Erseqqissaaneq Utoqqarnut

suliassaqarfimmik ingerlatsinermik

takussutissiaq

Immikkoortoq 1

Ineriartorneq Utoqqarnut suliassaqarfiup

ineriartornissamut periarfissaanik misissuineq

Innuttaasunik

peqataatitsineq

Immikkoortoq 2

Pilersaarusiorneq Politikkikkut anguniakkat

piviusunngortinniarlugit ineriartortitsinermik

pilersaarut

Immikkoortoq 3

Immikkoortumut pilersaarut

Utoqqarnut suliassaqarfik

Kommuneqarfik Sermersooq

1

INDHOLD

ILISARITITSINEQ 2

IMMIKKOORTOQ 1: ERSEQQISSAANEQ 2

1. UTOQQAAT ILISARNAATAAT 3 KOMMUNEQARFIK SERMERSOOQ 2014 - UTOQQAAT 4 INNUTTAASUT NIKERARNERAT 5 INNUTTAASUT KATITIGAANERAT ALLANNGORIARTORTOQ 6 PEQQISSUSEQ NAPPAATILLU 8

2. KOMMUNEQARFIK SERMERSUUMI UTOQQARNUT NEQEROORUTIT 9 UTOQQARNUT NAJUGAQARFIIT NEQEROORUTAASUT 10

ULLOQ UNNUARLU PAAQQUTARINEQARFIIT 11 ULLUUNERANI ORNITTAKKAT 12 KOMMUNIP PAAQQINNIFFIINI UNAMMILLERNARTUT PERIARFISSALLU 13 NEQEROORUTIT ALLAT 14 PILERSUINERMUT IKIORSIISSUTIT 16

3. AAQQISSUUSSAANEQ AAMMA INGERLATSINEQ 17 INERSIMASUNIK ISUMASSUINERUP AAQQISSUUSSAANERA 18 INERSIMASUNIK ISUMASSUINERMIK IMMIKKOORTOQ 19

UTOQQARNUT SULIASSAQARFIMMI SULISUT 20 PILLORISSAASUT AAMMALU TIMIMIK SUNGIUSAASUT SULEQATIGIIT AAMMA ANGERLARSIMAFFIMMI IKIORTIT 21

ANGERLARSIMAFFINNI IKIORTINI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 23 PILLORISSAASUT AAMMALU TIMIMIK SUNGIUSAASUT SULEQATIGIIT AAMMA ANGERLARSIMAFFINNI IKIORTINI SULISUT 24

OQARTUSSAATITAASUT 25 OQARTUSSAAFFEQARFIMMI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 26 UTOQQARNUT INNARLUUTILINNULLU INISSIANUT INISSITSITERISARTUT 26 OQARTUSSAATITAANERMIK SULIALLIT 27

UTOQQAAT SIUNNERSUISOQATIGIIT 28

4. PITSAASSUSEQ AAMMA PIGINNAASAT 29 SUKAKKUUTAARTUMIK AAQQISSUUSSINERMIT SULIASSAQARFIIT AKIMORLUGIT INGERLATSINERMUT 30 PITSAASSUTSIMUT MALERUAGASSAT 31

5. PUIGORTUNNGORNERMIK SULIASSAQARFIK 32 PUIGORTUNNGORTUNIK ATAQATIGIISSAARINEQ 34 KOMMUNEQARFIK SERMERSUUMI PUIGORTUNNGORTUT 35 PUIGORTUNNGORTUNIK SULIASSAQARFIMMI UNAMMILLIGASSAT PERIARFISSALLU 36

6. PIGINNAANNGORSAQQINNEQ 37

7. TIKIKKUMINASSUSEQ 38

8. ISUMAGINNINNEQ AALLAAVIGALUGU TEKNOLOGI 39

2

Ilisarititsineq

Immikkoortumut pilersaarusiaq pillugu

Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut, Inuussutissarsiornermullu

Ataatsimiititap 3. februaari 2014 akuersissutigaa utoqqarnut

politikkimik aamma utoqqarnut suliassaqarfik pillugu

pilersaarusiortoqassasoq.

Immikkoortumut pilersaarummik sulinermi utoqqarnut politikki

akuulluinnarpoq.

Siunertat pingaarnersaraat utoqqarnik suliassaqarfimmi

kommunip anguniagai suliniutaalu imminnut ataqatigiinnerat

qulakkeerniassallugit ersarissarissassallugillu.

Siunissami utoqqarnik suliassaqarfiup ilusissaanik

ineriartortitsinermi immikkoortumut pilersaarut ilisimasanik

katersiviussaaq aamma kommunip 2015-imiit 2024-mut

utoqqarnut suliassaqarfimmik ingerlatsinerani pilersaarusiorfittut

aqutsinermilu sakkutut atuutissalluni. Immikkoortumut

pilersaarut ingerlaavartumik nutarterneqartassaaq, ikinnerpaamik ukiut 3 ingerlaneranni.

Siunertaq

Pingaarnersiukkat tunngavissaannik pilersitsinerit

Ingerlatsineq ineriartortitsinerlu attartuut qulakkeernerat

Aningaasaqarnermik patajaatsumik qulakkeerinninneq

Politikkikkut anguniakkanik piviusunngortitsineq

Suliniarfigineqartut

Pilersaarummik sulineq suliniarfigineqartunut 7-nut aggugaavoq

suleqatigiissitat 7, suliaraat:

1 Utoqqaat ilisarnaataat & Neqeroorutit – 2 Aaqqissuussaaneq &

Ingerlatsivik – 3 Pitsaassutsit – 4 Puigortunngorneq – 5 Pillorissarneq

– 6 Ineqariaatsit & Atoruminassutsit – 7 Teknologi atorlugu inuunermi oqilisaatit

A

B

C

Immikkoortumut pilersaarummi immikkoortut

Pilersaarut pingasoqiusanngorlugu aggugaavoq:

Immikkoortoq 1: Erseqqissaaneq – killiffimmik nassuiaaneq

Immikkoortoq 2: Ineriartorneq – innuttaasunik peqataatitsineq

Immikkoortoq 3: Pilersaarusiorneq

Immikkoortoq 1: Erseqqissaaneq

3

A

B

C

1. Utoqqaat ilisarnaataat

Innuttaasut utoqqalisut assigiinngitsunut

pingasunut immikkoortiterneqarsinnaapput:

1) Utoqqaat peqqissut uummaarissullu 2) Utoqqaat pitsorluutillit imminnulli

isumagisinnaasut 3) Utoqqaat nukillaarsimasut

isumassorneqarnissamik ikorfartorneqarnissamillu pisariaqartitsisut

Piffissami matumani immikkoortitikkat taakkua pillugit Kommuneqarfik Sermersuumi illoqarfinni

nunaqarfinnilu agguataarsimanerat kisitsisaatigineqanngillat.

B

C

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat 65-sit qaangerlugit

ukiullit agguaqatigiinnerat

869

3

2

6 Qeqertarsuatsiaat

167

1

5

Arsuk

28

94 Kapisillit

1

1

1

7

Kuummiut

Isortoq

Sermiligaaq Kulusuk

1

9 1

1

Tiniteqilaaq

0

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat

ilisarnaataat 2015

Kommunimi tamarmi 1. marts 2015, utoqqalinersiallit 1261 kiisalu 60-64-inik ukiullit 1064.

Kommunimi illoqarfinni nunaqarfinnilu utoqqaat ukiui, arnaaneri angutaanerilu naapertorlugit agguataarneqarnerat ataani assiliartaliussami kisitsisinilu takuneqarsinnaapput.

4

Kommuneqarfik Sermersooq 2014 - Utoqqaat

Sumiiffik Innuttaasut

amerlassusaat 60-64

ukiullit 65-79

ukiullit 80-90

ukiullit +91

ukiullit

Utoqqalinersiallit

amerlassusaat

Kommuneqarfik Sermersooq

22317 1064 1119 139 3 1261

Angutit 11724 613 634 55 1 690

Arnat 10593 451 485 84 2 571

Byer 981 129 2 1111 Angutit

Arnat

Bygder 82 10 1 93 Angutit 50 2 0 52 Arnat 32 8 1 41

Nuuk 16992 795 765 102 2 869 Angutit 448 445 39 1 514

Arnat 347 320 63 1 376

Qeqertarsuatsiaat 198 8 20 5 1 26 Angutit 5 14 0 0 14 Arnat 3 6 5 1 12

Kapisillit 66 11 1 2 0 3 Angutit 8 0 1 0 1

Arnat 3 1 1 0 2

Paaamiut 1496 98 149 18 0 167 Angutit 60 74 9 0 83 Arnat 38 75 9 0 84

Arsuk 95 13 14 1 0 15 Angutit 7 8 0 0 8

Arnat 6 6 1 0 7

Tasiilaq 2093 70 87 7 0 94 Angutit 45 45 4 0 49 Arnat 25 42 3 0 45

Sermiligaaq 197 9 11 0 0 11 Angutit 6 6 0 0 7

Arnat 3 5 0 0 5

Isortoq 79 4 0 0 0 0

Angutit 2 0 0 0 0 Arnat 2 0 0 0 0

Kulusuk 242 14 16 1 0 17 Angutit 8 9 1 0 10

Arnat 6 7 0 0 7

Tiniteqilaaq 113 6 10 1 0 11 Angutit 2 5 0 0 5 Arnat 4 5 1 0 6

Kuummiut 309 17 19 0 0 19 Angutit 12 14 0 0 14

Arnat 5 5 0 0 5

Ittoqqortoormiit 426 15 26 2 0 28 Angutit 8 13 1 0 14 Arnat 7 13 1 0 14

5

Innuttaasut nikerarnerat

Utoqqartavut amerliartorput Kommuneqarfik Sermersooq pingaartumik illoqarfiit pingaarnersaat Nuuk - nunatsinni inoqarfiit amerlanerit paarlattuanik - inuttusiartorpoq. Taamaattoq innuttaasut katitigaanerat misissoraanni innuttaasut sorliit isiginerlugit apeqqutaalluni assiliaq nikerarsinnaavoq. Utoqqartavut amerliartorput inuusuttulli amerliartoratik aamma sulisinnaassut ikiliartorput.

Kommunimi innuttaasut nikerarnerisa ineriartornera makkuninnga malunnaateqarpoq:

Ukiuni qulikkuutaani tullerni kommunimi utoqqaat amerleriarujussuassapput.

2040-mi 75 sinnerlugit ukiullit pingasoriaammik maannamiit amerlanerit

Puigortunngornermik eqqugaasut amerliartortut

Nunaqarfinni utoqqaat amerlanerit – taakkuninngali isumassuisinnaasut ikinnerit

Utoqqarnik sullissinermi unammilligassat

Soorlu ass. 1-imi takuneqarsinnaasoq siunissami unammilligassat arlaliusinnaapput taakkununnga aaqqiissutissat ukiuni tulliuttuni kommunimit tamaviaarunneqartariaqartut. Ataaniipput apeqqutit immikkoortumut pilersaarut aqqutigalugu akissutissaannik pissarsiffigerusutavut:

Utoqqaat angerlarsimaffimminni sivisunerpaamik najugaqarsinnaaqqullugit qanoq ikiuuttoqarsinnaava?

Utoqqarnik sullissineq qanoq

kajuminnartunngortissavarput?

Utoqqaat amerliartornerannut naapertuuttumik najugaqariaaseq sorleq naleqqunnerpaava?

Nappaatit sorliiit immikkut isiginiassavagut?

Utoqqaat eqeersimaartumik inuuneqaannarsinnaaqqullugit qanoq iliortoqassava?

Utoqqaat imminnut ikioqatigiinnissaannut qanoq ikiuussinnaavugut?

Nammineq kajumissuseq aallaavigalugu utoqqarnik ikorfartuinermik sulerusussuseqarneq qanoq iliorluta annertusassavarput??

Teknologi nutaaq qanoq atussavarput?

Figur 1: Kommuneqarfik Sermersuumi 2000-2040, utoqqaat 65-it sinnerlugit ukiullit siumoortumik naatsorsorneqarnerat. Paasissutissat: Nunatsinni Kisitseqqissaartarfik

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

Antal ældre - 65+

Figur 1 missingersuutaanngilaq siumoortumik naatsorsuinerinnaavoq, ass. piffissami tassani malunnaatilimmik Nuummut nussortoqarsinnaanera ilanngunneqanngilaq.

6

Figur 3: Ukioqatigiikkuutaani pingasuni ineriartorneq, 1980-

2013, indeks 1980 = 100,0

Kilde: Naatsorsueqqissaartarfik, Kisitsisaataasivik, marts 2013

Assitaliussap ersersippaa, ukiuni qulikkuutaani pingasuni meeqqat 15-it inorlugit ukiullit amerlassusiat taamaaginnangajassimasoq taamaattoq piffissami tassani utoqqaat amerliartuinnarsimallutik.

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Ind

ek

s 1

98

0 =

10

0,0

Børn Arbejdsstyrke Ældre

Figur 2: 1980-2013, Nuna tamakkerlugu aamma

Kommuneqarfik Sermersuumi pilersuisinnaasut

amerlassusiat

Note: Pilersuisinnaasut amerlassusiat naatsorsorneqarpoq

meeqqat utoqqaallu amerlassusiat sulisinnaasut

amerlassusiannut agguarlugu. (18-64 ukiullit).

Kilde: Ingerlatsivik, Naatsorsueqqissaartarfimmi marsi 2013

kisitsisaataasivimmiittut tunngavigalugit. Assitaliussap ersersippaa kommunimi aamma nuna tamakkerlugu pilersuisinnaasut amerlassusiat assigiinginnangajattut.

0,30

0,35

0,40

0,45

0,50

0,55

1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010

Hele landet

Kommuneqarfik Sermersooq

Isumaginninnerup ineriartorteqqinnissaanut periarfissat aamma utoqqaat pitsaasumik inuuneqarnissaannut qulakkeerinnissami innuttaasut ukiumikkut qanoq agguataarsimanerat apeqqutaalluinnarpoq.

Innuttaasuni ukioqatigiiaat allanngoriartornerat pilersuisinnaasut amerlassusiat aallaavigalugu nalilersorneqarsinnaavoq.

Innuttaasut katitigaanerat allanngoriartortoq

Pilersuisinnaasut amerlassusiat

Innuttaasut sulisinnaasut aallaavigalugit pilersuisinnaasut

amerlassusaat naatsorsorneqartarpoq meeqqat utoqqaallu

suliffissaqartitsiviup avataaniittut amerlassusaannut

nallersuussinikkut.

Pilersuisinnaasut amerlassusaasa ineriartornerat figur 2-mi

Kommuneqarfik Sermersooq aamma nuna tamakkerlugu

kisitsisit aallaavigalugit naatsorsorneqarsimapput.

Figur 3-mi ukioqatigiiaani pingasuni piffissamit 1980 - 2013-imut naatsorsorneqarneri assiliartamiipput.

7

1984 1994 2004 2014 2024 2034 2040

Inuit

Katillugit 52.347 55.419 56.854 56.282 55.538 54.269 53.354

0-6 6.552 7.876 6.346 5.594 5.693 5.275 5.095

7-17 10.608 9.407 10.763 8.803 8.344 8.216 7.866

18-24 8.768 5.145 5.534 6.358 5.331 5.073 5.015

25-64 24.521 30.652 31.087 31.285 30.547 28.078 27.602

65-74 1.319 1.681 2.332 3.044 3.957 5.094 4.430

75+ 579 658 792 1.198 1.666 2.533 3.346

Procent

0-6 12,5 14,2 11,2 9,9 10,3 9,7 9,5

7-17 20,3 17,0 18,9 15,6 15,0 15,1 14,7

18-24 16,7 9,3 9,7 11,3 9,6 9,3 9,4

25-64 46,8 55,3 54,7 55,6 55,0 51,7 51,7

65-74 2,5 3,0 4,1 5,4 7,1 9,4 8,3

75+ 1,1 1,2 1,4 2,1 3,0 4,7 6,3 Paasissutissat: Ilaqutariinnermut Inatsiseqarnermullu Naalakkersuisoqarfik 2014

Innuttaasut ukiuisa agguataarsimanerat 2040-p tungaanut isigigaanni takuneqarsinnaavoq sulisinnaasut arriitsumik ikiliartortut paarlattuanik innuttaasut utoqqanngortut amerliartupiloorlutik.

Nunatsinni innuttaasut ukiuisa agguataarsimanerat

8

Peqqissuseq aamma sammisat Nuummi utoqqarpassuit innuttaapput nukissaqarluartut namminneq angerlarsimaffimminni najugallit. Peqatigiiffinni sammisaqartitsivinnilu peqataalluartut. Nuummi utoqqaat eqeersimaartumik inuunermik ingerlatsiinnarnissaannut periarfissaqarluarpoq. Sammisassaqaqaaq, taakkununnga ilaallutik ulluunerani orninneqarsinnaasut sammisaqartitsiviillu kommunimit ingerlanneqartut, utoqqarnulli peqqissunut sammisassat amerlanerit peqatigiiffinnit kajumissuseqartunit aallartinneqarsimapput.

Utoqqaat pisinnaasaat aallaavigalugit sammisaqartitsivinni assigiinngitsunik sammisaqartinneqartarput. Tassaasinnaapput eqaarsaaqatigiinnerit, inuit sammisaqaqatigiinneri, inuussutissat peqqinnartut aallaavigalugit ullut sammisaqarfiusut taakkununngaluunniit assingusut.

Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu

Illoqarfinni nunaqarfinnilu Nuup avataaniittuni sammisassatut neqeroorutit peqatigiiffiillu amerlanngillat. Nunaqarfinni utoqqaat ilaquttaminnit

ikorfartorneqarnissamik pisariaqartitsipput.

Nuup avataani illoqarfinni nunaqarfinnilu angalaarsinnaaneq suli ajornakusoorpoq, pingaartumik utoqqarnut piginnaanikillisimasunut ass. pitsorluuteqalersimasunut.

Peqqissuseq nappaatillu

Peqissutsip nappaatillu nassuiarneqarnerat

Kommuneqarfik Sermersuumi innuttaasut assigiinngitsut peqqissusiat nappaataallu pillugit nassuiaasiortoqarsimanngilaq. Aqutsiveqarfiulli utoqqarnik sullissinini aqqutigalugu utoqqaat peqqissusaannik, sammisaannik nappaataannillu ilisimasaqarluarluni.

Nappaatit

Nappaatit utoqqarnit atugaalersartut nalinginnaanerpaat tassaapput:

Utoqqalineq pissutigalugu qajannarsineq

Utoqqalineq pissutigalugu qajannarsinermi ilisarnaataapput piumassuserinngisamik sanigorneq, qasoqqaneq, timimik annikinnerusumik aalatitsineq, nalinginnaasumit nukillaanganeruneq imaluunniit naammattumik nerisaqannginneq. Qajannarsineq utoqqalinermik kisimi tunngaveqartuaannanngilaq.

Nappaatit inooriaatsimit aallaaveqartut

Nappaatit inooriaatsimit aallaaveqartut inuunermik ingerlatseriaatsit peqqutaallutik pinngortarput. Utoqqaat amerlasuut tupatortarsimanerup, imigassartortarsimanerup timimullu ilungersunartumik sulerulussimanerup kingunerisaanik nappaateqalersarput. Utoqqaat akornanni sukkortut, pualavallaartut gigteqarnerlu pissutigalugu pitsorluttut amerliartornerat takussaavoq. Isit qasertortaqalersut, pualluutit, tuberkulose, puigortunngornerit assigiinngitsut kræftimillu nappaateqalersarnerit inooriaatsimit aamma aallaaveqartut nappaatigineqarput. Aamma utoqqaat amerlasuut qaratsakkut aanaartoornernik taqqanillu milittoornernit eqqorneqartarput.

Puigortunngorneq

Utoqqaat amerliartornerat ilutigalugu puigortunngornermik nappaatillit aamma

amerliartorput. (imm. 5 takuuk).

9

2. Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnut neqeroorutit

Neqeroorut Nuuk Qeqertar-

suatsiaat

Kapisillit Paamiut Arsuk Tasiilaq Tunumi

Nunaqarfiit

Ittoqqor-

toormiit Angerlarsimaffinni ikiortit x x x x x x x x

Utoqqaat najugaqatigiiffiat x x x X

Utoqqaat angerlarsimaffiat x x

Qasuersaarfissat x x* x x x x*

Sungiusarneq

qasuersaarnerlu x

Nerisassanik aatsineq x

Attassiinnarnissamut

sungiusarneq x x** x** x** x** x** x** x**

Ikiorsiissutit

angerlarsimaffinnik

allannguinerit

x x x x x x x x

Ingerlanneqarnerit

innarluutilinnut bussit x x

Ulluunerani ornittakkat x x

Ullukkut angerlarsimaffik x

Ikorfartorti x x x x x x x x

Sullissisoq x x x x x x x x

Angerlarsimaffinnut

pulaartartoqarneq x x x x x x x x

Puigortunngortut pillugit

siunnersuineq x x x x x x x x

* Utoqqaat najugaqatigiiffianni inissaqarpat

**Peqqissaasoqatigiit angalasut ukiumut 1-2 tikittarput inuit ataasiakkaat naliliiffigereerlugit sungiusaatissaannik

tunniussisoqarsinnaavoq

B

Botilbud til ældre i Kommuneqarfik Sermersooq

Paaqqinniffiit/Utoqqaat illui

Utoqqaat najugaqatigiiffiat

Qasuersaarneq

Inissiisarfik nakkutigisaq

Qeqertarsuatsiaat

10

Paaqqinniffiit/Utoqqaat illui Innuttaasunut namminneq angerlarsimaffimminni najugaqarsinnaajunnaartunut paaqqinniffik ulloq unnuarlu sulisulik. Tamanna atuuppoq innuttaasut namminneerlutik:

Inuttut eqqiluisaarnermik ingerlatsisinnaajunnaartut, atisalersornermik atisaajarnermik anartarfiliarnermulluunniit sapiutilersut taamaaliornissaminnulluunniit iliuuseqarsinnaajunnaarsimasut

Nerillutillu imersinnaajunnaartut taamaaliornissaminnulluunniit iliuuseqarsinnaajunnaarsimasut

Aalaniarunnaartut

Sammisassaqarniarunnaartut

Ikiortissarsiorsinnaajunnaartut

Utoqqarnut innarluutilinnullu

naleqqussakkat

Najugaqarfik utoqqarmut imaluunniit innarluutilimmut naleqqussagaq tassaavoq; inissiaq imaluunniit illu utoqqaap imaluunniit innarluutillip pisariaqartitai naapertorlugit aaqqissuussaq.

Inissiat utoqqarnut imaluunniit innarluutilinnut naleqqussakkat sulisoqartinneqanngillat.

Innuttaasunut utoqqarnut imaluunniit innarluutilinnut naleqqussakkamik inissinneqarnissamut

Kommuneqarfik Sermersooq akuersisartuuvoq. Iserit

aamma INI aqqutigalugit init.

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Innuttaasut namminneq angerlarsimaffimminni najugaqarsinnaajunnaartut paaqqutarineqarnissamik pisariaqartitsinngitsut najugaqarfiat ulloq unnuarlu sulisulik.

Utoqqaat ikorfartorneqaraluarlutik namminneq angerlarsimaffimminni pisinnaajunnaartut utoqqaat

najugaqatigiiffianni inissamik qinnuteqarsinnaapput.

Inissiisarfik nakkutigisaq

Innuttaasut paarisariaqartut paaqqutarineqarfinni isumagineqarsinnaanngitsut akulikitsumik alakkarneqartussat, nakkutigisariallit aamma ulluinnarni aaqqissuussanik pisariaqartitsisut inaat. Siunertaavoq innuttaasut immikkut ittunik pisariaqartitsisut naleqquttunik ineqarnissaat qulakkeerniassallugu. Innuttaasoq najugaqartussaq puigortunngornermik annertuumik annertoorujussuarmilluunniit imaluunniit nappaammik assingusumik atugaqartutut naliliiffigineqarsimassaaq.

Inissiisarfik nakkutigisaq ulloq unnuarlu sulisoqarpoq.

Utoqqarnut najugaqarfiit neqeroorutaasut

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat paaqqutarineqarnissamik

isumassorneqarnissamillu assigiinngitsunik pisariaqartitsisut ineqarfiusinnaasunik makkuninnga neqeroorfigineqartarput:

Paaqqinniffiit

Utoqqaat illui

Utoqqaat najugaqatigiiffii

Inissiisarfik nakkutigisaq

Kommunimi ulloq unnuarlu

angerlarsimaffiit

Nuummi paaqqutarineqarfiit 2 Nuummi inissiisarfik nakkutigisaq 1 Paamiuni utoqqaat illuat 1 Arsummi utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Qeqertarssuatsiaani utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Tasiilami utoqqaat najugaqatigiiffiat 1 Ittoqqortoormiini utoqqaat najugaqatigiiffiat 1

Inissiisarfik nakkutigisaq nutaaq Inissiisarfik nakkutigisaq ataaseq kommunimit ingerlanneqarpoq (Tikitaq), Nuummiippoq arfinilinnullu inissaqarluni. Immikkoortortaq 1. maaji 2015 Ippiarsummut nuunneqassaaq, taamaasilluni inissat qulinngorlutik taakkunannga aappariinnut ini ataaseq.

11

Pillorissaavik

Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483

3900 Nuuk

Sungiusarfik qasuersaarfik

qulingiluanik inissalik

Tikitaq

Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483

3900 Nuuk

Inissiisarfik nakkutigisaq arfinilinnik

inissalik

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Ittoqqortoormiit

Postbox 84

3914 Tasiilaq

Utoqqaat najugaqatigiiffiat 16 –inik

inissalik

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Tasiilaq

B-2439

Qeqertarsuatsiaat

Ældrekollektiv med 10 pladser

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Utoqqallak

William Jensenip Aqq. 2

3940 Paamiut

Utoqqaat angerlarsimaffiat19-inik

inissalik

Utoqqaat Illuat Paamiut

Attartu 107

3905 Nuussuaq

Paaqqinniffik 20-nik inissalik

Ippiarsuk

Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483

3900 Nuuk

Paaqinniffik 37-inik inissalik

Utoqqaat Illuat Nuuk

Ulloq unnuarlu paaqqutarineqarfiit

Qanganitsat Tuaat B-255

3980 Ittoqqortoormiit

Utoqqaat najugaqatigiiffiat arfineq-

marlunnik inissalik

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Arsuk

B947

3932 Arsuk

Utoqqaat najugaqatigiiffiat arfineq-

pingasunik inissalik

2. juni 2014 kommunalbestyrelsi

aalajangiivoq Arsummi Utoqqaat

najugaqatigiiffiat matuneqassasoq

najugaqartoq kingulleq Paamiuni utoqqaat illuanni inissaqalerpat.

12

Ulluunerani ornittagaq

Utoqqalinersiallit aamma siusinaartumik soraarnerussutisiallit peqataatinneqarnissamik

pisariaqartitsisut kisimiippallaarnissamullu pinaveersaartitsissutitut ulluunerani sammisassaqartitsivittut neqeroorut.

Neqeroorut innuttaasunit namminneerlutik assamminnik errortuisinnaasunit, perusuersarsinnaasunit, nerisassaminnik kivitsisinnaasunit, nerillutillu imersinnaasunit inunnullu allanik attaveqarsinnaasunit atorneqarsinnaavoq.

Ulluunerani angerlarsimaffik

Ulluunerani angerlarsimaffik siusinaartumik soraarnerussutisialinnut utoqqalinersialinnullu immikkut ikorfartorneqarnissamik peqataatinneqarnissamillu pisariaqartitsisunut neqeroorutaavoq.

Innuttaasut assamminnik errortuinissamut, perusuersarnissamut, nerinissamut imernissamullu ikiortariaqartut inooqatigiillu akornanniinnissamik ajornartorsiuteqartut ulluunerani angerlarsimaffimmik atuisuusinnaapput.

Ulluunerani ornittakkat

Kommuneqarfik Sermersuumi ulluunerani

ornittakkat assigiinngitsut marluk neqeroorutaapput

Ulluunerani ornittagaq

Ulluunerani angerlarsimaffik

Rasmuuseeqqap Aqq.3 B-1483

3900 Nuuk

Ulluunerani angerlarsimaffik isikaneq marlunnik inissalik

Utoqqaat Illuat Nuuk Ippiarsuk

Aqqusinersuaq15 A

3900 Nuuk

Nuummi illu sammisaqartitsivik

Inissat 60-it

Pilutaq

13

Attartu 107

3905 Nuussuaq

Ulluunerani ornittagaq 33-inik inissalik

Ulluunerani angerlarsimaffik 19-inik

inissalik

Unammillernartut

Paamiuni Utoqqaat Angerlarsimaffiat

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaat amerleriarsimaneri

pissutigalugu utoqqaat illuani inissat amerlineqarnissaat

annertuumik pisariaqartinneqartoq paasinarsisimavoq.

Paamiuni utoqqaat 65-it sinnerlugit ukiullit 2005-imi 137-

iusimapput, 2015-imilu 167-it. Tamatuma saniatigut aamma

puigortunngortut amerligaluittuinnarput, taamaammallu

taakkununnga naleqquttumik illersukkamik imikkoortuliortoqartariaqarluni.

Aaqqiissutissat

Paamiuni nutaamik utoqqarnut

angerlarsimaffiliornissaq kommunip

pilersaarutigaa. Sanaartugassaq

pilersaarusiorneqareerlunilu

aningaasaliiffigineqareerpoq. Pilersaarutit

malillugit 2016-imi sanaartorlugu

aallartinneqassaaq.

Tasiilami Utoqqaat Angerlarsimaffiat

Maannakkut utoqqaat angerlarsimaffiat utoqqarnut

najugaqatigiiffittut sanaajuvoq, taamaalillunilu

nammineersinnaanerusunut naleqqussagaalluni. Utoqqaat

amerliartuinnarneri (2005-imi 58-iniit 2015-imi 94-inut

amerleriarneq) kiisalu utoqqaat paaqqutarisariallit

amerliartornerat pissutigalugit, utoqqarnut amerlanerusunut

paaqqutarisarialinnullu inissalimmik nutaamik utoqqarnut

angerlarsimaffiliornissaq pisariaqartinneqarpoq.

Tasiilami nutaamik utoqqarnut

angerlarsimaffiliornissaq kommunip

pilersaarutigaa. Sanaartornissamut najoqqutassaq

2015-ip naanerani piariissaaq. Sanaartugassaq

aningaasaliiffigineqassaaq.

Ittoqqortoormiini utoqqarnut najugaqatigiiffik

Utoqqarnut najugaqatigiiffik pisoqalillunilu

aserfallassimaqaaq, ukiuni amerlasuuni

aserfallatsaalineqarsimannginnera malunnarluni. Utoqqarnut

najugaqatigiiffik 6-inut inissaateqarpoq,

aalajangersimasumilli najugaqartut 7-iugajupput,

utaqqisuniittoqarlunilu, piffissallu ilaani innuttaasut

peqqissartereernermik kingorna oqilisaanneqarnissamik

pisariaqartitsisut eqqarsaatigalugit

ilungersunartorsiortoqarsinnaasarpoq, nunamilu sumiiffiit

pissutaallutik utoqqaat angerlarsimaffianut nuunnissaq

ajornartarluni.

Utoqqarnut najugaqatigiiffiup allilernissaanut

nutarternissaanullu kiisalu allissutaata

katerisimaarfittaqarnissaanut,

toqqorsivittaqarnissaanut il.il periarfissat

ingerlatsiviup misissussavai.

Kommunip paaqqinniffiini unammillernartut

periarfissallu

Nuummi oqilisassisarneq paaqqutarisariallillu najugaqarfii

Paaqqutarisarialinnik oqilisaanneqartussanillu inissanut utaqqisoqarpoq.

Puigortunngortunut immikkoortortaq Utoqqaat

Angerlarsimaffianiit Ippiarsummut

nuunneqariarpat, Utoqqaat angerlarsimaffiat

allanngortiterlugulu allilerneqarsinnaanngussaaq,

taamaalilluni inissat 6-inik ilasinnaanngussallutik –

paaqqutarisarialinni marluk oqilisaassivimmilu 4-t

– sammisassaqartitsivialu

nutarterneqarsinnaassaaq. 2016-imi allilernissaanut

5,225 mio. koruunit immikkoortinneqareerput.

14

Ikiuutit aamma ininik allannguinerit

Innuttaasut innarluuteqarnertik imaluunniit nappaateqarnertik pissutigalugu ulluinnarni suliassanik nalinginnaasunik nakkutiginninnissamik ajornartorsiuteqartut ikiuutinik iniminniluunniit allannguinissamik pisariaqartitsisut ikiorserneqarsinnaapput. Inimik allannguinissamut ikiorsiisoqartarpoq, inip naleqqussartariaqarnera pisariaqavitsillugu.

Ikiorsiissummik tassannga pissagaanni pinngitsoorani:

Innuttaasoq ataavartumik innarluuteqassaaq tassa pigiuaannagassaminik ajoqusersimassaaq

Ikiuutit imaluunniit inimik allanngortitsineq pissutsinik annertuumik aaqqiissutaassaaq

Ulluinnarni annertuumik oqilisaataassaaq

Siunertaavoq innuttaasup sapinngisaq naapertorlugu sivisunerpaamik nammineq angerlarsimaffimmini najugaqarnissaa.

Neqeroorutit allat

Neqeroorutit suut?

Angerlarsimaffimmi ikiortit

Eqaarsaarneq sammisassatullu neqeroorutit

Pinaveersaartitsissutitut angerlarsimaffinni pulaarneq

Ikiuutit

Angerlarsimaffinnik allanngortiterinerit

Nerisaqarneq pillugu aaqqissuussineq

Angallanneqarnissamut periarfissat

Oqilisaavigineqarneq

Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq

Ikorfartorneqarnissamik aaqqiissutit

Pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffinnut pulaartarneq

Innuttaasut tamarmik 75-inik ukioqalersimasut ukiumut marlonarlutik angerlarsimaffimminni pulaarneqarnissamik neqeroorfigineqartarput.

Pulaarneqarneq innuttaasumut akeqanngilaq. Pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffimmi pulaarneqarneq ajornartorsiummik aalajangersimasumik aallaaveqartariaqanngilaq. Pulaarnermi pisinnaassuseq nalilerneqartarpoq ajornartorsiutaalersinnaasunillu siumungaaq iliuuseqartoqarsinnaalluni. Kiffartuussineq taanna inatsisitigut pisusaaffiunngilaq.

Angerlarsimaffimmi ikiorti

Utoqqaat sivisunerpaamik namminneq angerlarsimaffimminni najugaqaannarnissaat tapersersorlugu angerlarsimaffimmi ikiortit ikiorsiissutigineqartarput. Ikiorserneqarneq tassaasinnaavoq:

Inuttut eqqiluisaarneq

Eqqiaaneq

Pisiniarnermik ikiorneqarneq

Asaaneq

Nunaqarfinni ikummatissamik imermillu aallernerit

Illoqarfinni nunaqarfinnilu tamaginni

angerlarsimaffimmi ikiorti neqeroorutigineqartarpoq.

Pisinnaajuarumalluni sungiusarneq

Innuttaasunut ulluinnarni pisinnaassutsimik pigisaqaannarumasunut pisinnaajuaannarumalluni sungiusarneq neqeroorutaavoq. Sungiusarnerni ulluinnaat pingaarutilinnik imaqarnissaannik ingerlatsilerumasunut imaluunniit attassiinnarumasunut periarfissiineq siunertaavoq.

Pingaartinneqarpoq innuttaasup sapinngisani naapertorlugu:

Sungiusarnissamik pilersaarusioqataalluni nammineq anguniagassaliussasoq

Akisussaaqataalluni pilersaarutaasutut sungiusaqataassasoq

Imminut ikiorneruneq anguniagaavoq

Najugaqarfittut neqeroorutit, ulluunerani sammisassat aamma pilersuisuuneq pissutigalugu tapiissutit saniatigut Kommuneqarfik Sermersooq pingaarutilinnik arlalinnik neqerooruteqarpoq innuttaasut utoqqalisut ulluinnarni oqinnerusumik atugaqarnissaat angujumallugu.

Neqeroorutit taakkua aallaavigaat, innuttaasup ulluinnarni inuunermini sapinngisaq naapertorlugu imminut ikiorsinnaanissaanut periarfissaqartinnissaa

15

Angallanneqarneq

Innuttaasoq nammineq angalaarsinnaanngippat imaluunniit pisortat ingerlataannik bussinik ilaasinnaanngippat illoqarfinni innarluutillit bussiinik angallanneqarsinnaanermut innersuunneqarsinnaavoq. Bussinik angallanneqarnerit tamarmik nammineq akilerneqassapput 8 kr. Kommune Paamiuni Nuummilu innarluutilinnut

bussinik pigisaqarpoq.

Nerisaqartitsineq

Innuttaasut namminneq kissartunik nerisassiorsinnaanngitsut nerisassanik pajunneqartarnissaat akuersissutigineqarsinnaavoq. Nerisassat sap.ak. ulluini tamaginni innuttaasup angerlarsimaffianut aanneqartarput. Immikkut nerisaqartitsineq nakorsamit innersuussineq aallaavigalugu isumaqatigiissutaassaaq.

Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq

Puigortunngorneq pillugu siunnersorneqarneq innuttaasumut puigortunngortumik ikiorsiinerup tamakkiisup iluaniippoq, sulisumit innuttaasumik attaveqartumit ingerlanneqartussaalluni. Ajornartorsiummik pilersoqassappat immikkut siunnersorneqarneq pisariaqartinneqarluni ilaqutaasulluunniit itinerusunik apeqqutissaqarpata Kommuneqarfik Sermersuumi Puigortunngortunut

Ataqatigiissaarisoq attavigineqarsinnaavoq.

Tallimangornermi telefonikkut attavigineqarsinnaavoq

nal. 10-12.

Qasuersaarneq

Utoqqaat eqaarsaarnissamik aamma qasuersaarnissamik neqeroorfigineqarsinnaapput:

Napparsimmavimmit angerlarsimaffimmut ikaarsaariarnermi ikorfartorneqarnermik pisariaqartitsinermi

Innuttaasup nammineq angerlarsimaffimmini kisimiilluni najugaqaannarsinnaaneranik paasiniaanerup nalaani

Qasuersaartinneqarnissamik pisariaqartitsisoqartillugu innuttaasoq ulluinnarni

inooqatigisaminik najugaqateqartoq kisimiillunilu angerlarsimasinnaanngippat

Ineqarneq pillugu ajornartorsiortoqartillugu nammineq angerlarsimaffimmi najugaqaannarnissaq illersorneqarsinnaanngippat

suliniutaasinnaasullu allat periarfissaatinnagit.

Neqeroorutit allat

16

Utoqqalinersiat

Utoqaalinersiaqalerneq 65-inik ukioqalernerup kingorna qaammatip aallaqqaataanit atuutilersinnaavoq. Inatsisartut inatsisaat nr. 3, 7. maj 2007, § 27, stk. 3 naapertorlugu 65-inik ukioqalereernerup kingorna utoqqalinersiaqalernissaq qinnutigigaanni qinnuteqaatip tunniunnerata kingorna qaammatip aallaqqaataani utoqqalinersiat tunniunneqassapput. Inuit siusinaartumik soraarnerussutisiaqartut 65-inik ukioqalernerminni qinnuteqaqqaaratik ingerlaannartumik utoqqalinersiaqalersarput.

Utoqqalinersiaqartoq ulloq unnuarlu najugaqarfimmut nuuppat, ineqarnera pisortanit akilersorneqalerluni utoqqalinersiat qaammat taanna nuuffik qaammatillu tulliani allannguuteqaratik tunniunneqassapput. Kingornali utoqqalinersiat kisermaap utoqqalinersiaasa 20 procentiannik amerlassusillit pissarsiarisalissavaat.

Tapit annertussusileriikkat Atugassiissutitut tapiissutit aalajangersimasut innuttaasunit qinnutigineqarsinnaapput akuersissutigineqartarlutik, kommunimi utoqqalinersiaqartut akiligassat aalajangersimasut akilereerlugit inuttut atorsinnaasaasa minnerpaaffissaannik aalajangiussat aallaavigalugit. Inummut tapi utoqqalinersiaqartunut tunniunneqarsinnaavoq aningaasaqarnikkut immikkut ilungersunartumik inissisimasoqartillugu imaluunniit utoqalinersialik aningaasaqarnikkut ilungersunartumik inississinnaatillugu. Inummut tapi aningaasartuutinik imaattunik tapiliutitut tunniunneqarsinnaapput:

Peqqissuseq aallaavigalugu aningaasartuutit malunnaatilimmik allannguuteqarpata

Isarussanik ikiuutinillu nutaanik pisaarnerni

Inuuniarnermut atugassatut pisartakkat

Pilersuinermut ikiorsiissutit

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqaliner-sialinnut makkua ikiorsiissutigineqartarput:

Utoqqalinersiat

Ineqarnermut tapiissutit

Tapit annertussusileriikkat

17

3. Aaqqissuussaaneq aamma ingerlatsineq

Inersimasunik isumassuineq

Pillorissaasut

aammalu timimik

sungiusaasut

suleqatigiit &

Angerlarsimaffinni

ikiortit Imm. pisortaq

Angerlarsimaffinni ikiortit

Peqqissaasut Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut

suleqatigiit angalasut

Oqartussaanermik

immikkoortoq

Sulianik

ingerlatsineq

Akuersissutit

Inunnik

kiffartuussineq

Atornerluisunik katsorsaaneq

Socialpsykiatri &

Innarluutillit

Ullukkut

ornittakkat

Ikiorfartuisoqatigiit

Najugaqarfiit

Najugaqaqatigiiffiit

Socialpsykiatri

Tasiilaq &

Ittoqqortoormiit

Utoqqarnik

suliassaqarfik

Paaqqutarisariallit

angerlarsimaffiat

Utoqqaat illui

Utoqqaat

najugaqatigiiffii

Ulluunerani

ornittakkat

Ulluunerani

angerlarsimaffik

Tapiissutinik

suliaqartut

Ineqarnermut tapit

Erninermut

atatillugu

ullormusiat

Suliffissaaleqisunik

ikiorsiineq

Pisortat

ikiorsiissutaat Utoqqalinersiat

Oqartussaaner

mik

suliassaqarfik

ISI

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnik suliassaqarfimmi

immikkoortut tamakkiisumik ilaannakortumilluunniit

aqunneqartut:

Oqartussaaneq

Immikkoortoq oqartussaanermik ingerlatsisoq

Immikkoortoq tapiissutinik suliaqartoq

Inersimasunik isumassuinermik immikkoortoq

Immikkoortoq utoqqarnik sullissisoq

Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiortit

Illoqarfiit nunaqarfiillu

Nuuk, Paamiut, Tasiilaq aamma Ittoqqortoormiit ingerlatsivinnik inunnik kiffartuussinermik sulialinnik ammapput. Nuup, Paamiut aamma Tasiilap pigisaanni nunaqarfinni utoqqaat najukkami allaffimmit

kiffartuunneqarput.

Aaqqissuussaq nutaaq: Oqartussaanermik suliassaqarfik

Inunnik isumaginninnermi suliassaqarfimmi 1. marsi 2015

aaqqissuussaaneq allanngussaaq. “Oqartussaanermik

suliassaqarfik” pilersinneqarpoq immikkoortuaqqanut

marlunnut aggulussimasoq: Immikkoortoq oqartussaanermik

ingerlatsisoq aamma immikkoortoq tapiissutinik

suliaqarfiusoq.

Oqartussaanermik suliassaqarfimmi pisortatut atorfik

pilersinneqarpoq immikkoortuaqqalli immikkoortumi

pisortaqarlutik.

18

Inersimasunik isumassuinerup aaqqissuussaanera

Fagchef

Afdelingsleder for Terapeutteam og

Hjemmehjælpsområdet

Områdeledere af Hjemmehjælpen

Nuuk Syd

Nuuk Nord

Nuussuaq

Paamiut

Tasiilaq

Ittoqqortoormiit

Rejsende terapeutteam

Afdelingsleder for socialpsykiatriområde

Dagcenteret Sukisaarsarfik i Nuuk

Dagscenteret Nuilaq i Paamiut

Støttekorps i Nuuk

Boenheden i

Blok 3

Boenheden i

Blok 9

Boenheden i Nuussuaq 13 og 65

Boenheden i Nuussuaq 15 og

Blok M

Støttekorps og bofællesskab i Paamiut

Områdeleder for ældre og socialpsykiatri Tasiilaq

Afdelingsleder for Ældreområdet

Dagscenteret Pilutaq

Demenskoordinator

Ældrekollektivet i Qeqertarsuatsiaat

Alderdomshjemmet i

Paamiut

Ældrekollektivet

i Arsuk

Alderdomshjemmet i Tasiilaq

Ældrekollektivet i Ittoqqortoormiit

Pleje- og aktivitetscenter

Ippiarsuk

Plejehjem

Utoqqaat Illuat

Viceleder

Soorlu takuneqarsinnaasoq suliassaqarfimmik ingerlatsisup Utoqqarnut suliassaqarfik, peqqissaasoqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiorteqarnerup saniatigut Socialpsykiatrimik suliassaqarfimmik akisussaasuuvoq utoqqarnut suliassaqarfimmi ikiorsiissutit kommunimut attuumassuteqanngikkaluartut.

19

Inersimasunik isumassuinermi immikkoortoq

utoqqarnut suliassaqarfimmit aqunneqarpoq:

Ulloq unnuarlu najugaqarfiit

Oqilisaavigineqarneq

Puigortunngornermik suliassaqarfik

Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma angerlarsimaffinni ikiortit

Inersimasunik isumassuinermik immikkoortoq

Najugaqarfiit

Utoqqarnut suliassaqarfimmi sulisut 185-it atorfeqartinneqarput kommunimi utoqqarnut najugaqarfinni allaffissornermik, kiffartuussinermik paaqqutarinninnermillu suliaqartut.

Peqqissaasut, peqqinnissamik isumaginninnermik ikiortit, peqqinnissamut assistentit, igaffimmiut, pedelit aamma biilertut tamarmik utoqqaat najugaqarfiinnittunik kiffartuussinermik suliaqarput.

Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit &

Angerlarsimaffinni ikiortit

Angerlarsimaffinni ikiortit aamma pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit katillutik 56-iupput. Suliassat pingaarnersaaraat imminnut

ikiortunik kiffartuussinissaq utoqqaat sivisunerpaamik

namminneq angerlarsimaffimminniissinnaaqqullugit.

20

Utoqqat Illuat Nuuk

Allaffissorneq Allaffimmi fuldmægtigi 1 Allaffimmi overasssistenti 1

Pedeli aamma eqqiaasut pisortaat 1

Eqqiaanermik ikiortit ilinniarsimanngitsut 6 Biilertoq 1

Paaqqutarisariallit immikkoortortaat

Immikkoortortami peqqissaasoq 3

Peqqissaasoq ikiortaasoq 1

Napparsimasunik paarsisut 2 Peqqissaanermik assistentit 12 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 30

Sammisassaqartitsivik

Perorsaasoq 1 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsoq 1

Igaffik Økonoma 1 Igaffimmi assistentit 5

Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 3

Ippiarsuk

Allaffissorneq Allaffimmi fuldmægtigi 1 Pedeli 1

Eqqiaasut 5 Biilertoq 1

Paaqqutarinniffiit

Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Peqqissaasoq 1

Peqqissaasoq ikiortaasoq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik assistentit 11 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 11 Ikiorti 1

Sammisassaqartitsivik

Peqqinnissamut assistenti 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4

Igaffik

Igaffimmi pisortaq 1 Igaffimmi assistentit 3 Inuussutissalerinermik ikiortit/nerisarfimmi ikiortit 3

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Tasiilaq

Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 11 Pedeli 1 Igaffimmi ikiortit 2 Eqqiaaneq aamma errorsineq 2

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Paamiut

Immikkoortortami peqqissaasoq 1 Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 4 Suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 11 Pedeli 1 Igaffimmi ikiortit 2 Eqqiaaneq aamma errorsineq 2

Utoqqaat najugaqatigiiffiat Arsuk Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 4

2. juuni 2014, kommunalbestyrelse aalajangiussivoq Arsummi

Utoqqaat najugaqatigiiffiat matuneqassasoq najugaqartoq

kingulleq Paamiuni Utoqqaat Illuanni inissaqalerpat.

Ulluunerani ornittagaq Pilutaq Pisortaq 1 Inunnik- aamma Peqqissaanermik ikiortit 2 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 2 Igaffimmi assistenti 1 Biilertoq 1

Utoqqarnut suliassaqarfimmi sulisut

Utoqqaat najugaqatigiiffiat

Qeqertarsuatsiaat

Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 5

Utoqqaat najugaqatigiiffiat

Ittoqqortoormiit

Pisortaq 1 Ikiortit suliamik ilinniagaqarsimanngitsut 6

21

Angerlarsimaffimmi ikiorti suua?

Angerlarsimaffimmi ikiorti inuup nammineq ikiortigaa paaqqinnittoralugu taamatullu angerlarsimaffimmi suliassanik ikiortigalugulu tapersersortigaa.

Siunertaq Angerlarsimaffimmi ikiorteqartitsinermi siunertaavoq napparsimasut timikkut imaluunniit eqqarsartaatsikkut nukillaaqqagallarneq imaluunniit sanngiillivinneq pissutigalugit imaqaluunniit inooqatigiinnermi immikkorluinnaq ajornartorsiuteqarneq pissutigalugu

suliassanik isumaginnissinnaanngitsut ikiorneqarnissamik paaqqutarineqarnermillu pisariaqartitsisut tapersersussallugit. Angerlarsimaffinni ikiorteqariaatsit assigiinngitsut:

Angerlarsimaffimmi ikiortit ataavartoq o Pisariaqartitsineq atuuttuartussaq o Inoqutigiit isertitaasa katinneranni killiffiit

aalajangersakkat naapertorlugit kiffartuussineq akeqarpoq.

Angerlarsimaffimmi ikiorteqarallarneq o Pisariaqartitsigallarnermi – piffissaq killilik o Angerlarsimaffimmi ikiorteqarallarneq

akeqanngilaq inuttut isumaginninnermik iliuusissamik pilersaarusiortoqarsimatillugu suliassaqarfiillu akimorlugit suliniarneq ima ingerlanneqarpat innuttaasoq ikiorserneqarani ingerlaqqissinnaaqqikkumaartoq.

Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma

angerlarsimaffimmi ikiortit

Angerlarsimaffimmi ikiortit

Utoqqaat nammineq angerlarsimaffimminni najugaqartut tapersersorumallugit angerlarsimaffinni ikiorteqartitsineq pingaaruteqarluinnarpoq. 2015-imi Kommuneqarfik Sermersuumi innuttaasut 300 angerlarsimaffimmi ikiorteqartinneqarput. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq pisortanit ikiorsiissutit pillugit inatsisit aallaavigalugit aaqqissuussaavoq inuttut paaqqutarineqarneq suliassanillu ikiorsiinermik ilaqartoq.

Akuersissuteqartarneq Suliassaqarfimmut pitsaassutsimut aalajangiussat naapertorlugit akuersisartoq naliliisarpoq innuttaasoq angerlarsimaffimmi ikiorteqarnermik tunineqarsinnaanersoq. Innuttaasut ataasiakkaat pisariaqartitaat naapertorlugit tunngavilersukkamik naliliisoqartarpoq. Angerlarsimaffimmi ikiorteqarneq innuttaasoq peqatigalugu pilersaarusiorneqassaaq/ingerlanneqassaaq, ulluinnarni annermik imminut isumagisinnaanera

tapersersorniarlugu. Inuttut paaqqutarineqarneq suliassatigullu ikiorneqarneq ullukkut unnukkullu ingerlanneqartarput.

Taaguummi ”Inuttut paaqqutarineqarneq” pineqarput inuttut eqqiluisaarnermik, atisalersornermik, makitsinneqarnermik, nerisassanik allanillu ikiorneqarneq.

Taaguummi ”Suliassanik ikiorneqarneq” pineqarput angerlarsimaffimmi suliassat soorlu eqqiaaneq, errorsineq, niuerniarneq il.il.

Angerlarsimaffinni ikiortit ullut tamaviisa nal. 08 – 21 sulisarput.

1. juuni aallarnerfigalugu Nuummi angerlarsimaffinni ikiortit nal. 23 tungaanut ammasalissapput. Innuttaasut unnukkut ikiortariaqartut unnukkut nalinginnaanerusunik atugassaqartitaanissaat periarfissikkumallugit.

22

Pillorissaasut aammalu timimik

sungiusaasut suleqatigiit Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit Nuummi angerlarsimaffeqarput. Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit angalasuupput ukiut tamaasa illoqarfiit nunaqarfiillu tikittarlugit innuttaasut peqqissarneqarnissamik pisariaqartitsisut ikiorsertarlugit. Suleqatigiit suliaat tassaapput:

Piginnaanerit attatiinnartikkumallugit sungiusaaneq

Ikiuutit aamma najugaqarfinnik allanngortitsinerit

Ergonomi – inunnik nuutsinerit

Ilitsersuussineq siunnersuinerlu

Neqeroorutit kikkunnut atuuppat? Utoqqaat ataavartumik akornutillit aamma innarluutillit taamaattumillu piginnaanimik ilaannik annaasaqarsimasunut neqeroorut atuuppoq.

Piginnaanernik attassiinnarumalluni eqaarsaarneq

Utoqqalinersiallit siusinaartumillu soraarnerussutisiallit

piginnaasamik annaasaqarsimasunut neqeroorutaavoq.

Anguniakkat iliuusissallu innuttaasoq peqatigalugu

isumaqatigiissutigineqassapput pilersaarusiorneqarlutillu.

Innuttaasup akisussaaqataanermik ersersitsinissaa

naatsorsuutigineqarpoq.

Eqaarsaarneq nukinnik, qasujaallisarnermik,

ataqatigiissaarinermik taamatullu eqqarsartaatsikkut

pissutsinik sungiusarnermik imaqarsinnaavoq.

Sungiusarnermi ulluinnarni suliassat aamma

ilaatinneqarsinnaapput.

Ikiuutit

Ikiuutinik neqeroorfigineqarnissamut piumasaqaataavoq:

Innuttaasoq ataavartumik innarluuteqartoq

Ikiuut innarluutilimmut annertuumik iluaqqusiippat

Ikiuut ulluinnarni inuunermik annertuumik

oqilisaataappat.

23

Unammilligassat

Nalunaaqquttap 21 aamma 08 akornanni innuttaasoq ikiorneqarsinnaanngilaq. Innuttaasut inuttut eqqiluisaarnermut ass. perusuersarnermut ikiortariaqartut namminneq angerlarsimaffimminniissinnaanngillat qanigisaminnik

ikiortissaqartigatik.

Aaqqiissutit periarfissallu

Nuummi ammasarfik ukioq manna nal. 7.30-miit 23-mut sivitsorneqassaaq.

Ukiuni tulliuttuni ulloq unnuarlu ammasalernissaq aallaavigalugu suliniartoqarpoq. Illoqarfinni allani

pisariaqartitsineq malittareqqissaarneqarluni.

Angerlarsimaffinni ikiortini suliallit amerlanerit suliamik ilinniagaqarsimanngillat. Innuttaasut sivisunerusumik angerlarsimaffimmi najugaqartalerput qangaaniillu sivisunerusumik inuusalerlutik ilungersunartunik nappaateqaraluarlutik. Innuttaasut pisariaqartitaat arlalippassuit suliamik ilinniarsimasumit ikiorneqarnissamik pisariaqartitsipput.

Innuttaasut amerliartuinnartut paaqqutarineqarnissamik suliassanillu ikiorneqarnissamut innersuunneqartarput aamma innuttaasut ikiorneqareersut ikiorneqarnerat annertusineqassaaq.

Ukioq manna kommunimi tamarmi angerlarsimaffimmi ikiortit amerlanerit sap. ak. 4 piginnaanngorsarnermik ingerlatsissapput. PI peqatigalugu pikkorissarneq ingerlanneqartoq.

Ilinniartitsissutigineqarlutik isumassuineq, imminut isumassorneq, imminut paaqqutarineq, inuttut eqqiluisaarneq, eqqiaaneq, attaveqaqatigiinneq aamma suleqatigiinneq, ajornartorsiutinik aaqqiiniarneq, nuussisarnerit aamma innuttaasut atugaat assigiinngitsut.

Suliassaq pingaarneq qitiutinneqassaaq

Najukkat akornanni angallassinermut tunngasut periarfissiuunneqartariaqarput

Ulluinnarni suliat qanoq suliarineqartarneri periutsit pillugit nutaaliortoqassaaq:

o Piginnaanngorsaqqinneq

o Teknikkikkut atugarissaarneq

Kommunimi kalerrisaarummik aaqqissuussisoqarsimanngilaq. Tassa imaappoq, innuttaasut namminneq oqarasuaammik atuisinnaanngillat, angerlarsimaffimmilu ikiortinut attaveqarsinnaanngillat.

Atugarissaarnissaq aallaavigalugu teknologip taamaattup siunissami atugaalernissaa

eqqarsaatigineqartariaqarpoq.

Angerlarsimaffinni ikiortini unammilligassat periarfissallu

24

Pillorissaasut aammalu timimik

sungiusaasut suleqatigiit Pillorissaasut 2

Timimik sungiusaasut 3 Toqqortaasivimmi sulisoq 1 Timimik sungiusaasoq – meeqqat 1 Pillorissaasoq – meeqqat 1 Timmik sungisaasoq Paamiut ½

Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma

Angerlarsimaffinni ikiortini sulisut

Pisortat aamma allaffissorneq

Immikkoortortami pisortaq 1

Allaffimmi fuldmægtigi 1

Angerlarsimaffimmi ikiortit Nuummi angerlarsimaffimmi ikiortit

Immikkoortumi pisortaq 3 Angerlarsimaffinni ikiortit 5– qaammammusiallit Angerlarsimaffinni ikiortit 9– 14-ikkaalugit akissarsiallit Paarlatsit 4 Biilertut 3

Angerlarsimaffinni ikiortit Kitaa Angerlarsimaffinni ikiortit 1- Kapisillit Angerlarsimaffinni ikiortit 2– Qeqertarsuatsiaat Angerlarsimaffinni ikiortit 4– Paamiut Angerlarsimaffinni ikiortit 1– Arsuk

Angerlarsimaffinni ikiortit Tunu 1 Ittoqqortoormiit 1 2 Tasiilaq 2 5 Kuummiut 5 3 Kulusuk 3 2 Sermiligaq 2 1 Isertoq 1 3 Tiniteqilaq

25

Oqartussaatitaasut

Oqartussanut atatillugu immikkoortoqarfik

Oqartussanut atatillugu immikkoortoqarfik suliassanik

makkuninnga ingerlatsisuuvoq:

- Siusinaartumik soraarnerussutisiaqalernissamut, utoqqalinersiaqalernissamut

innarluuteqarnersiuteqalernissamullu sullissinneq

- Matchgruppe 1, 2 aammlu 3-imut

innuttaasullu sulisinnerannut sullissivik

- Utoqqarnut tunngatillugu tulleriaarineq

- Isumaginninnermi Tunngasunik Sullissivik

saaffiginnittarfilik

- Katsorsartinniarlutik qinnuteqartunut

sullissivik Suliakkiissutinik sullissineq

Innuttaasoq kinaluunniit 65-ileereersimasoq

sullissisoqartinneqassaaq. Isumaginninnermut ut

makkua pillugit oqaloqateqarnissamik inniminniisoqassaaq:

Utoqqalinersiaqalernissamik qinnuteqarneq

Kommunimi utoqqarnut tunngatillugu

neqeroorutinik qinnuteqarneq

Inuttut isumagineqarnermut unamminarsinnaasut

Ingerlatsivik illoqarfiillu akornanni suleqatigiinneq

Illoqarfinni Ingerlatsiviit tamarmik immikkut piginnaassuseqarput. Ingerlatsiviup Nuummiittup

illoqarfiit allat suut pillugit taperserneqartarnissat

pillugit siunnersorlugillu ilitsersortassavai Nalunaarsuisarneq Sullissisut allaffillu Winformatikimut nalunaarsuisassapput. Tigussaasumik pilersinneqassaaq innuuttaasup atia cpr.nr.-alu

atorlugit mappi attaveqatigiissimanermullu tunngasut tamarmik tassunga toqqorneqartassappu.

Ikiorsiinermik immikkoortortaq

Kommuneqarfik Sermersuumi ikiorsiissutit tamarmik 1. marsi 2015 aallarnerfigalugu Ikiorsiinermik immikkoortortami katersuunneqarput suliassanik makkuninnga ingerlatsillutik:

- Ineqarnermut tapinik qinnuteqaatinik tunniussinernillu suliaqarneq

- Erninermut atatillugu ullormusianik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq

- Suliffissaaleqineq pissutigalugu ikiorserneqarnissamik qinnuteqaatinik

tunniussinermillu suliaqarneq

- Pisortanik ikiorsiissutinik pisartagaqalernissamut qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq

- Siusinaartumik soraarnerussutisiaqalernissamut utoqqalinersiaqalernissamullu qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq

- Ikiorsiissutinik annertussusileriikkanik qinnuteqaatinik tunniussinermillu suliaqarneq

Oqartussaaffeqarfik

Suliamik ingerlatsineq

Akuersissuteqarneq

Inuttut isumaginninnermik

kiffartuussineq

Atornerluisut katsorsartinnerat

Pisartakkanik

isumaginniffik

Ineqarnermut tapit

Erninermut atatillugu ullormusiat

Suliffissaaleqisunik ikiorsiineq

Pisortat ikiorsiissutaat Utoqqalinersiat

Siusinaartumik soraarnerussutisiat

Oqartussaaffeqarfiup

qullersaqarfia

26

Inissitsiterisartut qinnuteqaatinik suliaqartarput

makkununngalu inissiisinnaallutik:

Utoqqaat illuat/Paaqqutarinniffiit

Qasuersaarfittut inissat

Utoqqaat najugaqatigiiffiat

Angerlarsimaffinni ikiortit

Ulluunerani angerlarsimaffiit

Ulluunerani ornittakkat

Ulluunerani ornittakkanut angerlarsimaffinnut angallanneqarnerit

Nerisaqartinneqarneq

Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiat

Quisoornermik akornutilinnut akuersissutit

Utoqqarnut innarluutilinnullu inissiat

Pinaveersaartitsineq aallaavigalugu angerlarsimaffinnut pulaartarneq

Inissianut inissitsiterisartut pillugit Inissianut inissitsiterisartut Nuummi inissisimapput marlunnik akuersisartoqarlutik siunissami kommune tamakkerlugu sullissisussat. Inissianut inissitsiterisartut siorna pilersinneqarput sulilu ineriartortinneqarlutik. Inissiinernik suliassat amerlanerit Nuummi suli ingerlanneqarput. Inissitsiterinermi kommune tamaat sullinneqassasoq pingaartinneqarmat Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu ilanngutsinniarlugit siunnerfilimmik

suliaqartoqarpoq. Kommunip neqeroorutaanut inissiinerit saniatigut innuttaasut Dronning Ingridip napparsimmavissuanit angerlartussat pillugit ataatsimiinnerni inissitsiterisartut peqataasarput.

Utoqqarnut innarluutilinnullu inissianut inissitsiterisartut

Inissitsiterisarneq

Inissitsiterisarneq illoqarfinni nunaqarfinnilu Nuup avataaniittuni suli tamakkiisumik

atuutsinneqalinngilaq

Nuup avataaniittunut illoqarfinni nunaqarfinnilu atuutsitsilernissaq anguniagaavoq.

Nalunaarsuineq

Ullumikkut nalunaarsueriaatsit assigiinngitsut marluk atorneqarput, tamanna tamakkiisumik isiginninnissamut, misissuinissamut malitseqartitsinissamullu unammillernarsinnaapput.

Kommunimi tamarmi paasissutissat katersanngorlugit aaqqissuussineq ingerlanneqarpata,

allaffissornermi iluaqqutaassaaq sulinermilu innuttaasup qitiutinneqarnissaa anguneqarluni.

Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiinneq

Sullissineq, Peqqissaasaasoqatigiit, Angerlarsimaffimmi ikiortit aamma Inissitsiterisartut sukakkuutaarlutik sullipput, isumaqarluni immikkut suleriaaseqartut aaqqissuussaallutillu ilaatigut

suleriaatsinik eqartunik kinguneqartarlutik taamatullu sullissinermi innuttaasoq qitiutinneqarani.

Ingerlatsivik suliffiit akimorlugit periutsinik, tamakkiisumik ataqatigiissaaraluni iliuuseqarnikkut, aaqqissuusineq ingerlatsiviup suliaraa (immikkoortoq

4 Pitsaaassuseq takuuk).

Oqartussaanermik suliassaqarfimmi

unammilligassat Periarfissat aaqqiissutillu

Oqartussaaffeqarfimmi unammilligassat periarfissallu

27

Oqartussaatitaanermik immikkoortoq 1 Immikkoortumi pisortaq

Suliamik ingerlatseqatigiit Isumaginninnermi siunnertortit 5 Siusinaartumik soraarnerussutisiat aamma innarluutillit 1 Sullissisoq, Utoqqalinersiat Sullissisoq angalasoq 1

Suliamik ingerlatseqatigiit Matchgruppe 1,2 aamma 3 taamatullu innuttaasunik suliffilinnik

Inunnik isumaginnittut 3 Sullissisoq 1

Tulleriaarisartut Inissitsiterisartut 2, Pillorissaasoq 1 aamma Peqqissaasoq 1

Inooqatigiinnik kiffartuussineq

Allaffimmi overassistenti 2

Allaffimmioq 2

Ikiorsiinermik immikkoortoq

1 Immikkoortumi pisortaq

Suliassaqarfimmi siunnersorti 1

Ineqarnermut tapit

Allaffimmi fuldmægtigit 2

Erninermut atatillugu ullormusiat

Allaffimmi fuldmægtigi 1

Allaffissorneq, utoqqalinersianik innarluutilinnullu suliassaqarfik

Allaffimmi fuldmægtigit 2 Allaffimmioq 1

Naatsorsuineq, pisortanit ikiorsiissutit aamma suliffissaaleqinermi pisartakkat

Sullissisut 4

Oqartussaatitaanermik suliallit

Illoqarfinni Nuup avataaniittuni

oqartussaatitaanermik suliassaqarfiit

Paamiut Suliassaqarfimmi siunnersorti pisortaq 1 Sullissisut 3

Tasiilaq Suliassaqarfimmi siunnersorti pisortaq 1 Inunnik isumaginnittoq 1

Ittoqqortoormiit Suliamik ingerlatsisoq 1

28

Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit

Kommuneqarfik Sermersuumi Utoqqaat

Siunnersuisoqatigiiffiat kommunalbestyrelsimit pilersitaavoq.

Inissitsiterluni ataatsimiinneq siulleq 12. juuni 2013,

ingerlanneqarpoq.

Siunertaq

Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit siunertaasa pingaarnersaraat

utoqqarnut suliassaqarfimmi politikkissamik ilusilersuinermi

siunnersuissalluni. Utoqqaat siunnersuisoqatigiit kommunimi

innuttaasut utoqqaat aamma potitikkerit aqutsiviillu

akornanni akunnermiliuttutut inissisimassapput.

Siunnersuisoqatigiit siunertaraat kommunimi peqatigiiffiit,

atuisut ataatsimiititaliaat sammisaqaqatigiillu utoqqarnut

attuumassuteqartunik ingerlatsisut suleqatigiinnerinik

siuarsaassallutik.

Utoqqaat Siunnersuisoqatigiit suliassaasa ilagaat

innuttaasunut utoqqalisunut atugassarititaasut pillugit

ilisimasanik qaffassaaqataaneq, kommunimi innuttaasut

utoqqalisut pillugit oqallitsitseqataallutik suleqataallutillu

taamatullu kommunimi najugallit utoqqaat aamma

kommununalbestyrelsip akornanni attaveqaatitut atuutissallutik.

Utoqqaat Siunnersuisoqatigiinni ilaasortat

Else Lea Olsen, Siulittaasoq, Nuuk

Laannguaq Lynge, Siulittaasup tullia, Nuuk

Jonas Napatoq, Ittoqqortoormiit

Akulo Larsen, Tasiilaq

Jakob Thorsen, Paamiut

Utoqqaat pillugit politikki aamma

immikkoortortaq pillugu pilersaarut

Kommuneqarfik Sermersuumi utoqqarnut politikkissamik aamma utoqqarnut suliassaqarfiup pilersaarusiorneqarnerani Utoqqaat

Siunnersuisoqatigiit aqutsisoqatigiinni ilaasortaapput.

29

Pitsaassutsimik qulakkeerinninniarluni aqutsiveqarfik qanoq iliorpa?

Innuttaasoq qitiutillugu

Inunnik isumaginninnermik suliassaqarfimmi sulinermi innuttaasut maannangaaq atugarisaat aallaavigineqartarput, taamaaliornikkut inuttaasup periarfissai nukissaqassuserlu iliuuseqarnermi tunngaviusarlutik. Suliamik ingerlatsinermi, inissitsiterinermi, paaqqutarinninnermi isumassuinermilu qitiutitsineq atugaavoq aamma

atuuppoq.

Innuttaasumik qitiutitsinerup nassataraa suliniarnermi inuk tamakkiisumik aallaavilimmik suliniarfigineqartarpoq sakkussat, pitsanngorsaanerit, suleriaatsit, atugarissaarneq sanaartukkallu ilanngunneqarlutik.

Quppernermi uani takuneqarsinnaapput aqutsiveqarfiup pitsaassutsimik qaffaaniarluni suliniutai assigiinngitsut.

Ingerlatsiviup suliai

Pitsaassutsimut maleruagassat

Inunnik isumaginninnermi pitsaassutsimik maleruagassat

sakkut pingaarnersaraat takkualu pitsaasuunissaat

qulakkeerneqassaaq. Kiffartuussinerup qaffasissusissaatut

aalajangiussat malinneqarnissaat aamma ikiorsiissutit

innuttaasut ataasiakkaat pisariaqartitaannik

matussusiinissaat taakkunannga qulakkeerneqassaaq.

Pikkorissaaneq sulilersitsinerlu

Nuup avataani atorfiit ilinniarsimasunit inuttalernissaat suli

ajornakusoorpoq. Aqutsiveqarfimmit siunnerfilimmik

sulisunik pikkorissaanermik ingerlatsisoqarpoq,

pingaartumik sulisut innuttaasunik attavillit soorlu sullissisut

aamma paaqqutarinninnermik suliallit tunaartarineqarlutik.

Paaqqutarineqartut ineqarfiinnut pikkorissaasoqarpoq

sulilersitsisoqartarlunilu. Angerlarsimaffinni ikiortit

nikittaartillugit pikkorissartinneqarat aallartinneqarpoq.

Pisortat aamma pisortat suliffimmi najuutinngitsut

Pisortatut inissisimaneq attaveqaqatigiinnerlu

pingaartinneqarput Kommuneqarfik Sermersooq

siammaseqaaq angallannikkullu periarfissat killeqarmata

taakkunuuna unammilligassaqaqaaq. Kommunimi illoqarfiit

nunaqarfiillu kulturikkut assigiinngissutaat taamatullu suliaq

pillugu tunuliaquttat assigiinnginnerat pisortanut aamma

attaveqatigiinnermut immikkut piumasaqaateqarput.

Atugarissaarneq

Sulinermi atugassarititaasut suliamillu nuannarisaqarneq

pingaartinneqarput suleqatigiinneq, kajumissuseq

sullarinnerlu qaffassarumallugit taamaaliornikkut

suliffeqarfissuarmi napparsimalluni sulinngitsoortarnerit

ikilisinniarneqarput.

Ingerlatseriaatsit akimorlugit suleriaaseqarneq

Sullissinermi ingerlatseriaatsit akimorlugit suleriaaseqarnermut nuukkiartorneq

sulissutigineqarpoq maannakkutut sukakkuutaartumik sulineq atorunnaarumallugu.

4. Pitsaassuseq aamma piginnaasat

Pitsaassuseq qanoq paasissavarput?

Kommunip suliassaasa siullersaralugu pingaarnersaraa kommunimi innuttaasut pitsaanerpaamik kiffartuunneqarnissaat qulakkiissallugu. Taamaattut anguniagaqarnikkut suliassaqarfinni arlalinni pitsaassutsimik isiginiarneq pingaartinneqarpoq:

Kiffartuussinerit ikiorsiissutillu pitsaasut

Pisortat ingerlatseriaasiat pitsaasoq

Aqutsineq suliamillu ingerlatsinerit pitsaasut

Sulinermi atugassarititaasut pitsaasut

Pitsaassuseq qaffasissoq qanoq qulakkeerneqassava? Pisortaalluarneq

Sulisut piginnaasaqarluartut

Suliffimmi nuannaarneq akisussaaqataanerlu

Aaqqissuussaalluarneq

Suleriaatsit pitsaasut

Suliat akimorlugit suleqatigiinneq

Pitsaassuseq tunngavigalugu sulinermi malitassat

Sanaartukkanik alliliinerit iluarsartuussinerillu

Apriilip aallaqqaataanni Ippiarsuk allissaaq inissat 24-nik ilassagamik imaalillutik, paaqqutarisarialinni inissat 22-t, inissiisarfik nakkutigisami 10 kiisalu Innarluutilinni Inuusunnerusuni inissat 12. Kingulleq utoqqarnik sullissinngilaq. Sulisut 19-inik amerlineqarput.

Paamiut aamma Tasiilaq nutaanik utoqqaat illuinik sanaartorfiunissaat pilersaarutigineqarpoq. Namminersorlutik Oqartussanit sanaartornermut aningaassaliissutit qinnutigineqarsimapput.

Ittoqqortoormiini Utoqqaat najugaqatigiiffiata nutartersinnaaneranut periarfissaq misissorneqarpoq.

Anguniarneqarpoq illoqarfinni pitsorluttut angalaarsinnaanerisa

pitsanngorsaavigineqarnissaat.

30

Sukakkuutaartumik aaqqissuussinermit suliassaqarfiit

akimorlugit ingerlatsinermut

Inuk qitiutillugu sulissinermi immikkoortortaqarfiit, suliassaqarfiit suliamillu ingerlatsisoqatigiit akimorlugit suleqatigiinneq aaqqissuussaasoq anguneqarsinnaavoq.

Neqeroorutit ataasiakkaat aaqqissuussaanerat imminnullu ataqatigiinnerat pilersinniaraanni pingaaruteqarpoq suliassaqarfiit akimorlugit aamma tamakkiisumik aaqqissuussaamik kiisalu suleriaatsinik assigiissaakkanik pilersitsinissaq.

Aqutsiveqarfimmit suliat akimorlugit aaqqissuussineq ineriartortinneqartuarpoq suliassaqarfiit akimorlugit

suleqatigiiaanik pilersitsinikkut innuttaasoq aallaavigalugu ataatsimut pilersaarutinik

anguniakkanillu suliaqartunik.

Sukakkuutaartumik aaqqissuussineq

Akuersisartut, paaqqutarinnittut, fysioterapeut, pillorissaasoq tamarmik innuttaasoq aallaavigalugu ataasiakkaarlutik pilersaarusiortarput, kiffartuussinerit imminnut ataqatigiinnginnerat aamma arriinnerusumik suleriaaseqarnermik kinguneqarsinnaasunik kukkunissamullu aarlerinaateqarnerusunik. Tamatuma saniatigut taamannak ingerlatseriaaseqarneq innuttaasumut paatsuunganarsinnaavoq toqqissisimanaranilu.

Suliassaqarfiit akimorlugit

Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiit pilersinneqarput ataatsimoorlutik innuttaasoq peqatigalugu aperissallutik: Innuttaasup anguniakkani pitsaanerpaamik angussaguniuk qanoq pisoqassava?

Suleqatigiit innuttaasorlu ataatsimoorlutik iliuusissatut pilersaarusiussapput, kiffartuussinerit ataasiakkaat tamaasa aaqqissuullugit aamma anguniagaq aallaavigalugu imminnut tapertariissallutik

Suleqatigiit ingerlatsineq pillugu ingerlaavartumik killiffimmik nalunaarsuisassapput

Assersuut

Innuttaaqataasoq Minik, angerlarsimaffimmini imminut ikiorsinnaanera killeqarpoq ullup unnuallu annerpaartaani sofamini nalasarluni. Aanaartoornermi kingorna timikkut, eqqarsartaatsikkut paasinnittaatsikkullu piginnaasakillisimavoq.

Akuersisartup angerlarsimaffimmilu ikiortit pisortaata nalilerpaat, Minik Utoqqaat Illuanni qasuersaartinneqarnissamik pisariaqartitsisoq.

Akuersisartup Utoqqaat Illuanni sulisut peqatigalugit qasuersaartinneqarnissamut tunuliaqutaq, siunertaq sivisussuserlu inissitsiterpaat. Minik suut pisariaqartippai aamma angerlaqqikkuni suut suliarisinnaasariaqarpai?

Angerlarsimaffimmi ikiortit, peqqissaanermik ikiortit, fysioterapeut, pillorissaasoq aamma Minik ataatsimoorlutik isumaqatigiissutigaat sungiusarnissaq sammisaqartinneqarnissarlu. Qasuersaartitsinerup nalaani piffissaq tamaat suliamik ingerlatsisut ataatsimut pilersaarusiaq aallaavigalugu

ingerlatsissapput pisariaqarfiatigut pilersaarummik aaqqiisarlutik.

Minik angerlarnissaminut piareerpat kingumut suliassaqarfiit akimorlugit ataatsimiittoqassaaq qasuersaarnermit angerlarnissaanut pilersaarusiortoqarluni. Ataatsimiinnermi tassani Minik, pania aamma akuersisartoq peqataapput taamatullu, peqqissaasoq angerlarsimaffinnut pulaartartoq, angerlarsimaffinni ikiortit pisortaat, sullissisoq, pillorissaasoq aamma fysioterapeuti.

Suleqatigiit ataatsimoortut qulakkiissavaat Minik angerlaruni ulluinnarni ajunnginnerusumik

atugaqarluni sammisaqarnerulissasoq. Paasissutissat suliamut tunngassuteqartut tamaasa pigalugit kiisalu Minik kissaatai aallaavigalugit, Minik angerlarsimaffimmini ikorfarneqarnissaa aallaavigalugu ikiorsernera aaqqissuunneqassaaq.

31

Pitsaassutsimut maleruagassat siunertaraat kiffartuussinermi qaffasissusissaq kommunalbestyrelsimit sinaakkusersorneqartoq sulisunut, innuttaasunut politikerinullu paasiuminartumik erseqqissumillu paasissutissiissutiginissaat. Pitsaassutsimut maleruagassat aamma sulisut sullissinerminni

malitassatut sakkussaraat pingaarutilik. Pitsaassutsimut maleruagassat ukiumut ataasiarlutik suliarineqassapput Kommunalbestyrelsimit akuerineqartussat. Pitsaassutsimut maleruagassat inunnik isumaginninnermik suliassaqarfimmi atuupput makkununnga tunngallutik; najugaqarfittut neqeroorutit, ulluunerani neqeroorutit allallu Kommuneqarfik Sermersuumi inissitsiterneqarlutik ingerlanneqartartut. Suliniarnermi anguniakkat pingaarnersaraat tamakkiisumik isiginninneq aamma innuttaasup kissaataanik pisariaqartitaanillu aallaaveqarnissaq.

Pitsaassutsimut maleruagassat pingaarnerit:

Ikiorsiissutit allaatigisat

Sullinniakkat

Inissiinernik aalajangernerni tunngaviit

Piginnaassutsimut piumasaqaatit

Inatsisitigut tunngavissat

Utoqqarnut suliassaqarfimmi pitsaassutsimut maleruagassat

Utoqqarnut suliassaqarfimmi neqeroorutit pillugit pitsaassutsimut maluagassat 14-it suliarineqarlutik akuersissutigineqarsimapput. (Immikkoortortamut pilersaarummut tapiliussami pitsaassutsimut

maleruagassat tamarmik ilanngunneqarput.)

Pitsaassutsimut maleruagassat

Inn

utta

aso

q

Sukakkuutaamik

aaqqissuussineq

Sullissioq

Akuersisartoq

Angerlarsimaffimmi ikiorti

Peqqinnissamik ikiorti

Fysioterapeut

Pillorissaasoq

Innuttaasoq

Suliat akimorlugit aaqqissuussineq

32

5. Puigortunngornermik suliassaqarfik

Puigortunngorneq sunaana? Puigortunngornermi qaratsap piginnaasai ikinnerpaamik marluk arlalinnilluunniit eqqorneqartarput, pingaarnerit tassaallutik: eqqaamasinnaassuseq, isumaliorsinnaassuseq, paasiniaasinnaaneq, ataatsimut isiginnissinnaaneq, pilersaarusiorneq, aaqqissuussineq, ajornartorsiutinit aniguisinnaaneq, suliniarneq, aalajangersinnaaneq, naliliisinnaaneq, pisunik paasinninneq, qisuariallaqqinneq, inuit akornanni piginnaasat, oqaatsit, atuarsinnaaneq allassinnaaneq,

kitsitsisinnaaneq, kiinnanik ilisarinnissinnaaneq, inini silamilu sumiiffissisinnaaneq suliassanillu ingerlatsisinnaaneq. Taakkua saniatigut kinaassuseq, pissusilersortarneq misigissutsillu allannguuteqarsinnaapput. Amerlanertigut puigortunngorneq sukkasuumik ingerlasarpoq. Puigortunngorneq ukiut arlallit malunnarsiartortarpoq eqqorneqartoq puigutusiartorluni, paatsiveerulluni kinaassusaalu allanngoriartortarluni. Angerlarsimaffimmi suliassat ajornanngitsuugaluit suliarinissaat ajornarsiartorsinnaassalluni aamma avatangiisinit paaqqutarineqarneruneq ikorfartorneqarnerunerlu pisariaqarnerulersarput. Puigortunngornerit nalinginnaanerit tassaapput:

Alzheimersimik nappaateqarneq

Vaskulær Demens (taqqanit milittoornernit puigortunngorneq

Parkinsonimik nappaateqarneq

Kalaallit Nunaanni puigortunngorneq

Kalaallit Nunaanni puigortunngorneq pillugu nalunaarusiaq Naalakkersuisunit 2013 saqqummiunneqartoq naapertorlugu, innuttaasut puigortunngornermik suussusersisamik eqqugaasartut ukiumut 40-80 missaanniipput. Ullumimiit 2040-p tungaanut Kalaallit Nunaanni 65-79-inik ukiullit marloriaammik amerlassuseqalernissaat naatsorsuutigineqarpoq, 80-it sinnerlugit ukiullit sisamariaammik amerlanerunissaat

naatsorsuutigineqartoq. Taamannak ineriartortoqarnerata nassataanik inuit puigortunngornermik nappaatillit amerlissapput ukioqqortussuseq puigortunngornermik ineriartortitsilernissaamik kinguneqakkajuttarmat. Taamaattumik puigortunngornermik suliassaqarfiup iliuuseqarfigineqarnissaa pingaaruteqarpoq. Siunissami puigortunngorneq pillugu paasiniaaneq, katsorsaaneq aamma paaqqutarinninneq annertuumik pisariaqartitsiffiussapput. Nappaat taanna peqqinnissaqarfimmit aammali kommunimit immikkut iliuuseqarnissamik piumasaqaatitaqarpoq,

suliassaqarfiit immikkoortortaqarfiillu akimorlugit sullissinernik. Nappaat pillugu paasiniaaneq katsorsaanerlu peqqinnissaqarfimmit akisussaaffigineqarpoq tamannali kommunimi aaqqissuussat qanimut suleqatigalugit ingerlanneqassaaq, kommunip akisussaaffiisa pingaarnersarimmagu isumassuineq, paaqqutarinninneq aamma inunnik isumaginninnermi aaqqissuussinerit. Taamaattumik puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarineq pilersaarutinillu atuutsitsinerit pisariaqartinneqassaput.

33

Suliassaqarfiit akimorlugit suliniutit Kommuneqarfik Sermersuumi Puigortunngorneq pillugu

ataqatigiissaarisut utoqqarnut suliassaqarfimmi

aaqqissuussisimapput Isumaginninnermut, Suliffeqarnermut

Inuussutissarsiornermullu Ingerlatsiviup ataani.

Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisup suliniutit

aaqqissuuttarpai.

Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisoq Utoqqarnut

suliassaqarfimmi immikkoortortami pisortap ataanni

inissisimavoq.

Puigortunngorneq pillugu ataqatigiissaarisoq

angerlarsimaffinni ikiortit, katsorsaasoqatigiit,

inissitsiterisartut utoqqaallu angerlarsimaffiinik

suleqateqarpoq, taamatullu peqqinnissaqarfimmik nappaatit

suussusersinerannik, pisariaqartitanik naliliinerni

inissinneqartussallu pillugit. Suliassaqarfiit akimorlugit suleqatigiinneq suliniutit ineriartortinnissaannut ilisimasanillu avitseqatigiinnissani pingaaruteqaqaat.

Neqeroorutit

Tikitaq Nuummi najugaqarfik illersugaasoq arfinilinnut inissalik. Ulloq 1. maj najugaqarfik illersugaasoq Ippiarsummut nuunneqassaaq najugaqarfiit illersugaasut qulinngussallutik.

Utoqqarnut inissiat paaqqutarineqarfiusut taakkununnga ilaallutik puigortunngortunut ineqarfimmi illersukkami ineqarnissamik pisariaqartitsinngitsunut inissat.

Angerlarsimaffimmi ikiortit.

Puigortunngortut nappaataat suussusilikkat aamma suussusersineqanngitsut ukiumut ataasiarlutik angerlarsimaffianni pinaveersaartitsinermik aallaaveqartumik pulaarneqarnerat.

Puigortunngorneq pillugu ilitsersuunneqarneq.

34

Puigortunngortunik ataqatigiissaarineq

Puigortunngortunik ataqatigiissaarisup

suliai

Innuttaasut, ilaqutaasut, sanilerisat il.il. saaffiginnissutaannut piareersimasussaaneq suliniarnernilu ataasiakkaani puigortunngorneq pillugu siunnersuineq ilitsersuinerlu

Kommunip puigortunngorneq pillugu attaveqaqatigiinni peqataaneranik qulakkeerinninneq ineriartortitseqqinnerlu

Puigortunngortunut kommunimit ikiorsiissutit neqeroorutillu pillugit paasissutissat ataavartinneqarnerannik ineriartortinneqarnerannillu qulakkeerinninneq

Puigortunngortunut suliassaqarfimmi sulisut paaqqutarinnittut allat ilisimasassaannik tunioraaneq, apeqqutit aalajangersimasut pillugit oqaloqataaneq isummersoqataanerlu

Puigortunngortunut suliassaqarfik pillugu paasissutissiinerup qulakkeerneqarnera

Paasisitsiniaalluni ataatsimiisitsinerni peqataaneq imaluunniit taamaattunik aaqqissuussisoqarnissaanik qulakkeerinninneq

Kommunimi aaqqissuussanut allanut innersuussineq ass. suliassanut ikiorneqarnissamik qinnuteqarfissanut neqeroorutinulluunniit allanut.

Inissiisoqarnissaanik qinnuteqaatinik sulinermi paasissutissat attuumassuteqartut katersornissaannik qulakkeerinninneq

Puigortunngornermik suliassaqarfimmi inatsisit pillugit nangitsisoqarlunilu innersuussisoqarnissaanik qulakkeerinninneq

Kommunimi innuttaasunut puigortunngorsimasunut neqeroorutinut inissitsiterinermik ataqatigiissaarineq

Innuttaasut aamma ilaqutaasut, angerlarsimaffimmi ikiortit imaluunniit nakorsarisap kaammattuutaat naapertorlugit sulianik ataasiakkaanik paasiniaanerni tapertaaneq

Puigortunngortut ilaqutaasa naapeqatigiittarfiannik imaluunniit kaffisoqatigiiffiinik pilersitsinerni tapersersuineq

Kommunimit suliniut

Suliassaqarfiit akimorlugit angerlarsimaffimmi ikiortit, pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit, inissitsiterisartut, puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq aamma peqqissaasoq angerlarsimaffinnik pulaartartoq sapaatip akunneri tamaasa ataatsimut sullitaminnik, unammilligassanik siuarsaatissallu pillugit ataatsimiittarput.

Dronning Ingridip Napparsimmavissuani sapaatip akunneri tamaasa Nuummi sullitat uninngasut pillugit ataatsimiittoqartarpoq, suliassaqarfiit akimorlugit suliniarnissamik pisariaqartitsineq nalilersorneqarluni. Puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq aamma inissitsiterisartoq kommunimit peqataasarput.

Sapaatip akunneri tamaasa Utoqqaat Illuanni qasuersernissaq pillugu ataatsimiittoqartarpoq immikkoortortamit, puigortunngornertunik ataqatigiissaarisumit inissitsiterisartuniillu peqataaffigineqartumik.

Ullut 14-ikkaarlugit puigortunngortunik ataqatigiissaarisoq pisortamut tullersorti, utoqqarnik paaqqutarinniffinni najugaqatigiiffinnilu, Pilutamilu pisortanik ataatsimeeqateqartarpoq. Ataatsimiinnerni puigortunngornermik suliassaqarfik pillugu kaammattuutit qaqinneqarsinnaapput.

Kommuneqarfik Sermersooq nunat tamalaat akornanni suliniut RemoDem peqataaffigaa. Suliniut 2014-imi matuvoq, maannakkulli

kommunimi puigortunngortunik ataqatigiissaarisumit ingerlateqqinneqarluni aqunneqarpoq. Suliniutip siunertaraa kiffartuussinernik ataatsimoortunik ineriartortitsineq misileraanerlu, innuttaasut avinngarusimasumi najugaqartut puigortunngornermik eqqugaasut sivisunerpaamik angerlarsimaffimminni najugaqaannarnissaat anguniarlugu taamaaliornikkullu paaqqutarinniffinnut inissinneqarnissaat kinguartillugu.

35

Puigortunngortut nappaataat

suussusilikkat

Puigortunngortut

suussusersineqanngitsut Puigortunngortut katillugit

Utoqqaat Illuat Nuuk Puigortunngortut paaqqinniffiniitut

8 Alzheimer 4 Vaskulær demens

1 Fromtotemporal 5 Levy body

1 Huntington chorea

1 Alkoholrelateret demens

2 Alzheimer

3 Vaskulær demens 1 Fromtotemporal

1 Alkoholrelateret demens

27

Puigortunngortut qasuersaarfimmi 1 Alzheimer 3 Alzheimer 2 Vaskulær

6

Puigortunngortut katillugit Utoqqaat Illuat

21 12 33

Ippiarsuk Nuuk 1 Alzheimer 1 Alzheimer 1 Levy body

3

Utoqqaat najugaqatigiiffianni

Qeqertarsuatsiaat

1 Alzheimer

2 Vaskulær

3

Aaqa Nuuk

1 Alzheimer 1

Paamiut Alderdomshjem

3 Vaskulær 1 alkoholrelateret

4 Alzheimer 8

Arsuk -Utoqqaat ajugaqatigiiffianni 1 Levi body 1

Tasiilaq - Utoqqaat

najugaqatigiiffianni

6 Alzheimer

1 frontotemporal-demens

7

Ittoqqortoormiit

Utoqqaat najugaqatigiiffianni

1 Alzheimer 1

Puigortunngortut katillugit 26 31 57

Sammisassaqartitsivinnik atuisut

namminneq angerlarsimaffimminni

najugallit

Puigortunngortut nappaataat

suussusilikkat

Puigortunngortut

suussusersineqanngitsut

Angerlarsimaffimminni

najugallit

Pilutaq Nuuk 1 HIV-demens 2 Alzheimers 1 HIV–demens

4

Utoqqaat Illuat Nuuk 2 Alzheimer 2

Ippiarsuk Nuuk 1 Vaskulær 3 Alzheimer 3

1 Vaskulær 1 1 Alkoholrelateret

6

Angerlarsimasut Nuuk

Qeqertarsuatsiaaq

Paamiut

Arsuk

Tasiilaq

Ittoqqortoormiut

4 Vaskulær, 1 Lewy body

Alzheimer 6, Vaskulær 3,

alkoholrelateret 4

Alzheimer 1 Alzheimer 5,vaskulær 4

Alzheimer 1 Alzheimer 1

Alzheimer 1

18

1 9

1 1

1

Puigortunngortut

Angerlarsimaffimminni najugallit

7 36 43

Kommuneqarfik Sermersuumi puigortunngortut

Kommuneqarfik Sermersuumi puigortunngornermik eqqugaasut katillutik amerlassusaat

Puigortunngornermik eqqugaasut ulloq unnuarlu angerlarsimaffinni najugallit

26 Puigortunngorneq suussusiligaq

31 Puigortunngorneq suussusersineqanngitsoq

Puigortunngornermik eqqugaasut sammisassaqartitsivinnik atuisut namminneq angerlarsimaffimminni

najugallit

Puigortunngorneq suussusiligaq 7

Puigortunngorneq suussusersineqanngitsoq 36

36

Puigortunngortunik suliassaqarfimmi unammilligassat periarfissallu

Utoqqarnik suliassaqarfimmi puigortunngortut immikkut pisariaqartitsisut imaannaanngitsunillu ajornartorsiutillit pillugit maannamut utoqqarnik suliassaqarfiup aaqqissuussaanera pissutigalugu unammilligassaqaqaat. Innuttaasut puigortunngornermik eqqorneqartut malunnaatilimmik amerlinissaat

naatsorsuutigineqarpoq tamatuma saniatigut suliassaqarfimmut sulisussarsiorneq sulisunillu tigumminniinnarneq ajornartorsiutaallutik.

Puigortunngornermik immikkut ilisimasallit pigisat peqatigalugit suleqatigeeriaatsit nutaat ineriartortinneqartariaqarput

Suliaq pillugu piginnaasat isiginiartariaqarput Puigortunngornermik nappaat pillugu

pinaveersaartitsinerit peqqissaanerillu innuttaasunut paasisitsiniutigineqartariaqarput

Piaartumik paasinninnissaq aallaavigalugu pingaaruteqarpoq akuersinermik suliaqartut

suleqatiginissaat pinaveersaartitsinermik siunertaqarluni angerlarsimaffinni pulaartarnermik angerlarsimaffinnilu ikiorteqarnissat pillugit

Suliniuteqarneq nukittorsarniarlugu pillorissaasup ilisimasai ilanngutsinniarneqarsinnaapput innuttaasup ulluinnarni piginnaasai

pitsanngorsarumallugit.

Unammilligassat Aaqqiissutaasinnaasut

Inissat paaqqutarinniffiusut aamma immikkoortuni illersukkani inissat amerliniarlugit immikkut iliuuserineqarsinnaasut ujartorneqassapput.

Ilaqutaasut ikiorneqassapput ilitsersuunneqarlutillu

puigortunngortumik nammineq angerlarsimaffimmi pitsaanerpaamik ikiuussinnaaneq anguniarlugu. Ilaqutaasunut neqeroorutinik ineriartortitsinissaq pisariaqarpoq ulluinnarni aserfallappallaarani ikiuuttoqarsinnaanera anguniarlugu.

Innuttaasut puigortunngornermik eqqugaasut piffissap ingerlanerani piginnaasaat annikilliartortarput ulloq

unnuarlu nakkutigineqarnissamik pisariaqartitsiartortunngortarlutik. Puigortunngornermik napparsimalereersimasut piginnaasamikkut annertuumik annaasaqalersarput naggataatigut tamakkiisumik allanit

ikiorneqarnissamik pisariaqartitsilersarlutik.

37

Piginnaanngorsaqqinnermi suliassaqarfiit

sorliit peqataatinneqarpat

• Angerlarsimaffinni ikiortit ilinniarsimasut

ilinniarsimanngitsullu

• Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat

najugaqatigiiffianni sulisut ilinniarsimasut

ilinniarsimanngitsullu

• Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat

najugaqatigiiffianni igaffimmi sulisut

• Qasuersaarfimmi/paaqqutarineqarfimmi/utoqqaat

najugaqatigiiffianni eqqiaanermik suliaqartut

• Ulluunerani ornittakkami/angerlarsimaffimmi sulisut

ilinniarsimasut ilinniarsimanngitsullu

• Ikorfartortit ilinniarsimasut/ilinniarsimanngitsut

• Suliamik ingerlatsisoq

• Pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit

Kommunimit ullumikkut neqeroorutit

Kommunimi suliassaqarfiit akimorlugit

”Piginnaanngorsaqqinneq” ataqatigiissaarneqanngilaq.

Taamaattoq suliamik ingerlatsivugut Nuummi Utoqqaat

Illuanni Sungiusartarfimmi Qasuersaartarfimmilu

piginnaanngorsaqqinnermik ingerlatsinermut assingusumik.

Dronning Ingridip Napparsimmavissuanit angerlartussat

pillugit suliat akimorlugit oqaloqatigiittoqartarpoq aamma

suliat akimorlugit suliniuteqarnissaq pisariaqartinneqarpoq.

Tassaasinnaavoq tulleriiaarisartoq aamma imaluunniit

angerlarsimaffinni ikiortit, immikkoortortami pisortaat

kiisalu peqqissaasoq kommuni sinnerlugu peqataasoq. Angerlarsimaffinni ikiortit, pillorissaasut aammalu timimik sungiusaasut suleqatigiit aamma peqqissaasoq angerlarsimaffinnut orniguttartoq sap. ak. tamaasa ataatsimeeqatigiittarput, ataatsimut sullitat, unammilligassat suliniutaasinnaasullu oqaluuserineqartarlutik. Ataatsimiinnerit taakkua nukittoqqutigaat illoqarfinni innuttaasut ilisarisimaneqalernerat kikkullu piginnaanngorsaqqinnermik pisariaqartitsisinnaaneraannik nalunngisaqarneq.

6. Piginnaanngorsaqqinneq

Piginnaanngorsaqqiineq suua?

Piginnaanngorsaqqinneq innuttaasut, ilaqutaasut sulisullu akornanni siunnerfeqarluni piffissaligaasumik suleqatigiinneruvoq. Piginnaanngorsaaqqinnermi innuttaasup inuunerani atugassarititaasut tamakkiisumik isigineqartarput, aaqqissuussaasumik, ataqatigiissumik ilisimasallu tunngavigalugit suliniuteqarfigineqarlutik.

Piginnaanngorsaaqqinnermi suna

siunertaava?

Siunertaavoq innuttaasoq timikkut, eqqarsartaatsikkut imaluunniit inoqatigiit akornanni annertuumik piginnaanikillisinnaasoq namminersorluni isumalimmillu inooqataaginnarsinnaanera

anguniarlugu suleqatigiinneq.

Naapitassagut kikkuuppat qanorlu

iliussaagut?

Sivisuumik napparsimanerup kingorna innuttaasoq

nalinginnaasumik qasoqqasarpoq, nukeerussimalluni

nukissaaleqilluni napparsimaneq, sammisaqannginneq

immaqaluunniit naammattumik nerisaqannginneq

pissutigalugit. Innuttaasut napparsimmavimmi nakorsaatinik

katsorsarneqareernerisa kingorna amerlanertigut ulluinnarni

suliassanik isumaginnissinnaanerisa nalilersorneqarnerat

pisariaqartinneqartarpoq. Tassaasinnaapput inuttut

eqqiluisaarneq, eqqiaaneq, errorsineq aammali

inuiaqatigiinni peqataaneq soorlu aningaaseriviliarneq,

pisiniarfilerineq, ikinngutinut pulaarneq bussinik

angallassineq il.il. Ilaasa piginnaanertik tamakkerlugit

annaasarpaat allat nukittoqqissinnaasarput,

eqaarsaartinneqarlutik piginnaanitik uterteqqissinnaasarlugit.

Innuttaasut attavigisai innuttaasup pisariaqartitaanik

paasiniaanermi pingaaruteqaqaat, qanimut ilisimannittut

qanigisat assigiinngitsutigut tapertaasinnaanermik

ilisimasaqartarmata.

Pisariaqartitsineq nalilerneqarpat eqaarsaarnissamik

neqeroorutit pilersaarusiorneqassapput imaluunniit

piginnaasat annaasat taartissaat pilersaarusiorneqassapput.

Kommunimi sumi najugaqarneq apeqqutaalluni sivisuumik

sivikitsumilluunniit napparsimareernerup kingorna

assigiinngitsunik neqerooruteqarpoq.

Unammilligassat Piginnaanngorsaqqinneq nuna tamakkerlugu napparsimavissuarmi ”Dronning Ingridip Napparsimmaviani neqeroorutaavoq ingerlanneqartarlunilu. Tassannga innuttaasut ilaatigut sinerissamut angerlartinneqartarput, tamatigulli angerlartitsinerit iluatsittuaannarneq ajorput. Piffissami matumani innuttaasut arlallit akimmeqqasutut inissisimasut nalaattarpavut, napparsimanerup kingorna suliat akimorlugit

ataqatigiissaakkamik suliniartoqarsimatinnagu.

38

7. Tikikkuminassuseq

Unammilligassat Periarfissaasinnaasut

Ornikkuminassuseq qanoruna paasigipput?

Kommuneqarfik Sermersuumi ornikkuminassutsimik

eqqartuinitsinni inuiaqatigiinni innuttaaqatitta naligiissumik,

toqqissisimasumik, isumatuumik aamma peqqissumik

inuuneqarnissaannut aqqutissanut killilersuutit periarfissallu

ersersinniarpavut: Pisortat illuutaat, ilaquttat, ikinngutit,

pisinniarfiit ulluinnarni atugassanik nioqqutillit, peqatigiiffiit.

Tikinnissaannut killissat pilersarput ungasissutsit,

aqquserngit, nunap pissusai, angallassissutit, isertarfiit

anisarfiit allallu.

Ornikkuminassuseq inuiaqatigiinni

pingaaruteqarluinnartuuvoq kikkut tamat assigiimmik

periarfissaqarnissaannik anguniagaqarnerummat.

Innuttaasunut utoqqarnut pingaartumik

pitsorluuteqalersimasunut ornikkuminassuseq ulluinnarni

unammilligassat ilagilersinnaavaat.

Tamassuma pingaarnertut pissutigaa kommunip

inissisimanera, silaata pissusaa aamma najugaqariaatsit

atorneqartut, kommunimi sisamanik illoqarfeqarpoq arfineq-

pingasunik nunaqarfittaqarluni sumiiffimmi siammaseqisumi

tassami Kommuneqarfik Sermersooq nunarsuarmi

kommunit annertussutsimikkut annersaata aapparaat.

Kommunimi ornikkuminassuseq

Innuttaasunut utoqqalisunut nunap aamma silap pissusai

ulluinnarni unammillernarsinnaapput. Ukiup ilarujussua

nuna manissuuneq ajorpoq aputeqarluni quasalluni

amerlasuunut ingerlaffigiuminaassisarluni.

Pingaartumik Nuup avataani illoqarfiit nunaqarfiillu

nunataat angallavigiuminaattarput niuerniassatilluni,

allaffinnut ornigutissalluni ilaquttanut pulaassalluni il.il.

Amerlaqisut peqqinnanngitsuni illoqarput errorsineq

uffarnerlu innuttaasut illuini ingerlattariaqartarlugit.

Nuummi, Paamiuni Tasiilamilu napparsimmave-qarpoq

Ittoqqortoormiini aamma nunaqarfinni peqqissaaveqarfiit

peqqissaasunik sulisullit neqeroorutaasut.

Napparsimmaviliaanneqarnissamik imaluunniit Nuummi

Dronning Ingridip Nappar-simmavissuaaliaanneqarnissamik

pisariaqartitsiso-qartillugu qulimiguullit atorlugit

angalasoqartarluni.

Nuummi pisortat angallassissutaat soorlu bussit

angallassisutitut periarfissaapput. Nunaqarfinni ukiukkut

qamuteralaat kisimik angallassissutitut atorneqarsinnaapput

taamaatullu utoqqarnut piginnaanikillisimasunut

amerlanernut naleqquttuunatik.

Aqquserngit nunalu

Nunap maniilakulunnera sivinganeraluunniit pissutigalugu illoqarfiup ilarujussua pisuffigiuminaappoq.

Nunaqarfinni innuttaasut illui errorsiartorfiginiarlugit uffariartorfiginiarlugillu pingaartumik ukiukkut ornikkuminaattarput.

Isertarfiit Pisinniarfinnut pisortallu allaffeqarfiinut isertarfiit pitsaanngitsut.

Aputaajaaneq amigaataasoq imaluunniit naammanngitsoq pissutigalugit utoqqaat illuminnit aninissaminnut isernissaminnullu ajornartor-siuteqartut. Innarluutillit bussiannik aaneqarnissamut ajornartorsiutinik allaat pilersitsisinnaapput.

Inissiat

Inissiat majuartarfillit

Innarluutillit bussiannut imaluunniit taxanik ingerlanneqarnissamik neqeroorutit utoqqarnik kaassuartakkaniittunik angallassisinnaasunik. Immaqa bussi immikkut ittoq utoqqarnik pitsorluttunik angallassisinnaasut

Ikorfartuisunik aaqqissuussinermik allanngortitsineq innuttaasup ingerlaqateqarsinnaanera anguniarlugu

Sineriammi: Angallassissutitut periarfissaasinnaasut

soorlu ATV

Kommunip suliffeqarfiutaasa, innuttaasunut kiffartuussivianut allaffeqarfiinullu isertarfinnik isiginiarneruneq: majuarfiusinnaasut, majuartaatit, matunik ammaasartut, aputaajaaneq.

Ulluinnarni atortussanik nioqqutissallit ornikkuminarsarneqarnissaat aallaavigalugu suliniutit

Aputaajaanerup pitsanngorsarneqarnera innuttaasut pitsorluutillit aallaavigalugit.

Nutaanik sanaartornermi majuartaatit majuarfiusin-naasullu annermik isiginiarneqarsinnaapput. Pissutsit

arlallit aallaavigalugit eqqarsaatigineqassaaq inissiani pioreersuni majuartaatit majuarfissalluunniit pilersin-

neqarsinnaanerat.

39

Utoqqarnut suliassaqarfimmi teknologit sorliit kommunimi atorneqarpat? Qamutit innaallagissamik ingerlatillit

Kivitsissutit qilaami ikkuffillit

Kivitsissutit nalinginnaasut

Igaffimmik nakkutilliissutit

Siniffiit qaffattarlutillu apparsinnaasut

Nallaqqaviit qaanninnaveersaatitallit

Isigiarsuttunut ikiuutit

8. Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi

Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi qanoq paasissavarput?

Isumaginninnneq aallaavigalugu teknologiimi kiffartuussinerit atortullu inunnut inooqatigiinnermi

peqqissutsimullu aallaaveqartumik ikiuutaapput.

Isumaginninneq aallaavigalugu teknologi sunik siunertaqarpa?

Sulinermi nukersornermik unitsitsisut

Sulisut suliassaannik oqilisaasut

Innuttaasup inuuneranik toqqissimanissaannullu

iluaqqutaasut

Unammilligassat Periarfissaasinnaasut

Inuit puigortunngornermik nappaateqalersimasut

paaqqutarineqarfimmit imaluunniit angerlarsimaffimminnit qimagullutik ingerlasinnaasarput. Imminnut ulorianartorsiortissinnaasarput amerlanertigut qaatigoorqaratik ingerlasaramik namminneerlutillu angerlarsinnaannginnertik pissutigalugu.

Innuttaasut Nuup avataani najugallit pillorissaasunit ikiorneqarlutik nalinginnaasumik sungiusartinneqarsinnaanngillat

Utoqqaat angerlarsimaffimminni najugallit oqarasuaammik atuisinnaanngitsut angerlarsimaffinni ikiortinut maannakkut attaveqarsinnaanngillat. Innuttaasut orlusinnaasut natiinnarmi sivisuumik

ikiorneqaratik nalasinnaasarput.

Amerlasuutigut suliamik ilisimasallip najugaqarfia aamma innuttaasup najugaqarfia imminnut ungasissumik inissisimasinnaasarput.

Angerlarsimaffimmi ikiortit inuit ikiukkamik matuersaataannik amerlavallaanik tigummisut.

Matuersaatinik annaasaqarnissamut aarlerinaateqarpoq.

Puigortunngortunut atortut kalerrisaarisinnaasut

GPS-systemit Allungiartorfiit kalerrisaarutitallit Matut aniffigineqarlutik kalerrisaarisinnaasut

Qarasaasiaq atorlugu sungiusarneq/Ungasianiit sungiusartinneqarneq

Kalerriissatilluni atugassat

Ikiortariaqartilluni kalerrisaarutit

Qarasaasiaq atorlugu peqqissaaneq soorlu pussuttornernik

Teknologi nutaaq atorlugu matuersaasersorneq assersuutigalugu mobiltelefonit atorlugit

ammaassisinnaanerit.

Work smarter,

not harder