การตงครรภวยรน

และปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน

Impacts of pregnancy

and factors affecting pregnancy among teens who received prenatal care at Phayo hospital.

ดลฤด เพชรขวาง จรรยา แกวใจบญ เรณ บญทา กลยา จนทรสข

วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

สถาบนพระบรมราชชนก กระทรวงสาธารณสข

สนบสนนทนการวจยโดย วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

สงหาคม 2554

ก

กตตกรรมประกาศ

งานวจยฉบบน ส าเรจไดดวยความกรณาของ ดร. ปณณธร ชชวรตน ทไดกรณาใหค าปรกษา

ค าแนะน า ชแนวทางทเปนประโยชน เสยสละเวลาอนมคาในการตรวจสอบแกไขขอบกพรองตาง ๆ ทก

ขนตอนของการท าวจย ตลอดจนสนบสนนกระตนและใหก าลงใจตลอดมา ผวจยจงขอขอบพระคณเปน

อยางสงไว ณ ทน ขอขอบพระคณ นายชชวาลย บญเรอง นกวชาการสาธารณสข ช านาญการกลมงานพฒนา

ยทธศาสตรสาธารณสข ส านกงานสาธารณสข จงหวดพะเยา ดร. ปณณธร ชชวรตน รองผอ านวยการ

กลมงานวชาการ วทยาลยพยาบาล บรมราชชนน พะเยา และอาจารยเฉลมพรรณ เมฆลอย พยาบาลวชาชพ

ช านาญการ วทยาลยพยาบาล บรมราชชนน พะเยาทใหความกรณาในการตรวจแบบสอบถามและให

ขอคดเหน และขอขอบพระคณ อาจารยพมพมล วงศไชยา ทใหความชวยเหลอ แนะน าดานการท าบทคดยอ

ภาษาองกฤษ

ขอขอบพระคณผอ านวยการโรงพยาบาลพะเยา หวหนาตกฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา ทอนญาต

ใหเกบรวบรวมขอมล

ทายทสดขอขอบคณผอ านวยการวทยาลยพยาบาล บรมราชนน พะเยา ทไดใหการสนบสนนดาน

วสด อปกรณ งบประมาณการท าวจย ท าใหงานวจยฉบบน ส าเรจลลวงดวยด คณะผวจยขอขอบพระคณยง

คณะผวจย

ข

งานวจยเรอง การตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน ทมารบบรการฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา

ผวจย นางดลฤด เพชรขวาง , นางจรรยา แกวใจบญ, นางสาวเรณ บญทา , นางกลยา จนทรสข

บทคดยอ

การวจยในครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (survey research) โดยมวตถประสงคเพอศกษาผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา โดยกลมตวอยางทใชในการศกษาครงนเปนสตรตงครรภวยรน อายระหวาง 11-19 ป และมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา ในชวงเวลา เดอนธนวาคม 2552 – สงหาคม 2553 รวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลสวนบคคล และแบบสอบถามผลของการตงครรภวยรน วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ใชสถตในการวเคราะห คอ ความถและรอยละ และทดสอบความเกยวของของปจจยสวนบคคลทมผลตอการตงครรภวยรน โดย Chi – square test

ผลการศกษาพบวา ดานผลของการตงครรภวยรน หญงตงครรภในสตรวยรนมการดแลตนเอง ในขณะตงครรภในระดบมาก มคามากทสด คดเปนรอยละ78.6 มผลกระทบดานจตใจในขณะตงครรภในระดบปานกลางมคามากทสดคดเปนรอยละ 58.6 และการดแลดานครอบครวในขณะตงครรภในระดบมากมคามากทสดคดเปนรอยละ 77.1

ปจจยสวนบคคลทเกยวของตอการตงครรภวยรน ดานการดแลตนเองพบวา ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก และภาวะสขภาพขณะตงครรภ มความเกยวของตอการดแลตนเอง ขณะตงครรภ อยางมนยส าคญ ทางสถต (P < .05) ดานผลกระทบดานจตใจ พบวา อาชพ การวางแผนการตงครรภ และอายครรภทไปฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอผลกระทบดานจตใจอยางมนยส าคญทางสถต (P < .05) และดานการดแลของครอบครว พบวา อายครรภทไปฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอการดแลดานครอบครว อยางมนยส าคญทางสถต (P < .05)

ดานความตองการความชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน พบวา ตองการการชวยเหลอมากทสดคอ ดานความรกและการดแลเอาใจใสจากครอบครว รอยละ 100 รองลงมาคอ ดานค าแนะน าความรเกยวกบผลของการตงครรภวยรน รอยละ 92.9 ค าแนะน าดานการปฏบตตวระหวางตง การคลอดและหลงคลอด รอยละ 78.6 ความตองการใหบดามารดาชวยดแลบตรหลงคลอด รอยละ 85.7

ขอคนพบจากการวจย พบวา หญงตงครรภวยรนมการดแลตนเองในระยะตงครรภและการดแลของของครอบครวในระดบมากและมผลกระทบตอจตใจพบในระดบปานกลางโดยตองการความรกและการดแลเอาใจใสจากครอบครวมาก จงควรใหการสงเสรมใหครอบครวมสวนรวมในการดแลดานสขภาพหญงตงครรภวยรน การใหความรโดยเฉพาะดานผลของการตงครรภวยรนและการปฏบตตวของหญงตงครรภวยรน

ค าส าคญ: การตงครรภวยรน ,ผลกระทบดานจตใจ, การดแลตนเอง , ความตองการ

ค

Title: Impacts of pregnancy and factors affecting pregnancy among teens who received prenatal care at Phayao hospital

Authors: Dolruedi pechkwang , Junya Kaewjiboon, Renu Boontha, Kanlaya Junsuk.

Abstract This descriptive study aimed to examine impacts of pregnancy and factors affecting pregnancy

among teen mothers. Participants were 70 teen mothers aged 11-19 who visited antenatal care unit at Phayao hospital from December 2009 to August 2010. The questionnaire was developed by the authors. It collected personal data, effects of pregnancy on mental health, self-care, supports from family, and needs of teen mothers. Internal consistency of the questionnaire was tested among 30 teen mothers, and alpha Cronbach of 0.79 was obtained. Data were analyzed using frequency, percentages, and Chi-square.

Results showed that majority of teen mothers (78.6 percent) had self-care scores in highest ranges. Approximately half of them (58.6 percent) had scores of impact on mental health in moderate ranges. In addition, 77.1 percent had scores for family support in highest ranges.

It was also found that gestational age at first visit to antenatal care unit and health status of participants were associated with self-care significantly (p<.05). Furthermore, teen mothers’ vocations, pregnancy plan, and gestational age at first visit were associated with mental health of participants significantly (p< 0.05). Support from family was associated with gestational age at first visit significantly (p<.05).

In regard to needs of participants, all of them desired love and care from family. In addition, 92.9 percent of participants needed information about pregnancy. About three quarters (78.6 percent) required information about health practice during pregnancy, and 85.7 percent needed assistance from their parents to raise children.

Finding suggests that pregnancy affected mental health of teen mothers, and family should be encouraged to provide psychological and practical support for teen mothers.

Key words: teen pregnancy, psychological impact, self-care, needs

This research project is supported by Boromarajonani College of Nursing , Phayao, Thailand.

ง

สารบญ

หนา

กตตกรรมประกาศ ก

บทคดยอภาษาไทย ข

บทคดยอภาษาองกฤษ ค

สารบญ ง

สารบญตาราง ฉ

บทท 1 บทน า 1

ความเปนมาของปญหา 1

วตถประสงคของการวจย 3

ขอบเขตของการวจย 3

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 4

ค านยามศพทเฉพาะทใชในการวจย 5

กรอบแนวคดในการท าวจย 6

บทท 2 เอกสารและงานวจยทเกยวของ 7

ความหมายของการตงครรภ 7

การเปลยนแปลงของสตรตงครรภ 9

การฝากครรภและการดแลระยะตงครรภ 16

การตงครรภวยรน 25

ผลของการตงครรภในวยรน 26

ปจจยทท าใหเกดการตงครรภในสตรวยรน 31

ปจจยทเกยวของกบการตงครรภวยรน 33

งานวจยทเกยวของ 39

จ

บทท 3 วธด าเนนการวจย 45

ลกษณะประชากรและการเลอกกลมตวอยาง 45

เครองมอทใชในการวจย 45

การตรวจสอบคณภาพเครองมอ 47

วธการด าเนนการรวบรวมขอมล 47

การวเคราะหขอมล 47

การพทกษสทธของกลมตวอยาง 47

บทท 4 ผลการวจย 45

ตอนท 1 ขอมลทวไปของกลมตวอยาง 49

ตอนท 2 ผลของการตงครรภในสตรวยรน ทมารบบรการฝากครรภ

โรงพยาบาลพะเยา 52

ตอนท 3 ปจจยทเกยวของตอการตงครรภวยรน ทมารบบรการฝากครรภ

โรงพยาบาลพะเยา 53

ตอนท 4 ความตองการการชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน ทมารบบรการฝากครรภ

โรงพยาบาลพะเยา 66

ตอนท 5 ขอคดเหนตอการตงครรภและขอเสนอแนะอน ๆ 67

บทท 5 สรปผลการวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ 68

สรปผลการวจย 68

อภปรายผล 69

ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช 76

บรรณานกรม 78

ภาคผนวก 81

ภาคผนวก ก รายนามผทรงคณวฒ 82

ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการวจย 84

ภาคผนวก ค ประวตผวจย 93

ฉ

สารบญตาราง

หนา

ตารางท 1 จ านวนและรอยละของกลมตวอยาง จ าแนกตาม อาย ระดบการศกษา 50

อาชพ จ านวนครงของการตงครรภ อายครรภททราบวาตงครรภ การแทงบตร

การวางแผนการตงครรภ อายครรภทไปฝากครรภครงแรก อายครรภปจจบน

สขภาพขณะตงครรภ

ตารางท 2 จ านวนและรอยละของผลของการตงครรภวยรน จ าแนกตาม ดานการดแลตนเอง 52

ขณะตงครรภ ดานการดแลของครอบครว และดานผลกระทบตอจตใจ

ตารางท 3 ความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภ ในสตรวยรน 53

ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ

ตารางท 4 ความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภ ในสตรวยรน 57

ดานผลกระทบตอจตใจ

ตารางท 5 ความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภ ในสตรวยรน 62

ดานการดแลของครอบครว

ตารางท 6 จ านวนและรอยละของการตองการความชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน 66

1

บทท 1

บทน า

งานวจยเรอง การตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน ทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา

ความเปนมาและความส าคญ

วยรนเปนชวงทมการเปลยนแปลงทงทางรางกายและจตใจเปนอยางมาก จากวยเดกเตบโต

เปนวยผใหญ จากสภาพทตองพงพาผใหญทางเศรษฐกจไปสสภาพทตองรบผดชอบและพงพาตนเองทางดานรางกายกจะม การเปลยนแปลงของระบบอวยวะสบพนธในลกษณะทพรอมจะมเพศสมพนธ และสามารถตงครรภได (สวชย อนทรประเสรฐ,2534) หากวยรนมการตงครรภเกดขน กจะกอใหเกดผลกระทบตาง ๆ ตามมามากมายทงตอสตรวยรนทตงครรภ ครอบครว และสงคม การตงครรภวยรนจงเปนปญหาส าคญดานสขภาพอนามยของมารดาทารก รวมทงปญหาดานเศรษฐกจและสงคมทมอตราการเกดของการตงครรภในวยรนสงเพมมากขน การตงครรภของหญงวยรนจงเปนภาวะวกฤตทหญงตงครรภตองเผชญในวยรน จะกอใหเกดผลกระทบอยางมาก แตกยงพบวา ในปจจบนวยรนจ านวนมากทตองเผชญกบปญหาของการตงครรภและมแนวโนมเพมขนในทวโลกของทก ๆ ป จะมการตงครรภในหญงวยรนมากกวา 1 ลานคน (Hen shaw , 2001 cited in Mentgomery,2003) ซงกอใหเกดผลกระทบอยางมากมาย เพราะวยรนเปนวยทไมพรอมตอการมบตร เนองจากมารดาวยรนขาดความพรอมทงทางดานรางกาย จตใจ อารมณและเศรษฐกจ เปนวยทก าลงสรางและพฒนาเอกลกษณทางเพศ ตองการมอนาคตทประสบความส าเรจ แตการตงครรภเปนภาวะวกฤตทมารดาวยรนตองเผชญกบเหตการณส าคญทกอใหเกดการเปลยนแปลงในชวต ทงจากการเปลยนแปลงดานสรรวทยาจากวยเดกไปสวยรน และเผชญภาวะวกฤตจากการตงครรภซงเปนภาระหนกส าหรบมารดาวยรนทตองดแลรบผดชอบอกชวตหนงทจะก าเนดมา (William,1995:110) การตงครรภและการท าหนาทเปนมารดาของวยรน ท าใหพฒนาการตามวยของวยรนหยดชะงกหรอชาลง ตองรบผดชอบในเวลาทรวดเรวเกนไป บางคนตองออกจากโรงเรยน ท าใหถกแยกจากเพอนวยเดยวกน ท าใหมารดาวยรนเกดความขดแยง เครยด ไมพรอมตอการตงครรภ ประกอบกบความกดดนทสงคมมตอครอบครวซงเนนบทบาทความรบผดชอบในการเลยงดบตรของมารดามากกวาบดาท าใหมารดาเกดภาวะความคบของใจวตกกงวลและเครยด สงผลกระทบทางดานรางกาย และทางดานจตใจ

2

นอกจากนนการตงครรภในวยรนยงเปนปญหาดานเศรษฐกจและสงคม ในการใชงบประมาณเพอดแลสขภาพ และบรการสาธารณสขใหหญงตงครรภวยรน การคลอดททารกมน าหนกตวนอยยงตองเสยคาใชจายอก นอกจากนหญงตงครรภวยรนสวนใหญตองหยดการศกษาออกจากโรงเรยนหรอออกจากงานท าใหไมมอาชพ ขาดรายได ตองประกอบอาชพทมรายไดต าเศรษฐกจของครอบครวไมดและชวตครอบครวไมราบรน(สวชย อนทรประเสรฐและสรศกด ฐานพานชกล,2539)โดยเฉพาะอยางยงเปนหญงวยรนทตงครรภแรกมารดาขาดความรและประสบการณประกอบกบวฒภาวะยงไมพรอมจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางดานตาง ๆ ทกลาวมาวยรนอาจไมสนใจดแลสขภาพของตนเองและทารกในครรภมการปฏบตทไมถกตองเกยวกบภาวะโภชนาการการพกผอน การออกก าลงกาย การท างาน การใชสงเสพตดและสารอนๆ ในขณะตงครรภ สตรตงครรภวยรนและทารกในครรภจงเสยงตอการเกดอนตรายเพมมากขน(May&Mahlmeister,1994) ปจจบนแมวาหนวยงานทเกยวของจะไดจดใหมการปองกนชวยเหลอและแกปญหาการตงครรภของวยรนแตกยงไมเพยงพอ หากถาวยรนคนใดเตบโตมากบสงแวดลอมทดการปรบตวตาง ๆ กจะเกดขนไดเรวขน

การตงครรภในวยรน สงผลตอสตรตงครรภเปนอยางมาก แตสถานการณในประเทศไทยกยงพบวาอตราการตงครรภในแมทมอายต ากวา 20 ปมมากถงรอยละ 14.7 ซงมากกวาเกณฑมาตรฐานขององคการอนามยโลกก าหนดไวทจะตองไมเกนรอยละ 10 นอกจากนยงสงผลกระทบตอปญหาอตราทารกแรกเกดมน าหนกต ากวาเกณฑ 2,500 กรม (2.5 กโลกรม) ทพบมากถงรอยละ 8.7 ซงมากกวามาตรฐานทองคการอนามยโลกก าหนดไวจะตองไมเกนรอยละ 7 ในขณะนประเทศไทยมการคลอดบตรจากแมทเปนวยรนวนละประมาณ 140 ราย หรอประมาณปละ 50,000 ราย ซงเปนจ านวนทสงมาก แสดงใหเหนวาสถานการณการตงครรภในวยรนเปนปญหาทรนแรงของสงคม เพราะสงผลใหคณภาพชวตของทารกลดลงสวนแมวยรนมปญหาตาง ๆ มากมาย เชน สภาวะทางอารมณไมมนคงจงมความเสยงสงทจะเกดความเครยดและภาวะซมเศราเพราะตองการปกปดเรองการตงครรภหรอการมลกตอผปกครอง นอกจากนยงมปญหาเรองการเรยนและการท าแทงอกดวย

สถานการณการตงครรภในวยรนของจงหวดพะเยา กพบวาเปนปญหาส าคญโดยพบวาอตราการตงครรภของวยรนทมอายต ากวา 20 ป พบมากถงรอยละ 15 ซงจะกอใหเกดผลกระทบของหญงตงครรภเปนอยางมาก ทงทางดานรางกายของหญงตงครรภ การเกดภาวะแทรกซอน การดแลตนเอง ความเครยดจากการทตองเผชญภาวะการตงครรภ รวมทงปญหาดานสงคมทอาจจะตามมาไดในอนาคต

จากทกลาวมานนจะเหนวากลมสตรตงครรภวยรนเปนกลมประชากรทควรใหความส าคญใหความสนใจเนองจากสถตขางตนทมแนวโนมเพมขนการตงครรภในวยรนมผลกระทบตอสตรตงครรภทารกและครอบครวรวมถงสงผลตอสงคมในหลายดาน สตรตงครรภวยรนเปนผขาดประสบการณความรและวฒภาวะ ดงนนผวจยจงมงทจะศกษาปจจยทมผลกระทบตอการตงครรภ

3

ในวยรนซงผลการวจยคาดวาใชเปนแนวทางส าหรบพยาบาลในการสงเสรมแบบแผนการด าเนนชวตทเหมาะสมใหกบสตรตงครรภวยรนและสามารถใชเพอคดกรองสตรตงครรภวยรนทมการปรบตวไมเหมาะสมและเฝาระวงภาวะแทรกซอนระหวางการตงครรภในมารดาและทารก

วตถประสงค

1. เพอศกษาผลของการตงครรภในวยรน 2. เพอศกษาปจจยทเกยวของกบการตงครรภ ในวยรน

สมมตฐาน

1. ปจจยสวนบคคลเกยวของตอการดแลตนเองในขณะตงครรภ 2. ปจจยปจจยสวนบคคลเกยวของตอผลกระทบตอดานจตใจ 3. ปจจยสวนบคคลเกยวของตอการดแลตนเองดานครอบครว

ขอบเขตของการวจย

การวจยครงนเปนการศกษาถงผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา โดยท าการศกษาในสตรตงครรภวยรน ทมารบการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา โดยไดท าการศกษาสตรตงครรภตงแตเดอนธนวาคม พ.ศ 2552 – ธนวาคม พ.ศ. 2553 จ านวน 70 คน โดยสอบถามปจจยสวนบคคลและผลของการตงครรภของสตรตงครรภวยรน 3 ดาน คอ

1. ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ 2. ดานผลกระทบตอดานจตใจ 3. ดานการดแลของครอบครว

วธด าเนนการวจย การวจยในครงน เปนการวจยเชงส ารวจ มวธด าเนนการวจย ดงน

กลมตวอยาง เปนสตรตงครรภวยรนทมารบการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา จ านวน 70 คน

ตวแปรทใชศกษา คอ ศกษาปจจยทเกยวของตอการตงครรภวยรน โดยสอบถามปจจยดานบคคล 10 ดาน คอ อาย,ระดบการศกษา, อาชพ , จ านวนครงของการตงครรภ, อายครรภททราบวาตงครรภ ,การแทงบตร ,การวางแผนการตงครรภ, อายครรภทไปฝากครรภครงแรก, อายครรภปจจบน และสขภาพขณะตงครรภ

4

และศกษาผลของการตงครรภ 3 ดาน คอ

1. ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ 2. ดานผลกระทบตอดานจตใจ 3. ดานการดแลดานครอบครว

เครองมอทใชในการวจย เครองมอทใชในการวจยในครงน เปนแบบสอบถามปจจยทเกยวของตอการตงครรภของสตร

ตงครรภวยรน ทผวจยไดจดสรางขน ประกอบดวย สวนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ของผตอบแบบสอบถาม สวนท 2 แบบสอบถามผลตอการตงครรภในสตรวยรน ประกอบดวย 3 ดาน

- ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ - ดานผลกระทบตอดานจตใจ - ดานการดแลดานครอบครว

สถตทใชในการวจย

1. ขอมลสวนบคคล ใชสถตพนฐาน จ านวนและรอยละ 2. ผลของการตงครรภวยรน ใชสถต พนฐาน จ านวน และรอยละ 3. วเคราะหปจจยทเกยวของตอการตงครรภวยรนโดยใช Chi-square

ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากการท าวจย 1. ไดทราบขอมลพนฐานของสตรตงครรภวยรน ทมารบบรการฝากครรภ ทหนวยรบฝาก

ครรภโรงพยาบาลพะเยาเกยวกบปจจยสวนบคคล และผลของการตงครรภวยรนในดานการดแลตนเองขณะตงครรภ ดานการดแลของครอบครว ดานผลกระทบตอดานจตใจ

2. ทราบถงปจจยทเกยวของตอการตงครรภวยรน และน ามาเปนแนวทางในการแกไขปญหา หรอวางแผนสนบสนนชวยเหลอ สตรตงครรภวยรนไดอยางเหมาะสม

5

นยามศพท

สตรตงครรภวยรน หมายถง สตรตงครรภทมอายอยในชวงระหวาง 11 – 19 ป ทมา

รบบรการฝากครรภ ทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลจงหวดพะเยา ในชวงเดอนธนวาคม 2552 – ธนวาคม 2553

ผลตอการตงครรภในสตรวยรน หมายถง ผลของการตงครรภในสตรวยรนทเกยวกบ ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ ดานการดแลของครอบครว ดานผลกระทบดานจตใจ

ปจจยดานสวนบคคล หมายถง ปจจยของสตรตงครรภวยรนทเกยวกบ อายการศกษา อาชพ จ านวนครงของการตงครรภ อายครรภททราบวาตงครรภ การแทงบตร การวางแผนการตงครรภ อายครรภทไปฝากครรภครงแรก อายครรภปจจบน และสขภาพขณะตงครรภ

ปจจยดานครอบครว หมายถง ปจจยทมความสมพนธกบ / การสนบสนนจากครอบครว สาม ในดานความรกและดแลเอาใจใส การแบงเบาภาระงาน การชวยเหลอเมอมปญหา การใหขอมลอนๆ การใหค าแนะน าขณะตงครรภ

ปจจยทมผลกระทบตอผลกระทบดานจตใจ หมายถง ปจจยของสตรตงครรภวยรนทเกยวกบ ความรสกวตกกงวลตอการตงครรภ เครยด ความกลว อารมณ และความรสกตอตนเองในขณะตงครรภ วตกกงวลตอปญหาดานการเงนคาใชจาย การปรบตวตอสงคมและดานการศกษา

6

กรอบแนวคดของการท าวจย ปจจยดานสวนบคคล

1.อาย 2.ระดบการศกษา 3.อาชพ 4.จ านวนครงของการตงครรภ 5.อายครรภททราบวาตงครรภ 6.การแทงบตร 7.การวางแผนการตงครรภ 8.อายครรภทไปฝากครรภครงแรก 9.อายครรภปจจบน 10.สขภาพขณะตงครรภ

ผลตอการตงครรภของสตรวยรน - ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ - ดานผลกระทบตอดานจตใจ -ดานการดแลของครอบครว

7

บทท 2

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยในครงน เปนการศกษาผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา ผวจยไดทบทวนเอกสารและงานวจยทเกยวของ ดงน

1. ความหมายของการตงครรภ 2. การเปลยนแปลงของสตรตงครรภ 3. การฝากครรภและการดแลระยะตงครรภ 4. การตงครรภในวยรน 5. ผลของการตงครรภในวยรน 6. ปจจยทท าใหเกดการตงครรภในวยรน 7. ปจจยทเกยวของกบการตงครรภวยรน 8. งานวจยทเกยวของ

1. ความหมายของการตงครรภ พวงนอย สาครรตนกลและจนทมา ขนบด (2547) กลาวถงการตงครรภไววา การตงครรภ เปนกระบวนการทเรมดวยการปฏสนธ การเจรญเตบโตของไขทปฏสนธแลว เปนตวออน เปนเนอรก ตามล าดบ

สรย สมารกษและธระ ทองสง(2537) กลาวถงการตงครรภไววา การตงครรภเปนกระบวนการทเรมดวยการปฏสนธ (fertilization) การเจรญเตบโตของไขทปฏสนธแลว (fertilize ova) เปนตวออน (embryo) และเนอรก (trophoblast) ตามล าดบ ในกรณทไขทมการปฏสนธแลวไมสามารถเจรญเตบโตเปนตวออนไดเรยกวา occult pregnancy ซงจะไมมอาการแสดงของการตงครรภใหปรากฏ ไมมอาการขาดประจ าเดอน เพราะเปนระยะเวลาทยงไมครบรอบประจ าเดอน มการคาดประมาณวา ในการตกไข 1000 ครง ไขมการปฏสนธจ านวน 879 ใบและรอยละ 23 ของไขทปฏสนธไมสามารถฝกตวในโพรงมดลกหรอไมสามารถเจรญเตบโตเปนตวออนได (Cunningham et al, 1997:582) ลาวลย สมบรณและเทยมศร ทองสวสด (2545) กลาวถงการต งครรภ ไววาเปนการพฒนาการหนงของชวงชวตแมมการวางแผนไวลวงหนาหรอไมไดวางแผนกตามมกมความคดและความวตกเกดขน การตงครรภจะมการเปลยนแปลงดานรางกายซงมอทธพลตอการปรบตวดานจตสงคม ตลอดระยะเวลาของการตงครรภ จะแบงออกเปน 3 ไตรมาส คอไตรมาสท 1 ตงแตตงครรภ

8

จนถงอายครรภ 13 สปดาห ไตรมาสท 2 อายครรภ 14 สปดาหถง 28 สปดาห ไตรมาสท 3 อายครรภ 29 สปดาหถง 42 สปดาห พชย เจรญพานช (2539) กลาวถงการตงครรภไววา การตงครรภเกดขนเนองจากเชออสจผานเขาไปในชองคลอด โพรงมดลก และทอน าไข ไปผสมกบไขทตกออกมาจากรงไข ในทาน าไขสวยปลาย และเคลอนต าเขามาฝงตวในโพรงมดลก กอใหเกดและพฒนาเปนทารกตอไป สรย สมารกษ และธระ ทองสง (2537) กลาวไววา การตงครรภเปนกระบวนการสรางชวตใหม เพอสบทอดสายพนธชวตใหด ารงตอไปอยางไมขาดสาย การสรางชวตใหมของมนษยมขนตอนทส าคญ คอ การปฏสนธระหวาอสจและไข และไดตวออน ซงจะเจรญไปเปนทารก วฒนา ศรพจนารถ (2543) กลาวไววา การตงครรภหมายถง ภาวะทสตรตงครรภ ไดก าเนดทารกในรางกาย โดยการรวมตวของไขทสกแลวกบตวอสจ แลวไดตวออน การนบอายครรภเรมนบจากวนแรกของประจ าเดอนครงสดทายแลวนบออกมาเปนสปดาห การต งครรภปกตใชเวลาประมาณ 40+2 หรอ 9 เดอน (นบตามปฏทน) การตงครรภแบงออกเปน 3 ไตรมาส (trimester) แตละไตรมาสใชเวลาประมาณ 3 เดอน หรอ 13 สปดาห โดยไตรมาสท 1 นบอายครรภตงแตวนแรกของการมประจ าเดอนครงสดทายจนถง 13 สปดาห ไตรมาสท 2 นบอายครรภตงแตสปดาหท 14 จนถง 26 สปดาห ไตรมาสท 3 นบอายครรภตงแตสปดาหท 27 จนถง 40 สปดาห Keith L. Moor. (2543) กลาวไววา การตงครรภเรมตนจาการปฏสนธ คอการทไขไดรบการปฏสนธกบสเปรม แลวมการผสมกนระหวางโครโมโซม ของพอแม และมการแบงตวในระยะของ Zygote Auvensine, M.A., & Enriquez, M.G. (1990) กลาวถงการตงครรภวา เปนการเปลยนแปลงของรางกายทงทางดานกายวภาค สรรวทยา และชวเคม นบตงแตเรมมการปฏสนธไปจนกระทงระยะแรกหลงคลอด ตลอดระยะเวลาของการตงครรภ รางกายพยายามปรบตวและปรบการท างานใหมประสทธภาพ เพอเอออ านวยใหทารกในครรภเจรญเตบโตไดอยางสมบรณ ซงการเปลยนแปลงทางดานรางกายไดกอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานจตสงคมตามมา ดงนน การตงครรภ หมายถง การรวมกนของไขและสเปรมเซลลใหมทเกดขนโดยมการเจรญเตบโตกอเกดเปนอวยวะทสมบรณแบบจนกลายเปนทารกภายในครรภของมารดา โดยการเจรญเตบโตของทารกแบงออกเปน 3 ไตรมาส ดงน

ไตรมาสท 1 นบอายครรภตงแตวนแรกของการมประจ าเดอนครงสดทายจนถง 13 สปดาห ไตรมาสท 2 นบอายครรภตงแตสปดาหท 14 จนถง 26 สปดาห ไตรมาสท 3 นบอายครรภตงแตสปดาหท 27 จนถง 40 สปดาห เปนการเปลยนแปลงของรางกายทงทางดานกายวภาค สรรวทยา และชวเคม นบตงแตเรมม

การปฏสนธไปจนกระทงระยะแรกหลงคลอด ตลอดระยะเวลาของการตงครรภ รางกายพยายาม

9

ปรบตวและปรบการท างานใหมประสทธภาพ ซงการเปลยนแปลงทางดานรางกายไดกอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานจตสงคมตามมา 2. การเปลยนแปลงของสตรตงครรภ

สตรตงครรภ มการเปลยนแปลงของรางกายมากมายทงในดานกายวภาค ชวเคม และสรรวทยา การเปลยนแปลงนด าเนนไปตลอดระยะเวลาตงครรภ นบตงแตการปฏสนธไปจนกระทงหลงคลอดหรอใหนมบตร ตลอดเวลาของการตงครรภ รางกายพยายามปรบตวและปรบปรงการท างานใหมประสทธภาพ เพอเอออ านวยใหทารกในครรภเจรญเตบโตอยางสมบรณ ภายหลงการคลอดไปแลว รางกายจะเปลยนกลบสสภาพกอนการตงครรภเกอบสมบรณ (พวงนอย สาครรตนกลและจนทมา ขนบด, 2547) แบงเปน

2.1 การเปลยนแปลงดานรางกายของสตรตงครรภการเปลยนแปลงในระบบอวยวะสบพนธ

2.2 การเปลยนแปลงดานจตใจขณะตงครรภ 2.1 การเปลยนแปลงดานรางกายของสตรตงครรภการเปลยนแปลงในระบบอวยวะสบพนธ มดลก (Uterus)

เมอเรมตงครรภ อทธพลของฮอรโมนจากรงไข (เอสโตรเจนและโปรเจสเตอโรน) จะท าใหมดลกมการเพมจ านวนและขนาดของเซลลกลามเนอมดลก ท าใหมดลกมขนาดใหญขนและหนาตวเพมขน(hypertrophy) ผนงมดลกในระยะแรกของการตงครรภจะหนาตวมากขนและคอยๆ ยดบางออกเมออายครรภเพมขน ในครรภครบก าหนดผนงมดลกจะยดบางตวมากทสด วดความบางไดเพยง 1.5 ซม. (Cunningham et. Al., 1997:191) การหนาตวของผนงมดลกในระยะนจะเพมจ านวนเซลลของกลามเนอและเยอบโพรงมดลก รวมกบการเพมจ านวนขนาดของหลอดเลอดในผนงมดลกและตอมเยอบโพรงมดลก

การปรบเรยงตวของกลามเนอมดลก มการเรยงตวเซลลกลามเนอมดลกใหม (rearrange) เปนการเรยงตว 3 ชน ดงน

ชนนอกสด การเรยงตวของเซลลกลามเนอมลกษณะเปนเปนเสนโคงโอบลอมมดลกบรเวณยอดมดลก เชอมตอไปยงเอนยดตางๆ

ชนกลาง การเรยงตวของเซลลกลามเนอจะเหมอนตาขายไขวกนไปมาอยางหนาแนนบรเวณชองวางระหวางเซลลจะเปนทอยของปลายเปดของหลอดเลอดเลก ๆทมอยทวไปในกลามเนอมดลกชนน

10

ชนใน เซลลกลามเนอจะเรยงตวเปนวงรอบตามรเปดตางๆของตวมดลก ไดแกรเปด ทอน ารงไข และปากมดลกดานใน

ชองคลอด

อวยวะสบพนธภายนอก รวมทงผวหนงและกลามเนอฝเยบ มเลอดมาหลอเลยงมากขน เนอเยอเกยวพนของบรเวณเนอออนนมลง จากการทมเสนเลอดมาหลอเลยงมาก หรอเลอดคงในบรเวณน ท าใหเยอผวผนงชองคลอดเปนสมวง ซงถอเปนอาการแสดงอยางหนงของการตงครรภ เรยกวา Chadwick sign เยอบผนงชอคลอดมความหนาตวมากขน มการขยายใหญขนของกลามเนอเรยบ เชอวามผลท าใหชองคลอดมความยาวเพมขน รงไข (Ovary) ในขณะตงครรภ รงไขจะสรางฮอรโมนหลายชนดเพอชวยใหการตงครรภด าเนนไปไดตามปกต ระยะ 6 – 8 สปดาหแรกของการตงครรภ คอรปสลเทยม (Corpus luteum) จะสรางฮอรโมนโปรเจสเตอโรนในระดบสง โดยมปรมาณสงสดในระยะ 6 -7 สปดาหและลดลงต าสดในระยะ 8 สปดาห มรายงานการศกษาในสตวทดลองพบวา ถาตด คอรปสลเทยม ออกเมออายครรภ 5 สปดาห ระดบฮอรโมนโปรเจสเตอโรนจะลดลงอยางรวดเรวและมการแทงบตรตามมา แตถาตดคอรปสลเทยมออกในอายครรภมากกวา 5 สปดาหไมพบวามการแทงบตรหรอการคลอด ระยะของการตงครรภ คอรปสลเทยมจะสรางฮอรโมนรเรกซน (relaxin) ปรมาณของฮอรโมนคอรปสลเทยมนจะมมากในครรภแฝด และเพมปรมาณตามจ านวนทารกในครรภ เชอวาฮอรโมนนชวยควบคมการไหลเวยนของเลอดในมดลกและรก (Uteroplacental bloodflow) การนมและการบางตวของมดลก (Softening and effacement) สตรตงครรภบางคนจะมการเจรญเตบโตของเซลลลเทยม (Luteal cell) มากผดปกตจนเปนเนองอกเรยกวา Leuteoma มขนาดตางๆ กน กอนเนองอกนจะหายไปเองในระยะหลงคลอด เตานม (Breast)

เมอเรมตงครรภ เตานมจะมลกษณะตงคดและเจบเวลาจบตอง ในเดอนทสองจะมขนาดใหญขนและมลกษณะเปน nodular เนองจากเพมขนาดของเซลลในตอมน านม ขนาดของเตานมทใหญขนและการมปรมาณของเลอดทมาเลยงมากขน ท าใหมองเหนเสนเลอดด าใตผวหนงของเตานมชดเจนเปนจ านวนมาก หวนมจะมขนาดใหญ สผวเขมเพมมากขน

11

ระบบทางเดนอาหาร (gastrointestinal system) การเคลอนผานของอาหาร (Gastic emptying and intestinal transit) ใชเวลานานขน เนองจากอทธพลของฮอรโมนโปรเจสเตอโรนและการเบยดบงพนทในชองคลอดและชองเชงกรานของมดลกทมขนาดใหญ พบวาในขณะตงครรภจะมระดบของ motilin (hormonal peptide) ลดลง motilin มหนาทกระตนการท างานของกลามเนอเรยบ อาการทพบไดในไตรมาสแรกคอ เบออาหาร อาหารไมยอย ทองอด คลนไส อาเจยนและทองผก ระบบทางเดนปสสาวะ( Urinary system)

ระบบทางเดนปสสาวะจะมการเปลยนแปลงเนองจากสาเหตหลก 2 ประการคอ การเบยดบงพนทภายในชองเชงกรานของมดลกทมขนาดใหญขน ท าใหกระเพาะปสสาวะถกกดทบ มความจลดลง สาเหตอกประการหนงคอ การมเลอดมา เลยงอวยวะในองเชงกรานเพมขน เกดภาวะ hypertherimia และ hyperplasia ของเซลลกลามเนอและเซลลกลามเนอเยอเกยวพน ระบบตอมไรทอ (Endocrine system)

การสรางและการท างานของฮอรโมนตาง ๆ ในรางกายสตรตงครรภจะเปลยนแปลงไปหลายชนด ฮอรโมนหลกทท าหนาทควบคมและชวยใหการตงครรภเปนไปอยางปกต ไดแกฮอรโมนของรงไขและรก การเปลยนแปลงของฮอรโมนอน ๆ ในสตรตงครรภทส าคญ ไดแก

ตอมใตสมอง (pituitary gland) ตอมใตสมองจะสรางฮอรโมนทกระตนการเจรญเตบโต (Growth hormone) เพมขน การเพมของฮอรโมนนจะเพมไดนอยในไตรมาสท 1 โดยจะเพมมาเมอมอายครรภ 10 สปดาหและมมากสงสดในอายครรภ 28 สปดาหหลงจากนจะมปรมาณคงท หรอลดลงเลกนอย ปรมาณ Growth hormone ในน าคร าจะพบไดสงสดในอายครรภ 14 – 15 สปดาหหลงจากนจะคอยๆ ลดลงจนมระดบเทากบไมตงครรภเมออายครรภ 36 สปดาหฮอรโมนนจะมการท างานรวมกบฮอรโมนของรก และท าใหเกดผลกระทบตอรางกายสตรต งครรภในเรองความตองการ insulin ทเรยกวา Diabeto-genic effect ฮอรโมนโปรแลคตน (prolectin) มปรมาณการสรางเพมขนอยางมากโดยมปรมาณฮอรโมนในเลอด (Maternal serum) เพมสงอยางรวดเรวในไตรมาสท 2 และสงกวาปกตถง 10 เทาในอายครรภครบก าหนด หนาทหลกของฮอรโมนนคอกระตนการสรางน านม ในไตรมาสแรกฮอรโมนนจะกระตนการแบงเซลลของตอมน านม และเตรยมการสรางน านม ฮอรโมนนจะพบในน าคร าและเลอดของทารก แตไมทราบหนาทการท างานทชดเจน

ตอมธยรอยด (Thyroid gland) การท างานของตอมธยรอยดในระยะตงครรภมการปรบเปลยนคอนขางมาก การท างานของ

ตอมธยรอยดขนอยกบปจจย 3 ประการ คอการตงครรภกระตนให thyroxine transport protein ใน

12

กระแสเลอดเพมขน โดยอทธพลของฮอรโมนแอสโตรเจน ประการทสองของฮอรโมนจากรกจะกระตนใหตอมธยรอยดท างานเพมขน ตอมธยรอยดในขณะตงครรภจะท างานภายใตการควบคมของธยโรโทรปนและ chorionic gonadotropin ประการทสาม การปรบตวกบสารไอโอดนลดลงเนองจากสารไอโอดนถกขบออกทางไตมากขนและมบางสวนถกสงผานใหทารกในครรภ สตรตงครรภจงเหมอนกบอยในสภาวะขาดสารไอโอดน ปรมาณของฮอรโมนของตอมธยรอยดจะมความสมพนธกบประมาณฮอรโมนจากรก กลาวคอ chorionic gonadotropin จะกระตนการสราง maternal T4 และยบย งการสราง thyrotropin ท าใหม serum free T4 สงตามระดบ hCG ในกระแสเลอดและปรมาณ T3 เพมขนหลงจากระดบของ hCG ลดลง

ตอมพาราธยรอยด (Parathyroid gland) ตอมพาราธยรอยดมหนาทหลกคอ การควบคมระดบแคลเซยมในเลอดซงมความเกยวพน

กบระดบเกลอฟอสเฟต แมกนเซยม พาราธยรอยดฮอรโมน วตามนด การท างานของแคลซโตนน (Calcitonin)ระดบแคลเซยมในเลอดจะเปนตวกระตนใหมการหลงฮอรโมนพาราธยรอยดเพมขนหรอลดลงเมอปรมาณแคลเซยมหรอแมกนเซยมลดลงจะกระตนให มการหลงฮอรโมนเพมขนปรมาณแคลเซยมหรอแมกนเซยมทสงจะกดการหลงฮอรโมน ฮอรโมนพาราธยรอยดจะท าหนาทในการสรางกระดก การดดซมแคลเซยมในล าไส การดดซมกลบทไตเพอชวยใหระดบแคลเซยมในน านอกเซลลเพมขน ลดปรมาณเกลอฟอสเฟตลง ระดบฮอรโมนพาราธยรอยดในไตรมาสแรกจะลดลงเลกนอยหลงจากนจะเพมขนเรอย ๆ ตลอดการตงครรภ การเพมของฮอรโมนนเปนผลกระทบจากการเพมปรมาณเลอดในรางกาย การเพมอตราการกรองของไต และการสงผานแคลเซยมใหทารกในครรภ ท าใหระดบแคลเซยมในเลอดของสตรตงครรภลดลงรวมกบอทธพลของฮอรโมนเอสโตรเจนทขดขวางการท างานของฮอรโมนพาราธยรอยดตอการดดซมแคลเซยมของเซลลกระดกท าใหสตรต งครรภมภาวะ พาราธยรอยดสงกวาปกต เรยกวา physiological hyperparathysoidlism 2.2 การเปลยนแปลงดานจตใจของหญงตงครรภ

การตงครรภเปนเหตการณชวตทเกยวพนกบบทบาททางสงคมของสตรการเปลยนแปลงทางชวภาพและ สรรภาพสงผลกระทบตอภาวะทางอารมณและจตใจ การปรบเปลยนบทบาทหนาททางสงคมกอใหเกดความเครยด ความกลว และความวตกกงวล สภาพอารมณของสตรตงครรภจะมการเปลยนแปลงตลอดการตงครรภและขนอยกบปจจยทางสงคมของหญงตงครรภ สงส าคญทเกยวของกบการตงครรภคอการเปนมารดา สตรตงครรภจะเผชญกบการเตรยมตนเองให

13

เปนมารดาซงเปนสงทเกดขนตามพฒนาการของการตงครรภ การเปลยนแปลงทางจตสงคมทส าคญในแตละไตรมาสมดงน

ไตรมาสทหนง: ความไมแนนอน(uncertainty) ความลงเลใจ(ambivalence)คดถงแตตนเอง (focus on herself)

ไตรมาสทสอง: สนใจทารกในครรภเปนหลก(fetus as primary focus) แยกตวจากสงคม และหลงตวเอง (narcissism and introversion)

ไตรมาสทสาม: อทศตนเพอทารก(vulnerability) การพ งพาผ อนสงขน(increasing dependence) การเตรยมตวเพอคลอด(preparation for birth) ความไมแนนอน(uncertainty)

ความรสกถงความไมนอนในชวต หรอสงทเกดขนนนเปนจรงหรอไม เปนความรสกแรกของสตรต งครรภเมอมอาการแสดงของการตงครรภ เชน ประจ าเดอนไมมาตามก าหนด สตรตงครรภเกดความตองการทจะตรวจสอบการตงครรภโดยการสอบถามผอนทเคยตงครรภ (เพอนๆบคคลในครอบครว) หรอทดสอบการตงครรภดวยตนเอง ความรสกไมแนนอนนแตกตางกนในแตละบคคลและเปนปจจยทางสงคม สตรตงครรภบางรายหวงทจะมการตงครรภ ในขณะทหลายรายไมตองการทจะต งครรภ สวนมากสตรต งครรภจะพบแพทยเพอการตรวจยนยนการตงครรภ(confirm pregnancy)

ความลงเลใจ(ambivalence)

ภายหลงทสตรต งครรภไดรบการยนยนวาต งครรภจรง สตรเกอบทกคนเกดความรสกสบสนและโตแยงในใจทจะตงครรภ มความรสกตองการและไมตองการเกดขนพรอม ๆ กน แมวาสตรตงครรภทมความตองการทจะมบตรและวางแผนการตงครรภลวงหนา ความรสกลงเลใจนเกดขนได เนองจากเมอไดรบการยนยนวามการตงครรภจรง กลไกทางจตอารมณของการตงครรภจะเกดความโตแยงวายงไมใชเวลาอนเหมาะสม รวมกบการรบรวาตนเองจะตองมภาระหนาทเพมขน มการเปลยนแปลงวถชวตใหม และอกหลายประการท าใหเกดอารมณสบสนและโตแยงในตนเอง ในกรณทสตรตงครรภมการตงครรภโดยไมมการวางแผน ความรสกสบสน ลงเลใจจะเพมมากขน น าไปสการตดสนใจไมตองการตงครรภตอไป

คดถงแตตนเอง(focus on herself)

ตลอดระยะเวลาไตรมาสหนง การเปลยนแปลงทางรางกายกอใหเกดความไมสขสบายตางๆ นานา ระดบฮอรโมนทเปลยนแปลงท าใหสตรตงครรภมอารมณแปรปรวนอยางรวดเรว(unstable mood) ความตองการทางกายภาพเกยวกบการพกผอนเพมขน ออนเพลย ท าใหสตร

14

ตงครรภสนใจทจะตอบสนองความตองการของตนเองเปนหลก เรยกรองใหผอนสนใจและตอบสนองตนเอง สตรตงครรภระยะนเอาแตใจตนเอง ออนไหวงาย เปลยนความตองการรวดเรว อาจกอใหเกดปญหาสมพนธภาพกบคสมรสและบคคลในครอบครว

สนใจทารกในครรภเปนหลก(fetus as primary focus)

ไตรมาสทสอง สตรตงครรภใหความสนใจตอสขภาพทารกในครรภ ระยะนสตรตงครรภสนใจใฝร มความพรอมทจะเรยนรเกยวกบการปฏบตตนในขณะตงครรภ การรบประทานอาหาร ตองการเรยนรเกยวกบพฒนาการทารกในครรภ เปนระยะทสตรตงครรภมความพงพอใจตอการตงครรภ และมพลงสงในการดแลตนเอง

แยกตวจากสงคม และหลงตวเอง (narcissism and introversion)

ความรสกของสตรตงครรภระยะนคอการคมครองและปกปองทารกในครรภ สตรตงครรภมพฤตกรรมในการใสใจตอเรองอน ๆ นอยลง เชน หนาทการงาน สงคมนอกบานเลอกปฏบตในสงทเกดประโยชนตอทารกในครรภ เชน การรบประทานอาหาร พกผอน ไมปฏบตในสงทเชอวาเปนอนตรายตอทารกในครรภ เชน การขบรถ การมเพศสมพนธ สตรตงครรภบางรายงดกจกรรมนอกบาน ละเลยหนาทรบผดชอบในบาน สตรตงครรภชอบทจะดรปทารก พดคยถงเรองราวในวยเดกของตนเองและสาม ผทตงครรภหลง จะพดคยกบลกคนโตถงทารกในครรภ และเตรยมลกคนโตใหยอมรบนอง

สนใจภาพลกษณ(body image)

ไตรมาสทสอง รางกายสตรตงครรภมการเปลยนแปลงรปทรงอยางชดเจน รวมกบการเกดฝาและรอยแตกของผวหนง การสะสมไขมนตามรางกาย การขยายใหญของหนาทอง สตรตงครรภสวนใหญจะเกดความรสกภาคภมใจในการตงครรภ พงพอใจกบการขยายใหญของล าตวและหนาทอง สตรตงครรภบางคนไมพอใจทรางกายมสคล าขน ผวหนงมรอยแตก รปทรงรางกายเปลยนไป การเคลอนไหวทไมคลองตวเหมอนเดม รวมกบความไมสขสบายเกยวกบกลามเนอโครงสรางของรางกาย สตรต งครรภอาจมความรสกภาพลกษณเปนลบ สงผลตอสขภาพจตและปฏบตตนไมเหมาะสม

การเปลยนแปลงทางดานเพศสมพนธ(change in sexuality)

สตรตงครรภมความตองการทางเพศสมพนธเปลยนแปลงตามการเปลยนแปลงของรางกาย กลาวคอในไตรมาสทหนง ความออนเพลยของรางกายและอาการคลนไสอาเจยน ท าใหสตรตงครรภไมพรอมตอการมเพศสมพนธ รวมกบความวตกกงวลวาจะท าใหมการแทงบตร สตร

15

ตงครรภจะหลกเลยงการมเพศสมพนธ ในระยะตอมาการคงของเลอดทอวยวะในองเชงกรานท าใหสตรตงครรภมความตองการทางเพศเพมขน รวมกบความชมชนของผนงชองคลอด ความมพลงสงในรางกาย ท าใหสตรตงครรภและคสมรสมความรสกทดตอการมเพศสมพนธในระยะนในไตรมาสทสาม ขนาดหนาทองขยายใหญ ความไมสขสบายทางกายภาพของสตรตงครรภ เปนปจจยส าคญขดขวางการมเพศสมพนธ รวมกบความกงวลวาทารกในครรภจะไดรบอนตราย ท าใหสตรตงครรภมความตองการทางเพศลดลง

การอทศตนเพอทารก(vulnerability)

สบเนองจากไตรมาสทสอง สตรตงครรภเรยนรเกยวกบทารกในครรภและการปฏบตตนท าใหการตงครรภเปนปกต ตนเองมความสขสบาย สตรตงครรภในไตรมาสทสามมความรสกทจะตองปกปองคมครองทารกในครรภมากขน แสดงอาการประคบประคองทารกในครรภ เชน ในการเดนจะใชมอประคองหนาทองอยตลอดเวลา สตรตงครรภจะหลกเลยงการอยในสถานททแออดมคนจ านวนมาก เพอปองกนการเกดอนตรายหรอการตดเชอของทารกในครรภ

การพงพาผอนสงขน( increasing dependence)

สตรตงครรภในเดอนสดทาย มความตองการการพงพาสง โดยเฉพาะจากคสมรส สตรตงครรภคาดหวงทจะไดรบการดแลใสใจจากคสมรสมากกวาปกต และจะแสดงอารมณโกรธหรอไมพอใจเมอคสมรสไมตอบสนองขอเรยกรอง สตรต งครรภจะมความสขและความมนใจเพมขนเมอไดรบการดแลชวยเหลอจากคสมรส แมจะเปนเพยงเรองเลกๆ เชน ค าพด สตรตงครรภระยะน ตองการความมนใจวามบคคลทพรอมจะใหความชวยเหลออยตลอดเวลาและทนททตองการ การเตรยมตวเพอคลอด( preparation for birth)

สตรตงครรภรบรการเปนตวตนของทารกในครรภ และเรยนรวาทารกเปนอกชวตหนงทมใชสวนหนงของรางกายตนเอง ความรสกปกปองทารกจะลดลง มความตองการทจะเหนหนาตาและสมผสตวจรงทารก สตรตงครรภเรมคดถงตนเองวาจะผานการคลอดอยางไร เรมทจะคดถงกระบวนการคลอด โดยการสอบถามจากผมประสบการณ หลายคนวตกกงวลวาไมสามารถเดนทางไปโรงพยาบาลไดทน หลายคนวตกกงวลเกยวกบความเจบปวดในการคลอด บางคนใหความสนใจกบวนทครบก าหนดคลอด อาการน าของการคลอด สตรตงครรภมความรสกวา “ฉนก าลงเปนแม” มการจดเตรยมสงของเครองใชส าหรบทารก พดคยกบคสมรสถงการเลยงดบตร รวมกจกรรมการเตรยมตวคลอด

16

พฒนกจของหญงตงครรภ สตรตงครรภ มการปรบตวตอการตงครรภทางดานจตสงคม ดวยปจจยภายในตนเองและ

การสนบสนนจากบคคลใกลชด การปรบตวทางจตสงคม มการแสดงออกเปนพฤตกรรม เรยกวา พฒนากจของการตงครรภ มรายละเอยด ดงตอไปน (วรรณรตน จงเจรญยานนทและคณะ, 2543 และพวงนอย สาครรตนกล จนทมา ขนบด, 2547) ไตรมาสทหนง การยอมรบการตงครรภ เมอเรมตงครรภ สตรต งครรภจะรสกตนเตน สมหวง ลงเลใจ และสบสน ความรสกทางอารมณเหลานขนอยกบปจจยทางสงคมของสตรตงครรภแตละคน การยอมรบการตงครรภ แสดงออกโดยมการทดสอบเพอยนยนการตงครรภ ตดสนใจทจะตงครรภ ตดสนใจทจะมาฝากครรภ และตรวจครรภ ไตรมาสทสอง การยอมรบทารกในครรภ เมอมการเคลอนไหวของทารกในครรภ สตรตงครรภจะรบรถงการมตวตนของทารกในครรภ และการมชวตทเปนอสระ สตรต งครรภเรมยอมรบความเปนบคคลของทารก มจนตนาการเกยวกบทารกในครรภ มการพดถง การเรยกชอ ก าหนดเพศ วาดภาพหนาตาทารก สนใจตดตามการเปลยนแปลงของทารกในครรภ โดยอาจสอบถามความสมบรณของทารก น าหนกทารก ทาของทารก เมอมาตรวจครรภ สตรตงครรภ เรมจ าแนกบทบาทการเปนมารดาของตนเองดวยการพดคยกบมารดาของตนเองถงเหตการณในวยเดก การเลยงด และการตงครรภของมารดา ไตรมาสทสาม เตรยมตวเปนบดามารดา ในระยะน สตรตงครรภจะมการเตรยมตนเองเพอการคลอด และการเลยงดบตรทจะเกดใหม เรมจดหาเตรยมสงของเครองใชส าหรบทารก เรยนรการคลอด และความปลอดภยของทารก รอคอยและวตกกงวลในเหตการณทจะเกดขนเกยวกบการคลอด สตรตงครรภจะสนใจและพรอมทจะปฏบตทกอยางเพอใหทารกคลอดอยางปลอดภย 3. การฝากครรภและการดแลระยะตงครรภ

3.1 ความส าคญของการดแลสขภาพในระยะตงครรภ การตงครรภ และการคลอดบตร เปนสภาวการณทมการเปลยนแปลงทางรางกาย ทางสรระวทยาอนเนองจากการตงครรภ สวนใหญ มกมความปกตแตอยางไรกตามอาจเกดความผดปกตได เชน การเพมขนของน าหนกในหญงตงครรภ อนเนองจากการเจรญเตบโตของทารก และอวยวะบางอยางของทารก และ อวยวะบางอยางของมารดาแตหากถาน าหนกเพมขนมากกวาเกณฑ ปกตกคอ วาเปนภาวะปกต ทอาจกอใหเกดภาวะแทรกซอนตอสขภาพมารดาและทารกในครรภไดเปนตน ดงนนการดแลสขภาพของมารดาเชนการแนะน าใหฝากครรภในระยะแรกเรมกจะเปนการชวยปญหาและรกษาไดทนทวงท

17

3.2 ความหมายของการดแลสขภาพในระยะตงครรภ คอ การดแลทพจารณาความตองการดานรางกาย อารมณ จตใจ และสงคมของสตรตงครรภ และทารก นอกจากนนยงรวมถงบคคลอนในครอบครว ซงการดแลในระยะตงครรภนน จ าเปนตองน าเอาความรทางสตศาสตรมาใชในการดแล เพอประเมนภาวะสขภาพและปฏบตการชวยเหลอไดอยางเหมาะสมและทนทวงท

วตถประสงคของการดแลสขภาพในระยะตงครรภ มดงน 1.เพอใหมารดาผานระยะตงครรภ การคลอดและหลงคลอด ดวยความปลอดภยทง

รางกายและจตใจ 2. เพอใหทารกมสขภาพด มอนตรายนอยทสด 3.เพอเสรมสรางความรแกมารดาในดานการดแลสขภาพของตนเองและบตรใหสมบรณ

แขงแรงภายหลงคลอดและมภาวะสขภาพดไมมผลเสยหายตอการตงครรภครงตอไป 4. เพอเปนการวางรากฐานทจะใหเกดการเจรญเตบโตและ พฒนาการของเดกเปนไปอยาง

ปกต 5.เพอชวยมารดาในการลดความไมสขสบายตาง ๆ (discomforts) ซงเกดขนเนองจากการ

ตงครรภปองกนอบตเหตและอาการแทรกซอนตางๆ 6.เพอคนหาอาการผดปกตในระยะแรกเรมเพอใหการชวยเหลอไดทนทวงทและรกษา

อาการแทรกซอนทเกดขนระหวางตงครรภ ลดอนตรายของมารดาและทารก การดแลในระยะตงครรภ การดแลสขภาพของหญงตงครรภจ าเปนตองไดรบการดแลในทกมตทเกยวของกบภาวะสขภาพซงประกอบดวย 4 ประการดงนคอ

1.มตดานสงคม (Social aspect) 2.มตดานจตสงคม(psycho logical aspect) 3.มตดานความรเกยวกบการตงครรภและการคลอด(educational aspect) 4.มตดานการแพทย และการรกษา(medical aspect)

จากมมมองตาง ๆ สามารถใหรายละเอยดดงนคอ 1.มตดานสงคม

หญงตงครรภไมสามารถแยกตวเองออกจากสภาพแวดลอมทอยอาศยไดซงสภาพแวดลอมนเองทมอทธพลตอกระบวนการคลอดและการเลยงบตรเชน หญงตงครรภทมภาวะทพโภชนาการนนเกยวของกบสภาพสงคม และฐานะทางเศรษฐกจของหญงตงครรภทคอนขางต าหรอไมด เปนตน ดงนนพยาบาลจ าเปนตองใหการตอบสนองความตองการดานสงคมของหญงตงครรภ บทบาทหนาทของพยาบาลในการตอบสนอง คอ

18

1.1ใหค าแนะน าแกมารดาเกยวกบเรองการบรหารจดการกบชวตครอบครวเชน การเตรยม ของใชส าหรบทารก การท างานบาน การปองกนการอจฉาของบตรคนกอนๆทมตอทารกเกดใหม รวมถงการจดสภาพแวดลอมภายในบานใหเหมาะสมเปนตน

1.2 แนะน าและสงตอหญงตงครรภทมปญหาทางสงคม เศรษฐกจ เชน หญงตงครรภนอก สมรสหรอการตงครรภไมพงประสงคทมปญหาทางการเลยงดบตรอาจสงใหกบสงคมสงเคราะหในการด าเนนการชวยเหลอตอไป เปนตน

1.3 การพจารณาดานอาชพของหญงตงครรภวามความเหมาะสมกบสขภาพเพยงใดและ พทกษ สทธของหญงตงครรภพงไดรบจากนายจางเชน หญงตงครรภทท างานในโรงงาน ตองไดรบการผอนผนจากนายจางไมใหท างานแบกหาม หรอ การท างานลวงเวลา เกนกวาทรฐบาลก าหนดเปนตน

2. มตดานจตสงคม เปนความตองการดานจตใจ อารมณ ของหญงตงครรภเปนสงทสงผลตอการ เจรญเตบโตและพฒนาการของเดกในครรภ เชน มารดามอารมณกลวหรอวตกกงวล จะมผลตอระบบประสาทอตโนมตในการขบสารอซตลโคลน (Acetylcholine) อพเนฟรน (Epinephrine) เขาสกระแสเลอดและตอมไรทอ โดยเฉพาะ (adrenal gland) จะขบฮอรโมนบางชนดออกมาเผาผลาญรางกายเพมเตม สงผลใหสวนประกอบของสารบางอยางในเลอดเปลยนแปลงท าใหกระทบกระเทอนถงทารกในครรภ โดยพบวาเดกดนมากขน เมอมารดามอารมณตงเครยด และอาจสงผลใหบตรมน าหนกนอยได นอกจากนหากมการตดตามภายหลงการเจรญเตบโตมกพบวาจะเปนเดกขโมโห รองไหบอย เปนตน

การแสดงออกดานอารมณของหญงตงครรภ มกขนอยกบปจจยหลายประการคอ พนฐานอารมณเดม สตปญญา การศกษา สขภาพ อาย สถานะภาพการสมรสของมารดาและความตองการบตรของมารดา หรอครอบครว นอกจากน ทศนคตของสามกจะยงมผลตออารมณของหญงตงครรภอยางมาก ดงนน สามจงเปนบคคลส าคญในการประคบประคองจตใจ หญงตงครรภและเขาใจอารมณทอาจเปลยนแปลงไดงายขณะตงครรภ บทบาทหนาทของพยาบาลในการตอบสนอง คอ

2.1 การประเมนสภาพอารมณของหญงตงครรภวามความกลวหรอวตกกงวลในเรองใด 2.2 ใหค าแนะน าทเหมาะสม เพอลดความกลวหรอความวตกกงวลเชนการแนะน าถง

พฒนาการของทารกในครรภขณะทฝากครรภ หรอกระบวนการในการคลอดบตร เปนตน 3. มตดานความรเกยวกบการตงครรภและการคลอด การใหความรทเหมาะสมแกหญงตงครรภทเกยวกบการตงครรภ และการคลอด จะชวย

สงเสรมใหเกดความรวมมอทดจากหญงตงครรภ สงผลใหมภาวะ สขภาพดแกหญงตงครรภ ซง

19

เนอหาทควรสอนใหแกหญงตงครรภไดแกเรองกายวภาคศาสตร การเปลยนแปลงในระยะตงครรภ การเจรญเตบโตของทารก อาการ การเตรยมคลอด การเลยงดบตร และการวางแผนครอบครว บทบาทหนาทของพยาบาลในการตอบสนอง คอ

3.1 การใหค าแนะน าทถกตอง 3.2 การตอบค าถามแกหญงตงครรภดวยความเหนอกเหนใจและเขาใจความตองการของ

มารดา รวมถงการเปนผฟงทด 4. มตดานการแพทย และการรกษา ในระยะตงครรภ หญงมครรภอาจมอาการโลหตจาง เหนอยงาย ออนเปลย ดงนนการดแล

ใหหญงตงครรภมสขภาพด เปนสงจ าเปนเพอปองกนไมใหเกดอาการแทรกซอนทางสตศาสตร บทบาทหนาทของพยาบาลในการตอบสนอง คอ การกระตนใหหญงตงครรภ เพอใหไดรบการตรวจจากแพทยและพยาบาลในการประเมนภาวะสขภาพ คนหาความผดปกต ไดทนทวงท ใหค าแนะน าแกหญงตงครรภทมปญหาตาง ๆ ใหทราบถงวธการปฏบตตนเพอใหการรกษาไดรบผลด เพอใหการดแลสขภาพหญงตงครรภเปนไปอยางถกตองและเหมาะสมจ าเปนตองมการประเมนสขภาพของหญงตงครรภ เพอใหหญงตงครรภไดรบการตอบสนอง ตามความตองการมขนตอนดงน 1.การรวบรวมขอมล (Data collection) - การรวบรวมขอมล (Data collection) - การตรวจรางกายทวไป - การตรวจทางหองทดลอง - การตรวจทางสตศาสตร - ศกษาจากรายงานหรอประวตเดม 2.การวเคราะหขอมลและ ชปญหาความตองการของหญงมครรภ (analysis of data and Identification of problems) - ภาวการณตงครรภและก าหนดวนคลอดบตร - อาการผดปกตเลกนอยทพบบอย - ความผดปกตของการตงครรภและโรคแทรกซอน - ความตองการดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและความรเกยวกบการตงครรภ 3.การดแลใหการพยาบาล (Nursing intervention) - บ ารงรกษา สภาวะการตงครรภใหด าเนนไปอยางปกต - ชวยเหลอใหค าแนะน าเกยวกบอาการผดปกตเลกนอยทพบบอย - เปนทปรกษาใหค าแนะน าและการสอนมารดา - ปองกนอาการหรอภาวะแทรกซอน

20

- นดมาตรวจใหการดแลทตอเนอง - การท าคลอด - การดแลหลงคลอด - การสงตอ 4.การประเมนผล (Evaluation)

ดงไดกลาวมาบทนแลววาการดแลหญงมครรภน นควรจะไดรบการตอบสนองความตองการทง 4 ดานคอ ดานสงคม ดานจตใจ การศกษา รางกาย และสตศาสตร ส าหรบบทนจะไดกลาวถง การซกประวต การตรวจรางกายทวไป และการตรวจทางหองทดลองซงเปนขนตอนการรวบรวมขอมล เพอคนหาปญหาหรอความตองการของหญงมครรภกอนทจะระบไดวาหญงมครรภนนๆมปญหาและสมควรจะชวยเหลออยางไรบาง

การฝากครรภ (antenatal care or prenatal care) คอการดแลหญงตงครรภระหวางตงครรภ วตถประสงค มดงน

1.เพอวนจฉย ปองกน และรกษาความผดปกตตลอดจนภาวะแทรกซอนจากการตงครรภตงแตระยะเรมแรก

2.เพอระวง รกษา และสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภใหด าเนนไปดวยดตลอดจนระยะ ตงครรภถงระยะคลอด และหลงคลอด

3.เพอใหความรแกหญงตงครรภเกยวกบการดแลตนเองระหวางตงครรภ 4.เตรยมความพรอมทงดานรางกายและจตใจของหญงตงครรภและครอบครว เพอการ

คลอดและการเปนบดามารดาภายหลงคลอด เพอใหบรรลวตถประสงคดงกลาว ผใหบรการรบฝากครรภจงควรปฏบตดงตอไปน

1. การซกประวตและการค านวณอายครรภ การซกประวตเปนการประเมนทส าคญ การซกประวตทละเอยด ครบถวน จะชวยใหการวนจฉยปญหาและการวางแผนการพยาบาลไดอยางถกตอง รายละเอยดเกยวกบการซกประวตมดงน

1.1ประวตสวนตว ไดแก 1.1.1ทอยอาศย ขอมลดานทอยอาศย เชน ทอยหางไกลสถานบรการ อาจมผลตอการ

เดนทางเพอมารบบรการไมสะดวก ดงนนการนดตรวจครรภครงตอไปอาจตองพจารณาตามความเหมาะสม

1.1.2 อาย เปนขอมลทจะชวยประเมนภาวะเสยงของหญงตงครรภอยางหนง หญงตงครรภครงแรกทมอายนอยกวา17ปการพฒนาทางอารมณและจตใจยงไมสมบรณและการเจรญเตบโตของ

21

รางกายยงไมเตมทอาจมภาวะแทรกซอนได เชน ภาวะทพโภชนาการหรอปญหาการปรบตวตอบทบาทของการเปนมารดาหลงคลอด

1.1.3 อาชพ การประกอบอาชพของหญงตงครรภและสาม จะเปนตวบงบอกถงฐานะทางเศรษฐกจ สภาพความเปนอยไดอยางหนงและทส าคญอาชพบางอยางของหญงตงครรภบงบอกถงอนตรายหรอโรคแทรกซอนจากการประกอบอาชพนน ซงชวยใหค าแนะน าแกหญงตงครรภเปนไปอยางถกตองเหมาะสมกบแตละบคคล

1.1.4 สถานภาพสมรส เปนขอมลในการประเมนจตสงคม และบงบอกถงความสมพนธในครอบครว ความพรอมของการตงครรภ การยอมรบการตงครรภ หญงตงครรภนอกสมรสหรอหญงตงครรภทมปญหาการสมรส จะมภาวะแทรกซอนและปญหาการปรบตวทางจตสงคมไดงาย

1.1.5 ระดบการศกษา บงบอกถงพนฐานความรความเขาใจของหญงต งครรภ ซงผ ใหบรการจะตองพจารณาในการใหค าแนะน า

1.1.6 เจตคตตอการตงครรภ เปนขอมลทางจตสงคมทจะบงบอกการปรบตวทางจตสงคมในขณะตงครรภและความสนใจทจะปฏบตตามค าแนะน า

1.1.7 การใชยาและสงเสพยตด เชน บหร สรา หรอยาบางอยาง อาจท าใหทารกพการหรอเจรญเตบโตไมเตมทในครรภ ดงนน หญงตงครรภควรปรกษาแพทยทกครงเมอจะใชยา

1.2 ประวตครอบครว ซกถามถงความเจบปวยของสาม และญาตพนองของทงสองฝาย รวมทงบคคลทอาศยอยในครอบครว เพราะโรคกรรมพนธหลายชนดและโรคตดเชอ อาจปรากฏอาการหรอก าเรบไดระหวางการต งครรภและถายทอดไปยงทารกในครรภ ไดแก โรคหวใจ โรคเบาหวาน โรคความดนโลหตสง วณโรค โรคเลอด ครรภแฝด ฯลฯ รวมทงประวตโรคตดเชอจากสาม เชน ซฟลส โรคเอดส

1.3 การขดมดลก การผาตดตาง ๆ ทตวมดลก จะท าใหเกดภาวะรกเกาะต าหรอรกฝงตว ลกผดปกต หรอหากมแผลทมดลกสวนบน อาจท าใหมดลกมโอกาสแตกขณะตงครรภหรอขณะคลอดได

1.4 อบตเหตหรอโรคของกระดกเชงกราน อาจมผลท าใหเกดภาวะศรษะทารกและชองเชง กรานไมไดสดสวน อาจท าใหการคลอดทางชองคลอดด าเนนไปไมได โรคส าคญในอดตทควรถามในหญงตงครรภไดแต โรคหวใจ โรคไต โรคตบ เบาหวาน ธยรอยด การชก การแขงตวของเลอด โรคตดตอทางเพศสมพนธ การไดรบเลอดในอดต เปนตน

1.5 ประวตความเจบปวยในอดต ถามถงความเจบปวยตงแตระดรอบสดทาย เปนตนมา ความเจบปวยบางอยางอาจสงผลรายตอทารกในครรภ เชน การเปนหดเยอรมนในขณะตงครรภ ชวง 12 สปดาหแรก ซงตองการการดแลรกษาทเหมาะสม

1.6 ประวตทางสต - นรเวช ไดแก

22

1.6.1 ประวตการมระด ประกอบดวย ประวตการมระดครงแรก ระยะของรอบระด จ านวนวนทมระด อาการผดปกตระหวางการมระด และประวตการมระดครงสดทาย ซงขอมลทตองการคอ วนแรกของการมประจ าเดอนครงสดทาย ซงจะน ามาใชในการค านวณอายครรภ และคะเนก าหนดคลอด

1.6.2 ประวตการคมก าเนด วธการคมก าเนดทมผลตอรอบระด เชน ยาฉดคมก าเนด อาจท าใหรอบระดไมสม าเสมอ หรอ ขาดระด ดงนนการวนจฉยการตงครรภ การค านวณอายครรภ และการคะเนก าหนดคลอด นอกจากนการคมก าเนดยงชวยใหทราบถงทศนคตตอการคมก าเนด เพอการแนะน าตอไปหลงคลอด

1.6.3 ประวตการตงครรภและการคลอดในอดต ประวตภาวะแทรกซอนจากการตงครรภการคลอด และหลงคลอดครงกอนอาจเกดขนไดอกในครรภปจจบน นอกจากนวธการคลอดครงกอน เชน การชวยคลอดโดยใชคมหรอการผาตดเอาเดกออกออกทางหนาทอง และเหตผลในการชวยคลอดวธนน ๆ จะตองน ามาพจารณาในการใหการดแลในครรภปจจบนดวย ดงนนประวตการตงครรภและการคลอดในอดตควรจะไดซกถามใหละเอยดในแตละครรภ ดงน

- มภาวะแทรกซอนระหวางการคลอดหรอไม อะไรบาง คลอดวธใด ถาคลอดดวย สตศาสตรหตถการควรซกถามเหตผลในการท าหตถการนนๆดวย

- มภาวะแทรกซอนหลงคลอดอะไรบาง - ถาครรภนนเปนการแทงใหซกถามเหตผลการแทงและการขดมดลกวาไดขด

มดลกหรอไม - การบนทกขอมล การบนทกขอมลเกยวกบการตงครรภและการคลอด

1.6.4 ประวตการตงครรภปจจบน - ประวตความผดปกตระหวางตงครรภ อาการเปลยนแปลงตาง ๆ หรอการใชยาหรอโรค

อนๆ ทเกดขนภายหลงการขาดประจ าเดอน ควรจะไดประวตอยางละเอยด เชน หากมอาการคลายหดเยอรมนในระยะ 3 เดอนแรกของการตงครรภทารกมโอกาสพการสงมาก ควรจะตองหาวธการวนจฉยยบย งใหได และอาจจะตองพจารณายตการตงครรภ หรอ อาการตกขาวในหญงตงครรภจะมตกขาวมากกวาปกต เพราะบรเวณชองคลอดชนเนองจากมการท างานของตอมทปากชองคลอดเพมมากขน มลกษณะสขาวคลายแปงเปยกดบ แตถามอาการคน มกลน อาจเกดจากมเชอราหรอพยาธ หรอโรคอน จะตองตรวจหาสาเหตเพอการรกษาทถกตอง

- ประวตทารกในครรภดน วนแรกทหญงตงครรภรสกถงการเคลอนไหวของทารกในครรภเปนเวลาส าคญมากเพราะจะชวยในการประเมนอายครรภโดยทวไปแลวในหญงตงครรภครงแรกจะรสกไดชาเพราะยงไมมประสบการณมากอน จะรสกประมาณ 20 – 22 สปดาห สวนในครรภหลงจะรสกไดเรวขนประมาณ 18 – 20 สปดาห

23

2. การค านวณอายครรภ หญงทมาฝากครรภทกคนจะตองไดรบการซกประวตอยางละเอยดเกยวกบ ประวต

ประจ าเดอน ประวตทารกดนครงแรก ประวตแพทอง ประวตทองลดส าหรบรายทมอายครรภนอยควรไดรบการตรวจภายในเพอประเมนอายครรภกบขนาดของมดลกดวย อายครรภปกตจะครบก าหนดเมอ 40 สปดาหหรอ 280 วน โดยนบจากวนแรกของประจ าเดอนครงสดทาย จากประวตและการตรวจครรภจะเปนขอมลเพอน ามาค านวณอายครรภทใกลเคยงกบความเปนจรงใหมากทสด

3. การตรวจรางกายทวไป ในการรบฝากครรภหญงทมาฝากครรภครงแรกนอกจากจะซกประวตอยางละเอยดแลว

จะตองตรวจรางกายทวไปของหญงตงครรภเพอคนหาความผดปกตตาง ๆ ทอาจเกดขนกอนตงครรภหรอเกดขนระหวางตงครรภ การตรวจรางกายทวไปไดแก

3.1 การสงเกตลกษณะทวไปและการเดน หญงตงครรภทมทาเดนผดปกตและเปนมานาน ควรนกถงความผดปกตของเชงกราน ซงอาจจะท าใหการคลอดล าบากหรอคลอดเองไมได

3.2 การชงน าหนกในตลอดการตงครรภ ตามปกตหญงตงครรภควรมน าหนกเพมขน 10-12 กโลกรม โดยน าหนกจะเพมขนเดอนละ 1 กโลกรม ถาน าหนกเพมเกนสปดาหละครงกโลกรมถอวาผดปกตมาก

3.3 การวดสวนสงหญงตงครรภตองมความสงมากกวา 145 เซนตเมตรจะเสยงตอการเกดภาวะชองเชงกรานกบศรษะทารกไมไดสดสวนกน การคลอดทางชองคลอดไมไดเรยกวาภาวะ Cephalopelvic disproportion (CPD)

3.4 สญญาณชพ จะวดทกครงทมาฝากครรภ คาความดนโลหตทวดไดในการมาฝากครรภครงแรกใชเปน baseline ในการเปรยบเทยบกบคาความดนโลหตครงตอไป ในการวดความดนโลหตควรใหสตรไดพกผอนกอนจงจะวดได ถาวดไดมากกวา 140/90 mmHg หรอคา Systolic Pressure เพมจากเดม 30 mmHg หรอ Diastolic Pressure เพมจากเดม 15 mmHg ควรใหสตรนอนพก 20-30 นาทและวดซ า

3.5 การตรวจสผวและอาการซด ควรตรวจดสผววามอาการตวเหลอง ตาเหลอง หรอไม ควรตรวจดเยอบผวตาง ๆ หญงตงครรภสวนใหญจะมสผวคล าลง จากการสรางเมดสเพมขน โดยเฉพาะใบหนาและหวนม

3.6 การตรวจภายในปาก ฟน และคอ หญงตงครรภควรไดรบการตรวจฟน ถาพบเหงอกอกเสบหรอฟนผควรแนะน าใหพบทนตแพทยทกราย เพอปองกนการตดเชอ

3.7 การตรวจตอมธยรอยด หญงตงครรภอาจมตอมธยรอยดโตขนบาง จากการขยายตวของเนอเยอของตอมธยรอยดและการมเลอดไปเลยงเพมขน

3.8 การตรวจอาการบวม สามารถสงเกตไดจากผนงหนาทองเปลอกตา หลงมอ หลงเทาปกตหญงตงครรภอาจบวมทเทาไดแตไมเกนระดบขอเทา การนอนยกขาสงจะชวยลดอาการบวมได

24

3.9 การตรวจระบบตาง ๆ ไดแก การตรวจหวใจ ปอด การหายใจ และทอง เพอหาความผดปกตตาง ๆ

3.10 การตรวจเตานมและหวนม มวตถประสงคเพอตรวจหาความผดปกตทเตานมและหวนมถาหวนมผดปกต จะเปนอปสรรคตอการใหนมบตรภายหลงคลอด ควรแกไขตงแตตงครรภ การตรวจเตานมจะดลกษณะทวไป คล าหากอนทเตานม ตรวจลกษณะทหวนมวามความผดปกตหรอไม โดยวธทดสอบ Waller’ s test โดยเอามอวางบนเตานมใหนวหวแมมอและนวชราบไปกบผวหนงชดตรงหวนระหวางหวนมและลานหวนม ลงไปตรงๆถานวมอทงสองจบหวนมไดมดแสดงวาทารกพอจะดดได แตถาหวนมยบลงไประหวางนวมอทงสองแสดงวาหวนมแบนราบหรอบมเกนไปตองแนะน าใหหญงตงครรภบรหารหวนมดวยวธ Hoffman’ s exercise โดยวางนวหวแมมอทงสองไวบนลานของหวนมกดและดงผานออกไปดานขางทงสองขาง ท าซ าหลาย ๆ รอบในทศทางตางกน

4. การตรวจสภาพเชงกราน ชนดของเชงกราน

เชงกรานของหญงมความตางกนท งรปรางและขนาดซง Coldwell และ Melody ไดวเคราะหลกษณะของเชงกรานไดเปน 4 แบบ โดยอาศยของรปรางของชองทางเขาเชงกรานหรอ Pelvic brim เปนหลกคอ

-Gynecoid ชองทางเขาเปนลกษณะกลม เปนเชงกรานแบบหญง พบประมาณครงหนงของหญงต งครรภ คอชองทางเขาเชงกรานมรปรางเกอบกลม transverse diameter กวางและ anteroposterior diameter สนกวา transverse diameter เลกนอย

-Android ชองทางเขามลกษณะเปนรปรางเปนรปหวใจ เปนลกษณะเชงกรานดานหนาคอนขางแคบเปนรปสามเหลยม anteroposterior diameter และ transverse diameter อาจเทากนและตดกนทจดคอนไปดานหลงมาก sacrum เวานอยกวาปกตและเอยงมากขางหนาชองทางออก transverse diameter มกนอยกวา 10 เซนตเมตร ลกษณะของคนทม pelvic แบบนมกพบในคนเตย

-Antropoid ชองทางเขามลกษณะเปนรปไขเปนลกษณะของเชงกรานลงมกพบในหญงทมลกษณะสง ไหลกวาง สะโพกกลม แขน ขา ยาว

-Platypelloid มกมลกษณะคลาย Gynecoid pelvic แตแบนกวาทางเขา มลกษณะคลายรปไขวางตามขวาง anteroposterior diameter สน และ transverse diameter ยาว sacrum เวาเอยงไปดานหลงและคอนขางสนมกพบไดนอย

5. การตรวจครรภ วตถประสงคของการตรวจครรภเพอทจะดการเจรญเตบโตของทารกในครรภวาไดสดสวน

กบอายครรภหรอไม เพอวนจฉยสภาพของทารกในครรภวาอยในลกษณะเชนใด มชวตหรอไม อยในทาตามยาว ตามขวาง ถาหากมความผดปกตเกดขนจะไดชวยเหลอแกไขไดทนถวงท ตลอดจน

25

วนจฉยความผดปกตอนๆ รวมกบการตงครรภ เชน ครรภแฝด หรอการตงครรภทมน าคร ามาก เนองอกหรอภาวะทหวใจและเชงกรานไมไดสดสวนกน การตรวจครรภควรทจะไดทราบถงศพททใชกนบอย ๆ ในการอธบายสภาพเดกทอยในครรภมารดาได

1.สวนของเดกและกะโหลกศรษะ 2.แนวของล าตวทารก 3.ทรงของทารกในครรภ 4.สวนน า 5.จดน า 6.ทาของทารก 7.การนดฝากครรภครงตอไป เปนการเฝาระวงและควบคมใหรางกายสามารถปรบตวไดตามปกต การตรวจและการดแล

ครรภทสม าเสมอ จะชวยใหการวนจฉยการเปลยนแปลงทมพยาธสภาพในระยะแรกๆ กอนทภาวะนนจะกอใหเกดอนตรายตอมารดาและทารก จนถงการดแลใหคลอดอยางปลอดภยกอนทภาวะนนจะกอใหเกดอนตรายตอมารดาและทารก จนถงการดแลใหคลอดอยางปลอดภย ระยะเวลาทจะฝากครรภครงตอไปนน โดยทวไปจะนดตรวจดงน

-ทก 4 สปดาห ในอายครรภ 1-28 สปดาห -ทก 2 สปดาหในอายครรภ 28-36 สปดาห -ทก 1 สปดาหตงแตอายครรภ 36 สปดาหจนกวาจะคลอด

4. การตงครรภวยรน วยรน คอ ชวงอาย ระหวาง 13-19 ป เปนชวงอายทมการเปลยนแปลงทงรางกายและจตใจอยางมากจากวยเดกเตบโตไปเปนวยผใหญจากสภาพทตองพงพาผใหญทางเศรษฐกจ ไปสสภาพทตองรบผดชอบและพงพาตนเองทางรางกายกจะมการเปลยนแปลงของระบบอวยวะสบพนธในลกษณะทพรอมจะมเพศสมพนธและสามารถตงครรภได (สวชย อนทรประเสรฐและสรศกด ฐานพานชกล, 2539)

พฒนาการของวยรนจะแบงเปน 3 ชวง คอ วยแรกรน (10-13ป) วยรนตอนกลาง (14-16 ป ) และวยรนตอนปลาย (17-19 ป) ทงนเพอจะชใหเหนถงลกษณะทเดนเปนพเศษของวยรนแตละชวง ซงมความแตกตางกนอยางชดเจนในดานความรสกนกคดและความสมพนธกบบดามารดาโดยแบงดงน

26

1. วยแรกรน (10-13ป) เปนชวงทมการเปลยนแปลงทางรางกายทกระบบ โดยจะมความคดหมกมนกงวลเกยวกบการเปลยนแปลงทางรางกาย ซงจะสงผลกระทบไปยงจตใจ ท าใหอารมณหงดหงด 2. วย รนตอนกลาง(14-16 ป ) เปนชวงทวย รนจะยอมรบสภาพรางกายทมการเปลยนแปลงเปนหนมเปนสาวไดแลว มความคดทลกซง (abstract) จงหนมาใฝหาอดมการณและหาเอกลกษณของตนเอง เพอความเปนตวของตวเอง และพยายามเอาชนะความรสกแบบเดกๆ ทผกพนและอยากจะพงพาพอแม 3. วยรนตอนปลาย(17-19 ป) เปนเวลาของการฝกฝนอาชพ ตดสนใจทจะเลอกอาชพทเหมาะสม และเปนชวงเวลาทจะมความผกพนแนนแฟน (intimacy) กบเพอนตางเพศ สภาพทางรางกายเปลยนแปลงเตบโตโดยสมบรณเตมท และบรรลนตภาวะในเชงกฎหมาย การตงครรภวยรน หมายถง การทสตรมการตงครรภเกดขนในขณะทมอายระหวาง 11-19ป ทางดานจตวทยาก าหนดชวงอายของวยรนอยระหวาง 11-19 ปโดยแบงเปน3ชวงชวงละ 3 ปตามความแตกตางในดานความรสกนกคดและความสมพนธกบบดามารดา(Miller,1972 อางในดวงใจ กสานตกล 2536:819)โดยแบงเปนวยรนตอนตน อาย 11-13 ปวยรนตอนกลาง 14-16 ป และวยรนตอนปลาย อาย 17-19 ป การตงครรภวยรน หมายถง การตงครรภในสตรทมอาย 19 ปหรอนอยกวา บางครงอาจใชค าวา adolescent pregnancy การจ าแนกทางเทคนคคอการตงครรภในสตรทอายนอยกวา 20 ปแตในสหรฐอเมรกาหมายถง การตงครรภในสตรทอายนอยกวา 18 ป (อดม เชาวรนทร , 2551) 5. ผลของการตงครรภในวยรน การตงครรภในวยรนกอใหเกดผลกระทบตาง ๆ ตามมามากมาย ทงตอสตรวยรนทตงครรภ ทารกในครรภ ครอบครว และตอสงคม ดงรายละเอยดตอไปน

1. ผลกระทบของการตงครรภตอสตรวยรน ผลกระทบของการตงครรภทมตอตวสตรวยรนทตงครรภมทงผลกระทบทางดานรางกาย ดานจตใจ ดานการศกษา เศรษฐกจและสงคม ดงน 1.1 ผลกระทบทางดานรางกาย การตงครรภ ในวยรนจะท าใหเกดภาวะแทรกซอนไดมากกวาการต งครรภในสตรทมอายมากกวา 20 ป ภาวะแทรกซอนทเกดขนมไดท งในระยะตงครรภ ระยะคลอด และระยะหลงคลอด ภาวะแทรกซอนในระยะตงครรภ ไดแก การมภาวะโลหตจาง ภาวะทพโภชนาการ ภาวะความดนโลหตสงระหวางตงครรภ การแทงบตรและการคลอดกอนก าหนด เนองจากสตรวยรนทตงครรภมกจะขาดความสนใจในการดแลตนเอง มการฝากครรภลาชาหรอไมมการฝากครรภ (Ladewig, London & Olds, 1994) ส าหรบภาวะแทรกซอนในระยะคลอด

27

ไดแก การทศรษะทารกไมไดสดสวนกบเชงกรานมารดา และภาวะแทรกซอนในระยะหลงคลอด ไดแก การตกเลอดหลงคลอด และมการฉกขาดของหนทางคลอดมาก (Pillitteri, 1995) ซงภาวะแทรกซอนดงกลาวจะสามารถปองกนได ถาสตรวยรนทตงครรภมการไปฝากครรภตงแตในระยะไตรมาสแรกของการตงครรภและฝากครรภอยางตอเนอง แตมกพบวาสตรวยรนทตงครรภจะไปฝากครรภลาชา เนองจากไมยอมรบการตงครรภ มความยงยากเกยวกบการวางแผนอนาคตของตนเองและมฐานะยากจน ภาวะแทรกซอนจากการตงครรภ ของวยรนจะมากกวา ผทมอายเกนกวา 20 ป โดยเฉพาะอยางยงถามฐานะยากจน ทพโภชนาการ ไมไดฝากครรภ หรออายนอยกวา 17 ป ยงอายนอยเทาใด กยงมโอกาสเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอนของการตงครรภ ทงในระยะการคลอด ระยะคลอด และหลงคลอดไดมากขน ซงภาวะแทรกซอนทพบไดแก

- อบตการณของภาวะเลอดจางในระหวางการตงครรภสง - ภาวะความดนโลหตสงจากการตงครรภ (Hypertensive disorder of pregnancy) จะสงขน

และมอาการรนแรงกวา มอตราการชก (Eclampsia) สงกวา และมอตราการตายจากภาวะนมากเปน 3.5 เทาของมารดาทมอายมากกวา 20 ป

- ภาวะเจบครรภนาน (Prolong labour) การคลอดตดขด (Obstructure labour) ซงมกเกดจากศรษะทารกไมไดสดสวนกบชองเชงกราน (Cephalopelvic disproportion) เนองจากการเจรญเตบโตของกระดกเชงกรานยงไมสมบรณ โดยเฉพาะในมารดาทอายนอยกวา 15 ป ถาไมสามารถชวยดวยการผาตดท าคลอด กจะเกดมดลกแตก มารดาและทารกอาจเสยชวต

- มภาวะคลอดกอนก าหนดสง - โรคทางพนธกรรมอน ๆ แมวยรนมโรคทางอายรกรรมตางไปจากวยผใหญ เนองจากเปน

ระยะทเปลยนจากเดกเปนผใหญ จงมกพบโรคทเกดจากการอกเสบตดเชอตางๆ เชนเดยวกบวยเดก เชน หน าหนวก อสกอใส คางทม ไอกรน การอกเสบจากไวรสชนดตาง ๆ นอกจากนโรคทางเดนปสสาวะอกเสบ เรมและโรคทางเพศสมพนธ พบไดบอยกวาผใหญทตงครรภ

- อตราการตายของมารดาสง มารดาทอายต ากวา 20 ป และตงครรภครงแรกจะมอนตรายมากทสด เนองจากสรระวทยาของรางกายยงไมเจรญเตมท มดลกยงท าหนาทไมสมบรณ การตงครรภในระยะนเสยงตอการเจบปวยและตายจากภาวะแทรกซอน จากการตงครรภและการคลอด และหลงคลอด จากการศกษาทวโลก พบวาสตรตงครรภและคลอดกอนอาย 20 ป หรอภายหลงอาย 30 ป ไปแลว โดยสาเหตการตายทส าคญคอครรภเปนพษและการตกเลอด ซงในประเทศไทย สาเหตการตายทพบมากทสด คอ การตกเลอด (สถานการณภาวะสขภาพของมารดาและทารกปรก าเนด : 2545) 1.2 ผลกระทบทางดานจตใจ เมอมการตงครรภเกดขน จะมการเปลยนแปลงดานฮอรโมน ท าใหมการเปลยนแปลงดานอารมณและจตใจ สตรตงครรภวยรนมกจะมอารมณแปรปรวนงาย มก

28

ครนคดถงแตเรองของตนเอง โดยเฉพาะอยางยง ถาเปนการตงครรภทยงไมพรอมหรอเปนการตงครรภนอกสมรสจะท าใหสตรตงครรภวยรนมความกลววาผปกครองจะร วตกกงวล สบสนกบเหตการณทเกดขน รสกอบอาย บางคนอาจไมตองการทารกในครรภ และแกไขปญหาดวยการท าแทง นอกจากนน ถาสตรตงครรภไมไดรบการยอมรบจากบดาของทารกในครรภ ถกปฏเสธความรบผดชอบ ถกทอดทง หรอไมไดรบการยอมรบจากบดามารดา อาจท าใหสตรวยรนรสกไรคณคาและอาจฆาตวตว เพอหนปญหาการตงครรภไมพงประสงค (Clark et.al., 1989) 1.3 ผลกระทบดานการศกษา การตงครรภในขณะทวยรนยงอยในวยเรยน อาจท าใหเปนอปสรรคตอการเรยน บางคนอาจตองพกการศกษาชวคราว ในขณะทบางคนอาจตองออกจากการศกษากลางคนท าใหเสยโอกาสทางการศกษาและเสยอนาคตได 1.4 ผลกระทบดานเศรษฐกจ จากการศกษาเกยวกบสตรวยรนทตงครรภมกจะพบวา วยรนทตงครรภมกจะมการศกษาในระดบต า ไมไดประกอบอาชพ หรอมโอกาสเลอกงานอาชพนอย ตองท างานในระดบใชแรงงานและมรายไดนอย (สรตา วรรณวงศ ,2528: กาญจน สหโสภณ และคณะ ,2533: เยาวลกษณ เสรเสถยร ,2543) ซงมรายไดนอยหรอไมสามารถหารายไดดวยตนเอง จะสงผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภและเลยงดบตรไดในอนาคต 1.5 ผลกระทบทางดานสงคม สตรวยรนทตงครรภ โดยเฉพาะถาเปนการตงครรภนอกสมรสหรอตงครรภในวยเรยน อาจถกต าหนตเตยนและไมไดรบการยอมรบจากครอบครว สงคม ท าใหตองแยกจากสงคม กลมเพอน และถาไมไดรบการยอมรบจากฝายชาย อาจตองเลยงดบตรตามล าพง นอกจากนน ถามการสมรสเกดขนมกพบวาอตราการหยารางเพมสงขนในกลมครอบครววยรน (Ladewig, London & Olds, 1994: 220)

2. ผลกระทบของการตงครรภในวยรนตอบตร การตงครรภในวยรนจะสงผลกระทบตอบตรของสตรวยรนทกระยะพฒนาการของบตร ดงน 2.1 ผลกระทบตอทารกในครรภและทารกแรกเกด สตรวยรนทต งครรภในขณะทยงไมพรอมมกมแนวโนมทจะแกปญหาการตงครรภดวยการท าแทง จากขอมลพบวา รอยละ 36-43 ของวยรนหญงชายไทยมเพศสมพนธแลว และอายการมเพศสมพนธครงแรกมแนวโนมลดลงเรอย ๆ มารดาวยรนอายต ากวา 20 ป มรอยละ 19.2 ของการคลอดทงหมด หรอประมาณ 150,000 คนตอป นอกจากนยงพบวา ผทเขารบการรกษาภาวะแทรกซอนจากการท าแทงมอายต ากวา 20 ป ถงรอยละ 30 นบวาเปนอบตการณทางสงคมทมแนวโนม ผลส ารวจความคดเหนของวยรนชายหญงระดบอดมศกษาจ านวน 2,617 คนทวประเทศ แบงเปน ชาย 630 คน หญง 1,987 คน ระหวางวนท 1 ส.ค.-15 ก.ย. 2552 พบวา สถานททน าไปสการมเพศสมพนธมากทสด ไดแก หอพกหรออพารตเมนต รอยละ 44 โรงแรมหรอทพกหลงจดงานปารตเทยวกลางคน รอยละ 28 ตางจงหวดรอยละ 15 และอน ๆ รอยละ 13 และสาเหตหลกทท าใหยอมมเพศสมพนธในขณะอยในวยเรยนนนมาจากความรกและปฏเสธไมได (วนท 02 ตลาคม พ.ศ. 2552 ปท 19 ฉบบท 6882 ขาวสดรายวน)

29

นอกจากนนมารดาวยรนทไมสามารถเรยนรและเขาใจพฤตกรรมและอารมณของบตร ไมมความอดทนในการเลยงดบตร จงอาจท าใหมการทอดทงบตร ท ารายรางกายหรออาจถงขนฆาบตรของตนได 2.2 ผลกระทบตอบตรในวยเรยนและวยรน จากการศกษาของเฟอรสเตนบอรก และคณะ (Furstenberg et. al, 1987 cited in May & Mahlmeister, 1994 : 209) ซงศกษาตดตามบตรของมารดาวยรนในชวง 17 ปตอมา พบวา สวนใหญจะมความลมเหลวทางดานการเรยน โดยรอยละ 50 มการเรยนซ าชน รอยละ 40 มปญหาเกยวกบระเบยบวนย ขาดเรยน มพฤตกรรมรนแรงและถกพกการเรยน สวนหนงมปญหาการมเพศสมพนธเรวและมปญหาการตงครรภ สวนหนงมปญหาการหนออกจากบาน มปญหาดานกฎหมายและมปญหาการใชสารเสพตด

3. ผลกระทบตอครอบครว บดามารดาและสมาชกในครอบครวของสตรวยรนทตงครรภ โดยเฉพาะถาเปนการตงครรภนอกสมรสหรอตงครรภในวยเรยน มกจะมความโกรธ ผดหวงและอบอายเมอทราบวาบตรสาวตงครรภ จงมกไมยอมรบการตงครรภและถาฝายชายมการปฏเสธ ไมรบผดชอบ อาจมการกดกนไมใหฝายชายเกยวของกบบตรทเกดมา บางครอบครวอาจตองมภาระหรอมปญหาการเลยงดทงมารดาวยรนและบตรทเกดมาเพมขนดวย โดยเฉพาะในครอบครวทมรายไดนอย จงอาจน ามาซงความเครยดของครอบครวได 4. ผลกระทบตอสงคม ผลกระทบตอสงคมอนเนองมาจากการตงครรภในวยรน ไดแก ปญหาเกยวกบการท าแทง ซงเปนปญหาทเกยวของกบกฎหมายและศลธรรม นอกจากนน การทสงคมตองแบกรบภาระเลยงดเดกทถกทอดทงและมปญหาครอบครว ท าใหรฐบาลสญเสยคาใชจายในเรองการเลยงด การจดการศกษา การรกษาพยาบาล และสวสดการสงคมอน ๆ แกเดกเหลานเปนจ านวนมากในแตละปดวย พฒนกจของการตงครรภในสตรวยรน การตงครรภเปนสถานการณทสตรวยรนตองเผชญเพอพฒนาและปรบตวเขารบบทบาทของการเปนมารดาซงเปนบทบาทของผใหญ การทสตรวยรนทตงครรภจะสมารถปรบตวเขารบบทบาทของการเปนมารดาไดอยางมประสทธภาพหรไมนน สตรวยรนทตงครรภจะตองสามารถปฏบตหนาทตามภารกจหรอตามพฒนกจของการตงครรภตามขนตอน ซงถาสตรวยรนทตงครรภสามารถเผชญปญหาขณะตงครรภและปฏบตตามขนตอนของพฒนกจในขณะตงครรภไดส าเรจจะท าใหสตรวยรนสามารถปรบตวเขารบบทบาทของการเปนมารดาไดอยางมประสทธภาพและสงผลใหสามารถปฏบตหนาทตามพฒนกจของการเปนมารดาระยะหลงคลอดและระยะการเลยงดบตรไดส าเรจในทางตรงขาม ถาสตรวยรนทตงครรภประสบความลมเหลวในการปฏบตหนาทตามพฒนกจของการเปนมารดาระยะตงครรภจะท าใหสตรวยรนไมสามารถปรบตวเขารบบทบาทของการเปน

30

มารดาซงจะสงผลตอพฒนกจของการเปนมารดาในระยะตอ ๆ ไปได ซงพฒนกจในระยะตงครรภมดงตอไปน (May & Mahlmeister, 1994: 177-179)

1.การยอมรบการตงครรภ (Accepting the pregnancy) โดยทวไปการตงครรภมกน ามาซงความยนดและความสขแกสตรตงครรภและครอบครว ถาการตงครรภนนเปนการตงครรภทมการวางแผนและมความพรอมส าหรบการมบตร ซงจะชวยใหสตรวยรนทตงครรภมการยอมรบการตงครรภไดงาย ในทางตรงขาม ถาการตงครรภนนเปนการตงครรภในขณะทยงไมพรอม เชน การตงครรภนอกสมรส ตงครรภในวยเรยน สตรวยรนทตงครรภจะรสกตกใจ เสยใจ กลมใจ กลว กงวลใจ โดยกลววาครอบครวและสงคมจะร กลวหมดอนาคต กลวจะมปญหาการคลอด เปนตน (เยาวลกษณ เสรเสถยร 2543: 99-100) สตรวยรนทยงไมพรอมในการตงครรภจะหมกมนอยกบปญหาของตนเอง ไมยอมรบการตงครรภ โดยบางคนจะหาทางออกโดยการท าแทง หรอถามการด าเนนการตงครรภตอ มกขาดความสนใจในการดแลตนเองและทารกในครรภ เชน ไมไปฝากครรภหรอไปฝากครรภลาชา ปฏบตตนในขณะตงครรภไมเหมาะสมและด าเนนชวตเชนเดยวกบกอนตงครรภ

2.การสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภ การทสตรวย รนทต งครรภจะสามารถสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภไดนน สตรวยรนทตงครรภจะตองรบรวาทารกในครรภเปนอกชวตหนง ซงจะสามารถรบรไดอยางชดเจนเมออายครรภมากขนและทารกในครรภมการดนเกดขน อยางไรกด สตรวยรนทมความพรอมในการตงครรภจะมความรสกรกทารกในครรภไดตงแตทราบวาตนเองตงครรภ ในขณะทคนทไมพรอมและไมตองการมบตรจะสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภไดลาชาหรอไมสามารถสรางสมพนธภาพทดกบทารกในครรภ บางคนจะรสกร าคาญเมอลกดน บางคนอาจรสกเฉย ๆ ตอบตร โดยบางคนอาจรสกทงรกและเกลยดบตร (เยาวลกษณ เสรเสถยร 2543: 101-102) การทไมสามารถสรางสมพนธภาพกบทารกในครรภไดส าเรจอาจท าใหเกดปญหาการละเลย ไมสนใจหรอทอดทงบตรในภายหลงได

3.การปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเอง ในการปรบตวตอการเปลยนแปลงในตนเองของสตรวยรนทตงครรภ แบงไดเปนการปรบตวดานรางกายและการปรบตวดานจตใจ

3.1 การเปลยนแปลงทางดานรางกาย สตรวยรนทตงครรภจะตองมการปรบตวตอการ เปลยนแปลงดานรางกายทงขนาด การเคลอนไหว และการท าหนาทของรางกายขณะตงครรภ สตรวยรนทตงครรภบางคนทไมสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายหรอภาพลกษณของตนไดส าเรจจะรสกไมพอใจทรปรางมองดนาเกลยด รสกอดอดไมคลองตว รสกอายททองขยายใหญขน ในขณะทสตรวยรนทตงครรภทสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงดานรางกายขณะตงครรภไดจะรสกพอใจทครรภขยายใหญขน ซงแสดงวาลกแขงแรงหรอรสกวาเปนเรองปกตของหญงตงครรภโดยทวไป (เยาวลกษณ เสรเสถยร 2543: 104-105)

31

3.2 การเปลยนแปลงดานอารมณ ในขณะต ง ค รรภ สต รว ย รน ทต ง ครรภจะ มก า รเปลยนแปลงดานอารมณซงอาจมผลมาจากการเปลยนแปลงดานฮอรโมน สตรวยรนทตงครรภจะมความรสกหงดหงด โมโหงาย ขใจนอย บางคนอาจรสกกลวและวตกกงวลเกยวกบสขภาพของบตรในครรภ เชน กลวลกพการ กลวลกไมแขงแรง บางคนจะกลวและวตกกงวลเกยวกบการคลอด อยางไรกด มสตรวยรนทตงครรภบางคนรบรวาตนเองมอารมณดขนและใจเยนขนเนองจากการตงครรภและการมบตรท าใหตองเปนผใหญขน (เยาวลกษณ เสรเสถยร, 2543: 105-106)

1.การปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรส สตรต งครรภจะมการปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรสใน 2 เรอง คอ จะมการพงพาอาศยคสมรสมากขนและจะมการเปลยนแปลงดานความสมพนธทางเพศ จากการศกษาของเยาวลกษณ เสรเสถยร (2543 : 97) พบวา สวนใหญสตรวยรนทตงครรภและคสมรสจะแสดงความรกและเอออาทรตอกนแมจะมเพศสมพนธกนนอยลง (รอยละ 86) และประมาณครงหนง (รอยละ 50.2) ของสตรวยรนทตงครรภมการขอรองใหสามท างานบางอยางแทน อยางไรกดมสตรวยรนทตงครรภบางคนทมปญหาการปรบตวตอการเปลยนแปลงดานสมพนธภาพกบคสมรส โดยมการรบรวาสามแสดงความสนใจเอาใจใสตนเองนอยลง และมความรกใครปรองดองกนนอยลงเนองจากสามไมรบผดชอบการตงครรภ สามมผหญงคนใหมและบางคนแยกทางกบสาม (เยาวลกษณ เสรเสถยร, 2543: 97, 107)

2. การเตรยมการคลอดและการเปนมารดา พฒนกจของการเปนมารดาในระยะตงครรภจะสมบรณเมอสตรตงครรภมการเตรยมตวเพอการคลอดและเตรยมตวส าหรบบทบาทการเปนมารดา ซงจากการศกษาของเยาวลกษณ เสรเสถยร (2543: 98) พบวา สตรวยรนทตงครรภสวนใหญจะมการพดคยสอบถามเรองราวเกยวกบการเตรยมตวเพอการคลอด (รอยละ 32.9) หาความรเกยวกบการปฏบตตนในระยะทตงครรภและระยะคลอด (รอยละ 56.6) รวมทงหาความรเกยวกบวธการเลยงดเดก (รอยละ 61.6)

3. การยอมรบบทบาทการเปนมารดาสตรตงครรภจะยอมรบบทบาทการเปนมารดา โดยจะเรมเรยนรบทบาทการเปนมารดาในระหวางตงครรภ โดยเรยนรจากจนตนาการ การสงเกตจากมารดาคนอน ๆ การเลอกพฤตกรรมเพอเลยนแบบหรอหลกเลยง รวมทงการทดลองแสดงบทบาทสมมตโดยการทดลองเลยงเดกคนอน ๆ การเรยนรเหลานจะชวยใหสตรตงครรภ สามารถเตรยมตวส าหรบบทบาทการเปนมารดาได ซงจากการศกษาของเยาวลกษณ เสรเสถยร (2543: 98) สตรวยรนทตงครรภสวนใหญจะมการสงเกตวธการเลยงดเดกจากเพอนหรอเพอนบาน (รอยละ 72.2) มการหดอมหรอหดเลยงดเดก (รอยละ 63.5) มบคคลทเปนแบบอยางของการเปนแมทด (รอยละ 57.8) สวนใหญมนใจจะเปนแมทไดด (รอยละ 86.2) โดยพบวามสตรวยรนทตงครรภรอยละ 9.6 ทไมไดวางแผนและเตรยมความพรอมในการเลยงดบตร

32

6. ปจจยทท าใหเกดการตงครรภในสตรวยรน 1. ปจจยทางดานสงคมประชากร ในสงคมไทยยงมประชาชนสวนหนงทมความยากจน

ดอยโอกาสทางการศกษา มการศกษาสงสดเพยงแคการศกษาภาคบงคบ ตองประกอบอาชพหาเลยงครอบครว และมความรบผดชอบตนเองเรวขน การมสงคมเพอนรวมงานและเพอนตางเพศเรวขน ท าใหมเพศสมพนธหรอมการสมรสในขณะทอายยงนอย และน าไปสการตงครรภในวยรน ดงจะเหนไดจากการศกษาทเกยวกบมารดาวยรนมกพบวาภมหลงของมารดาสวนใหญมกจบการศกษาประถมศกษา ไมไดประกอบอาชพและครอบครวมรายไดนอย

2. การเปลยนแปลงดานรางกายและเปนประจ าเดอนเรวขน ในปจจบนพบวาเดกผหญงมการเจรญเตบโตของรางกายและมประจ าเดอนครงแรกเรวขนเนองจากภาวะโภชนาการทดขน ดงนน ถามเพศสมพนธเรวกท าใหเกดการตงครรภเรวขนได

3. ทศนคตและคานยมเกยวกบพฤตกรรมทางเพศเปลยนแปลงไป การเรยนวฒนธรรมตะวนตกผานสอตาง ๆ ของว ยรนในปจจบนมสวนใหคานยมเกยวกบพฤตกรรมทางเพศเปลยนแปลงไป คานยมเกยวกบการรกนวลสงวนตวถกมองวาเปนเรองลาสมย การแสดงความรกอยางเปดเผย การมเพศสมพนธกอนเวลาอนสมควรถกมองวาเปนเรองปกตธรรมดา รวมท งพฤตกรรมเลยนแบบในหมวยรน จงท าใหวยรนมเพศสมพนธกนเรวขน

4. ขาดความรความเขาใจเรองเพศศกษา ชววทยาการเจรญพนธ การคมก าเนด การทวยรนขาดความรเรองเพศสมพนธ การขาดทกษะในการปฏเสธเมอถกขอรองใหมเพศสมพนธดวยของวยผหญง โดยไมมความรเรองวามการตงครรภ เมอไร อยางไร การมความคดวาการมเพศสมพนธเพยงครงเดยวหรอนาน ๆ ครง ไมนาจะมการตงครรภเกดขน การไมสามารถเขาถงบรการคมก าเนด การขาดความรเกยวกบการคมก าเนดหรอรไมถกตองรวมทงการคมก าเนดไมถกวธ และการไมยอมใชการคมก าเนดของฝายหญง ลวนเปนสาเหตของการตงครรภเกดขนได

5. ปจจยทางดานจตสงคม ปจจยทางดานจตสงคมทอาจเปนสาเหตท าใหเกดการตงครรภในวยรนมหลายปจจย ดงน

5.1 ความสมพนธในครอบครว ครอบครวมความสมพนธระหวางพอแมหรอระหวางลกสาวกบแมหรอพอทไมด จะเปนสาเหตหนงทเกยวของกบการมเพศสมพนธและการตงครรภของสตรวยรน การมความขดแยงในครอบครว การไมไดความสนใจครอบครว ท าใหหญงวยรนแสวงหาความรกจากรกจากบคคลอนและอาจใชการตงครรภเปนหนทางท าใหหนจากสถานการณทไมพงประสงคและเพอเปนอสระจากครอบครวเดม

5.2 การมเพศสมพนธในกระแสเลอด จะเปนสาเหตหนงทท าใหเกดการตงครรภในวยรน 5.3 มกเกดในวยรนขาดความมนใจในความเปนผหญงของตน มความตองการใหฝายชาย

ประทบใจโดยการยอมรบมเพศสมพนธดวยหรอบางคนไมสามารถควบคมหรอก าหนดความสมพนธทางเพศกบเพอนชายได

33

6. ปจจยดานพฤตกรรม สตรวยรนทมพฤตกรรมทชอบเทยวเตรในเวลากลางคน ใชสารเสพตดและแอลกอฮอล มโอกาสทมเพศสมพนธไดงาย เนองจากความขาดความยบย ง ชงใจจงท าใหมโอกาสตงครรภได 7. ปจจยทเกยวของกบการตงครรภวยรน

1. อาย เปนปจจยหนง ในหญงตงครรภถอวามความส าคญเนองจากเปนตวบงชวาหญงตงครรภ นนมวฒภาวะในการเปนมารดาทดเพยงพอหรอไม ผทมอายมากจะมวฒภาวะมากกวา วฒภาวะจะชวยใหบคคลพนจพจารณา ไตรตรองโดยอาศยสตปญญา การเรยนร และประสบการณในอดต และน าไปสความตงใจทจะถกกระท าการดแลตนเอง ตามเหตผลและความส าคญของสงทไดไตรตรอง (จนตนา บานแกง, 2547) การตงครรภมการเปลยนแปลงทส าคญทงดานรางกาย จตใจและอารมณ จงมการศกษาในหญงตงครรภแลวพบวา หญงตงครรภในวยผใหญจะมการปฏบตตนเพอคงไวซงภาวะสขภาพดกวาหญงตงครรภทเปนวยรน ซงวฒภาวะเปนสงทชวยใหบคคลสามารถปรบตวและทนตอการเปลยนแปลงในขณะตงครรภได โดยอาศยสตปญญา การเรยนร ประสบการณในอดต มองเหนความส าคญของการมพฤตกรรมการปฏบตตนเพอคงไวซงภาวะสขภาพและหญงตงครรภทมอายตางกน จะมพฤตกรรมการปฏบตตนเพอด ารงไว ซงภาวะสขภาพตางกนอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 (กรรณการ กนธรกษา อางถงใน วนด ไชยทรพย และเกสร สวทยะศร, 2545: 18) และพบวา อาย การรบรประโยชนของการปฏบตกจกรรมสงเสรมสขภาพและการรบรอปสรรคของการปฏบตกจกรรมสงเสรมสขภาพ สามารถรวมท านายพฤตกรรมสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภไดรอยละ 22.0 และ อนจตต บญสม (2540: 45) พบวาหญงตงครรภทมอายตงแต 35 ปขนไปจะมพฤตกรรมสงเสรมสขภาพดกวาหญงตงครรภทมอายต ากวา 20 ป

2. อายครรภ คอ อายของเดกทยงไมคลอดนบตงแตวนแรกของรอบเดอนสดทายจนคลอดโดยปกตใชเวลา 40 สปดาหกคอวนคลอดนนเอง

เดอนท 1 การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก ไขทไดรบการปฏสนธแลว 5-7 วนจะฝงตวท

ผนงมดลก[uterus]ไขเจรญอยางรวดเรวเรยกตวออน [embryo] ซงจะมการสราง รก[ placenta] และสายสะดอ umbilical cord ] เพอเปนทางน าอาหารจากแมสลกและขบของเสยจากลกสแม เดกจะอยในถงน าเรยก amniotic sac ซงปองกนแรงเดกจากการกระแทก

การเปลยนแปลงทางรางกาย ในระยะแรกของการตงครรภจะมอาการออนเพลย งวงนอน ปสสาวะบอย คลนไส อาเจยน แนนทอง ทองอด คดเตานม อารมณจะผนผวนเหมอนกอนมประจ าเดอนอาการตางๆจะเปนมากนอยในแตละคนจะไมเหมอนกน สปดาหท2-3 จะมการสราง

34

ประสาทไขสนหลงและกระดกสนหลงรวมทงเสนประสาท เมอเวลาผานไป 6 สปดาหเดกจะมหวและล าตว สปดาหท 5 เซลลจะแบงเปน3ชนไดแก

ชนนอก ectoderm ซงจะสราง สมอง เสนประสาท และผวหนง ชนกลาง mesoderm ซงจะกลายเปนกลามเนอ กระดก เสนเลอด หวใจและอวยวะเพศ ชนใน endoderm ซงจะกลายเปนอวยวะภายในเชน ตบ หวใจ กระเพาะ ปอด เปนตน

เรมมการสรางหวใจ (5-6สปดาหหลงจากประจ าเดอนครงสดทาย) ตาและแขน แตยงฟงเสยงหวใจไมได สนสดสปดาหท 6 เดกจะมขนาดครงนว

เดอนท 2 การเจรญและการพฒนาของทารก ระยะนเปนระยะส าคญทสดเนองจากจะมการ

เจรญเตบโตเรวมาก ดงนนไมวาการตดเชอไวรส ยาทรบประทาน หรอสงแวดลอม ทมผลตอการเจรญเตบโตหากเดกไดรบชวงนจะเกดความพการได เมอสนสดเดอนทสองอวยวะตางๆจะพฒนา เชน สมอง ตบ หวใจ กระเพาะ นว มอ ห และอวยวะเพศ ในระยะนเดกจะมขนาด 1 นวเราเรยกระยะนวา fetus

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ผต งครรภสวนใหญจะเกดอาการของคนตงครรภ คอ รสกเหนอย ปสสาวะบอย คลนไส อาเจยน ทองผก ทองอดเพอ คดเตานม หวนมจะมสคล าขน ปวดศรษะ รสกวาเสอผาจะคบ อารมณจะยงคงผนผวน

เดอนท 3 การเจรญและการพฒนาของทารก เดกทารกวยนจะมอวยวะครบถวน เรมมการขยบแขน

ขา ศรษะ อาปากและหบปากได นวเรมมเลบ แตทานยงไมรสกถงการเคลอนไหวเนองจากเดกยงมขนาดเลก แขนและมอจะมยาวกวาขา ศรษะเดกจะมขนาดใหญเมอเทยบกบล าตว หวใจจะม 4 หอง หวใจจะเตน 120-160 ครง ไตเรมขบของเสยสกระเพาะปสสาวะและถกน าออกโดยสายสะดอ เดกในระยะนจะมความยาว 4 นว

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย ระยะนยงคงมอาการของคนแพทอง จะพบวาเสนเลอดทนม ทอง ขา เรมขยาย ทองจะเรมโต ผต งครรภจะเรมรสกอยากอาหาร อารมณจะผนผวนนอยลง

เดอนท 4 การเจรญและการพฒนาของทารก ผวหนงเดกจะมสชมพและใส ขนควและขนตาเรมงอก

เรมมการสรางหชนนอก หนาตามการพฒนาเพมขน คอยาวขนท าใหหนาและล าตวแยกจากกน ศรษะจะมขนาดเลกลงประมาณครงหนงของล าตว เดกทารกวยนจะสามารถลมตา กลนน า มการนอน ตน การเคลอนไหว แตะ คณแมจะรสกถงความเคลอนไหวนไดเรยก quickening ใหจดวนทเดกเรมเคลอนไหวไวใหแพทยประกอบการพจารณาวนก าหนดคลอด ระยะนเดกจะมขนาดยาว 8-10 นว

35

การเปลยนแปลงทางดานรางกาย อาการโดยทวไปของคนทองจะดขนเชน อาการคลนไสอาเจยน อาการปสสาวะบอย คดเตานม อาการตางๆเหลานจะลดลง แตมอาการทคงอยเชน แนนทอง ทองผก ปวดศรษะ นอกจากนนยงมอาการทเกดขนใหม เชนคดจมก เลอดก าเดาไหล หออ เลอดออกตามไรฟน หลงเทาบวมเลกนอย เสนเลอดขอดทขา อาจจะมรดสดวงทวาร ตกขาว ในระยะนสมควรทจะชดคลมทองและเตรยกยกทรงหากเตานมมขนาดเพมขน แพทยจะเรมไดยนเสยงการเตนของหวใจเดก

นคณแมจะหวบอยขน แนะน าใหรบประทานอาหารบอยขน แตไมแนะน าใหรบประทานปรมาณอาหารเพม อาจจะบอยเพมเปนสองเทา และควรจะรบประทานอาหารทมคณคาตอแมและลก หากเปนไปไดใหจดชนดและปรมาณอาหารทรบประทานเพอเปรยบเทยบกบอาหารมาตรฐานหรอน าไปปรกษาแพทย อารมณชวงนยงผนผวน เสอผาเดมเรมคบ หลงลมบอย น าหนกคณแมเรมเพมขน ในระยะแรกของการตงครรภน าหนกอาจจะไมเพมเนองจากมอาการแพทอง แตเมอยางเขาระยะนน าหนกควรจะเพมสปดาหละครงกโลกรม แตระยะใกลคลอดน าหนกอาจจะไมเพมหรอลดลงซงเปนเรองปกต คนปกตเมอตงครรภควรจะมน าหนกเพมขน 10-17 กโลกรม ส าหรบครรภแฝดอาจจะเพมประมาณ 17 -20 กโลกรม โดยเปนน าหนกทารก 3-4 กโลกรม น าหนกรกและน าคร า 1.5-3 กโลกรม ไขมน น า และเลอดประมาณ 7-8 กโลกรม

เดอนท 5 อาการของผปวยจะคลายกบเดอนท 4 แตจะมอาการมากขน เชนการเคลอนไหวของเดก

เพมขน ตกขาวเพมขน ปวดทองนอยเนองจากเอนททองตงขน ทองผก ทองผก ปวดศรษะ เลอดก าเดาไหล เลอดออกตามไรฟน ขาเปนตะครว เสนเลอดขอด รดสดวงทวาร ปวดหลง ผวจะมสคล าขน อารมณคนทองจะดขน

เดอนท 6 - 7 การเจรญเตบโตและการพฒนาของทารก เดกทารกวยนยงคงเจรญเตบโตอยางรวดเรว ผว

เดกจะแดงและปกคลมดวยขนออน lanugo hair และไขมน ผมและเลบเทาจะเรมงอก สมองจะเตบโตอยางรวดเรว ระบบประสาทเรมท างาน ในเดกหญงจะเรมสรางไขในรงไข ระยะนเดกจะดเหมอนคนตวเลก แตปอดยงไมสามารถท างานไดเตมทดงนนเดกจ าเปนตองอยในมดลก เดกในระยะนจะมความยาว 11-14 นว การเปลยนแปลงทเกดกบผต งครรภ อาการตาง ๆ ทเกดจะเหมอนกบเดอนท 5 แตจะเคลอนไหวมากขน แขงแรงมากขน

เดอนท 8 การเจรญและการพฒนาของทารก เดกยงคงเจรญเตบโตอยางรวดเรว กระดกแขงแรงขน

ผวจะเจรญเหมอนคนปกต สมองพฒนาเตมท เสนประสาทท างานไดเตมท ตมรบรสเรมท างานเดก

36

จะรบแสง เสยง และความเจบปวด ถาเปนเดกชายอณฑะจะเคลอนจากชองทองลงถงอณฑะ เดกชวงนจะยาว 16-18 นว หนกประมาณ 2 กโลกรม การเปลยนแปลงทางดานรางกาย อาการจะเหมอนเดอนท5 แตจะหายใจตน มดลกจะบบตวมากขน คณควรปรกษาแพทยเรองวธการคลอดรวมทงวธการระงบการเจบปวด

เดอนท 9 การเจรญและการพฒนาของทารก ชวงนสมองเดกจะเจรญเตบโตเรวมาก เดกจะเจรญอยาง

รวดเรวพรอมทจะคลอด หวเดกจะกลบลงพรอมคลอด ภมคมกนจากแมจะเขาสลก เดกจะเคลอนไหวมากขน ปอดแขงแรงมาก เดกจะยาวประมาณ 20 นว หนก 2.5-4 กโลกรมชวงอายครรภ 37-42 สปดาหเดกสามารถคลอดไดตลอดเวลา ระยะนคณแมจะรสกอกอดเพราะเดกตวโต และดนกระเพาะและก าบงลมท าใหแนนทองหายใจตนและเรว อาจจะมอาการจกเสยดหนาอก และทองผก 3. ระดบการศกษา การศกษาท าใหมนษยมความเจรญงอกงามทางสตปญญา มเหตผล มความใฝร การศกษาชวยใหบคคลมโอกาสรบรขาวสารตาง ๆ ทเกยวกบสขภาพและความเจบปวยรบรการเปลยนแปลงตามวยไดด ท าใหเขาใจในสงตาง ๆ ทเรยนรไดมาก มการตดสนใจทดและ สามารถปฏบตตนไดถกตองเหมาะสม (Pender, 1982: 161-162 อางถงใน วนด ไชยทรพย ,2545 : 18) ผทมการศกษาสงจะมการปฏบตพฤตกรรมสงเสรมสขภาพมากกวาผทมการศกษานอย ในหญงตงครรภทมการศกษาสงยอมมความเขาใจเกยวกบสาเหตของการเปลยนแปลงตาง ๆ ในรางกายทเกดขนในระหวางการตงครรภ วธการดแล และการปฏบตตนทถกตองและท าใหมโอกาสในการคนควา ศกษาดวยตนเองไดอยางกวางขวางรวมทงสามารถทจะหาแหลงประโยชนไดดกวาหญงตงครรภทมการศกษาต า จากการศกษานน พบวาหญงตงครรภทมระดบการศกษาแตกตางกน มพฤตกรรมการปฏบตตนเพอด ารงไวซงสภาวะสขภาพแตกตางกน (กรรณการ กนธรกษา อางถงใน วนด ไชยทรพย, 2545: 19)

3. อาชพ อาชพ การประกอบอาชพของหญงตงครรภและสาม จะเปนตวบงบอกฐานะทางเศรษฐกจ

สภาพความเปนอยไดอยางหนง และทส าคญ คอ อาชพบางอยางของหญงตงครรภสามารถบงบอกถงอนตรายหรอเกดภาวะโรคแทรกซอนจากการประกอบอาชพนน ๆ

4. ครอบครว/สาม ครอบครวและสาม ตองซกถามถงความเจบปวยของสามและญาตพนองของทงสองฝาย

รวมทงบคคลทอยในครอบครว เพราะโรคทางกรรมพนธหลายชนดและโรคตดเชออาจจะปรากฏอาการหรอก าเรบไดระหวางการตงครรภและถายทอดไปยงทารกในครรภใหประวตความเจบปวย

37

ของครอบครวทควรทราบ ไดแก โรคความดนโลหตสง เบาหวาน วณโรค โรคเลอด ครรภแฝด เปนตน รวมทงโรคตดเชอจากสาม เชน ซฟลส โรคเอดส เปนตน

5. การเขาสวยเจรญพนธ (เพศ เพศสมพนธ ประจ าเดอน) การเขาสวยเจรญพนธ ประกอบดวย ประวตการมระดครงแรก ระยะของรอบระด จ านวน

วนทมระด อาการผดปกตระหวางการมระด และประวตการมระดครงสดทาย ซงขอมลทส าคญ คอ วนแรกของการมประจ าเดอนครงสดทาย ซงจะน ามาค านวณอายการตงครรภ

6. โรคแทรกซอนระหวางตงครรภ 1) การแทง (Abortion)

หมายถง จ านวนหญงตงครรภทสนสดการตงครรภกอนอายครรภ 28 สปดาห หรอทารกน าหนกเดกนอยกวา 1,000 กรม และเดกไมมชวต ซงรวมถงการแทงเอง/การท าแทง

ลกษณะทวไป แทงบตร หมายถง การทตวออน หรอทารกในครรภถกขบออกมากอนตงครรภได 28 สปดาหพบไดประมาณ 10%-15% ของการตงครรภ มกเกดในชวงการตงครรภได 4-20 สปดาห

สาเหต มไดหลายอยาง เชน การกระทบกระเทอน (เชน หกลม), มดลกมความผดปกต (เชน มกอนเนองอก การอกเสบ ความผดปกตทมมาแตก าเนด), ตวออนหรอทารกในครรภ มความผดปกต (เชน พการโดยก าเนด การตดเชอจากมารดา), มารดามโรคประจ าตว (เชน เบาหวาน) หรอโรคตดเชอตาง ๆ (เชน หดเยอรมน) การตงใจกนยาขบ หรอใหคนท าแทง กเปนสาเหตหนงของการแทงได บางคนอาจไมพบสาเหตทชดเจนกได

อาการ ในระยะแรกททารก หรอตวออนยงมชวตอย อาจมอาการเลอดออกทางชองคลอดเพยงเลกนอยรวมกบปวดในทองนอย และปวดหลงเลกนอย หากผปวยไดนอนพกเตมท 3-4 วน เลอดอาจหยดไดเอง และการตงครรภอาจด าเนนตอไปไดเปนปกต ระยะนถอวา ยงไมมการแทงเกดขนเราเรยกวา การแทงคกคาม (threatened abortion) แตถาตวออนเสยชวตลง การแทงจะเกดขน ผปวยจะมอาการตกเลอดมาก ปวดบดในทองรนแรงคลายคลอดบตร และอาจเหนกอนชนเนอของตวออนหลดออกมา ถาตวออนและเศษรกหลดออกมาไดหมด อาการตกเลอดจะคอย ๆ หยดลง และคอย ๆ หายปวดทอง เราเรยกวา "การแทงโดยสมบรณ (complete abortion)" แตถายงมเศษรกคางอย ผปวยกยงคงมอาการปวดทองและตกเลอดตอไป เราเรยกวา "การแทงไมสมบรณ (incomplete abortion)" ซงอาจตองท าการขดมดลกเอาเศษรกทคางออก ถาผปวยเสยเลอดมาก อาจมอาการซด หรอถงกบภาวะชอก

38

การรกษา 1. ถาเลอดออกไมมาก ปวดทองไมมาก และยงไมมตวออนหลดออกมาใหเหน แนะน าให

ผปวยนอนพกบนเตยง 3-4 วน อยาท างาน อาจใหยาพาราเซตามอล กนแกปวด ถาเลอดหยดและหายปวดทองทารกกมกจะมชวตรอด และการตงครรภสามารถด าเนนตอไปได

2. ถาเลอดออกมาก ปวดทองมาก และมตวออนหลดออกมาใหเหน แสดงวามการแทงเกดขนแลวควรสงโรงพยาบาล เพอท าการขดมดลกเอาเศษรกออกในรายทตกเลอดมากหรอมภาวะชอก ควรใหน าเกลอแลวรบสงโรงพยาบาล อาจตองใหเลอด

3. ถามตวออนหลดออกมาแลว ผปวยหายปวดทอง และเลอดออกนอยลง กใหผปวยนอนพก ถาซดใหเฟอรรสซลเฟต ถายงมเลอดออกอยเรอย ๆ ใหฉดเมเทอรจน แตถายงมเลอดออกมาก หรอมภาวะชอกควรใหน าเกลอ แลวสงโรงพยาบาลดวน

4.ในรายทสงสยมการอกเสบของมดลกรวมดวย เชน มไข มตกขาวกลนเหมน ควรใหยาปฏชวนะ

ขอแนะน า

1. การท าแทงกนเอง เปนสงทมอนตรายมาก เพราะอาจตดเชออกเสบถงตายได จงไมควรท า หากมปญหาไมอยากมบตร ควรปรกษาแพทย เพอขอค าแนะน าทถกตอง

2. คนทเคยแทงเองมากอน อาจมโอกาสแทงไดในครรภตอไป โดยเฉพาะอยางยง ถาเคยแทงตดตอกน 2 ทองขนไป การตงครรภตอไป ควรฝากครรภเสยแตเนน ๆ และพกผอนใหมาก ๆ คนทเคยแทง ตดตอกน 3 ทองขนไปเรยกวา "การแทงประจ า (habitual abortion) ซงมกมสาเหตทเกยวกบความผดปกตของมดลก หรอทารก ควรปรกษาแพทยเพอคนหาสาเหตและแกไข

2) ภาวะทพโภชนาการ สตรวยรนมกจะมปญหาเรองการบรโภคอาหาร การดมสรา การสบบหร และการไดรบ

ยาบางอยางทมผลตอทารกในครรภ มกพบวา สตรทตงครรภวยรนจะมน าหนกเพมนอยกวาสตรทตงครรภอายมากกวา ซงจะท าใหมความเสยงททารกในครรภน าหนกตวนอย

3) ภาวะการตดเชอ เนองจากสตรวยรนมอายนอย โอกาสทจะเกดการตดเชอตอโรคตาง ๆ จงมมาก เชน การ

ตดเชอในหชนกลาง โรคหด โรคสกใส คางทม ไอกรน เปนตน นอกจากน ยงมการตดเชอทาง เพศสมพนธไดสง นอกจากนยงมแนวโนมของการเกดความดนโลหตสงระหวางตงครรภไดมากขน

39

4) ภาวะคลอดกอนก าหนดและทารกน าหนกตวนอย พบบอยมาก โดยเฉพาะกบหญงตงครรภทอายนอยกวา 19 ป 5) ผลกระทบดานสงคม เศรษฐกจ การตงครรภในวยรน ท าใหประเทศตองเสยคาใชจายในการดแลทารกทคลอดออกมา

น าหนกนอยเปนจ านวนมาก และสตรทตงครรภวยรนสวนใหญ ตองออกจากโรงเรยนหรอถาท างาน อาจตองออกจากงาน ท าใหเกดปญหาดานเศรษฐกจเพมขน และจากการตงครรภในวยรน มกพบมากกวาครงของหญงตงครรภวยรนทมการตงครรภแบบไมตงใจจงไมไดเตรยมพรอมทจะตงครรภ และไมพรอมทจะเปนมารดา ท าใหขาดการดแลเอาใจใสตอการตงครรภ มาฝากครรภชา กลวผปกครองจะโกรธ ปฏเสธการตงครรภ บตรทเกดออกมาจากความไมพรอมของครอบครว เมอโตขนมกจะมปญหาสงคมมากมาย (Piyasil V, 1998)

8. งานวจยทเกยวของ งานวจยทเกยวของกบปจจยทมผลกระทบตอการตงครรภวยรน ไดแก การศกษาของ ฤด ปงบางกะด (2540) การศกษาเกยวกบการรบรภาวะสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเอง ของหญงต งครรภวยรน การต งครรภในวยรนเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน พฤตกรรมการดแลตนเองเปนสงทส าคญทจะมผลตอภาวะ สขภาพของหญงตงครรภวยรนและทารกในครรภ การรบร ภาวะสขภาพเปนปจจยหนงทมความส าคญตอพฤตกรรมการดแลตนเอง โดยใชกรอบแนวคดทฤษฎการดแลตนเองของโอเรมเปนแนวทางในการศกษา กลมตวอยางเปนหญง ต งครรภวยรน ทมารบฝากครรภทหนวยฝากครรภ โรงพยาบาลศรราช โรงพยาบาลราชวถ และวชรพยาบาล จ านวน 250 ราย ผวจยเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม พฤตกรรมการดแลตนเอง และแบบสอบถามการรบรภาวะสขภาพ และน าขอมลมาวเคราะหหาความสมพนธของตวแปรโดยใช สมประสทธสหสมพนธของเพยรสน สมประสทธ สหสมพนธพห และเลอกตวท านายทดทสดโดยใชการ วเคราะหถดถอยพหแบบขนตอน ผลการวจยสรปไดวาหญงตงครรภวยรนม พฤตกรรมการดแลตนเองโดยรวมอยในระดบด รอยละ 77.2 และในระดบดปานกลาง รอยละ 22.8 แตเมอพจารณารายดาน พบวา การดแลตนเองทจ าเปนตามระยะพฒนาการ หญง ตงครรภวยรนรอยละ 47.2 มพฤตกรรมการดแลตนเอง อยในระดบดปานกลาง และรอยละ 2.8 อยในระดบไมคอยด สวนการรบรภาวะสขภาพพบวา หญงตงครรภวยรน มการรบรภาวะสขภาพโดยรวมอยในระดบถกตองมาก รอยละ 56.8 และในระดบถกตองปานกลาง รอยละ 43.2 เมอ พจารณารายดานพบวา ดานการรบรโอกาสเสยงและความ รนแรงของภาวะแทรกซอน หญงตงครรภวยรนรอยละ 74.4 มการรบรภาวะสขภาพถกตองปานกลาง และรอยละ 3.2 มการรบรภาวะสขภาพถกตองนอย ผลการวเคราะหถดถอยพหแบบขนตอนพบวา การรบรภาวะสขภาพและ

40

ระดบการศกษาเปนกลมท านายทดทสด สามารถรวมท านายพฤตกรรมการดแลตนเองของหญงตงครรภ วยรน ไดอยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดย สามารถอธบายความผนแปรไดรอยละ 18.8 และมสมการท านาย เปนรปคะแนนดบ ดงน Y(^)(Total B) = 93.922+.346(Total P)+2.485(Edu) การศกษาครงนมขอเสนอแนะวา พยาบาลจะตอง ตระหนกถงความส าคญของการสงเสรมการรบรภาวะสขภาพท ถกตอง เพอสงเสรมใหหญงตงครรภวยรนมพฤตกรรม การดแลตนเองทกดานไดถกตอง โดยเฉพาะการดแลตนเองตามระยะพฒนาการ เพอเปนผลใหมารดาและทารกมสขภาพด ตลอดระยะเวลาทตงครรภ

การศกษาของ ศศธร นามทวชยกล (2441) เกยวกบภาวะจตสงคมในระยะตงครรภของหญงครรภแรก พบวาหญงตงครรภในไตรมาสท 1 และ 2 มการเปลยนแปลงดานจตใจและความหวงกงวล การยอมรบการตงครรภ บทบาทการเปนมารดา ความสมพนธกบบคคลใกลชดและความสมพนธกบทารกในครรภอยในระดบมาก จนหญงมครรภในไตรมาสท 3 มการเปลยนแปลงเชนเดยวกบหญงมครรภในไตรมาสท 1 และ 2 ยกเวนสมพนธภาพกบทารกในครรภ หญงมครรภในไตรมาสท 3 มการเปลยนแปลงอยในระดบมากทสด การศกษาของ ธระ ภรมยสวสด (2546) เกยวกบปญหาของการตงครรภและการคลอดในหญงตงครรภวยรน ในโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพศนยอนามยท 4 ราชบร เพอศกษาปจจยทเกยวของกบการตงครรภและการคลอดของหญงคลอดครรภแรกทมอายต ากวา 20 ป และกลมอายตงแต 20 ปขนไป และศกษาแนวโนมการเปลยนแปลงของปจจยดงกลาวเมอมการแบงหญงคลอดครรภแรกออกเปน 4 ชวงอาย ไดแก ชวงอายนอยกวา 17 ป ชวงอาย 17 - 19 ปชวงอาย 20 - 25 ป ชวงอาย 25 ปขนไป ซงเปนปจจยทอาจสงผลเสยตอการตงครรภและการคลอด ไดแก การฝากครรภไมครบตามเกณฑ ความสงของมารดาทนอยกวา 150 เซนตเมตร นอกจากนยงพบวายงหญงตงครรภมอายนอยลง ยงพบปจจยทสงผลเสยเพมสงขนอยางชดเจน แตถามการฝากครรภครบตามเกณฑ กลบพบวาการคลอดกอนก าหนดไมไดแตกตางจากกลม ผใหญแตอยางใด ในการดแลหญงตงครรภวยรนควรตางจากการดแลหญงตงครรภผใหญ ควรเนนระวงปจจยเสยงตางๆ นอกจากนน ควรหาหนทางใหหญงตงครรภวยรนมาฝากครรภใหครบตามเกณฑ ใหได มากกวาในปจจบน เปนอกหนทางหนงทจะลดอนตรายทจะเกดขนตอแมและลกได การศกษาของ ดรณย บวบญ (2544) เกยวกบผลของการทารณกรรมดานรางกายและจตใจตอหญงตงครรภวยรนกบผลลพธการตง ครรภและสมพนธภาพมารดาและทารก เปนการวจยเชงส ารวจเพอศกษาอตราความชกของ การทารณกรรมตอหญงตงครรภวยรนและเปรยบเทยบผลลพธของการตงครรภและ สมพนธภาพระหวางมารดาและทารกระหวางกลมหญงตงครรภวยรนทถก ทารณกรรมกบกลมหญงตงครรภวยรนทไมถกทารณกรรม กลมตวอยาง ไดแก หญงตงครรภทมอายนอยกวา 20 ป ทมาคลอด ณ หนวยคลอดของ โรงพยาบาลสมเดจพระบรมราชเทว ณ ศรราชา จ านวน 230 รายเครองมอทใช ประกอบดวย แบบสมภาษณลกษณะทวไปของหญงตงครรภวยรน

41

แบบสมภาษณ เกยวกบการท าทารณกรรมดานรางกายและจตใจของหญงตงครรภ แบบบนทก เกยวกบผลลพธของการตงครรภ แบบสงเกตสมพนธภาพระหวางมารดาและทารก วเคราะหขอมล โดยใชอตราความชก ความเสยงสมพทธ การทดสอบท การทดสอบไควสแคว ผลการวจยพบ ความชกของการทารณกรรมตอหญงตงครรภวยรนในอตรารอยละ 16.8 โดย พบการทารณกรรมทางดานรางกายเพยงดานเดยวในอตรารอยละ 1.7 การทารณกรรม ทางดานจตใจเพยงดานเดยวอตรารอยละ 7.4 และการทารณกรรมทงทางดานรางกาย และจตใจอตรารอยละ 21.7 ผลการเปรยบเทยบผลลพธการตงครรภ พบวา หญงตงครรภวยรนทไม ถกทารณกรรมมผลลพธการต งครรภ ดกวาหญงตงครรภวยรนทถกทารณกรรม อยางมนยส าคญทางสถต นอกจากนหญงตงครรภวยรนทไมถกทารณกรรมม สมพนธภาพระหวางมารดาและทารก ดกวาหญงตงครรภวยรนทถกทารณกรรมอยาง มนยส าคญทางสถต ผลการศกษาครงนชใหเหนวาการทารณกรรมตอหญงตงครรภวยรนเปน ปญหาทางสขภาพดานหนงของหญงตงครรภทมอนตรายตอสขภาพมารดาและทารก ดงนนในการดแลหญงตงครรภควรไดมการประเมนการทารณกรรมและใหการชวยเหลอ แกหญงตงครรภทถกทารณกรรมตอไป การศกษาของ เยาวลกษณ เสรเสถยร (2543) ศกษาปจจยทมอทธพลตอการปรบตวดานบทบาทการเปนมารดาในระยะตงครรภของหญงวยรน พบวาลกษณะครอบครวสวนใหญเปนครอบครวขยาย การศกษาระดบประถมศกษามากทสด สภาพเศรษฐกจสวนใหญไมไดประกอบอาชพ มรายไดตอเดอนเฉลย 6485.9 บาท สวนใหญเคยไดรบความรเกยวกบการปฏบตตนระยะตงครรภ โดยกลมตวอยางมการปรบตวดานบทบาทหนาทของการเปนมารดาอยในเกณฑคอนขางดมอายเฉลย 28.5 สปดาห ซงเปนอายครรภทคอนขางมาก ท าใหกลมตวอยางผานกระบวนการเผชญปญหามาระดบหนง และปจจยทมอทธพลตอการปรบตวดานบทบาทการเปนมารดาม 9 ปจจย สามารถรวมท านายการปรบตวได 5 ปจจย ไดแก สมพนธภาพคสมรส แรงสนบสนนทางสงคม ความพรอมในการมบตร ประสบการการณเลยงดเดก และอาย โดยสามารถรวมท านายการผนแปรของการปรบตวไดในระดบปานกลาง รอยละ 51.67 อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .01 การศกษาของ รพพรรณ วบลยวฒนกจ (2550) เกยวกบความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภและแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน การตงครรภในวยรนนบวาเปนปญหาทส าคญในสงคมปจจบน และมแนวโนมเพมมากขนทงในประเทศไทยและทวโลก ในประเทศสหรฐอเมรกามอตราการตงครรภในวยรนสงกวาประเทศอตสาหกรรมอน พบวาในแตละปมวยรนต งครรภคดเปนรอยละ 5 ถงรอยละ 8 ของกลมประชากรวยรนหรอประมาณหนงลานคน (Buckley & Kulb, 1990) การตงครรภสวนใหญเกดในวยรนตอนปลาย และพบวาเกอบครงหนงของวยรนหญงมเพศสมพนธกอนอาย 19 ป เกอบครงหนงไมใชวธคมก าเนดใด (Henshaw as cited in Mongomery, 2003) ในแตละปพบวามวยรนอายต ากวา 15 ป ตงครรภมากกวา 10,000 คน ส าหรบในประเทศไทยป พ.ศ. 2536 พบอตราการตงครรภในวยรนคดเปนรอยละ 12.7

42

ของทารกเกดมชพซงเปรยบเทยบแลวสงกวาการตงครรภในวยผใหญ (ส านกนโยบายและแผนสาธารณสข กระทรวงสาธารณสข, 2539) ผลการวจยครงนสามารถน าไปเปนขอมลพนฐานในการใหความชวยเหลอสนบสนนใหหญงตงครรภวยรนเกดเจตคตทดตอการตงครรภและชวยสงเสรมใหเกดแบบแผนการด าเนนชวตทเหมาะสม การศกษาของ วรางคณา คมสข (2545) การศกษา เกยวกบเจตคตตอการตงครรภ และแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงวยรน การตงครรภในวยรนท าใหหญงตงครรภและทารกเสยงตอการเกดภาวะแทรกซอน ซงการปฏบตตวทเปนแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภทถกตอง จะชวยให หญงตงครรภวยรนและทารกในครรภมสขภาพสมบรณแขงแรง ผวจยจงสนใจศกษา แบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน และปจจยทมอทธพลตอ แบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน ไดแก เจตคตตอการ ตงครรภ ระดบการศกษา อายครรภ จ านวนครงของการตงครรภ สถานภาพสมรส และความตงใจในการมบตร กลมตวอยางเปนหญงตงครรภวยรนทมาฝากครรภทโรงพยาบาล เจาพระยายมราช จ.สพรรณบร จ านวน 200 ราย ผวจยเกบรวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถาม แบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภ และแบบสอบถามเจตคตตอการตงครรภ วเคราะห ขอมลโดยค านวณคารอยละ คาเฉลย สวนเบยงเบนมาตรฐาน คาสมประสทธสหสมพนธพห และวเคราะหการถดถอยพหแบบขนตอน ผลการวจยพบวา หญงตงครรภวยรนมแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภ และมเจตคตตอการตงครรภอยในระดบคอนขางด นอกจากนพบวา เจตคตตอการตงครรภ และความตงใจในการมบตร สามารถรวมท านายแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภ ของหญงตงครรภวยรนได อยางมนยส าคญทางสถตทระดบ .05 โดยสามารถอธบาย ความแปรผนไดรอยละ 18.2 จากผลการวจยครงนผวจยมขอเสนอแนะวา พยาบาลควรประเมนหญงตงครรภ วยรนใน 2 ปจจย ไดแก เจตคตตอการตงครรภ และความตงใจในการมบตร เพอทจะเปนขอมลใหทราบวาหญงตงครรภวยรนรายใดทมแนวโนมทจะปฏบตตนในระยะ ตงครรภทไมถกตอง ซงพยาบาลจะไดใหค าแนะน าแกหญงตงครรภวยรนเหลานน ใหมการปฏบตตนทเหมาะสมในการด าเนนชวตในระยะตงครรภตอไป การศกษาของ ศรกล อศรานรกษ และคณะ (2541) การศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภ ความรสกถงคณคาตนเอง กบ ความผกพนระหวางมารดาและทารกในครรภ ในมารดาวยรนครรภแรก ซงท าการศกษาเชงส ารวจเพอหาความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภ การเหนคณคาของตนเอง กบความผกพนระหวางมารดาและทารกในครรภ ในวยรนอายนอยกวา 20 ป ครรภแรก อายครรภเทากบหรอมากกวา 28 สปดาห และไมมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ จ านวน 200 คน ทมาฝากครรภทโรงพยาบาลราชาวถ ระหวางเดอนมนาคมถงเดอนพฤษภาคม 2538 สถตทใชวเคราะหความสมพนธ คอ สมประสทธสหสมพนธของเพยรสน ผลการศกษาพบวา การเหนคณคาของตนเองสง เจตคตตอการตงครรภเชงบวก การมาฝากครรภ

43

ตงแตไตรมาสแรก การไดรบแรงสนบสนนทางสงคมจากสาม การวางแผนการตงครรภ และสามมการศกษา มความสมพนธอยางมนยส าคญทางสถตกบความผกพนระหวางมารดาและทารกในครรภ คา r เทากบ .4657,.4302,-.3719,.2046, .1930 และ .1238 ทระดบ P-value <0.05 ตามล าดบ การศกษาของ พชานน หนวงษ (2550) การศกษาเกยวกบปจจยทมผลตอการตงครรภและมบตรของหญงอายต ากวา 20 ป ในพนทสาธารณสขเขต 2 การวจยครงนเปนวจยเชงส ารวจ (Survey Research) โดยกลมตวอยางเปนหญงตงครรภทมอายต ากวา 20 ป ทมารบบรการคลอดในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชนทกแหง ในจงหวดพษณโลก ตาก สโขทย เพชรบรณและอตรดตถ ท าการเกบรวบรวมขอมลทกคนทมารบบรการคลอด จ านวน 435 คน เครองมอทใชเปนแบบสมภาษณ เชงปรมาณ และแบบสมภาษณเจาะลก โดยการสมภาษณเฉพาะในรายทตงครรภไมพงประสงค วเคราะหขอมลโดยใช Descriptive statistics, Chi-Square test และ content analysis จากการศกษาพบวา ปจจยสวนบคคล กลมตวอยางมอายเฉลย 17.3 ป มอายต าสดอยท 11 ป สวนใหญมระดบการศกษามธยมศกษาตอนตนลงมา รอยละ 85.3 มอาชพ รบจาง รอยละ 35.4 มรายไดเฉลย 1,674.7 บาท/เดอน การตงครรภสวนใหญเปนการตงครรภทพงประสงค รอยละ 64.1 กลมตวอยางอยกบสาม รอยละ 87.8 ปจจยหลก พบวา กลมตวอยาง มความรเกยวกบการตงครรภและการฝากครรภ อยในระดบต า เจตคตตอการตงครรภและการฝากครรภ อยในระดบสง คานยมตอการมบตร อยในระดบปานกลาง และการรบรโอกาสเสยงจากการตงครรภ อยในระดบต า ปจจยเสรม พบวา การไดรบขอมลขาวสารเกยวกบการรบรโอกาสเสยงจากการตงครรภและมบตร อยในระดบต า จากปจจยดงกลาวท าใหกลมตวอยางไมใหความส าคญถงอนตรายทจะเกดขน และไมไดรบรเหนตวอยางของอนตรายทจะเกดขนของการตงครรภอายต ากวา 20 ป จงไมเหนถงอนตรายทจะเกดขนกบการมบตรเมออายนอย ประกอบกบกลมตวอยางทตงครรภไมพงประสงคขาดความร ความเขาใจเรองเพศศกษา การคมก าเนด และการวางแผนครอบครวทถกตอง ปจจยทมความสมพนธกบการตงครรภทพงประสงคและไมพงประสงคของหญงอายต ากวา 20 ป ไดแก ปจจยทางดานอาย ระดบการศกษา อาชพ รายได อายการตงครรภครงแรก และคานยมเกยวกบการมบตร ทระดบนยส าคญทางสถตทระดบ 0.05

จากการศกษาเอกสารและงานวจยทเกยวของ ผวจยไดเหนวามปจจยหลายดานทมผลกระทบตอหญงตงครรภวยรน โดยเฉพาะหญงตงครรภแรก ซงมผลกระทบทงทางดานรางกายและจตใจ ซงจะมผลตอการตงครรภ ตอสขภาพของหญงตงครรภวยรนและทารกในครรภอยางมาก ดงนนผวจยจงสนใจศกษาผลของการตงครรภในวยรนในดานการดแลตนเอง ดานการดแลของครอบครว ผลกระทบดานจตใจ และปจจยทมผลกระทบตอหญงตงครรภวยรน จงเปนสงส าคญ เพอเปนขอมลส าคญประกอบการดแล สงเสรมสขภาพของหญงตงครรภวยรนและครอบครว โดยศกษาปจจยตางๆ ครอบคลมในดานตอไปน อาย,ระดบการศกษา, อาชพ , จ านวนครงของการตงครรภ,

44

อายครรภททราบวาตงครรภ ,การแทงบตร ,การวางแผนการตงครรภ, อายครรภทไปฝากครรภครงแรก, อายครรภปจจบน และสขภาพขณะตงครรภ ของหญงตงครรภแรกทมารบบรการฝากครรภ แผนกฝากครรภ โรงพยาบาล พะเยา

45

บทท 3

วธด าเนนการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (Survey Research) เพอศกษาผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบ ฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา ในประเดน ปจจยสวนบคคล ปจจยดานการดแลตนเองขณะตงครรภ ดานการดแลของครอบครว ดานผลกระทบตอดานจตใจ โดยมวธการด าเนนการดงตอไปน

1. ลกษณะของประชากรและการเลอกกลมตวอยาง

ประชากรทใชในการศกษาครงนเปนสตรตงครรภวยรน อายระหวาง 11-19 ป และมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา ในชวงเวลา เดอนธนวาคม 2552 – ธนวาคม 2553 โดยมคณสมบตดงน

1. อายระหวาง 11 - 19 ป 2. สามารถอานและเขยนภาษาไทยได 3. ยนยอมเขารวมในการวจย

การเลอกกลมตวอยางเปนการเลอกแบบเจาะจง ( purposive sampling) ตามคณสมบตขางตน จ านวน 70 คน ทมาฝากครรภตงแต เดอน ธนวาคม 2552 ถง เดอนธนวาคม 2553

2. เครองมอทใชในการท าวจย 1. เครองมอทใชในการเกบรวบรวมขอมลในการวจยครงน เปนแบบสอบถามปจจยทมผล

ตอการตงครรภวยรน ประกอบดวย ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบสอบถามผลของการตงครรภในสตรวยรน ประกอบดวย 3 ดาน

1. ดานการดแลตนเองขณะตงครรภ 2. ดานผลกระทบตอจตใจ 3. ดานการดแลของครอบครว

46

มเกณฑการใหคะแนนดงน หมายเลข 5 หมายถง มากทสด คอ เมอผตอบเหนวาขอความในประโยคนนตรงกบ

ความรสก ความคดเหน ความเชอ และแนวโนมของการตอบสนองของผตอบมากทสด

หมายเลข 4 หมายถง มาก คอ เมอผตอบเหนวาขอความในประโยคนนตรงกบความรสก ความคดเหน ความเชอ และแนวโนมของการตอบสนองของผตอบเปนสวนใหญ

หมายเลข 3 หมายถง ปานกลาง คอ เมอผตอบไมแนใจวา มความรสก ความคดเหน ความเชอ อยางไรกบขอความนน และไมสามารถตดสนใจไดวาเหนดวย หรอไมเหนดวย

หมายเลข 2 หมายถง นอย คอ เมอผตอบเหนวา ขอความในประโยคนน ไมตรงกบความคดเหน ความเชอและแนวโนมของการตอบสนองของผตอบเปนสวนใหญ

หมายเลข 1 หมายถง นอยทสด คอ เมอผตอบเหนวา ขอความในประโยคนน ไมตรงกบ ความรสก ความคดเหน ความเชอและแนวโนมของการตอบสนองของผตอบเลย

การแปลความหมายคะแนน 1. ผลของการตงครรภวยรนดานการดแลตนเองขณะตงครรภ

คาคะแนน 14 – 32 คะแนน หมายถง มการดแลตนเองขณะตงครรภในระดบนอย คาคะแนน 33 – 51 คะแนน หมายถง มการดแลตนเองขณะตงครรภในระดบปานกลาง คาคะแนน 52 – 70 คะแนน หมายถง มการดแลตนเองขณะตงครรภในระดบมาก

2. ผลของการตงครรภวยรนดานการดแลของครอบครว คาคะแนน 14 – 35 คะแนน หมายถง มการดแลตนเองขณะตงครรภในระดบนอย คาคะแนน 36 – 57 คะแนน หมายถง มการดแลตนเองขณะตงครรภในระดบปานกลาง คาคะแนน 58 – 80 คะแนน หมายถง มการดแลตนเองขณะตงครรภในระดบมาก

3. ผลของการตงครรภวยรนดานผลกระทบตอจตใจ คาคะแนน 12 – 28 คะแนน หมายถง มผลกระทบดานจตใจนอย คาคะแนน 29 – 44 คะแนน หมายถง มผลกระทบดานจตใจปานกลาง คาคะแนน 45 – 60 คะแนน หมายถง มผลกระทบดานจตใจมาก ตอนท 3 แบบสอบถามความตองการการชวยเหลอสนบสนนของหญงตงครรภวยรน ตอนท 4 แบบสอบถามขอคดเหนตอการตงครรภและขอเสนอแนะอน ๆ

47

3. การตรวจสอบคณภาพเครองมอ การตรวจสอบคณภาพเครองมอ ด าเนนการ ดงน การหาความตรงตามเนอหา (Content validity) ผวจยไดน าแบบสอบถามไปใหผทรงคณวฒพจารณา จ านวน 3 ทาน เพอตรวจสอบความตรงเชงเนอหา ความชดเจนครบดานของขอค าถาม จากนนน าขอเสนอแนะมาปรบปรงแกไขใหมความถกตองชดเจนและสอดคลองกบวตถประสงค

การหาความเชอมน (Reliability) โดยน าแบบสอบถามทไดปรบปรงแกไขเรยบรอยแลว ไปทดลองใชกบประชากรทไมใชกลมตวอยาง จ านวน 30 คน หาคาความเชอมนของแบบสอบถาม โดยวธการหาคาสมประสทธแอลฟาตามวธการของ Cronbach (Conbach’s coefficient alpha) มคาเทากบ .7845 4. วธการด าเนนการเกบรวบรวมขอมล ผวจยเปนผรวบรวมขอมลดวยตนเองมขนตอนในการด าเนนการ ดงน

1. แจกแบบสอบถามแกสตรตงครรภวยรนทมาฝากครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลในเขตจงหวดพะเยาทมาฝากครรภในชวงเดอน ธนวาคม 2552 – ธนวาคม 2553

2. รวบรวมขอมลทไดจากการแจกแบบสอบถามสตรตงครรภวยรนทมาฝากครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา

5. การวเคราะหขอมล ขอมลทรวบรวมไดโดยใชแบบสอบถาม ผวจยน าขอมลทไดมาท าการวเคราะหขอมลดวยตนเอง โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรส าเรจรป โดยมการวเคราะหเปนขนตอนดงน

1. ขอมลสวนบคคล ใชสถตพนฐาน จ านวนและรอยละ 2. ผลของการตงครรภวยรน ใชสถต พนฐาน จ านวน และรอยละ 3. วเคราะหปจจยทเกยวของตอการตงครรภวยรนโดยใช Chi-square

6 .การพทกษสทธของกลมตวอยาง การพทกษของกลมตวอยางในการเขารวมการวจยในครงน คณะผจดท าไดพทกษสทธของ

ผทสามารถเขารวมการวจยโดยอธบายการยนยอมเขารวมการวจยใหกบกลมตวอยาง ดงน คณะผวจยมความสนใจทจะศกษาผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของกบการตงครรภในสตรวยรน ทมารบปรการฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา จงใครขอความรวมมอจากทานในการตอบแบบสอบถาม ซงทานมสทธจะตอบแบบสอบถามหรอปฏเสธในการตอบแบบสอบถาม และระหวางการตอบแบบสอบถามทานสามารถยกเลกหรอไมตอบค าถามได โดยไมมขอแมใดๆ ขอมลทไดจากทานทงหมดจะเกบเปนความลบ และจะเสนอผลการศกษาเปนแบบภาพรวมทงหมด ขอขอบพระคณทใหความรวมมอ

48

บทท 4 ผลการวเคราะหขอมล

ผลการวเคราะหขอมล การวจยครงนเปนการศกษาเชงส ารวจเพอศกษาผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภของโรงพยาบาลพะเยา ในระหวางเดอนธนวาคม พ.ศ.2552 – เดอนธนวาคม พ.ศ.2553 จ านวน 70 คน ผลการวจยน าเสนอจ าแนกเปน 4 ตอนดงตอไปน

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง ตอนท 2 ผลของการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ

โรงพยาบาลพะเยา ตอนท 3 ผลการวเคราะหปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝาก

ครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา ตอนท 4 ขอมลความตองการการชวยเหลอสนบสนนของหญงตงครรภวยรน ตอนท 5 ขอคดเหนตอการตงครรภและขอเสนอแนะอน ๆ

ตอนท 1 ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง

49

ขอมลสวนบคคลของกลมตวอยาง จ าแนกเปนอาย การศกษา อาชพ จ านวนครงของการตงครรภ อายครรภททราบวาตงครรภ การแทงบตร การวางแผนตงครรภ อายครรภทไปฝากครรภครงแรก อายครรภปจจบน และสขภาพขณะตงครรภ น าเสนอโดยตารางแจกแจงความถและรอยละดงตารางท 1 ตารางท 1 ตารางแสดงจ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลสวนบคคลของ

กลมตวอยาง

รายการ จ านวน รอยละ

อาย 11 – 13 ป 14 – 16 ป 17 – 19 ป

2

22 46

2.9

31.4 65.7

ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช. อนปรญญา/ ปวส.

2 7

38 22 1

2.9

10.0 54.3 31.4 1.4

อาชพ นกเรยน/ นกศกษา แมบาน รบจาง คาขาย เกษตรกร

50 5 4 7 4

71.4 7.1 5.7

10.0 5.8

จ านวนครงของการตงครรภ 1 2 3

60 9 1

85.7 12.9 1.4

50

ตารางท 1 ตารางแสดงจ านวนและรอยละของกลมตวอยางจ าแนกตามขอมลสวนบคคลของ กลมตวอยาง (ตอ)

รายการ จ านวน รอยละ

อายครรภททราบวาตงครรภ ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

55 15

78.6 21.4

การแทงบตร เคยท าแทง ไมเคยแทง แทงตามธรรมชาต

6

62 2

8.6

88.6 2.9

การวางแผนการตงครรภ - วางแผน / ตงใจตงครรภ

22

31.4

- ไมวางแผน / ไมตงใจตงครรภ

48

68.6

อายครรภทไปฝากครรภครงแรก ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

68 2

97.1 2.9

อายครรภปจจบน ไตรมาส 1 ไตรมาส 3

69 1

98.6 1.4

สขภาพขณะตงครรภ แขงแรง / ปกตด มภาวะแทรกซอน

66 4

94.3 5.7

จากตารางท 1 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญมอายในชวง 17-19 ป คดเปนรอยละ 65.7

รองลงไปคอชวงอาย 14-16 ป คดเปนรอยละ 31.4 และชวงอาย 11-13 ป คดเปนรอยละ 2.9 ดานการศกษาสวนใหญศกษาในระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปน รอยละ 54.3 รองลงไปคอระดบ

51

มธยมศกษาตอนปลาย/ปวช.คดเปนรอยละ 31.4 ระดบประถมศกษา คดเปนรอยละ 10 ไมไดเรยน คดเปนรอยละ 2.9 และระดบอนปรญญา/ปวส. คดเปนรอยละ 1.4 ดานอาชพสวนใหญจะเปนนกเรยน/นกศกษาคดเปนรอยละ 71.4 รองลงไปจะมอาชพคาขาย คดเปนรอยละ 10 แมบาน คดเปนรอยละ 7.1 อาชพเกษตรกร คดเปนรอยละ 5.8 และอาชพรบจาง คดเปนรอยละ 5.7 ดานจ านวนครงของการตงครรภ พบวา เปนการตงครรภครงท 1 คดเปนรอยละ 85.7 รองลงไปเปนการตงครรภครงท 2 รอยละ 12.9 และตงครรภครงท 3 รอยละ 1.4 ดานการทราบวาตงครรภพบวา ทราบวาตงครรภเมออายครรภไตรมาสท 1 คดเปนรอยละ 78.6 รองลงไปเปนไตรมาสท 2 คดเปนรอยละ 21.4 ดานการแทงสวนใหญไมเคยแทงคดเปนรอยละ 88.6 รองลงไปเคยท าแทง คดเปนรอยละ 8.6 และเคยแทงเองตามธรรมชาต คดเปนรอยละ 2.9 ดานการวางแผนทจะตงครรภพบวา สวนใหญไมไดวางแผนตงครรภ/ไมไดตงใจตงครรภ คดเปนรอยละ 68.5 ตงใจตงครรภ รอยละ 31.4 สตรวยรน ทตงครรภ สวนใหญไปฝากครรภครงแรกในไตรมาสท 1 คดเปนรอยละ 57.1 รองลงไปคอไป ครรภในไตรมาสท 2 คดเปนรอยละ 38.6 และไปฝากครรภในไตรมาสท 3 คดเปนรอยละ 4.3 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญอายครรภปจจบนจะอยในไตรมาสท 3 คดเปนรอยละ 52.9 รองลงไปคออยในไตรมาสท 2 คดเปนรอยละ 37.1 และอยในไตรมาสท 1 คดเปนรอยละ 10 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญมสขภาพแขงแรงปกตด คดเปนรอยละ 94.3 และมโรคแทรกซอนคดเปนรอยละ 5.7

52

ตอนท 2 ผลของการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา ตารางท 2 ตารางแสดงจ านวนและรอยละของผลของการตงครรภในสตรวยรน จ าแนกตามดาน

การดแลตนเองขณะตงครรภ ดานการดแลของครอบครว ดานผลกระทบตอดานจตใจ

รายการ จ านวน รอยละ ดานการดแลตวเองขณะตงครรภ

นอย ปานกลาง

มาก

0

15 55

0.0

21.4 78.6

ดานการดแลของครอบครว นอย

ปานกลาง มาก

4

12 54

5.7

17.1 77.1

ดานผลกระทบตอดานจตใจ นอย

ปานกลาง มาก

25 41 4

35.7 58.6 5.7

จากตารางท พบวาสตรตงครรภในวยรนมการดแลตนเองในขณะตงครรภอยในระดบ

มาก มคามากทสดคดเปนรอยละ 78.6 รองลงไปอยในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 21.4 ดานการดแลของครอบครว อยในระดบมาก มมากทสดคดเปนรอยละ 77.1 ในระดบปานกลางคดเปน รอยละ 17.1 และในระดบนอยมคานอยทสดคดเปนรอยละ 5.7 และดานผลกระทบดานจตใจในขณะตงครรภสวนใหญอยในระดบปานกลาง มคามากทสดคดเปนรอยละ 58.6 รองลงไปอยในระดบนอยคดเปนรอยละ 35.7 และในระดบมาก มคานอยทสดคดเปนรอยละ 5.7

53

ตอนท 3 ผลการวเคราะหปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภโรงพยาบาลพะเยา

ตารางท 3 ตารางแสดงความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภในสตร

วยรนดานการดแลตนเองขณะตงครรภ รายการ การดแลตนเองขณะตงครรภ

นอย ปานกลาง มาก P- value อาย 11 – 13 ป 14 – 16 ป 17 – 19 ป

0.0 % 0.0 % 0.0 %

50%

18.2% 21.7%

50 %

81.8% 78.3%

0.574

ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช. อนปรญญา/ ปวส.

0.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 %

50 %

42.9% 21.1% 13.6% 0.0 %

50 %

57.1% 78.9% 86.4% 100%

0.413

อาชพ นกเรยน/ นกศกษา แมบาน รบจาง คาขาย เกษตรกร

0.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 %

14% 20% 50%

42.9% 50%

86% 80% 50%

57.1% 50%

0.115

จ านวนครงของการตงครรภ 1 2 3

0.0 % 0.0 % 0.0 %

20%

33.3% -

80%

66.7% 100%

0.576

อายครรภททราบวาตงครรภ ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3

0.0 % 0.0 % 0.0 %

23.6% 13.3%

-

76.4% 86.7%

-

0.389

54

ตารางท 3 ตารางแสดงความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภในสตรวยรนดานการดแลตนเองขณะตงครรภ (ตอ)

รายการ การดแลตนเองขณะตงครรภ

นอย ปานกลาง มาก P- value การแทงบตร เคยท าแทง ไมเคยแทง แทงตามธรรมชาต

0.0 % 0.0 % 0.0 %

33.3% 19.4% 50.0%

66.7% 80.6% 50.0%

0.442

การวางแผนการตงครรภ - วางแผน / ตงใจตงครรภ

- ไมวางแผน / ไมตงใจตงครรภ

0.0 % 0.0 %

20.8 % 22.7 %

79.2.% 77.3%

0.858

อายครรภทไปฝากครรภครงแรก ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

0.0 % 0.0 %

19.1% 100%

80.9%

0%

0.006*

อายครรภปจจบน ไตรมาส 1 ไตรมาส 3

0.0 % 0.0 %

21.7%

0%

78.3% 100%

0.599

สขภาพขณะตงครรภ มภาวะแทรกซอน ไม มภาวะแทรกซอน

0.0 % 0.0 %

29.2% 4.5%

70.8% 95.5%

0.020*

จากตารางท 3 ผลการศกษาความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภ

ในสตรวยรนดานการดแลตนเอง ดานอาย พบวา สตรตงครรภวยรนชวงอาย 11-13 ป ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 50

และดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 50 สตรตงครรภวยรนชวงอาย 14-16 ป พบวา สวนใหญดแลตนเองระดบมาก รอยละ 81.8 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 18.2 และ สตรตงครรภวยรนชวงอาย 17-19 ป สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 78.3 และ ดแล

55

ตนเองระดบปานกลาง รอยละ 21.7 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานอาย พบวาอายมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.574 )

ดานระดบการศกษา พบวา สตรตงครรภวยรนทไมไดเรยนดแลตนเองในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 50 และดแลตนเองในระดบมาก รอยละ 50 สตรตงครรภระดบประถมศกษา สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 57.1 และ ดแลตนเองในระดบปานกลาง รอยละ 42.9 สตรตงครรภวยรนเรยนระดบมธยมศกษาตอนตน สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 78.9 และดแลตนเองปานกลางคดเปนรอยละ 21.1 สตรตงครรภวยรนระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช. สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 86.4 และ ดแลตนเองระดบปานกลางรอยละ 13.6 และสตรตงครรภวยรนระดบอนปรญญา/ปวส. ดแลตนเองในระดบมาก รอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานระดบการศกษาพบวา ระดบการศกษามผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.413 )

ดานอาชพ พบวา สตรตงครรภวยรนทเปนนกเรยน/นกศกษา สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 86 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 14 สตรตงครรภวยรนอาชพแมบาน สวนใหญดแลตนเองระดบมากคดเปนรอยละ 80 และ ดแลตนเองระดบปานกลางรอยละ 20 สตรตงครรภวยรนอาชพรบจาง สวนใหญดแลตนเองระดบปานกลางคดเปนรอยละ 50 และดแลตนเองในระดบมาก รอยละ 50 สตรตงครรภวยรนอาชพคาขายสวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 57.1 และ ดแลตนเองในระดบปานกลาง รอยละ 42.9 และ สตรตงครรภวยรนอาชพเกษตรกรดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 50 และปานกลาง คดเปนรอยละ 50 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานอาชพพบวาอาชพมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.115)

จ านวนครงของการตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 1 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 80 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 20 สตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 2 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 66.7 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 33.3 และสตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 3 ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานจ านวนครงของการตงครรภ พบวา จ านวนครงของการตงครรภมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.576)

ดานอายครรภททราบวาตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนททราบวาตงครรภในไตรมาสท 1 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 76.4 และ ดแลตนเองปานกลาง คดเปนรอยละ 23.6 สตรตงครรภวยรนททราบวาตงครรภในไตรมาสท 2 พบวา สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 86.7 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 13.3 เมอทดสอบความแตกตางของผล

56

ตอการตงครรภในดานอายครรภททราบวาตงครรภ พบวา อายครรภททราบวาตงครรภมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.389)

ดานการแทงบตร พบวา สตรตงครรภวยรนทเคยท าแทง สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 66.7 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 33.3 สตรตงครรภวยรนทไมเคยท าแทง สวนใหญดแลตนเองในระดบมากคดเปนรอยละ 80.6 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 19.4 สตรตงครรภวยรนทแทงตามธรรมชาต ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 50 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 50 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานการแทงบตร พบวา การแทงบตรมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.442 )

ดานการวางแผนการตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทวางแผน/ตงใจตงครรภ มการดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 79.2 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 20.8 และดานการไมวางแผนการตงครรภ พบวา มการดแลตนเองในระดบมาก รอยละ 77.3 และดแลตนเองระดบปานกลางรอยละ 22.7 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานการวางแผนการตงครรภพบวา การวางแผนการตงครรภมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.858 )

ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก พบวา สตรตงครรภวยรนทไปฝากครรภครงแรกในไตรมาส 1 สวนใหญมดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 80.9 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 19.1 สตรตงครรภวยรนทไปฝากครรภครงแรกในไตรมาส 2 สวนใหญดแลตนเองในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานอายครรภ ทไปฝากครรภครงแรก พบวา อายครรภทไปฝากครรภครงแรกมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.006*)

ดานอายครรภปจจบน พบวา สตรตงครรภวยรนในไตรมาส 1 สวนใหญดแลตนเอง .ในระดบมาก คดเปนรอยละ78.3 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 21.7 สตรตงครรภวยรนในไตรมาส 3 สวนใหญดแลตนเองระดบมาก คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานอายครรภปจจบน พบวา อายครรภปจจบนมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.599 )

ดานสขภาพขณะตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทแขงแรง/ปกตดสวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 70.8 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ29.2 สตรตงครรภวยรนทมภาวะแทรกซอน สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 95.5 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 4.5 เมอทดสอบความแตกตางของผลตอการตงครรภในดานสขภาพขณะตงครรภ พบวา สขภาพขณะตงครรภมผลตอการดแลตนเองขณะตงครรภอยางไมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.020*)

57

ตารางท 4 ตารางแสดงความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภในสตรวยรนดานผลกระทบดานจตใจ

รายการ ผลการตงครรภในสตรวยรนดานจตใจ

ผลกระทบดานจตใจนอย

ผลกระทบดานจตใจปานกลาง

ผลกระทบดานจตใจมาก

P- value

อาย 11 – 13 ป 14 – 16 ป 17 – 19 ป

0.0 % 50 %

30.4 %

100.0 %

50 % 60.9 %

0.0 % 0.0 % 8.7 %

0.256

ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช. อนปรญญา/ ปวส.

0.0 %

71.4 % 36.8 % 22.7 % 100 %

100.0 % 28.6 % 57.9 % 68.2 % 0.0 %

0.0 % 0.0 % 5.3 % 9.1 % 0.0 %

0.339

อาชพ นกเรยน/ นกศกษา แมบาน รบจาง คาขาย เกษตรกร

24 % 60 %

50.0 % 57.1 %

100.0 %

72 % 20 %

50.0 % 28.6 % 0.0 %

4 %

20 % 0.0 %

14.3 % 0.0 %

0.020*

จ านวนครงของการตงครรภ 1 2 3

35 %

44.4 % 0.0 %

60 %

44.4 % 100.0 %

5 %

11.1 % 0.0 %

0.782

อายครรภททราบวาตงครรภ ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

38.2 % 26.7 %

54.5 % 73.3 %

7.3 % 0 %

0.326

58

ตารางท 4 ตารางแสดงความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการตงครรภในสตรวยรนดานจตใจ (ตอ)

รายการ ผลการตงครรภในสตรวยรนดานจตใจ

ผลกระทบดานจตใจนอย

ผลกระทบดานจตใจปานกลาง

ผลกระทบดานจตใจมาก

P- value

การแทงบตร เคยท าแทง ไมเคยแทง แทงตามธรรมชาต

50.0 % 35.5 % 0.0 %

33.3 % 59.7 %

100.0 %

16.7 % 4.8 % 0.0 %

0.439

การวางแผนการตงครรภ - วางแผน / ตงใจตงครรภ

- ไมวางแผน / ไมตงใจตงครรภ

54.5 % 27.1%

45.5 % 64.6 %

0 %

8.3 %

0.05*

อายครรภทไปฝากครรภครงแรก ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

36.8 % 0.0 %

58.8 % 50.0 %

4.4 %

50.0 %

0.020*

อายครรภปจจบน ไตรมาส 1 ไตรมาส 3

36.2 % 0.0 %

58.0 %

100.0 %

5.8 % 0.0 %

0.699

สขภาพขณะตงครรภ แขงแรง / ปกตด มภาวะแทรกซอน

41.7 % 22.7 %

72.7 % 75.0 %

4.5 %

25.0 %

0.261

จากตารางท 4 ผลการศกษาความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลของการ

ตงครรภในสตรวยรนดานจตใจ ดานอายทมผลตอการตงครรภในสตรวยรน พบวา สตรตงครรภวยรนทอยในชวงอาย

11 – 13 ป มผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 หญงตงครรภวยรนทอยในชวงอาย 14 – 16 ป สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 50 และ

59

ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 50 สตรตงครรภวยรนทอยในชวงอาย 17 – 19 ป สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 60.9 รองลงมาระดบนอย คดเปนรอยละ 30.4 และระดบมาก คดเปนรอยละ 8.7 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภ พบวา อายมผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P- value = 0.256) ดานการศกษา พบวา สตรตงครรภวยรนทไมไดเรยนมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 100 สตรตงครรภวยรนระดบประถมศกษาสวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 71.4 และระดบปานกลาง รอยละ 28.6 สตรตงครรภวยรนระดบมธยมศกษาตอนตนสวนใหญ มผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 57.9 รองลงมาระดบนอย คดเปนรอยละ 36.8 และระดบมากคดเปนรอยละ 5.3 สตรตงครรภวยรนระดบการศกษามธยมตอนปลาย/ปวช. สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 68.2 รองลงมาระดบนอย คดเปนรอยละ 22.7 และระดบมาก คดเปนรอยละ 9.1 สตรตงครรภวยรนระดบการศกษาอนปรญญา/ปวส. มผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภ พบวา การศกษามผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.339)

ดานอาชพ พบวา สตรตงครรภวยรนทเปนนกเรยน/นกศกษาสวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 72 รองลงมาระดบนอย คดเปนรอยละ 24 และระดบมากรอยละ 4 สตรตงครรภวยรนอาชพแมบานสวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบนอยคดเปน รอยละ 60 ระดบปานกลาง รอยละ 20 และระดบมาก รอยละ 20 สตรตงครรภวยรนอาชพรบจางมผลกระทบดานจตใจในระดบนอยคดเปนรอยละ 50 และระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 50 สตรตงครรภวยรนอาชพคาขายสวนใหญมการดแลดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 57.1 และระดบปานกลางรอยละ 28.6 และระดบมาก รอยละ 14.3 สตรตงครรภวยรนอาชพเกษตรกร มผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภพบวา อาชพมผลกระทบดานจตใจอยางมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.020*) ดานครงทของการตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทตงครรภครรภแรกสวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 60 รองลงมาระดบนอย รอยละ 35 และระดบมาก รอยละ 5 สตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 2 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 44.4 ระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 44.4 และระดบมาก รอยละ11.1 สตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 3 มผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภพบวา ครงทของการตงครรภมผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.782)

60

ดานอายครรภททราบวาตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนททราบวาตงครรภในไตรมาสท 1 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 54.5 รองลงมาระดบนอย คดเปนรอยละ 38.2 และระดบมากคดเปนรอยละ 7.3 สตรตงครรภวยรนททราบวาตงครรภใน ไตรมาสท 2 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 73.3 รองลงมาระดบนอย รอยละ 26.7 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภ พบวา อายครรภททราบวาตงครรภมผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.326) ดานการแทงบตร พบวา สตรตงครรภวยรนทเคยท าแทงสวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ 50 รองลงมาระดบปานกลาง รอยละ 33.3 และระดบมาก คดเปนรอยละ 16.7 สตรตงครรภทไมเคยท าแทงสวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 59.7 รองลงมาระดบนอย รอยละ 35.5 และระดบมาก รอยละ 4.8 สตรตงครรภวยรนทแทงเองตามธรรมชาตมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลางคดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภ พบวา ดานการแทงบตรมผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.439) ดานการวางแผนการตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทวางแผนทจะตงครรภ/ตงใจตงครรภ สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบนอย คดเปนรอยละ54.5 รองลงมาระดบ ปานกลางรอยละ 45.5 ดานการไมวางแผนการตงครรภ พบวา มผลกระทบดานจตใจในระดบ ปานกลางมากทสดคดเปนรอยละ 64.4 รองลงมาระดบนอย รอยละ 27.1 และระดบมาก รอยละ 8.3 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภพบวา การวางแผนการตงครรภมผลกระทบดานจตใจอยางมนยส าคญทางสถต(P-value = 0.05)*

ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก พบวาสตรตงครรภวยรนทไปฝากครรภครงแรกในไตรมาสท 1 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 58.8 รองลงมาระดบนอย รอยละ 36.8 และระดบมาก คดเปนรอยละ 4.4 สตรตงครรภวยรนทไปฝากครรภครงแรกในไตรมาสท 2 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 50 และระดบมาก รอยละ 50 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภ พบวาอายครรภทไปฝากครรภครงแรกมผลกระทบดานจตใจอยางมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.020*) ดานอายครรภปจจบนพบวา สตรตงครรภวยรนทมอายครรภปจจบนทอยในไตรมาสท 1 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 58 ระดบปานกลาง รอยละ 36.2 และระดบมาก รอยละ 5.8 สตรตงครรภวยรนทมอายครรภปจจบนอยในไตรมาสท 3 สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภ พบวา อายครรภปจจบนมผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.699)

61

ดานสขภาพขณะตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทมสขภาพขณะตงครรภทแขงแรง/ปกตด สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 72.7 รองลงมาระดบนอย รอยละ 41.7 และระดบมาก คดเปนรอยละ 4.5 สตรตงครรภวยรนทมสขภาพขณะตงครรภทมภาวะแทรกซอน สวนใหญมผลกระทบดานจตใจในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 75 ระดบมากรอยละ 25 และระดบนอย รอยละ 22.7 เมอทดสอบความแตกตางของผลกระทบดานจตใจตอการตงครรภพบวา สขภาพขณะตงครรภมผลกระทบดานจตใจอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.261) ตารางท 5 ตารางแสดงความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลตอการดแลตนเอง

ดานครอบครว

62

รายการ ผลตอการดแลตนเองดานครอบครว

การดแลนอย การดแลปานกลาง การดแลมาก P- value อาย 11 – 13 ป 14 – 16 ป 17 – 19 ป

0.0 % 9.1 % 4.3 %

0.0 %

22.7 % 15.2 %

100.0 % 68.2 % 80.4 %

0.740

ระดบการศกษา ไมไดเรยน ประถมศกษา มธยมศกษาตอนตน มธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช. อนปรญญา/ ปวส.

0.0 % 0.0 % 5.3 % 9.1 % 0.0 %

50.0 % 28.6 % 15.8 % 13.6 % 0.0 %

50.0 % 71.4 % 78.9 % 77.3 %

100.0 %

0.900

อาชพ นกเรยน/ นกศกษา แมบาน รบจาง คาขาย เกษตรกร

8.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 %

14.0 % 20.0 % 0.0 %

28.6 % 50.0 %

78.0 % 80.0 %

100.0 % 71.4 % 50.0 %

0.609

ครงทของการตงครรภ 1 2 3

6.7 % 0.0 % 0.0 %

15.0 % 33.3 % 0.0 %

78.3 % 66.7 %

100.0 %

0.630

อายครรภททราบวาตงครรภ ไตรมาส 1 ไตรมาส 2 ไตรมาส 3

3.6 %

13.3 % 0.0 %

16.4 % 20.0 % 0.0 %

80.0 % 66.7 % 0.0 %

0.316

ตารางท 5 ตารางแสดงความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลตอการดแลตนเองดาน

ครอบครว (ตอ)

63

รายการ

ผลตอการดแลตนเองดานครอบครว สงคม เศรษฐกจ และการศกษา การดแลนอย การดแลปานกลาง การดแลมาก P- value

การแทงบตร เคยท าแทง ไมเคยแทง แทงตามธรรมชาต

0.0 % 6.5 % 0.0 %

33.3 % 14.5 % 50.0 %

66.7 % 79.0 % 50.0 %

0.517

การวางแผนการตงครรภ - วางแผน / ตงใจตงครรภ

- ไมวางแผน / ไมตงใจตงครรภ

0.0% 8.3 %

13.6 % 18.8 %

86.4% 72.9 %

0.299

อายครรภทไปฝากครรภครงแรก ไตรมาส 1 ไตรมาส 2

5.9 % 0.0 %

14.7 %

100.0 %

79.4 % 0.0 %

0.007*

อายครรภปจจบน ไตรมาส 1 ไตรมาส 3

5.8 % 0.0 %

17.4 % 0.0 %

76.8 %

100.0 %

0.860

สขภาพขณะตงครรภ แขงแรง / ปกตด มภาวะแทรกซอน

6.3 % 4.5 %

18.8 % 13.6 %

75.0 % 81.8 %

0.820

จากตารางท 5 ผลการศกษาความเกยวของระหวางปจจยสวนบคคลกบผลตอการดแล

ตนเองดานครอบครว ดานอาย พบวา สตรตงครรภวยรนชวงอาย 11-13 ป ดแลตนเองในระดบมาก

คดเปนรอยละ 100 สตรตงครรภวยรนชวงอาย 14-16 ป สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 68.2 รองลงมาดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 22.7 และ ดแลตนเองนอย รอยละ 9.1 สตรตงครรภวยรนชวงอาย 17-19 ป สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 80.4 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 15.2 และ ดแลตนเองนอย รอยละ 4.3 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา อายมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.740)

64

ดานระดบการศกษา พบวา สตรตงครรภวยรนทไมไดเรยน ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 50 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 50 สตรตงครรภวยรนระดบประถมศกษา สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 71.4 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 28.6 สตรตงครรภวยรนระดบมธยมศกษาตอนตน สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 78.9รองลงมาดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ15.8 และดแลตนเองนอย รอยละ 5.3 สตรตงครรภวยรนระดบมธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช. ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 77.3 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 13.6 และดแลตนเองนอย รอยละ 9.1 และสตรตงครรภวยรนระดบอนปรญญา/ปวส. ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ100 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา ระดบการศกษามผลอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.900)

ดานอาชพ พบวา สตรตงครรภวยรนนกเรยน/นกศกษา สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 78 รองลงมาดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 14 และ ดแลตนเองนอย รอยละ 8 สตรตงครรภวยรนอาชพแมบาน สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 80 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 20 สตรตงครรภวยรนอาชพรบจาง ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 100 สตรตงครรภวยรนอาชพ คาขาย สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 71.4 รองลงมาดแลตนเอระดบปานกลาง รอยละ 28.6 และสตรตงครรภวยรนอาชพ เกษตรกร ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 50 และ ดแลตนเองปานกลาง คดเปนรอยละ 50 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา อาชพมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.609)

ดานจ านวนครงของการตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 1 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 78.3 รองลงมาดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 15 และ ดแลตนเองนอย รอยละ 6.7 สตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 2 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 66.7 และ ดแลตนเองปานกลาง คดเปนรอยละ 33.3 และสตรตงครรภวยรนทตงครรภครงท 3 ดแลตนเองมาก คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา ครงทของการตงครรภมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.630)

ดานอายครรภททราบวาตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนททราบวาตงครรภในไตรมาสท 1 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 80 และ ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 16.4 และดแลตนเองนอย รอยละ 3.6 และสตรตงครรภวยรนททราบวาตงครรภในไตรมาสท 2 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 66.7 รองลงมาดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 20 และ ดแลตนเองนอย รอยละ 13.3 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา อายครรภททราบวาตงครรภมผลอยางมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.316)

65

ดานการแทงบตร พบวา สตรตงครรภวยรนทเคยท าแทง ดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 66.7 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 33.3 สตรตงครรภวยรนทไมเคยท าแทง สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 79 รองลงมาดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 14.5 และดแลตนเองนอย รอยละ 6.5 สตรตงครรภวยรนทแทงตามธรรมชาต มดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 50 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 50 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา จ านวนครงของการแทงบตรมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value= 0.517 )

ดานการวางแผนการตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทวางแผน/ตงใจตงครรภ สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 86.4 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ13.6 สวนดานการไมวางแผนการตงครรภพบวา มการดแลตนเองในระดบมากรอยละ 72.9 ดแลตนเองระดบปานกลางรอยละ 18.8 พบดแลตนเองนอย รอยละ 8.3 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา การวางแผนการตงครรภมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.299 )

ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก พบวา สตรตงครรภวยรนทไปฝากครรภครงแรกในไตรมาส 1 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 79.4 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 14.7 ดแลตนเองนอย รอยละ 5.9 สตรตงครรภวยรนทไปฝากครรภครงแรกในไตรมาส 2 สวนใหญดแลตนเองในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา อายครรภทไปฝากครรภครงแรกมผลอยางมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.007 )*

ดานอายครรภปจจบน พบวา สตรตงครรภวยรนทมอายครรภอยในไตรมาส 1 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 76.8 และดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 17.4 ดแลตนเองนอย รอยละ 5.8 สตรตงครรภวยรนทมอายครรภอยในไตรมาส 3 สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 100 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา อายครรภปจจบนมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต ( P-value = 0.860 )

ดานสขภาพขณะตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนทแขงแรง/ปกตด สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 75 รองลงมา ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 18.8 และดแลตนเองนอย รอยละ 6.3 สตรตงครรภวยรนทมภาวะแทรกซอน สวนใหญดแลตนเองในระดบมาก คดเปนรอยละ 81.8 ดแลตนเองระดบปานกลาง รอยละ 13.6 และดแลตนเองนอยรอยละ 4.5 เมอทดสอบความแตกตางของผลการดแลตนเองดานครอบครว พบวา สขภาพขณะตงครรภมผลอยางไมมนยส าคญทางสถต (P-value = 0.820)

66

ตอนท 4 ความตองการการชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน ทมารบบรการฝากครรภ ทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา

ตารางท 6 ตารางแสดงจ านวนและรอยละของความตองการการชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน

ความตองการของหญงตงครรภวยรน จ านวน รอยละ ดานค าแนะน าการปฏบตตวระหวางตงครรภ การคลอดและหลงคลอด

55

78.6

ค าแนะน าดานความรเกยวกบผลของการตงครรภวยรน 65 92.9 ความรกและการดแลเอาใจใสจากครอบครว 70 100 ความชวยเหลอจากเพอน 15 21.4 ตองการใหบดามารดาชวยเลยงดบตรหลงคลอด 60 85.7

จากตารางท 6 หญงวยรนมความตองการความชวยเหลอ ในดานความรกและการดเอาใจใส จากครอบครวมากทสด รอยละ 100 รองลงไป คอ ดานค าแนะน าดานความร เกยวกบผลการตงครรภวยรน รอยละ 92.9 ดานตองการใหบดามารดาชวยเลยงดบตรหลงคลอด รอยละ 85.ดานค าแนะน าการปฏบตตวระหวางตงครรภ คลอดและหลงคลอด รอยละ 78.6 และตองการความชวยเหลอจากเพอน รอยละ 21.4 ตอนท 5 ขอคดเหนตอการตงครรภและขอเสนอแนะอน ๆ 1.ขอคดเหนเพมเตมเกยวกบสาเหตของการตงครรภกรณไมไดวางแผนการตงครรภลวงหนา

1.1 ไมไดคมก าเนด รอยละ 39.58

67

1.2 คาดไมถงวาจะตงครรภ รอยละ 39.58 1.3 คมก าเนดไมถกวธ รอยละ 18.75 1.4 ไมรวธคมก าเนด รอยละ 2.08

2. การตองการไดรบความชวยเหลอ หรอการสนบสนนระหวางตงครรภ พบวาสตรตงครรภวยรนตองการการ ชวยเหลอและสนบสนนจากบคคลดงตอไปน 2.1 สาม 2.2. พอแม 2.3. เพอน 2.4. แพทย พยาบาล บคลากรสาธารณสข 3. ปญหาทเกดขนกบสตรตงครรภวยรนในระหวางตงครรภ มดงน 3.1 ไมไดศกษาตอ 3.2 เหนอยงาย ออนเพลย หงดหงด กงวล และเอาแตใจตวเอง 3.3 ทะเลาะกบสามและการปรบตว 3.4 แพทอง อาเจยน ปวดศรษะ ปวดหลง นอนไมหลบ 3.5 เบออาหารและเบอตอการนงเลน 3.6 ปญหาดานคาใชจาย การใชจายทเพมขนขณะตงครรภ คาใชจายเกยวกบการดแล สขภาพ และกงวลเกยวกบคาใชจายในการคลอด 3.7 อายเพอน กงวลใจและเครยด 3.8 ในบางครงทารกในครรภไมดน ท าใหกลวทารกจะเปนอนตราย 3.9 กลวไมมใครสนใจ 3.10 สขภาพไมคอยแขงแรง ไมสบายบอย 3.11 กลวสามไมรก ไมสนใจดแล

68

บทท 5

สรปผลวจย อภปรายผลและขอเสนอแนะ

การวจยในครงนเปนการวจยเชงส ารวจ (survey research) เพอศกษาผลของการตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรนทมารบบรการทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา รวบรวมขอมลโดยใชแบบสอบถามขอมลสวนบคคล และแบบสอบถามผลของการตงครรภวยรน วเคราะหขอมลโดยใชโปรแกรมส าเรจรป ใชสถตในการวเคราะห คอ ความถและรอยละ และทดสอบความเกยวของของปจจยสวนบคคลทมผลตอการตงครรภวยรน โดย Chi – square test สรปผลการวจย

1. กลมตวอยางทงหมด 70 คน สตรวยรนทตงครรภสวนใหญจะอยในชวงอาย 17-19 ป คดเปนรอยละ 65.7 ศกษาในระดบมธยมศกษาตอนตน คดเปนรอยละ 54.3 สตรวยรนทตงครรภสวนมากจะเปนนกเรยน/นกศกษา คดเปนรอยละ 71.4 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญเปนการตงครรภท 1 รอยละ 85.7 และสตรวยรนทตงครรภสวนใหญทราบวาตงครรภเมออายครรภไตรมาสท 1 คดเปนรอยละ 78.6 สตรวยรนทตงครรภ สวนใหญไมเคยแทง รอยละ 88.6 และเคยท าแทง รอยละ 8.6 เคยแทงเองตามธรรมชาต รอยละ 2.9 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญไมไดวางแผนตงครรภ/ไมไดตงใจตงครรภ คดเปนรอยละ 68.6 และวางแผนทจะตงครรภ/ตงใจตงครรภ คดเปนรอยละ 31.4 สตรวยรนทตงครรภ สวนใหญไปฝากครรภครงแรกในไตรมาสท 1 คดเปนรอยละ 97.1 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญอายครรภปจจบนจะอยในไตรมาสท 1 คดเปนรอยละ 98.6 สตรวยรนทตงครรภสวนใหญมสขภาพแขงแรงปกตด คดเปน รอยละ 94.3

2. ผลของการตงครรภวยรน พบวาหญงตงครรภในสตรวยรนมการดแลตนเอง ในขณะตงครรภในระดบมาก มคามากทสด คดเปนรอยละ78.6 มผลกระทบดานจตใจในขณะตงครรภในระดบปานกลางมคามากทสดคดเปนรอยละ 58.6 และการดแลดานครอบครวในขณะตงครรภในระดบมากมคามากทสดคดเปนรอยละ 77.1

3. ปจจยสวนบคคลทเกยวของตอการตงครรภวยรน ดานการดแลตนเองพบวา ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก และภาวะสขภาพขณะตงครรภ มความเกยวของตอการดแลตนเอง ขณะตงครรภ อยางมนยส าคญ ทางสถต (P < .05) ดานผลกระทบดานจตใจ พบวา อาชพ การวางแผนการตงครรภ และอายครรภทไปฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอผลกระทบดานจตใจอยางมนยส าคญทางสถต (P < .05) และดานการดแลของครอบครว พบวา อายครรภทไปฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอการดแลดานครอบครว อยางมนยส าคญทางสถต (P < .05)

69

4. ดานความตองการความชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน พบวา ตองการการชวยเหลอมากทสดคอ ดานความรกและการดแลเอาใจใสจากครอบครว รอยละ 100 รองลงมาคอ ดานค าแนะน าความรเกยวกบผลของการตงครรภวยรน รอยละ 92.9 ค าแนะน าดานการปฏบตตวระหวางตง การคลอดและหลงคลอด รอยละ 78.6 ความตองการใหบดามารดาชวยดแลบตรหลงคลอด รอยละ 85.7 อภปรายผล

1. ขอมลสวนบคคล พบวาผลการส ารวจขอมลทวไปของกลมตวอยาง พบวาสตร ตงครรภวยรนสวนใหญมอาย 17 – 19 ป การศกษาระดบมธยมศกษาตอนตนมากทสด อภปรายไดวา กลมตวอยางเปนชวงวยรนตอนปลาย เปนวยทมการเจรญเตบโตเหมอนผใหญ มการเปลยนแปลงดานเพศอยางรวดเรว ชอบพบปะเพอนตางเพศ อยากรอยากลอง และวยนเพศชายและเพศหญงจะมความใกลชดกนมากขนในสงคม (พชราลกษณ สวรรณ, 2548) จงท าใหพบวาวยรนในชวงอายนมโอกาสเกดการตงครรภมากทสดสอดคลองกบการศกษาของ พชานน หนวงษ (2550) ทศกษาปจจยทมผลตอการตงครรภและมบตรของสตรอายต ากวา 20 ปในพนทสาธารณสขเขต 2 พบวากลมตวอยางทตงครรภมอายเฉลย 17.3 ป และการศกษาของสทธดา ฉายาลกษณ (2531) ทพบวาสตรสวนใหญทตงครรภวยรนมอาย 17 – 19 ป ซงการตงครรภสวนใหญเกดขนในชวงวยรนตอนปลายทก าลงจะศกษาในระดบมธยมศกษาตอนตนจงท าใหไมไดศกษาตอในระดบมธยมศกษาตอนปลายจงพบวา สตรวยรนทตงครรภมกมการศกษาสงสดในชนระดบมธยมศกษาตอนตนเทานน สอดคลองกบการศกษาของรพพรรณ วบลวฒนกจ (2550) ศกษาความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภและแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของสตรตงครรภวยรน พบวา เกอบครงหนงของวยรนหญงมเพศสมพนธกอนอาย 19 ปและมการศกษาสงสดในระดบชนมธยมศกษาตอนตน และมกพบวานกเรยนตองออกจากการเรยนกลางคน ดานอาชพ พบวา สวนใหญเปนนกเรยนคดเปนรอยละ 71.4 ซงสอดคลองกบสภาพของกลมตวอยางทมการตงครรภในชวงวยรนทก าลงอยในระหวางการเรยนหนงสอ และออกจากการเรยนกลางคน ท าใหยงไมไดประกอบอาชพและเปนนกเรยน นกศกษาเปนสวนใหญสอดคลองกบขอมลของศนยอนามยท 4 (2552) ทพบวาสตรวยรนทตงครรภสวนใหญเปนนกเรยนและนกศกษา ดานจ านวนครงของการตงครรภและอายครรภททราบวาตงครรภ การแทงบตรและการวางแผนการตงครรภพบวากลมตวอยางสวนใหญเปนการตงครรภครงท 1 และทราบวาตงครรภในชวงไตรมาสท 1 มากทสด สวนใหญไมเคยแทงและไมไดวางแผนการตงครรภ อธบายไดวา วยรนทมเพศสมพนธในชวงวยเรยนสวนใหญไมมการวางแผนการมบตรและสวนใหญไมคาดวาจะตงครรภจงท าใหวยรนทมเพศสมพนธและไมไดคมก าเนดมการตงครรภเกดขน จงท าใหเปนครรภ

70

แรก ประกอบกบวยรนเปนวยเจรญพนธระบบอวยวะสบพนธพรอมทจะมเพศสมพนธและตงครรภได สอดคลองกบขอมลของกลมตวอยางทพบวา หญงตงครรภวยรนมการตงครรภเนองจากไมไดคมก าเนด รอยละ 39.58 และไมคาดคดวาจะตงครรภ รอยละ 39.58 คมก าเนดไมถกวธ รอยละ 18.75 และไมรวธคมก าเนด รอยละ 2.08 ปจจยเหลานท าใหสตรวยรนมการตงครรภครงแรกสงสด และเมอมการเปลยนแปลงหลงตงครรภสวนใหญจะทราบวามการตงครรภตงแตไตรมาสแรก สอดคลองกบการศกษาของ พวงนอย สาครรตนกลและจนทมา ขนบด (2547) ทระบวาไตรมาสแรกของการตงครรภจะมอาการแสดงทชดเจน คอ อาการแพทอง คลนไสอาเจยน เวยนศรษะ และมการขาดประจ าเดอนจงท าใหทราบวาตนเองตงครรภตงแตไตรมาสท 1 มากทสด ซงในการตงครรภของวยรนสวนใหญจะไมไดวางแผนการตงครรภ ไมไดตงใจทจะตงครรภ โดยผลจากสงคมไทยมการเปลยนแปลงไปอยางมากมการหลงไหลของวฒนธรรมตางชาต ท าใหวยรน นกเรยน นกศกษามเพศสมพนธกนไดงายและไมไดปองกนจงเกดการตงครรภโดยไมไดตงใจขน

ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก อายครรภปจจบน และสขภาพขณะตงครรภ พบวา สตรตงครรภวยรนไปฝากครรภครงแรกในไตรมาส 1 มากทสด ท าใหมโอกาสไดรบค าแนะน าทถกตองจากแพทยและพยาบาล แสดงถงกลมตวอยางทเปนสตรตงครรภวยรนมการยอมรบการตงครรภจงไปฝากครรภเพอดแลสขภาพทารกในครรภ ท าใหพบวาสวนใหญสตรตงครรภวยรนมสขภาพแขงแรงด แสดงถงการสามารถเผชญกบการเปลยนแปลงของรางกายทเปลยนแปลงไดและมการปรบตวใหมแบบแผนการด าเนนชวตทเหมาะสม เพอใหตนเองและทารกในครรภมสขภาพด (Sherwon , Scoloveno&Weingarte, 1995) แตยงมสตรตงครรภวยรนบางสวนทมภาวะแทรกซอนขณะตงครรภ ซงอาจสงผลกระทบตอการตงครรภในครงน

2. ผลของการตงครรภวยรนของสตรวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลในเขตจงหวดพะเยา ผลการส ารวจขอมลของการตงครรภสตรวยรนพบวา ดานการดแลตนเองระหวางตงครรภ หญงตงครรภวยรนสวนใหญมการดแลตนเองในขณะตงครรภในระดบมาก มคามากทสด คดเปนรอยละ 78.6 รองลงไปอยในระดบปานกลาง รอยละ 21.4 อภปรายไดวา สตรตงครรภเปนผทมาฝากครรภในโรงพยาบาลในจงหวด พะเยา แสดงวามการยอมรบการตงครรภ จงท าใหมการดแลตนเองในระยะตงครรภ โดยเรมตงแตการมาฝากครรภการดแลตนเองดานการรบประทานอาหาร การพกผอนนอนหลบ การออกก าลงกาย การแตงกายดวยชดทสบายๆซงหญงตงครรภจะเกดความรสกยนด มความสข มองเหนคณคาของการตงครรภ สามารถเผชญกบการเปลยนแปลงของรางกายทเปลยนแปลงได และมการปรบตวใหมแบบแผนการด าเนนชวตทเหมาะสม เพอใหทงตนเองและทารกในครรภมสขภาพด (Sherwen ,Scoloveno & Weingarten , 1995) โดยสอดคลองกบการศกษาของ ระพพรรณ วบลยวฒนกจและคณะ พบวา สตรตงครรภวยรนทมาฝากครรภทหนวยฝากครรภ แสดงถงการยอมรบการตงครรภ และมความตงใจทจะดแล

71

สขภาพของตนเองและทารกในครรภ ประกอบกบการศกษาครงน อายครรภของกลมตวอยางสวนใหญอยในไตรมาสท 1 ซงในระยะนทารกในครรภมการเจรญเตบโต ท าใหความสนใจของสตรตงครรภ จะเปลยนมาททารก เรมมการยอมรบการตงครรภและยอมรบวาทารกในครรภเปนสวนหนงของรางกายตนและสอดคลองกบ เยาวลกษณ เสรเสถยร (2543) ทพบวา หญงตงครรภวยรนทมาฝากครรภ จะมการปรบตวดานบทบาทหนาทของการเปนมารดาคอนขางด นออกจากน ผทมาฝากครรภ จะไดรบความรเกยวกบการปฏบตตนระหวางตงครรภ และไดรบทราบขอมลเกยวกบการตงครรภและการคลอดดวย ผลกระทบตอดานจตใจ พบวา สวนใหญมผลกระทบในระดบปานกลางรอยละ 58.6 รองลงไปอยในระดบนอยคดเปนรอยละ 35.7 แสดงวาหญงตงครรภทมารบบรการฝากครรภทโรงพยาบาลในเขตจงหวดพะเยา สภาพจตใจมความเครยดวตกกงวล ในระดบปานกลาง อธบายไดวา กลมตวอยางมความวตกกงวล เครยด ไมสบายใจ รสกไมดตอตนเองและครอบครว เนองจากมการปรบเปลยนบทบาท หนาททางสงคมอยางรวดเรวและยงอยในวยรนสภาพจตใจยงไมพรอมทจะมบตรและสวนใหญตงครรภโดยไมไดตงใจ ท าใหมความวตกกงวลตอการตงครรภ และยงพบวาท าใหเสยโอกาสทางการศกษา ซงสอดคลองกบขอมลของกลมตวอยางทยงอยในสถานภาพนกเรยนนกศกษา และไมอยากเปดเผยใหสงคม ชมชนหรอโรงเรยนรบร และบางรายตองออกจากโรงเรยน โดยสวนใหญไมไดวางแผนการตงครรภ/ไมตงใจทจะตงครรภ และไมคาดคดวาจะตงครรภถงรอยละ 68.6 ท าใหชวงแรกของการตงครรภท าใหยงมความคดกงวล สบสน กลวการไมยอมรบจากสาม ทอแท หมดหวง เครยด อารมณเสย หงดหงดงาย อาจคดทจะท ารายตนเอง และเมอพนชวงแรกของการตงครรภกจะเกดการยอมรบการมตวตนของบตรในครรภและมาฝากครรภ จงท าใหมการดแลเอาใจใสมากขน ซงการสนบสนนดานอารมณและการยอมรบคณคาจากสาม จะท าใหสตรตงครรภเกดความรสกมนคงในอารมณ และมความรสกวาตนเองยงมความสามารถในการควบคมสถานการณและสงแวดลอมตาง ๆ ได และการสนบสนนดานอารมณ เกยวของกบการไดรบการเอาใจใสจากแพทย พยาบาล หรอเจาหนาทสาธารณสขขณะตงครรภ ( Lederman, R.P., 1996 ) ซงจะมผลกระทบดานจตใจของสตรตงครรภ การดแลดานครอบครว ในขณะตงครรภในระดบมากมคามากทสด คดเปนรอยละ 77.1 ในระดบปานกลาง คดเปนรอยละ 17.1 และในระดบนอยมคานอยทสด คดเปนรอยละ 5.7 แสดงวาหญงตงครรภทมาใชบรการฝากครรภในโรงพยาบาลในจงหวด พะเยา ถอวาไดมการยอมรบการตงครรภในระดบหนงจงท าใหมการมาฝากครรภ เปดเผยการตงครรภ จงท าใหมการดแลเอาใจใสจากครอบครว สามเปนอยางด ทงในเรองของการแสดงความยนดจากสามและครอบครว ในเรองของการวางแผนการเลยงดบตร การใหค าปรกษาเกยวกบปญหาตางๆ การเอาใจใสดแลจากครอบครวของตนเองและครอบครวของสาม การไดรบความชวยเหลอในดานตางๆ ไมวาจะเปนใน

72

เรองของ การตงครรภ คาใชจายในการดแลตนเองขณะตงครรภ ซงการปรกษาครอบครวเปนการชวยใหสตรตงครรภไมรสกโดดเดยว ไดรจกและเขาใจตนเอง และไดสรางสมพนธภาพกบผอน มการดแลตนเองและทารกในครรภและเพอใหปรบตวขณะตงครรภไดอยางเหมาะสม สอดคลองกบขอคดเหนของกลมตวอยางทพบวาตองการการดแลความชวยเหลอจาก สาม พอแม เพอน และบคลากรทางดานสาธารณสข ซงการใหค าปรกษาของครอบครวแบบพจารณาเหตผล อารมณ และพฤตกรรม สามารถสรางคณคาแหงตนในสตรตงครรภ ทงรางกาย และจตใจได

3. ปจจยทเกยวของกบการตงครรภวยรนทมารบบรการฝากครรภทหนวยรบฝากครรภ โรงพยาบาลในเขตจงหวดพะเยา

3.1 ปจจยสวนบคคลทเกยวของกบการตงครรภวยรนในดานการดแลตนเองขณะตงครรภ พบวา ปจจยดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก และภาวะสขภาพขณะตงครรภ มผลตอ

การตงครรภในดานการดแลตนเองขณะตงครรภ อยางมนยส าคญทางสถต อภปรายไดวา กลมตวอยางทไปฝากครรภครงแรกมากทสดในไตรมาสท 1 แสดงถงมการยอมรบการตงครรภทงจากหญงตงครรภเองและครอบครว ท าใหมการเปดเผยการตงครรภ โดยมการมาฝากครรภ เพอดแลสภาพการตงครรภ แสดงถงความสนใจในการดแลตนเองในระดบมาก และเหนความส าคญของการดแลตนเองทจ าเปน ซงเปนไปตามทฤษฎการดแลตนเองของโดโรธ โอเรม ทพบวา มนษยในฐานะบคคล มกระบวนการเจรญเตบโตและพฒนาการเพอเขาสวฒภาวะ กระบวนการนเกดขนไดจากการดแลเอาใจใสของบคคลทรบผดชอบ และสนองตอบตอความตองการการดแลตนเอง โดยการเรยนรจากครอบครว และสงคม และเมอบคคลเขาสวฒภาวะจะตองรบผดชอบทจะใหความตองการของตนเองไดรบการตอบสนอง โดยการกระท าดวยตนเองโดยตรงหรอโดยการมสวนรวมของครอบครว และการกระท าเพอรกษาไวซงชวตและสขภาพนเรยกวา การกระท าการดแลตนเอง เพอการสงเสรมและรกษาไวซงสขภาพและสวสดภาพของบคคลโดยการดแลตนเอง ท าใหพบวาหญงตงครรภทมาฝากครรภตงแตไตรมาสท 1 มการดแลตนเองขณะตงครรภ ดกวาสวนหญงตงครรภทมาฝากครรภครงแรกในไตรมาส 2 นอกจากน ในดานภาวะสขภาพขณะตงครรภ พบวา หญงตงครรภทมภาวะแทรกซอนระหวางตงครรภมการดแลตนเองขณะตงครรภดกวา หญงตงครรภทไมมภาวะแทรกซอน อภปรายไดวา หญงตงครรภทมภาวะแทรกซอน จะตองมการเฝาระวงการดแลการตงครรภเพอใหมความปลอดภยตอมารดาและทารก รวมทงในการดแลขณะตงครรภของหนวยงานดานสาธารณสข จะไดรบการดแลอยางใกลชดมการนดเพอการดแลบอยกวาหญงตงครรภปกต และไดรบค าแนะน าในการปฏบตตวขณะตงครรภอยางสม าเสมอ จงท าใหหญงตงครรภ สนใจและดแลตนเองขณะตงครรภอยางสม าเสมอ เกดความสนใจทารกในครรภเปนหลกจงมการดแลตนเองในระยะตงครรภทด และมารดาจะมการปกปองทารกในครรภ สอดคลองกบการศกษาของ ฤด ปงปางกะด (2540) ทศกษาเกยวกบการรบรภาวะสขภาพและพฤตกรรมการดแล

73

ตนเอง ของสตรตงครรภวยรน พบวา สตรตงครรภมพฤตกรรมการดแลตนเองโดยรวมอยในระดบด และถอวาการดแลตนเองเปนสงส าคญทมผลตอสขภาพตนเองและทารกในครรภ 3.2 ปจจยสวนบคคลทเกยวของกบการตงครรภวยรนในดานผลกระทบดานจตใจ

ปจจยสวนบคคลทเกยวของกบการตงครรภวยรนในดานผลกระทบตอจตใจ พบวา ปจจยดานอาชพ การวางแผนการตงครรภ ดานอายครรภทไปฝากครรภครงแรก มความเกยวของตอผลกระทบดานจตใจ อยางมนยส าคญทางสถต (p< .05) โดยพบวา อาชพทมความเกยวของตอผลกระทบดานจตใจ มากทสด ไดแก อาชพคาขาย แมบานและนกเรยน นกศกษา อภปรายไดวา หญงตงครรภเปนผทอยในชวงวยรน โดยเฉพาะนกเรยน นกศกษา เมอมการตงครรภ ตองออกจากโรงเรยน มาเปนแมบาน หรอมาประกอบอาชพเพอหาเลยงชพดวยตนเองและสรางครอบครวดวยตนเอง ทงทเปนชวงวยทยงไมพรอม และไมเคยด าเนนชวตเชนนมากอน ท าใหมความเครยด และตองปรบตวตอการเปลยนแปลงบทบาททไมคาดคด ท าใหตองยอมรบตอสภาพการเปลยนแปลง การท าใหครอบครวเขาใจและยอมรบการตงครรภ การแกไขปญหาทเกดขนและการแกไขปญหาในอนาคต ท าใหมผลตอจตใจ และมความเครยด ความวตกกงวลสง มความกงวลเกยวกบการตงครรภ มความรสกกลวการไมยอมรบจากสามครอบครวและสงคม รสกไมสบายใจ ซมเศรา ทอแท หรอ หมดหวง รสกไมดกบตวเอง คดวาตนเองลมเหลวหรอท าใหครอบครวผดหวง จนกระทงบางคนอาจคดท ารายตนเองและบตรในครรภ สงผลตอผลกระทบดานจตใจในระดบมาก

สวนดานการวางแผนการตงครรภ พบวา การไมวางแผนการตงครรภ หรอไมตงใจทจะตงครรภ ท าใหมผลกระทบดานจตใจ มากกวากลมทมการวางแผนการตงครรภ อภปรายไดวา สตรตงครรภโดยทวไปจะมการเปลยนแปลงทางชวภาพและสรระภาพสงผลกระทบตอภาวะทางอารมณและจตใจ กอใหเกดความเครยด ความกลวและวตกกงวล สภาพอารมณของสตรตงครรภจะมการเปลยนแปลงตลอดการตงครรภ แตเนองจากสตรวยรนทมการวางแผนการตงครรภ ท าใหมการเตรยมพรอมทางดานจตใจเกยวกบการตงครรภ มการยอมรบการตงครรภ และพรอมทจะดแลตนเองและดแลทารกในครรภ สอดคลองกบ เยาวลกษณ เสรเสถยร 2543, กลาวไววา ถาการตงครรภนนเปนการตงครรภทมการวางแผน และมความพรอมส าหรบการมบตร ซงจะชวยใหสตรตงครรภวยรนมการยอมรบการตงครรภไดงาย สงผลตอจตใจ คอ จะรสกตกใจ เสยใจ กลมใจ กลวและกงวลใจ ในระดบนอย ในทางตรงกนขามสตรวยรนทไมคาดคดวาจะตงครรภ ตงครรภไมพรอม จงท าใหมความเครยด ความวตกกงวล และเกดผลกระทบดานจตใจทมาก เชน กงวลเกยวกบการตงครรภ กลวการไมยอมรบจากสามครอบครวและสงคม รสกไมสบายใจ ซมเศรา ทอแท รสกไมดกบตวเอง คดวาตนเองลมเหลวหรอท าใหครอบครวผดหวง

74

ดานการไปฝากครรภแรกของหญงตงครรภวยรนพบวาการไปฝากครรภครงแรก ใน ไตรมาส 2 มผลกระทบทางดานจตใจ ในระดบมากกวาผทไปฝากครรภในไตรมาสแรก อภปรายผลไดวา สตรตงครรภโดยทวไปจะมความวตกกงวลเกยวกบการตงครรภกลววาตนและทารกในครรภจะไมปลอดภย หญงตงครรภจงเหนความส าคญของการดแลตนเองโดยการไปฝากครรภ และเมอไปฝากครรภอายครรภทมากขนหรอฝากครรภลาชา จะท าใหเกดความกลววาไดดแลตนเองนอยกลววาตนและทารกจะไมปลอดภย สอดคลองกบ ( May & Mahlmeister,1994) กลาวไววา สตรวยรนทตงครรภประสบความลมเหลวตามพฒนกจของการเปนมารดาระยะตงครรภ จะท าใหสตรวยรนไมสามารถปรบตวเขารบบทบาทของการเปนมารดา ซงจะสงผลทางดานจตใจในการปฏบตพฒนกจในระยะตอๆไป

ปจจยสวนบคคลดานอาย ระดบการศกษา จ านวนครงของการตงครรภ อายครรภททราบวาตงครรภ การแทงบตร อายครรภปจจบน สขภาพขณะตงครรภ มผลตอการตงครรภในดานจตใจของสตรตงครรภ อยางไมมนยส าคญทางสถต อภปรายไดวา กลมตวอยางไมมผลกระทบทางดานจตใจเนองจากสตรตงครรภวยรนสามารถยอมรบและปรบตวตอการตงครรภในครงนได สตรตงครรภจะสามารถเผชญกบภาวะความเครยด ความกลว ความวตกกงวล ทเกดจากการเปลยนแปลงในขณะตงครรภและจะเตรยมตนเองใหเปนมารดา โดยบคคลทมสขภาพจตด จะสามารถปรบจตใจใหเกดความพอใจในผลทไดรบและพรอมทจะเผชญปญหาแทนทจะหลกหนจากปญหาหรออปสรรคนนๆ บคคลทมสขภาพจตดจะสามารถใชความรสกขดแยงในใจตางๆ เปนแรงผลกดนใหสามารถ ด ารงตนในสงคมไดอยางมความสข

3.3 ปจจยดานสวนบคคลทมผลตอการตงครรภในสตรวยรนดานครอบครว พบวา ดานอาย

ครรภไปฝากครรภครงแรกมผลตอการดแลดานครอบครว อยางมนยส าคญทางสถต (P< .05) อภปรายไดวา อายครรภทไปฝากครรภ ครงแรกตงแตไตรมาสท 1 ท าใหมการดแลตนเอง ดานครอบครว ในระดบมาก มากทสด คดเปนรอยละ 79.4 อภปรายไดวา อายครรภทไปฝากครรภตงแตไตรมาส 1 แสดงถงการยอมรบการตงครรภ ของหญงตงครรภ และครอบครวท าใหมโอกาสไดรบขอมลกบค าแนะน าในการดแลตนเองจากแพทยและพยาบาล จงท าใหมการดแลตนเองด และมาฝากครรภอยางสม าเสมอ รวมถงครอบครวไดมโอกาสใหการสนบสนนชวยเหลอ ทงในเรองการยอมรบการตงครรภ แบงเบาภาระงานขณะตงครรภ การดแลหญงตงครรภ มสวนรบรในการมาตรวจครรภและผลของการตรวจครรภอ านวยความสะดวกหรอไปเปนเพอนเมอทานไปพบแพทยเพอฝากครรภ การใหความรวมมอกนของครอบครวเพอวางแผนการเลยงดลก เชน เรองการใหนมลก วธการเลยงดตงแตลกอยในครรภ สอดคลองกบจากการศกษา ของนางสาวดษณ พงษศร เรองพฤตกรรมฝากครรภของหญงตงครรภ ในโรงพยาบาลของรฐทอยในเขต อ าเภอ เมอง จงหวดเชยงใหม พบวา สตรทมาฝากครรภครงแรก กอนอายครรภ 13 สปดาห จะไดรบการดแลจากดาน

75

ครอบครวมากทสด จงสงผลให มารดาและทารกในครรภมสขภาพดสงสด ซงแตกตางจากการไปฝากครรภครงแรกในไตรมาสท 2 แสดงถงความลาชาในการตดสนใจเพอไปดแลสขภาพของหญงตงครรภและทารกในครรภ อาจมความละอายตอการเปดเผยการตงครรภตอครอบครวและสงคม อาจมความกลวตอการเสยโอกาสทางการศกษา ท าใหขาดโอกาสในการดแลตนเองและดแลทารกในครรภตงแตระยะเรมแรก ขาดโอกาสตอการทครอบครวใหการยอมรบและมสวนรวมในการดแลขณะตงครรภ

ส าหรบปจจยสวนบคคล ดานอาย ระดบการศกษา อาชพ ครงทของการตงครรภ การแทงบตร การวางแผนการตงครรภ อายครรภปจจบน และสขภาพขณะตงครรภ มผลตอการตงครรภ ในสตรวยรนดานการดแลตนเอง ดานครอบครว อยางไมมนยส าคญทางสถต

4. ความตองการการชวยเหลอของหญงตงครรภวยรน ทมารบบรการฝากครรภ ทหนวย รบฝากครรภ โรงพยาบาลในเขตจงหวดพะเยา พบวา หญงตงครรภวยรนมความตองการชวยเหลอสนบสนนในดานความรกและการดแลเอาใจใสจากครอบครวมากทสด รอยละ 100 แสดงวาหญงตงครรภมความตองการยอมรบจากครอบครว หากครอบครวยอมรบตอการตงครรภ กจะมการแสดงออกถงความรกและการดแลเอาใจใสตอหญงตงครรภและทารกในครรภ สอดคลองกบการเปลยนแปลงดานจตใจของหญงตงครรภ ทพบวา เมอมการตงครรภ จะเกดความกลว ไมสบายใจตอการตงครรภ เนองจาก กลวการเปลยนแปลงของการตงครรภ รวมถงกลวอนตรายทเกดขนในระยะตงครรภ และโดยเฉพาะชวงไตรมาสแรก จะมความกลว สบสนตอการยอมรบการตงครรภ ซงความวตกกงวลและความกลวโดยมากมกเกดจาก การขาดความร การขาดวฒภาวะ (จรรยา แกวใจบญและคณะ, 2552) ซงสอดคลองกบลกษณะกลมตวอยางทเปนวยรน ยงไมพรอมส าหรบการตงครรภ เมอเกดการตงครรภ จงมความตองการทจะใหครอบครวยอมรบ และดแลเอาใจใส นอกจากน หญงตงครรภวยรนยงมความตองการการชวยเหลอสนบสนนในดานค าแนะน าดานความรเกยวกบผลของการตงครรภวยรน ความตองการใหบดามารดาชวยเลยงดบตร ความตองการดานค าแนะน าการปฏบตตวระหวางตงครรภ การคลอดและหลงคลอด อภปรายไดวาเมอหญงตงครรภวยรน มการยอมรบการตงครรภและมาฝากครรภ และการปรบบทบาทสถานภาพนกเรยน นกศกษามาสการสรางครอบครว ท าใหตองปรบตวเปนอยางมาก การขาดประสบการณและวฒภาวะตอการตงครรภ ท าใหมความเครยดและวตกกงวลตอการตงครรภ ตอผลของการตงครรภ สอดคลองกบการเปลยนแปลงดานจตใจของหญงตงครรภทพบวา สาเหตของความเครยดในหญงตงครรภ ทพบไดบอยไดแก การเปลยนแปลงในระยะตงครรภ การขาดการไดรบค าแนะน า ท าใหเกดความกลว ความวตกกงวลเกยวกบการเลยงดบตรในอนาคต ความไมตองการบตร (จรรยา แกวใจบญและคณะ, 2552) นอกจากน การเปลยนแปลงทางดานอารมณในระยะตงครรภ โดยเฉพาะในไตรมาสแรก จะท าใหหญงตงครรภมความวตกกงวลตอการตงครรภ มความลงเล

76

สบสน มความตองการผทเขาใจปลอบโยน ใหก าลงใจ ถาขาดความชวยเหลอ จะท าใหมความเครยดและความกงวลสง ท าใหหญงตงครรภวยรนมความตองการในดานความรก ความเขาใจ รวมถงการใหค าแนะน าในการปฏบตตวในระหวางตงครรภ คลอดและหลงคลอด รวมถงการใหขอมลผลของการตงครรภวยรน และความชวยเหลอในการดแลทารกหลงคลอด ขอเสนอแนะในการน าผลการวจยไปใช

1.จากขอมลของกลมตวอยาง พบวา สตรตงครรภวยรนไมไดวางแผนการตงครรภถง

รอยละ 68.6 และสวนใหญเปนนกเรยน/นกศกษา รอยละ 71.4 ซงสวนใหญไมไดคมก าเนดและ

คาดไมถงวาจะตงครรภ ดงนนบคคลากรทเกยวของในการรบผดชอบดแลควรสรางความตระหนก

และปลกฝงรวมถงการฝกอบรมใหวยรนมความร เรองเพศ และตงครรภในสตรวยรน รวมทงการ

ปองกนการตงครรภในสตรวยรนการวธการคมก าเนดส าหรบวยรน

2. จากผลการวจย พบวา กลมหญงตงครรภวยรนโดยสวนใหญไมไดวางแผนการตงครรภ

ไมไดตงใจทจะตงครรภ ท าใหมผลกระทบตอดานจตใจในระดบปานกลางและระดบมาก และ ซง

ถอวาผลดงกลาว บคลากรทางสาธารณสข จงควรมการดแลสตรตงครรภวยรน และควรเพมแนว

ทางการดแลทางดานจตใจใหครอบคลม

3. จากผลการวจยพบวา การทราบวาตงครรภตงแตระยะแรก และมาฝากครรภในไตรมาส

แรกจะผลตอการดแลตนเองในระยะตงครรภ ดานครอบครว สงคม เศรษฐกจ และการศกษาใน

ระดบมาก ดงนน บคลากรสาธารณสขควรคนหาและใหขอมลเพอใหสตรตงครรภวยรนเหน

ความส าคญของการฝากครรภ

4. จากขอคดเหนของกลมตวอยางของสตรตงครรภวยรน พบวา สตรตงครรภวยรนตองการ

ความชวยเหลอและสนบสนน จากสาม พอแม แพทย พยาบาล และบคลากรทางสาธารณสข จงควร

ใหการดแลและใหค าแนะน าการดแลตนเองขณะตงครรภ และรวมถงการสงเสรมการใหความรแก

77

ครอบครว เพอใหครอบครวมสวนรวมในการดแลสตรตงครรภวยรน และบคลากรดานสขภาพ ควร

มการวางแผนจดคลนกหญงตงครรภวยรนและเพมเตมการใหค าแนะน าเกยวกบผลของการตงครรภ

ในวยรน และการปฏบตตวระหวางตงครรภ การคลอด และหลงคลอด

78

บรรณานกรม กาญจน สหโสภณ และคณะ. (2533).ภมหลงของมารดาวยรน การดแลตนเองขณะตงครรภและแรง

สนบสนนทางสงคมซงสมพนธกบภาวะสขภาพอนามยของบตรแรกเกด.มหาวทยาลยมหดล คณะสาธารณสขศาสตร. ภาควชาพยาบาลสาธารณสข.

จรรยา แกวใจบญและคณะ. เอกสารประกอบการสอนเรองการตงครรภ.วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา ,2552

จนตนา บานแกง. (2547). การพยาบาลหญงตงครรภทมความเจบปวดในระยะคลอด.กรงเทพฯ : โรงพมพอกษรไทย.

ดรณย บวบญ.(2544).ผลของการทารณกรรมดานรางกายและจตใจทางหญงตงครรภ วยรนกบผลสถานการณตงครรภและสมพนธภาพมารดาและทารก.คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยบรพา.

ธระ ภรมยสวสด (2546).ปญหาของการตงครรภ และการคลอดในหญงตงครรภวยรน.ราชบร:โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพ ศนยอนามยท 4.

พชย เจรญพานช.(2539).การออกก าลงกาย และเพศสมพนธระหวางตงครรภ. พมพครงท1. กรงเทพฯ : 21 เซนจร.

พชานน หนวงษ.(2550).ปจจยทมผลตอการตงครรภและมบตรของหญงอายต ากวา 20 ป.วทยาลยการสาธารณสขสรนธร จงหวดพษณโลก.

พวงนอย สาครรตนกลและจนทมา ขนบด. (2547). การพยาบาลสตรตงครรภ. กรงเทพฯ: ป. สมพนธพาณชย.

เยาวลกษณ เสรเสถยร.(2543).ปจจยทมอทธพลตอการปรบตวดานบทบาทหนาทของการเปน มารดาในระยะตงครรภของหญงวยรน.คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

เยอน ตนตนรนดร. (2544). เวชศาสตรมารดาทารก. กรงเทพฯ: ราชวทยาลยสตนรแพทยแหงประเทศไทย.

รพพรรณ เรองเดชอนนต.(2539). ความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภ การสนบสนนทางสงคม และสมพนธภาพกบทารกในครรภของหญงตงครรภแรก.วทยานพนธปรญญาพยาบาลศาสตรบณฑต,สาขาการพยาบาลแมและเดก. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

รพพรรณ วบลยวฒนกจ.(2550). ความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภและแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงตงครรภวยรน. วทยาลยพยาบาลสวรรคประชารกษ นครสวรรค.

79

ฤด ปงบางกะด. (2540). การศกษาการรบรภาวะสขภาพและพฤตกรรมการดแลตนเองของวยรนตงครรภ.วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

ลาวลย สมบรณและเทยมศร ทองสวสด. (2545).ภาวะจตสงคมในระยะตงครรภของหญงมครรภ.คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

วฒนา ศรพจนารถ. (2543). การพยาบาลหญงตงครรภ : แบบแผนสขภาพ. พมพครงท 2. สงขลา :ชานเมองการพมพ.

วรางคณา คมสข.(2545).การศกษาเจตคตตอการตงครรภ และแบบแผนการด าเนนชวตในระยะตงครรภของหญงวยรน. มหาวทยาลยมหดล คณะพยาบาลศาสตรภาควชาการพยาบาลแมและเดก.

วนด ไชยทรพย และเกสร สวทยะศร.(2545).ฝากครรภไมครบตามเกณฑ ภาวะสขภาพของหญงตงครรภ การศกษาพฤตกรรมการปฏบตตนเพอคงไวซงภาวะสขภาพของหญงตงครรภแรกทฝากครรภไมครบตามเกณฑ:ศกษาเฉพาะกรณโรงพยาบาลราชวถ. กรงเทพฯ :วทยาลยเซนตหลยส.

ศรกล อศรานรกษ.(2541). ความสมพนธระหวางเจตคตตอการตงครรภ ความรสกถงคณคาตนเอง กบ ความผกพนระหวางมารดาและทารกในครรภ ในมารดาวยรนครรภแรก:วารสารกมารเวชศาสตร = Thai journal of pediatrics .กรงเทพฯ : ราชวทยาลยกมารแพทยแหงประเทศไทย และ สมาคมกมารแพทยแหงประเทศไทย

ศศธร นามทวชยกล.(2541).ภาวะจตสงคมในระยะตงครรภ ของหญงครรภแรก. คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

สรตา วรรณวงศ.(2528) การตงครรภในวยรน.วทยานพนธหลกสตรวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาวทยาการระบาด บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

สรย สมารกษและธระ ทองสง.( 2537). การตงครรภและการคลอด.กรงเทพฯ:พ.บ. ฟอเรน บคส เซนเตอร.

สวชย อนทรประเสรฐ.(2548). คมอตงครรภและเตรยมการคลอด. พมพครงท 18. ภาควชาสตศาสตร-นรเวชวทยา คณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด มหาวทยาลยมหดล.

สวชย อนทรประเสรฐและสรศกด ฐานพานชกล. (2539).การตงครรภในวยรน.กรงเทพฯ:โฮลสตก พชลชชง.

สวชย อนทรประเสรฐและสรศกด ฐานพานชกล. (2539).สตศาสตรรามาธบด 1.กรงเทพฯ:โฮลสตก พชลชชง.

80

อรทย ธรรมกนมา.2540.การสนบสนนจากคสมรส และพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพ ในหญงตงครรภทมภาวะเสยง. วทยานพนธหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลแมและเดก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

อนจตต บญสม (2540).การศกษาพฤตกรรมการสงเสรมสขภาพของหญงตงครรภ.วทยานพนธพยาบาลศาสตรมหาบณฑต สาขาการพยาบาลแมและเดก บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล.

Auvensine, M.A., & Enriquez, M.G. (1990). Comprehensive maternity nursing : Perinatal and women’ s health. 2nd ed. Boston:Jones and Bartlett.

Clark, S.L. et.al.(1989) Central hemodynamic assessment of normal term pregnancy. American Journal of Obstetric and Gynecology, 161(6, Pt.1) 1439-1442.

Cunningham ,F.G.et.al. (1997). William obstetrics.(20 th ed.) Englewood Cliffs, N. J. : Prentic-Hall International Inc.

Hen shaw , 2001 cited in Mentgomery,2003 Planned Adolescent Pregnancy: Themes Related to the Pregnancy. A Lamaze International Publication.

Keith L. Moore.(2543). The developing human : Clinically oriented embryology.กรงเทพฯ : บคเนท.

Ladewig, London & Olds, (1994).Essentials of Maternal-Newborn Nursing : Marcia L. London. Leifer, M. (1977). Psychological changes accompanying pregnancy and motherhood. Gennet

Psycho Monogor. Lederman, R.P.(1996). Psychosocial adaptation in pregnancy. New York : Springer Publishing. May&Mahlmeister,(1994). Maternal and Neonatal Nursing : Family Center Care. Philadephir:J.B.Lippincott. Pillitteri, Adele,(1997). Maternal & child health nursing : care of the childbearing and childrearing

family. J.B. Lippincott. Sherwen, L.N., Scoloveno, M.A.&Weingarten, C.T.(1995). Nursing Care of the childbaring family.

Narwaik: Appleton&Lange. Wiliams, R.P. (1995). Family dynamics of pregnancy.In I.M. Bobak, D.L., D.L. Lowdermilk &

M.D. Jensen. (Eds.), Maternity nursing. St.Louis: Modby.

81

ภาคผนวก

82

ภาคผนวก ก รายชอผทรงคณวฒ

83

รายชอผทรงคณวฒ

1.นายชชวาลย บญเรอง ต าแหนง นกวชาการสาธารณสข ช านาญการกลมงานพฒนายทธศาสตรสาธารณสข ส านกงานสาธารณสข จงหวดพะเยา

2.ดร. ปณณธร ชชวรตน รองผอ านวยการกลมงานวชาการ วทยาลยพยาบาล บรมราชชนน พะเยา

3.นางเฉลมพรรณ เมฆลอย พยาบาลวชาชพช านาญการ วทยาลยพยาบาล บรมราชชนน พะเยา

84

ภาคผนวก ข เครองมอทใชในการวจย

85

แบบสอบถาม การตงครรภวยรนและปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน ทมารบบรการฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา

แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอศกษาถงผลของการตงครรภวยรน และปจจยทเกยวของตอการตงครรภในสตรวยรน ทงนเพอใชเปนแนวทางส าหรบพยาบาลในการสงเสรมแบบแผนการด าเนนชวตทเหมาะสมใหกบสตรตงครรภในสตรวยรนและสามารถใชเพอคดกรองสตรตงครรภวยรนทมการปรบตวไมเหมาะสม และเฝาระวงภาวะแทรกซอนระหวางการตงครรภในมารดาและทารกตลอดการตงครรภ

ค าชแจง แบบสอบถามนแบงออกเปน 3 สวน คอ ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคลของผตอบแบบสอบถาม ตอนท 2 แบบสอบถามปจจยมผลตอการตงครรภในสตรวยรน ประกอบดวย 3 ดาน

- ดาน การดแลตนเองขณะตงครรภ - ดานผลกระทบตอจตใจ - ดานการดแลดานครอบครว/

ตอนท 3 แบบสอบถามความตองการการชวยเหลอสนบสนนของหญงตงครรภวยรน ตอนท 4 แบบสอบถามขอคดเหนตอการตงครรภ

ขอใหทานไดกรณาตอบแบบสอบถามนตามความเปนจรงค าตอบทไดจะถอเปนความลบและสรปผลการศกษาออกมาเปนสวนรวมจงไมมผลกระทบตอผตอบแตอยางใด ค าตอบทไดจากทานเปนประโยชนอยางยงตอสวนรวม เพราะจะน าใชเปนแนวทางส าหรบพยาบาลในการสงเสรมแบบแผนการด าเนนชวตทเหมาะสมใหกบสตรตงครรภวยรน และสามารถใชเพอคดกรองสตรตงครรภทมการปรบตวไมเหมาะสม และเฝาระวงภาวะแทรกซอนระหวางการตงครรภในมารดาและทารกตลอดการตงครรภ

ขอขอบคณททานกรณาใหความรวมมอในครงน

86

ตอนท 1 แบบสอบถามขอมลสวนบคคล ขอมลดานครอบครว และขอมลของการตงครรภ ค าชแจง แบบสอบถามนตองการทราบขอมลทวไปของผตอบแบบสอบ โปรดอานขอความตอไปน แลวท าเครองหมาย ลงในชอง ทตรงกบความเปนจรง และเตมขอมลลงในชองวางทก าหนด 1.อาย.................ป 2. ระดบการศกษา 1.ไมไดเรยนหนงสอ 4.มธยมศกษาตอนปลาย/ ปวช.

2. ประถมศกษา 5. อนปรญญา / ปวส. 3.มธยมศกษาตอนตน

3. อาชพกอนตงครรภ 1.นกเรยน/นกศกษา ก าลงศกษาอยชน..........................

2.แมบาน 5.เกษตรกร

3.รบจาง ระบ....................................... 6.อน ๆ ระบ................................

4.คาขาย

4. การตงครรภครงน เปนการตงครรภครงท............................. 5. ทานทราบวาตนเองตงครรภ เมออายครรภเทาใด ระบ.......................................เดอน

6.ทานเคยแทงบตรหรอไม

1.เคยแทงเองตามธรรมชาต 3.เคยท าแทง

2.ไมเคยแทง

7.การวางแผนการตงครรภครงน 1.ตงใจทจะตงครรภ 2.ไมไดตงใจใหตงครรภ

8. การไปฝากครรภครงแรกเมออายครรภ......................................เดอน 9. อายครรภปจจบน..................................เดอน 10. สขภาพของทานขณะตงครรภ 1.สขภาพแขงแรงปกตด 2. เจบปวยหรอมโรคแทรกซอน ระบ........................................................

87

ตอนท 2 แบบสอบถามผลของการตงครรภในสตรวยรน ค าชแจง

โปรดอานขอความแตละขออยางรอบคอบ แลวท าเครองหมาย (/) ลงในชองทก าหนดไว ในการตอบแบบสอบถามครงนไมมค าตอบถกหรอผด ดงนนขอใหทานตอบใหตรงความรสกของทานมากทสด ขอใหทานเลอกตอบไดเพยงขอเดยวและกรณา และกรณาตอบทกขอ การเลอกตอบจะถอเกณฑ ดงน

หมายเลข 5 หมายถง มากทสด คอ เมอผตอบเหนวาขอความในประโยคนนตรงกบความรสก ความคดเหน ความเชอ และแนวโนมของการตอบสนองของผตอบมากทสด

หมายเลข 4 หมายถง มาก คอ เมอผตอบเหนวาขอความในประโยคนนตรงกบความรสก ความคดเหน ความเชอ และแนวโนมของการตอบสนองของผตอบเปนสวนใหญ

หมายเลข 3 หมายถง ปานกลาง คอ เมอผตอบไมแนใจวา มความรสก ความคดเหน ความเชอ อยางไรกบขอความนน และไมสามารถตดสนใจไดวาเหนดวย หรอไมเหนดวย

หมายเลข 2 หมายถง นอย คอ เมอผตอบเหนวา ขอความในประโยคนน ไมตรงกบความคดเหน ความเชอและแนวโนมของการตอบสนองของผตอบเปนสวนใหญ

หมายเลข 1 หมายถง นอยทสด คอ เมอผตอบเหนวา ขอความในประโยคนน ไมตรงกบ ความรสก ความคดเหน ความเชอและแนวโนมของการตอบสนองของผตอบเลย

88

ตอนท 2 แบบสอบถามผลของการตงครรภในสตรวยรน

ขอความ มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

การดแลตวเองขณะตงครรภ 1.ในระหวางตงครรภทานรบประทานอาหารทมประโยชน ครบทง 5 หม

2.ในระหวางตงครรภทานงดและหลกเลยงอาหารประเภทหมกดองเครองดมแอลกอฮอล ชา กาแฟ การสบบหร

3.ในระหวางตงครรภทานนอนหลบพกผอนอยางเพยงพอ ( มากกวาหรอเทากบ 8 ชวโมงตอวน )

4.ทานสามารถปฏบตตามค าแนะน าในคมอการฝากครรภ (สมดสชมพ) ทไดรบจากแผนกฝากครรภททานรบบรการ

5. ในระยะตงครรภทานไดอานหนงสอ สอบถามผทมประสบการณเกยวกบการปฏบตตวระหวางตงครรภ

6. ทานมาฝากครรภและมารบการตรวจครรภจากแพทยอยางสม าเสมอ

7. ในขณะตงครรภทานรบประทานยาบ ารง เปนประจ าทกวน

8. ทานสามารถมเพศสมพนธตลอดการตงครรภ จะงดเมอมอาการแทรกซอน เชน มเลอดออกทางชองคลอด

9.ระหวางตงครรภ ทานหลกเลยงการเลนกฬาทตองใชก าลงเสมอ

10. ทานเลนกบลกในครรภ เชนพดคย

89

ขอความ มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

กบลก รองเพลงเลานทานใหลกในครรภฟง หรอตบเบา ๆ ขณะลกดน 11. ทานสงเกตความผดปกตของรางกายเสมอ เชน มเลอดออกทางชองคลอดมากผดปกต อาเจยนมากผดปกต เปนตน

12.ในความคดของทาน ลกในครรภมความส าคญตอทาน

13.ในระหวางตงครรภทานแตงกายดวยชดทสวมใสสบายหรอไมรดรป

14.ในระหวางตงครรภทานสวมรองเทาสนเตย เพอปองกนการเกดอบตเหต

ดานผลกระทบตอจตใจ 1.ขณะตงครรภทานรสกกงวลเกยวกบการตงครรภตลอดเวลา

2.ระหวางตงครรภทานรสกกลวการไมยอมรบจากสาม ครอบครวและสงคม

3.ทานอารมณเสย หงดหงดงายในระหวางตงครรภ

4.ขณะตงครรภทานรสกไมสบายใจ ซมเศรา ทอแท หรอ หมดหวง

5.ทานรสกเครยด ไมสบายใจ ในระหวางตงครรภ

6. ทานรสกไมดกบตวเอง คดวาตนเองลมเหลวหรอท าใหครอบครวผดหวง

7. ทานคดท ารายตนเอง หรอไมคดทจะมชวตอยตอไป

8. การตงครรภท าใหทานเสยโอกาสใน

90

ขอความ มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

การศกษาตอ 9. การตงครรภท าใหทานมความกงวลเกยวกบคาใชจายทมากขน

10. การตงครรภครงนทานตองรบผดชอบคาใชจายเองทงหมด

11.การตงครรภครงนทานมความรสกอบอายตอเพอนบาน

12.การตงครรภครงนท าใหทานพบปะพดคยกบเพอน ๆ ลดลง

ดานการสนบสนนจากครอบครว 1.ในครอบครวของทานมความรกใครกน ไมมเรองทะเลาะเบาะแวงกน

2. ทานไดรบการแสดงความยนดจากสามและครอบครวเมอตงครรภ

3.เมอมปญหาเกดขนภายในครอบครวทานสามารถปรกษาทกคนในครอบครวได

4.สามและครอบครวชวยอ านวยความสะดวกหรอไปเปนเพอนเมอทานไปพบแพทยเพอฝากครรภ

5.สามของทานมสวนรบรในการมาตรวจครรภและผลของการตรวจครรภ

6.ทานและสามรวมกนวางแผนการเลยงดลก เชน เรองการใหนมลก วธการเลยงดตงแตลกอยในครรภ

7.สามและครอบครวแบงเบาภาระงานของทานขณะตงครรภ

8.สามและครอบครวใหการชวยเหลอ

91

ขอความ มากทสด (5)

มาก (4)

ปานกลาง (3)

นอย (2)

นอยทสด (1)

ทาน เมอทานมปญหาตาง ๆ 9.สามและครอบครวสนใจหาความรทเปนประโยชนเกยวกบการปฏบตตวขณะตงครรภมาบอกทาน หรอหาหนงสอมาใหอานอยเสมอ

10.เมอทานมปญหาหรอขอสงสยเกยวกบการปฏบตตวในขณะตงครรภ สามและครอบครวจะใหค าแนะน ากบทานเสมอ

11.สามและบคคลในครอบครวใหก าลงใจและยอมรบในการปฏบตตวทถกตองของทานขณะตงครรภและการดแลลกในครรภ

12.ทานและสามท างานเพมมากขนเพอเตรยมเงนส าหรบการเลยงดลก

13.สามของทานมการเรยนรการดแลลกขนพนฐานโดยการอานหนงสอ หรอสอบถามจากผร เชน การดแลทารกแรกเกด การใหนมลก การอาบน าลก

14. การตงครรภไมไดท าใหทานและสามขดแยงกนในเรองสมพนธภาพระหวางกน

15. เมอตงครรภสามรกและเอาใจใสทานมากขน

16. ทานไดรบการดแลเอาใจใสจากสาม พอ และแมเปนอยางดขณะตงครรภ

ตอนท 3 ขอคดเหนตอการตงครรภ

92

1. ทานคดวาสาเหตส าคญทท าใหเกดการตงครรภคอขอใด ไมไดคมก าเนด คาดไมถงวาจะตงครรภ คมก าเนดไมถกวธ ไมรวธคมก าเนด อน ๆ ระบ.................................................

2. ทานตองการไดรบการชวยเหลอหรอสนบสนนจากใครมากทสดระหวางการตงครรภ (ตอบไดมากกวา 1 ขอ)

1.สาม 2.พอแม 3.เพอน 4.แพทย พยาบาล บคลากรสาธารณสข 5.อนๆ ระบ…………………….

3. ทานตองการไดรบความชวยเหลอหรอสนบสนนในเรองอะไรมากทสด 1.ดานค าแนะน าการปฏบตตวระหวางตงครรภ การคลอดและหลงคลอด 2. ดานค าแนะน าดานความรเกยวกบผลของการตงครรภวยรน 3. ความรกและการดแลเอาใจใสจากครอบครว 4. ความชวยเหลอจากเพอน 5. ตองการใหบดามารดาชวยเลยงดบตรหลงคลอด 6. อนๆ ระบ............................................

4. ปญหาทเกดขนกบทานระหวางการตงครรภ คอ อะไร

1……………………………………… 2……………………………………… 3………………………………………

ขอขอบพระคณทกทานทใหความรวมมอในการตอบแบบสอบถาม

93

ภาคผนวก ค ประวตผวจย

ประวตผวจย

94

ชอ สกล นางดลฤด เพชรขวาง วฒการศกษา - ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง วทยาลยพยาบาล นครราชสมา ปพทธศกราช 2532 - พยาบาลศาสตรมหาบณฑต การพยาบาลอาชวอนามย

ปพทธศกราช 2550 ประสบการณดานการสอน 22 ป ประสบการณดานการท างาน ปจจบนด ารงต าแหนง

- พยาบาลวชาชพช านาญการ วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

- รองผอ านวยการกลมงานกจการนกศกษาและท านบ ารงศลปวฒนธรรม วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

ชอ สกล นางจรรยา แกวใจบญ วฒการศกษา -ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง วทยาลยพยาบาล ล าปาง ปพทธศกราช 2532 - การศกษามหาบณฑต (บรหารการศกษา) มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ปพทธศกราช 2541 ประสบการณดานการสอน 22 ป ประสบการณดานการท างาน ปจจบนด ารงต าแหนง

- พยาบาลวชาชพช านาญการพเศษ หวหนากลมการสอนการพยาบาลมารดาทารก วทยาลยพยาบาลบรมราชชนน พะเยา

ชอ สกล นางสาวเรณ บญทา

95

วฒการศกษา -ประกาศนยบตรพยาบาลศาสตรและผดงครรภชนสง วทยาลยพยาบาล ล าปาง ปพทธศกราช 2532 ประสบการณดานการพยาบาล 22 ป ประสบการณดานการท างาน ปจจบนด ารงต าแหนง

- พยาบาลวชาชพช านาญการ - หวหนาแผนกฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา

ชอ สกล นางกลยา จนทรสข วฒการศกษา -พยาบาลศาสตรบณฑต มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ปพทธศกราช2538 ประสบการณดานการพยาบาล 24 ป ประสบการณดานการท างาน ปจจบนด ารงต าแหนง

- พยาบาลวชาชพช านาญการ - ปฏบตงานแผนกฝากครรภ โรงพยาบาลพะเยา