immb kasim filmmmm - ismakinalari.org.tr · leme sistemini aç›lmal›d›r. delme esnas›nda,...

‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ • KASIM 2007

‹fl Makinalar› Mühendisleri Birli¤i Dergisi

‹fl Makinalar› Mühendisleri Birli¤i yay›n organ›d›r.Üç ayda bir yay›nlan›r.

ISSN 1306-6943

2007 Kas›m Say›: 20

‹MMB Ad›na SahibiMuzaffer KÖYLÜ

Sorumlu Yaz› ‹flleri MüdürüBayram Ali KÖSA

Yay›n KomisyonuMuzaffer KÖYLÜDuran KARAÇAYBayram Ali KÖSAMurtaza BURGAZ

‹smail UYARMüslüm AYDIN

Mustafa S‹LPAGARFaik SOYLUErdinç FIRAT‹lyas TEK‹N

Yaz›flma AdresiCevat Dündar Caddesi Kavac›kl› ‹fl Merkezi No: 15/37

Ostim / ANKARA

Tel: 0.312 385 78 94 • Faks: 0.312 385 78 95

www.ismakinalari.orge-posta: [email protected]

e-posta: [email protected] e-posta: [email protected]

Grup e-posta üyelik adresi:[email protected]

Kapak Foto¤raf›Bolu Tüneli

(Bay›nd›r ‹nflaat Arflivi’nden)

Bask›Pelin Ofset

Mithatpafla Caddesi No: 62/4 K›z›lay / ANKARATel: 0.312 418 70 93 • Faks: 0.312 418 10 46

e-post: [email protected]

Bu dergi üyelerine ilgili kurum ve kurulufllaraücretsiz olarak da¤›t›l›r.

Yay›nlanan yaz›lardaki sorumluluk yazarlar›na,ilanlardaki sorumluluk ilan veren kurum ve kiflilere aittir.

Yay›nlanan yaz›lara ücret ödenmez.Yay›nlanmayan yaz›lar geri iade edilmez.

2008 YILINDA ‹MMB DERG‹S‹NDEREKLAMINIZ OLSUN ‹ST‹YORSANIZ.

15-30 Aral›k tarihinde Derne¤imizi aray›n›z.

Önsöz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4

Kaya Delicilerde Toz Toplay›c› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Güncel Yak›t Fiyatlar› (Konutlarda) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

Güncel Yak›t Fiyatlar› (Sanayide) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10

Akümülatörler (Aküler) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

Üretim, ‘Alt› Sigma’ ile Mükemmeli¤e Do¤ru Yola Ç›kt› . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

‹fl Makinalar›nda Kullan›lan Semboller . . . . . . . . . . . . . . 37

Yayg›n Kullan›lan A¤›r Hizmet Dizel Motorlar›n Özellikleri . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

Kaplinler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

Etkinliklerimiz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Dizel Araçlarda Birim Enjektör Sistemi . . . . . . . . . . . . . 58

Murphy Kimdir? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60

Sektörden Haberler . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

i ç i n d e k i l e r

4 ‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ • KASIM 2007

‹MMB NED‹R ?

‹MMB; ‹fl makinalar› konusunda uz-manlaflm›fl makina mühendisleri ta-raf›ndan 1998 y›l› A¤ustos ay›ndak u r u l d u .

‹nflaat firmalar›, ifl makinas› üreticile-ri, ifl makinas› temsilcileri ve servislergibi farkl› sektörlerden gelen profes-yonellerin ortak amaçla topland›¤›bir dernektir.

‹MMB’N‹N AMACI NED‹R ?

‹MMB’nin amac›; ço¤unlu¤u ithalürünler olan ifl makinalar›n›n tan›n-mas›n›, ulusal servetimiz olan buüretim makinalar›n›n iyi iflletilmesinive ekonomik ömürlerinin verimli birflekilde sürdürülmesini sa¤lamakt›r.

Amac›m›z; verimlili¤i sa¤layacak bil-gi kaynaklar›na en k›sa sürede ulafl-mak, bu kaynaklara ihtiyaç duyacaknitelikli insan potansiyelinin güç bir-li¤ini oluflturmakt›r. Bu bilgilerin tek-nik alt kadrolara ulaflt›r›lmas›yla daen yayg›n flekilde paylafl›m›n› sa¤la-m a k t › r .

‹MMB; Üyelerine her y›l düzenli se-minerler vermek suretiyle, üyelerininbilgi düzeyinin yükseltilmesini sa¤la-maktad›r. Bu seminerler ayn› za-manda sektördeki insanlar›n bir ara-ya gelerek tan›flmalar›n› sa¤lamak-tad›r ki bu da geliflimi ivmelendir-m e k t e d i r .

‹MMB’nin internet ortam›ndaki grupmailinde üyeler ihtiyaçlar›n› grubaduyurmak suretiyle yard›mlaflmay›s ü r d ü r m e k t e d i r .

Derne¤in her üç ayda yay›nlad›¤›‹MMB dergisi ilgili kurumlar, flirketlerve bireylere ücretsiz olarak gönderil-m e k t e d i r .

De¤erli Okurlar,

Mevsimin k›fla dönüflmeye bafllad›¤›, günleri yafl›yoruz. Ha-valar giderek so¤umaya, çal›flma ve yaflam tarz›m›z zorunluolarak de¤iflmeye bafll›yor. Buna yönelik önlemlerin al›nmas›gerekir.

Tüm motorlu araçlar›n su so¤utma sistemlerinin antifriz bo-melerinin uygunlu¤u bulunulan bölgenin so¤uklu¤u dikkate al›-narak kontrol edilmelidir. Gerekli olanlara antifriz ilavesi yap›l-mal›, hiç antifriz konulmam›fl olanlara uygun antifrizli su d›flar›-da haz›rlanarak sisteme doldurulmal›d›r. Termostat tam açanakadar araç çal›flt›r›lmal› uygun so¤utma suyunun motorun hernoktas›na ulaflt›¤›ndan emin olunmal›d›r.

Üzerinde su sistemleri bulunduran mikser, beton pompas›gibi makinalarda suyun donmamas› için, su pompas› v.b. dev-re elemanlar›na zarar vermemesi için önlem al›nmal›d›r. fiayetbu makinalar kullan›lmayacaksa su kalabilecek tüm köfle venoktalardan suyun at›lmas› için özel çaba göseterilmeli tahliyetapalar› aç›larak d›flar› at›lmal›d›r. Ya da sistemde antifrizli sudolaflt›r›larak sistem boflalt›lmal›d›r.

Araç fren sistemlerinde alkol kaplar›n›n dolumu sa¤lan›p,sistemin her taraf›na alkolun ulaflmas›n› sa¤lamak gerekiyor.hava tüplerindeki suyun tahliye edilmesi daha da bir özen ge-rektiriyor.

Stokta kalacak makinalar›n akülerinin sökülerek yavafl flarjaal›nmas›, daha sonra ikmal flarj›na tutulmas› gerekiyor. fiarj›düflük aküler donmaya meyillidir. Araç üzerinde kalacak aküle-rin flarjlar› tam olmal›d›r. Stoktaki araçlar çamur ve sudan uzakalanlarda stoklanmal›, lastik tekerlekli araçlar gerekirse ahflaptakozlar üzerine al›nmal›d›r. Araçlar›n hava emme ve eksoz ç›-k›fllar›n›n d›fl ortam ile irtibat›n›n kesimesi gerekir.

K›fl flartlar›nda çal›flt›r›lacak araçlar için ‹MMB Dergisi 16.say›daki yaz›n›n tekrar okunmas› gerekiyor.

Otomobillerde cam suyu kab›na donmay› önleyici katk› ko-nulmal›, silinecek lastikleri kontrol edilmelidir. Araç lastikleri k›fllastikleri ile de¤ifltirilmelidir. Araçta zincir, takoz, çekme halat›,reflektör ve ilk yard›m malzemeleri bulunmal›d›r.

Önleyici tedbirleri takip edebilecek e¤itimli ve deneyimlikiflilerin sadece k›fl flartlar› için sa¤layaca¤› faydalar yukar›dagörülmektedir. Ayr›ca di¤er periyodik bak›mlar›n, yedek parçakullan›m›, makinalar›n ekonomik ve do¤ru iflletme flartlar›n› dadikkate al›rsak meslekdafllar›m›z›n flantiyelerde bulunmalar›n›nönemi daha çok ortaya ç›kmaktad›r.

Önlemek ödemekten daima ekonomiktir.

Sa¤l›k ve esenlik dileklerimle.

Muzaffer KÖYLÜ‹MMB Yön.Kurl.Bflk.

KIfi ve ÖNLEMLER

5‹fi MAK‹NALARI MÜHEND‹SLER‹ B‹RL‹⁄‹ • KASIM 2007

G‹R‹fiDelme esnas›nda, matkab›n zeminden kopard›¤› parçalar›, bas›nçl› hava ile matkab›n yan yü-

zeylerinden tijin d›fl gövdesi etraf›ndan h›zla yeryüzüne at›l›r.Bu tozun düzgün bir flekilde toplanarak boflalt›lmas› gerekir, bunun için bir toz toplama ünite-

sine (toz filtresine) ihtiyac› vard›r.Bu yaz›da toz toplay›c›lara örnek olarak, ‘Tamrock Rockdrill” makinas›ndaki uygulama anlat›l-

m›flt›r.

1. TEKN‹K B‹LG‹LER :

KAYA DEL‹C‹LERDE TOZ TOPLAYICI

Toz Toplay›c› Filtre

Ana KomponentlerHassas Seperatör DC 500H-DC 600HÖn Siklon PE 80HÜst Kafa PE 90SHidrolik Motor F11-5Spiral Hortum Ø 125 mmSpiral Hortum Ø 125 mm (ön siklon için)

Ay›rma kapasitesi : % 99,9Ön Siklon (DH500S için opsiyonel)Çap Ø 406 mmYükseklik 1030 mmA¤›rl›k 70 kg

Hassas Seperatör (Ay›r›c›)Geçifl Bölümü 602 x 684 mmYükseklik 1525 mmA¤›rl›k 190 kg

Hidrolik MotorGücü 8 kW / 12 kWVolümetrik kapasite 4,88 cm3 / devFiltreFiltreleme alan› 9,6 m2Filtre eleman› say›s› 12 adSpiral Hortum Ø 125 mm

EkipmanlarHareketli kafa PE100S

1. Toz toplay›c›

2. Fan ve hidrolik motor

3. Toz toplay›c› kontrol valfi

4. Üfleme valfi ( vanas› )

5. Toz toplay›c› bas›nç sivici

6. Toz toplay›c› manyetik valfi

7. Toz toplay›c› zaman rölesi

8. Devre kesici silindir ve valfi

9. Üst kafa

10. Ön siklon (DHA500S için opsiyonel)

2. KOMPONENTLER


3. KULLANMA VE ÇALIfiMA PRENS‹PLER‹Delme ifllemine bafllamadan önce fan motoru kontrol valfi (3) ile çal›flt›r›l›p, üfleme valfi (4) ile üf-

leme sistemini aç›lmal›d›r. Delme esnas›nda, üfleme aç›k oldu¤undan; toz toplay›c›, bas›nçl› havaile kar›flan tozlar› emer. Siklondaki iri parçac›klar d›fl›ndaki tozlar filtre k›sm›na gider. Büyük parça-lar kapanan Kauçuk a¤›zdan yere düfler. ‹nce tozlar toz toplay›c›da filtrelenir. Temiz hava ç›k›fl ka-nal›ndan d›flar›ya at›l›r.Üfleme valfi kapat›ld›¤›nda devre kesici silindir’e (8) bas›nç etki eder, iç k›-s›mdaki valf bir yay yard›m›yla kapan›r ve toz toplay›c› grup durur. Üfleme valfi kapat›ld›¤›nda toztoplay›c›s›nda aral›kl› üfleme (pulse) hareketleri bafllar. Böylece aral›kl› hava üflemeleri ile filtrelertemizlenir. Üfleme aral›klar›n oluflma süresi yaklafl›k 0,5 sn’ dir. Aral›kl› üflemeler (pulslar) aras›ndageçen süre 8 sn’ dir. Toz toplay›c› seçici siviç kapal› konuma al›narak filtreler gereksiz temizliktenkorunmufl olur.

4. TOZ TOPLAYICININ ÇALIfiMA S‹STEM‹Toz Toplama :Üfleme valfi aç›ld›¤›nda bas›nçl› hava tabancaya (9) ve bas›nç anahtar›na (sivicine) (10) gider. Bas›nçl› hava bas›nç sivicini (10) açar, böylece manyetik valf kapan›r.Bas›nçl› hava devre kesici silindire (5) etki eder, ç›k›fl port kapa¤› aç›l›r.

1. Fan motoru

2. Filtre elemanlar›

3. Hava – Ya¤ ay›r›c›

4. Manyetik valf

5. Devre kesici silindir

6. Hava pulse sivici

7. Kompresör

8. Üfleme valfi

9. Tabanca

10. Bas›nç sivici

11. Zaman rölesi

12. Port kapa¤› kapatma valfi (opsiyonel)

13. Kauçuk a¤›z

D›flar› Atma :Üfleme valfi (8) kapat›ld›¤›nda, devre kesici valfe gelen bas›nçl› hava kesilir, yay etkisiyle port

kapa¤› kapan›r. Bas›nçl› hava ayn› zamanda bas›nç sivicine (10) etki ederek zaman rölesinin (11)devreye girmesini sa¤lar. Böylece manyetik valfe 0,5 sn süreli ak›m sinyalleri gelir. Bu ak›m sinyal-leri aras› 8 sn. sürmektedir. Manyetik valf (4) aç›ld›¤›nda bas›nçl› hava filtrelere gider. Bu bas›nçl›hava pulslar› filtreleri temizler.


Zaman rölesi ayar› :Rölenin yan›ndaki zaman ayar› do¤ru yap›lmal›d›r. T.OFF ve T.ON bölümlerinin 3’er adet siviç-

leri vard›r.T.OFF ortadaki siviç yukar›ya do¤ru, di¤er siviçler afla¤›ya do¤ru seçildi¤inde do¤ru zaman

ayar› yap›lm›fl olur. Hava pulsu, bofl zaman (pause) en son ayar› rölenin yukar›s›ndaki butonlar ile yap›l›r.T1 (T.OFF bofl zaman ayar›) 1,5 seçilir, bu da 8 sn ‘dir.T2 (T.ON pulse zaman ayar›) 5 seçilir, bu da 0,5 sn ‘dir.

Kaynak : TAMROCK DHA600S ROCKDRILL / Operat›on & Ma›ntenance Book

Çeviriyi yapan : Murat COfiGUN - Makina Mühendisi

6. BAKIM6.1 Filtre Elemanlar› :Toz toplay›c› fan› ç›k›fl›ndan d›flar› toz at›l›yorsa bu hasarl› y›rt›k (delik) bir filtrenin oldu¤una ifla-

rettir. Bu hasarl› filtre eleman›n›n hemen de¤ifltirilmesi gerekmektedir. Hasarl› filtreden geçen

tozlar fan kanatlar›n›n çabuk afl›nmas›na, bu afl›nma nedeniyle fan›n balans yapmas›na se-bep olur. Balansl› çal›flma sonucunda hidrolik motorunda çeflitli ar›zalara (mil kesme, rul-man da¤›tma v.b.) sebep olur.

Bu nedenle filtre elemanlar› kaliteli seçilmelidir. Filtre elemanlar›n›n montaj flekli üstten vidal› tip-tir.

Filtre elemanlar› yandaki kontrol deli¤inden kontrol edilebilir, temizlenebilir. - Temizlik için kullan›lacak bas›nçl› havay› filtre eleman›na çok yak›ndan uygulamay›n, aksi du-

rumda filtre eleman› zarar görür.

6.2 Bas›nç Sivici :Normalde kapal› tip (2 konumlu siviç)Yeni bas›nç sivici fabrikasyon olarak 2,1 bar’ a ayarl›d›r.

6.3 Zaman Rölesi :Filtrede temizlik için havan›n üflenme süresi ve bekleme aral›¤› bir zaman rölesi ile ayarlan›r.


Kaynak: Tesisat Dergisi


AKÜLERDE fiARJ ‹fiLEM‹

K uru fiarjl› Bak›m Ger e kt i rm eyen Aküm ül a-t ö rler, uygun dep ol ama kofl u ll a rda (serin ve ku-ru dep ol ama yerl eri) imalat tar ih i nden itib ar e na lt› ay içinde ikmal flarj› ist em eden araca tak ›l a-b il i rler. Temiz, berrak ve uygun yo¤ u nl u kta elek-t r olit ile dold ur ulur. 30 dk. dinl e nm eden sonr ae l e kt r olit sev iy el eri maks im uma ayarl an ar a ka r aca tak ›l›r. Ancak arac›n hizm e tte olm as› veakü tak › ld › ktan sonra çal › flm adan bekl em em es ig er ekir. Sat›fl için üret ilen araçl ara ve akü al›-m › ndan sonra az çal ›fl acak arab al ara ver il e na k üler mutl aka ikmal flarj ›na tabi tut u lm al ›d › rl a r .A yr ›ca olumsuz kofl u ll a rda veya imalat tar ih i n-den itib aren 6 ay› geçmifl kuru aküm ül at ö rl e rs ul a nd › ktan sonra ikmal flarj› yap ›l›r. ‹kmal flarj ›y ap ›l acak kuru aküm ül at ö rler sul a nd › ktan sonr a1 saat dinl e nd ir ilir ve redr ös ere ba¤l an arak ka-p as it es inin 1/20’de bir ak›m ile 46 saat flarj edi-l i rler. Bur ada flarj sür esi 25°-35°C aras › nd aki or-tam s›c a kl ›¤ › nda bütün hücr el e rd eki elekt r ol i ty o¤ u nl u¤ unun en az 1.260 olm as ›na ba¤l ›d › r .Bu de¤ ere erifl i ld i¤ i nde flarj kes ilir. Yar›m saa td i nl e nd ir ilen aküde e l e kt r olit sev iy esi maks i-mum çizg is ine ayarl an›p üzeri kuru bezle sil in e-rek araca tak ›l›r. Sulu flarjl› olarak bekl eyen vey ak u ll an › lm›fl gelen deflarj aküler flarj sev iy el er in eg öre afla¤ ›d aki çizg il e rde ver ilen ak›m ve sür e-l e rde flarj edil i rler. fiarj son u nda yo¤ u nluk büt ü ng ö zl e rde 1.260 olm am›fl ise flarja devam edil i r .

1. fiarj cihaz›n›n aç›k olmad›¤›ndan eminolun.

2. Aküde flarj seviyesini tespit edin.3. Aküyü flarj cihaz›na ba¤lay›n (pozitif pozi-

tife, negatif negatife). Kutup ba¤lant›s›n›ters yapmamaya dikkat edin. Önce pozi-tif (+) uç ba¤lanmal›.

4. fiarj cihaz›nda özellik ve kullan›m talima-t›na göre istedi¤iniz ak›m ve voltaj de¤er-lerini seçip flarja ba¤lay›n.

5. fiarjdan sonra uçlar› ay›rmadan önce ilkolarak flarj cihaz›n› kapat›n.

6. Önce negatif (-) ucu, sonra pozitif (+) ucusökün.

7. ‹lave flarj›n gerekip gerekmedi¤ini tespitetmek için aç›k devre voltaj› ve göz yo-¤unluklar›n› ölçün.

fiarj Seviyesinin Ölçülmesi:Hassas bir voltametre ile aç›kdevre voltaj›n›

ölçün.

AKÜMÜLATÖRLER (AKÜLER)19. Say›dan Devam

Normal fiarj (Sulu fiarjl› Bekleyen Akülerin fiarj›)

Akü kapasitesi (AH) fiarj A. fiarj Zaman›5 14 saat

88 Ah ve üstü 10 7 saat 15 4.5 saat 20 3.5 saat

5 8 saat 63-22 Ah 10 4 saat

15 3 saat 60 Ah ve Alt› 5 6 saat

10 3 saat

Yavafl fiarj (Kullan›lm›fl Akülerin fiarj›)

Akü kapasitesi (AH) fiarj A. fiarj Zaman›5 24 saat

88 Ah ve üstü 10 14 saat 15 9 saat

5 22 saat 63-22 Ah 10 11 saat

15 8 saat 60 Ah ve Alt› 5 15 saat

10 7 saat


ÖNEML‹ UYARI: fiarj durumu hiçbir zamanaraçta veya d›flar›da flarjdan yeni ç›km›fl biraküde ölçülmez. Bu durumda yan›lt›c› bir yük-sek voltaja sahip yüzey flarj› vard›r. Yüzey flar-j›n› almak için aküyü 15sn. 15A. ile veya araçtaise uzun ön farlar› 15sn. aç›k tutarak deflarjedin. Ya da üzerinde direnç bulunan flöntlüvoltmetre ile ölçerek kontrol edin.

"fiarj Göstergeli" akümülatörlerde, göster-g enin reng ine göre flarj dur um unu izl em e kmümkündür.

Yeflil renk : Akünüzün flarjl› oldu¤unu,Siyah renk : Akünüze flarj gerekti¤ini,Renksiz ise : Akünüze saf su ilave etmeniz

gerekti¤ini belirtmektedir.

E¤er fiarj Durumu:• En az›ndan %75 (yaklafl›k voltaj=12.4 *V)

flarj var ise yükleme testine geçin. • %75’ten daha düflük flarj varsa akümüla-

törü yükleme testinden önce verilen yöntemegöre flarj edin.

* Voltaj ve yo¤unluklar akümülatörün dizay-n›na göre de¤iflik de¤erlerde olabilirler.

AKÜMÜLATÖRDE K‹MYASAL DURUMAfl›r› deflarj sonunda plakalarda meydana

gelen sülfatlar (SO4) o kadar sa¤lam bir bileflimmeydana getirirlerki bir daha bu tabakay› nor-mal flarj metodlar› ile sökmek imkan› olmaz.

Bu tip akümülatörlere sülfatlaflm›fl akümüla-t ö rler denir. Defl a r jda elekt r olit yo¤ u nl u¤ uazal›r.

Pozitif plaktan ç›kan oksijen ile sülfürikasit'inhidrojeni birleflir ve su teflkil ederek elektrolitekar›fl›r. Su önce pozitif plakalarda oluflup son-ra yavafl yavafl elektrolite da¤›l›r (Elektrolit suoran›n› art›r›r). Fazla deflarj olmufl akümülatörpozitif plaklar›n›n etraf›nda oluflan su düflük s›-cakl›klarda donarak hasara u¤ramas› kuvvetlemuhtemeldir.

Özellikle 12 voltluk akümülatörlerde kutup-lardaki potansiyel fark› daha fazla oldu¤undankolayca afl›r› deflarj olabilirler. Dolay›s›yle 12voltluk akümülatörlere so¤uk havalarda donmatehlikesi bak›m›ndan çok dikkat edilmelidir.

fiarj esn as › nda hatta flarj›n son una do¤r ud ev a ml› su eks i lm esi olur. Bunun seb ebi flarjs on una do¤ru poz itif pla¤a giden oks ijen (O)i y o nl ar› orada serbest vaz iy e tte kalm›fl kurfl u n(Pb) iyonl ar› bul am ay ac a¤ › ndan pla¤›n etr af › n-da gaz hal i nde yap ›fl›r. Ayn› flek i lde hidr oj e n(H) iyonl ar› da neg atif pla¤›n etr af › nda topl an › r .F akat hafif old u kl ar › ndan kol a yca d›fl ar ›ya ç›-k a rlar.

Oksijen iyonlar› a¤›r oldu¤undan kolayca d›-flar› ç›kamazlar ve flarj›n sonunda dahi bir mik-tar› pla¤a yap›flm›fl olarak kal›rlar. Bu gazlar za-manla pozitif pla¤›n kabararak fliflmesine se-beb olurlar. Fazla flarj olmufl bataryalarda bufliflkinlikleri pozitif kutup bafl› etraf›nda elemankapa¤›n› kabartm›fl ve akümülatör kutusunudeforme etmifl olarak görebiliriz.

fiarj sistemi bozuklu¤u dolay›siyle afl›r› flarjamaruz kalm›fl bir akümülatör bak›ms›zl›¤a dau¤rayacak olursa süratle su azalmas› olur ve k›-sa zamanda plakalar hava temas›na maruz ka-larak yüzeyleri okside olarak sertleflir. Su mik-tar›n›n azalmas› ile elektrolit yo¤unlu¤u da arta-ca¤›ndan akümülatör seperatörlerinin asit tesiriile yanarak plakalar›n içten k›sa devre yapmas›-na sebep olur. Afl›r› flarj olmufl akümülatörlerdeplakalar etraf›na toplanan gazlar aynen aktifmadde gibi vazife görerek ilk anda akümülatö-rün fazla ak›m vermesine sebep olurlar.

27 °C'ta 1.260 bafllang›ç elekrolitli flarj seviyesi

% fiarj Yaklafl›k Aç›k-Devre V. Yaklafl›k Yo¤unluk

100 12.6 V 1.260

75 12.4 V 1.220

50 12.2 V 1.180

25 12.0 V 1.140


N O RMAL fiARJIN B‹T ‹M‹ NASIL ANL Afi IL I R ?1. Hesaplanan takribi flarj zaman›n›n biti-

minden2. Elektrolit kaynamas›n›n h›zlanmas›ndan3. Elektrolit yo¤unlu¤unun 1,280 gr/cm3’e

ç›karak 12 saat sabit kalmas›ndan.4. Yukar›daki durumlar görüldükten sonra

flarjdan ç›kar›larak yap›lan yükleme mu-ayenesinde iyi netice al›nmas› ile anlafl›l›r.

AfiIRI fiARJIN VE DEfiARJIN SAKINCALARIAkümülatörde flarj›n ve deflarj›n zaman›nda

kesilmeyip uzat›lmas› yarardan çok zarar mey-dana getirir. Akümülatörün boflalmas› devamettikçe, elektrolit içinde su miktar›n›n artmas› veplakalarda kurflun sülfat (PbSO4) toplanmas›devam eder ve sonuçta reaksiyon durur. Bun-dan dolay› hiçbir zaman akümülatör tamamendeflarj edilmemeli yani plakalardaki aktif mad-denin tamamen kurflun sülfata dönüflmesineizin verilmemelidir.

D üflük deflarj oranl ar› yüksek deflarj oranl a-r ›na naz aran aküm ül at örü daha mük e mm e lfl ek i lde deflarj eder. Çünkü düflük deflarj oran ›ile yap ›lan yavafl yavafl bofl a lm ada aktif mad-de rea ks iy ona girm esi için daha fazla zam a nb ulur.

ELEKTROL‹T YO⁄UNLU⁄UNUN ÖLÇÜMÜ‹LE AKÜNÜN DURUMUNUN TESB‹T ED‹L-MES‹

Tam flarjl› bir akü 26,7°C s›cakl›kta özgüla¤›rl›¤› 1,260 gr/cm31.280 gr/cm3 de¤erindedir.

Örnek 1Akü Eleman Numaras› 1 2 3 4 5 6

Özgül A¤›rl›k gr/cm3 1.220 1.210 1.210 1.210 1.210 1.210En Yüksek En düflüközgül a¤›rl›k özgül a¤›rl›k

g ör ü ld ü¤ü gibi bütün gözl erin özgül a¤›rl › kl ar ›1.200 gr/cm3 ü z er i nde olup akü % 50 flarj› du-r u md ad›r. Ayn› zam a nda gözler aras › nd ak ifark 0.050 gr/cm3’ den az old u¤ u ndan a k ün o rm a ld i r.


Özgül A¤›rl›k gr/cm3 1.190 1.200 1.180 1.170 1.180 1 .1 9 0

En Yüksek En düflüközgül a¤›rl›k özgül a¤›rl›k

görüldü¤ü gibi bütün gözlerin özgül a¤›rl›klar›1.200 gr/cm3 alt›nda akü % 25 flarj› durumda-d›r. Ayn› zamanda gözler aras›ndaki fark 0.050gr/cm3’den az oldu¤undan akü flarj edilerektest edilmelidir.


Özgül A¤›rl›k gr/cm3 1.210 1.200 1.220 1.220 1.200 1 .0 7 0

En Yüksek En düflüközgül a¤›rl›k özgül a¤›rl›k

görüldü¤ü gibi elemanlardaki özgül a¤›rl›k fark›0.050 gr/cm3 çok fazla olup akünün ar›zal›oldu¤u anlafl›l›r.

AKÜ KAPAS‹TES‹Akü kapasitesi ne kadar yüksek olursa olsun

çeflitli etkenlerin kapasite üzerindeki tesirlerin-den kaç ›n › lmaz. Afl a¤ ›d aki etk e nler bil i nd i¤ itakdirde aküler için yap›lacak periyodik bak›mve servislerin önemi daha iyi anlafl›l›r.


1. AKÜ KAPAS‹TES‹NE HAVA SICAKLI⁄IVE KARTER YA⁄I V‹SKOZ‹TES‹N‹N TES‹R‹

Not: Tam flarjl› aküler 27°C s›cakl›kta % 100kapasite verir.

Motor ya¤› koyu oldu¤u yani ya¤ kal›n oldu-¤u zaman motorun ilk hareketi yavafl olur. Gra-fikte 18°C, O°C, 27°C karterde SAE 30 viskosi-tede bir ya¤ oldu¤u zaman motor çevirme gü-c ünün ne old u¤u gör ü lm e kt edir. Mes el a18°C’da motoru +27°C nazaran çevirebilmekiçin aküden 2,5 misli daha fazia bir güce ihtiyaçvard›r. Bu örnekler bize afl›r› so¤uklarda aküler-de kimyevi reaksiyonun durdu¤u ve büyük birgüç kayb›na sebep oldu¤unu göstermektedir.Bu nedenle so¤uk havalarda bilhassa k›fla gir-meden bütün aküler tam flarj edilerek periyodikbak›mlar› yap›lmal›d›r.

2. AKÜNÜN fiARJLI DURUMUNUN 27°C,0°C, 18°C SICAKLIKTA MOTORU ÇEV‹RMEKAPAS‹TES‹

Deflarj olmufl bir akünün 18°C s›cakl›kta mo-toru çevirme gücü tam flarjl› ve 27°C s›cakl›kta-ki bir aküye nazaran 1/10 dan daha düflük güç-tedir.

Bunun için bir akünün elektroliti (asitli suyu)1225 gr/cm3 veya daha afla¤›lara düfltü¤ü za-man akü derhal flarj edilmelidir. Aksi halde aküözgül a¤›rl›¤› 1.100 gr/cm3 düfltü¤ü zaman akümotoru çevirmez hem de hava ›s›s› 18°C s›cak-l›¤a düfltü¤ü zaman akü içindeki elektrolit (asit-li su) donarak akünün hasara u¤ramas›na se-bep olur. Çünkü özgül a¤›rl›¤› 1.100 gr/cm3 olanbir elektrolit içinde (asitli su) % 15 asit % 85 subulunmaktad›r.

Bu seb e ple k›fla girm eden her akü tam flarje d i lm el idir. Halb uki piy as ada akünün donm a-s ›na karfl› elekt r olit içine asitli su kon uyor isede bu k›sa sür eli bir hal çar es idir. çünkü bud efa akü elekt r ol itin asit yo¤ u nl u¤u yani asitfl i dd eti çok yüks elir. Bunun için akü elem a nl a-r› k›sa zam a nda tahrip olarak akü kull an › lm a zh ale gel i r.

3. 0°C ve 18°C SICAKLIKTA MOTORUNENERJ‹ ‹HT‹YACI

Hava s›cakl›¤› 0°C oldu¤u zaman akü %35güç kaybetmesine ra¤men motorun güç ihtiya-c› normale nazaran %55 artar, fakat bu durum18°C s›cakl›kta % 110 oran›nda artmaktad›r.

Böylece afl›r› so¤uklar›n aküler üzerindekietkilerine karfl› al›nacak tedbirleri flöyle s›rala-yabiliriz.

Aküler k›fla girmeden evvel yavafl flarj cihaz-lar› ile flarj edilerek tam güç verecek durumagetirilmelidir.


AKÜ ELEKTROL‹T‹N‹N ÖZGÜL A⁄IRLI⁄INAGÖRE DONMA ISISI

Akü Su Seviyesinin KontroluSu seviyesi separatörlerin 1 cm üzerinde ol-

mal›d›r.Akümülatörler araç üzerinde flarj› esnas›nda

yavafl yavafl elektrolitteki suyu sarfeder.fiayet elemanlara su ilave edilmezse, elek-

trolit seviyesi plakalar›n üst kenarlar›ndan afla-¤›ya düfler.

Su kaybeden elektrolitin yo¤unlu¤u yükselir,aç›kta kalan aktif maddeler kurur ve sertleflir.

S ep er at ö rler de hem fazla yo¤ u nl u kt ak ielektrolitin hem de kuruman›n etkisi ile bozulur-lar.

Bu flartlar alt›nda seperatörler kullan›lmazhale gelirler. Neticede elektrolit uygun seviyedebulunmazsa ar›zalar normal zamandan çok da-ha evvel meydana gelir. S›cakta çal›flan bir aküiçin yaz aylar›nda elektrolit yo¤unlu¤u daha s›kkontrol edilmelidir. Akümülatörlerde elektrolits ev iy es ini tam a ml amak için kull an ›l acak sumümkün oldu¤u kadar saf distile edilmifl olma-l›d›r.

Akümülatörde eksilen su buharlaflarak ç›kansaf sudur.

‹ ç i nde mevcut min er a ller, ger iye kal ar a kakümülatörde birikir. Bu sebeple saf olmayansular akümülatöre kondu¤unda, sudaki yaban-c› maddeler zamanla toplanarak akümülatöriçinde zararl› birikintiler meydana getirir.

Akümülatör s›v› seviyesi kontrol edilirkenelektrolit yo¤unlu¤una da bak›lmal›d›r.

3. Afl›r› deflarja meydan verilmemelidir. Akü-mülatörleri normalden fazla deflarj etmek ar›zaihtimalini daha da çok artt›r›r. Motor çal›flm›yordiye uzun müddet ve s›k s›k marfla basmakakümülatörü y›prat›r.

Devaml› olarak fazla ak›m çekilmifl akümüla-tör plakalar›nda aktif maddeler kabar›r ve k›sazamanda dökülür.

Bilhassa 12 voltluk vas›talarda akümülatörak›m vermeyene kadar marfla bas›lacak olursaelektrolit yo¤unlu¤u çok fazla düflece¤indenso¤uk havalarda donma tehlikesiyle karfl›lafl›la-bilir.

Araçlarda normal olarak en fazla 30 saniyemarfla bas›lmal› ve bir bas›flta motor çal›flm›-yorsa bir kaç dakika ara verilmeden tekrar mar-fla bas›lmamal›d›r.

Böylece so¤uklarda hem akü motoru kolayçal›flt›r›r, hem de akü elektroliti donma tehlikesiile karfl›laflmaz.

Görülüyor ki k›fl›n akülerin donmamas için,muhakkak yavafl flarj ile kimyevi reaksiyona ta-bi tutularak, yo¤unlu¤unun yükseltilmesi gerek-lidir.

AKÜMÜLATÖR SERV‹S‹1. Akümülatörlerin özellikle üst yüzeyi kuru

ve temiz tutulmal›d›r.Akümülatör üzerindeki pislik ve elektrolit dö-

küntüleri elektrik ak›m› için iletken vazifesi gör-düklerinden akümülatörün çok yavaflta olsa k›-sa devre olmas›na ve zamanla boflalmas›na se-beb olurlar.

Fakat as›l tehlike akü deflarj oldu¤u için plakyüzeylerinde sülfatlaflma bafllamas›d›r.

2. Elekt r olit sev iy esi yo¤ u nl u¤ una dikk a tedilmelidir. Akümülatörlerde en önemli nokta-lardan biri de elektrolit seviyesi azalan eleman-lara saf su ilave edilmesidir.

Özgül A¤›rl›k Donma noktas›

1.100 gr/cm3 -8°C

1.160 -18.3°C

1.200 -27.7°C

1.220 -35°C

1.260 -59°C

1.300 -70.5°C


Araç akümülatörü, kullan›lma s›ras›nda s›ks›k deflarj durumuna giriyorsa bunun sebepleriaraflt›r›lmal› gerekirse flarj sistemi kontrol veayar edilmelidir.

4. Zaman zaman akümülatör normal flarjaba¤lanmal›d›r. Akümülatördeki elektrik tüke-timleri vas›ta flarj sistemi taraf›ndan tamamla-n›rsa da bu flekildeki flarj hiçbir zaman normalflarj›n yerini tutmaz. Çünkü vas›tadaki flarj sis-temi ile akümülatöre 0-45 amper aras›nda de-¤iflen flarj ak›mlar› tatbik edilmektedir.

Akümülatörün 6 ayda bir vas›tadan söküle-rek normal flarja ba¤lanmas› vas›tadaki anor-mal çal›flman›n meydana getirdi¤i y›prat›c› te-sirleri ortadan kald›r›r. Mecburiyet hallerindeyap›lan çabuk flarjlar›n sonunu muhakkak15-20 dakika yavafl flarjla bitirmelidir.

5. Akümülatörler normal flarj için söküldü¤üzaman flarjdan evvel ve sonra yo¤unluk kapa-site ve eleman muayenesi gibi elektrikle ilgilikontroller tam olarak yap›lmal›d›r.

6. Akümülatör kullan›lmadan uzun müddetbekletilmemelidir. Kullan›lmadan uzun müddetbekletilen akümülatörün içinde, bir ak›m veri-yormufl gibi kimyasal reaksiyon meydana gelir.Bu olaya self deflarj (yani kendi kendine de-flarj) denir ve akümülatörün zamanla yavafl ya-vafl boflalmas›na sebep olur. Kullan›lmadanbekletilen bir akünün self deflarj olma miktariflarj durumuna ve s›cakl›¤a ba¤l› olarak de¤iflir.D üflük s›c a kl › kl a rda mes ela 20°C s›c a kl › kt amuhafaza edilen bir akümülatörün 80 gün son-ra yap›lan kontrolunda yo¤unlu¤undan çok azbir fley kaybetmifl oldu¤u görülür. Bunun sebe-bi düflük s›cakl›klarda akümülatörlerdeki kim-yasal olay›n gayet yavafl cereyan etmesidir.

Self deflarj sonunda boflalan akümülatörleriflarj etmek normal flekilde deflarj olan akümüla-törleri flarj etmekten daha zordur.

Uzun zaman kendi haline b›rak›lm›fl akümü-latörler de self deflarj tesiriyle plakalar üzerindetoplanan kurflun sülfat kristalleri o kadar kal›nbir tabaka teflkil eder ki, bir daha akümülatörünormal duruma getirmek mümkün olamaz. An-cak yavafl flarj ile yaflam bulabilir.

Uzun müddet depolama zorunlulu¤unda bu-lunulan akümülatörleri mümkün mertebe so¤ukyerlerde muhafaza etmeli ve en fazla 30 gündebir tam flarj ederek meydana gelen sülfatlafl-may› kal›nlaflmadan yok etmelidir.

Fazla say›daki akümülatörü bir anda depola-mak zor u nl ul u¤u old u¤ u ndan aküm ül at ö rl e rözel flarj cihaz›na ba¤lanarak muhafaza edilir-ler.

Bu cihazlar akümülatörün self deflarj›n› kar-fl›layacak oranda 12 amper de¤erinde flarj ede-bilecek birflekilde yap›lm›fllard›r. fiu nokta iyibilinmelidir ki kullan›lan redresörler akümülatö-rün flarj durumunu yükseltmek için de¤il sade-ce self deflarj› karfl›lay›p akümülatörü daimatam flarjli bir durumda muhafaza etmek içinkullan›l›rlar. Dolay›siyle depolamaya konacakakümülatörün tam flarjl› olmas› gerekir.

Çok uzun müddet kullan›lmayacak flekil-de tamamen servisten ç›kar›lacak bir akü-mülatör Önce flarj edilir ve içindeki elektro-lit boflalt›larak saf su ile doldurulursa iki se-ne bozulmadan muhafaza edilebilir.

Kullan›laca¤› zaman normal elektrolitle dol-durularak biraz flarj edilmesi yeterlidir.

7. Akümülatörler servis için araçtan sökülür-ken önce flasi kablo bafl› sökülmeli sonra da+ kutup kablo bafl› sökülmelidir.

Bu flekil sökme kaz ara anaht ar›n flas iy ede¤mesiyle meydana gelebilecek k›sa devrele-ri önler. Akümülatörler vas›taya tak›l›rken sök-menin tersine olarak önce + kutup kablo bafl›sonra da flasi kablosu ba¤lanmal›d›r.

Not: Akü kutup bafllar› uygun anahtar veçektirme kullan›larak sökülmelidir. Oksitlenmedurumunda Akü kutup bafllar› özel çelik tel f›r-çalarla temizlenmelidir.

YEN‹ NES‹L AKÜMÜLATÖRLERMalzeme ve imalat teknolojisindeki geliflme-

lerle birlikte, günümüz araçlar›n›n performans›-na uygun ve ihtiyaçlar›n› karfl›layacak daha azbak›ml› çevrecilik bilincinin ön plana ç›kt›¤› aküimalatlar› yap›lmaktad›r.

Bu tür akülerden “Ca-Ca Akümülatörleri” ve“Hybrid” aküm ül at ö rl erin bel i rgin özell i kl er iflunlard›r:


HYBR‹D AKÜM ÜL AT Ö RL ER‹N ÖZELL i KL ER ‹1. Su kayb› yar› yar›ya azald›.

2. fiarj kay›plar› yar› yar›ya düfltü.

3. Sulu stoklama süreleri iki kat›na ç›kt›.

4. Su ve flarj kayiplarinin azalmasi ile bakimgerektirmeme özelli¤i geliflti.

5. Akümülatörlerin marfl performanslar› artt›.

6. Azalan kay›plar ve geliflen marfl performan-s› ile sorunsuz uzun süre kullan›m olana¤›do¤du.

7. Büyük ço¤unlu¤u oluflturan akümülatör tip-lerinde, içeriden ç›kan gaz içindeki asit zer-relerinin tutulmas› ve d›flar›dan içeriye alevgirmesinin zorlaflt›rmas›n› sa¤layan f›ltrelerile çevre ile uyumlu akümülatör özelli¤i ge-lifltirildi.

8. Bafllang›çta flarjl› olmas› halinde, mevsim-sel kullan›mlarda, yeniden flarja gerek kal-mad›.

9. Bekleme kay›plar›n›n azalt›lmas› nedeni iles ulu olarak stokl ama ve iht iyaç hal i nd ean›nda kullanma olana¤› olufltu.

10. A k üm ül atör tipl er inin ço¤ u nl u¤ u nda, neg a-tif tar af› g e n i fl l e t i l m i fl p l a klar ile üret il er e k ,a ¤ › rl › kl ar› azalm as ›na karfl›n perf o rm a n sl ar ›a r tt › .

A¤›r Hizmet Aküm ül at ö rl er inin ‹lave özell i kl er i1. Güçlendirilmifl plaklar› ile daha uzun ömürlü.

2. Elyafl› seperatörler ile dayan›kl›l›¤› artt›r›lm›fl.

3. Özel sabitleme sistemi ile vibrasyona ekstradayan›kl›.

4. Kalsiyumlu negatifler ile su ve flarj kay›plar›azalt›lm›fl.

5. Vibrasyon ve yüksek ak›ma dayan›kl› iç ba¤-lant› sistemli.

6. fiarj göstergeli.

Ca - Ca (Kalsiyum - Kalsiyum) AKÜMÜLATÖRLER‹N OZELL‹KLER‹1. Su kayb› yar› yar›ya azald›. (Geleneksel An-

tionlu akülere göre dörtte bir oran›n›n alt›naindi).

2. fiarj kay›plar› yar› yar›ya düfltü.

3. Sulu stoklama süreleri en az iki kat›na ç›kt›.

4. Tam bak›ms›z akümülatör haline geldi.

5. Pozitif ve negatif iç yap›da, en son teknolo-jiye uygun geniflletilmifl metal kullan›l›yor.

6. Geniflletilmifl metal ve yeni dizaynlar ile da-ha küçük hacimlere daha yüksek perfor-mansl› akümülatör yap›l›r hale geldi.

7. Su kayb›n›n minumuma indirilmesi ile çev-reye uyum daha da gelifltirildi.

8. Bafllang›çta flarjl› olmas› halinde uygun ko-flullarda, bir y›la kadar yeniden flarj gerek-meden bekleyebilir hale geldi.

9. Araçlar›n artan enerji ihtiyaçlar›n› da karfl›la-yacak yüksek performansa ulaflt›.

10.Yeni araç tiplerinde farkl›laflan flarj sistem-lerine göre çal›flma özelli¤i geliflti.

11.Kay›plar›n azalmasl ve ›s›ya karfl› direncinart›fl› ile, yeni araç yerleflimlerindeki s›cakbölge yerleflimlerine uyum›u hale geldi.

12.Su kay›plar›n›n minumuma inmesi ile birlik-te, s›zd›rmaz buflonlu veya kapal› akümüla-törler haline geldi.

• Kalsiyum – Kalsiyum akümülatörlerde heriki plak (+ ve ) kalsiyumludur. Geleneksel Akü-mülatörler ve Kalsiyum Akümülatörlerden çokdaha güçlü, uzun öümrlüdür. Daha uzun sürestoklanabilir.

• A¤›r Hizmet akümülatörler normal akümü-latörlere göre fazla marfla ve sars›nt›ya karfl›güçlendirilmifltir. Plak ve speratörleri özeldir.Çok daha uzun ömürlüdür.

‹MMB Komisyon çal›flmas›


Amerikan flirketleri 90'l› y›llardan baflla-yarak toplam kalite yönetimine'sürekli iyi-lefltirme unsurlar›' katarak yeni bir yöntemgelifltirdi. 'Alt› sigma' ad› verilen bu yöntem,General Electric, Motorola ve Raytheon gibidev flirketlerde çok baflar›l› sonuçlar verdi.

Geçen yüzy›l›n ilk üç çeyre¤inde kalite kon-trolü, tamamlanan ürünlerden örnekleme ile se-çilen bir bölümü üzerinde yap›l›rd›. Üretimin bo-yutlar› büyüdükçe, bu yöntem maliyetli ve sa-k›ncal› oluyordu. Çünkü keskinleflen rekabetortam›nda, sat›fla sunulan ürünün çok az birbölümünün bile hatal› olmas›, flirketlerin güve-nilirli¤ini azalt›yordu. Son çeyrekle birlikte tümdünya ülkelerinde, toplam kalite yönetimi (TKY)yayg›nlaflmaya bafllad›. TKY ve kalite çember-leri, hatay› üretim sürecindeki kayna¤›nda bul-may› hedefliyor ve hatal› ürün oran›n› mümkünoldu¤unca düflürmeyi amaçl›yordu.

Pazardaki devrim sonras›nda iflin a¤›rl›k mer-kezi arzdan talebe, flirket yönetimlerinden tüke-tici kitlesine do¤ru kayd›¤›nda ise kalite yöneti-mi de yetersiz kald›. Bir ürün s›f›r hata ile üretil-mifl ve pazara sunulmufl olsa da tüketici tercih-lerindeki de¤iflime ayak uydurulamad›¤›nda el-de kalabiliyordu. Ayr›ca küreselleflme, hatalar›nen aza indirilmesiyle birlikte maliyetlerin ve fiya-t›n da en düflük düzeye çekilmesini zorunlu k›l›-yordu. Japon flirketleri, bu sorunu “Kaizen”,“yal›n yönetim” ve benzeri yeni yönetim teknik-leri ile çözdü. Bu tekniklerde ürünün de¤il üre-tim sürecinin kalitesine odaklan›l›yor ve maliyet-lerin kal›c› olarak düflürülmesi ise “sürekli iyilefl-tirme” çal›flmalar›yla hayata geçiriliyordu.

Amerikan flirketleri ise 90'l› y›llardan baflla-yarak TKY’ye “sürekli iyilefltirme unsurlar›" ka-tarak yeni bir yöntem gelifltirdi. “Alt› sigma” ad›verilen bu yöntem, General Electric, Motorolave Raytheon gibi dev flirketlerde çok baflar›l›sonuçlar verdi.

Mükemmelli¤e yolculuk Yunan alfabesindeki sigma harfi, istatistikte-

ki standart sapmay› gösterir. “Standart sap-

ma”, herhangi bir kitle içinde de¤iflkenli¤in, yal-palaman›n veya tutars›zl›¤›n ölçüsüdür. fiirket-ler aç›s›ndan bakt›¤›m›zda ise sigma, hatal› üre-timin, toplam üretim içindeki oran› hakk›nda fi-kir veren bir göstergedir.

Alt› sigma tekni¤inde önce bir milyon ürünveya olas›l›kta hatal› ürün say›s› ölçülür. Ölçümsonucu elde edilen sonuçlar ise afla¤›daki fle-kilde grupland›r›l›r:

Alt› sigma sembolü 1 milyonda 3.4 (veya 10milyonda 34) hatay› temsil eden mükemmellikölçüsüdür. Alt› sigmada baflar› oran›, yüzde99.99966’d›r. S›f›r hataya yak›n olan bu düzeyeulaflmak çok zordur.

Befl sigmada baflar› oran› yüzde 99.98 ve 1milyon üründeki hatal› ürün say›s› 320’dir. “A”s›n›f› dünya flirketleri aras›nda bu oran› kal›c›olarak yakalayanlar›n say›s› fazla de¤ildir.

Dört sigmal›k performans ise 1 milyon ürün-de 6210 hatay› ve yüzde 99.4’lük bir baflar› ora-n›n› gösterir.

Üç sigmada ise baflar› oran› birden irtifakaybeder. Bu düzeyde hata oran› 1 milyonda66 bin 800’e kadar t›rman›r. Baflar› oran› iseyüzde 93.3’tür. Üç sigma, alt› sigman›n yar›s›d›rama üç sigmada hata say›s› alt› sigmaya göre19 bin 647 kat daha fazlad›r. Vasat flirketlerinço¤unda hata oran› üç sigma dolay›ndad›r.

Hatalar ifl dünyas› d›fl›nda da hayat›m›z› zor-laflt›r›r. Örne¤in doktor reçetelerinin okunma-s›ndaki hata oran› dört sigma dolay›ndad›r. Budüzey, Türkiye’de her y›l 120 bin reçete içinyanl›fl ilaç verildi¤i veya hatal› doz al›nd›¤› anla-m›na gelir. Bu uygulamada performans›n beflsigmaya ç›kar›lmas›, 113 bin hastan›n yanl›flilaçlardan zarar görmesini ve hastal›¤›n›n dahada a¤›rlaflmas›n› önleyebilir.

Hizmetler sektöründe kalite Türkiye’de Arçelik, Ford Otosan, Petrol Ofisi

ve Borusan gibi büyük flirketlerde kullan›lan al-t› sigma tekni¤i, hatalar›n azalt›lmas›n› ve mali-yetlerin düflürülmesini sa¤lad›. Arçelik ve FordOtosan’da alt› sigma uygulamalar› 25 milyon

ÜRET‹M, 'ALTI S‹GMA' ‹LE MÜKEMMELL‹⁄E DO⁄RU YOLA ÇIKTI


dolarl›k bir tasarruf elde edilmesine imkân ver-di. Küçüklübüyüklü iyilefltirmeler flirketlerin sa-t›fllar›n›, kazançlar›n› art›rd› ve tüketici memnu-niyetini yükseltti. Örne¤in dünyadaki tüm er-keklerin dertlerinden biri olan çoraplar›n tekininçamafl›r makinelerinde kaybolmas› sorununa,Arçelik’teki bir iflçi çözüm yaklafl›m› gelifltirdi.Hatalar›n azalt›lmas›, tüketicileri memnun eder-ken flirketlerin rekabet gücünü de art›rd›.

Günümüzde alt› sigma tekni¤i yaln›z, sanayiflirketlerinde de¤il, milli gelirde ve istihdamdaönemli bir paya sahip hizmetler sektöründe deyayg›nlafl›yor. Çünkü hatalar›n yakalanmas›n›nve ölçülmesinin zor oldu¤u hizmetler sektörün-de aksakl›klar sanayi flirketlerine göre çok dahayüksek say›lara ulafl›yor. Finans, sigortac›l›k,biliflim, lojistik gibi alanlardaki alt› sigma uygu-lamalar› hatalar› azaltarak verimi yükseltiyor.Baz› ülkelerin ordular›nda bile bu teknikten ya-rarlan›l›yor.

Türkiye’de hizmetler sektöründen sonraGAPGidem giriflimcilik merkezinde ve Diyarba-k›r Devlet Hastanesi’nde de alt› sigma tekni¤ikullan›l›yor. Bu yöntemin ekonominin her alan›n-da hatta devlet dairelerinde bile yayg›nlaflmas›gerekiyor. Çünkü ifllerimizdeki hatalar›n ve ak-sakl›klar›n azalmas›, baflkalar›na sayg› gösterdi-¤imizi, onlar› mutlu etmek istedi¤imizi kan›tlaya-cak ve hayatlar›m›z› daha çekilir k›lacak.

Alt› sigma yönteminin befl ilkesi ve “beflniçin”i

Alt› sigma yaln›z bir kalite yükseltme yönetimide¤ildir. Bu yöntemde iflin sürekli iyilefltirilmesive gelifltirilmesi amaçlan›r. Bu yönüyle yal›n yö-netime ve Japonlar›n “kaizen” tekni¤ine benzer.Alt› sigmada istatistik yöntemleri daha yo¤unolarak kullan›l›r ama bu yöntem, özünde mali-yetleri düflürmeyi, müflteri memnuniyetini art›r-may› ve flirket kazanc›n› yükseltmeyi amaçlar.

Tan›mlama: Önce flirketin hedefleri ve buhedeflere ulaflmay› zorlaflt›ran hatalar tek tektan›mlan›r. Tan›mlama aflamas›nda genel vespesifik sorunlar tan›mlan›r ve ihtiyaçlar tespitedilir.

Ölçme: Bu aflamada sürecin bütünü içinde-ki sorunlara yol açan temel ad›mlar ve girdileriçin ölçme teknikleri ve standartlar› belirlenir.Sürecin verimlilik verileri, hedeflenen düzeyle

karfl›laflt›r›l›r. Ölçmede istatistik yöntemleri kul-lan›l›r.

Analiz: Üçüncü aflamada sorunlar›n ve ha-talar›n kayna¤› ile ilgili hipotezler gelifltirilir vebunlarla ilgili araflt›rmalar ve do¤rulamalar ay-r›nt›l› bir flekilde yürütülür. Analiz s›ras›nda eniyi uygulamalarla karfl›laflt›rma yap›larak süreç-teki darbo¤azlar›n ve kopukluklar›n bulunmas›amaçlan›r. Hata kaynaklar› içinde birkaç kilitnedene yo¤unlaflmak, zaman ve enerji kayb›n›önler.

‹yilefltirme: Hatalara yol açan kritik faktörle-rin giderilmesi için üretilen fikirler, bu aflamadade¤erlendirilir ve en olas› çözümler denenir.Gerekti¤inde yeni süreçler ve örgütlenmelergelifltirilerek hatalar›n en aza indirilmesi için ça-l›flmalar yap›l›r.

Kontrol: Son aflamada hatalar› azaltan per-formans›n sürdürülmesi için standart ölçümleryap›l›r. Ölçümlerin sonucuna göre sürekli iyilefl-tirme hedefine yönelik çal›flmalar sürdürülür.

Alt› sigma çal›flmalar›nda görev alanlar›nanalitik ve elefltirel bir zekâya sahip olmas› ge-rekir. Hatalar›n kayna¤›n› bulma konusunda sa-b›rl› ve inatç› bir araflt›rma becerisine sahip ol-mak ise çözüm bulmay› kolaylaflt›r›r.

Alt› sigma ekiplerinde, hatalar›n kayna¤›nainmek için “Befl Niçin” yöntemi kullan›l›r ve ha-tan›n nedenini bulmak için görevli kifli kendisi-ne befl kez “Niçin?” diye sorar. Bu yöntemi birörnekle somutlayal›m:

Bir kentteki an›t›n mermerinin h›zla afl›nd›¤›-n› varsayal›m ve befl niçin sorusuyla çözümeulaflal›m:

1- An›t niçin afl›n›yor? Çünkü mermerler s›ks›k deterjanla y›kan›yor.

2- An›t niçin deterjanla y›kan›yor? Deterjanan›ta konan serçelerin pisliklerini temizle-mek için kullan›l›yor.

3- Serçeler an›ta niçin konuyor? Serçelera¤›n› geren örümcekleri yemek için an›t›netraf›na üflüflüyor.

4- Örümcekler niçin an›ta geliyor? Örüm-cekler a¤lar›n› gerip tatarc›k sineklerini yi-yor.

5- Tatarc›klar niçin an›ta yöneliyor? Sinekle-ri, an›tta ayd›nlatma için kullan›lan ampul-lerin ›fl›¤› çekiyor.


Çözüm: Befl niçin sorusundan sonra soru-nun çözümünün, an›t›n ›fl›kland›rmas›na havaiyice karard›ktan sonra bafllanmas› oldu¤u or-taya ç›k›yor.

Ayn› yöntem flirketlerdeki hatalar›n bulun-mas› için kullan›ld›¤›nda, befl sorudan sonraçözümü yakalamak kolaylafl›yor.

Kara kuflaklar, hatalara karfl› nas›l savafl›r?Alt› sigma yönetim tekni¤inin uygulanmas›

önce belirli bir haz›rl›k ve e¤itim dönemindengeçilmesini ve flirketteki her kademedeki çal›-flan›n kat›l›m›n› zorunlu k›l›yor. Bu tekni¤in iyisonuçlar vermesi afla¤›daki örgütlenmenin ya-p›lmas›n› gerektiriyor:

Alt› sigman›n baflar›s› için üst yönetimin busürekli iyilefltirme modelini tam anlam›yla be-nimsemesi flart.

Kurulacak bir “liderlik ekibi”, alt› sigman›nhedeflerini ve çal›flmalar›n genel kapsam›n› be-lirler. Al›nan sonuçlar bu ekipte de¤erlendirilirve stratejik önceliklere dönüfltürülür. Pilot pro-jelerin seçimi ve uygulama kapsam›n›n geniflle-tilmesine de bu ekip karar verir.

“fiampiyon” ad› verilen, bazen de “spon-sor” olarak tan›mlanan üst yönetici, alt› sigmaçal›flmalar›n› yönetir ve de¤iflik bölümlerdekiçal›flmalar›n eflgüdümünü sa¤lar. fiampiyon,projenin orta vadedeki hedefini ve yönünü be-lirler ama hatalara karfl› mücadele veren ekiple-ri, kendi iç yönetimlerinde serbest b›rak›r. fiam-piyon sürecin sahibi ve en üst düzeydeki so-rumlusudur.

“Usta kara kuflak”, alt› sigmada uygulamalideri görevini üstlenir. ‹fllerin günlük yönetiminive de¤erlendirmesini bazen “uzman” veya“rehber” olarak adland›r›lan bu kifliler yapar.Uzakdo¤u savafl sanatlar›ndan esinlenilerekverilen bu ad, uygulama liderlerinin hatalarakarfl› ac›mas›zca mücadele verme azmini sim-geler. E¤itim çal›flmalar›n› da bu alt› sigma mü-dürü yönetir ve üst kademelere projenin gelifli-mi konusunda belirli aral›klarla rapor verir.

“Kara kuflak”lar, alt› sigma yönetim tekni-¤inde proje lideri veya ekip lideri olarak görevyapar. ‹yilefltirme ve hatalar› giderme çal›flma-lar›ndan do¤rudan sorumlu olan kara kuflak,sorunlar ve hatalara karfl› mücadelede ön saf-tad›r. Hatalar›n analizi, sorunlar için alternatifçözüm yollar›n›n gelifltirilmesi ve ölçümler kurakuflaklar taraf›ndan yap›l›r. Kara kuflak, ekibin-

deki kiflileri e¤itirken flirketin departman yöneti-cileri ile de verimli bir iflbirli¤i kurmay› amaçlar.

“Yeflil kuflak”lar, proje ekiplerinin üyeleriolarak çal›fl›r. Bu kesim, iyilefltirecek süreci eniyi tan›yan ve müflteri ile do¤rudan iliflkisi olankifliler aras›ndan seçilir. Hatalara karfl› savaflanekiplerin bu bilgili ve çal›flkan askerleri, alt› sig-ma çal›flmalar›n›n vazgeçilmez unsurudur.

Alt› sigma yönetim tekni¤ini uygulayacak flir-ket sürekli iyilefltirme için bir “yol haritas›” ha-z›rlad›¤› takdirde e¤itilmifl hata savaflç›lar›ndanen yüksek verimi alabilir. Yol haritas› haz›rlan›r-ken baz› ürünlerin kalitelerine veya yap›lan ha-talara yo¤unlaflmak yerine önce ifle süreç ana-lizi ile bafllamak gerekir. Yol haritas›, rakamlar›nve istatistik göstergelerin, çal›flmalar› karmafl›k-laflt›rmas›n› önler. Konunun uzun vadeli birperspektiften incelenmesi ve müflterinin sesinekulak verilmesi, verimlili¤in sürekli olarak yük-seltilmesine imkân verir. Yol haritas› olmad›¤›n-da flirket yönetimi, ISO 9000 veya benzer birsertifikaya hak kazand›ktan sonra iflin bitti¤inidüflünebilir. Oysa küreselleflen dünya ekono-misinde, ancak sürekli iyilefltirmeyi amaçlayanflirketler ayakta kalabilir.

Kalite fark›n› adanm›fll›k duygusu yarat›rAraflt›rmalara göre ABD havaalanlar›nda ya-

p›lan bagaj tafl›mas›ndaki hatalar›n oran› 1 mil-yon ifllemde 8200’ü buluyor. Bu hatalar nede-niyle bagajlar kayboluyor veya baflka bir kentegidiyor. Bu hatalar›n ekonomiye y›ll›k maliyeti-nin ise 2.5 milyar dolara yükseldi¤i hesaplan›-yor. ABD Hava Kuvvetleri'nde veya hava trafikkontrol kulelerinde yap›lan hatalar›n say›s› ise 1milyon olayda 20’ye kadar iniyor. Sivil havac›l›kkazalar›ndaki ölüm oran› ise 0.7’yi aflm›yor.

Havac›l›¤›n çeflitli alanlar›ndaki bu hataoranlar›ndaki büyük farkl›l›¤›n bir bölümü teknikve örgütsel nedenlerden kaynaklan›yor. Ancakinsanlar›n yapt›klar› ifllere yaklafl›m› da hatalar-da önemli bir rol oynuyor. Kifli, iflini yaparkengerekli özen ve dikkati gösterdi¤inde hata ihti-mali h›zla azal›yor. ‹flini ciddiye alan, yapt›¤› iflesonuna kadar yo¤unlaflan kifli, ister bagaj tafl›-mas›nda, isterse trafik kontrol kulesinde çal›fl-s›n görevini en iyi flekilde yap›yor. Ayn› ülkeninayn› iflyerinde çal›flan insanlar›n›n performans›-n›, bilgi ve e¤itim kadar adanm›fll›k duygusu daetkiliyor.


fiirketlerde de durum havaalanlar›ndan pekfarkl› de¤il. Ortalama bir flirkette 1 milyon ifl-lemde hata say›s› 66 bin 800’e kadar t›rmana-bilir. Özensizlik, bofl vermifllik ve dikkatsizlikhatalar›n say›s›n› zincirleme reaksiyonla h›zlabüyütür. Birinci s›n›f flirketlerde ise hata oran› 1milyonda 20’ye kadar geriler. Kap›c›s›ndan ge-nel müdüre kadar kendini ifline adayan ve ya-pabilece¤inin en iyisini ortaya koyan flirketlerdeherkes gelece¤e güvenle bakabilir.

Esas›nda küçüklü büyüklü ifllerimiz, eylem-lerimiz, hayat›m›z boyunca yükseltti¤imiz biryap›n›n tu¤lalar›na da benzer. ‹liflkilerin sa¤lam-l›¤›, yap›lan ifllerin kaliteli olmas›, hayat›m›z›nçirkinliklerden ar›narak güzelleflmesi bu tu¤la-lar›n tek tek sa¤lam olmas›na ba¤l›d›r. Bu sa¤-laml›k da önemli veya önemsiz her iflte müm-kün olan›n en iyisinin yap›lmas› ile sa¤lan›r.

Kendini ifle vermek veya kendini ifline ada-mak kelimeleri ile tan›mlad›¤›m›z bu ruh hali, bu“adanm›fll›k duygusu”, hayatlar›m›z› güzellefltirir.

‹fl veya görevler fliflirilerek ve bafltan savmabir flekilde yap›ld›¤›nda ise ailede, iflyerinde vegiderek toplumun bütününde kalite düfler. Ha-talar ve çirkinlikler ço¤ald›kça, insanlar en mü-kemmeli hedeflemek yerine s›radanl›¤a raz› ol-maya bafllar. Baflkalar›n›n özensiz ve sayg›s›zdavrand›¤› kifli, bu olumsuzluklar› çevresindeki-lere yans›t›r.

Adanm›fll›k duygusuna sahip bir kifli önemli,önemsiz ifl ay›r›m› yapmaz. Onun sildi¤i cambile p›r›l p›r›l parlar, hemen fark edilir. Yönetici-lerin kendilerini yapt›¤› ifle adamas› ise flirketibüyütür, iflsizlere ifl kap›s› açar.

‹statistik hesaplar›n›n yo¤un olarak kullan›l-d›¤› alt› sigma yönteminde adanm›fll›k duygusuve bu duyguyu sürekli besleyen bir ifl heyecan›önemli rol oynar. Zaten tutku ve heyecan yaln›ziflimizde de¤il, hayat›m›z›n her alan›nda itici güçolarak bize dinamizm kazand›r›r.

Ünlü filozof Immanuel Kant, "Heyecan du-yulmadan yap›lan bir iflte baflar› sa¤lanamaz"diyerek duygu ve ak›l iliflkisine çok öncedendikkat çekmiflti. Bizim "Aflk olmay›nca, meflkolmaz" atasözümüz ise ta yüzy›llar öncesindeinsanlar›n bu gerçe¤in fark›nda oldu¤unu gös-terir. Heyecan ve tutku, yaln›z günlük ifllerdede¤il, bir konuyu analiz ederken de gereklidir.

Tutku ve coflku, zekây› keskinlefltirir ve sezgiyiberraklaflt›r›r. Heyecan›n beynimizde yaratt›¤›parlak ›fl›k, bilimsel analizlerde bile çözüm içingerekli ö¤eleri bulup fark etmemizi sa¤lar.

Bu tespitler, son beyin araflt›rmalar› ile dedo¤ruland›. Nörolog Antonio Damasio, beyninsol taraf›ndaki hesapkitap yetene¤inin en yük-sek düzeye ç›kmas›n›n ancak sa¤ taraftakiduygu yo¤unlaflmas› ile mümkün olabilece¤inikan›tlad›. Bizim "gönül" kelimesi ile tan›mlad›-¤›m›z bu “duygu yo¤unlu¤u” olmadan kiflininkendini bir ifle adamas›n›n imkâns›z oldu¤u,bu araflt›rmalar›n çok öncesinde de biliniyorduz a t e n . . .

Faruk Türko¤[email protected]

Referans Gazetesi

* * *

Borusan Makina 17 Ekim 2007 tarihindeAnkara’daki tesislerinde mangal partisidüzenledi.

Aç›lan muhtelif standlar› eksiksiz dola-fl›p bilgi alan müflterilerine bir flans kuponuveren organizasyon, yapt›¤› çekiliflle maketarma¤anlar da¤›tt›. Greyder simülatör ciha-z›n› ziyaretçiler deneme f›rsat› buldu. Ya¤-da kirlilik – SOS raporlamalar›, 2. el makinasat›fl› kiralamas›, Acert motor uygulamalar›gibi konularda haz›rlanan standlarda ziya-retçilere bilgi aktar›ld›.

Üyemiz Hakan ÜLGER’i

kaybettik. Yakaland›¤›amans›z hastal›k onu

aram›zdan ans›z›n ald›.

Ailesine, yak›nlar›na,

MÖN ‹nflaat çal›flanlar›-

na ve üyelerimize bafl-sa¤l›¤› diliyoruz.

Hakan ÜLGER1957 - 2007

Diesel Center

45. SOKAK NO:21 OST‹M /ANKARA TEL: +90.312 385 75 15 - 16 FAX: +90.312 354 80 15 e-mail:[email protected]

Yeni dizel teknolojisinde, bizimle yolculuk...40 senedir do¤ru çözümler üretmenin gururuyla,

Türkiye’deki bütündizel yak›t sistemleri ile

turbolar›n test ve servisli¤iniyapabilecek

teknik ekipman vebilgiye sahip

TEK KURULUfi


Günümüz ifl makinalar›n›n bir ço¤unda, makinan›n çeflitli yerlerinde (kontrol mekanizmalar›, ku-

manda sistemleri, göstergeler, makinan›n üniteleri v.b.) uyar› ve tan›mlamalar, iflaret ve sembol-

lerle ifade edilmektedir. Bunlar›n bir k›sm› yaln›zca uyar›, yaln›zca flekil veya hem yaz› hem flekil

olarak bulunabilirler.

Afla¤›da yayg›n olarak kullan›lan semboller gösterilmifltir. Temel iflaretler tüm makinalarda ayn›

olmakla birlikte, detay gösterimlerde farkl› markalardaki makinalarda farkl›l›k göstermektedir.

Her bir uyar› iflareti farkl› ifadelerin (örnek: motor, ya¤, bas›nç gibi) bir araya getirilmesi sonucu

flekillenerek sembolleri oluflturur.

1. Temel ‹flaretler

‹fi MAK‹NALARINDA KULLANILAN SEMBOLLER


2. Semboller


Kaynak: www.us.mahle.com


G‹R‹fiM ak in al a rda emn iy e tli har eket iletim i nd e

önemli bir görevi olan; sistem içersinden belki enbasit, tak›ld›¤› makinaya göre de en ucuz elemangibi görünen KAPL‹NLER; seçiminde, montaj›ndadikkatli davran›lmad›¤›nda üretimin en pahal› ele-man› haline gelir. Monte edildi¤i makinan›n s›kdurmas›na sebeb olur.

Tüm makinal› çal›flmalarda (özellikle endüstri-yel) üretim zincirindeki bir halkan›n aksamas› tümsistemi durduraca¤›ndan, kaplinlerin seçimi mon-taj› ve kontrolleri son derece önemlidir. Buradayap›lan hatalar nedeniyle iflletmelerde üretim ke-sintileri olur, kay›plar artar.

Genel anlamda irtibat elemanlar›n›n görevi ,güç kayna¤› olan motor veya döndüren elemanile döndürülen eleman aras›nda irtibat sa¤lamakve bu flekilde hareketi iletmektir. Mekanik irtibatelemanlar› olarak pratikte kaplinler ve kavrama-lar kullan›lmaktad›r.

Kaplinlerde ba¤lant›, mekanik ba¤ ile gerçek-lefltirilir. Bu nedenle iki mil aras›ndaki irtibat› sa¤-lamak veya kesmek, mekanik ba¤lant› eleman›n›ntak›l›p sökülmesi ile yap›l›r; bu da ancak döndü-ren mil dururken mümkündür. Kavramalarda iseirtibat, mekanik veya fiziksel bir olaya (genelliklesürtünme olay›na) dayanmaktad›r; flöyle ki dön-düren mil döndü¤ü halde istenildi¤i zaman irtibatsa¤lanabilir veya kesilebilir. Kaplinlere çözüle-meyen kavramalar ve kavramalara çözülebilenkavramalar da denir.

1. Kaplinlerin ÖzellikleriKaplinler, milleri eksenel yönden birbirine ba¤-

layan elemanlard›r. Kaplin tiplerini tayin edenesas özellik, mil eksenleri aras›ndaki düzgünsüz-lüktür. Montaj veya ›s›l uzamalar nedeni ile mey-dana gelen bu düzgünsüzlükler (fiekil 2.1’de)gösterildi¤i gibi eksenel (a), aç›sal (b), radyal (c),radyal ve aç›sal (d), burulma aç›s› (fiekil 2.2) flek-linde olabilir. Buna göre herhangi bir düzgünsüz-lü¤ü karfl›lamayan kaplinlere rijit, karfl›layanlaraise esnek kaplinler denir. Esneklik kinematik birirtibat vas›tas› ile sa¤land›¤› durumda kaplinlere,kinematik ba¤l› veya mafsall›, elastik bir ele-man vas›tas›yla sa¤land›¤› taktirde elastik, s›v› ileelde edildi¤i taktirde hidrolik, manyetik alanla el-de edildi¤i taktirde manyetik kaplin denir.

2. Kaplin Çeflitleri 2.1. Rijit Kaplinler Rijit kaplinler mil eksenleri aras›ndaki düzgün-

süzlükleri karfl›layamad›¤›ndan ba¤lant› yerindetepki kuvvetleri ve momentler meydana gelir. Bunedenle millerin çok titiz bir flekilde merkezlen-mesi gerekir; ayr›ca bu kaplinler , alçak devir sa-y›lar›nda ve nispeten küçük düzgünsüzlüklerinsöz konusu oldu¤u yerlerde kullan›labilir. En s›kkarfl›lafl›lan tipleri :

• Zarfl› kaplin• Flanfll› (diskli) kaplin olarak karfl›m›za ç›kmaktad›r.

2.2 Esnek Kaplinler Esnek kaplinler millerin sapmalar›na izin verir.

Bu nedenle bu kaplinler, rijit kaplinlere göre pa-ratikte daha çok kullan›lmaktad›r. Bu gruba dahilolan kinematik ba¤l› ve elastik kaplinler dinamikdavran›fllar› bak›m›ndan birbirlerinden tamamenfarkl›d›r.

Kinematik ba¤l› kaplinlerin dinamik davran›flla-r›, döndüren ile döndürülen mil eksenleri aras›nda-ki radyal aral›¤a ve e¤ilme aç›s›na ba¤l›d›r. Sis-temdeki titreflimleri ve darbeleri söndürmez. Bunakarfl›n elastik kaplinler, ba¤lant› eleman›n›n elas-tikli¤ine ba¤l› olarak sönümlemeye sahip olup dar-beleri ve titreflimleri karfl›lar.

2.2.1 Kinematik ba¤l› kaplinler :• Oldham kaplini• Diflli kaplinler • Kardan kaplini’dir.

2.2.2 Elastik KaplinlerBir elastik ara elemana sahip bu kavramalar, iki

yar›n›n dönme h›zlar› zaman zaman farkl›l›k göste-rebildi¤inden, eksenler çak›flsa da rijit kavramalar

fiekil-2.1

fiekil-2.2

a b c d

KAPL‹NLER


s›n›f›na girmezler. Döner elastik kavrama olarak dai s i m l e n d i r i l i r l e r .

Elastik kaplinler, moment iletmenin yan›s›ra di-¤er kavramalarda rastlamad›¤›m›z üç önemlifonksiyonu da yerine getirirler :

1. Tahrik sistemini rezonans titreflimlerindenkorurlar. Elastik kaplin ile sistemin özgülfrekans de¤eri de¤ifltirilir.

2. H›zla ivmelenen makinelerin oluflturdu¤uperiyodik olmayan veya periyodik (pistonlumotorlardaki gibi) moment de¤iflikliklerinielastik elemanlar›nda depolay›p iç ve d›flsürtünmelerle bir k›sm›n› ortadan kald›r›rlar.

3. ‹malat toleranslar›, montaj hatalar›, zamaniçerisinde makine temelindeki küçük çök-meler vb. gibi nedenlerden dolay› oluflanmil eksenleri aras›ndaki küçük sapmalar› -mümkün oldu¤unca- büyük reaksiyon kuv-vetleri oluflmadan dengeler.

Elastik kaplinlerin iki yar›s› aras›nda -bu görev-leri yerine getirmek için- yay çeli¤inden veyaplastik, lastik, tahta, deri, tekstil ürünü gibi elastikara elemanlar bulunur. Elastik eleman olarak las-tik kullan›ld›¤›nda, lastik s›k›flt›r›lamaz bir malze-me oldu¤undan flekil de¤ifltirmesine izin verecekflekilde konstrüksiyon yap›lmal›d›r.

Elastik kaplinler darbeyi azalt›c› veya sönümle-yici olurlar. Darbeyi (enerjiyi) depolay›p daha ge-nifl bir zaman aral›¤›nda sisteme veren kavrama;darbe azalt›c›, darbeyi depolay›p elastik eleman-lar›nda bir k›sm›n› iç sürtünmeyle yutan (enerjiyiçeviren) kavrama ise sönümleyici kavramad›r.

Elastik kaplinlerin karakteristik büyüklüklerine,di¤er kaplinlerde de olan nakledilecek moment,maksimum devir say›s›, kütlesel atalet momentive kütlenin yan›s›ra yay karekteristi¤i (dönme mo-menti – iki yar› aras›ndaki dönme aç›s› iliflkisi) vesönümleme kabiliyeti de eklenir. (fiekil 2.3)

Darbenin indirgenmesi olay›, birinci derecedekavramada kullan›lan elastik eleman›n depolamaözelli¤ine ba¤l›d›r. Döndüren taraf›nda tahrik gru-bu olarak kullan›lan elektrik motorunda momentaniden bir miktar artsa, birinci kavrama yar›s› da-

ha h›zl› dönecek; arada elastik bir eleman mevcutoldu¤undan, iki kavrama yar›s›aras›nda bir dön-me aç›s› fark› ϕ oluflacakt›r. Bu, kaplinin elastikeleman›n›n ϕ kadar burulmas›, yani :

W = ∫M.d ϕ

kadarl›k darbe iflini depolamas› anlam›na gelir.t1 zaman›nda depolanan bu ifl, daha büyük bit t2zaman›nda elastik elemandan kavraman›n ikinciyar›s›na aktar›l›r. ‹kinci yar›da moment art›fl› dahaaz fliddetli olacakt›r, darbe zay›flam›flt›r.

Darbesiz, düzgün çal›flan motorlarda sadecebafllang›ç darbesinde veya mil eksenlerinin çak›fl-mamas›nda dengeyi sa¤lamak için iki mil aras›n-da 5º’ye kadar dönme elastikli¤ine sahip elastikkaplinler yeterlidir.

Pistonlu makineler, presler, k›r›c›lar gibi düz-günsüzlük derecesi yüksek makinelerde ise yük-sek dönme elastikli¤ine sahip kavramalar kullan›-l›r, bu kavramalarda aç›sal fark 30º’ye kadar ç›ka-bilir. Yüksek elastik kaplinlerde eksenler aras›radyal ve aç›sal kaç›kl›klar da dengelenebilir ( fie-kil 2.4)2.2.2.1. Elastik Kaplinlerin Dinamik Davran›fl›

Elastik kaplinle ba¤lanan motor – ifl makinas›sisteminin blok flemas› ve sönümleme özelli¤inide dikkate alan matematiksel modeli s›ras›ylafiekil 2.5 de gösterilmifltir. Burada Im1, Im2, ω1, ω2,θ1, θ2 s›ras›yla döndüren ve döndürülen milinindirgenmifl kütlesel momentleri, aç›sal h›zlar› veburulma aç›lar›; kθ kaplinin burulma rijitli¤i, M1 –Motorun verdi¤i moment, M2 = Mb – ifl maksimumçal›flmas› için gereken momenttir. Rijit kavra-malarda da oldu¤u gibi burada da önemli olan,kaplinin hareketin bafllang›c›ndaki (geçifls›ras›ndaki) davran›fl›d›r. Bu durumda rijit kavra-ma referans olarak al›n›rsa, motordan gelenmoment MkR sinωt; sistemin eflde¤er eylemsizlikmomenti Ime = Im1Im2/(Im1+Im2); sönümlemenin viskos( cθ) oldu¤u ve karekteristi¤in do¤rusal (M/θ)oldu¤u kabul edilirse, sistemin davran›fl›n› temsileden denklem Imeθ + cθ + kθθ = MkR sinωt veyaIme'ye bölerek ve 2ξˆω () = c/Ime; ω()

2 = kθ / Imeifadeleri ile θ + 2ξθ+ω()

2 θ = ( MkR/Ime) sinωt

fiekil 2.3. Elastik Kaplin Karekteristikleria) Do¤rusal karakterde depolanan enerjib) Dönme Momenti M1 ve M2 'nin zamana göre de¤iflimic) Sönümleme ifli

fiekil-2.4a) Düzgünsüzlük yok b) Eksenel c) Aç›sal d) Radyal e) Aç›sal-radyal

a b c d e


olarak da hesaplabilmektedir.

Kaplin seçiminde etki eden faktör-ler :• Titreflim faktörleri• Nominal ve max. moment ile bir-likte max. mil çaplar›• Max. Çal›flma s›cakl›¤›• Ya¤da, asitte, bazda çal›flma du-rumu• Eksenel, radyal, aç›sal kaç›kl›lar,burkulma• Çal›flma yeri (Dizel motor, elektrikmotoru, kompresör, jeneratör, hidrolikpompa, flafttan flafta vb.) olarak s›rala-nabilir.

fleklinde yaz›l›r; burada ξ - sönümleme faktörü ,ω() – sistemin özgül frekans›d›r. Bu denklemin çö-zümü esasen kaplinin davran›fl›n› göstermektedir.Bu bak›mdan Titreflim teorisinden bilinen yön-temler uygulan›r ve gerekli tan›mlamal ve çözüm-lemeler yap›l›rsa, elastik kaplinin rijit kapline göreilketti¤i moment

MkEmax = υmax MkR = υmax KRMb

olarak bulunur. Bu sonuç ω / ω() ve ξ de¤erleri-ne ba¤l› olarak fiekil-2.6’da verilmifltir. Bu flekil-den görüldü¤ü gibi, ω / ω() = 1 yani ω = ω() oldu-¤u durumda yani rezonans bölgesinde, kaplininüzerine gelen MkR momenti, kaplinden geçerkenbüyük bir art›fl göstererek MkE = MkR/2 olmaktad›r.Örne¤in ξ =0,2 içinb MkE=2,5MkR de¤eri elde edil-mektedir. Genellikle elastik kaplinlerde ξ≤0,25'dir. Bunun yan›s›ra rezonans d›fl› bölgelerde sö-nümleme faktörünün etkisi çok azd›r. Ve pratikbak›mdan ihmal edilebilir. Bu durumda ξ=0 için,rezonans alt› bölgesi (ω < ω()) ve rezonans üstübölgesi (ω > ω()) için

Buradan da görüldü¤ü gibi rezonans üstü böl-gede, kaplinden geçen moment azalmakta veMkE<MkR olmaktad›r. Dolay›s›yla bu bölge kaplininçal›flmas› için uygun bölgedir; ancak bu bölgeyeu l a flmak için rez onans bölg es i nden geç e rk e nözel tedbirler (özel söndürücüler) al›nmas› gere-kebilir. Bu sebeple ifl makinalar›nda kullan›lanlastik eleman›n özel alafl›ml› tabii kauçuk malze-meden yap›lmas› çok önemlidir. Rezonans he-saplamalar› yap›lmadan basma kal›p üretilen kap-lin lastikleri rezonans üstü bölgeye geçerken bü-tün sistemi rezonans etkisinde b›rakaca¤›ndansistemin di¤er elemanlar›na büyük zararlar vere-bilecektir.

B ütün müh e nd i slik hes a pl am al ar › nda esasolan maliyet kavram›; ilk yat›r›m maliyeti düflüklü-¤ünün yan›s›ra do¤ru kaplin kullan›m›nda kulla-n›m ömrü , yenileme iflçilik maliyeti ve sistem ele-malar›n›n y›pranmas› maliyetlerini de gözönündebulundurma zorunlulu¤u getirmektedir. Özelliklea¤›r koflullarda çal›flan ifl makinalar›nda do¤rukaplin seçilmedi¤i veya kaliteli kaplin kullan›lma-d›¤› durumlarda dizel motor veya hidrolik pompaelemanlar›na daha maliyetli zararlar verece¤i mu-hakkakt›r.

Sistemde titreflim görülmeyen, kaç›kl›lar›n ol-mad›¤› yerlerde kaplinin iletti¤i nominal momentbasitçe

fiekil-2.5

yaz›labilir ve ayn› bölgeler için elastik kaplinin ilet-ti¤i momentleri MkEa = υaKRMb; MkEu = υuKRMb

olarak bulunur.


ETK‹NL‹K-1Makina Teknik Komitesi toplant›s› 14 A¤us-

tos’ta Ank ara’da Sanayi Ticaret Bak a nl ›¤ › ,Sanayi Genel Müdürlü¤ ü nde ve 24 Ekim2007’de ‹stanbulda yap›ld›.

MAKTEK ‹fi MAK‹NALARI ALT ÇALIfiMAGRUBU ÜYELER‹

1. STB- Sanayi Genel Müdürlü¤ü2. DTM - ‹thalat Genel Müdürlü¤ü3. DTM - Standardizasyon Genel Müdürlü¤ü4. DTM - Avrupa Birli¤i Genel Müdürlü¤ü5. Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl›¤›7. Gümrük Müsteflarl›¤›8. TSE9. OA‹B10. TOBB11. M‹B12. ‹MMB13. ‹MDER- ÜYELER‹14. ‹SDER - ÜYELER‹15. JENERATÖR SEKTÖR ÜYELER‹

ETK‹NL‹K-2D e rn e¤ im izin Ola¤ an ü stü Genel Kur ul u

15.09.2007 tarihinde dernek binam›zda ger-çeklefltirildi. Derne¤imizin yeni tüzü¤ü üyeleri-mizin oy birli¤i ile kabul edildi.

Tüzü¤ümüzdeki önemli de¤ifliklikler:

• Mak. Müh. Odas›na üye olan di¤er mü-h e nd i slik dis i pl i nl er i nden üyel eri (uçak,endüstri, iflletme, uzay, havac›l›k, imalat,vb), derne¤imizin asli üyesi olabilmesine,

• Derne¤imiz iktisadi iflletme kuracak,• fiube açabilecek, • Ola¤an genel kurulumuzun nisan ay›nda

yap›lmas› karar› al›nm›flt›r.

B üyük bir olg u nluk içinde geçen Genel Kur u-l um uza güç veren üyel er im ize tefl e kkür eder i z .

ETK‹NL‹K-3

‹MMB ‹KT‹SAD‹ ‹fiLETMES‹ KURULDU Derne¤imiz Yönetim Kurulu ve üyelerinin

çok uzun süredir talep etti¤i iktisadi iflletmeyikurduk. Dernek amaç-l ar ›n› gerç e kl e flt i rm e kve derne¤e gelir getir-mek amac›yla; iflletme

t ic ari faa l iy e tl e rde bul un ab il ecek hizmet veürün satarak gelir getirme imkan› olacakt›r. Bukonuda de¤erli üyelerimizin öneri ve çabalar›bizler için son derece önemlidir.

ETK‹NL‹KLER‹M‹Z

Ola¤anüstü Genel Kurula Kat›lan Üyelerimiz

‹MBB Divan Kurulu Baflkan› Kaya Gürsoy, YazmanKaraca Karakafl, Yön. Krl. Bflk. Muzaffer Köylü


ETK‹NL‹K-421.09.2007 Tar ih i nde ‹ntes Görsel Merk ez i n-

de düz e nl enen “Güv e nli ‹nfl aat Proje Topl a nt ›s › ”ve fot o ¤raf serg is ine kat › ld›k. Sekt ö rde yafl an a nifl güv e nl i¤i probl e ml er inin vurg al a nd ›¤› fot o ¤-r a fl a rdan der ec eye gir e nler ödüll e nd ir i ld i .

ETK‹NL‹K-519-20 Ekim 2007 Tar i hl er i nde Hema End ü st r i

A.fi.’nin Çerkezköydeki fabrikalar kompleksinigezdik.

19 Ekim günü Derne¤imiz önünden hareketederek, Hema tesislerinin bulundu¤u Çerkez-köy’e vard›k. Fabrikan›n sosyal tesislerinde ak-flam yeme¤i yenildi. 20 Ekim’de bir tam gün

boyunca tesisleri gezerek, ayn› günün akflam›Ankara’ya dönmüfltür.

Hema firmas› yetkililerince gruplar halindegezdirilen üyelerimize, fabrikalar ve üretimlerihakk›nda gerekli teknik bilgiler aktar›lm›flt›r.

Motor fabrikas›, Hidrolik pompa – valf – hid-rolik kald›r›c›lar üreten fabrika, Güç aktarma or-ganlar› – balanser ve bunlar›n difllilerin imaledildi¤i fabrika, Direksiyon sistemleri ve frensistemleri fabrikas›, Traktör fabrikas› gezildi.

Modern üretim tezgahlar›n›n kullan›ld›¤›, ka-lite-güvence sistemlerinin ve ifl güvenli¤i kural-lar›n›n titizlikle uyguland›¤› bu tesislerde “He-ma” markas› ile üretim yap›ld›¤› gibi, konusun-da dünyaca tan›nm›fl markalar›nda üretimi ya-p›lmaktad›r.

K›sa bir süre sonra üretime geçecek bir dö-küm fabrikas›n›n da yap›m› sürmekte olup, ya-p›lacak olan yeni yat›r›mlar konusunda da bilgiald›k.

G ez im izin son u nda, yerli imal at›n geld i¤ inoktay› görerek, umutlu olarak Hema tesislerin-den ayr›ld›k.

Sergiden Bir Foto¤raf

Hema’da Ürünler Hakk›nda Bilgi Alan Üyelerimiz

Gezimizin Sponsoru HPC Hidrolik Ltd. fiti.’nden KaracaKarakafl ve Ahmet fievki Ogan

Yönetim Kurulu Üyelerimiz sergide Muzaffer Köylü, Murtaza Burgaz, Bayram Ali Kösa


Bu gezinin organizasyonunu sa¤layan HemaAnkara Bölge Bayii HPC Hidrolik Ltd. fiirketineve bize tesislerini gezme ve bilgilenme f›rsat›veren Hema Endüstri A.fi.’nin de¤erli yönetici-lerine Gnl. Md. Yrd. Sn. Hüseyin TAfiKIN nez-dinde teflekkür ederiz.

ETK‹NL‹K-63 Kas›m 2007 tarihinde Kastafl Kauçuk San.

Tic. A.fi. Derne¤imiz üyelerine ve konuklar›naHidrolik – Pnömatik S›zd›rmazl›k Elemanlar› ko-nulu bir seminer verdi.

Ostim Ç›rak E¤itim ve Ö¤retim Vakf› Salo-nunda gerçeklefltirilen seminerde

1. Hidrolik – pnömatik s›zd›rmal›k elemanlar›n-da kullan›lan malzemeler,2. Karakteristik özellikler,

3. S›zd›rmazl›k elemanlar›n›n çal›flma mant›¤›,4. Dizayn kriterleri,5. Hidrolik s›zd›rmazl›k elemanlar›,6. Hidrolik silindirlerde s›zd›rmazl›k elemanlar›aç›s›ndan karfl›lafl›lan problemler,6.a. Hidrodinamik bas›nç problemi6.b. Ya¤ içerisinde hava problemi6.c. Bak›m amaçl› demontaj› yap›lan hidrolik si-lindirlerdeki problemlerin tespit yöntemleri7.Pnömatik s›zd›rmazl›k elemanlar›, anlat›ld›.

Karfl›l›kl› soru ve cevaplarla süren semineryaklafl›k 5 saat sürdü. Seminer kat›l›mc›lar tara-f›ndan ilgiyle izlendi. Kastafl ürün katalo¤u veseminer notunun üyelere verildi¤i bu e¤itimprogram›na kat›lanlara sertifikalar› daha sonragönderildi. Katk›lar› nedeniyle Kastafl KauçukSan. Tic. A.fi. Makina Mühendislerinden Sn.Hakan fiENTÜRK – Pazarlama Müdürü Sn. Ni-hat ÖZ‹R‹ – Ankara Bölge Müdürü Sn. MehmetBAfiDEM‹R ve Kastafl Firmas› personeline te-flekkür eder; Kastafl firmas›na baflar›lar dileriz.

Modern bir e¤itim kurumu olarak yap›land›-r›lm›fl tesislerinde seminerimizin yap›lmas› içingerekli yard›mlar›n› esiegemeyen Ç›rakl›k E¤i-tim ve Ö¤retim Vakf›’na, Vakf Baflkan› say›n ‹b-rahim Karakoç nezdinde teflekkür ederiz.

Üyelerimiz Hema Tesislerinde

Seminer Kat›l›mc›lar›

Soldan sa¤a: Nihat Öziri, Fahrettin Pekflen, Eftal Soyal,Hakan fientürk, M. Akif Öz


Dizel Araçlarda Birim Enjektör SistemiYüksek Bas›nç istemi ve Enjeksiyon

Solenoid Kontrollü Enjeksiyon• Kompakt montaj için yatay olarak düzenlen-

mifl solenoid.• Daha az yanma gürültüsü: Makanikhidrolik

kontrollü pilot enjeksiyon, ayr›ca opsiyonelolarak solenoid kontrollü pilot enjeksiyon.

• Ç abuk akt iv a sy ona sahip, elekt r onik kont r o l-lü yüksek bas›nç sol en oid valf i .

• Buhar kabarc›klar› oluflumunu önlemek üze-re son derece etkin meme gövdesi s›zd›r-mazl›¤›.

• Yüksek hassasl›kta üretim süreci: Süreklioptimal yak›t beslemesi için <1µm’lik kom-ponent tolerans›.

• Yüksek ak›fl debisi: Enjeksiyon süreci bo-yunca yak›t besleme bas›nc›nda sürekli yük-selme.

• Enjeksiyon bafllang›c›n›n ve enjekte edilenyak›t miktar›n›n kesintisiz kontrolü için sonderece çabuk ve hassas aktivasyon.

1. Konnektör2. Denge yay›3. Bobin4. Kontrol valfi5. Yüksek bas›nçl› bölme6. Akümülatör bölmesi7. Akümülatör pistonu8. Meme yay›9. Entegre enjeksiyon memesi10. Meme yuvas›11. Yanma gaz› s›zd›rmazl›k eleman›12. Meme tutma somunu13. Besleme kanallar› (yaklafl›k 500 adet lazerle

delinmifl filtre gözene¤i)14. S›zd›rmazl›k eleman›15. Yak›t geri dönüfl yolu16. Yüksek bas›nç üretimi17. Kontrol valf yay›18. Piston19. Yay20. ‹tici çubuk

D‹ZEL ARAÇLARDA B‹R‹M ENJEKTÖR S‹STEMi

• Birim Enjektör Sistemleri yüzdeyüz güvenilir çal›flma için tasarlanm›fl sonderece güvenli ürünlerdir: En kötü ihtimal,en fazla bir adet kontrolsüz enjeksiyondanibarettir.

Yüksek Bas›nç Üretimi• Motor silindir kapa¤›n›n içine montaj.• Motor kam mili, pompa pistonuna itici çu-

buklar arac›l›¤›yla tahrik verir.• H ar ici yüksek bas›nç bor ul ar ›n›n ort ad a n

kalkmas› ve pompa içersinede asgari s›k›fl-t›rma hacmi sayesinde yüksek enjeksiyonbas›nc› 2.200 bara kadar meme içi bas›nc›ve yüksek derecede hidrolik verim.

• Düflük egzoz gaz emisyonlar›:Meme aç›l›fl bas›nc›n›n dinamik olarak iyileflti-

rilmesi, düflük motor çal›flma h›zlar›nda bileson derece yüksek bas›nçlara ulafl›lmas›n›sa¤lar.

Çok yüksek motor gücüne sahip a¤›r ticari ta-fl›tlarda bile Euro 4 uyumu.

Düflük Bas›nç Üretimi• Yak›t besleme ve geri dönüfl hatlar› motor

blo¤una entegre.• Özel tasar›ml› yak›t besleme sistemleri, her

silindirde tutarl› yak›t s›cakl›klar›n› garantiler.• Yak›t ön beslemesi, diflli pompayla sa¤lan›r.


Yak›t enjeksiyon sistemleri Genifl dizel sistemleri yelpazesinde, her uy-

gulama için son derece hassas olarak üretilmiflbir enjeksiyon sistemi bulunmaktad›r; binek

otomobiller, ticari araçlar, a¤›r in-fl aat araçl ar›, yol mak in alar › ,

g em iler ya da tar › mmakinalar› için.

Mekanik ve elektronikkontrol sistemleri

On y›llar boyunca meka-nik regülatörler s›ral› enjeksiyon

pompalar›nda güvenilirliklerini ve hassa-siyetlerini kan›tlam›flken, asgari yak›t tüketimive egzoz gaz emisyon kanunlanna uyumun ge-rekti¤i günümüzde Elektronik Dizel Kontrol'ü(EDC) ön plana ç›km›flt›r.

Distribütör yak›t enjeksiyon pompalar› Halen 4. nesil distribütör pompalar›n› (y›ld›z

tip pompa) üretmektedir. Kompakt tasar›m› vehafifli¤i sayesinde bu pompa küçük ve yüksekh›zl› dizel motorlar için idealdir.

Tek pistonlu pompa sistemleri Tek pistonlu pompa sistemleri her silindire

püskürtülen yak›t›n hassas ölçülmesini garanti-lemektedir. Birim Enjektör Sistemi (UIS), pom-pa eleman›n› ve enjektör memesini tek bir üni-te içinde birlefltirirken, Birim Pompa Sistemi(UPS) ise pompa, enjektör memesi ve aras›ndak›sa bir yüksek bas›nç hatt›n› içermektedir.

Common Rail Sistemi Common Rail Sistemleri (CRS) yak›t tüketi-

minin ve egzoz gaz emisyonlar›n›n azalt›lmas›n-da yeni imkanlar›n önünü açmaktad›r. Bas›nçüretimi ve enjeksiyon birbirinden ba¤›ms›zd›r,böylelikle motor tasar›mc›s› yanma sürecini op-timize etmekte daha fazla esnekli¤e sahiptir.

Enjektör memesi ve enjektör kütü¤ü Enjektör memesi, enjektör sistemiyle yanma

odas› aras›ndaki bafll›ca arayüzdür. Bir enj e kt örün parç as› olarak ya da bir

komple enjektör kütü¤üne entegre edilmifl hal-

deki meme, yak›t› optimum yanma için haz›rlarve böylelikle yak›t tüketiminin ve egzoz gazemisyonlar›n azalt›lmas›na önemli katk›da bulu-nur.

SensörlerElektronik motor kontrolünün kullan›ma gir-

mesinden bu yana, güvenilir ve yüksek do¤ru-lukta sensörler gelifltirmeye a¤›rl›k vermifl du-rumdad›r. Sensörler, yüksek performansl› dizelkontrolü için ihtiyaç duyulan tüm bilgileri sa¤lar.

K›zd›rma bujisi sistemleri K›zd›rma bujisi sistemleri kullanan modern

dizel motorlar› daha az gürültü ve emisyonürettikleri halde, daha da çabuk çal›flmaya bafl-lar. Yeni düflük voltajl› sistemler ›s›tma sürecinitam olarak motorun gereksinimlerine uyarla-maktad›r. DuraSpeed seramik k›zd›rma sistemi,

280°C sogukta bile bir benzin motorunabenzer flekilde motorun sogukken çal›flt›r›lma-s›na izin verir. Optimize edilmifl bir enjeksiyonstratejisiyle kombine edildi¤inde, afl›r› so¤ukkoflullar alt›nda bile motorun pürüzsüz ve düz-gün çal›flmas› sa¤lanabilir.

Yak›t filtreleri Yak›ttaki en ufak kirlenme bile enjeksiyon

pompas›n›n ve memelerin fonksiyonunu olum-suz etkileyebilir. Yüksek performansl› tek kade-meli, çok kademeli ve paralel filtreleri, her en-jeksiyon sistemine hassas bir flekilde uyumsa¤lar.

Emisyon azaltma D en o xt r onic ile don at › lm›fl SCR kat al it i k

konvertörler, baflka Euro 4 uygulamalar›na k›-yasla, azot oksit (NOX) emisyonlar›n› % 85'evaran oranlarda; yak›t tüketimini ve karbon mo-noksit (COz) emisyonunu ise %5'e varan ölçü-de azaltabilir. SCR katalitik konvertörle kombi-ne kullan›lan yanma için al›nan art›r›lm›fl yanmas›cakl›¤› gibi tedbirler, partikül emisyonunu Eu-ro 4 uygulamalari ile %40'a varan oranda azal-tabilir.

Kaynak: Bosch Yaflam için Teknolojik Bülteni


1917 do¤umlu Edward A. Murphy Jr. ABDHava Kuvvetlerinde 1949'da roketler üzerinedeney yapan mühendislerden biriydi. ‹nsanüzerine ivmelenmenin etkilerini inceliyordu(Usaf Proje Mx981). Deneylerden biri pilot üze-rinde 16 de¤iflik noktaya akselometre tak›lmas›gerekiyordu. Sensör bir yap›flt›r›c› ile ancak ikitürlü tak›labiliyordu ve birisi 16 sensörün tama-m›n› da yanl›fl takmay› becerdi. Bunun üzerineMurphy, daha sonra kanun olarak nitelendirile-cek ilk söylemlerini bir bas›n toplant›s›nda aç›k-lad›. Bir kaç ay içinde "Murphy'nin kanunlar›"mühendislik sahas›nda çal›flanlar aras›nda ya-y›ld› ve 1958'de de nihayet Webster'in sözlü¤ü-ne girdi.

1. E¤er kendinizi iyi hissediyorsan›z, üzülme-yin geçer.

2. Hiçbir fley göründü¤ü kadar kolay de¤ildir.3. Herfley düflündü¤ünüzden daha uzun sürer.4. Ne zaman birfley yapmaya kalk›fl›rsan›z,

mutlaka öncelikle yapman›z gereken baflkabirfley vard›r.

5. Birfleyler ters gidece¤inden endifle ederse-niz, ters gidecektir.

6. Kestirme yol, iki nokta aras›ndaki en uzunmesafedir.

7. Teneffüste zaman derstekinden daha h›zl›akar.

8. Hata yapma olas›l›¤›n›z herzaman ayn›d›r.9. Arad›¤›n›z bir fleyi son bakt›¤›n›z yerde bulur-

sunuz.10. Bir fleyi en uygun fiyata sat›n al›rken, ne ka-

dar çok uzun araflt›r›rsan›z araflt›r›n, sat›nald›ktan sonra bir baflka yerde daha ucuzasat›ld›¤›n› keflfedersiniz.

11. Parlemento faaliyette iken hiç kimsenin ya-flam›, özgürlü¤ü ve mal varl›¤› güvende de-¤ildir.

12. Bir cihaz› monte ettikten sonra, mutlaka bir-kaç civata artar.

13. Demiryollar›na bakarak trenin nereye gitti¤i-ni asla bilemessiniz.

14. Bankadan kredi al›rken, önce ihtiyac›n›z ol-mad›¤›n› ispatlaman›z gerekir.

15. Bir fleyi tamir ederken, düflündü¤ünüzdendaha uzun sürer ve daha pahall›ya mal olur.

16. Bekar birinin (k›z/erkek) arkadafl› yoksa birnedeni vard›r.

17. Size uygun birini buldu¤unuzda, ya evlidirya k›z (erkek) arkadafl› vard›r ya da gay'dir.

18. Bir fleyle fazla oynarsan›z, onu bozars›n›z.19. Bir fleyi yerlefltirken s›k›fl›rsa zorlay›n›z; k›r›-

l›rsa zaten de¤ifltirmeniz gerekiyordu.20. Bozulan bir ev aletini tamirciye nesinin bo-

zuk oldu¤unu gösterirken, mükemmel birflekilde çal›fl›r.

21. Pipo, ak›ll› bir adama düflünmek için süretan›r fakat ak›ls›z için a¤z›na sokuflturaca¤›bir fleyden ibarettir.

22. Herkesin, fazla bir ifle yaramayan, "nas›lzengin olunur?" formülleri vard›r.

23. Çöpü d›flar›ya alman›z gerekti¤ini, kap›c›çöpü ald›ktan sonra hat›rlars›n›z.

24. Bir tart›flmada flüpheye düflerseniz m›r›lda-n›n, bafl›n›z derde girese tart›flmaya bafl-kanl›k edin.

25. Beyin x güzellik x medeni hali = sabit'tir. Busabit ise s›f›r'd›r.

26. Hayata güzel olan herfley ya yasal de¤ildirya ahlaki de¤ildir ya da kilo ald›r›c›d›r.

27. Kolay kand›r›lanlar›n paralar›n›n kendilerin-de kalmas›n› sa¤lamak ahlaken yanl›flt›r.

28. Bir kiflinin size karfl› besledi¤i sevgi duygu-su, sizin onu ne kadar sevdi¤inizle tersorant›l›d›r.

29. Eldeki bir kufl, tepenizdeki bir kufltan dahagüvenlidir.

30. Aflk, kalpte aç›lan bir deliktir.31. ‹yi k›zlar (erkekler) ipi sonuncu olarak gö-

¤üslerler.32. Para, aflk› sat›n alamaz fakat sizi kesinlikle

iyi bir pazarl›k yapabilecek konuma getirir.33. Murphy'nin alt›n kural›: her kimin alt›n› var-

sa kurallar› o yapar.34. Tünelin ucundaki ›fl›k, size do¤ru gelen bir

trenin far'›d›r.35. Bekarl›k ›rsi de¤ildir.36. Sizden daha ç›lg›n biriyle arkadafl olmay›-

n›z.37. Güzellik yüzeyseldir ancak çirkinlik kemi¤e

kadar ifller.38. Herkesi memnun etmeye çal›fl›rsan›z, kim-

se bundan hofllanmaz.

MURPHY K‹MD‹R?


39. Yap›lan hatal› bir hesaptan birden fazla kiflisorumlu ise, hiçbiri hata yapmam›flt›r.

40. fiüpheye düfltü¤ünüzde, ikna edici olmayaçal›fl›n.

41. Mant›k, güven içinde yanl›fl sonuçlara siste-matik olarak ulaflman›z› sa¤layan bir me-todtur.

42. Bir uzman, daha az bilinen fleyleri daha çokbilen ve hiçbirfley hakk›nda tamamiyle her-fleyi bilen kiflidir.

43. Bir "kifliye masa boyal›, sak›n deyme!" der-seniz, size inanmadan önce mutlaka masa-ya dokunacakt›r.

44. Afl›k olduklar›nda, ak›ll› bir adamla budalabir adam aras›nda hiç fark yoktur.

45. Bütün bir dönem kusursuz çal›flan hesapmakinas›n›n, matematik s›nav›nda pili biter.(aç›klama: her ihtimale karfl›n, beraberiniz-de pil tafl›rsan›z, o da bayat ç›kar)

46. Bekarl›k zaman›n fonksiyonudur, ne zamanbirini bulursan›z, hemen bir baflkas› dikkati-nizi çeker.

47. Büyük kefliflerin tümü hatalar sonucundaolmufltur.

48. Toplant›, gündemin tart›fl›ld›¤› ve saatlerinbofla harcand›¤› bir faaliyettir.

49. Yeni sistemler yeni problemleri beraberindegetirir.

50. Biz herhangi bir konunun yüzde birinin mil-yonda birini bile bilmiyoruz.

51. Bir tasar›m mühendisinin temel fonksiyonuüretici için onu imal etmeyi ve tamirci içintamirini yapmay› zorlaflt›rmakt›r.

52. Okulun en zor dersinin s›nav›nda, s›n›f›n ençekici (k›z›/erke¤i) yan›n›zda oturmakla dik-katinizi da¤›t›r.

53. Bir fleyi anlayam›yorsan›z, içgüdüsel olarakdo¤rudur.

54. Bir deney do¤ru sonuç veriyorsa, bir fleylerters gitmifltir.

55. Bir erke¤i elde tutman›n yolu, onu b›rakma-macas›na s›k›ca sarmalamakt›r.

56. D e n e d i¤iniz herfley baflar›s›zl›kla sonuçlan›-yorsa, kullanma k›lavuzuna müracaat ediniz.

57. Ters gitmesi muhtemel bir kaç olas›l›k için-de en fazla hasar verebilecek olas›l›k ger-çekleflir.

58. Piyangoda para kazand›¤›n›z gün, ölümü-nüze fazla kalmam›flt›r.

SANDV‹K YEN‹ TES‹SLER‹NE TAfiINDI

Sandvik Endüstriyel Mamüller Sanayi Ve Ti-caret A.fi. 24 Ekim 2007 tarihinde Derne¤imizgrup e-posta adresine yapt›¤› ça¤r› ile tüm üye-lerimizi Ostimdeki yeni tesislerin aç›l›fl›na davetetti.

Üyelerimiz ve kalabal›k bir müflteri grubununkat›ld›¤› aç›l›flta; sat›fl, yedek parça ve servisüniteleri ziyaretçilere gezdirilerek, hizmet kalite-sini art›rmay› hedeflediklerini belirttiler.

Sandvik Endüstriyel Mamüller Sanayi Ve Ti-caret A.fi.’nin yeni ifl yerinin hay›rl› olmas›n› di-liyoruz. ‹fl makinalar› alan›nda Ortado¤u’nun enbüyük ifl merkezi olan Ostim’e hoflgeldiniz di-yoruz.

Yeni Adresleri; ‹vedik Org. San. BölgesiA¤aç ‹flleri 21. Cad. 600. Sokak No: 2 Ostim -ANKARA

SEKTÖRDEN HABERLER

Sandvik’in Yeni ‹flyeri

Sandvik’in Aç›l›fl Töreni

immb kasim filmmmm - ismakinalari.org.tr · leme sistemini aç›lmal›d›r. delme esnas›nda,...

Documents