kube nezikhathi lapho
ukubuyisela isipho kungeke kwenzeke noma kuphoxe. Ezimweni
ezingavamile ezinjalo isipho kufanele siphathwe ngendlela
elungile futhi engenzeleli engakuzuzisi wena qobo,
njengokusinikela enhlanganweni esebenza ngesihle. Kufanele
utshele umphathi wakho ne-Massmart Ethics ngokushesha
mayelana nanoma yisiphi isipho osinikeziwe noma ositholile
uma ubona ukuthi leso sipho kungenzeka sephule
inqubomgomo yethu. Uma unemibuzo mayelana nezipho
nezinkonzo zokuzithokozisa, kufanele ufune usizo kumphathi
wakho noma i-Massmart Ethics.
Ubudlelwano bakho qobo nabanye
abasebenzi E-Massmart sifuna ukugcina isimo sokusebenza lapho
abasebenzi bezokwazi ukwenza umsebenzi ngempumelelo futhi
bafinyelele kokusemandleni abo ngokugcwele. Sonke
sinesibopho sokwakha isimo sokwethembana nokuhloniphana
nesokuphakamisa isimo sokusebenza esinezithelo.
Kuba khona ukushayisana kwemibono uma uphethe umuntu
onobudlelwano bomndeni, bokuthandana noma obusondelene
naye. Ubudlelwano bomndeni bufaka lobu obulandelayo:
ukuhlobana ngokokuzalwa, ngokutholwa, ngokomshado,
ukuhlanganyela ngokwekhaya noma ukuhlanganyela
ngokobulili obufanayo. Izihlobo zifaka oshada naye, abantwana,
abazali, ozalwa nabo, ogogo nomkhulu noma abazukuli, kanye
nanoma ubani oyilunga lomndeni wakho njengamanje, noma
ngabe nihlobene noma cha. Kungenzeka futhi kufake nobunye
ubudlelwano obusondelene nawe qobo njengabazali
ngokwenkolo. Ngisho noma ngabe ukwenza ngokwethembeka,
ubudlelwano bakho kungenzeka bubukeke njengento
enomthelela ezinqumeni. Lokhu kungalimaza ukuzimisela futhi
kuphazamise ukuba nezithelo endaweni yomsebenzi. Ngakho-
ke, ngeke ukwazi ukuphatha noma yiliphi ilunga lomndeni
ngokuqondile noma ngokungaqondile nanoma yisiphi isisebenzi
esinobudlelwano obusondelene nawe qobo, omeshelayo noma
othandana naye. Lokhu kufaka izimo lapho okungenzeka ukwazi
ukuba nomthelela emigomeni nasemibandeleni yokuqashwa
kwaleso sisebenzi noma lapho leso sisebenzi okungenzeka sibe
nomthelela emigomeni nasemibandeleni yokuqashwa kwakho.
I-Massmart iphokophelela ukususa ubudlelwano babantu qobo
obukhubaza ukwenzeka komsebenzi noma okungenzeka kube
nokuhlupha.
Kufanele ucele ukuqondiswa kumphathi wakho noma ku-
Massmart Ethics, noma uthintane ne-Massmart Ethics uma
kwenzeka kuba khona udaba oluvukayo mayelana
nobudlelwano nomuntu qobo.
e-Massmart, sifuna ukugcina isimo sokusebenza lapho abasebenzi bezokwazi ukwenza kahle futhi bafinyelele kokusemandleni abo.
Izimpahla ze-Massmart
Sinesibopho kubaninizabelo bethu sokusebenzisela izimpahla
nezinto ze-Massmart izinhloso zebhizinisi le-Massmart futhi
akufanele sivume ukuthi zisetshenziselwe noma yiluphi olunye
uhlobo lokuzenzela inzuzo wena qobo. Unesibopho sokugcina
izimpahla ze-Massmart zilawulwa nguwe futhi kufanele uthathe
izinyathelo ezamukelekile ukuzivikela ekuntshontshweni,
ekutheni zingasetshenziswa ngendlela engafanele,
ekulahlekeni, ekonakaleni noma ekucekelweni phansi. Lapho
kuvumelekile ngokomthetho, abasebenzi abalindele ubumfihlo
ekusebenziseni amathuluzi okuxhumana e-Massmart, njenge-
imeyili noma i-voice mail. I-Massmart inelungelo lokuqapha
amathuluzi okuxhumana, okufaka okuqukethwe
nokusetshenziswa kwamathuluzi anjalo, futhi iyakwenza.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
18
Indawo yomsebenzi engenabo utshwala nezidakamizwa
Ngacelwa ukuba ngenze ukuhlolwa kwezidakamizwa ngaphambi kokuba ngamukele ukuphakanyiselwa esikhundleni sokuphatha. Ngabe lokhu kuwumgomo?
Lapho kuvumelekile ngokomthetho, abafaka izicelo zomsebenzi
kungenzeka bahlolelwe izidakamizwa njengengxenye yenqubo
yokunikeza ithuba lomsebenzi noma ngaphambi kokwamukela
ukuphakanyiselwa esikhundleni sokuphatha. Noma ubani ofaka
isicelo onokuhlola okukhombisa ukusebenzisa izidakamizwa
ezingekho emthethweni ngeke aqashwe noma akhushulelwe
isikhundla futhi kungenzeka ukuqashwa noma ukukhushulwa
kwakhe kumiswe. Ngaphezu kwalokho, kungenzeka i-
Massmart idinge ukuthi uvume ukuhlolelwa izidakamizwa,
lapho kuvunyelwe imithetho yendawo, kulandela ukulimala
okucacile emsebenzini noma kukhona izizathu ezamukelekayo
zokusola ukuthi uthatha izidakamizwa.
Ngabe kukhona lapho ngingaya khona ukuze ngithole usizo uma nginenkinga yezidakamizwa noma yotshwala?
I-Massmart inikeza usizo kubasebenzi ngokusebenzisa i-
Employee Wellness Programme, enikeza abasebenzi indlela
yokuthola ukwelulekwa nezinkonzo zokudluliswa uma
bebhekene nenkinga yokusebenzisa izidakamizwa. I-Employee
Wellness Programme ungayithinta amahora angama-24
ngosuku, izinsuku eziyisikhombisa ngeviki, enombolweni ethi
0800 004 770 ukuze uthole ukwesekwa ngocingo.
Ngihambela umhlangano weqembu oxhaswe i- Massmart okuzonikezwa utshwala kuwo. Ngingakwazi ukuphuza utshwala ngesikhathi ngilapho?
Ngemvume etholakala ngaphambi kwesikhathi evela
kumphathisikhundla womnyango noma isikhulu senkampani
sengxenye yebhizinisi exhase lowo mcimbi, utshwala
bunganikezwa emicimbini ethile exhaswe inkampani.
Abasebenzi abaneminyaka yobudala evumelekile ukuphuza
bangabuphuza utshwala kule micimbi.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
1
Ukuvimbela ukubandlulula nokuhlupha
Egumbini letiye, omunye umsebenzi ungibize ngegama elingenakho ukuhlonipheka elihlobene nobuhlanga bami. Kufanele ngenze njani?
Bika isehlo kubaphathi ngokushesha
ngokusebenzisa iNqubo yoMnyango
wokuXhumana ovulekile noma uthinte i-
Massmart Ethics.
Umphathi womnyango ujwayele ukuphawula ngokuthi ngikhanga kanjani, okungenza ngizizwe ngingakhululekile. Kufanele ngenze njani?
Sikugqugquzela ukuthi utshele lowo muntu
ukuthi ayeke. Uma ungakhululekile ukukhuluma
nalowo muntu, noma uma leso senzo
singanqamuki, bikela abaphathi udaba
ngokushesha ngokusebenzisa Inqubo
Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile noma
uthinte i- Massmart Ethics.
Ngabe ikhalenda lami ledesiki elihlale lihlale libe namancoko abukela phansi ubuhlanga kanye nathinta ucansi lifanele endaweni yokusebenza?
Cha. Kungenzeka licasule omunye endaweni
yokusebenza. Uma unokungabaza lisuse
endaweni yomsebenzi.
Uzakwethu usebenzise igama elingicasulayo emhlanganweni. Kufanele ngenze njani?
Khuluma wazise lowo muntu uma uzizwa
ungakhululekile. Amanye amagama ayacasula
jikelele kodwa amanye awanjalo. Kungenzeka
ukuthi uzakwenu akazi ukuthi lelo gama
liyacasula komunye umuntu. Futhi
ungasebenzisa iNqubo yoMnyango Ovulekile
wokuxhumana noma uthinte i- Massmart Ethics.
Ukuziphatha ngendlela engafanele
Umthengi ulokhu eqhubeka nokungibiza ngamagama angasile uma emi emgqeni wami wokukhokha. Kufanele ngenze njani?
Thinta ilunga labaphathi noma omele Izindaba
zabasebenzi esitolo sakho.
Imivuzo namahora okusebenza
Umphathi wami ungicela ukuthi ngiqoqe izinqola zokuthenga njalo ntambama uma sengiya emotweni yami. Ngabe kwamukelekile lokhu?
Cha. Kufanele utshele umphathi wakho ukuthi
usushayisile nokuthi kungukwephula inqubo
mgomo yenkampani ukuthi usebenze
sekwedlule isikhathi somsebenzi. Futhi kufanele
ubikele abaphathi lolu daba ngokusebenzisa
Inqubo Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile
noma uthinte i- Massmart Ethics.
Ukushayisana kwemibono
Ngisanda kutshala imali ohlelweni lwebhange lami lwe-mutual fund. Kungenzeka i-fund itshale imali ezabelweni zomunye esincintisana naye noma zomthengisi-mpahla. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?
Uma ungenakho ukulawula okunqondile eswini
lokutshala lwe-fund, cha, akukhona ukwephula
umthetho.
Kukhona ongitshele ukuthi angikwazi ukuba nezabelo kumthengisi-mpahla. Ngabe lokhu kuyiqiniso?
Mhlawumbe. Isithiyo ukuthi ngeke ukwazi ukuba
nokuthatheka ngokwezimali ngendlela eqondile
kumthengisi-mpahla onomthelela oqondile
noma ongaqondile ebhizinisi lakhe
ngokwemigomo yesikhundla sakho e- Massmart.
Azikho izithiyo ezimelene nokuba nokuthatheka
ngokwezimali kubathengisi-mpahla ongenawo
umthelela ebhizinisini labo.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephulwa, xhumana ne-Massmart Ethics Line ku-0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma [email protected]. Kwezinye izindawo, thintana ngemuva kwalesi Code of Conduct Conduct. I-Massmart inqabela ngokuqinile ukuhlukunyezwa kunoma yimuphi umsebenzi obika ukukhathazeka. Imibiko ingenziwa ngokungaziwa noma ngokuyimfihlo. Yonke imibiko izophathwa ngokuyimfihlo ngu-Massmart.
2
Ngisanda kujoyina i-Massmart kanti nginezabelo ezilinganiselwa e-R1,000,000 kumncintisani omkhulu. Ngabe kufanele ngizidayise izabelo?
Kufanele udalule le mininingwane kumphathi
wakho ne-Massmart Ethics. I-Massmart Ethics
izokweluleka mayelana nanoma yikuphi
ukushayisana kwemibono okungenzeka kube
khona.
Kukhona inkampani enenkontileka engisebenza nayo njengengxenye yesikhundla sami e-Massmart. Bangibuze ukuthi ukhona yini unjiniyela engimaziyo abangamqasha. Indodana yami iqeqeshiwe futhi ingathanda ukusebenzela le nkampani. Ngingayidlulisela yini indodana yami ukuze ithole lesi sikhundla?
Cha. Ngisho noma ngabe inkampani
enenkontileka ifune isincomo sakho,
kungenzeka kubukeke sengathi usebenzisa
isikhundla sakho ne-Massmart ukuze utholele
indodana yakho umsebenzi. Lokho kungaba
ukushayisana kwemibono okungenzeka kubeke
igama lakho engcupheni njengomuntu omele i-
Massmart.
Umakhelwane wami ungomunye wabathengisi-mpahla bami. Umeme mina nomndeni wami emcimbini womakhelwane. Ngabe kuzoba ukushayisana kwemibono uma ngiya emcimbini?
Akukhona ukwephula umthetho ukuhambela
umcimbi, inqobo nje uma umcimbi uvulelekele
emphakathini womakhelwane futhi umenyiwe
ngoba ungumakhelwane, hhayi ngenxa
yesikhundla sakho e-Massmart. Khumbula
ukuzibuza lokhu: Uma omunye umthengisi-
mpahla noma abanye abasebenzi bazi ngalesi
simo, kungenzeka yini kubukeke
njengokuphatha umakhelwane wakho
ngendlela ekhethekile njengomthengisi-
mpahla noma sengathi lo mthengisi-mpahla
ubezama ukuba nomthelela kuwe?
Iqembu lethu lihambele iseshini yokuqeqeshwa ebizwe umthengisi-mpahla ukuze sifunde mayelana nempahla entsha ezoqala ukuthengiswa nguye. Umthengisi-mpahla uthe umuntu ngamunye uzothola isikibha samahhala ngokuhambela le seshini yokuqeqeshwa. Singakwazi yini ukwemukela lezi zikibha?
Ngoba izikibha zivela kumthengisi-mpahla futhi
azihlobene nomkhiqizo noma nokuthola
ukuqonda ngomkhiqizo, iqembu akufanele
lizamukele izikibha. Zenqabeni ngesizotha bese
nichazela umthengisi-mpahla umgomo wethu
mayelana nezipho nezinkonzo zokuzithokozisa.
Ngicelwe ukuba ngikhulume njengengxenye yethimba emcimbini oxhaswe ngumthengisi-mpahla. Umthengisi-mpahla uthembise ukukhokhela zonke izindleko izikhulumi ezingene kuzo. Ngabe kufanele ukuthi umthengisi-mpahla abhekele izindleko zami?
Cha. Ngenxa yobudlelwano bezebhizinisi
nomthengisi-mpahla, i-Massmart kufanele
ithwale izindleko ezihlobene nomcimbi.
Ngisebenza ezimalini ngase ngithola isipho sosuku lokuzalwa kumngani wami omkhulu oqashwe umthengisi-mpahla ohlinzeka i- Massmart ngamathoyizi. Ngingakwazi ukwamukela lesi sipho?
Esikhundleni sakho, awunawo umthelela
oqondile noma ongaqondile ebudlelwaneni
bezebhizinisi nomthengisi-mpahla, ngakho
ngeke kube ukwephula umthetho ukwamukela
isipho esivela kumngani wakho.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
21
Ngabe kuyinto ejwayelekile ukuthi abathengisi-mpahla banikeze iziphuzo ezinjengekhofi, itiye noma iziphuzo ezingenatshwala nokunye kokuthiba indlala ngesikhathi semihlangano yebhizinisi noma uma sivakashele izindawo zabo. Ngingakwemukela okokubamba umoya?
Ungakwazi ukwamukela okokubamba umoya
okwejwayelekile njengekhofi, iziphuzo
ezingenatshwala noma okokuthiba indlala.
Kodwa-ke, akufanele wamukele ukudla
neziphuzo ezingathathwa njengesidlo.
Umthengisi-mpahla engisebenza naye uthembise ukungithengisela amathikithi amabili okuya eNdebeni yoMhlaba uma ngingabakhokhela inani lokuqala lawo. Ngingakwazi ukuthenga lawa mathikithi?
Cha. Yize ungawakhokhela inani lokuqala
amathikithi kungenzeka angavezi inani
adayiswa ngalo. Ezinye izindawo ziyakuvumela
ukuthi uphinde uwadayise amathikithi futhi
kungenzeka ukwazi ukwenza inzuzo uma
uwadayisa. Futhi lokhu kungathathwa
njengesipho sesikhundla ngoba ukuba nethuba
lokuhambela umcimbi ohalisayo njengeNdebe
yoMhlaba alitholakali kuwo wonke umuntu.
Izimpahla ze-Massmart
Ngivame ukuhamba ngenxa yomsebenzi. Ngingayisebenzisa i-laptop yenkampani ukubheka i-akhawunti yasebhange online ngesikhathi ngisohambeni?
Yebo, inqobo nje uma kungaphazamisi
ukwenza kwakho umsebenzi.
Umphathi wami ungitshele ukuthi uma ngisohambeni ngithathe i-laptop yami, kufanele ngiyiphathe ebhanoyini. Ngabe ngempela lokhu kunesidingo?
Yebo. Uma usohambeni ne-laptop oyinikezwa
inkampani, kufanele uyiphathe bukhoma
ebhanoyini. Ngeke ukwazi ukuyifaka
nemithwalo yakho. Kunesidingo sokuthi
uyivikele i-laptop nemininingwane equkethwe
kuyo ekuntshontshweni, ekulahlekeni,
ekusetshenzisweni ngendlela engafanele noma
ekonakaleni.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
22
Ukuncintisana okulungile nokuthengiselana okulungile
Sizibophezele ekuhambelaneni nayo yonke imithetho
yokuncintisana, ukuthengiselana okulungile nemithetho evikela
abathengi eqondene namabhizinisi ethu emhlabeni wonke. Le
mithetho isiza ekuvikeleni ukuncintisana, ivumela izimakethe
ezivulekile futhi iqinisa ukuthela izithelo, ukusungula izinto
ezintsha namanani kubathengi. Izinqubomgomo nezenzo zethu
zikhombisa ukukhathalela kwethu ukugqugquzela
ukuncintisana okuhambelana nayo yonke imithetho
yokuNcintisana neyokuvikela abathengi eqondene, kanye
nokuzibandakanya ekuthengiseni nasemikhubeni yokuthengisa
eyiqiniso futhi eqondile. Ngokwenza njalo, sizophumelela
njengenkampani futhi siqhubeke nokusiza abathengi bethu
emhlabeni wonke bonge imali futhi baphile kangcono. Thintana
noMnyango wakho wezoMthetho ukuze uthole ulwazi
oluqondene mayelana nemithetho yendawo eqondene noma
ukuze ufune iseluleko.
Ukungathembeki okwenziwa ngenhloso
Ukuphokophelela ukwenzisisa kusho ukwenza ibhizinisi lethu
ngobuqotho obukhulu nokungalokothi senze noma sibambe
iqhaza ezenzweni ezikhohlisayo, ezingenakho ukwethembeka
noma ezinokukhwabanisa. Lezi zenzo aziphambene nenkambiso
elungile kuphela, kodwa futhi kungenzeka zibe ukwephula
umthetho. Kufanele uphathe indawo yakho yebhizinisi
ngendlela esobala ngayo yonke indlela. Futhi kufanele
ugqugquzele isimo sokusebenza eseseka ukuthi abasebenzi
bakho bafake isandla futhi esincike ekubeni mqoka
kwenkambiso elungile yenkampani yethu kanye neziNkolelo
zethu. Kunethuba elikhulu lokuthi izenzo zokukhwabanisa noma
zokungethembeki zenzeke ezimweni ezinezindlela zokulawula
ezingenele noma ezilindele okungelula ukuthi kwenzeke. Ukuze
sigcine ukwenzisisa emisebenzini yethu, sigqugquzela ukuveza
obala, ukwethembeka nokulindela okusemandleni.
UMengameli waseNingizimu Afrika kusukela ngo-1994 – 1998,
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
23
Ubuqotho kwezezimali nemibiko yezimali engahambi ngendlela
I-Massmart idinga ukurekhodwa nokubikwa kolwazi oluthinta
izimali ngokwethembeka nangendlela eqondile ukuze yenze
izinqumo zebhizinisi ezinezibopho. Zonke izincwadi zezimali,
amarekhodi nama-akhawunti kufanele aveze ukusetshenziswa
nezehlo ezithinta izimali ngendlela eqondile. Kufanele
kuhambelane nemigomo yokubika ngezimali eyamukelekile
ngokwejwayelekile kanye nohlelo lwe-Massmart lokulawula
lwangaphakathi. Awukho umbhalo noma irekhodi le-Massmart
okufanele liguqulwe libe ngamanga nganoma yisiphi isizathu.
Awekho ama-akhawunti angadaluliwe noma angarekhodiwe
ezimali ze-Massmart noma izimpahla okufanele enzelwe noma
yisiphi isizathu.
Ukuhwebelana ngaphakathi
Akukho emthethweni ukuthenga noma ukudayisa izabelomali
noma ezinye izimali ezitshalwayo ngokusebenzisa ulwazi
ngezinguquko kwezezimali, olungelona olumphakathi noma
lwangaphakathi. Ulwazi lwangaphakathi inoma yiluphi ulwazi
mayelana nezinguquko kwezezimali, olungelona olumphakathi
umtshalizimali owamukelekile angase aluthathe
njengolubalulekile uma enza isinqumo mayelana nokutshalwa
kwezimali. Ezinye zezibonelo ezejwayelekile zifaka ulwazi
ngokudayisa nezinzuzo zezikhathi ezithile ze-Massmart Holdings
Limited noma izinkampani ezingaphansi kwayo, i-Walmart U.S.,
i-Walmart international noma inkampani yonke ngaphambi
kokuthi ulwazi olunjalo lukhululelwe umphakathi, izilinganiso
zezinzuzo noma ukulahleka esikhathini esizayo noma izindaba
zesehlo esisha esibalulekile njengokuhlanganiswa
kwezinkampani okungenzeka kube khona, izinguquko
ezinhlakeni zokusebenza noma ushintsho kubaphathimandla.
Akukho emthweni futhi ukudlulisela noma ukwazisa abanye
ngolwazi lwangaphakathi ukuze bakwazi ukuthenga noma
badayise izabelo noma ezinye izimali ezitshwalayo
ngokusebenzisa ulwazi olunjalo. Uma kukhona ulwazi
lwangaphakathi olwaziyo mayelana ne-Massmart, i-Walmart
noma, noma yiphi enye inkampani, olufaka abathengisi-mpahla
bethu noma ozakwethu ngokwebhizinisi, awuvunyelwe ukuthi
uhwebe ngokuqondile noma ngokungaqondile noma ukwazisa
abanye ukuthi bathenge izabelo noma ezinye izimali
ezitshalwayo kuleyo nkampani. Izithiyo ezifanayo ziqondene
nanoma yimuphi umuntu ohlala ekhaya lakho noma oncike
kuwe ngokwezimali, kanye nanoma iliphi ibhizinisi noma i-
akhawunti yokutshwala kwezimali okungenzeka uyilawule.
Njengabasebenzi be-Massmart, kufanele sikhumbule ukuthi:
• Ungalokothi uthenge noma udayise izabelo noma ezinye izimali ezitshalwayo kunoma iyiphi inkampani ngesikhathi unolwazi lwangaphakathi mayelana naleyo nkampani.
• Ungalokothi uncomele omunye ukuthi athenge noma adayise izabelo noma ezinye izimali ezitshalwayo kunoma iyiphi inkampani ngesikhathi unolwazi lwangaphakathi mayelana naleyo nkampani.
• Ungalokothi udalule ulwazi lwangaphakathi mayelana ne- Massmart noma ne-Walmart kunoma ubani ongaphandle kwe-Massmart (okufaka amalunga omndeni wakho), ngaphandle uma ulwazi olunjalo selukhululelwe umphakathi jikelele noma ngaphandle uma ukudalula okunjalo sekuvunyelwe uMnyango wezoMthetho futhi, ezimweni ezinjalo, kuphela uma uMnyango wezoMthetho usukwazisile ukuthi sezithathiwe izinyathelo ezanele ukuvimbela ukusetshenziswa kolwazi ngendlela engafanele.
• Udalule ulwazi lwangaphakathi kubantu abangaphakathi e- Massmart kuphela uma kunesidingo sokwazi.
• Ungalokothi uzame ukuphazamisa amanani ezimakethe, noma wandise amahemuhemu noma ulwazi olungelona iqiniso.
• Ungalokothi uthenge noma udayise izabelo ze-Massmart
noma ze-Walmart ngesikhathi isikhathi sokuhweba sivaliwe
uma kufanele ube ngaphansi kwesikhathi sokuhweba,
njengoba kuchazwe kuNqubomgomo yezimali ye-Massmart
noma ezinye izinqubomgomo ezihlobene.
Uma unemibuzo noma okukukhathazayo mayelana
nokuthengiselana ngaphakathi, bheka iNqubomgomo yezimali
ye-Massmart noma uthintane noMnyango wezoMthetho noma
i-Massmart Ethics.
Imikhuba yokuwheba ethiyayo
Ngeke sibambe iqhaza kunoma yiziphi izenzo ezihlose ukuthiya
ukuhweba noma ukuphakamisa ukwenqaba ukwenza ibhizinisi
nabathengi, amalunga noma abathengisi-mpahla kunoma yiliphi
izwe lapho ukwenqaba okunjalo kungaba ukwephula umthetho
oqondene. Uma uzwa ngokwenqaba ukwenza ibhizinisi noma,
noma yikuphi ukuxhumana okuhlobene mayelana nokwenqaba
okunjalo, thinta uMnyango wezoMthetho.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
24
Ukungathembeki okwenziwa ngenhloso
Inhlangano yokuhweba yemboni ingithintile mayelana nokubamba iqhaza ocwaningweni lokuqhathanisa olwenzelwa amalungu enhlangano yabo. Lokhu kubukeka njengendlela enhle yokuthola ulwazi mayelana nalabo abancintisana nathi. Ngabe kufanele sibambe iqhaze?
Akukho okuyiphutha ngokubamba iqhaza ezenzweni
zokuqhathanisa embonini. Kodwa-ke, lokhu akufanele neze
kusetshenziswe njengendlela yokuthola ulwazi oluyimfihlo
mayelana nabancintisani.
Umnyango wethu unabasebenzi abaningana abasilele emuva nokuqeqeshwa kwabo okwenziwa online. Ukugwema ukudlulisela umbiko owedlulelwe isikhathi kumphathi wami, ngingakwazi ukuthi ozakwethu abasehhovisini lami benze ukuqeqeshwa kwabo okwenziwa online bese ngenza izinsiza nozakwethu ngezikhathi zemihlangano yeqembu lethu?
Cha. Ukuvumela abasebenzi ehhovisini lakho ukuthi benzele
abanye ozakwabo ukuqeqeshwa okwenziwa online ngeke nje
kube isenzo sokungathembeki okwenziwe ngenhloso, kodwa
futhi kungumyalelo ophambene nenkambiso elungile okhishwa
ngumphathi. Lokhu kungabeka ubuqotho bakho engcupheni,
kanye nobuqotho bukazakwenu ehhovisini nobozakwenu
okufanele benze ukuqeqeshwa okwenziwa online. Ngaphezu
kwalokho, ukuqeqeshwa okwenziwa online kusetshenziselwa
ukuqinisekisa ukuthi abasebenzi bethu baqeqesheke ngendlela
efanele ukubhekana nezimo eziqondene okungenzeka
bahlangabezane nazo emisebenzini yabo noma endaweni
yomsebenzi. Uma ungabavumeli ozakwenu ukuthi benze
ukuqeqeshwa okwenziwa online abanqunyelwe kona,
kungenzeka ubeke ozakwenu, abathengi nenkampani
engcupheni.
Ngifake isicelo somunye umsebenzi e-Massmart. Umsebenzi udinga iziqu zasenyuvesi. Empeleni ngilindele ukuqeda iziqu zami ezinyangeni ezimbalwa. Ngingakwazi ukuthi nginazo iziqu ku-CV yami?
Cha. Kufanele wethembeke mayelana namazinga akho
okufunda uma ufuna umsebenzi. Ukusho okungekona
ngemfundo, ngolwazi, izitifiketi zakho noma amalayisensi
kuyisenzo esingenakho ukwethembeka okungenzeka sibeke
inkampani engcupheni futhi sinikeze ithuba elingalungile
enqubeni yokukhetha okufanele akhethwe.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
25
Umphathi wami uthe ngenxa yobunzima obubandakanyeka ekufinyeleleni emigqonyeni ephakeme egumbini elingemuva, kufanele siphawule ohlelweni ukuthi ukuhlolwa kwemigqomo kwenziwe kube kungenziwanga empeleni, Kufanele ngenze njani?
Okuphakanyiswa umphathi wakho ukuthi usho
okungelona iqiniso ngokuhlolwa kwemigqomo,
okungesona isenzo sokungathembeki kuphela,
kodwa futhi okungaba nomthelela omubi
ebhizinisini lethu. Ngokungenzi ukuhlolwa
kwemigqomo ngendlela efanele, kungenzeka
kube nomthelela ezingeni lezinkonzo ezinikwa
abathengi esitolo kanye nekhono lesitolo
lokugcina amazinga aqondile esitokwe.
Ngaphezu kwalokho, umphathi wakho ucele
ukuthi uzibandakanye esenzweni
sokungathembeki. Kufanele ubike lokhu
kubaphathi ngokusebenzisa Inqubo
Yomnyango Wokuxhumana Ovulekile noma i-
Massmart Ethics.
Ubuqotho bezezimali
Umphathi wami wangitshela ukuthi ngehlisele izimpahla eziningana ku-zero, kodwa ngizishiye emashalofini ukuze zidayise ngoba “kuzosiza uhla lwethu lwezimpahla.” Ngabe kwamukelekile lokhu?
Cha. Ukungaphathi ngendlela ukwehliswa
kwezimpahla akukona ukungathembeki
kuphela, kodwa futhi kungenzeka kuphazamise
ukwenza inzuzo kwesitolo. Uma uyalelwa
ukuthi wenze lokhu, kubike ku-Massmart Ethics
ngokushesha.
Uzakwethu eduze kwami uthi wenza izinguquko emininingwaneni yethu yezimali ukuze “izinyanga zethu ezinhle” zisize “izinyanga zethu ezimbi.” Ngabe lokhu kungenzeka kususe ukukhuluma?
Ukuphatha ama-akhawunti nezimali
ezinqunyiwe ngendlela engafanele akukona
ukungathembi ngamabomu kuphela, kodwa
futhi kuyinto ekhathazayo maqondana
nobuqotho kwezezimali okungenzeka kube
nemiphumela emibi, kuwe qobo
nasenkampanini. Kufanele ubike lokhu
ngokushesha ku-Massmart Ethics.
Ukuhweba ngaphakathi
Nginolwazi lwangaphakathi engiluthole kumthengisi osohlwini olutholakala emphakathini mayelana nomkhiqizo omusha omangalisayo ozokwethulwa inkampani. Ngingakwazi ukuthenga izabelo zale nkampani yomphakathi?
Cha. Noma yiziphi izabelo ezidayiswa noma
ezithengwa ngokolwazi mayelana nezinguquko
ebhizinisini, olungatholakali emphakathini
kuthathwa ngokuthi ukuhwebelana
ngaphakathi.
Ngingakwazi ukugqugquzela umngani ukuthi azithenge?
Ukugqugquzela abanye ukuthi bathenge
izabelo kusengathathwa njengokuwheba
ngaphakathi futhi ngokujwayelekile kwaziwa
ngokuthi “ukuluma indlebe.” Umngani uyokuba
necala lokuwheba ngaphakathi, uma ethenge
izabelo ngokusebenzisa ukumazisa kwakho
futhi nawe uzokuba necala lokuhweba
ngaphakathi ngokumluma indlebe, ngisho
noma ngabe ungazithenganga izabelo
enkampanini yomphakathi.
Imikhuba yokuhweba ethiyayo
Ngitshelwe ukuthi ngidikile omunye wabathengisi-mpahla bethu ngoba benza ibhizinisi ezweni elithile. Ngabe akufanele ngenze ibhizinisi nalo mthengisi-mpahla?
Yize ngezinye izikhathi kubekwa izithiyo
emazweni athile nasebantwini abathile, kuhlale
kungcono ukukhuluma noMnyango
wezoMthetho noma wokuhambelanisa
ngaphambi kokuthatha isinyathelo uma
uyalelwe ukuba udikile umthengisi-mpahla
noma izwe elithile.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
26
Ukumelana nenkohlakalo
I-Massmart ikholelwa ekuthengiselaneni okulungile,
okukhululekile futhi okuvulekile. Futhi sikholelwa
ekuphakamiseni ukuphatha okuhle. Asikubekezeleli
ukugwazisa, inkohlakalo noma imikhuba ephambene
nenkambiso elungile yanoma yiluphi uhlobo.
Indlela esicabanga ngayo mayelana nezinzuzo ezingalungile iqinile — ngisho noma ngabe yimiphi imikhuba noma amasiko endawo, ngisho nobungozi ebhizinisini lethu.
I-Massmart ayivumeli noma ubani ngokuqinile owenza utho
egameni le-Massmart, ngokuqondile noma ngokungaqondile,
ukuthi agwaze noma agwazise noma athathe izinkokhelo
ezingalungile. Inqubomgomo yomhlaba wonke yokulwa
nenkohlakalo ayisivumeli ukuthi sikhokhele, sinikeze noma
sigunyaze ukukhokhwa kwemali (noma, noma yini enenani)
ukuze sibe nomthelela kunoma ubani ngendlela engafanele.
Lokhu futhi kuqondene nezinkokhelo ezenziwe ngokusebenzisa
omunye ongekho ngaphansi kwe-Massmart, njengomuntu
ongabandakanyeki ngokuqondile osebenzela i-Massmart.
Ukwenqaba kwethu futhi kubhekela izinzuzo ezincane zokuba
nomthelela ongalungile komunye umuntu. Indlela esicabanga
ngayo mayelana nezinzuzo ezingalungile iqinile- ngisho noma
ngabe yimiphi imikhuba noma amasiko endawo, ngisho
nobungozi ebhizinisini lethu.
Kufanele sigweme noma yikuphi ukuxhumana okungenzeka
kubukeke kungalungile nesikhulu somphakathi, isisebenzi
senkampani enobunikazi bomphakathi noma inhlangano
yezepolitiki. Lokhu kufaka noma ubani owenza umsebenzi
womphakathi noma osebenzela noma yimuphi uhulumeni
kunoma yiliphi izinga (isib. isikhulu esibhekela izintela,
amalungu okuphoqelelwa kwezempi nomthetho), iqembu
noma umkhankaso wezepolitiki, (okufaka abasebenzi
abangakhokhelwa), inhlangano yomphakathi yamazwe
ngamazwe (isib iBhange loMhlaba) noma ibhizinisi likahulumeni
noma elilawulwa uhulumeni (isib. abasebenzi ezintweni
zikahulumeni, izinkampani zamandla, izibhedlela, njll.).
Isivumelwano esenziwa nenkampani kahulumeni noma
yomphakathi sidinga imvume ebhaliwe eyenziwa ngaphambi
kwesikhathi evela eMnyangweni wezoMthetho kanye
nemvume eqenjini lokuhambelanisa nokulwisana nenkohlakalo.
Kufanele ubike ngokushesha noma yikuphi ukwephulwa
komthetho okusolayo noma, noma yiziphi izicelo
zokugwazelwa. Ukuze uthole ukuqondiswa kabanzi mayelana
nalesi sihloko, thintana neqembu lokuhambelanisa nokulwisana
nenkohlakalo noma i-Massmart Ethics.
Umbusi wamaRoma kusukela ngo-AD 161 kuya ku-180, (AD 121 – 180)
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
27
Ukulwisana nokushushumbiswa kwemali
Sizibophezele ekuqinisekiseni ukuhambelana ngokugcwele nayo
yonke imithetho eqondene elwisana nokushushumbiswa
kwemali emhlabeni wonke. Amanye amazwe futhi anemithetho
ehlobene nokubika ukheshi noma okunye ukuthengiselana
okusolisayo okufanele siyihloniphe.
Qaphela lezi zinto ezilandelayo:
• Izinhlobo zezinkokhelo ezihlobene nokushushumbisa imali, njengezinkokhelo zemali eziphindaphindiwe, ukuthenga imikhiqizo ekhokhelwa ngaphambi kwesikhathi ngobuningi, njengamakhadi ezipho noma ukukhishwa kwemali eningi engukheshi.
• Umthengi noma omunye umuntu ongabandakanyeki ngokuqondile ongafuni ukunikeza imininingwane ephelele, onikeza imininingwane engelona iqiniso noma esolisayo noma onexhala lokugwema okufunekayo okuqondene nokubika noma nokugcina amarekhodi.
• Ukudluliswa kwezimali zendawo noma zangaphandle okungajwayelekile okukhombisa izenzo zobugebengu noma izinhlelo zokukhwabanisa.
• Ukuhlela ukusetshenziswa kwemali ukuze ugweme okudingekayo okuqondene, njengokwenza ukuthengiselana okuphindaphindiwe ngaphansi kwenani eliyisisekelo elidinga ukubikwa. I-Massmart seyenze imithetho emayelana nezindlela zokukhokha ezamukelekile. Ukuze uthole ukuqondiswa kabanzi mayelana nalesi sihloko, sicela uthinte uMnyango wokuhambelanisa.
Igunya lokusebenza Sizama ukuba izakhamuzi ezinhle zenhlangano. Ngakho-ke
ngeke siqashe, simemele emsebenzini ngenkokhelo noma ubani
ongagunyaziwe ngokusemthethweni ukuba asebenze ezweni
afuna kulo umsebenzi. Kuyisibopho sethu ukuthi sihlole,
siqinisekise futhi siqophe ukuthi ubani ogunyaze ukuqashwa
kwaleso naleso sisebenzi esisha, okufaka nabasebenzi
abanqunyelwe umsebenzi othinta umhlaba wonke ezweni
elehlukile kunalelo abavela kulo. Futhi sinesibopho sokuphinda
siqinisekise ukufaneleka nokuqhubeka nokuqashwa komsebenzi
ngamunye ngokuthi sicele eminye imibhalo yokuqinisekisa uma
ukugunyazwa komsebenzi wokuqala sekuphelelwe isikhathi.
Bonke abantu esibaqashayo, noma esibanqumela umsebenzi
othinta umhlaba wonke ezweni okungelona elabo, kufanele
banikeze imibhalo yokuqinisekisa nokuqinisekiswa
kokugunyazwa kwabo ukuba basebenza ezweni okufanele
baqashwe kulo.
Ekuhambelaneni nemithetho yokuthuthela kwamanye amazwe kubalulekile ukuthi silandele inqubomgomo yethu emelene nokubandlulula emsebenzini ngokwendabuko ngokobuzwe noma ngokuba isakhamuzi noma isimo sokuhlala okungenzeka
sibe khona.
Sidinga ukuthi wonke amagatsha abhekele ukuqasha,
osonkontileka nabanye abasebenzisana nathi bahambelane
ngokugcwele nayo yonke imithetho yokuthuthela kwamanye
amazwe.
Isibopho esithinta imvelo, iMpilo nokuphepha endaweni yomsebenzi
Sonke kufanele sisebenze njengezikhonzi ezinesibopho esithinta
imvelo kanye nokunakekela ukuphepha nempilo yabasebenzi,
amalunga, abathengi nemiphakathi yethu.
Isibopho esithinta imvelo I-Massmart izibophezele ekwenzeni ibhizinisi ngendlela
enesibopho emphakathini nelandela inkambiso elungile.
Sizibophezele ekuvikeleni imvelo nasekulondolozeni izinsiza
zemvelo. Futhi sinesibopho sokuhambelana nayo yonke
imithetho nezimiselo zezemvelo eziqondene. Lesi sibopho
siyisisekelo esibalulekile sokuzibophezela kwethu ekugcineni
imvelo. Sonke sizokwenza ngenkambiso efanele maqondana
nezinto ezithinta imvelo ukuze sithuthukise injongo yethu
yokusiza abantu baphile kangcono nokuqinisekisa umhlaba
ongcono ezizukulwaneni zesikhathi esizayo.
Impilo nokuphepha
I-Massmart izibophezele ekuvikeleni impilo nokuphepha
kwabasebenzi, abathengi nemiphakathi yethu ngoba
siyayikhathalela impilo yomunye nomunye. Ukwenza ibhizinisi
lethu ngokuhambelana nayo yonke imithetho yezempilo
nokuphepha kubalulekile ekuphileni kahle kwabasebenzi bethu
nemiphakathi esenza ibhizinisi kuyo. Njengabasebenzi be-
Massmart, kufanele njalo sihambelane nayo yonke imithetho
yezempilo nokuphepha nezinqubomgomo eziqondene futhi
singalokothi sizibe into ekhathazayo ethinta impilo nokuphepha
engase yenzeke. Ukwenza ngokwenkambiso elungile
maqondana nezinto ezithinta impilo nokuphepha kubalulekile
emgomeni wenhlangano yethu wokuhlinzeka indawo
yokuthenga nokusebenza ephephile.
Uma unemibuzo mayelana nezinto ezithinta imvelo noma impilo
nokuphepha, sicela uthinte uMnyango wokuhambelanisa noma
i-Massmart Ethics.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
28
Ukuphepha kokudla nomkhiqizo
E-Massmart, ukuphepha kokudla nomkhiqizo kuyisidingo
ngokomthetho esibaluleke ukudlula konke; kuyingxenye yesiko
lethu. Njengabasebenzi be-Massmart, kufanele sihambelane
nayo yonke imithetho nezimiselo zokuphepha kokudla
nomkhiqizo eziqondene ebhizinisini lethu nsuku zonke.
Njengoba sinezinkulungwane zabathengisi-mpahla emhlabeni
wonke, siyaqonda ukuthi sinesibopho esibalulekile
sokuqinisekisa ukuthi abathengisi-mpahla bethu babambelela
kokulindelekile, emithethweni nasezimiselweni eziqinile
zokuphepha kokudla nomkhiqizo. Uma unemibuzo maqondana
nokuphepha kokudla nomkhiqizo nezimiselo noma
okudingekayo okuqondene nendawo yakho yebhizinisi, sicela
uthinte uMnyango wokuhambelanisa noma i-Massmart Ethics.
Ukuvikela Ulwazi Oluqondene nomuntu nolwebhizinisi
Ebhizinisini lethu nsukuzonke kungenzeka sitholane nolwazi
ngomuntu qobo nolwebhizinisi olumayelana nabasebenzi,
abathengi, abathengisi-mpahla kanye nenkampani yethu.
Kuyisibopho sethu ukuvikela lolu lwazi ngokuhambelana
nemithetho eqondene kanye nezinqubomgomo zethu, okufaka
isidingo sokuthi sigcine amarekhodi nezinkolelo zenkampani
zethu.
Kungenzeka ulwazi lube sephepheni noma lube electronic.
Kufanele uqoqe noma ugcine ulwazi olumayelana nebhizinisi
lenkampani oludingeka ukuze wenze umsebenzi wakho.
Kufanele uphathe ulwazi olunjalo ngendlela ephephile
ngesikhathi sokusetshenziswa kwalo futhi nangokwezidingo
zokuphatha amarekhodi ze-Massmart. Ulwazi lwenkampani
oluyimfihlo luhlukaniseke izigaba ezintathu zemininingwane:
olubucayi kakhulu (ukuvikeleka okukhulu), olubucayi
(ukuvikeleka okuphakathi nendawo) nolungekho bucayi
(ukuvikeleka okuncane).
Izibonelo zezindlela zokuvikela ulwazi olubucayi kakhulu noma
olubucayi zifaka:
• Ukufinyelela kulolu lwazi ngezinhloso zebhizinisi kuphela.
• Ukwabelana ngalo nabanye abasebenzi ngezinhloso zebhizinisi ezisemthethweni kuphela.
• Ukuvimbela ukufinyelela okungagunyaziwe (isibonelo, ukuvalela imininingwane ebucayi kakhulu).
• Ukubuyisela lonke ulwazi olubucayi kakhulu nolubucayi ku- Massmart kanye nanoma iyiphi enye impahla ye-Massmart uma uyeka ukusebenza.
• Uma singekho isidingo sokugcina imininingwane ethinta ibhizinisi kanye nokubanjelwa izinhloso zokomthetho, lulahle ngokulifaka ku-shredder noma emgqonyeni wezinto
eziyimfihlo; ungalokothi ululahle emgqonyeni wezibi.
Ngaphezu kokuvikela izimfihlo zethu
zokuhweba, kuyinqubomgomo yethu
ukuhlonipha izimfihlo zokuwheba
zabanye.
Uma ukholwa ukuthi unolwazi lwenkampani oluyimfihlo
oludinga ukuthi kwabelwane ngalo ngaphandle kwenkampani,
funa imvume kumphathi wakho, uMnyango wezomthetho, i-
Massmart Ethics noma uMnyango wokuhambelanisa
ngaphambi kokuthi wabelane ngalo.
Izimfihlo zokuwheba ziyisibonelo semininingwane yebhizinisi
okufanele siyivikele. Ekuphokopheleleni kwethu ukwenzisisa
sitshale ekwakheni izinhlelo, izinqubo, imikhiqizo, izindlela
zokuqhuba ibhizinisi nobuchwepheshe – osekusenze saba
ngabaholi embonini yokuthengisa futhi kwasibeka ezingeni
lokuncintisana. Zonke izimfihlo zokuwheba ziyimininingwane
ebucayi kakhulu futhi kufanele zigcinwe ziphephile. Ngaphezu
kokuvikela izimfihlo zethu zokuwheba, kuyinqubomgomo yethu
ukuhlonipha izimfihlo zokuwheba zabanye. Akekho umsebenzi
okufanele adalule izimfihlo zokuwheba zezinkampani esenza
nazo ibhizinisi noma izinkampani abake basebenza kuzo
phambilini.
Bonke abasebenzi kufanele baqinisekise ukuthi ukusebenzisa
kwabo izinkundla zokuxhumana akubeki ubumfihlo bezimfihlo
zokuhweba ze-Massmart engcupheni, ulwazi olubucayi kakhulu
nolubucayi.
Ulwazi ngomuntu qobo olumayelana nabathengi, amalungu,
abathengisi-mpahla nabadayisi nalo kufanele luphathwe
ngendlela evikelekile. Ungafinyeleli noma uqoqe ulwazi olunjalo
ngaphandle uma ludingeka ukuze wenze umsebenzi wakho futhi
njengoba uyalelwe umphathi wakho kuphela. Uma usola ukuthi
kungenzeka kube khona ukweqiwa kolwazi olunjalo ngomuntu,
yazisa ilunga labaphathi, uMnyango wezabasebenzi noma i-
Massmart Ethics. Phatha ulwazi lokwelashwa kwabasebenzi
ngokunakekela okufanayo.
Iminyango eqondene ngaphakathi enkampanini yethu
kungenzeka ibe nemithetho nezindlela zenqubo yobumfihlo
ezikhethekile. Kufanele sifune, siqonde futhi sihlale sazi
ngolwazi oluqondene nezindawo zethu ezithile zebhizinisi
nokwenziwa komsebenzi. Ngaphezu kwalokho, kufanele
silandele okudingekayo okuqondene mayelana nokuphathwa
kwamarekhodi. Uma unemibuzo mayelana nokudingekayo
ekugcineni amarekhodi okuqondene nomsebenzi wakho, sicela
uthinte uMnyango wokuhambelanisa ukuze bakusize.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
29
Izenzo ezithinta uhulumeni nepolitiki
IziNkontileka zikahulumeni nemibuzo Akufanele singene kunoma iyiphi inkontileka noma
isivumelwano nanoma yiliphi ibhizinisi likahulumeni nganoma
iyiphi inhloso ngaphandle kokuthola imvume evela
eminyangweni wezomthetho nowokuhambelanisa nokulwisana
nenkohlakalo kuqala. Lokhu kufaka ukwamukela amabhidi,
izinkontileka noma imali yokuthenga imikhiqizo nezinkonzo.
Ukwehluleka ukulandela lokhu kungaholela ekutheni i-
Massmart izithole inezibopho ezithinta ukuhambelanisa
nezindleko ezihlobene nazo.
Kufanele ubikele umphathi wakho yonke imibuzo evela
emabhizinisini kahulumeni noma kubaphenyi ngokushesha
noma uthinte uMnyango wezomthetho. Yonke imibuzo evela
emabhizinisini kahulumeni kufanele iphendulwe ngendlela
eqondile nangokuphelele.
Ukubandakanyeka kwezepolitiki
Ukubamba iqhaza enqubeni yezepolitiki ngaphandle kwendawo
yomsebenzi kanye nangesikhathi okungesona esomsebenzi
kuyancomeka. Ungakwazi ukwenza iminikelo esemthethweni
yezimali zakho qobo emisebenzini yezepolitiki. Sicela uqaphele
ukuthi i-Massmart ngeke ikubuyisele ngaleyo misebenzi
ngaphandle uma kudingeka ngokomthetho. Ngeke izimali
zenkampani zinikezwe abakhankaseli, amabhizinisi noma
izinhlangano zepolitiki ngaphandle kolwazi oluqondile
nemvume ebhaliwe yoMnyango wezindaba zenkampani we-
Massmart. Ngeke ukwazi ukusebenzisa isikhundla sakho
ngokomsebenzi noma ubulungu bakho benkampani
maqondana nemisebenzi eqondene nawe yezepolitiki
ngaphandle uma lolo lwazi ludingeka ngokomthetho.
Ukuhweba emazweni ngamazwe
Wonke amazwe ayakulawula ukuhweba okwenziwa emazweni
ngamazwe okubhekela izinto ezinjengokulanda izimpahla
kwamanye amazwe, ukuthumela izimpahla kwamanye amazwe
nokuthengiselana ngezimali. Isibonelo, zonke izimpahla
ezingena ohwebeni lwezwe kufanele zidlule eMnyangweni we-
Customs and Excise ngaphambi kokuba zikhululwe futhi
zidluliselwe kulowo okufanele azamukele. Emnyangweni we-
Customs and Excise, izimpahla ziyahlolwa ukuthi ziyahambelana
yini nezimiselo zendawo futhi zihlolwe ukuthi zizikhokhile zonke
izibopho nezintela, lapho kufanele.
Kubalulekile ukuthi sonke sikhumbule lawa maphuzu alandelayo:
• Qinisekisa ukuthi kwenziwe ukuhlolwa okugcwele kokudingeka ngokwezimiselo ngaphambi kokuzama ukungenisa noma ukuthumela izimpahla kwamanye amazwe. Okudingeka ngokwezimiselo kuqondene nezimpahla nemibhalo yokuqinisekisa.
• Imibhalo yokuqinisekisa kufanele iphelele futhi iqonde, okufaka incazelo, amanani nabantu ababandakanyeka kulokho kuthengiselana.
• Kufanele kwenziwe ukulawula kwangaphakathi ukuqinisekisa ukuhambelana nakho konke okudingeka ngokwezimiselo, okufaka nezibopho zokugcina amarekhodi.
Njengomsebenzi we-Massmart, kufanele wazi ngemithetho
nezimiselo ezehlukene zokuhweba eziqondene nomsebenzi
wakho, okufaka hhayi kuphela imithetho yokuhweba yezwe
lakho, kodwa futhi nemithetho nezimiselo kuwo wonke amanye
amazwe okungenzeka abe nomthelela emsebenzini wakho e-
Massmart. Isibonelo, kungenzeka abanye ohulumeni
basebenzise izithiyo zokuhweba ezahlukene, njengokuvimbela
ukuhweba nokuntswinya amazwe athile, okufaka abobuzwe
balawo mazwe. Ukuthengiselana nabantu noma izinhlangano
ezithile ezibaluliwe, njengezinhlangano zobushokobezi,
zezidakamizwa, ezishushumbisa abantu nezikhali, nakho futhi
akuvunyelwe, ngisho noma ngabe labo bantu noma
izinhlangano kungenzeka ukuthi azihlobene nokuvinjwa
kokuhwebelana nezwe elithile. Njalo thinta uMnyango
wokuhambelanisa ngaphambi kokuba ungene ezingxoxweni
noma ekuthengiselaneni kokuhweba kwamazwe ngamazwe.
Izitatimende zabezindaba
Ukuxhumana esikhathini sezinkundla zokuxhumana
sekushintshe indlela esiphila ngayo nesisebenza ngayo. Uma
kwenzeka izinto noma uma abantu bezifunela ulwazi nje,
kungenzeka inkampani ikuthathe njengomthombo wolwazi
mayelana nenkampani. Uma ukhuluma namalunga omndeni,
abathengi nabangane, sigqugquzela ukuthi wabelane ngendaba
yakho yakwa-Massmart. Uma ubuzwa noma yimiphi imibuzo
futhi ungenaso isiqiniseko ngezimpendulo, sicela uthinte
Abezindaba zeNkampani ye-Massmart noma iminyango
yokukhangisa yezingosi yakho.
Mayelana nokwenza izitatimende zomphakathi emithonjeni
yabezindaba njengethelevishini, iziteshi zezindaba,
amaphephandaba endawo noma imibhalo yokuhweba, i-
Massmart inezingcweti zezokuxhumana ezibekiwe
eMnyangweni weZindaba zeNkampani neminyango
yokukhangisa yezingosi abenza umsebenzi wokuxhumana
nengaphandle. Kufanele udlulisele noma yimiphi imibuzo kulezi
zingcweti ukuze uthole impendulo.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
Ukulwisana neNkohlakalo
Izikhulu zamaphoyisa zendawo zisanda kumisa izimoto zempahla ezaziphuma esikhungweni sethu sokuthumela impahla zesabisa ngokulibazisa ukuthunyelwa kwezimpahla ngaphandle uma umshayeli ekhokhela isikhulu cishe u-R100 ongukheshi. Umphathi wami wathi kufanele siphathe cishe u-R100 njengekhadi lesipho. Ngabe kuvumelekile lokhu?
Cha. Inqubomgomo ye-Massmart ayikuvumeli konke
ukukholelwa kwabasebenzi bakahulumeni okungekho
emthethweni ukuze kube nomthelela esenzweni sikahulumeni.
Lokhu kwenqabela kuqondene nokheshe, izipho noma ezinye
izinto ezinenani. Kufanele ubike lokhu ku-Massmart Ethics
ngokushesha.
Isitolo sifuna imvume evela eMnyangweni wezokuthutha eNingizimu Afrika. Isitolo sivame ukunikeza izikhulu ezehlukene zendawo obhasikidi bamaholide. Kulo nyaka, umphathi wesitolo uphakamise ukuthi sifake ikhadi lesipho lama-R300 ebhasikidini senzele umphathi woMnyango wezokuthutha. Ngabe kuvumelekile lokhu?
Cha. Inqubomgomo ayilivumeli ikhadi lesipho ngoba liyinto
enenani futhi kuyacaca ukuthi lihlose ukuba nomthelela
eMnyangweni wezokuthutha. Inqubomgomo ayizivumeli izipho
ezithile ezincane ezejwayelekile, njengezinto zokugqugquzela
ezinophawu lwe-Massmart ezinenani elincane noma eliphansi
futhi ezingahlosile ukuthonya noma ubani. Kodwa-ke, inqubo
yokuthola imvume kufanele ilandelwe ngaphambi kokunikeza
isipho sanoma yiluphi uhlobo esikhulwini sikahulumeni. Uma
unemibuzo mayelana nokunikeza isikhulu sikahulumeni isipho,
sicela uthinte iqembu lokuhambelanisa nokulwisana
nenkohlakalo noma i-Massmart Ethics.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
31
Ukulwisana nokushushumbisa izimali
Umthengi uyenqaba ukunikeza ikheli lakhe ukuze enze ukwedluliselwa kwemali kwelinye izwe. Ngabe kufanele ngikubike lokhu “njengomuntu osolisayo”?
Noma yimuphi umthengi owenqaba ukunikeza
ulwazi olucelwayo kufanele abikwe
“njengomuntu osolisayo” uma kwenziwa
inqubo yokusebenzisa imali. Thinta ilunga
labaphathi ukuze likusize.
Umthengi ungibuze ukuthi ngingakwazi yini ukuhlukanisa intengo enkulu ibe izintengo ezimbalwa, okubukeka kungalungile. Ngabe kufanele ngikuqhube lokhu kuthenga ngalendlela?
Cha. Uma kuyintengo efanayo ngempela,
kufanele iqhutshwe njengentengo eyodwa.
Lokhu kungathathwa njengentengiso esolisayo
noma engajwayelekile futhi kufanele kubikwe.
Thinta ilunga labaphathi ukuze likusize.
Igunya lokusebenza
Ngabe kufanele yini ngibike abasebenzi abasolekayo abangagunyaziwe uma beqashwe usonkontileka hhayi i- Massmart?
Yebo. Sidinga ukuthi bonke osonkontileka
bethu basebenzise abasebenzi abagunyaziwe
ukusebenza kuphela endaweni yethu. Uma
usola ukuthi kukhona abasebenzi
abangagunyaziwe esikhungweni sethu
sokusebenza, sicela ubikele abaphathi
ngokusebenzisa iNqubomgomo yoMnyango
wokuXhumana ovulekile noma uthinte i-
Massmart Ethics.
Kufanele ngenzenjani uma isisebenzi sifika silungele ukuqala ukusebenza kodwa singakwazi ukungikhombisa ubufakazi bokugunyazelwa umsebenzi?
Landela izinqubomgomo zezwe lakho mayelana
nokugunyazelwa umsebenzi. Lokhu kufaka
nokuqinisekiswa kwabasebenzi abasha kanye
nabasebenzi abavakashile ngokuthunyelwa
elinye iziwe noma abesikhashana. Umqashi
kufanele amise ukuqashwa kwesisebenzi
ongakwazi ukuveza ubufakazi bokugunyazelwa
umsebenzi ngesikhathi esithile esibekiwe.
Isibopho sezemvelo, Impilo nokuphepha endaweni yomsebenzi
Ngesikhathi ngisebenza egumbini elingemuva, ngiqaphele ukuthi abasebenzi babeka amabhokisi noma izinhlaka zamapulangwe ngaphambi kwendawo yokuphuma esimweni esiphuthumayo, bavimbe isicabha. Ngikubikile lokhu kumphathi wami othe akaboni nkinga ngalo mkhuba njengoba bekuyinto yesikhashana futhi azosuswa uma kukhishelwa izimpahla endaweni yokudayisa. Ngabe lokhu kuyinkinga?
Yebo. Ukuvimba izindawo zokuphuma
esimweni esiphuthumayo kubeka abasebenzi
nabathengi engozini uma kwenzeka kuba
nesimo esiphuthumayo esitolo. Ngaphezu
kwalokho, kungenzeka sithole ukuhlawuliswa
noma icala lezingozi ezithinta ukuphepha
njengokuvimba noma ukuvala izindawo
zokuphuma esimweni esiphuthumayo.
Kubalulekile ukuthi izindawo zokuphuma
esimweni esiphuthumayo kufinyeleleke kuzo
ukuze zisheshe zisetshenziswe uma kwenzeka
kuba nomlilo noma esinye isimo
esiphuthumayo. Kufanele ubike lolu lwazi
ngokushesha ku-Massmart Ethics.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
32
Isisebenzi sicelwe ukuthi silahle iziqukathi eziningana zamakhemikhali okukilina endlini onakele. Uyazi ukuthi kukhona inqubo yokwenza ejwayelekile elawula ukulahlwa kwalezi zinto ezinjena ngendlela elungile kodwa esikhundleni sokuyilandela, uvele wakhiphela amakhemikhali ngaphandle kwebhilidi wawashiya lapho. Kufanele kuphathwe kanjani lokhu?
Akufanele nhlobo amakhemikhali agcinwe
ngaphandle futhi atholane nezithako zemvelo
ikakhulukazi uma onakele. Kungenzeka avuze
noma onakale kakhulu, kudale ukuthi
amakhemikhali adedeleke emvelweni.
Abasebenzi kufanele baqinisekise ukuthi wonke
amakhemikhali agcinwa ngendlela ephephile
ezindaweni ezivunyelwe ngeziqukathi ezifanele
ukuwavimbela ekutheni adedeleke emvelweni.
Abasebenzi kufanele njalo balandela izinqubo
zokusebenza ezejwayelekile zenkampani
mayelana nezinto ezithinta imvelo. Uma
isisebenzi sithola amakhemikhali avuzayo noma
angagciniwe ngendlela efanele, kufanele sazise
abaphathi ngokushesha futhi sibike lolu lwazi
ku-Massmart Ethics.
Ukuvikela ulwazi ngomuntu qobo nolwebhizinisi
Isisebenzi somkweletisi sishade nomthengisi-mpahla osebenza nabathengeli be-Massmart. Ngike ngambona eshayela umyeni wakhe emazisa ngentengo yemikhiqizo esiyithenga kumncintisani. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?
Yebo. Yize engenawo amandla phezu
kwengxenye yebhizinisi asebenza kuyo e-
Massmart, ukwazi ukufinyelela olwazini
oluyimfihlo okungenzeka lunike umyeni wakhe
ithuba elingcono kunabanye abathengisi-
mpahla.
Uzakwethu usanda kuletha incwadi yokwesula emsebenzini. Kusukela lapho, kade elokhu ethumela nge-imeyli imininingwane yokuxhumana nabathengisi-mpahla ekhompyutheni yakhe yasekhaya ukuze aqale elakhe ibhizinisi. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?
Yebo. Imininingwane yabathengisi-mpahla
ayithole ngokusebenzisa isikhundla sakhe e-
Massmart ithathwa njengolwazi lwenkampani
oluyimfihlo. Akufanele alusebenzisele imizamo
yakhe qobo yezebhizinisi. Kufanele ubike lokhu
ku-Massmart Ethics.
Umngani wami wathi anganginika ulwazi olumayelana nesu lokukhangisa eliyimfihlo elizokhishwa umncintisani. Ngabe kufanele ngilwamukele lolu lwazi?
Cha. Asinaso isifiso noma isidingo sokwazi
noma sokuthola ulwazi mayelana nolwazi
oluyimfihlo lwezinye izinkampani.
Umphathi utshele bonke ozakwethu mayelana nesimo sami sokwelashwa ngesikhathi ngibika ukuthi ngiyagula izolo. Ngabe lokhu kungukwephula umthetho?
Kungenzeka. Ozakwenu abanaso isidingo
ngokwebhizinisi sokwazi ngesimo sakho
sokwelashwa. Ezimweni eziningi, kodwa-ke,
lolu hlobo lolwazi kwabelwana ngalo kusuka
ekukukhathaleleni ngempela njengelunga
elibalulekile leqembu. Khuluma nomphathi
wakho umtshele mayelana nokukukhathazayo.
Uma uzwa ungakhululekile ukukhuluma
nomphathi wakho, thinta uMphathi
woMnyango Wezabasebenzi noma i-Massmart
Ethics.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
33
Ngine-blog engingazasile kuyo engibhala kuyo njalo. Ngingakwazi ukufaka ulwazi engilufunde ekusebenzeni kwami e-Massmart?
Yize ukufaka ulwazi online kungaba indlela
enhle yokuxhumana nabanye, kubalulekile
ukucabanga ezinye zezingozi nemivuzo
ebandakanyekayo. Kufanele uqinisekise ukuthi
ugcina ubumfihlo bolwazi lwezebhizinisi
lwenkampani oluhlobene ne-Massmart,
abalingani bayo nolwazi olumayelana
nabathengi, amalunga nabathengisi-mpahla
kanye nolwazi lokwelashwa lwabasebenzi.
Ekugcineni unesibopho kulokho okufakayo.
Mina nomngane wami sisebenza emnyangweni ofanayo. Sobabili sisebenza ngolwazi olubucayi. Ngisanda kuthola uIwazi oluyimfihlo okungenzeka lube nomthelela endimeni yakhe. Ngingakwazi ukwabelana ngalokhu naye?
Cha. Yize ningabangani nina nobabili futhi
nisebenza emnyangweni ofanayo, akufanele
uxoxe noma wabelane ngolwazi olubucayi
nanoma ubani ongenaso isidingo
ngokwebhizinisi sokwazi ngalo.
Izenzo ezithinta uhulumeni noma ipolitiki
Kukhona omele uhulumeni lapha ozohlola imikhiqizo yethu yokudla. Kufanele ngenze njani?
Thinta umphathi wakho noma uMnyango
wokuhambelanisa ngokushesha. Qinisekisa
ukuthi ulandela inqubo yokwazisa yemakethe
yakho.
Iqembu lami linothando lukuthenga umkhiqizo ovela ebhizinisini likahulumeni. Yini okufanele ngiyenze?
Thinta iQembu Lokuhambelanisa nokulwa
nenkohlakalo ne-Massmart Ethics ngaphambi
kokuba uthathe noma yisiphi isinyathelo noma
wenze noma yikuphi ukuzibophezela egameni
le-Massmart.
Iqembu lami linothando lokwethula iSicelo sesiphakamiso sokuthi libe kuphela kwabahlinzeki bezinto ezidliwayo ohlolweni lokudla lwendawo. Yini okufanele ngiyenze?
Thinta uMnyango wezoMthetho ngaphambi
kokuba wenze noma yikuphi ukuzibophezela
futhi uxoxisane nethimba elenza izinkontileka
zikahulumeni ngalolu daba.
Ngifisa ukuzibandakanya neBhodi elilawula isikole (i-SGB). Ngivumelekile ukwenza lokhu njengomphathi e-Massmart?
Yebo. Kufanele uqinisekise ukuthi isikhundla
sakho e-Massmart nanoma yimuphi umthelela
ohlobene naso ukugcina kwehlukene
nokubandakanyeka kwakho ku-SGB. Kufanele
futhi uphumele obala kumphathi wakho
mayelana nokubandakanyeka kwakho ne-SGB.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
34
Ukuhweba emazweni ngamazwe
Ngikholwa ukuthi eyodwa yezimpahla zethu evela kwamanye amazwe ihlelwe ngendlela engalungile emaphepheni. Yini okufanele ngiyenze?
Thinta umphathi wakho noMnyango
wokuhambelanisa ngokushesha. Kukhona
izinhlawulo nezintela zempahla emazweni
amaningi zokuhlela ulwazi ngemikhiqizo evela
kwamanye amazwe ngendlela okungesiyona.
Ngitshelwe ukuthi omunye wabathengisi-mpahla bethu omusha uvele ohliwni oluthile lukahulumeni nokuthi akufanele ngisebenze nalo mthengisi-mpahla. Yini okufanele ngiyenze?
Thinta uMnyango wokuhambelanisa ukuze
uthole ukuqondiswa mayelana nokuthi
kufanele wenze njani noma ukulungise kanjani.
Ohulumeni abaningi bagcina izinhla zamazwe
nabantu okungafanele amabhizinisi
athengiselane nabo.
Izitatimende zabezindaba
Ngicabanga ukuthi isitolo sami esisha sizovula ngosuku oluthile. Ngingakwazi ukushayela abezindaba endaweni ukuze ngibatshele mayelana nokuvulwa kokuqala nezinto ezizokwenzeka?
Kufanele uthinte uMnyango wezezindaba
zenkampani noma iminyango yokukhangisa
yengosi yakho ngaphambi kokuthinta
abezindaba. Izindaba zenkampani noma
iminyango yokukhangisa yengosi yakho
izokuhlinzeka ngezinsiza nolwazi
olusemthethweni ongabelana ngalo
nomphakathi wendawo yakho nabezindaba.
Ukuze ubuze umbuzo noma ubike ukwephula komthetho, thinta i-Massmart Ethics Line ku 0800 20 32 46 eNingizimu Afrika noma- [email protected]. Ukuze uthole ezinye izindawo, bheka ngemuva
kwale Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso elungile. I-Massmart ayikuvumeli ngokuqinile ukuhlushwa kwanoma yisiphi isisebenzi esibika okukhathazayo. Imibiko ingenziwa ngaphandle kokuveza igama noma
ngendlela eyimfihlo. I-Massmart izophatha yonke imibiko ngendlela eyimfihlo.
35
Call SMS
Botswana
0800 600 644 BTC 1
1144 1 71119602 1
South Africa Rest of Africa
32846 +27 72 014 4445
Ghana
233 544 315 491 2 Email [email protected]
Kenya
0800 722 626 Safaricom 1
Essar & Airtel 2
Website www.walmartethics.com
Lesotho
80022055 Econet only 1 +2731 571 5488 4
Malawi
847 ZAIN, ACCESS, & TNM 1 80000847 MTL 1
Mozambique
800112233 TDM 1 800 333 312 Vodacom 1
Namibia
0800 003 313 Namibia Telecoms Fixed 1 08191847 Mobile MTC 1
Nigeria +234 708 060 1872 2
+234 809 993 7319 Mobile91
South Africa
0800 203 246 1
All networks
Swaziland
800 7006 SPTC only 1
Tanzania 0800 780026 Airtel 1
Vodacom 2
Tigo 2
Uganda
800100255 UTL only 1
+2731 571 5488 4
Zambia
260-971231250 Airtel only 1
Other networks 2
Rest of Africa +27 31 571 5488 1 Inombolo yamahhala 2 Kusetshenziswa amanani asekhaya 3 Kusetshenziswa amanani omhlaba wonke 4 eNingizimu Afrika kusetshenziswa amanani omhlaba wonke
Izinombolo ze-Massmart Ethics Line*
Izinto ezithinta ukubikwa kwezimali nokuhlolwa kwamabhuku (Bheka Ubuqotho kwezezimali) ............ 23, 25 Ukugcinwa kwamabhuku okuqondile (Bheka Ubuqotho kwezezimali) .......... 23, 25 Ukusetshenziswa kotshwala nezidakamizwa ngendlela engalungile ......................... . 13, 18 Ukulwisana neNkohlakalo .................... 26, 30 Ukubika okungavezi gama .......................... 10 Ukuvikela abathengi ................................ ...22 Igunya lokusebenza .............................. 27, 31
Ukudikila .............................................. 23, 25 Ukugwazisa ......................................... 11, 26
Ukugwazisa kokuthengiselana ............. 11, 26 Ulwazi ngokuncinitsana ....................... 28, 32 Ulwazi oluyimfihlo .......................... 28, 32, 33 Ukushayisana kwemibono .......... 15-17, 19–2 Imininingwane yokuxhumana ............. 10, 35 Amalungelo omqambi (Bheka Ukuvikela Ulwazi ngomuntu ngqo noLwazi lwebhizinisi) .................................................................... 28 Ukubandlulula ..................................... 13, 20, Ukuqondiswa kwezigwegwe ngokwephula Umthetho .............................................. 8, 10 Ukusebenzisa Izidakamizwa ................ 13, 18 Izibopho Zezisebenzi .................................... 7 Okokuzithokozisa ................................. 16, 20 Izibopho ezithinta imvelo ...... 27, 31-32 Equal Ithuba Lokuqashwa .................................... 13 Ukulawula izimpahla ezivela ngaphandle .. 29 Ukuxhumana Nengaphandle (Bheka Izitatimende Zabezindaba) ..... 29, 34 Izinkokhelo Zokwelekelela .......................... 26 Ukuncintisana okulungile ........................... 22 Ukuphatha ngendlela elungile ........ 13-14, 19 Umndeni ..................................................... 17 Ubuqotho kwezezimali ................... 11, 23, 25 Ukukhwabanisa ....................... 11, 22, 27, 31 Abangane ............................................ 16, 17
Izipho ........................................... 16-17, 20, 30 Izinkontileka zikaHulumeni nemibuzo ......... 29 Abathengi BakaHulumeni (Bheka Izinkontileka zikaHulumeni nemibuzo) .............................. 29 Izikhulu ZikaHulumeni ............................ 26, 30 Izipho Zokubonga ......................... 16-17, 20, 21 Ukuhlukumeza .............................. 9, 13-14, 19 Impilo ..................................................... 27, 31 Izenzo Ezingekho emthethweni ................ 7, 11 Izinsolo ezibikwa ngokushesha ..................... 11 Ukuthuthela kwelinye izwe ........................... 27 Imithetho yokulanda izimpahla kwamanye amazwe (Bheka Ukuhweba emazweni ngamazwe) .. 29,
34 Ukuziphatha ngendlela engafanele ....... 14, 19 Ulwazi lwangaphakathi ......................... 23, 25 Ukuhweba Ngaphakathi ........................ 23, 25 Ukungathembeki Okuhlosiwe ................ 22, 24 Ukuhweba emazweni ngamazwe .......... 29, 34 Ukuphenya .................................................. 8, 9 Ukutshala izimali kubancintisani noma abathengisi-mpahla ..................................... 15 Ukunxenxa (Bheka Izenzo zezepolitiki) ... 29, 33 Imithetho Yendawo ........................................ 5 Isibopho Sabaphathi ...................................... 8 I-Massmart Ethics Line ...................... 10, 35, 36 Izidlo, Ukuzamukela/Ukuzinikeza(Bheka Izipho nokokuzithokozisa) ........................... 16-17, 21 Izitatimende Zabezindaba ...................... 29, 34 Ukushushumbisa imali ........................... 27, 31 Ukunikeza Izipho Nokokuzithokoza .. 16-17, 20,
30 Ubumfihlo ba-Online .............................. 28, 33 Imibono .......................................................... 9 Ukuqashwa Ngaphandle ............................... 15 Ukukhokhelelwa Umsebenzi .................. 14, 19
Ukusebenzisela Izinto Zenkampani Izinto eziqondene nawe qobo ....................... 17, 21 Izenzo Zezepolitiki ............................... 29, 33 Ubumfihlo ............................................ 28, 32 Umkhiqizo nokuphepha .............................. 28 Ulwazi olumayelana nenkampaniProprietary Information .......................................... 28, 32
Imibuzo Mayelana Nesitatimende Senkambiso Elungile .................................... 5
Ukuphakamisa Okukhathazayo .............. 9-10 Ukubika Ukwephula Komthetho .......... 10, 11 Imikhuba Yokuhweba ethiyayo............ 23, 25
Imithetho Yeholo nenkokhelo ............. 13, 19 Ukuphepha ..................................... 27, 28, 31 Ukuhlukumeza Ngokocansi ................... 13-14 Abathengisi-mpahla 16, 17, 19–21, 25, 32, 34 Ukuthengiselana Okusolisayo .............. 27, 31
Izimfihlo Zokuhweba .................................. 28
Ukuhlupha ........................................... 10, 12 Udlame ....................................................... 14
37
Ukuzihlangula kokugcina
Le Mithetho yokuziphatha ngenkambiso elungile inikeza isingeniso ezibophweni
zabo bonke abasebenzi, kanye nokubhekwa kabanzi kwezinqubomgomo ezithile
ezibalulekile. Iyingxenye ebalulekile yokuqashwa kwakho e-Massmart; kodwa-ke,
ayihlosile ukwakha isivumelwano sokuqashwa esicacile noma esihlosiwe. Futhi
ayifaki zonke izinqubomgomo zenkampani eziqondene. Ngaphezu kwalokho,
kungenzeka izinqubomgomo ze-Massmart ziguqulwe ngokubona kwethu,
ngaphandle kwesexwayiso, noma nini. Ukusebenzela i-Massmart kwenziwa
ngokuzithandela lapho kuvunyelwa khona umthetho; okusho ukuthi abasebenzi
bakhululekile ukwesula emsebenzini noma nini nganoma yisiphi isizathu noma
ngaphandle kwesizathu. Ukwephula le Mithetho yokuziphatha ngokwenkambiso
elungile kungenzeka kuholele ezenzweni zokuqondiswa kwezigwegwe kuze kufike
futhi kufake ukumiswa emsebenzini.
Imininingwane Yokuxhuamana ye-Massmart Ethics Kungenzeka izinombolo zokufinyilela emazweni ngamazwe zishintshe.
Bheka ku- www.massmart.co.za ukuze uthole izinombolo zokufinyilela
ezibuyekezwe busha ngokwezwe uma uba nezinkinga.
Uhlu lokuhlola uma uthinta i-
Massmart Ethics Line
Imininingwane yokuxhumana ne-Massmart Ethics Line
- Isenzo esingalungile osisolayo osibikayo
- Usuku nesikhathi sesenzo esingalungile
- Amagama abantu ababandakanyeka esenzweni
- Senziwe kanjani isenzo esingalungile
- Senzeke kuphi isenzo esingalungile
- Ngabe bakhona ofakazi esingalungile
Ucingo Ningizimu Afrika: 0800 20 32 46
Izinombolo eziqondene zamanye amazwe ase-Afrika zibalwe ngemuva kwalo mbhalo.
I-imeyli
Iwebhusaythi
www.walmartethics.com
SMS Ningizimu Afrika: 32846
Yonke i-Afrika: +27 72 014 4445