2

iN^ aû gâú]û^Pûh _âYûkú_â[c cê\âY - Rû ê@ûeú -2007ajò iõLýû : 3000cìk AõeûRú _âKûg^ :Ißûi þWASSAN12-13-452, St. No.1, Tarnaka, Secunderabad – 500 017Ph.: 040-27015295/ 27015296, 65284580E.mail: wassan@eth.net; website: www.wassan.org

IWÿò@û iõÄeYe _âKûgK:ijbûMú aòKûg @bò~û^_äU ^õ: 3816, (^ûKûùMUþ òKU), ù_ûÁ-NûUòKò@û,bêaù^gße-751003, IWÿògûù`û þ / ûKè: 0674-2384257,2384258A.ùcfþ: svabbsr@hotmail.com ùIßaþ iûAUþ: www.svaindia.org

IWÿò@û @ êaû\: gògòe Kêcûe _eòRûPhoto and Content courtesy:

Kishan Rao, sukshethram, HyderabadWWF, ICRISAT, HyderabadCRISP, HyderabadJagadeeshwara Raju, ADA, AkiveeduAcharya N G Ranga Agriculture University, HyderabadSitaramaswamy, HyderabadPeople’s Science Institute, DehradunGaunli Vichar, Bhubaneswar

]û^eê @]ôK @ck _ûAaû _ûAñ :MQeê @]ôK _òf aûjûeòaû CPòZùKŠû[ôaû _òf @]ôK ùjaû CPòZùKŠûùe @]ôK ]û^ ejòaû CPòZ]û^e IR^ c¤ @]ôK ùjaû CPòZ

]û^e iN^ aû gâú _âYûkúùe Pûh Kùf C_ùeûq icÉ aòhd C_f² jêGö ùKùZK òdc Gaõiêaò]û iêù~ûMe @aZûeYû Keò C_ùeûq aòhdaÉêKê _âZò_û\^ Keòaû, G ajòe CùŸgýö

_âKûg^ùe @û[ôðK ijûdZû

@]ôK @ck _ûAñ - iN^ ]û^ Pûh _âYûkú (Giþ.@ûe.@ûA)

_âiûeY: MûCñfò aòPûe, _äU ^õ: 3816, (^ûKûùMUþ òKU),ù_ûÁ-NûUòKò@û, bêaù^gße-751003, IWÿògû ,ù`û^þ / `ûKè: 0674-2384257,2384258

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò02

3

4

gâú ùKøYiò ì@û Kòic êùjñaû gue Kòic êùjñö Gjû]û^Pûhe GK ìZ^ _âYûkúöù~ùKøYiò Kòic ]û^ Gjò_âYûkúùe Pûh ùjûA_ûeòaö

G_eò GK ]ûeYû @Qò, ~ûjû MùahYû òcù« CŸòÁ Rcòùe ùa÷mû òKcû^u \ßûeû KeûùjûAQò Zûjû @û]ê òK Gaõ MâjYúdö Kò«ê gâú]û^Pûh_âYûkúKê iaòÉéZ C ÜZò Keòaûùe Pûhúcûù^ jó cêLý bìcòKû MâjY KeòQ«òöùZYê Gbkò _âùZýK Pûhú RùY RùY ùa÷mû òK I _eúlûKûeú ùjaûKê_Wÿòaö~òG ~ûjû aêSûAfû ZûjûKê @§bûaùe ùKøYiò Pûhú MâjY Keòù^aûCPòZ êùjñö iÚû^úd _eòiÚòZò I i´kKê ù\Lô Gaõ Gjò _âYûkú _Qùe[ôaûòdcKê aêSò RùY Pûh KeòaûKê ùjaö Gjû jó "gâú' _âYûkúe cìkZ�ßö

gâú ùjCQò iN ]û Pûhe iõlú¯ ^ûcö Gjò C^ÜZ ]û^Pûh _âYûkúcûWÿûMûiÑûeùe 1983 ciòjûùe aòKgòZ ùjûA[ôfûö Kò«ê a�ðcû^ Gjò_âYûkú _é[ôaúe @ù^K ù\gùe _âiûe fûb KeòiûeòQòö

1. iN^ aû gâú _âYûkú

gâú _âYûkú ,~ûjû G ajòùe \ò@û~ûAQòZûjû Pûhúue _âYûkú I @bòmZûC_ùe i ÜòùagòZ ù~ùjZê ìZ^ mû^I iÚkaòùghùe ~ûjû MâjYúd , Zûjûgâú]û^ Pûhe cìLý òdc @ùUö ùZYêPûhúcûù^ iÚû^úd iêaò]û @ êiûùeGjûKê @]ôK aòKgòZ Ke«òö

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò04

@ûi«ê C_ùeûq CùŸgýMêWÿòK Kò_eò jûif Keò_ûeòaû ùi aòhdùeaòbò Ü C_ûd aûjûe Keòaûö Gjû ijòZ _âZò aòhdùe Kò Kò aòbò Ü iêaò]û, @iêaò]û, Gjûe iúcû Z[û Kò _âKûe _eòiÚòZòe iûc^û KeòaûKê _Wÿòa ùiaòhdùe c¤ C_ûd iÚòe Keòaûö G[ô_ûAñ Pûhúe ùlZKê jó _eúlûiÚkòKeûùjCö

]û^MQ Zûe icÉ iûc[ýðKê aýajûe Keò @]ôK @ckù\aûKê ùjùf:

MQùe @]ôK _òf ejòaû \eKûeùKŠû]ûeY Keê[ôaû _òfiõLýû @]ôK ùjaû \eKûeùKŠûe f´ I ùKŠûùe ]û^ iõLýû @]ôK ùjaû \eKûe]û^e IR^ @]ôK ùjaû \eKûeùPe Pûeò@ûùWÿ aòQêeòZ Z[û iêiÚ iak ùjaû \eKûe

5

gâú ]û^Pûhùe ùKCñ C_û\û^MêWÿòK @]ôôK @ck _ûAñ iûjû~ý Kùe

@]ôK \ìeZûùe eê@û:@]ôK \ìeZûùe ùeûAùf _âZò MQ @]ôK ~ûMû, aûdê I iì~ýðûùfûK _ûGö Gjû kùe _âZòMQùe @]ôK _òf jêGö ùPe iêiÚ I @]ôK aòÉûeòZ ùjûA @]ôK Lû\ý MâjY Kùeö MQiêiÚ I iak ùjùf @]ôK _òf jêGö ùKŠûe f´ @]ôK jêGö ùKŠûùe @]ôK iõLýK ]û^eùj I ]û^e IR^ @]ôK jêGö

ùQûU Zkòeê@û:]û^Zkò \êA_Zâ @aiÚûùe eê@û~ûGö ù~ùjZê ùQûU Zkò Gjò @aiÚûùe ~ZÜ ijKûùeeê@û~ûG, MQ iêiÚ ùjûA aùX Gaõ @]ôK iõLýK _òf\òGö Gjû\ßûeû @]ôK @ck ù\aûi¸a ùjûA[ûGö

NûifUûKê cûUòùe cògûAù\aû:NûifUûMêWÿòKê Rcòeê aûjûe Keò ù`û_ûWÿòù\aû @ù_lû NûiaQû ~ª iûjû~ýùe cûUòùecògûA ù\aûe ajêZ C_ù~ûMòZû ejò@Qòö Gjûe \êAUò C_Kûe @Qò, _â[cZü Rcòùeaûdê PkûPk @]ôK jêG ,\ßòZúdZü Nûi fUû cûUòùe cògò~ûA ùR÷aòK LZùe _eòYZjêGö Gjû\ßûeû ùPe I MQ iêiÚ ùjûA aùX Gaõ @]ôK @ck _ûAaû i¸a jêGö

Kcþ aòj^:ù~ùjZê @]ôK aýa]û^ùe eê@û jêG ùZYê Kcþ aòj^ @ûagýK jêGö Gjû kùe ]û^ MQKêC_ùe \ò@û~ûA[ôaû iêaò]û còùkö @]ôK«ê @ûagýK _eòcûYe aòj^ ù~ûMûWÿ Keòaû iêaò]ûR^KùjûA[ûGö

Kcþ RkùiP^:Rcòùe Vò@û_ûYò ejòùf aûdê @bûaeê @]ôKûõg ùPeMêWÿòK ceò~û@û«òö cfûùPe MêWÿòKe ewaû\ûcò aû Kkû ù\Lû~ûGö cûUòùe, cûUò, _ûYò I _a^ icû^ cûZâûùe ejòaû @ûagýKö Vò@û_ûYòejòùf c¤ ]û^ MQ a�ò ejò_ûùeö Kò«ê ùMûUòG iêiÚ MQ _ûAñ Rcòùe Vò@û_ûYò ejòaû CPòZêùjñö ù~ùZùaùk [eKê [e Keò RkùiP^ Keû~ûG, ùPeMêWÿòK _a^ _ûG I iêiÚùjûA

aùXö

ùR÷aòK LZe aýajûe:ùR÷aòK LZ, cûUòùe[ôaû icÉ Rúa« _\û[ðcû^ue Lû\ý iìeê_ö ù~ùZùaùk Rcòùe ùR÷aòK LZ_âùdûM jêG, cûUòùe [ôaû @iõLý @YêRúacû^ue iõLýû ajê _eòcûYùe aXò~ûGö @YêRúacûù^@YêiûeKê MQe Lû\ý @aiÚûKê @ûY«ò Gaõ ù~ùZùaùk \eKûe _ùWÿ MQ ZûjûKê ùiùZùaùkaýajûe Keò[ûGö

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò 05

6

@iêaò]û I @ûjßû^

ùK ûf RkùiPòZ @�kùe ]û PûhùjC[ôùf, Pûhúcûù^ @ûMê@û ZkòZò@ûeò Ke«ò Gaõ ùK^ûfùe _ûYò@ûiòùf ùeûAaû _ûAñ _âÉêZ jê@«òö@YRkùiPòZ @�kùe KUû aûù_ûLeúùe _ûYò b�òðùjùf eê@ûùeûAKûc Ke«òö `if _~ýðûd c¤ùeiaêRiûe Pûhe _âiûe _ûAñ @ù^K_eúlû òeúlû ùjaû \eKûeö Kcþ_ûYòùe I gúNâ _Pò~ûC[ôaû iaêR iûePûhe _âYûkú aûjûe Keòaû \eKûeö

2. C_~êq cé•òKû aûQòaû

C_~êq cé�òKû KY ?ù~CñRcò fêYò êùjñRcò icZêf [ôa ù~còZò iêaò]ûùe , RkùiP^ I Rk òÃûi^ùjC[ôaCaðe cé�òKû

ù~Cñ Pûhúcûù^ gâú _âYûkúùe Pûh KeòaûKêê PûjñêQ«ò _â[ùc cûUò _eúlûKeò cûUò iõ_Kðùe iaòùgh aòaeYú RûYò ò@«êö

2.1 fêYòcûUò:fêYò I lûeú cûUò gâú _âYûkúùe Pûh_ûAñ C_~êq êùjñö fêYò cûUòùe ]û^ @ckiù«ûhR^K ùjûA_ûùe ~\ò Vò@û _ûYòùe Pûh Keû~ûGö Kò«ê gâú _âYûkúùeaûe´ûe Rk òÃûi^ Reêeúö Rcòeê _ûYò gêLôMùf fêY C_eKê CVò@ûiò]û^MQKê ^Á Keò\òGö

2.2 icZk bìcò:gâú_âYûkúùe ]û^Pûh _ûAñ icZk Rcò @ûagýKö RkùiP^ icdùe Rcòùeicû bûaùe _ûYòejòaû \eKûeö ùijò_eò \eKûe _Wÿòùf @]ôK Rk òÃûi^eiêaò]û[ôaû c¤ \eKûeö

2.3 Caðe cé�òðKû:gâú_âYûkúùe Pûh eûiûd òK iûe @ù_lû ùR÷aòK LZùe bfjêGö ùR÷aòK LZcûUòùe [ôaû @YêRúacû^ue Lû\ý @ùUö cé�òðKû @YêRúacû^u \ßûeûRúa«[ôùf, MQe ~ûjû Lû\ý \eKûe, MQKê C_f² @aiÚûùe [ûGö Gjûe@[ðùjfû cûUòùe[ôaû Lû\ýiûe @ù_lû cûUòùe[ôaû Lû\ýiûe ùKCñ @aiÚûùe@Qò Zûjû @]ôK MêeêZß_ì‰ðö cûUòùe @YêRúacû^ue iõLýû @]ôK ùjùf MQiêiÚ iak ùjûA aùXö MQùe ùeûMù_ûK ijYú gqò aùX Gaõ @]ôK @ckcòkò[ûGö GYê _âû[còK Éeeê cûUòe C_ôû\òKû gqò aXûAaû \eKûeö Pûhúcûù^@«Zü ZkkòLòZ \êAUò _âYûkú _âZòahð @af´^ Keòaû \eKûeö

ù~CñPûhúcûù^ gâú_âYûkúùe]û^Pûh KeòaûKê Azû KeêQ«òö

RcòKê icZk Ke«ê\eKûeùjùf Rk òÃûi^^ûk Zò@ûeò Ke«êRcòKê ùQûU ùQûU _UûkúùebûM Ke«êö

Silt Application ùLZùe _u (Kõ_êcûUò) _KûAaû

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò06

7

^ì@ûKeò icZk Keû~ûA[ôaû RcòùeC_e cûUò AZÉZ ùjûA[ûGö Gjû`kùe _â[c ahð @ûgû^êeì_ @ckcòkò^[ûGö GYê G_eò Rcòùegâú _âYûkúùe PûhKeòaû CPòZ êùjñö

ù_ûLeú _ue aýajûe:GK GKe Rcòùe _âZòahð _âûd 15-20MûWÿò (40-50U þ ùjKÖe_âZò)ù_ûLeú _u cògûAaû \eKûeö Gjû cûUòe Rk]ûeY gqò aXûG I @ck@]ôK jêGö

ùMûae LZ _âùdûM:gâú_âYûkú Pûhùe iXûùMûae LZ aû KùµûÁ LZ aýajûe Keòaû \eKûeöLêaþ Kcþùe 15 gMWÿ Kò û 3 UâûKÖe LZ (6U þ) GK GKe _ûAñ aýajûeKeòaû Reêeúö ùMûae LZ C�c MêYcû^e ùjaû @ûagýKö aòk´ùe ùjùfc¤ Rò@û LZe @û\e aXê[ôaû GK Lêiòe aòhdö

iaêRiûe Pûh:iaêR iûe ò½òZbûùa Rcòe CaðeZû aXûA[ûGö iaêRiûe MQMêWÿòKê gZKWÿû50 bûM êf @ûiòaû @aiÚûùe jkKeò cûUòùe cògûA \ò@û~ûGö ]YòPû I QYò\êAUò _eòPòZ iaêR iûeö iaêR iûe MQMêWÿòK Rcòùe _âûd 45 \ò eùjGaõ _PòLZùjaû_ûAñ @ûC 10 \ò icd fûùMö ù~Cñ\ò iaêRiûe MQKêjkKeò cûUòùe cògûAùa ùijò\ò , Zkò_Uûkúùe ]û^aòj^ aêY«êö iaêRiûeLZùe _eòYZ ùjfûùakKê, ]û Zkò eê@ûùjaû_ûAñ _âÉêZö GYê Rcòùe _ûYòeLôiaêRiûe Pûh I GjûKê LZùe _eòYZ Keòaû icd aêSòeLôaû @Zý« Reêeúö

MûBùQkò _âbéZòuê Rcòùe eLôaû:_ìeûZ^ _¡Zò @ êiûùe MûB, ùQkò, ùc‹û _âbéZòuê Rcòùe eûZòiûeû eLôùf,

ùicû^ue ck cìZâùe cûUò Caðe ùjûA[ûGö

ùMûae LZe MêYcû^ ò¡ðûeYLZùe cògò[ôaû iaê _\û[ð C�ceìù_ cògò~ûA[ôa ù~_eòKò ZûKêPòjÜò ùja^ûjóöLZM\ûUò MûX cûUò@û Kò û Kkûewe \ògê[ôaLZM\ûeê cûUòe M§ aû c]êe M§ aûjûeê[ôaLZ iݬ_eò ùjûA[ôa I Rkúd @õg ejò[ôaùi[ôùe[ôaû @YêRúacûù^ Lûfò @ûLôKê c¤ ù\Lû~ûC[ôùa

WÿûùbûfKe _âYûkúùeiaêR iûe Pûh

a�ðcû^ Gjò _âYûkúe ajêk _âPûe _âiûeùjCQòö iaêR LZ _ûAaûKê ùjùf iaêR iûeRûZúd `if Pûh KeòaûKê _Wÿò[ûGö Kò«ê\ûùbûfKeu _âYûkúùe 4 RûZúd aòj^eêGKZâ 23 -25 Kòùfû aòj^ aêYò cûUòùecògûA \ò@û~ûGö _â[c 4 _âKûe aòj^eê _âùZýK6 ùK.Rò Gaõ _�c _âKûeeê 1 Kòùfû aòj^aêYû~ûGö1. giý RûZúd-(Rê@ûe, aûReû, cûŠò@û AZýû\ò)2. Wÿûfò RûZúd- (aòeò, cêM, aêU, aò þ)3. ùZ÷k aúR RûZúd- (eûgò, Pò^ûaû\ûc,

iì~ýðcêLú, RWÿû AZýû\ò)4. QêAñ RûZúd- (]YòPû, QY, ùKûk[,

_òfòù_ieû AZýû\ò) ,5. cifû RûZúd-(ùiûeòh, ]Yò@û, ùc[ô, Rê@ûYò

AZýû\ò)

ùc‹û_f eLôaû iaêR iûe iû]ûeY LZM\ûgâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò 07

8

Zkò_UûkúeêcìLý RcòKê Zkòù^aû

Zkò_Uûkúeê cêLýRcòKê Zkò ùaûjòù^aûùe @iêaò]û @Qòö Gjò @iêaò]ûKê \ìeKeòaûKê ùjùf

cêLý Rcò_ûLùe Zkò_UûkúKe«êöGK GKe _ûAñ 400 aMð

êUe Zkò_UòKê, jêGZ Kò@ûeòcSòùe Kò û ùMûUòG ùKûYùeKe«êöZùk K\kú_Zâ Kò û _äûÁòK_KûA Zkò_Uûkò _âÉêZ Ke«êöcgòYû Zkò_Uûkú Zò@ûeò Ke«êö LZ ejòaû \ßûeû ùPe MbúeKê ~òaûùe iêaò]û jêGö iXû ùMûaeLZ \ßûeû MQ

aXò[ôùf MQe ùeûM ijYú gqò aùXö _ùe aòfùe MQ iêiÚ ùjûAaùX IùeûM jêG^ûjóö

Kcþ aòj^e C_KûeúZû:Lyð Kcþ jêG, \eKûe ùjùf _òŠaòj^ Pûh Keû~ûA_ûeòaC�c MêYcû^[ôaû aòj^ aûQò, iõMâjKeò aýajûe Keû~ûA_ûeòaaòj^Kê _ûYòùe aZêeûAùf @]û aòj^C_ùe bûiòa ZûKê QûYò aûjûeKeû~ûA_ûeòa, G_eòKò jûZùe aûQò \ò@û~ûA_ûeòaö@Ì aòj^ùe c¤ aòj^ C_ôû\^ Keû~ûA_ûeòaö ~\ò gâú_âYûkúùe PûhKeû~òa ùZùa Kcþ aòj^ùe ùMûUòG ahðùe @]ôK Rcòùe PûhKeû~ûA_ûeòaö

3-Pûeû CZûeòaûù~ùjZê gâú _âYûkúùe 8-10\ò e Zkò eê@û ~ûG, Zkò_Uûkú _âÉêZò _ûAñ @Zý«

~ZÜaû^ ùjaû aû‚^údö

3.1 Zkò_Uûkú _âÉêZò:Zkò_Uûkúe _âiÚ 4 êU ùjaû \eKûeö _Uûkúe f´ Rcòe @aiÚòZò I @ûagýKZû@ êiûùe òbðe Kùeö GK GKe _ûAñ \êAKòùfû aòj^ @ûagýKö Gjò aòj^Kê Zkò_KûAaû _ûAñ 400 aMð êU Zkò_Uûkú @ûagýKö iêaò]û @ êiûùe ùMûUòG Zkò_UûkúKò û @ù^K ùQûU _Uûkú ò@û~ûA_ûùeö (~[û-4Uò _Uûkú 4x25 êU)ö ù~ùjZê8-10 \ò e Zkòe ùPe 3 A� _~ýð« ~ûA[ûG, GYê Zkò_Uûkúe CyZû 5-6A� ùjaû \eKûeö

_Uûkú _âÉêZò:Zkò_Uûkú Gjò_eò Keû~ûGö1 c Ée 1 A� ajke bfeìù_ iXò[ôaû LZ2d Ée ù\X A� ajke cûUò3d Ée 1 A� ajke iXû LZ4[ð Ée @ùXA A� ajke cûUòGjû_ùe iaêÉeKê GKûVò bf bûaùe cògûA ù\ùaö cûUò ù]ûA ùjûA^~òaû

_ûAñ KûV_Uû aû _ûk\CWÿò iûjû~ýùe ù~_eò ùjC cûUòKê \éXbûùa aû§ò eLôùaöRk òÃûi^ _ûAñ Pûeò_Uùe _ûYò ûk eLôùaö

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò08

9

3.2 Zkò_Uûkúùe aòj^ aêYû

aòj^ C_Pûe I aêYû:aòj^ C_Pûe Keò I ùR÷aòK aòùgû]^ Keò aêYòùaö aòj^ C_Pûe _ûAñ

aòj^Kê 7/8 N�û _ûYòùe aZêeûAùaö Gjò _ûYòùe MûBcìZ Kò û jûŠòLZcògûAù\ùf aòj^ aòùgû]^ ùjûA~òaö 7/8 N�û_ùe _ûYòeê QûYò, QûAùe 5/6N�û gêLûA ù\ùaö Gjò aòj^ aêYòaûKê C_~êqö ùKøYiò _eòiÚòZòùe aòj^KêMûfò ûUòaûKê aû MRû ùjaûKê ù\ùa^ûjóöùKùZK Pûhú ]û^ aòj^Kê 12 N�û aZêeûA, aZêeû ]û^Kê @LûaÉûùe

eLô ZûKê ùNûWÿûA 24 N�û _ùe MRû ùjùf, ]kûùPe aÉû C_ùe \ògòùfGjò aòj^Kê Zkò_Uûkúùe aêY«òö Kò«ê aòj^Kê C_Pûe Keò aêYòaû @]ôKaòmû^ i¹Z I ijRö

aòj^ aêYû :aòj^Kê icû^ bûaùe aêYòaûKê ùjùf aòj^Kê 4 bûMùe aòbq Keò @Ì @Ì_Zkû bûaùe 4 [eùe aêY«êö C_eùakû aòj^ aêYòaû bfö

aòj^Kê ùNûWÿûAaû:aòj^ aêYòiûeòfû_ùe KòQò iXû ùMûaeLZKê _Zkû bûaùe aòj^ C_ùeaò�ò\ò@«êö ùNûWÿûAaû _ûAñ ]û^^Wÿû aû _ûk c¤ aýajûe Keû~ûA_ûeòaöGjû Leû, ahðûeê aòj^Kê elû Kùe I aòj^Kê PùXÿA I _òµêWÿòu Vûeê iêelòZeùLö ^Wÿû aû _ûk aýajûe Keê[ôùf ]û^ MRû ùjaû _ùe ^Wÿû aûjûeKeò\ò@«êö

_Uûkòùe _ûYòù\aû:\eKûe @ êiûùe \ò Kê \êA[e, iKûùk I i¬ùaùk _ûYò iò�òaû \eKûeöùiP^ _ûAñ cûVò@û cêjñùe jûZù\A aû _ûkaòŠû ù\A @ûùÉ @ûùÉ _ûYò_KûAùaù~_eòKò _ûYò_Wÿò aòj^ aûjûeKê aûjûeò@ûiòa ^ûjóö Zkò_Uò Pûeò_ûLùe[ôaû^ûk iûjû~ýùe c¤ RkùiP^ ùjûA_ûeòaö

iûcêjòK ZkòùNeûahðû ùjfû_ùe ]û^ Zkòeê@û _ûAñC_~êq [ôaû \eKûeö Gjû GK cêLýaòhd, ù~ùjZê 8-12 \ò e ùQûUZkò eê@û~ûG Gaõ @Ì aòj^ aýajûejêG ö GYê icêj ZkòùNeû Zò@ûeò@ZòReêeúö ZkòKê _âZò 2/3 \ò^aýa]û^ùe _Kû«êö Gjû\ßûeû KòQò Zkò^Á ùjûA_ûùeö Kò«ê VòKþ icdùeùeûAaû _ûAñ iêaò]û ùjaö

SeedlingZkòùNeû

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò 09

10

cgòYû (_Uò aû PùUA aû ZùfA)_âYûkúùe Zkò _âÉêZò

Zkò_Uûkú _äûÁòK Pû\e aû Lûfò iûeaÉû C_ùe _KûAùaö 4Uò Ne[ôaûùMûUòG UòY aû KûVe ù âc \eKûe ùjûA[ûGö ù âcUò GKcòUe f´ I@]còUe PCWÿû ùjûA[ôaö _âZòNe 125aMðùicò ùjûA[ôaö bfLZ aû KùµûÁ

I cûUò cògûA 4 A� Cye Zkò_Uûkú _âÉêZ Keòùaö Zkò_Uûkúùe aòj^aêYòiûeòfû_ùe Gjû C_ùe MêŠLZ aòQûA \òò@«êö Zkò_Uûkòùe RkùiP^_ùeù âcUòKê CVûA\ò@«ê Gaõ _êYò aýajûe Ke«êö _â[c 5 \ò _~ýð« ùeûRùK þiûjû~ýùe 2/3[e _ûYòQò�«êö _ùe, _Uûkú Pûeò_ûLùe [ôaû ^ûkò iûjû~ýùeRkùiP^ Ke«ê ö Zkò_Uûkúeê Zkò MêWÿòKê ù[ûK @ûKûeùe cìLý Kò@ûeòKê ò@û~ûGö

Zkò_Uûkú _âÉêZò

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò10

11

_òf Zò@ûeò I @ck:gâú _âYûkú Pûhùe 4/5 i¯ûj _~ýð« aòf Lêaþ Leû_ ù\Lû~ûGö MQMêWÿòKùQûU[ûG I ajêZ \ìeZûùe eê@û~ûA[ûGö Vò@û_ûYò ejòaûeê Rcò gêLôfû ù\Lû~ûGöKò«ê Gjò @aiÚûùe MQ _òf Zò@ûeò _ûAñ _âÉêZ ùjC[ûGö \ßòZúdcûiVûeê _òf @ûe¸jêG, ùKùZK ùlZâùe @ òaû~ýð KûeY agZü _òf 3dcûieê @ûe¸ jêGö GjûKêaêSòaûKê ùjùf, ]û^ MQùe _òf Kò_eò Zò@ûeò jêG Gjû aêSòaû CPòZö GjûKêAõeûRúùe ûAùfûKâ þ Kêjû~ûGö ùMûUòG _Zâ I ùPe Zò@ûeò _ûAñ ùKùZ icdfûùM ZûjûKê `ûAùfûKâ þ Kêjû~ûGö Zû_cûZâû, \ò e \úNðZû, @û\âZû, cûUòe@û\âðZû, cûUòe ùbøZòK MêY, Lû\ýe C_f²Zû, aûdêPkûPk Gaõ iì~ýðûùfûK`ûAùfûKâ þ C_ùe ajêZ _âbûa _KûA[ûGö ~\ò C_ùeûq iêaò]û MêWÿòK C_f²ùZùa 5 \ò ùe ùMûUòG `ûAùfûKâ þ iµ‰ð jêGö Gjû ^ùjùf 6-7 \ò eê@]ôK fûMò_ûùeö iaêVûeê @û\gð @aiÚû ùjfû, ]û^MQ Zûe aX«ò @aiÚûùe, MY×òQûWÿòfû _ìaðeê 12Uò `ûAùfûKâ þ iµì‰ð Keòiûeò[ôaö ùMûUòG ì@û_òf 2Uò`ûAùfûKâ þ iµì‰ð_ùe _êYò _òf\òGö Gjûe @[ðùjfû RýûcòZòK jûeùe ì@û_òfiéÁòjêGö~\ò @uêùeû\þMcKê _â[c `ûAùfûKâ ò@û~òa ùZùa ZkòKê 2d aû 3d`ûAùfûKâ @aiÚûùe ùeûAaû bfö Gjû\ßûeû 4[ð `ûAùfûKâ þ @aiÚûùe MQaXòaûùe @iêaò]û jêG^ûjóö `ûAùfûKâ e iÚòZò I _òfiõLýû òcÜùe \ò@ûMfûögâú_âYûkúùe Gjò_eò ùjûA[ûGö

`ûAùfûKâ þ @aiÚû

i¯ûj 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12ì@û _òfiõLýû 1 0 0 1 1 2 3 5 8 12 20 31

iµì‰ð _òfiõLýû 1 1 1 2 3 5 8 13 21 33 53 84

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò 11

12

ùKùZ aýa]û^ eLôaû\eKûe:@ûùc ù\LôQê @]ôK \ìeZûùe MQfMûAùf MQ iêiÚ ùjûA aXêQò I bf@ck ù\CQòö g â ú _ âYûkúùe25x25ùi.cò (10A�ùe10 A�)\ìeZûùe MQ fMûAaûKê _eûcgð\ò@û~ûGö Kò«ê G_eò @ù^K Pûhú@Q«ò ù~Cñcûù^ 50x50ùi.còGaõ 1x1 còUe aýa]û^ùeMQfMûA c¤ bf @ck _ûCQ«òö

4-@if Rcò _âÉêZò:iû]ûeYZü Zkò eê@û_ûAñ ù~_eò Rcò _âÉêZò Keû~ûG , gâú ]û^Pûh_ûAñ c¤ùijò_eò Rcò _âÉêZò Keû~ûGö ~\ò RcòKê gêLôfû jkKeû~ûG I UâûKÖeùeKû\ê@ Keû^~ûG ùZùa GK @û\gð Rcò _âÉêZ ùjûA_ûeòaö aòùghKeòKé¾cé�òðKûùe LeûUò@û PûhKeû~ûA RcòKê _âÉêZ Keò eLû~ûA[ûGö Zû_ùeRcòùe RkùiP^ Keò Zkòeê@û~ûGö Gjû`kùe _ùe Nûi aQû~ª PkûAaûijR jêGö ù~ùjZê UâûKÖe iûjû~ýùe Kû\ê@ ùjûA^[ûG, GYê NûiaQû~ªùe Kcþ Kû\ê@ fûùM I PkûAaû ijR jêGö RcòKê icû^ bûaùe icZkKeû~ûG ù~_eò eê@ûùaùk Rcòe ùKøYiòVûùe Vò@û_ûYò Rcò eùjö

RcòKê ùQûU ùQûU _Uûkúùe aòbqKeò icZk Keò[ôùf RkùiP^eiêaò]û jêGö \eKûeùjùf ùQûU ùQûU ûkKeòò RkùiP^ I Rk òÃûi^Keû~ûA_ûùeö

4.1 @]ôK aýa]û^:gâú_âYûkú Pûhùe MQKê MQ @]ôK aýa]û^ eLôaû MêeêZß_ì‰ðö ]ûWÿòKê ]ûWÿò IMQKê MQ aýa]û 10A� x10A� (25x25ùicò), gâú_âYûkúùe G_eòaýa]û^ùe , ùMûUòG aMðcòUe _òQû 16Uò MQ ejòaö ~\ò MQ ceò~òaûei¸ûa^û [ûG ùZùa _âZòaê\ûùe \êAUò MQ fMû~ûA_ûùeö Kò«ê iû]ûeYPûhùe _âZòaê\ûùe 4-5Uò MQ I _âZòaMð còUeùe 33-40Uò aê\û~ûGö4.2 iìPK aû PòjÜU ~ªe aýajûe:10A� x 10A� aýa]û^ùe ZkòùeûAaû_ûAñ @ù^K ùKøgk @af´^Keû~ûA_ûùeö ùMûUòG \CWÿòùe 25ùi.cò aû 10A� aýa]û^ùe MY×ò aûKûVò aû§ò \ò@û~ûGö Gjò \CWÿòKê iìPK jòiûaùe aýajûe Keò ]ûWÿò]ûWÿò Keò]û eê@û~ûA_ûùeö Kò«ê 10A� x10A� aýa]û^ùe ùeûAaû_ûAñ @ù^K_âKûee iìPK~ª còkêQòö ùKùZMêWÿòG iìPK~ª KûV aû fêjûùe Zò@ûeò ùjûAQòöùMûUòG \ŠiìPKKê Cbd _ûgßðùe UûYòùf Kò û ùKûVò Keê[ôaû iìPK ~ªKê[ùe UûYòùf ùKûVò ùKûVò ùjûA~òaö ù~CñVûùe \êA fûA þ ùQ\Keò[ôaùiVûùe ]û^ Zkò eê@û~òaö ùeûfe iìPK GKû[eùK @ûVUò ùKûVò Zò@ûeòKeò_ûeòaö]ûWÿòiò]û KeòaûKêùjùf Rcòùe f´û@ûùWÿ ùMûUòG \CWÿòaû§òù\ùf, iìPKUò\CWÿò ]ûeùe iò]û Pûfòaö [ùe iìPK UûYò iûeòfû_ùe _âûd _âZò 2còUe _ùe1 êUe aûU QûWÿòaû \eKûeö Zû’_ùe \CWÿò ]ûeùe _êYò iìPK UûYòùaö

Marking in the field

Marker

ùLZùe PòjÜ ù\aû

PòjÜU ~ª

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò12

ùeûfe iìPKKê GK ò¡òðÁ gqòù\A UûYòaûKê ùjûA[ûG ^ùjùf,iìPK VòKþ Pûfò ^[ûG, Kû\ê@ùe ù_ûZò ùjûA_ùWÿö

13

aòbò Ü _âKûee iìPK:Pûhúcûù^, \CWÿò, KûV I fêjûùe aòbò^Ü_âKûee iìPK Zò@ûeò Keò@Q«òö ùKùZKPûeò]ûWÿò@û iìPK @Qòö Kò«ê @Zò C ÜZ iìPKùe16 ]ûWÿò Zò@ûeò ùjûA_ûeòaö@û§â_âù\gùe iõKâû«ò \ò ùQûU ùQûU UòYWÿaûùe KYûKeò PòZû _KûA[û«òö _âûd @]A�PCWÿû I 4A� f´ö GjûKê @û]ûe KeòPûhúcûù^ ùeûfe iìPK Zò@ûeò KeòQ«òöùeûfe iìPKùe _eÆe QK KûUê[ôaû ùKûVòùKûVò Zò@ûeòjêGö

iìPKùe @iêaò]û:ùeûfe iìPKùe PKòUò ^NêeòKû\ê@ùe ù_ûZò ùjûA~ûGöù~ùZùaùk KòQò aû]û _jêù� ~[û_[e MQe cìk aû Wÿûk fûMòùfPK Uò ^ MWÿò ùWÿAñ_ùWÿ `kùeùKûVeò Zò@ûeò jêG^ûjóöPûh_ùe iaêR iûeKê cûUòùecògûA ù\ùf, ùeûfe iìPK \ßûeûiìPK UûYòaû KÁKe jêGö

4.3 _û\Pfû eûÉû QûWÿòaû:eûhúcû^uê C_ù\g \ò@û~ûCQò, ùicûù^ _âZò 2còUe _ùe _û\Pfû eûÉûQûWÿ«êö Pûhúcûù^ GjûKê MâjY KeòQ«òö Kò«ê Pûhúcûù^ _â[ùc iaê aòfKêùeûA\ò@«ò _ùe \CWÿò aû§ò _âZò 2còUeùe _û\Pfû eûÉû Zò@ûeò Ke«òöùiVò[ôaû ]û^MQKê C_ûWÿò @^ýZâ ùeûA\ò@«òö Kò«ê gâú_âYûkúùe ùeûfeiìPKaýajûe ùjC[ôùf ù\÷Nýðùe iìPKKê [ùe UûYòùf @[ðûZ 8]ûWÿò_ùe iìPKKêCVûAù\ùf 12-13A�e ùMûUòG Lûfò ~ûMû iéÁòjêGö _âZò 8]ûWÿò _ùe_û\Pfû eûÉûùe c¤ ]û^ Zkò eê@û~ûGö_û\Pfû eûÉûMêWÿòK bf aûdêPkûPkùe iûjû~ý Keò[ûGö ~ûjû`kùeùeûMù_ûK Kcþ jêGö iû]ûeYZü ù\Lû~ûG ù~ _û\Pfû eûÉû I KWÿùe [ôaû]û^MQMêWÿòK @]ôK iêiÚiak ùjûAaùXö ]û^aòfùe _û\Pfû eûÉûKWÿùe[ôaûMQMêWÿòK c¤ iêiÚiak ùjûAaùXö Gjò eûÉûMêWÿòK ù\LûgêYû Keòaû Z[ûaQûaQò Keòaûùe iûjû~ý Keò[ûGö ù~ùjZê gâú_âYûkúùe @]ôK aýa]û^\ò@û~ûCQò, ùKùZK Pûhú _û\Pfû eûÉû QûWÿò ^[û«òö

Koundinya marker (Kê¦ò ýû cûKðe)

bfeê@û _ûAñ; ùlZùe jêWÿû i`û, Rcò icZk Z[û iìPKeê@ûùjaûe \ò K @ûMeê ùjaû \eKûeö

ùeûfe PòjÜ ù\aû ~ª

KûV cûKðe

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò 13

14

5-Zkòeê@ûgâú _âYûkúùe ijk 8-10 \ò e Zkò eê@û~ûGö ùZYê Zkò_Uûkú Lêaþ ~ZÜeijòZ _âÉêZ ùjaû Reêeúö ùijò_eò ZkòKê ùKøYiò @iêaò]û _jê�ûA ùeûAaûCPòZö Zkò C_ûWÿòfûùaùk aû cêLý Rcòùe ùeûAfûùaùk Zkòe iûcû^ýZclZò _jê�ûAùa ûjóö _eòaûee ùfûK aû cRêeò@ûcû^uê G aòhdùe bfbûùagòLûAaû \eKûeöiû]ûeYbûaùe Zk_Uûkúeê MQKê ]eò Zkò C_êWÿû~ûGö Kò«ê gâú _âYûkúùeMQMêWÿòK ùQûU ùjûA[ôaûeê ùMûUòG UòY _UûKê Zkò_Uûkúe 4-5 A� MbúeKê_êeûA \ò@û~ûA ZkòKê UòY_UûKê ò@û~ûGö Gjûe @[ðùjfû ZkòcûUò ijòZ UòY_UûKê @ûiò~ûGö GjûKê cêLý RcòKê ò@û~ûA_ûùe Kò û ùMûUòG ùUûùKA aûNcfû iûjû~ýùe cêLý Kò@ûeòKê ò@û~ûGö Zkò C_ûWÿòfû _ùe ~[û gúNâ GjûKêùeûAaû \eKûe; i¸aZü @]N�û c¤ùeö Gjû\ßûeû Zkò ùPee lZòùjûA^[ûGö

Transplanting at the marker points

Using trays to lift the seedling

(iìPK PòjÜùe Zkòeê@û)

(ùUâ iûjû~ýùe Zkòaêjû)

ùeûAfûùaùk gû«ò_ì‰ð aûZûaeY ejòaû Reêeúö ajêZ ~ZÜ I ¤û^e ijòZ ZkòùeûAaûKê _Wÿò[ûGö KkòKRò@û, MŠùMûk, Pò«û c¤ùe Zkòeê@û bfùjûA_ûùe^ûjóö

~\ò Zkò _äûÁòK ùUâ Kò û K\kú _Zâùe_Wÿò[ûG, ùZùa GjûijòZ ZkòKê cêLýKò@ûeòKê ^ò@û~ûA_ûùeö ~\ò cgòYû_¡Zòùe Zkò _Wÿò[ûG, ùZùa ZkòMêWÿòKêLŠ LŠ @ûKûeùe cêLý Kò@ûeòKê ù^aûùeiêaò]û ùjûA[ûGö

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò14

15

iò]û aòj^aêYû:ùKùZK @�kùe ]û aòj^Kê iò]ûaêYòaûe @býûi @Qòö Gjò _âYûkúg â ú]û^ Pûhùe c¤ MâjYKeû~ûA_ûeòaö gâú _âYûkúùe ù~Cñaýa]û ò@û~ûG ùijò aýa]û ùe]û^ aêYû~ûA_ûeòaö ùKùZK Pûhú]û^aòj^Kê cûUòùe ùMûfò KeòaêYòaûe _eúlû KeêQ«òö @]ôK_eògâc I cRêeòKê KcûAaû _ûAñùMûUòG ùLûfû fêjûeWÿ aû UòCaþiûjû~ýùe ]û aêYòaûe _eúlû RûeúeLòQ«òòö Zkòeê@û_eò RcòKê _âÉêZKeòùa, iìPK aýajûe KeòùKûVeú 3\ò _ìaðeê Zò@ûeò Keòùaö@ûagýK ]û^ aòj^Kê C_Pûe IùR÷aòK aòùgû]^ Keò ùMûUòG cûUòùMûfòùe ùMûUòGeê 3Uò aòj^ eLôPòjÜ~ûMûùe _KûAùaö @ûCRùYùfûK ZûC_ùe KòQò LZ _KûAùaö

Zkò C_ûWÿ òfû_ùe gúNâùeûAùf ùMûUòG iêaò]û @QòöGjû\ßûeû MQ ajêZ iêiÚ ùPeiéÁòKùeö Gjû\ßûeû MQ Zûegqòe, @cke _ì‰ð aò òù~ûMKeò[ûGö

Tran

spla

nted

field

5.1 ùeûAaû _âYûkú:PòeûPeòZ _âYûkúùe cSò@ûwêVò I aògò @ûwêVòùe ZkòKê Kû\ê@ùe cûWÿò\ò@û~ûGö`kùe ùPe AõeûRú U _eò eùjö Gjûe @[ð ùjfû ùPe C_e cêjñûùjûAeùjö Gjû`kùe ùPe cûUòùe ùb\ò gqùjaû_ûAñ icd fûùMö Kò«ê gâú_âYûkúùe ZkòMêWÿòKê @Ì Mbúeùe eê@û~ûG I ùPe AõeûRú L_eò eùjö_â[ùc iìPK PòjÜKê @ûùÉ aògò @ûwêVò iûjû~ýùe UòùK CVûA\ò@«ê, Zû_ùeaêXû@ûwêVò I aògò @ûwêVò iûjû~ýùe cûUò ijòZ ZkòKê ù^Aeê@«êö kùe MQgúNâ cûUòùe \éX eùj I iêiÚ ùjûAaùXö Rcòùe jêGZ ùijò\ò Kò û eê@ûe_e\ò @Ì Rk ùiP^ \ò@«êö _â[ùc GKGKe Zkò ùeûAaûKê 10-15RY ùfûK \eKûe jêGö Kò«ê _ùe ùfûKcûù^ @býÉ ùjûAMùf Kcþ ùfûKùec¤ eê@û ùjûA_ûeòaö

15

16

~ªaýûuPûhúcû^ue @iêaò]ûKê \ìe Keòaû_ûAñ; cìfý \éÁòeê aû còkòaû \éÁòeê,~ªaýûu ùMûUòG C_ûdö ùMûUòG Mûñ Kò û ùKùZK Pûhú ùKùZ iõLýKNûiaQû I iìPK ~ª eLôùf icùÉ @ûagýK @ êiûùe aýajûe Keò_ûeòùaö

MêRêeûUùe, Nûi òdªY_ûAñ ]û^ijòZ aeiòcþ @«Pûh Ke«òöùijò_eò iÚû^úd @ûagýKZûKê@ûLô@ûMùe eLô Nûi òdªY _ûAñC_~êq @«`if aûQò_ûeòùaö

6-Nûi òdªYù~ùjZê gâú_âYûkúùe Vò@û_ûYò eùj^ûjó ùLZùe Nûi ajêZ jêGö NûiMêWÿòKêjûZùe C_ûWÿò ù`û_ûWÿòù\aû _eòaù�ð ; GjûKê cûUòùe ù_ûZòù\ùf ajêZC_Kûe jêGö G[ô_ûAñ ùMûUòG ~ª @ûagýK ~ûjûKê NûiaQû ~ª Kêjû~ûGöNûiMêWÿòK `ife C_Kûeú ö Gjû cûUòùe ùR÷aòK LZe KûcKùeö ùZYêRcòùe Nûi aXòaûKê \ò@û~ûG Gaõ gúNâ cûUòùe cògûA \ò@û~ûGö eê@ûe 10\ò ,20\ò _ùe \êA[e ~ª iûjû~ýùe Nûi aQû~ûGö Nûi iciýûKêajêkbûùa G_eò icû]û^ Keû~ûA_ûùeö ~\ò eê@ûe 30 \ò I 40 \ò ùeGjò_eò @ûC \êA[e NûiaQû~ª PkûA \ò@û~ûA_ûùe ùZùa, ùPeKê bf_a^ còùk I iêiÚ ùPe jêG ö ù~ùjZê MQ iak I iêiÚ jêG, _òf c¤ @]ôKjêGö

\êA]ûWÿò cSòùe Nûi aQû ~ªKê @ûM_Q Keò Pkû~ûGö eê@ûe 10 \ò _ùeNûi ùQûUùQûU ùjûA~ûGö GZòKòùaùk NûiaQû ~ª aýajûe jêGö ~\ò]û^MQ ùQûU @Qò Gaõ Nûi Kcþ @Qò, NûiKê jûZùe C_ûWÿò \ò@û~ûA_ûùeö

NûiaQû ~ªe aýajûeùe _â[c iêaò]û ùjfû, Nûi òdªY I cûUòùeùR÷aòK @õg cògûAaûö Gjû iaêRiûe Pûhe fûb ù\A[ûGö _ê ½ cûUòùeaûdê PkûPk jêG I ùPe aûdê iõÆgðùe @ûùiö Gjû\ßûeû @iõLý _âKûee@YêRúa iéÁò jê@«ò ù~Cñcûù^ MQ_ûAñ Lû\ý _âÉêZ Ke«òö

Nûi aQû ~ªùe GK GKe Nûi aûQòfûùaùk RùY cYòhKê _âûd16KòùfûcòUe aûU PûfòaûKê _Wÿò[ûGö ùZYê Nûi aQû ~ªUò PkûAaûùe KòQòZîUò ^[ôa Gaõ aýajûe _ûAñ ijR ùjûA[ôaö Gjû\ßûeû _eògâce KÁfûNa Keû~ûA_ûeòaö

Man

dava

wee

der ù~ùKøYiò _eòiÚòZòùe c¤, gâú_âYûkúùe, Nûi ceûaòh_âùdûM Keû~òa^ûjóö

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò16

17

NûiaQû~ªe MêeêZß_ì‰ð iò¡û«:eê@û_ùe _âZò]û^ MQ c¤ùe ajêZ aýa]û^ [ûGö _òfùjaû kùe Gjû KcòKcò ~ûG, ùiùjZê Nûi aQû ~ªeaýa]û^ Kcþ ùagú Keû~ûA_ûeê[ôaö\û«òùe Kû\ê@ fûMòùf, ZûKê aûjûe Keòaûe iêaò]û[ôaû \eKûeöGjû iÚû^údbûùa Zò@ûeò Keû~ûA_ûeê[ôa Gaõ cìfý Kcþ ùjC[ôaöGjû cRaêZþ I Kcþ IR^e ùjaû CPòZöGjûKê G_eò bûaùe Zò@ûeò Keû~ûA[ôa ù~_eò Pûfòaû \ìeZûKêKcþ Keû~ûA_ûeê[ôaöGjûKê ùciò iûjû~ýùe Zò@ûeò Kùf KÁ Kcþ jêGö

Star Weeder

Con

o W

eede

r

Single Drum Weeder

Japan Weeder Raichur Weeder

Kollur Weeder

Mandava Weeder

cûŠIßû Nûi aQû~ª:ù~CñNûi aQû ~ªMêWÿòK aRûeùe còkêQò, ùiMêWÿòK UòùK \ûcòKûö GjûKê Zò@ûeò KeòaûùeùKùZK @iêaò]û c¤ @Qòö GjûKê cUûk cûUòùe aýajûe Keòaûùe @ù^K @iêaò]û c¤@Qòö @ù^K MêWÿòG NûiaQû ~ªKê _eúlû Keò ùiMêWÿòKùe[ôaû bfMêYKê ù^A ùMûUòGì@û cûŠIýû Nûi aQû~ª Zò@ûeò Keû~ûAQòö @û§â_âù\ge Lcûc Ròfäûe ‘Pò Üû cûŠIýû’

Mûñe ûc @ êiûùe GjûKê ûcòZ Keû~ûAQòö ù~CñVûùe GjûKê _eúlû Keû~ûA iaòùgheì_ \ò@û~ûAQòöKcþ cìfý-GjûKê U 550 ùe Zò@ûeò Keû~ûA_ûeòaiek _¡Zò - Gjûe IR^ Kcþ GYê iaêcûUòùe aýajûe Keû~ûA_ûeòaKûeúMeú Kû~ýð\lZû-Gjû NûiKê cûUò bòZeKê Pû_ò\òGPkûAaûùe iekZû- GjûKê aò û KÁùe ijRùe Pkû~ûA_ûeêQòö

(ùKûù

^û IßòW

ÿe)

(ùKûfêe NûiaQû ~ª)

(Rû_û^ú IßòWÿe) (eûAPêe IßòWÿe) Áûe IßòWÿe

(Wÿâc IßòWÿe) ~ª PûkòZ IßòWÿe

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò 17

18

7-Rk _eòPûk^û

Nûi òdªY _ûAñ Pûhúcûù^ Vò@û_ûYòùe ]û^Pûh Keò[û@û«òö ùK^ûf Z[û^kKì_ Rk ùiPòZ @�kùe @ûagýKZû Vûeê @]ôK RkùiP^Keû~ûA[ûGö Rcòùe Vò@û_ûYòejòùf KY ùja ? aûdê PkûPke @bûaeêùPeMêWÿòK ceò~òaö ùiA[ô_ûAñ gâú _âYûkúùe Rcòùe Vò@û_ûYò eLû~ûG^ûjóöRcòKê I\û eLôaû_ûAñ RkùiP^ Keû~ûGö

ù~ùjZê Rcòùe Vò@û_ûYò eLû~ûG ûjó, ]û MQ ùPe iêiÚ ùjûA Pûeò@ûWÿKêaùXö @]ôK aýa]û^ùe MQ ejòaûeê ùPe c¤ Mêz @ûKûeùe aùXöòdcòZ aýa]û^ùe RkùiP^ I Rk òÃûi^ \ßûeû @YêRúacûù^

ajêZ aXò MQ _ûAñ Lû\ý _âÉêZ Ke«òö

NûiaQû ~ª PkûAaûe \ò Kê @ûMeê RcòKê @Ì RkùiP^ \ò@û~ûGö ù~ùKøYiò _eòiÚòZòùe c¤, Nûi aQû_ùe Rcòeê _ûYòKûUòù\aû CPòZ êùjñö~\ò _ûYò KûUò \ò@û~ûG ùZùa iûe @õg Rcòeê ^Á ùjûA~òaö]û^MQùe MY×òQûWÿòaû _eVûeê ]û^ _ûKk _~ýð« ]û^ aòfùe 1 A�_eòcûYe Rk ejòaû \eKûeö gZKWÿû 70 bûM ]û^ _ûPòfû_ùeRk òÃûi^ Keòù\ùaö Rcò @icZk [ôùf Lûf~ûMûùe _ûYòejò~òa ICy~ûMû gêLô~òaö ùiPòZRkKê VòKþ bûaùe aýajûe KeòaûKê ùjùf,RcòKê ùQûU ùQûU _Uûkòùe aòbq Keò icZêf Keòaû \eKûeöùiPòZ Rk ùgh cêŠùe _j�òaû _ûAñ @ù_lû Keòaû _eòaù�ð (iÚû^úd@aiÚû C_ùe òbðe Kùe) Rcòe Zò ò PZê[ðûg @�k _ûYò cûWÿòMùf _ûYòKêa¦ Keòù\ùaö _ûYò @ûù_ @ûù_ iûeû aòfùe ùb\ò~òaö~\ò Rcòeê @]ôKû _ûYòKê aûjûe Keòaû \eKûe _ùWÿ ùZùa, Gjò _ûYòKêaýajûe Keò Rcòe ùgh cêŠùe _eòaû Pûh aû a§ùe KòQò MQ fMûAaû\eKûeö

gâú _âYûkúùe ù~ùZùaùk RkùiP^\eKûe ò½òZ RkùiP^ aýaiÚû ejòaû\eKûeö ^kKì_\ß ûeû RkùiP^ùjC[ôùf, iaêùaùk aòRêkò còkòaû i¸aêùjñö @ù^K icdùe cUe _µUò ^Á

ùjûA~ûA_ûùeö GYê Pûhúcûù^ _â[ceêVò@û_ûYò eLôaûKê @cwö G_eò _eòiÚòZòeC_~êq ò‰ðd PòjÜU Keòaû \eKûeö

Rcòùe iêlà aûk_eò ûU ù\Lûù\ùf, _ê ü RkùiP^ Keû~ûGö _eòùagI cûUòKê Pûjó ùKùZ[e, ùKùZ aýa]û^ùe RkùiP^ Keû~òa Zûjû iÚòeKeû~ûGö

]û^MQ _ûYòùe aXò_ûùe Kò«ê ]û^Kò@ûeòùe Vò@û_ûYò ejòaûe @ûagýKZû^ûjóö

ù~ _~ýð« Pûhúue gâú_ âYûkú C_ùe@ûZàaògßûi ^ùjûAQò, ùi _~ýð« @^ý aòKÌ_âYûkú @af´^ Keòaû \eKûeö C\ûjeYÊeê_ Rcòùe ùQûU ùQûU `ûU aû aûk_eò`ûU ùjaû _~ýð« RkùiP^ _ûAñ @ù_lû^Keò gúNâ RkùiP^ Ke«êö _ùe \êARkùiP^ c¤ùe aýa]û^ aXû«êö

gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò18

19

8-ùeûMù_ûK òdªYgâú _âYûkúe aòùghZß ùjfû G[ôùe ùKøYiò eûiûd òK aòh aû Nûiceû aòhaýajûe jêG ûjóö @]ôK aýa]û^ I ùR÷aòK LZ _âùdûM kùe MQ iêiÚ iakùjûA aùX, `kùe ùeûMù_ûK Kcþ jêGö ùeûM ù_ûK òdªY _ûAñ ùKùZKùR÷aòK Jh]Kê _âZòùh]K aýaiÚû aû ù~ùZùaùk \eKûe _Wÿòa aýajûeKeû~ûA_ûeòaö @céZ _ûYò I jûŠòLZ aýajûe GK C�c C_ûdö

@céZ _ûYòe Zò@ûeò _âYûkú:\eKûe ùjC[ôaû Rò òh:MûB cêZâ-1fòUe, MûB ùMûae-1Kòùfû,MêWÿ(ùR÷aòK)-250Mâûc,_ûYò(ùKäûeò þ [ôaû)-10fòUe

Zò@ûeò Gaõ aýajûe:C_ùeûq iaêRò òhKê GKûVò ùMûUòG _äûÁòK _ûZâaû cûUòjûŠòùe cògûA \ò@«êö GjûKê cògòaû_ûAñ24 N�û \eKûe GjûKê 1:10 _eòcûYùe_ûYò ijòZ cògû«êö ùMûUòG i`û K^ûùebfbûaùe QûY«êö GjûKê ùÆâ Keû~ûA_ûùeö@céZ_ûYòKê 30 \ò^ _~ýð« eLû~ûA_ûùeöKò«ê GjûKê _âZò\ò Nû�òaû \eKûeö ~\ò dêeò@ûiûe aýajûe jêG, MQ ^ec jêG I GjûKêijRùe ùeûMù_ûK @ûKâcY Ke«òö ~\ò @céZ_ûYò aýajûe Keû~ûG Gjû MQKê ùKak~alûeRû^ \òG^ûjó @]ôK«ê, @^òÁKûeúùeûMù_ûK \ûCeê MQKê \êùeA eùLö

@ckMQùe ]û^ ùKŠû _ûPòfû _ùe c¤ MQ iaêR [ûGö ùZYê Pûhúcûù^ C_~êqicdùe @ck Keòaû \eKûeö

jûŠòLZ I Gjûe Zò@ûeò _âYûkú:ùR÷aòK Jh] jòiûaùe jûŠòLZ ~ûjûKê cýûRòK KùµûÁ c¤ Kêjû~ûG, if

_ûAñ @Zò C_ù~ûMúö Gjû GK aýd aòjú^, i¹ì‰ð òeû_\, `if iêelûaýaiÚûö iaê aMðe Pûhú GjûKê Keò_ûeòùaö G[ô_ûAñ aûjûeê KòQò KòYòaû\eKûe ûjóö òRNùe, iûA_Wÿògûùe Z[û òR Mûñùe iaê còkò_ûeòaö aòùgh_eògâce c¤ @ûagýKZû ûjóöG[ô_ûAñ ùMûUòG cûUò jûŠò aû cûVò@û ù^ùaöùijò cûVò@û aû jûŠòùe:

MûB ùMûae1 Kòùfû ,MûB cìZ1 fòUe , ù\gú MêWÿ 50 Mâûc , òc _Zâ1 Kòùfû , Ke¬_Zâ1 Kòùfû , @eL _Zâ 1 Kòùfû GKZâ cògûAùaö_â[ùc MûB ùMûae, MûBcìZâ Gaõ MêWÿKê bf bûaùe cògûA ù\ùaöZû_ùe òc, Ke¬ I @eL _ZâKê @Ì ùQPò cìZâ I ùMûaeùe bfbûaùe cògûA jûŠòe cêjñ aû§ò 7/8 \ò QûAùe eLôù\ùaö @ûagýKùjùf @]ôK MûBcìZ cògûA _ûeòùaö _ûYò @ûù\ø cògûAùa ^ûjóö8 \ò _ùe G[ôeê ù~Cñ ei aûjûeòa ùi[ôùe @Zò Kcþùe 40 MêY I @Zò

ùagúùe 100 MêY _ûYò cògûA MQùe Qò�òù\ùa aû ~ª iûjû~ýùe ùÆâKeòùaö

19

20

gâú _âYûkúe C_KûeòZû:aòj^ Kcþ \eKûe ùjC[ôaûeê aòj^KòYûLyð Kcþ jêGöRkùiP^ I Rk òÃûi^ _¡Zòùe PûhùjC[ôaûeê RkùiP^ Lyð Kcþ jêGöeûiûd^òK iûe I aòh aýajûeùjC^[ôaûeê aûjûeê KòQò KòYòaû Lyð KcþjêGöòdcòZ aýa]û^ùe Rcò gêLû ejòaû \ßûeû

ùeûMù_ûK _âû\êðbûa Kcþ jêGöùR÷aòK _âYûkúùe Pûh Keû~ûC[ôaûeêPûCke MêY bf Gaõ Êû\òÁ jêGö@]ôK _òf aWÿ ùKŠû I ]û^e IR^@]ôK ùjaû `kùe @ck @]ôK jêGö@Ì _eòcûYe _òŠ aòj^ aýajûe Keò@]ôK aòj^ C_ôû\^ Keû~ûA_ûùeöPûhúcûù^ òùR òR_ûAñ C�c MêY Icû^e aòj^ C_ôû\^ Keò_ûeòùaö

gâú ]û^ _ûeµeòK ]û^

20 gâú aû iN^ ]û^Pûh _¡Zò