in the vertigo of change: how to resolve thailand’s transformation crisis

สงคมไทยในวงวนแหงวกฤตเปลยนผาน • มารค ศกซาร

จากเรอง In the vertigo of change: How to resolve Thailand’s transformation crisis

โดย Ma r c Saxe r

คณะผแปล: ภควด วระภาสพงษ สฤณ อาชวานนทกล ธร ปตดล

ภม น�าวล ฐณฐ จนดานนท

พมพครงแรก: มลนธฟรดรค เอแบรท (FES) / ส�านกพมพ o penwo r l d s , ธนวาคม 2557

คณะบรรณาธการอ�านวยการ

ภญโญ ไตรสรยธรรมา สฤณ อาชวานนทกล

แอลสทธ เวอรการา กรมยพล สรมงคลรจกล พลอยแสง เอกญาต

วรพจน วงศกจรงเรอง ปกปอง จนวทย กฤดกร เผดมเกอกลพงศ

บรรณาธการบรหาร

วรพจน วงศกจรงเรอง

กรมยพล สรมงคลรจกล

บรรณาธการส�านกพมพ

วรพา องกรทศนยรตน ภม น�าวล

ฐณฐ จนดานนท บญชย แซเงยว

เลขานการกองบรรณาธการ

ภรณทพย ปยฤทธพงศ

บรรณาธการศลปกรรม

กรมยพล สรมงคลรจกล

•

บรรณาธการ

ปกปอง จนวทย

บรรณาธการเลม

วรพา องกรทศนยรตน บญชย แซเงยว

ออกแบบปก

w r o n gdes i gn

•

จดท�าโดย

บรษท โอเพนเวลดส พบลชชง เฮาส จ�ากด

604/157 ถนนสาธประดษฐ แขวงบางโพงพาง

เขตยานนาวา กรงเทพฯ 10120

โทรศพท 0 - 2618 - 4730

emai l : openwor lds tha i land@gmai l .com

facebook: www.facebook.com/openwor lds

twi t ter : www.twi t te r .com/openwor lds_th

website : www.openwor lds . in . th

•

มลนธฟรดรค เอแบรท

Friedrich-Ebert-Stiftung (FES)

ส�านกงานประเทศไทย

1550 อาคารธนภม ชน 23 ถนนเพชรบรตดใหม

แขวงมกกะสน เขตราชเทว กรงเทพฯ 10400

โทรศพท 0 - 2652 - 7178

โทรสาร 0 - 2652 - 7180

emai l : in fo@fes- tha i land.org

w e b s i t e : www . f e s - t h a i l a nd . o r g

ขอมลทางบรรณานกรมของส�านกหอสมดแหงชาต

ศกซาร, มารค.

สงคมไทยในวงวนแหงวกฤตเปลยนผาน. -- กรงเทพฯ : โอเพนเวลดส พบลชชง เฮาส, 2557.

304 หนา.

1. การเปลยนแปลงทางสงคม--ไทย. 2. ความขดแยงทางสงคม--ไทย.

I. ภควด วระภาสพงษ, II. สฤณ อาชวานนทกล, III. ธร ปตดล, IV. ภม น�าวล, V. ฐณฐ จนดานนท, ผเแปล.

VI. ชอเรอง.

303.4

ISBN 978-616-7885-09-4

•

Copyright for In the vertigo of change: How to resolve Thailand’s transformation crisis

Copyright © 2014 by Marc Saxer

First published in the English language by FES

Thai language translation copyright © 2014 by FES Thailand

All RIGHTS RESERVED.

สารบญ•

Contents

1. บทน�า: ความขดแยงระยะเปลยนผานของประเทศไทย 8

In t roduct ion: Tha i land ’s t ransformat ion confl ic t

2. ในวงวนแหงการเปลยนแปลง: 34

เราจะคลคลายวกฤตการเมองไดอยางไร

In the ver t igo o f change: How to reso lve

the po l i t i ca l c r is is

3. ประเทศไทยจะกาวขามวกฤตการเปลยนผานไดอยางไร?: 58

ยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

How can Thai land overcome i ts t ransformat ion cr is is? :

A s t ra tegy for democrat ic change

4. เศรษฐกจแหงวนพรงน: 110

หนทางสรางการเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน

และเปนพลวตเขยว เพอสงคมทด

The Economy of Tomorrow: How to produce soc ia l ly jus t ,

res i l ien t and green dynamic growth for a Good Soc ie ty

5. โทสะชนชนกลางคกคามประชาธปไตย 162

Middle c lass rage threatens democracy

6. วาทกรรมการเมองเชงศลธรรม ในฐานะอปสรรค 174

ตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

The mora l is t po l i t i ca l d iscourse as an obstac le

to po l i t i ca l and soc ia l deve lopment

7. การตอสกบคอรรปชนในสงคมเปลยนผาน 184

Fight ing cor rupt ion in t ransformat ion soc ie t ies

8. ความฝนของสยามยามคณะรฐประหารครองเมอง 262

Siamese dreams in the t ime of the junta

9. บทสงทาย: การสรางสงคมทดในประเทศไทย 276

Epi logue: Bu i ld ing a Good Soc ie ty in Tha i land

รจกผเขยน 302

รจกผแปล 303

สงคมไทยในวงวนแหงวกฤตเปลยนผาน

•

In the vertigo of change:How to resolve Thailand’s

transformation cris is

มารค ศกซารMarc Saxer

คณะผแปล ภควด วระภาสพงษ สฤณ อาชวานนทกล ธร ปตดล ภม น�าวล ฐณฐ จนดานนท

8

IN THE VERT IGO OF CHANGE

Chapter

1บทน�า: ความขดแยงระยะเปลยนผาน

ของประเทศไทย•

I n t roduct i on : Tha i l and ’ s t rans fo rmat ion con f l i c t

ภควด วระภาสพงษ แปล

•พมพครงแรก: บทท 1-3 ใน Building the Good Society in Thailand: Resolving transformation conflict through inclusive compromise. FES. ตลาคม 2557

1. ความน�า: ความขดแยงระยะเปลยนผานทวโลก

ไมมสงใดเกดขนไดเอง และมเพยงไมกสงทคงทนถาวร

วลล บรนดต (Willy Brandt)

ในชวงหลายทศวรรษทผานมา สงคมหลายแหงทวโลกมความรดหนา

ดานการพฒนาอยางมาก ในขณะทบางประเทศประสบความส�าเรจในการสราง

ปาฏหารยทางเศรษฐกจ บางประเทศกตองเผชญเสนทางขรขระ ไมวาเสนทางเปน

เชนไร การผนวกรวมเขาสการแบงงานกนท�าระดบโลกในระบบทนนยม รวมทงการ

เปลยนแปลงเชงคณคาและการเปลยนแปลงทางสงคมทควบคมา กไดเปลยนโฉมหนา

สงคมเหลานไปแลว อยางไรกตาม ในขณะทหลายสงคมก�าลงเปลยนแปลงถงรากฐาน

ทวาระเบยบการเมองของมนกลบไมปรบตวใหทนตอความเปนจรงทางสงคมใหมๆ

ผลทตามมากคอ สงคมเปลยนผานตองสนคลอนดวยวกฤตการณความชอบธรรม

และความขดแยงทางสงคม

ความขดแยงในยามเปลยนผานทยดเยอยาวนานเปนทศวรรษอาจน�าไปส

จดวกฤต (ทรนแรง) ดงเหนไดจากความขดแยงทปะทขนในฟลปปนส (2000/01)

เวเนซเอลา (2001/02) ไตหวน (2004, 2006) บงกลาเทศ (2006/07) เคนยา (2007/08)

โบลเวย (2008) ครกซสถาน (2005, 2010) จอรเจย (2003, 2007) ยเครน (2004,

2013/14) ตนเซย (2011) อยปต (2011, 2013) ตรก (2013) ไทย (2006, 2008,

2013/14) บราซล (2014) ฯลฯ ถงแมประเทศเหลานจะมบรบททางการเมอง สงคม

และวฒนธรรมแตกตางกนมาก แตหลายวกฤตการณทเกดขนกแสดงใหเหนแบบแผน

คลายกนอยางนาสงเกต

ในคลนระลอกทสามของการสรางประชาธปไตย หลายสงคมกาวสการ

ยตระบอบการปกครองทใชอ�านาจตามอ�าเภอใจ ผลกดนกองทพกลบคนกรมกอง

และสถาปนาระบอบประชาธปไตยจากการเลอกตง1 ในขณะทบางประเทศมความ

กาวหนาอยางยงในการสรางสถาบนประชาธปไตยและสรางความเขมแขงใหแก

หลกนตธรรม แตบางประเทศกเรมตนชาและตดอยใน “วงวนแหงการเปลยนแปลง”a

ไมวาจะกาวหนาหรอลาหลง สงคมเปลยนผานทกแหงหนตางตองตอสกบอปสรรค

ทาทายทยงใหญ ประเดนส�าคญทสดคอ การพฒนาเศรษฐกจไมไดชวยบรรเทาและ

10


บางครงกลบยงซ�าเตมวกฤตการณของความยตธรรมทางสงคมใหเลวรายลงอก

หลงจากเอาตวรอดจากปญหาปากทองไดแลว บรรดา “ไพรการเมอง”2 “ชาวบาน

ทกลายเปนคนเมอง”3 หลายลานคน และชนชนกลางเกดใหมตามตางจงหวดเรม

เรยกรองการมสวนรวมอยางเทาเทยมในชวตทางสงคม เศรษฐกจ วฒนธรรม และ

การเมอง

บรรดานกการเมองเจาเลหตระหนกดวา วกฤตการณของความยตธรรม

ทางสงคมครงนเปดโอกาสใหตนสรางฐานอ�านาจใหมนอกเหนอเครอขายอปถมภ

ของชนชนน�าดงเดม4 โดยอาศยการเสนอชองทางการพฒนาเศรษฐกจและการ

เลอนชนทางสงคมออกสตางจงหวด นกการเมองเหลานมอบสงทชนชนเกดใหม

ปรารถนาจะไดมากทสด นนคอ ความหวง ศกดศร การเลอนชนทางสงคม และโอกาส

ในการก�าหนดชวตตวเอง ดวยการสนองตอบตอความคบแคนและความตองการของ

กลมคนชายขอบทางการเมอง นกการเมองสามารถเปลยนประชาชนหลายลานคน

ใหกลายเปนฐานเสยงทจงรกภกด

เมอไดอ�านาจแลว บรรดาผน�าจากการเลอกตงกเปลยนโฉมหนาไปเปน

“ทรราชจากการเลอกตง”5 อยางรวดเรว ตามตรรกะของระบบอปถมภท “ผชนะ

กนรวบ” คนเหลานเรมใหรางวลผสนบสนน ปกปองผรบการอปถมภ แจกจาย

ทรพยสนทโกงกนมา เออประโยชนตอเครอญาต กดกนกลมผไมสนบสนนตน

และบดขยฝายตรงขาม ทรราชจากการเลอกตงไมเคยสนใจการเจรจาตอรอง การ

ประนประนอม และการมขนตธรรมตอฝายตรงขาม พวกเขามกไมแยแสการ

ตรวจสอบถวงดลและคอยบอนท�าลายหลกนตธรรม เนองจากยงไมแขงแรงเพยงพอ

ทจะก�ากบควบคม “ผ น�าบาอ�านาจ” พวกน สถาบนอนเปราะบางของระบอบ

ประชาธปไตยเกดใหมจงมกไดรบความเสยหายอยางสาหส

จากมมมองของชนชนกลางในเมองหลวง การใชอ�านาจโดยมชอบ การไม

แยแสสนใจหลกนตธรรม การมงท�าลายฝายตรงขาม และการละเมดสทธมนษยชน

ถอเปนภยคกคามอยางหนง6 การสบทอดอ�านาจกนในตระกลและการขาดไร

คณสมบตความสามารถของผแทนราษฎรจากตางจงหวดจงถกชนชนกลางในเมอง

ประณามอยางกราดเกรยววานคอการคอรรปชนอยางสามานย การเลนพรรค

เลนพวก และประชานยม

อยางไรกตาม ใชวาทกนโยบายจะเปน “ประชานยม” ในความหมายของการ

ผองถายเงนออกไปเพอเอาใจฐานเสยง อนทจรงนโยบายดานสงคมและการพฒนา

11

MARC SAXER

บางอยางสะทอนใหเหนการเคลอนยายกรอบกระบวนทศนจากระบบพอปกครองลก

ไปเปนการเพมพลงอ�านาจใหประชาชนจรงๆ มประชาชนจ�านวนไมนอยทเพงไดรบ

ประโยชนจากบรการสาธารณะเปนครงแรก ประชาชนเสยงขางมากจงลงคะแนนให

“ทรราชจากการเลอกตง” กลบมาด�ารงต�าแหนงครงแลวครงเลา

พอเอาชนะ “ทรราชจากการเลอกตง” ทคหาลงคะแนนไมได ชนชนน�าและ

ชนชนกลางในเมองจงสงสมความทอใจและความโกรธเกรยวมากขนเรอยๆ เรองท

นาสงเกตกคอ ในกลมนกกจกรรมดานประชาธปไตยทเคยตอสกบระบอบอ�านาจนยม

ในยคกอนมาอยางโชกโชน ตอนนพวกเขากลบหนไปหาวธการนอกรฐธรรมนญเพอ

โคนลมระบอบประชาธปไตยเสรนยมทตนเองเคยชวยสถาปนามากบมอ7 ชายหญง

ชนชนกลางหลายแสนคนออกมาเดนขบวนตามทองถนน แมบางครงตองปะทะกบ

ต�ารวจ เพอเรยกรองใหศาลและกองทพเขามาแทรกแซงการเมอง8

อยางไรกตาม ถงแมกองทพออกมารฐประหาร ศาลออกมาแทรกแซง

และรฐธรรมนญถกฉกแลวเขยนใหม แต “ทรราชจากการเลอกตง” บางคนกยง

อตสาหกลบมาครองอ�านาจดวยความชวยเหลอของเสยงขางมากทภกด ตราบใด

ทวกฤตการณขนรากฐานของความยตธรรมทางสงคมยงไมไดรบการคลคลาย การ

ตอสเพอครองความเปนใหญเหนอระเบยบการเมองและระเบยบสงคมยอมด�าเนน

ตอไป

เอยน เบรมเมอร (Ian Bremmer) จ�าลองแบบแผนของการเปลยนผานน

ดวย “เสนโคง J” อนโดงดง9 ตามโมเดลน ทนททประเทศหนงๆ เรมเปดกวางในดาน

ระบบการเมอง ความมเสถยรภาพจะถดถอยลงอยางรวดเรว จวบจนกระทงความ

ขดแยงแตกแยกหลกๆ ไดรบการคลคลายดวยการประนประนอมทางสงคมแลว

เทานน ความมเสถยรภาพกจะคอยๆ เพมขนอกครง กลาวอกนยหนงคอ การเปลยนผาน

เปนเสนทางทเตมไปดวยขวากหนามทอาจเกดความยงเหยงไดสารพดอยาง ความ

ทาทายของสงคมในระยะเปลยนผานทกสงคมกคอการบกบนฟนฝาผานชวง

ทรกนดารนอยางรวดเรวและปลอดภยทสดเทาทท�าได

แนนอน บางคนอาจคดวาถาเชนนนกไมจ�าเปนตองเปดกวางระบบการเมอง

เสยเลย ยงในเวลาททกอยางก�าลงยงเหยง พวกเขากจะพยายามวงหนกลบไปหา

ฟากฝงอนปลอดภยของระบอบอ�านาจนยม การรฐประหารอาจเปนทางลดทชวย

อ�านวยใหเกดความมเสถยรภาพในระยะสน ทวาในระยะยาวแลว การถอยหลงแบบน

ไมเคยไดผล การเปลยนแปลงเชงโครงสรางทผลกดนใหเกดการเปลยนผานจะยงคง

12


ลดรอนระบบการเมองและขดขวางการพฒนาตอไป จนกวาสงคมจะตดสนใจเปดกวาง

ระบบการเมองอกครง

ผอานในประเทศไทยอาจรสกสบายใจขนมาบางเมอทราบขอเทจจรงวา

“ความขดแยงแดง-เหลอง” ทท�าใหประเทศแทบเปนอมพาตมาเกอบทศวรรษ มใช

ลกษณะเฉพาะทมแตในประเทศไทยดงทมกเชอกนทวไป อนทจรงประเทศพฒนาแลว

สวนใหญเคยผาน “ยควงวน” กอนทจะปรบระเบยบการเมองใหเขากบความเปนจรง

ใหมทางสงคมไดส�าเรจ10 กระนนกตาม นไมใชเหตผลทควรนงนอนใจ หากไมมการ

แกไขคลคลาย ความขดแยงระยะเปลยนผานอาจลกลามไปอกหลายทศวรรษ แต

การแกไขคลคลายขนสดทายจะเปนเชนไรนนยงไมมความชดเจน การพฒนาทาง

การเมองไมไดเดนตามเสนทางทลขตไวลวงหนา11 แตมนถกก�าหนดจากการตอส

ทางการเมอง12 ระเบยบการเมองทเปนผลลงเอยอาจเปนระบอบประชาธปไตยท

มนคงมากขนหรอกลายเปนระบบอ�านาจนยมกได ทงนยอมขนอยกบผลลพธของ

การตอสนนเอง

หนงสอเลมนสรปรวมผลลพธจากการวเคราะหอยางตอเนองชดหนงb

เกยวกบความขดแยงระยะเปลยนผานในประเทศไทย โดยจะน�าเสนอยทธศาสตร

เพอกาวขามวกฤตการเปลยนผานดวยจดยนของการเพมพลงอ�านาจใหแกประชาชน

ทตอสเพอสงคมทมความเปนธรรมและมความเปนประชาธปไตยอยางแทจรง

2. ระเบยบวธ: สมตของการเปลยนผาน

ความขดแยงในประเทศไทยมหลายมต และด�าเนนไปในระดบตางๆ ท

พวพนกนอยางนอยสระดบ ระดบแรก ในระดบของตวผเลนนน มนเปนการตอส

ชวงชงอ�านาจระหวางเครอขายชนชนน�ากบพนธมตรสองฝายเพอกมอ�านาจทาง

การเมองและเศรษฐกจในประเทศไทย ระดบทสอง ในระดบของการเปลยนแปลง

เชงโครงสราง มนสะทอนถงความซบซอนททวขนอนเปนผลมาจากระบบเศรษฐกจ

ทนนยมทก�าลงพงทะยาน รวมถงความหลากหลายและภาวะขดแยงถาวรของสงคม

มวลชนพหนยม ระดบทสาม ในระดบของการเปลยนแปลงทางสงคม มนสะทอนถงการ

ตอสระหวางฝายทพยายามรกษาสถานภาพเดมกบฝายทแสวงหาการเปลยนแปลง

ระดบสดทาย ในระดบของการเปลยนแปลงเชงคณคา มนคอการปะทะกนระหวาง

วาทกรรมการเมองเชงศลธรรมทมรากเหงาจากจกรวาลวทยาแบบพทธ กบวาทกรรม

การเมองแบบประชาธปไตยทมรากเหงาจากอภปรชญาสมยใหม

13

MARC SAXER

ภาพประกอบ 1.1 สมตแหงการเปลยนแปลง

เพอสรางยทธศาสตรทมประสทธผลตอการสรางประชาธปไตย การวเคราะห

โครงสราง ตวแสดง กลมสงคม และวาทกรรมอยางลกซงเปนสงจ�าเปน กระนนกยง

ไมเพยงพอ สงทขาดไมไดคอความเขาใจอยางเปนองครวมตอผลกระทบซงกนและกน

ระหวางระดบทงสระดบขางตน ตลอดจนระดบทงสระดบนท�างานรวมกนอยางไร

ในการจดรปแบบสนามส�าหรบการตอสเพอสรางประชาธปไตย ยกตวอยางเชน

การพฒนาสงคมและเศรษฐกจก�าลงเปลยนแปลงโครงสรางทเปนแกนแกนของ

สงคม ดงนน โครงสรางแหงโอกาสของตวแสดงกลมตางๆ จงคอยๆ แปรเปลยนไปชาๆ

ในทางกลบกน การกระท�าของปจเจกบคคล พนธมตร และสถาบนตางๆ ยอมก�าหนด

วาการพฒนาเชงโครงสรางจะหนเหไปสเสนทางไหน สวนตวแสดงทงหลายกมได

นยามผลประโยชน ตงเปาหมาย และวางแผนปฏบตการบนการประเมนความจรง

อยางเปนภววสย ทวากระท�าไปบนพนฐานของทศนะอตวสยวา “ก�าลงเกดอะไรขน”

และแนวคดเชงคณคาวา “ควรท�าอะไร” ในทน ประเดนส�าคญคอการท�าความเขาใจ

วาคานยมทางสงคมท�าหนาทเปนตวกรองทก�าหนดวา “อะไรทพดไดและท�าได”

อยางไรบาง การพดและการใชภาษาทเปนผลตามมากเปนพฤตกรรมทางการเมอง

14


ทยอนไปสงอทธพล จดรปแบบ และก�าหนดคานยมทางสงคมอกทหนง กลาวอกนยหนง

คอ การวเคราะหความขดแยงในประเทศไทยอยางครบถวนรอบดานนนตองไมจ�ากด

อยแคขอเทจจรงกบตวเลข แตจ�าเปนตองเขาใจวาตวแสดงทงหลายตความ พดถง

และมปฏกรยาตอขอเทจจรงกบตวเลขเหลานนอยางไร นยงไมตองพดถงการแสวงหา

ยทธศาสตรทเปนไปไดในการแกไขความขดแยงใหลลวง

การวเคราะหตอไปนมเปาหมายเพอส�ารวจดวา ความขดแยงระยะ

เปลยนผานของประเทศไทยด�าเนนไปอยางไรในทงสระดบน อยางไรกตาม ทงหมดน

มไดชชวนใหคดถงแนวคดประวตศาสตรก�าหนด (historical determinism) แบบใด

ทงสน ตรงกนขาม เราพงท�าความเขาใจสมตของการเปลยนผานในฐานะโครงสราง

แหงโอกาสเพอการตอสไปสระเบยบการเมองและระเบยบสงคมใหม

3. บทวเคราะห: ความขดแยงระยะเปลยนผานของประเทศไทย

วกฤตการณยอมกอตวขนเมอสงเกากำาลงจะตาย และสงใหม

ยงไมสามารถถอกำาเนด ในชองวางนจะมอาการวปรต

ผดเพยนมากมายหลากหลายแบบปรากฏออกมา

อนโตนโอ กรมช (Antonio Gramsci)

3.1 ความขดแยงระยะเปลยนผานคออะไร?

ความขดแยงระยะเปลยนผานคออะไรและแกไขไดอยางไร? ความขดแยง

ระยะเปลยนผานอาจเกดขนเมอสงคมเปลยนแปลงอยางรวดเรวโดยไมปรบระบบ

การเมองใหสอดคลองกบความเปนจรงใหมทางสงคมc ในแงหนง ความขดแยงระยะ

เปลยนผานคอความทกขทเกดจากความส�าเรจของตวมนเอง การเตบโตทางเศรษฐกจ

ตอเนองหลายทศวรรษไดสรางระบบเศรษฐกจสมยใหมขนมา ซงไมเพยงแคใหญขน

แตยงซบซอนกวาระบบเศรษฐกจเกษตรกรรมมาก การจดหาโครงสรางพนฐานและ

สนคาและบรการสาธารณะทจ�าเปนตอระบบเศรษฐกจทซบซอนขนาดนตองอาศย

ระบบการเมองทมประสทธภาพสง ระบบการเมองดงเดมถกสรางขนมาเพอยคสมย

ทแตกตางออกไปดวยความจ�าเปนทแตกตางออกไป มนจงตองฝนตวเองจนสดลา

15

MARC SAXER

เพอตอบสนองความตองการของระบบเศรษฐกจทซบซอน ดงนน การเปลยนแปลง

เชงโครงสรางประการแรกทบอนเซาะระเบยบดงเดมกคอความซบซอนทเพมขน

ระบบเศรษฐกจทซบซอนท�าใหสงคมเกดความหลากหลาย13 ระบบเศรษฐกจ

เกษตรกรรมมทางเลอกดานวชาชพคอนขางจ�ากด สวนในระบบเศรษฐกจอตสาหกรรม

ทซบซอนกมวชาชพใหมๆ หลายพนอาชพเกดขน วถชวตทแตกตางสรางโลกทศน

ทแตกตาง อตลกษณทแตกตาง และคณคาทแตกตาง ดงนน ในสงคมพหนยม เสยง

อกทกวนวายของการววาทะจงไมใชสภาวะยกเวน แตเปนคานยมสวนรวมอนแสน

ปกต วฒนธรรมการเมองดงเดมทวนเวยนอยรอบแนวคดความเปนเอกฉนทและ

ความสมานฉนท มองการววาทะเปนความแตกแยก และมองวา “การขาดความเปน

เอกภาพ” คอความเสอมถอย14 ดงนน การเปลยนแปลงเชงโครงสรางประการทสอง

ทเกนขดความสามารถรบมอของระเบยบดงเดมกคอความหลากหลาย

การพฒนาเศรษฐกจและสงคมสรางทงผชนะและผแพ ชนชนกลางใหม

เกดขนตามตางจงหวดและเรยกรองการมสวนรวมอยางเทาเทยมในชวตการเมอง

และสงคม ชนชนกลางรนเกาในเมองหลวงอาจมองขอเรยกรองเหลานเปนภยคกคาม

เชนเดยวกบชนชนน�าดงเดม พวกเขาไมพรอมทจะยอมรบวาพลเมองเหลานมความ

เทาเทยมกบตน15 ผลลพธกคอความขดแยงทางสงคมทยดเยอเพอชวงชงการเปน

ผก�าหนดระเบยบการเมอง นอกเหนอจากความขดแยงทางสงคมระหวางชนชนบน

กบชนชนลางของสงคมแลว ยงมความขดแยงระหวางศนยกลางกบชายขอบดวย

ทามกลางความแตกแยกน ประชาชนตอสกนในเรองการกระจายอ�านาจและทรพยากร

ระหวางรฐบาลกลางกบทองถน ตลอดจนโอกาสและความมงคงระหวางผอาศยอยใน

กรงเทพฯ กบตางจงหวด16 ความขดแยงแตกแยกประการสดทายเกดขนในการชวงชง

การอางความเปนเจาของ “ความจรงหนงเดยว” ในการเมองเรองความจรงนน กลมท

อางตววาสงเสรม “ความจรงหนงเดยว” นนมองวาตวเองมความชอบธรรม สวนกลมอน

ทไมเหนพองกบตน ไมเพยงถกมองวาผดเทานน แตยงไรศลธรรมดวย สบเนองจาก

ดลอ�านาจทเปลยนแปลงไป การพฒนาสงคมและเศรษฐกจมกซ�าเตมความขดแยง

แตกแยกทงสามประการน ดงนน การเปลยนแปลงเชงโครงสรางประการทสามทเกน

ขดความสามารถรบมอของระเบยบดงเดมกคอความขดแยงถาวร

การเปลยนแปลงเชงโครงสรางในดาน “ความซบซอน ความหลากหลาย

และความขดแยง” ตางกมสวนบอนเซาะสงคมเกาทมลกษณะแนวดงและสรางสงคม

ทมลกษณะแนวระนาบมากขนขนมา การเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ วฒนธรรม และ

16


สงคมท�าใหระบบการเมองดงเดมตองฝนตวจนเกนขดความสามารถทจะรบได17

โดยแกนแทแลว ความขดแยงระยะเปลยนผานคอวกฤตการณความ

ชอบธรรมของระเบยบการเมอง สงคม และเศรษฐกจนนเอง ในขณะทแนวคดดงเดม

เกยวกบความชอบธรรม (เชน คณงามความด บารม สมมตเทพ) ก�าลงถกทาทาย

รปแบบสมยใหมอยางการปกครองดวยเสยงขางมากจากการเลอกตงกยงไมไดรบการ

ยอมรบโดยทวกน18 ในขณะเดยวกนความบดเบยวทางเศรษฐกจ การเมอง และสงคม

ซงเปนเรองปกตธรรมดาในหวงเปลยนผานกยงท�าลายความชอบธรรมเชงผลงาน

ของรฐบาลในสายตาประชาชน อยางไรกตาม เพอความมเสถยรภาพทางการเมอง

ระบบการเมองใดๆ กตามจ�าเปนตองสรางความชอบธรรมทงในดานกระบวนการเขาส

อ�านาจและความชอบธรรมเชงผลงานออกมาอยางตอเนอง ดวยเหตผลนเอง ในการ

แกวกฤตความชอบธรรมนน ระเบยบการเมองจ�าเปนตองมการปฏรปในขนรากฐาน

กลาวในเชงการเมองแลว การเปลยนแปลงเชงโครงสรางของความซบซอน

ความหลากหลาย และความขดแยง คอตวแปรทเปลยนเกมทงกระดาน กลไกแบบ

ผกขาดการตดสนใจทสงการจากบนลงลางของระเบยบเกาใชไมไดผลอกตอไป

ในสงคมแนวระนาบ นหมายความวาปญหาภาคปฏบตเรงดวนไมสามารถแกไขได

ดวยเครองมอเกาๆ อาทเชน จะตอบสนองอปสงคดานสนคาและบรการสาธารณะ

ทเพมมากขนอยางไรหากชนชนกลางไมยอมจายภาษ? จะรบมอกบการเรยกรองการ

มสวนรวมมากขนอยางไรหากชนชนน�าดงเดมไมยอมรบวาพลเมองทกคนเทากน?

จะประมวลขอมลจ�านวนมหาศาลทจ�าเปนตอการกระตนเศรษฐกจทซบซอนอยางไร

ในเมอมกลมคนแคหยบมอเดยวทมอ�านาจในการตดสนใจ?

เพอจดการกบปญหาเหลานและความทาทายอนๆ อกจ�านวนมาก “ระบบ

ปฏบตการ” ทางการเมองจ�าเปนตองไดรบการยกระดบ ในเอเชย มระบอบการปกครอง

สมยใหมสองรปแบบทชงดชงเดนกนในการรบมอกบปญหาทาทายมากมายทงดาน

การเมอง สงคม และเศรษฐกจในระยะเปลยนผาน รปแบบแรกคอโมเดลทนนยมทม

รฐอ�านาจนยมเปนหวจกรขบเคลอน รปแบบนสรางความชอบธรรมดานกระบวนการ

เขาสอ�านาจดวยการคดสรรผก�าหนดนโยบายตามผลงานและความสามารถ สวน

ความชอบธรรมเชงผลงานคอการเพมความมงคงใหพลเมองทกคน เนองจากตอง

อาศยผลสมฤทธทางเศรษฐกจอยางสง ระบอบแบบนจงเปราะบางอยางยงตอชอก

ยงกวานน ระบบเศรษฐกจแบบรดเคนทรพยากร (extractive economy) บวกกบรฐ

ทใชอ�านาจโดยมชอบ มกสรางความไมพอใจในหมประชาชนทถกกดกนและไดรบ

17

MARC SAXER

การปฏบตอยางไมเปนธรรม สวนอกรปแบบหนงคอระบบทนนยมประชาธปไตย

รปแบบนมความชอบธรรมของกระบวนการเขาสอ�านาจจากการเลอกตง แตกอาจ

ประสบความไรเสถยรภาพไดเชนกนหากไมสามารถ “ท�าตามสญญา” ในดานผลงาน

ระบอบทงสองรปแบบตางตองเผชญกบความคาดหวงทเพมมากขนจากขอเรยกรอง

เรองธรรมาภบาล มาตรฐานการครองชพ และการมสวนรวมมากขนของพลเมอง

ระบบการเมองทมประสทธภาพเปนสงทจ�าเปนตอการตอบสนองความ

ตองการและอปสงคของระบบเศรษฐกจทซบซอนและสงคมพหนยม เพอประมวล

ขอมลปรมาณมหาศาลทเพมขนตลอดเวลาซงจ�าเปนตอการกระตนระบบเศรษฐกจ

ทซบซอน กระบวนการก�าหนดนโยบายจงตองดงผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวม

ใหมากขน จ�าเปนตองมกลไกพนฐานในการก�าหนดวาใครมคณสมบตเหมาะสมในการ

ตดสนใจ ตองมการวางระบบตรวจสอบและถวงดลเพอคานการใชอ�านาจโดยมชอบ

ไมวาจะเปนระบอบการปกครองแบบคณาธปไตยหรอเสยงขางมากจากการเลอกตง

กตาม มเพยงสถาบนทมประสทธภาพเทานนจงจะสามารถบงคบใชกฎกตกาได

ถาดจากบนทกสถตทผานมาของกลมประเทศพฒนาแลว ดเหมอนชไปในทศทาง

วาระบอบประชาธปไตยมกลไกการแบงสรรอ�านาจ การไกลเกลย และการก�ากบดแล

ทดกวาส�าหรบรบมอกบความทาทายทงหมดขางตน ระบบใดจะครองความเปนใหญ

ในเอเชย สวนหนงคงขนอยกบความสามารถในการสรางเสถยรภาพทางการเมอง

และการเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนองทามกลางวงวนแหงการเปลยนแปลง

อยางไรกตาม สงทเปนไปไดมากกวากคอ สดทายแลวรปแบบของระบอบการปกครอง

ยอมเปนผลลพธของความขดแยงระยะเปลยนผานทงหมดทเกยวของกบระเบยบ

การเมองและสงคม

3.2 อปสรรคในการคลคลายความขดแยงระยะเปลยนผาน

ในการขามพนวกฤตการเปลยนผาน ประเทศไทยจ�าเปนตองปรบระบบ

การเมองใหสอดคลองกบเงอนไขของระบบเศรษฐกจทซบซอนและสงคมทเปน

พหนยม กลาวอกอยางหนงคอ สงคมไทยจ�าเปนตองรอสญญาประชาคมเดมมาเจรจา

ตอรองกนใหม โดยอดมคตแลว การเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมควรกระท�าใน

ลกษณะเปดกวาง มการปรกษาหารอ และมสวนรวม กระนนกตาม ในความเปนจรง

แลวมอปสรรคมากมายทขวางกนมใหมนเกดขน จนกระทงบดนยงมความทาทาย

18


ทงทางการเมอง สงคม อดมการณ และองคกรในหลายๆ เรองทตองจดการเพอแกไข

ความขดแยงระยะเปลยนผานใหลลวงd ประเดนส�าคญทสดคอ ณ แกนกลางของ

ความขดแยงระยะเปลยนผานคอการตอสทางการเมองระหวางสองฝายทสนบสนน

ระเบยบการเมองตางกน มนเปนความขดแยงทางการเมองอยางรนแรงระหวางฝายท

พยายามรกษาสถานภาพเดมไวกบฝายทตองการการเปลยนแปลง ในการตอสน

ความคดดงเดมยงคงใหอ�านาจเชงวาทกรรมแกแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดม

ทงระบบเศรษฐศาสตรการเมองไปจนถงระบบอปถมภเบองหลงฉากหนาเชงสถาบน

ลวนแลวแตเปนไปเพอผลตซ�าสถานภาพเดมใหคงอย ในอกดานหนง การแบงขว

แยกขางแดง-เหลองทถกสรางขนคอยขดขวางการกอตวอยางกวางขวางในสงคม

ของแนวรวมเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย เพอประเมนอยางเปนจรง

ถงโครงสรางของโอกาสทจะมการเปลยนแปลงไปสระบอบประชาธปไตย มนจะม

ประโยชนอยางยงหากพเคราะหลกลงไปถงสาเหตรากเหงาทกอใหเกดโทสะและ

ความหวาดกลวในหมชนชนกลาง

การตอสระหวางฝายทพยายามรกษาสถานภาพเดมกบฝายทตองการการ

เปลยนแปลง

ในบางประเทศ ระบอบประชาธปไตยทมนคงสรางขนโดยชนชนน�าทมปญญา

ซงเลงเหนวามนเปนผลประโยชนทดทสดของตนเองหากคลคลายความขดแยงทาง

สงคมไดดวยการประนประนอมในสงคม นาเสยดายทในประเทศไทยนน ดเหมอน

ชนชนน�าสวนใหญขาดไรปญญาและสายตามองการณไกล ตรงกนขาม ชนชนน�า

บางกลมกลบฝนแนวโนมของการเปลยนแปลงทางสงคมและเศรษฐกจ อกทงพยายาม

หมนกงลอประวตศาสตรถอยหลง กระนนกตาม ดงทการตอสยดเยอยาวนานถง

เจดเดอนเพอโคนลมรฐบาลจากการเลอกตงแสดงใหเหน ดลอ�านาจในตอนนได

เคลอนยายจากชนชนน�าดงเดมไปแลว สงทส�าคญทสดคอ ชนชนน�าดงเดมสญเสย

ความสามารถในการอธบายวา “ก�าลงเกดอะไรขน” และ “ควรท�าอะไร” เมอขาดไร

ความชอบธรรมในระบอบประชาธปไตย ชนชนน�าดงเดมจงรกษาการยดกมอ�านาจ

ไวไดดวยก�าลงบงคบเทานน เรองนาขนกคอ การสญสนความชอบธรรมนยงถก

ตอกย�าใหเดนชดขนดวยความพยายามอนสนหวงทจะฟนระเบยบเกาขนมาดวย

“การศกษาเพอรกชาต” “การปรบทศนคต” การใชกฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ

19

MARC SAXER

ทมบทลงโทษรนแรงเกนกวาเหต และแคมเปญ “คนความสข” อนไรสาระ กจกรรม

เผยแพรอดมการณทลนเกนเชนนคอสญญาณบงบอกอาการใกลสนใจของระบอบ

การปกครองไมวาระบอบใด

คนบางกลมเขาใจดวาประเทศไทยตองการการเปลยนแปลง แตหวนเกรงวา

“ประชาธปไตยไมเหมาะกบสงคมไทย” นกปฏรปฝายปฏกรยาเหลานก�าลงผลกดน

วาระการปฏรปทวาดหวงไวสงยง มตงแตการปฏรปการศกษาไปจนถง “ลางคอรรปชน

ใหสนซาก” และ “ยตประชานยม” อยางไรกตาม ดงทเหนจากความพยายามครงลาสด

ทจะฟนรฐราชการแบบเกาทบรหารงานโดย “เครอขายสถาบนกษตรย”19 ขนมาอกครง

ดเหมอนนกปฏรปฝายปฏกรยาของไทยยงยดมนอยกบมายาคตวา พวกเขาสามารถ

อดฉดการเตบโตทางเศรษฐกจไดดวยสตรส�าเรจเดมๆ โดยไมแตะตองระเบยบดงเดม

กระนนกตาม หากการปฏรประเบยบการเมองและระเบยบสงคมใหทนสมยประสบ

ความลมเหลว สดทายกยอมลงเอยดวยการปลกระบบอปถมภทมการคอรรปชนและ

ความไรประสทธภาพเปนของคกนใหฟนขนมาอกเทานนเอง

ฝายทตองการรอระเบยบการเมองและระเบยบสงคมแบงออกเปนสองคาย

กลมหนงมงเปาไปทการปรบปรงรฐไทยใหทนสมยเพอเพมความสามารถในการ

แขงขนของระบบเศรษฐกจ บางครงนกปฏรปกลมนกถกแปะปายวา “เสรนยมใหม”

แตค�านอาจท�าใหเขาใจไขวเขว จะถกตองกวาถาบอกวาพวกเขามองสงคโปรเปน

แรงบนดาลใจ โมเดลทนนยมทมรฐอ�านาจนยมเปนหวจกรขบเคลอนแบบสงคโปร

มขอแมวา การจะมผลสมฤทธทางเศรษฐกจในระดบสงได ระบบการเมองจ�าเปนตอง

มประสทธภาพ สวนความยนยอมและการมสวนรวมของพลเมองไมใชเรองจ�าเปน

อยางไรกตาม การขาดความชอบธรรมของกระบวนการเขาสอ�านาจเชนนมกน�าไปส

ความไรเสถยรภาพทางการเมองในชวงเวลาสบทอดต�าแหนงผ น�า นอกจากน

ในขณะทระบบทนนยมอ�านาจนยมมกประสบความส�าเรจอยางสงในการกอเกด

การเตบโตแบบรดเคนทรพยากร แตกยงตองพสจนวามนจะสามารถสรางนวตกรรม

ทางการเมองและเศรษฐกจอยางสม�าเสมอซงจ�าเปนตอการแขงขนในระบบเศรษฐกจ

โลกยคสารสนเทศ

สวนปกปฏรปของภาคประชาสงคมมงเปาไปทการสรางระบอบประชาธปไตย

ทแทจรงโดยถอเปนเปาหมายในตวมนเอง กลมนประกอบดวยนกวชาการ องคกร

พฒนาเอกชน รวมทงนกกจกรรมรากหญาและนกศกษา พวกเขาแยกกนท�างาน

อยางกระจดกระจาย ตางคนตางท�า ซงสะทอนภาพของสงคมไทยทมโครงสรางแบบ

20


ไซโล ทงยงแบงแยกเปนฝงเหลอง-แดงอกดวย เปาหมายตามล�าดบความส�าคญของ

พวกเขามตงแตสทธพลเมองไปจนถงความยตธรรมทางสงคมและการปกปอง

สงแวดลอม แตละกลมใหความส�าคญกบการเฝาระวงประเดนหลกประเดนหนง

แตละกลมคอยตอสกบการปฏบตมชอบในประเดนตางๆ (แรงงานขามชาต การ

เปดโปงขอมลความผด การแยงชงทดน การคามนษย ฯลฯ) และความปวยไขของ

สงคม (โรคทเกดจากเพศสมพนธ การคาประเวณ ความเสอมโทรมของสงแวดลอม

ฯลฯ) ถงแมประเทศไทยมวฒนธรรมทางการเมองทจ�ากดเสรภาพอยางเขมงวด

ความตงใจของคนเหลานทจะ “พดความจรงตอผมอ�านาจ” กลบเพมมากขนอยาง

นาสะดดใจในชวงหลายปทผานมา ทงในโลกเสมอนและโลกจรง นกกจกรรมรนใหม

ไดพฒนาการสอสารและการประทวงรปแบบใหมๆ ขน อยางไรกตาม นกกจกรรม

ภาคประชาสงคมจ�านวนมากดเหมอนไมตระหนกถงธรรมชาตพนฐานของการเมอง

นนคอการตอส พวกเขาจงมกตงความหวงไปท “การสรางความตระหนก” และ “สราง

ความเขาใจ” ในขณะทความพยายามปฏรปกมกเดนตามวธการแบบเทคโนแครต

กลาวคอ “วศวกรรมเชงสถาบน” หรอ “การเลอกสรรสถาบนทมอยแลวในโลกมาใช”

มความเชอกนแพรหลายวา “นกการเมองเปนผก�าหนดนโยบาย” ในขณะทบทบาท

ของภาคประชาสงคมคอนงชมอยดานขางเพอตรวจสอบและวพากษวจารณ จงม

ความพยายามนอยเกนไปทจะผลกดนกระบวนการทางการเมองดวยยทธศาสตรและ

การรณรงคทครอบคลมรอบดาน

ประชากรเสยงขางมากสามารถยกระดบอทธพลทางการเมองของตน

ในชวงสบปทผานมา บทเรยนส�าคญหลายประการชวยเปลยนทศนะทางการเมอง

ของประชาชนตางจงหวด ประการแรก นโยบายรฐทตอบสนองตอประชาชนสามารถ

ขบเคลอนการพฒนาได ประการทสอง เจตจ�านงรวมหมของประชาชนหลายแสน

คนบนทองถนนและหลายลานคนทคหาเลอกตงไมอาจถกละเลยได ประการทสาม

ส�าหรบเสยงขางมากในการเลอกตง การดงรฐมาเปนเครองมอเสรมสรางอ�านาจคอ

ยทธศาสตรทมความหวง ประการทส การพงพงผอปถมภมาพรอมกบความเสยง

วาจะถกหกหลง ประการทหา ใครกตามทตองการการเปลยนแปลงไปสระบอบ

ประชาธปไตยจ�าเปนตองสงสมพละก�าลงทางการเมองของตนเองดวยการจดตง

การใหการศกษา และการระดมมวลชน ดวยความหวงและขอเรยกรองทเพมมากขน

ของชนชนกลางเกดใหมและการทชาวบานเรมตระหนกถงอทธพลทางการเมองของ

ตนมากขน จตวญญาณประชาธปไตยจงหลดออกมาจากขวดขงแลว การเปลยนแปลง

21

MARC SAXER

ทางสงคมและเศรษฐกจอยางตอเนองจะยงเรงการเปลยนยายดลอ�านาจโดยรวม

ในอกดานหนง เหตการณเมอเรวๆ นกแสดงใหเหนถงขอจ�ากดของ

ยทธศาสตรทจะผลกดนการเปลยนแปลงดวยการปกครองโดยเสยงขางมาก การ

ปกครองดวยเสยงขางมากโดยไรการควบคมมกกอใหเกดความหวาดกลวและ

การตอตาน ทงอาจกระตนใหเกดปฏกรยาตอบโตอยางรนแรงดวยวธการอ�านาจนยม

จากชนชนน�าทกาวราวและชนชนกลางรนเกา ทงนยงไมตองค�านงถงค�าถามเชง

ยทธวธเกยวกบการผกพนธมตรทางการเมองอกตางหาก

ถาเชนนน ท�าไมชนชนกลางรนเกาในกรงเทพฯ จงพากนเดนขบวนตอตาน

ระบอบประชาธปไตยจากการเลอกตง?e ทผานมามไดเปนเชนนทกครง ในชวง

ทศวรรษ 1990 ชนชนกลางตอสเพอสรางระบอบประชาธปไตยเสรนยม ถงแมชนชนน�า

ด�าเนนเพทบายหลงฉากเพอขดขวางระบอบประชาธปไตยทตอบสนองประชาชน

อยางแทจรงขนาดไหน แต “รฐธรรมนญฉบบประชาชน” พ.ศ. 2540 กไดวางรากฐาน

ระบอบการเมองทเปนเสรนยมมากทสดในประวตศาสตรประเทศไทย20

ทวาหลงจากสถาปนาระบอบประชาธปไตยจากการเลอกตงไดแลว ไมชา

ไมนานชนชนกลางกพบวาตวเองตกอยในสถานะเสยงขางนอยตลอดกาล การผก

พนธมตรเพอชยชนะระหวางนกธรกจนายทนใหญกบชาวตางจงหวดสามารถครอบง�า

การปกครองดวยเสยงขางมาก ละเลยหลกนตธรรม และบอนท�าลายระบบตรวจสอบ

และถวงดล21 การกดขก�าราบฝายตรงขาม สอเสร และภาคประชาสงคม กลายเปน

ภยคกคามตอชนชนกลาง ผปกครองชดใหมน�าพาตรรกะของระบบอปถมภจาก

ตางจงหวดเขามาสเมองหลวง ชนชนกลางเรมหวนเกรงวา “จะถกนกการเมอง

ฉอฉลปลนเอาเงนของเราไปท�าโครงการประชานยมเพอซอเสยงจากคนจนโลภ

มาก” เนองจากพรรคการเมองเกาแกในฟากฝายพวกเขาไมมทางชนะการเลอกตง

ชนชนกลางชาวกรงเทพฯ ผสนหวงจงหนไปหาชนชนน�าดงเดมและพนธมตรใน

กองทพมาโคนลมรฐบาลจากการเลอกตงดวยวธการนอกรฐธรรมนญ

การตอสระหวางชมชนวาทกรรมเชงศลธรรมกบชมชนวาทกรรมประชาธปไตย

ถงแมความขดแยงระยะเปลยนผานของไทยมความคลายคลงหลายประการ

กบวกฤตการเปลยนผานในบรบททางวฒนธรรมอนๆ แตประเทศไทยกมลกษณะ

พเศษเฉพาะจรงๆ ในบางแงมม โดยพนฐานแลว นบตงแตอาณาจกรอยธยาลมสลาย

22


ประเทศไทยไมเคยประสบความทกขรอนจากภาวะแตกสลาย จากการฆาลางเผาพนธ

ชาวยวถงการทงระเบดปรมาณทฮโรชมา จากยคลาอาณานคมถงยคตอสเพอเอกราช

จากสงครามโลกสองครงจนถงสงครามกลางเมอง สงคมสวนใหญเคยประสบความ

พนาศทหลงจากนนไมมอะไรเหมอนเดมอกตอไป ในระดบของภววทยา “ชวโมงนบ

ศนย” (Hour Zero)f คอหมดหมายบงบอกการลมสลายของจกรวาลวทยาชดเกาและ

การก�าเนดของระเบยบใหม ขอเทจจรงทประเทศไทยไมเคยผานภาวะแตกสลายเชน

นมากอนชวยอธบายวาท�าไมจกรวาลวทยาเกาแกดงเดมยงสามารถสบทอดตอมา

ดวยอทธพลแขงกลาดงเชนทเปนอย วาทกรรมทางการเมองทมรากเหงาในจกรวาล

วทยาของพทธศาสนาคอบอเกดส�าคญของอ�านาจทางอดมการณทสนบสนนและค�าจน

สถานภาพเดมเอาไว ในการอวตารครงลาสด วาทกรรมเชงศลธรรมนคอเรองเลาทาง

อภปรชญาทเปนรากเหงาใหแกกระบวนทศนอนรกษนยมเกอบทงหมด

วาทกรรมการเมองเชงศลธรรมมรากเหงามาจากการตความพทธศาสนา

นกายเถรวาทแบบสยามเกยวกบแนวคดของผปกครองทด22 ความชอบธรรมของ

อ�านาจการปกครองเกดมาจากการอางสทธของผปกครองวาตนเองคอรางทรงของ

คณงามความดและบารม นคอเหตผลทจนกระทงทกวนนการอางสทธทางการเมองก

ยงอยในกรอบของความมศลธรรม ระเบยบทดในวาทกรรมเชงศลธรรมไมใชการเมอง

ในความหมายของการแขงขนดานความคดหรอโครงการ แตหมายถงระเบยบสงคมท

หยดนงซงม “คนด” เปนผก�ากบดแล ในระเบยบสงคมเชนน บทบาทของประชาชน

เสยงขางมากกคอการอยอยางพอเพยง กลาวคอ การยอมรบสถานะและบทบาท

ของตนในล�าดบชนทางสงคม

จกรวาลวทยาทหยดนงเชนนก�าลงถกทาทายจากประสบการณชวตของ

คนไทยหลายลานทเกบเกยวประโยชนจากการพฒนาเศรษฐกจ บนพนฐานของ

ประสบการณจากการเลอนชนทางสงคม ชมชนวาทกรรมใหมอาแขนรบแนวคดของ

การก�าหนดชะตากรรมตวเองและสทธตามหลกสากล และเรมเรยกรองการมสวนรวม

อยางเทาเทยมในชวตทางการเมองและสงคม

ทงหมดนแสดงใหเหนวา วกฤตการเปลยนผานมแงมมมากกวาการตอส

ชวงชงอ�านาจ มนเปนการชงดชงเดนกนระหวางโลกทศนสองแบบ การปะทะกน

ระหวางหลกศลธรรมทแตกตางกน การแขงขนวาอะไรคอ “ความจรง” ความขดแยง

ระยะเปลยนผานสนคลอนรากฐานเชงคณคาของสงคม ตงค�าถามเกยวกบอตลกษณ

และกอกวนจารตประเพณดงเดม วกฤตการเปลยนผานคอความขดแยงเกยวกบ

23

MARC SAXER

ค�าถามพนฐานวาประชาชนตองการอยรวมกนอยางไรในสงคมซงมการแบงขว

แยกขาง สรางอารมณความรสกรวม และบางครงกกลายเปนความขดแยงทระเบด

ความรนแรงออกมา

การตอสระหวางผชนะกบผแพในระบบเศรษฐกจการเมองเกดใหม

ในระหวางนน โลกรอบประเทศไทยมไดหยดหมน ความทาทายทาง

เศรษฐกจ สงแวดลอม และสงคมมากมายมหาศาลไดบอนเซาะโมเดลการเตบโต

แบบรดเคนทรพยากรซงเคยขบดนใหประเทศไทยผดโผลขนจากสภาวะลาหลงของ

สงคมเกษตรกรรมและเขาสระบบเศรษฐกจรายไดปานกลางระดบบนทผนวกตวเอง

กบการแบงงานกนท�าในระดบโลกอยางแนบแนน23 นาเสยดายทเมอถงเวลาท

สงคมไทยจ�าเปนตองจดการกบภาระยงใหญในการสรางระเบยบการเมองและระเบยบ

สงคมใหม เครองจกรเศรษฐกจกบงเอญหมดเชอเพลงขบดนพอด

โมเดลการเตบโตแบบรดเคนทรพยากรมกชนเพดานกระจกเขาสกวน

ในระบบเศรษฐกจการเมองแบบขดรด คนจ�านวนนอยขดรดทรพยากรจากคนจ�านวน

มาก24 เนองจากไดรบประโยชนจากการคงอยของสถานภาพเดม ชนชนน�าคณาธปไตย

เหลานจงมแรงจงใจนอยนดทจะอาแขนรบความเปลยนแปลง อยางไรกตาม หาก

ปราศจากการสรางนวตกรรมอยางสม�าเสมอ ระบบเศรษฐกจยอมไมอาจกาวเขาส

การพฒนาในขนถดไปและตองตดกบอยทชนลางสดของหวงโซคณคาระดบโลก

กลาวอกนยหนงคอ เสนทางการพฒนาจ�าเปนตองเปลยนยายจากการขดรดแรงงาน

ราคาถกและทรพยากรธรรมชาตไปสทศทางการเตบโตทขบเคลอนดวยนวตกรรมและ

ผลตภาพ สงทจ�าเปนคอโมเดลการพฒนาใหมทจะชวยใหหนพนจากกบดกประเทศ

รายไดปานกลาง

ทวาฝายทไดรบประโยชนจากระบบเศรษฐกจการเมองในปจจบนยอมตอตาน

การเปลยนแปลงนโยบายขนรากฐานเชนน การเปลยนเสนทางการพฒนาจะเกดขนได

กตองอาศยแนวรวมวงกวางทสนบสนนการเปลยนแปลงเทานน

การตอสระหวางระบบศกดนาอปถมภกบรฐภายใตหลกกฎหมายและเหตผล

หากกาวขามล�าเสนหนงไปแลว การคอรรปชนและการเลนพรรคเลนพวก

24


ทระบาดไปทวสามารถสกดขดขวางการพฒนาทางการเมองและเศรษฐกจอยาง

รายแรง25 ดงนน สญชาตญาณทเชอกนทวไปวา “คอรรปชนคอปญหาใหญทสดของ

ประเทศไทย” กใชวาจะผดทงหมด แตในอกแงหนง สมการหลงผดทวาคอรรปชน

เทากบประชาธปไตยกกลายเปนอปสรรคขดขวางการพฒนาการเมองเชนกน ขออาง

วาประชาธปไตยจากการเลอกตงชวยสงเสรมการคอรรปชนนนเปนความเขาใจผด

ทงในเชงขอเทจจรงและแนวคด26 แตดวยสมการหลงผดเชนนเอง ชนชนน�าดงเดม

จงยกยายแอบอางเอาการตอส กบคอรรปชนไปใชค มครองสถานะและอภสทธ

ของตนไดโดยงาย นคอเหตผลทความสมพนธของผอปถมภและผรบการอปถมภ

กลบถกนยามเปน “วถแบบไทย” ระบบอปถมภกลายเปน “ประชาธปไตยแบบไทยๆ”27

และวฒนธรรมแบบศกดนาราชปถมภจงกลายเปน “ความเปนไทย”28

การตอสกบคอรรปชนใหไดผลมากกวานจ�าตองถอดเปลองอดมการณ

ทหอหมมนไวทงใหหมด โดยแกนแทแลว การคอรรปชนคอการใชอ�านาจโดย

มชอบ กระนนกตาม คอรรปชนเปนอะไรทมากกวาความลมเหลวทางศลธรรม

ของปจเจกบคคล คอรรปชน การเลนพรรคเลนพวก และระบบพวกพอง คอกลไก

การท�างานของระบบอปถมภเบองหลงฉากหนาเชงสถาบน ผอปถมภขบเคลอน

เครอขายดวยการใหรางวลพนธมตร คมครองผรบการอปถมภ เออประโยชนเครอญาต

แจกจายทรพยสนทโกงกนมา กดกนกลมผไมสนบสนนตนออกไป และบดขยฝาย

ตรงขาม ในความเขาใจสมยใหม พฤตกรรมเหลานกคอการคอรรปชน ระบบอปถมภ

และระบบพวกพองนนเอง

ในประเทศไทย ทงในชวงการปกครองระบอบทหารและระบอบพลเรอน

โครงสราง วฒนธรรม และปฏบตการของระบบอปถมภคอกระดกสนหลงของระเบยบ

สงคม ตราบทผ อปถมภสามารถใชอ�านาจโดยมชอบของตนบรหารเครอขายได

การคอรรปชนและการเลนพรรคเลนพวกกระบาดเรอรงตอไป หนทางเดยวทจะ

กาวพนระบบอปถมภทเปนทายาทของระบอบศกดนากคอ การสรางรฐสมยใหมทตง

อยบนสถาบนบนฐานของกฎหมายและเหตผลและไมค�านงถงตวตน29 นหมายความ

วาหนทางเดยวทจะสกดยบยงการคอรรปชนไดอยางมประสทธภาพกคอสรางความ

เปนสมยใหมใหแกระเบยบการเมองและระเบยบสงคม

25

MARC SAXER

การแบงขวแยกขางทถกสรางขน: พนธมตรวาทกรรมเสอแดงกบพนธมตร

วาทกรรมเสอเหลอง

ตลอดชวงทศวรรษทผานมา ขบวนการเสอเหลองขบวนแลวขบวนเลา

ออกมาเดนขบวนตอตานคอรรปชนและการใชอ�านาจโดยมชอบ เรองนาขนกคอ

การแทนทประชาธปไตยจากการเลอกตงดวย “ประชาธปไตยแบบไทยๆ” แบบ

รฐราชการ หมายความวาผ ประทวงก�าลงชวยฟ นระบบอปถมภทก อใหเกด

การคอรรปชนทพวกเขาตองการก�าจดทงนนเอง ความไมเชอมโยงกนระหวาง

ปรากฏการณทางสงคมของการคอรรปชนกบวธการทประชาชนคดและพดถงมนมา

จากไหน?

นชใหเหนวา วาทกรรมคอรรปชนเปนจดเรมตนทดในการรอสรางความ

แบงขวแยกขางระหวางแดงกบเหลอง อะไรคอสงทเกาะเกยวกลมนยมเจากบอดต

คอมมวนสต นกธรกจกบแรงงาน กองทพกบภาคประชาสงคมเขาดวยกนในฝาย

เหลอง และสงทเกาะเกยวนายทนนกธรกจเสรนยมใหม คนจน นกวชาการหวกาวหนา

ต�ารวจ และเจาพอทองถนในฝายแดงคออะไร? แนวรวมอนแปลกประหลาดนสวนหนง

เกดขนจากกลมผอปถมภทพยายามรกษาผลประโยชนเดมของตนไว แตการพจารณา

ในเชงยทธวธเพยงอยางเดยวไมสามารถอธบายความยดหยนของการรวมตวกนทไม

ปกตธรรมดาครงนไดอยางรอบดาน ในแงโครงสรางของโอกาสทมลกษณะชวคราว

เชนน แนวรวมผลประโยชนมกเปราะบางและไมยงยน นคอเหตผลวาท�าไมเราจง

ตองพเคราะหใหลกลงไปวา ความแบงขวแยกขางระหวางแดงกบเหลองถกสรางขน

โดยพนธมตรวาทกรรมทคดงางกนอยางไร

จากทศนคตแบบอนรกษนยม ระเบยบทพวกเขาพยายามอนรกษไวไมม

อะไรผด ดงนนปญหาจงเกดมาจากปจเจกบคคลทบกพรอง ดวยเหตนวาทกรรม

ฝ งเสอเหลองจงอธบายการคอรรปชนวาเปนความลมเหลวทางศลธรรมของ

ปจเจกบคคล30 วาทกรรมการเมองเชงศลธรรมมรากเหงามาจากจกรวาลวทยาของ

พทธศาสนานกายเถรวาท ซงเชอวาความชอบธรรมในการปกครองมาจากศลธรรม

ในตวผปกครอง ในจกรวาลวทยาของพทธศาสนา การขาดศลธรรมในตวผปกครอง

จะน�าความทกขมาสโลก ดงนนวาทกรรมเชงศลธรรมจงมเรองเลาวา วกฤตแหงการ

เปลยนผานเกดมาจาก “ความฉอฉลทางศลธรรมทจะน�าสงคมไปสความเสอมทราม”

ดวยการอธบายวา “ก�าลงเกดอะไรขน” วาทกรรมเชงศลธรรมออกค�าสงเดดขาด

26


ภาพประกอบ 1.2 การแบงขวแยกขางระหวางพนธมตรวาทกรรมเสอเหลองกบ

พนธมตรวาทกรรมเสอแดง

พรอมกนดวยวา “ตองท�าอะไร” นนคอ ดวยการฟนฟศลธรรมเทานน ระเบยบสงคม

ทเปนธรรมจงจะไดรบการกอบกกลบคนมา

หากความชอบธรรมเทากบศลธรรม ถาเชนนนขอกลาวหาวาคอรรปชน

ในฐานะรหสบงบอกความไรศลธรรมยอมเปนอาวธเหมาะทสดในการโคนลมรฐบาล

เนองจากศลธรรมเปนคณสมบตภายในตวบคคล การฟนฟศลธรรมจงหมายถงการ

แทนท “คนเลว” ไรศลธรรม ดวย “คนด” ทมคณธรรมศลธรรมขนสง แนวคดนอธบาย

ไดวาท�าไมผประทวงจงไมมขอเสนอแผนการปฏรปทชดเจน การแทนท “คนเลว”

ดวย “คนด” ศลธรรมจะไดรบการฟนฟและความปวยไขทงหมดของสงคมยอมหาย

เปนปลดทง ทงหมดนอธบายดวยวาท�าไมขบวนการทอางวาตวเองตอสเพอ “รกษา

ประชาธปไตย” จงใหความส�าคญนอยมากกบการเลอกตง ถาศลธรรมสามารถฟนฟ

ไดโดย “แทนทคนเลวดวยคนด” การเลอกตงทมแนวโนมอยางมากวานาจะลงเอย

ดวยการไดรฐบาลชดเดมจงเปนเพยงการตอกย�าสภาวะไรศลธรรมเทานน ดวยเหตน

ค�าขวญในสนามรบของฝายเหลองทใชเกาะเกยวมวลชนหลายแสนคนทเตมไปดวย

ความแตกตางไมเขากนเลยกคอ “ปฏรปกอนเลอกตง!”

ผประทวงบางคนไปไกลกวานนและเรยกรองใหลมลางระบอบประชาธปไตย

27

MARC SAXER

จากการเลอกตงเสยเลย ลทธบชาเสอเหลองนมรากเหงามาจากการตความแบบสยาม

เกยวกบรปแบบการปกครองในอดมคตของพทธศาสนา ซงเชอวาล�าดบชนในสงคม

คอสงทสะทอนถงผลกรรมและความมศลธรรมของปจเจกบคคล ในจกรวาลวทยา

แบบน ระเบยบสงคมทปลอยใหคนไรศลธรรมขนไปอยในสถานะบนสดยอมเปน

ระเบยบทบดเบยวอยางรายแรง ดงนน ทางลดตามตรรกะนกคอตองโยนกลไกท

ดเหมอนเปนเครองน�าพา “คนเลว” ขนสสถานะบนสดทงไป นนกคอการเลอกตง

ตรงสดปลายของพนธมตรวาทกรรมเสอเหลอง มกลมฟาสซสตทเรยกรองให

“ก�าจดขยะมนษยทสรางปญหาใหประเทศไทย” ลทธฟาสซสมเปนปฏกรยาทมก

เกดขนในวงวนแหงการเปลยนแปลง เมอไมสามารถอธบายความปนปวนทเกดจาก

การเปลยนแปลงทางสงคม พวกฟาสซสตกจะโยนความผดใหแพะรบบาป ฟาสซสต

มเปาหมายทจะแกไขความเสอมโทรมของสงคมในจนตนาการของตนดวยการ

เสรมสรางอตลกษณเฉพาะกลม ดวยการสรางมโนทศนตามเชอชาตและศาสนา

วาดวย “ความเปนไทย” ผทคดคานไมเหนดวยจะถกแปะปายวา “ไมใชคนไทย” และ

ถกไลไปอยทอน

หลงการรฐประหาร รฐบาลทหารฉวยใชวาทกรรมการเมองเชงศลธรรมมาอาง

ความชอบธรรมใหการปกครองของตน ดวยการใชมาตรการเฉยบขาดตอความชว

และอาชญากรรม รฐบาลทหารอางวาจะคนความสขใหดวยการฟนฟศลธรรม

การ (ปฏรป) การศกษาเพอสรางความรกชาต การปรบทศนคต และการจ�ากดเสรภาพ

ทางวชาการ ท�าไปโดยอาศยขออางวา “การโตเถยงอาจท�าใหเกดความแตกแยก

ในสงคม” ความพยายามทจะบงคบ “การปรองดอง” ดวยการยดเยยดความสามคค

จอมปลอม เปนสงทขดแยงกบขออางวาตนเองมความเปนกลางทางการเมอง และ

เปดโปงใหเหนวารฐบาลทหารคอสวนหนงของพนธมตรวาทกรรมเสอเหลอง

พนธมตรวาทกรรมเสอแดงเตมไปดวยความแตกตางหลากหลายยงกวา

ดวยความทคนไทยยงหางไกลจากการยอมรบความสมพทธของการอางความจรง

ตามแนวคดโพสตโมเดรน ชมชนนกวชาการเสอแดงจงสนบสนนคานยมสวนรวม

สมยใหม เชน สทธมนษยชนและการปกครองดวยเสยงขางมากจากการเลอกตง

โดยถอเปนความจรงสากล ดวยเหตนเอง ใครกตามทสนบสนนแนวคดตามจารต

ดงเดมจงถกกลาวหาวาอย “ผดขางของประวตศาสตร” ตามแนวคดน เรองเลาของ

ฝายเสอแดงมองวาความอยตธรรมทางศลธรรม เชน “สองมาตรฐาน” คออาการท

แสดงถงความเสอมของ “ระบอบโบราณ” ในขณะทวาทกรรมเสอเหลองมสมมตฐาน

28


วา “ความฉอฉลทางศลธรรมคอตนเหตทท�าใหสงคมเสอมทราม” สวนวาทกรรม

เสอแดงอางวา “ความเสอมทรามของสงคมเปนตนเหตของความฉอฉลทางศลธรรม”

วาทกรรมของกระบวนทศนเสอแดงอางวา เราไมสามารถสกดยบยงการคอรรปชน

ภายในระเบยบการเมองและสงคมเกา เพราะมนเปนแคอาการของระบบทก�าลง

ลมสลาย ดงนน ทางออกกคอตองสรางระบอบประชาธปไตยทแทจรง ซงความ

ชอบธรรมมาจากความยนยอมของผอยใตการปกครอง ดวยหวนเกรงวาขอเรยกรอง

การปฏรปของฝายเสอเหลองเปนแคการอ�าพรางความพยายามทจะท�าลายระบอบ

ประชาธปไตยจากการเลอกตง ค�าขวญในสนามรบของฝายเสอแดงจงเปน “เลอกตง

กอนปฏรป!”

ชมชนวาทกรรมเสอแดงในชนบทยงคงมรากเหงาอยในแนวคดเกยวกบ

อ�านาจและความจรงสากลยคกอนสมยใหม วาทกรรม “การสมคบคดของอ�ามาตย”

ของคนชนบทมงหวงวาความปวยไขของสงคมอยางการคอรรปชนจะไดรบการแกไข

ทนทท “ระบอบศกดนา” พายแพตอระบอบประชาธปไตยทแทจรง อยางไรกตาม

ขอเรยกรองตองการปลดแอกกยงเจอดวยความหวงวาจะไดผน�าทเขมแขงและเมตตา

จดนอาจอธบายการแสดงออกอยางไมคอยสะทกสะทานใสใจของชมชนวาทกรรม

เสอแดงในชนบทตอการคอรรปชนของผน�าฝายตนเอง

“ความหวงวาจะมอศวนขมาขาว” คลายๆ กนกมใหเหนในชมชนวาทกรรม

เสรนยมใหมg ดวยการลดขนาดของรฐทไรประสทธภาพและฉอฉลใหเลกลง

นกเสรนยมใหมหวงวาตลาดจะปลดปลอยศกยภาพของระบบเศรษฐกจไทยออกมา

เตมท

ดงนน ในขณะทพนธมตรวาทกรรมเสอเหลองดเหมอนหยงรากมนคงใน

จกรวาลวทยาของพทธศาสนายคกอนสมยใหม พนธมตรวาทกรรมเสอแดงมความ

ซบซอนกวามาก กระนนกตาม พนธมตรวาทกรรมเสอแดงยนอยบนฐานคดเดยวกน

ในเรองเลาชดเดยวกนวา ระเบยบเกาก�าลงเสอมโทรมและจ�าเปนตองแทนทดวยระบบ

ประชาธปไตยทแทจรง

เนองจากไมมการเลอกตงและการส�ารวจความคดเหนทเชอถอได การ

วเคราะหวาทกรรมอาจมประโยชนในการประเมนสนามการเมองในวนน ภายหลง

การรฐประหารโดยกองทพเมอวนท 22 พฤษภาคม 2557 ชมชนวาทกรรมสามชมชน

(“เสอแดงคอภยคกคาม” “คอรรปชนเสอแดง” และ “คนกลางไกลเกลย”) สนบสนน

การรฐประหาร ในขณะทชมชนวาทกรรมสองชมชน (“อ�ามาตยสมคบคด” และ

“ประชาธปไตยถอยหลง”) ตอตานรฐบาลทหารh จนถงทกวนน ชมชนวาทกรรมเหลาน

29

MARC SAXER

สวนใหญยงตงมนตามเสนแบงแยกแดง-เหลอง ในเกอบทกกรณผแสดงความคดเหน

น�าเสนอการสนบสนนหรอการวพากษวจารณตอ “ผทเชอเหมอนกนอยแลว” ภายใน

ชมชนวาทกรรมของตนเอง อยางไรกตาม ความขดแยงภายในพนธมตรวาทกรรม

สนบสนนรฐประหารอาจท�าใหรฐบาลทหารรกษาฐานเสยงสนบสนนของตวเองไวได

ยาก เมอความกลววาจะมการปะทะกนดวยความรนแรงคอยๆ จางหายไป ยอมตองม

การสงเสยงตงค�าถามเชงวพากษวจารณวารฐบาลจะใชสถานะของ “อ�านาจเบดเสรจ”

อยางไร ความส�าเรจหรอลมเหลวของชดขอเสนอการปฏรปอาจเหวยงประชาชน

บางกลมใหเปลยนคาย แตเนองจากมความเชอเชงอภปรชญาทหยงรากลก เสนแบง

แดง-เหลองไดพสจนใหเหนแลววามความยดหยนพอสมควรทเดยว นแสดงใหเหน

อกเชนกนถงความส�าคญของความคดและเรองเลาในฐานะบอเกดของอ�านาจทาง

วาทกรรม ตราบทยงไมมการใชความรนแรง ชะตากรรมของรฐบาลทหารอาจตดสนกน

บนสนามวาทกรรมกได

ขอย�าอกครง ย�าอกกครงกคงไมพอวา การแบงขวแยกขางแดง-เหลองเปน

สงทถกสรางขน ตราบใดทการแบงขวแยกขางแดง-เหลองยงกดกรอนความสามารถ

ของสงคมในการจดระเบยบตวเองจนงอยเปลย ตราบนนชนชนน�ากยงสามารถ

ปลกปนชกใยเพอผลประโยชนของตนเองอยร�าไป เพอกาวพนการแบงขวแยกขาง

แดง-เหลอง สงคมไทยจ�าตองหดเรยนรทจะสอสาร “ขามฟาก” โดยมเปาหมายเพอ

สรางเรองเลารวมกน

กลาวโดยสรป สงคมไทยก�าลงประสบความเจบปวดททวมากขนเรอยๆ

ซงเกดจากความส�าเรจของตวเอง ระยะเวลาสามสบปของการเตบโตทางเศรษฐกจ

ไดสรางระบบเศรษฐกจทนนยมทซบซอนขนมา สงคมไทยทกวนนมความเปน

พหนยมยงกวายคไหนๆ ทงในแงวถชวต คณคา อตลกษณ และความสนใจ แรงขบดน

เชงโครงสราง ทงความซบซอน ความหลากหลาย และความขดแยงถาวร ก�าลง

บอนเซาะรากฐานเชงคณคาตามจารตดงเดมและสรางความตงเครยดใหระบบ

การเมองจนเกนขดความสามารถทจะรบได ถงแมมความพยายามทกอยางทจะธ�ารง

รกษาสถานภาพเดมไว แตระเบยบสงคมและระเบยบการเมองเกากจะพงทลายลงใน

ทสด กระนนกตาม ระเบยบการเมองใหมยอมไมอบตขนโดยอตโนมต แตจ�าเปนตอง

ตอสใหไดมาอยางยากล�าบากดวยวธการไมใชความรนแรง ตราบทระเบยบการเมอง

ไมปรบตวใหตอบสนองความตองการของระบบเศรษฐกจทซบซอนและสงคมทเปน

พหนยม ความขดแยงระยะเปลยนผานกจะด�ารงอยตอไป เพอแกไขคลคลายความ

ขดแยงระยะเปลยนผาน สงคมไทยจ�าเปนตองตกลงกนเพอสรางสญญาประชาคมใหม

30


หมายเหต

a Saxer, Marc. “The Middle Classes in the Vertigo of Change.” Social Europe Journal. 20.8.2014. http://www.social-europe.eu/2014/08/vertigo-of-change/.b ในแงของความครอบคลม มนเปนไปไมไดทจะแจกแจงขออางเหตผลทงหมดอยางเตมทในทน

ส�าหรบการอานเพมเตมนน โปรดดบทวเคราะหทระบไวในหวขออางองดานลางc Saxer, Marc. “In the Vertigo of Change: How to Resolve the Political Crisis” Friedrich-Ebert-

Stiftung, Bangkok/Berlin, 2011. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/thailand/08259.pdf.d Saxer, Marc. “How Can Thailand Overcome Its Transformation Crisis?: A Strategy for

Democratic Change.” Friedrich-Ebert-Stiftung, Bangkok/Berlin, 2012. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/thailand/09496-20121217.pdf.

e Saxer, Marc. “Middle Class Rage Threatens Democracy.” New Mandala. 21.1.2014. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2014/01/21/middle-class-rage-threatens-democracy/.

f Hour Zero ค�านมาจากภาษาเยอรมนคอ Stunde Null เดมทเปนศพททางการทหารหมายถง จดเรมตนของปฏบตการหรอเหตการณ ในทางประวตศาสตร ค�านยงมความหมายถงการยอมแพของรฐบาลนาซ เมอวนท 8 พฤษภาคม 1945 ซงถอเปนจดสนสดของสงครามโลกครงทสอง - ผแปล

g Saxer, Marc. “A Democratic Anti-Corruption Discourse for Thailand.” New Mandala. 17.5.2014. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2014/05/17/a-democratic-anti-corruption-discourse-for-thailand/.

h Saxer, Marc. “Siamese Dreams in the Time of the Junta.” New Mandala. 3.7.2014. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2014/07/03/siamese-dreams-in-the-time-of-the-junta/.

อางอง 1 Huntington, Samuel P. The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth Century.

University of Oklahoma Press, 1991.2 Walker, Andrew. Thailand’s Political Peasants: Power in the Modern Rural Economy. Madison,

Wisconsin: University of Wisconsin Press, 2012.3 Mishra, Pankaj. From the Ruins of Empire: The Revolt against the West and the Remaking

of Asia. Picador, 2013.4 Winichakul, Thongchai. “The Last Gasp of Royalist Democracy.” Fieldsights - Hot Spots,

Cultural Anthropology Online. 23.9.2014. http://www.culanth.org/fieldsights/570-thai-royalist-democracy-from-nineteen-eighty-four-to-the-great-dictator.

5 Kurlantzick, Joshua. Democracy in Retreat: The Revolt of the Middle Class and the Worldwide Decline of Representative Government. Yale University Press, 2013.

6 Phatharathananunth, Somchai. Civil Society and Democratization: Social Movements in Northeast Thailand. Denmark: NIAS, 2006.

31

MARC SAXER

7 Phatharathananunth, Somchai. “Civil Society against Democracy.” Fieldsights - Hot Spots, Cultural Anthropology Online. 23.9.2014. http://www.culanth.org/fieldsights/575-civil-society-against-democracy.

8 Chambers, Paul and Aurel Croissant. Democracy under Stress: Civil-Military Relations in South and Southeast Asia. ISIS and Friedrich-Ebert-Stiftung, 2010. http://www.fes-asia.org/media/publication/2010_Demcracy%20under%20Stress_ISIS.pdf.

9 Bremmer, Ian. The J Curve: A New Way to Understand Why Nations Rise and Fall. New York: Simon & Schuster, 2006.

10 Blom, Philipp. The Vertigo Years: Europe, 1900-1914. Basic Books, 2010.11 Carothers, Thomas. “The End of the Transition Paradigm.” Journal of Democracy.

Vol. 13, No. 1, 2002, pp. 5-21; Dauderstädt, Michael and Arne Schildberg (eds.). Dead Ends of Transition: Rentier Economies and Protectorates. Frankfurt am Main: Campus, 2006.

12 Mouffe, Chantal. On the Political. London: Routledge, 2005.13 Inglehart, Ronald and Christian Welzel. Modernization, Cultural Change and Democracy:

The Human Development Sequence. New York: Cambridge University Press, 2005. 14 Rosanvallon, Pierre. Democratic Legitimacy: Impartiality, Reflexivity, Proximity. Arthur

Goldhammer (trans.). Princeton, NJ: Princeton University Press, 2011.15 Mills, Mary Beth. “Questioning Thailand’s Rural-Urban Divide.” Fieldsights - Hot Spots,

Cultural Anthropology Online. 23.9.2014. http://www.culanth.org/fieldsights/571-questioning-thailand-s-rural-urban-divide; Elinoff, Eli. “Like Everyone Else.” Fieldsights - Hot Spots, Cultural Anthropology Online. 23.9.2014. http://www.culanth.org/fieldsights/572-like-everyone-else.

16 Laothamatas, Anek. “A Tale of Two Democracies: Conflicting Perceptions of Elections and Democracy in Thailand.” In The Politics of Elections in Southeast Asia. R. H. Taylor (ed.). Cambridge University Press, 1996.

17 Askew, Marc (ed.). Legitimacy Crisis in Thailand. King Prajadhipok’s Institute Yearbook No. 5. Chiang Mai: Silkworm Books, 2010.

18 Dressel, Björn. “When Notions of Legitimacy Conflict: The Case of Thailand.” Politics and Policy. Vol. 38, No. 3, 2010, pp. 445-469.

19 McCargo, Duncan. “Network Monarchy and Legitimacy Crises in Thailand.” The Pacific Review. Vol. 18, No. 4, 2005, pp. 499-519.

20 Tamada, Yoshifumi. Myths and Realities: The Democratization of Thai Politics. Trans Pacific Press, 2008.

21 พชญ พงษสวสด. “เสนทางประชาธปไตยและการปรบตวของรฐไทยในระบอบทกษณ.” ฟาเดยวกน. ปท 2, ฉบบท 1, 2547, น. 64-91.

22 Aphornsuvan, Thanet. “Buddhist Cosmology and the Genesis of Thai Political Discourse.” In Religion and Democracy in Thailand. Imtiyaz Yusuf and Canan Atilgan (eds.). Bangkok: Konrad-Adenauer-Stiftung, 2008.

32


23 Phongpaichit, Pasuk and Chris Baker. Thailand: Economy and Politics. Oxford University Press, 2002.

24 Acemoglu, Daron, James A. Robinson and Dan Woren. Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty, Vol. 4. New York: Crown Business, 2012.

25 Sindzingre, Alice N. and Christian Milelli. “The Uncertain Relationship between Corruption and Growth in Developing Countries: Threshold Effects and State Effectiveness.” University of Paris West Nanterre la Défense, EconomiX Working Papers, 2010, p. 10.

26 Sung, Hung-En. “Democracy and Political Corruption: A Cross-National Comparison”. Crime, Law & Social Change. Vol. 41, No. 2, 2004, pp. 179-194; Johnston, Michael. Corruption, Contention and Reform: The Power of Deep Democratization. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.

27 Hewison, Kevin and Kengkij Kitirianglarp. “‘Thai-Style Democracy’: The Royalist Struggle for Thailand’s Politics.” In Saying the Unsayable: Monarchy and Democracy in Thailand. Soren Ivarsson and Lotte Isager (eds.). Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies Press, 2010, pp. 179-202; Hewison, Kevin. ‘‘Crafting Thailand’s New Social Contract.’’ The Pacific Review. Vol. 17, No. 4, 2004, pp. 503-522.

28 Connors, Michael Kelly. Democracy and National Identity in Thailand. Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies Press, 2007. originally published by Routledge, 2003.

29 Weber, Max. Parlament und Regierung im neugeordneten Deutschland: Zur politischen Kritik des Beamtentums und Parteiwesens. München: Duncker and Humblot, 1918.

30 Satha-Anand, Suwanna. “Reconstructing Karma and Moral Justice in Thai Buddhism.” In Inter-Regional Philosophical Dialogues: Democracy and Social Justice in Asia and the Arab World. Inwon Choue, Samuel Lee and Pierre Sané (eds.). Korean National Commission for UNESCO, 2006.

34


Chapter

2ในวงวนแหงการเปลยนแปลง:

เราจะคลคลายวกฤตการเมองไดอยางไร•

I n the ver t i go o f change : How to reso l ve the po l i t i ca l

c r i s i s

ภม น�าวล แปล

•พมพครงแรก: FES. มถนายน 2554.

• ผลพวงหลงจากวกฤตเศรษฐกจเอเชยคอสญญาประชาคมของไทยถกยกเลก

ในชวงหนง ดเหมอนสงคมไทยจะตกลงสญญาประชาคมใหมไดอกครงภายใต

“ทกษโณมกส” แตแลวแนวรวมวงกวางนกมอนตองพงทลายลงเนองจาก

ความขดแยงภายใน นบแตนนมาประเทศไทยกแบงออกเปนสองกลม ซง

ตางเปนปฏปกษและขบเคยวกนเพอสถาปนาล�าดบชนทางการเมองและ

ทางสงคมใหม

• นบตงแตเกดภาวะชะงกงนดงกลาว ทงสองฝายตางตระหนกมากขนวาพวก

ตนไมอาจชนะไดโดยล�าพง การเลอกตงคอหนาตางแหงโอกาสในการหา

ขอตกลงรวมกน อยางไรกด “การตอรองครงใหญ” เพอคลคลายความ

ขดแยงจ�าเปนตองใหตวแสดงหลกทงหมดมสวนรวม ดงนนความขดแยง

รอบใหมอาจกอประโยชนแกผเลนบางรายในสนามการเมองแหงน

• วกฤตครงนเกดขนในระดบทลกยงกวาความขดแยงทางการเมอง การ

พฒนาทางสงคมและเศรษฐกจกอใหเกดผลในทางตรงกนขาม นนคอท�าให

ระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมของไทยหมดสนความชอบธรรม

เนองจากระบบการเมองถกกดดนมากเกนไป ตลอดจนความคด คณคา

อตลกษณ และวาทกรรมตางๆ ทเปนรากฐานของระเบยบดงกลาวกถก

บอนท�าลายลงดวย ประเทศไทยจะกาวขามวกฤตฝงลกครงนไดกดวยการ

ปรบเปลยนระเบยบของประเทศใหสอดคลองกบสงคมทนบวนจะซบซอน

และเปนพหนยมขนเรอยๆ

• ดวยเหตทแกนกลางความขดแยงทางการเมองครงนคอวกฤตความ

ชอบธรรมของระเบยบแนวดง ความชอบธรรมจงมอาจถกฟนคนมาไดหาก

ชนชนน�าบงคบใหสงคมแกปญหาตามแนวทางของตน ดงนนทางออกคอการ

เจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคมใหม ผานกระบวนการแบบมสวนรวม

ถวนหนา มความเสมอภาคกน และอยบนฐานของกฎกตกา

36


1. บทน�า

การเลอกตงเปดหนาตางแหงโอกาสในการหาขอตกลงรวมกนใหแกชนชนน�า

สองกลมทก�าลงขบเคยวกน อยางไรกด รากเหงาของความขดแยงทางการเมองนน

ไปไกลเกนกวาความลมเหลวของปจเจกบคคลหรอสถาบน เพอทจะส�ารวจหาวธ

คลคลายความขดแยง เราจ�าเปนตองมองลงไปยงวกฤตความชอบธรรมของระเบยบ

ทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมทซอนอยขางใต บทความนเสนอวา ระบบ

การเมองแบบรวมศนยและมลกษณะกงเผดจการอ�านาจนยม ล�าดบชนทางสงคม

แนวดง และวฒนธรรมการเมองแบบหนงเดยว ไมสามารถจดการกบความขดแยง

ของเศรษฐกจไทยและสงคมไทยทมลกษณะซบซอน เปนพหนยม และด�าเนนไปอยาง

ตอเนองยาวนาน

ดวยเหตน หนทางเดยวทจะคลคลายวกฤตฝงลกของประเทศไทยจงมเพยง

การปรบเปลยนระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรม ใหสอดคลองกบ

ความตองการของสงคมทก�าลงเดนหนาเขาสยคสมยใหมอยางรวดเรว ประเทศไทย

จะบงเกดสนตภาพกตอเมอระบบการเมองสามารถพฒนากลไกจดการเศรษฐกจ

ทสลบซบซอนและไกลเกลยความขดแยงทมอยตลอดเวลาและเปนเรองปกตของ

สงคมพหนยมไดอยางทรงประสทธผล การจดรปแบบของการปรบเปลยนระเบยบทาง

การเมอง สงคม และวฒนธรรม มความส�าคญพอๆ กบการจดตงโครงสรางเชงสถาบน

ทเปนผลพวงจากกระบวนการดงกลาว สญญาประชาคมใหมหาใชสงทบงคบใชมาจาก

เบองบนไม ทวาจ�าเปนตองมาจากกระบวนการเจรจาตอรองแบบมสวนรวมถวนหนา

และอยบนฐานของกฎกตกา

2. ความขดแยงทางการเมอง:

การตอสเพอก�าหนดล�าดบชนทางการเมองและสงคมใหม

การพฒนาทางการเมองของราชอาณาจกรไทยหาไดขนอยกบผลเลอกตง

ครงนเพยงอยางเดยวไม การเลอกตงกลบเปนจดพลกผนอกจดหนงในความขดแยง

ทางการเมองทท�าใหประเทศไทยเปนอมพาตไปนานหลายป บทความนจะไมอธบาย

ความขดแยงทางการเมองครงนในเชงลก นกวชาการหลายคนทปราดเปรองกวา

ผเขยนเคยน�าเสนออยางแหลมคมไวแลวในโอกาสตางๆ อยางไรกด ผเขยนจะ

37

MARC SAXER

พยายามชประเดนส�าคญบางประการวาดวยธรรมชาตและลกษณะของความขดแยง

ทางการเมองของไทย เพอปพนแนวทางการวเคราะหและพฒนาไปสขอเสนอของ

ผเขยน

สญญาประชาคมฉบบดงเดมเสอมสภาพ

การยอนทวนอดตพอสงเขปจะชวยท�าใหเราเขาใจสถานการณปจจบน

ไดดขน วกฤตเศรษฐกจเอเชยท�าใหความหวงอนทะเยอทะยานเกยวกบการพฒนา

เศรษฐกจและการสรางประชาธปไตยใหเขมแขงของหลายคนตองพงทลายลง

ธนาคารและบรษทหลายสบแหงลมละลาย การวางงานและความยากจนระบาดไปทว

ชนชนน�าทางธรกจในประเทศซงเกอบสญพนธ ถกจ�ากดบทบาทเปนแคผ ชม

ขางสนามจากนโยบายปฏรปเศรษฐกจแบบเสรนยมใหมซงรฐบาลชวน หลกภย

ประกาศใชภายใตค�าแนะน�าของกองทนการเงนระหวางประเทศ หลงจากประเมน

สถานการณแลว บรรดาผน�าธรกจยกษใหญมองเหนวาการเขายดครองอ�านาจรฐ

เปนหนทางเดยวทจะชวยใหพวกตนอยรอดตอไปไดอยางแทจรง1 แนนอนวานมใช

ความขดแยงทางอดมการณ แตนาขนตรงทมนเปนการด�าเนนนโยบายเสรนยมใหม

อยางตอเนอง จนทายทสดกสรางความแตกแยกในกลมชนชนน�าทางเศรษฐกจ

ดวยกนเอง ถาจะพดใหถก มนคอแนวรวมระหวาง “กลมทนเกาของไทย” กบ

“กลมทนใหมของไทย” เพอเอาตวรอดจากการโจมตของทนนยมโลก ธรกจภายใน

ประเทศตองการรฐบาลทสามารถปกปองตนจากคแขงนานาชาตซงมก�าลงเหนอกวา

ไดนานพอ จนกวาบรษทในประเทศจะสามารถปรบโครงสรางธรกจและฟ นฟ

ขดความสามารถในการแขงขนกบนานาชาตไดอกครง

สงคมหอมลอมทกษณชวขณะหนง

ทามกลางวกฤตเศรษฐกจซงสงผลกระทบดานลบตอสงคม รฐบาล

โดยคนรวย-เพอคนรวยจะบรหารประเทศไดส�าเรจกตอเมอใหความชวยเหลอและ

ความคมครองแกคนยากจนเทานน การทเหลาคนยากจนสนบสนนอภมหาเศรษฐ

อยางทกษณอยางมนคงมาจนถงทกวนนกเนองมาจากนโยบายเชงสงคมเหลานน

ทกษณตงตนเปนผ อปถมภรายใหมของคนสวนใหญในประเทศซงอย ตามแนว

38


ชายขอบทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม นอกจากนนรฐบาลทกษณ

สมยแรกยงพยายามตอบสนองความวตกกงวลเชงสงคม-วฒนธรรมของกลมชนชนน�า

อนรกษนยมและชนชนกลางอกดวย ดวยเหตน “ทกษโณมกส” จงถอก�าเนดขน

สตรส�าเรจดงกลาวท�าใหกลมพนธมตรเศรษฐผมงคง ซงมอภมหาเศรษฐอยาง ทกษณ

ชนวตร เปนผน�า ชนะการเลอกตงเสรทกครงนบตงแต พ.ศ. 2544 แมวาฝายตรงขาม

จะพยายามใชอ�านาจทกวถทางเพอท�าลายเสนหดงดดของมนกตาม

แนวรวมวงกวางตองพงทลายลงจากความขดแยงภายใน

แนวรวมวงกวางมอาจด�ารงอยไดนานนก การแยกตวออกครงแรกเกดขน

จากนโยบายแปรรปรฐวสาหกจและนโยบายการคาระหวางประเทศ กลมองคกร

พฒนาเอกชนหวกาวหนาและสหภาพแรงงานรฐวสาหกจออกมาตอตานนโยบาย

เสรนยมใหมของพรรคไทยรกไทยอยางรนแรง ในขณะททกษณและเหลาเศรษฐ

ไดประโยชนจากขอตกลงการคาเสรในภาคธรกจทมการแขงขนสง “กลมทนเกา”

กลบเหนวาผลประโยชนของพวกตนโดนการแขงขนระหวางประเทศเขาคกคาม สวน

ชนชนกลางอนรกษนยมกนกรงเกยจนโยบายประชานยมทใชงบประมาณซงมาจาก

เงนภาษของพวกตน และด�าเนนการโดยอภมหาเศรษฐผขายอาณาจกรทางธรกจ

ของตนโดยไมเสยภาษใหรฐสกแดงเดยว หากมองจากมมนจะอธบายไดอยางเดยว

วาพรรคไทยรกไทยชนะเลอกตงเพราะ “นโยบายประชานยมทหลอกคนยากจน

ไรการศกษา บวกกบการซอเสยงของนกการเมองชนบทผฉอฉล”2 การทคนในเมอง

ดถกคนชนบทเชนนโดยเนอแทแลวกคอแหลงเพาะพนธ “การเมองใหม” ซง

ชนชนกลางอนรกษนยมปรารถนาจะน�ามาระงบยบยงประชาธปไตยจากการเลอกตง

สวนชนชนกลางหวกาวหนากเปนกงวลมากขนเรอยๆ ททกษณพยายามขยาย

ฐานอ�านาจ การทรฐบาลทกษณมแนวโนมจะเปนเผดจการอ�านาจนยมมากขนทกท

สรางความตนตระหนกแกประชาสงคมไทย ดวยกลววารฐธรรมนญประชาธปไตยท

ตอสไดมาอยางยากล�าบากจะเสอมทรามลง อยางไรกตาม มวลชนทออกมาชมนม

ประทวงบนทองถนนนนออกมาเพอตอตานการหาประโยชนเขาตวเองอยางไรยางอาย

ของทกษณมากกวา

พฤตกรรมโอหงของทกษณท�าใหชนชนน�าไมพอใจ แตแนชดวาความ

ขดแยงเกยวกบธรรมเนยมปฏบตมใชสาเหตหลกทแยกชนชนน�าดงเดมออกจาก

39

MARC SAXER

ทกษณ โดยเนอแทแลวทกษณเองกเปนหนงในชนชนน�ากลมนน เพอจะกมอ�านาจ

รฐ ทกษณจงสรางฐานอ�านาจใหม คอแนวรวมระหวางธรกจยกษใหญ ชนชนน�า

ทองถน และประชากรสวนใหญทเปนคนยากจน การตงพนธมตรดงกลาวขนมา

เปนความพยายามทจะจดวางอ�านาจใหมระหวางกลมอ�านาจหลกตางๆ เพอสราง

ระเบยบ สรางความชอบธรรมใหแกอ�านาจ ตลอดจนแจกจายทรพยากร การจดวาง

อ�านาจใหมดงกลาวเปนสงจ�าเปนหลงจากสญญาประชาคมฉบบดงเดมของไทย ทแม

ไมไดมการบนทกเปนลายลกษณอกษรแตกชวยใหประเทศเปนหนงเดยวมาหลาย

ทศวรรษ (ตวอยางเชน กองทพเปนผค�าประกนเสถยรภาพทางการเมอง รฐบาลคอย

ดแลอมชเศรษฐกจ ธรกจขนาดใหญสรางการเตบโตและความเจรญรงเรอง ซงจะสงทอด

ตอไปยงชนชนน�าทองถนตลอดจนประชากรวงกวางผานทางเครอขายอปถมภ)

ไดหมดสภาพลงในชวงวกฤตเศรษฐกจเอเชย และตอมากถกรฐบาลเสรนยมใหมของ

ชวน หลกภย ยกเลก3 ชดเจนวาทกษโณมกสใชการเลอกตงแบบประชาธปไตยสราง

ความชอบธรรมแกอ�านาจของตนและธ�ารงรกษาเสยงสนบสนนจากสาธารณะผาน

นโยบายทางสงคมตางๆ ชนชนน�าในทองถนซงควบคมสภาผแทนราษฎรไดอยางม

ประสทธผล ทงยงมความสามารถในการระดมมวลชน ไดรบรางวลตอบแทนจากการ

สนบสนนรฐบาลดวยการถกผนวกรวมเขาสกระบวนการแจกจายทรพยากรสาธารณะ

แมจะมการตอรองกนระหวางกลมตางๆ ในหมชนชนน�าเพอตอบสนองผลประโยชน

ของพวกตน และแมลกษณะการบรหารปกครองของทกษณจะเปนแบบกงเผดจการ

อ�านาจนยม แตกระนนการปกครองสตรใหมนกท�าใหผ คนทกภาคสวนเขามาม

สวนรวมและทวถงมากกวาสญญาประชาคมชดเกา

การปกครองสตรใหมท�าใหชนชนน�าดงเดมหมดสนความส�าคญไปโดย

สนเชง ในชวขณะหนง ดเหมอนวาทกษโณมกสจะยดกมอ�านาจรฐไดโดยไมตอง

อาศยการสนบสนนจากชนชนน�าดงเดม หรอกระทงสามารถด�าเนนการขดกบ

ผลประโยชนของชนชนน�าดงเดมดวยซ�า ส�าหรบกลม “เจาของประเทศ” ดงเดมแลว

การท�าเชนนไมตางอะไรจากการประกาศสงคราม

ความขดแยงบานปลาย: ประเทศไทยแบงแยกออกเปนแนวรวมเหลองและแดง

ไมนานความขดแยงกยกระดบ น�าไปสการปะทะกนอยางรนแรงบนทองถนน

การเผชญหนากนทางการเมองในชนศาล รฐประหารทรอนแรงทวาเงยบเชยบ

40


ตลอดจนการบดเบอนทางการเมอง เศรษฐกจ และจตวทยาอกมากมาย ชนชนน�า

ทงสองฝายตางพยายามแสวงหาแนวรวมทางสงคมวงกวางเพอสนบสนนฝายตน

ในแนวรวมตอตานทกษณส “เหลอง” ชนชนน�าผฝกใฝเผดจการอ�านาจนยม

ทงทมาจากกล มอภสทธชน ขาราชการ และกองทพ จบมอรวมก�าลงกบกล ม

ประชาสงคม นกวชาการ และสหภาพแรงงาน พวกเขาอางวาตอสเพอหวงธ�ารงรกษา

ประชาธปไตย วาทกรรมของกลมเสอเหลองเนนย�าวาระเบยบทางการเมองและสงคม

ตองสะทอนระเบยบทางศลธรรมแนวดง เชน การทสถานภาพทางสงคมของบคคล

หนงๆ ถกก�าหนด (ลวงหนา) จากคณธรรมของบคคลนน ซงเปนผลของกรรมทสงสม

มาแตชาตปางกอน ระเบยบเชงคณคาเชนนถกทาทายจากการเลอนชนทางสงคมท

นบวนมแตจะมากขนเรอยๆ และการใชการเลอกตงเปน “ทางลด” ในการไตล�าดบชน

ทางสงคมแบบดงเดม ดวยเหตนโทสะของกลมเสอเหลองทมตอประชาธปไตยจาก

การเลอกตงจงไดรบแรงหนนจากความหวาดกลวทวา “คนยากจนผไรการศกษา” จะ

ขายสทธขายเสยงแลวสงนกการเมองผฉอฉลและไรศลธรรมขนเปนผน�าสงสด กลม

พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยจงมองวากลไกทเลอกคนไรศลธรรมขนเปนผน�า

ขดแยงกบระเบยบศลธรรมแนวดง ดงนนจงเรยกรองใหระงบกลไกการเลอกตง แลว

หนมาใชกลไกการสรรหาโดยผทรงอ�านาจซงเปยมลนดวยศลธรรมแทน

สวนแนวรวม “แดง” เปนการรวมตวกนของชนชนน�าทางธรกจ ทหารและ

ต�ารวจบางสวน ชนชนน�าในทองถน และชนชนกลางในทองถน แนวรวมชนชนน�า

กลมนสรางความชอบธรรมดวยการผนวกรวมคนยากจนทงในเมองและในชนบท

ซงมจ�านวนมหาศาลเขาเปนพวก อยางไรกตาม เราตองเขาใจความแตกตางระหวาง

วาทกรรมเสอแดงกบทกษโณมกสในฐานะแผนการทางการเมอง โดยเนอแทแลว

วาทกรรมเสอแดงคอนขางมลกษณะเปนพหนยมและกาวหนา เรยกรองใหม

กระบวนการทางการเมองทประชาชนมสวนรวมและระเบยบทางสงคมทสราง

การมสวนรวมอยางทวถง ในขณะททกษณไมมเจตนาจะแกไขระเบยบแนวดง

แมแตนอย ทวาแคตองการตงตนเปนผอปถมภรายใหมเทานน แตถงกระนน

ทกษโณมกสกสงผลในการสรางการเปลยนแปลงเชงโครงสรางตามมา (แมไมได

ตงใจ) นนคอท�าใหประชาชนสวนใหญของประเทศทอยตามแนวชายขอบเกดการ

ตนตวทางการเมองจนสงผลใหเศรษฐศาสตรการเมองของประเทศไทยเปลยนแปลง

ไปอยางมนยส�าคญ

41

MARC SAXER

ขบวนการประชาชนทงเหลองและแดงทนบวนจะเปนอสระจากผอปถมภ

ทางการเมองของกลมตนมากขนทกท ประสบความส�าเรจในการเปลยนแปลง

เศรษฐศาสตรการเมองของประเทศไทย ไมวาเราจะเรยกวานคอส�านกทางชนชนของ

มวลชนทเตบใหญมากขนเรอยๆ หรอเปนการปลดปลอยพลเมองทแผขยายเปน

วงกวาง แตสงทเกดขนคอประชาชนสวนใหญของประเทศซงเดมเคยอยแคแนว

ชายขอบ กลบมอทธพลทางการเมอง4 จนไมอาจมองขามไดอกตอไป กลาวอก

นยหนงคอ เสยงสนบสนนจากประชาชนสวนใหญของประเทศ หรออยางนอย

การเหนชอบโดยไมสงเสยงคดคาน มใชสงทจะไดมาเปลาๆ อกตอไป บดนแมกระทง

รฐบาลของชนชนน�าทด�าเนนการเพอผลประโยชนของชนชนน�ากยงตองจาย

คาตอบแทนเพอสรางความชอบธรรมของตน ดวยการสรางความมนคงใหแก

ชนชนกลางและการใหความชวยเหลอคนยากจน

วธหลดออกจากภาวะชะงกงน: ขอตกลง? หรอไรซงขอตกลง?

แมการตอสอยางดเดอดจะลวงมาแลวถงหาป กไมมฝายใดไดรบชยชนะ

เดดขาดจากความขดแยงครงน เพราะตวแสดงหลกทงหมดลวนอยในสถานะท

ออนแอลง และความขดแยงกด�าเนนมาถงภาวะชะงกงนโดยแทจรง เมอไมนานมาน

มขอบงชบางประการทสอวาทงสองฝายเรมทบทวนสถานการณของพวกตนกนใหม

ในสถานการณทไรทางออกเชนน อยางนอยการเลอกตงอาจชวยเปด

หนาตางแหงโอกาสใหกล มชนชนน�าทตอส ขบเคยวกนฟนสมพนธไมตรกนได

ทแนชดคอขอตกลงเชนนนตองมาจากผเลนตวจรง มใชตวแทนทเฉดฉายอยในสายตา

ของสาธารณชน อยางไรกด “การตอรองครงใหญ” จะส�าเรจไดจ�าตองเปนขอตกลงท

“ชนะทกฝาย” หากผเลนบางคนถกกดกนออกไป ความขดแยงกจะยงคงด�าเนนตอ

กระทงอาจเกดการยกระดบความขดแยงเพอน�ามาเปนเครองมอเสรมสรางอ�านาจ

ตอรองของตน

กลมตางๆ ในสงคมตอสกนเพอสถาปนาล�าดบชนทางการเมองและสงคมใหม

ปรากฏการณนบงชวาวกฤตซงเหนยวรงประเทศไทยเอาไวฝงตวอยลกกวา

ความขดแยงทางการเมองระหวางชนชนน�ากบไพรพลของแตละฝายทขบเคยวกนอย

42


ในระดบโครงสราง ความขดแยงทางการเมองคอการตอสระหวางขวอ�านาจตางๆ

ในสงคมเพอก�าหนดดลอ�านาจใหม การตอสปลกปล�าเพอสถาปนาล�าดบชนทาง

การเมองและสงคมชดใหมก�าลงด�าเนนอย โดยมการเปลยนแปลงความสมพนธทาง

อ�านาจซงถกขบเคลอนจากการพฒนาทางสงคมและเศรษฐกจเปนฉากหลง ชนชนน�า

ทางเศรษฐกจกลมใหมและชนชนกลางใหมพงพงการอปถมภจากชนชนน�าดงเดม

นอยลงมาก ท�าใหสถานะทางอ�านาจของชนชนน�าดงเดมออนแอลง ดงนน ในการ

คลคลายความขดแยงทางการเมอง ตวแสดงหลกกลมตางๆ จงตองหาดลอ�านาจใหม

ใหส�าเรจใหได

3. วกฤตการเปลยนผาน: ประเทศไทยจ�าเปนตองม

ระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมชดใหม

ความขดแยงทางการเมองเรองดลอ�านาจใหมเกดขนโดยมฉากหลงเปนการ

เปลยนผานในระดบทลกลงไป การพฒนาสงคมและเศรษฐกจท�าลายความชอบธรรม

ของระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมดงเดมของประเทศไทย เนองจาก

ระบบการเมองถกกดดนมากเกนไป ตลอดจนความคด คณคา อตลกษณ และ

วาทกรรมตางๆ ทเปนรากฐานของระเบยบดงกลาวกถกบอนท�าลายลงดวย ดงนน

การสถาปนาล�าดบชนทางการเมองและสงคมชดใหมจงไมอาจคลคลายวกฤตของ

ประเทศไทยได สถานการณในอนาคตนนขนอยกบการหาทางออกใหกบวกฤต

ความชอบธรรมของระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรม เชนเดยวกบอกหลาย

ประเทศทเปนระบบลกผสม ประเทศไทยมภมทศนทางสถาบนประชาธปไตยทผาน

การขดเกลามาอยางประณต ทวาสภาพความเปนจรงทางการเมองสวนใหญยงถก

ก�าหนดจากโครงสรางอ�านาจดงเดมซงซอนอยหลงฉากหนาอนงามงดดงกลาว ขณะท

โครงสรางดงเดมเหลานบอนท�าลายการพฒนาสงคมและเศรษฐกจมากขนทกท กลไก

ทางประชาธปไตยกลบยงไมแขงแกรงพอทจะตอบสนองความคาดหวงทเพมขนของ

สงคม ประเทศไทยก�าลงเผชญสภาวะทระเบยบดงเดมสญเสยความชอบธรรม อกทง

ก�าลงตอสอยางดเดอดเพอเจรจาตอรองสญญาประชาคมกนใหม

43

MARC SAXER

3.1 วกฤตของระเบยบทางการเมองและเศรษฐกจ: ความซบซอนและการ

ปลดปลอยสรางความตงเครยดใหระบบมากเกนไป

ความซบซอนทางเศรษฐกจและสงคมเรยกรองใหบรหารจดการอยางม

ประสทธผลยงขน

ตลอดหลายทศวรรษทผ านมา ประเทศไทยมการพฒนาเศรษฐกจท

โดดเดน สดสวนของการสงออกตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (จดพ) ทสงยง

(รอยละ 72 ในป 2552) บงบอกวาทจรงแลวประเทศไทยกลายเปนสวนหนงของ

การแบงงานกนท�าระดบโลกอยางลกซงทเดยว การพฒนาเศรษฐกจใหทนสมยสงผล

ใหกระบวนการทางเศรษฐกจสลบซบซอนขนหลายเทาตว การพงพงกนและกนและ

ผลประโยชนทแตกตางกนของเศรษฐกจสาขาตางๆ ตลอดจนความขดแยงเรอง

การจดล�าดบความส�าคญและทรพยากร กลายเปนเรองทเกดขนเปนปกต

ความขดแยงถาวรจ�าเปนตองมกลไกการไกลเกลย

การพฒนาเศรษฐกจใหทนสมยเปลยนแปลงชวตการท�างานของคนหลาย

ลานคนจนถงระดบรากฐาน ไมเฉพาะประชาชนในมหานครอยางกรงเทพฯ แตยง

รวมถงเมองศนยกลางการทองเทยวและพนทอตสาหกรรมตางๆ เหลานลวนม

แมแบบ วถชวต และอตลกษณแตกตางหลากหลายกนไป เราไมอาจบรรยายถง

สงคมไทยอยางครอบคลมดวยการแปะปายแบบเดมๆ อยางเชน “อ�ามาตย” (ชนชนสง)

และ “ไพร” (ชนชนลาง) ไดอกตอไป อนทจรงสงคมไทยแตกกระจดกระจายออกเปน

ชนชน กลมอาชพ วฒนธรรมยอย กลมชาตพนธ และชมชนทางศาสนาจ�านวนมาก

สภาพเงอนไขชวตทแตกตางหลากหลายท�าใหผลประโยชนและคานยมของแตละกลม

มความแตกตางกน บางครงถงกบขดแยงกน ระบบการปกครองแบบรวมศนยจดการ

ความซบซอนของเศรษฐกจไดอยางมประสทธภาพนอยลงทกท และผคนกปฏเสธ

วธจดการกบความขดแยงแบบกอนสมยใหม (อาท การปราบปรามผเหนตางทาง

การเมอง หรอการเจรจาตอรองแบบปดลบเฉพาะกลมผมอ�านาจ) มากขนเรอยๆ

กลาวโดยสรปคอระบบปกครองแนวดงและกงเผดจการอ�านาจนยม5 ขาดกลไกท

เหมาะสมในการไกลเกลยความขดแยงถาวรซงเปนสงทมอยโดยทวไปในสงคม

44


พหนยม นอกจากนนยงขาดความสามารถในการเจรจาตอรองเพอหาทางออกท

ตวแสดงจากหลายฝายใหการยอมรบ6

รฐจ�าเปนตองสนองตอบความคาดหวงของประชาชนตอผลงานของรฐทสงขน

ตามหลกแลว ความเจรญรงเรองทเพมมากขนคอสงทาทายการปกครอง

แบบกอนสมยใหมของระบบอปถมภ เพราะเมอทรพยากรขาดแคลน จงตองจ�ากด

การแจกจายทรพยากรเฉพาะในกลมผมอ�านาจวงแคบ ขณะทประชากรสวนใหญ

ซงมจ�านวนมากมายมหาศาลถกละเลย ในสงคมทเศรษฐกจเจรญรงเรอง ระบบ

อปถมภเผชญการทาทายจากสองทาง ไดแก จากผอปถมภรายใหมทเปนชนชนน�า

ทางธรกจรนใหม และจากการกระจายทรพยากรโดยรฐ ปรากฏการณนสามารถ

อธบายการทเหลาคนยากจนใหการสนบสนนแนวรวมเสอแดงอยางแขงแกรงมนคง

ในขณะททกษณน�าเสนอตนเองอยางแยบคายวาเปนผอปถมภรายใหม นโยบาย

“ใหความชวยเหลอเพอใหประชาชนสามารถชวยเหลอตนเอง” ของรฐบาลทกษณ

กชวยตอกย�าวารฐไทยหมายมนปนมอทจะปรบปรงคณภาพชวตของประชากร

สวนใหญตามแนวชายขอบ เรองนชใหเหนความเปลยนแปลงในความคาดหวงของ

ประชาชนตอรฐอยางลกซง นนคอรฐตองตอบสนองความตองการของประชาชน

มากขนและควรเอาจรงเอาจงในการสรางชวตทดใหแกประชาชนถวนทกคน แตการณ

กลบกลายเปนวาขณะทชนชนน�าและชนชนกลางบางสวนยงร�ารวย กระบวนทศนการ

พฒนาของรฐไทยกลบลมเหลวอยางสนเชงในการยกระดบคณภาพชวตของประชากร

สวนใหญ ดงนน เศรษฐศาสตรการเมองแบบกอนสมยใหมจงบอนท�าลายความชอบ

ธรรมเชงผลงานของระเบยบทางการเมองและเศรษฐกจแบบดงเดม

การปลดปลอยพลเมองผลกดนใหผคนคาดหวงกระบวนการทางการเมองสงขน

ความคาดหวงใหมๆ ทมตอผลงานของรฐเปนสวนหนงของการเปลยน

แปลงในความคาดหวงของประชาชนตอกระบวนการทางการเมอง แรกสด ความ

เปลยนแปลงดงกลาวจะก�าหนดนยามใหมใหแกบทบาททางการเมองของประชาชน

รวมถงกระบวนการทางการเมองทงหมดดวย

ถอยแถลงซงกลมเสอแดงประกาศในการสรบวา “ภมใจทเปนไพร” อาจ

45

MARC SAXER

เปนวธอนชาญฉลาดในการขบเคลอนประชาชนผรสกวาตนโดนลดรอนศกดศร แต

วาทกรรมดงกลาวยงสะทอนถงส�านกของกลมคนชายขอบในฐานะชนชนการเมอง

ทเตบใหญขนเรอยๆ ถอยแถลงดงกลาวมสถานะเสมอนการปลดปลอยพลเมอง

ทกคนใหมสทธเทาเทยมกน ดงนนความโกรธแคนทกลมเสอแดงมตอกรณสอง

มาตรฐานจงพงเปาไปยงธรรมเนยมปฏบตของระบบตลาการและระบบขาราชการท

ประพฤตปฏบตตอประชาชนตางสถานะทางสงคมไมเทาเทยมกน ขอเรยกรองของ

กลมผประทวงเสอแดงทวาการเลอกตงเปนหนทางเดยวในการสรางความชอบธรรม

แกอ�านาจ แสดงใหเหนวาคนกลมนสนบสนนหลกการพนฐานของประชาธปไตยจาก

การเลอกตงอยางหลก “หนงคนหนงเสยง”7 ทวาชนชนน�าดงเดมมองวาการยนยนสทธ

ทางการเมองของประชากรสวนใหญเชนนเปนภยคกคามสถานภาพอภสทธชนของ

พวกตน ฉะนนจงตองตอบโตเพอธ�ารงรกษาล�าดบชนทางสงคมแบบดงเดม

ในอกดานหนง แมวากลมเสอเหลองจะยดมนในคณคาดงเดมของสงคม ทวา

ความโกรธแคนทคนกลมนมตอพฤตกรรมคอรรปชนแบบเรอรงของชนชนน�ากสงผล

ใหเกดการเปลยนแปลงเชงคณคาในทางลก กลาวคอ ประชาชนไมยนยอมพรอมใจยก

“ดอกผลจากแผนดน” ใหแกผมอ�านาจอกตอไป ถงแมการทกลมเสอเหลองยนกราน

ใหยดมนในหลกนตธรรมจะมวตถประสงคหลกเพอควบคมกลมเสอแดงซงลกขนมา

ทาทายระเบยบดงเดม แตพฤตการณนกสะทอนความไมพอใจเบองลกทชนชนกลางใน

เมองมตอธนกจการเมอง เราอาจสบสาวรากเหงาของการเมองใหมกลบไปไดถงความ

รสกดถกดแคลนทประชาสงคมมตอชนชนการเมองซงไรความสามารถหรอไมใยดทจะ

ปฏรป8 แมความคดทจะท�าความสะอาดกระบวนการทางการเมองใหปลอดคอรรปชน

และระบบพวกพองโดยระงบยบยงประชาธปไตยจากการเลอกตงจะเปนหนทางทผด

แตมนกแสดงใหเหนวาพลเมองคาดหวงใหผแทนปวงชนซงเคารพเสนแบงระหวาง

ผลประโยชนสาธารณะกบผลประโยชนสวนตนบรหารจดการรฐอยางมประสทธภาพ

ภาคประชาสงคม นกวชาการ และสอทางเลอก ตางตดตามตรวจสอบ

กระบวนการทางการเมองอยางใกลชดและใชอ�านาจควบคมทางสงคมขนพนฐาน

ส�านกพลเมองในฐานะตวแสดงทางการเมองทเพมสงขนน�าไปสขอเรยกรองใหตนม

สวนรวมทางการเมองมากขนในกระบวนการปรกษาหารอและกระบวนการตดสนใจ

นอกจากนนพลเมองผมความมนใจมากขนยงเรยกรองใหผมอ�านาจตองใสใจใน

มมมอง ผลประโยชน และคณคาของพวกตน การตดสนใจของชนชนน�าทสงการจาก

บนลงลางไมเปนทยอมรบมากขนทกท ความตองการจดตงกลไกการปรกษาหารอ

46


ในแนวราบมเพมขนเรอยๆ จนถงขนาดท�าใหระเบยบแนวดงเรมพงทลาย แตกระนน

สงคมไทยกยงคงตองพฒนาวฒนธรรมการถกเถยงภายใตกฎกตกาการสอสารซงเปน

ทยอมรบกนโดยทวไป

วธสรางความชอบธรรมแกอ�านาจในแบบดงเดมและการตดสนใจแบบ

ปดลบเฉพาะในกลมผมอ�านาจวงแคบไมสามารถเตมเตมความคาดหวงทสงขน

เหลานนไดอกตอไป ประชาชนจะไมอดทนตอกระบวนการทางการเมองทบกพรอง

เรอรงอกตอไป การปลดปลอยตนเองเพอความเสมอภาคของพลเมองเขามาทาทาย

ระเบยบแนวดง ความไมสอดคลองกนระหวางความคาดหวงกบสภาพความเปนจรง

สงผลใหระเบยบทางสงคมและการเมองเกดวกฤตความชอบธรรม

3.2 วกฤตของระเบยบทางสงคมและวฒนธรรม: ความคดใหมและความ

หลากหลายบอนท�าลายรากฐานเชงคณคา

ความคดใหมทาทายภมปญญาเกา ทงยงทาทายความคดใหมดวยกนเอง

ความคาดหวงใหมตอบทบาทของรฐและกระบวนการทางการเมองทม

คณภาพเปนสวนหนงของการเปลยนแปลงทางคณคา ความคด และอตลกษณ

ในสงคมไทย คณภาพชวตทดขนสงผลใหขอเรยกรองและเปาหมายรวมถงมมมอง

และทศนคตของผคนเปลยนแปลงไป การทเศรษฐกจไทยผนวกรวมเปนสวนหนง

ของเศรษฐกจโลกลกซงขนและการทชนชนน�าและชนชนกลางมวถชวตแบบ

พลเมองโลกมากขน ผลกดนใหเกดการแพรกระจายความคดใหมๆ ในวงกวาง

ชาวตางชาตเขามาพกอาศยอยในไทยเพมขนอยางตอเนอง ตางคนตางน�าอทธพล

และความคดจากภมหลงทางวฒนธรรมและการเมองทแตกตางหลากหลาย

เขามา อทธพลจากตะวนตกกบเอเชยตะวนออกตางขบเคยวกนเพอแยงชงความสนใจ

จากคนหนมสาว นอกเหนอจากมมมองใหม คณคาใหม และวาทกรรมใหมเหลาน

แนวคดใหมวาดวยความสมพนธระหวางพลเมองกบรฐ รวมทงความชอบธรรม

ของอ�านาจและวถการปกครองทเหมาะสม กถกดงเขาส ประเทศไทยเชนกน

ความคาดหวงเกยวกบวถทางทสงคมพหนยมใชจดการความขดแยงและหาทางออก

กก�าลงเปลยนแปลงไป คานยมดงเดมของไทยอยาง สามคค หรอ สงบ ก�าลง

ถกตงค�าถามวาขดตอหลกเสรภาพในการแสดงออก และหลกการปรกษาหารอ

47

MARC SAXER

และตดสนใจบนวถทางประชาธปไตยหรอไม9 การปลดปลอยพลเมองไมเพยงท�าให

ความชอบธรรมแบบดงเดมเปนทกงขา แตยงเรยกรองใหอ�านาจอธปไตยเปนของ

ปวงชนดวย เปนธรรมดาทสภาพการณเชนนจะกอใหเกดความตงเครยดระหวาง

แนวคดเรองอ�านาจอธปไตยสองแบบทแตกตางกน และทางเดยวทจะคลคลาย

ความตงเครยดดงกลาวไดคอการประนประนอมในระบอบกษตรยภายใตรฐธรรมนญ

เทานน ความคดและคานยมสวนรวมใหมเหลานลวนแตทาทายรากฐานเชงคณคา

ของระเบยบดงเดมทงสน

ความขดแยงเชงคณคาและเชงอดมการณคอเครองบมเพาะโอกาสสความ

ขดแยงครงใหม

อยางไรกตาม ความคาดหวงและทศทางใหมเหลานไมมทางหลอมรวมกน

จนเกดเปนกระบวนทศนใหมทผคนยอมรบโดยทวไป อนทจรงการเผยแพรความคด

ใหม โลกทศนใหม และวาทกรรมใหม ชวยเกอหนนใหเกดชมชนทยดมนในคณคา

ใหม ขบวนการทางสงคม และแผนการทางการเมองมากมาย ค�าอธบายทขดแยงกน

ของกลมเสอเหลองกบกลมเสอแดงในเรองรากเหงาและทางออกของวกฤตครงน

สะทอนถงมมมองทขดแยงกนระหวาง “ระเบยบทด” กบ “ความชอบธรรมของรฐบาล”

มมมองของกลมเสอเหลองทตองการเหนสงคมยดโยงเปนหนงเดยวดวยคานยม

ดงเดมโดนกลมเสอแดงทาทายดวยโครงการปลดปลอยพลเมองซงยอมรบความ

หลากหลายทางอตลกษณ ความคดเหน และคณคา ดงนนกลมหวรนแรงในพนธมตร

ประชาชนเพอประชาธปไตยจงปฏเสธประชาธปไตยแบบรฐสภา และเรยกรองให

มการแตงตงกลมผน�าทมคณธรรมโดยผทรงอ�านาจซงเปยมลนดวยศลธรรมสงสด

นนคอพระมหากษตรย ในทางกลบกน ขบวนการแดงยอมรบวาความขดแยงถาวร

ระหวางผลประโยชนกบคณคาทสวนทางกนยอมเกดขนเปนธรรมดา จงตงเปาทจะ

เสรมความแขงแกรงของกลไกซงสามารถไกลเกลยความขดแยงเหลาน รวมทง

เอออ�านวยใหเกดกระบวนการปรกษาหารอและการตดสนใจบนวถทางประชาธปไตย

ความตงเครยดระหวางคณคากบวสยทศนทแตกตางกนเหลานจงสรางโอกาสทจะเกด

ความขดแยงอยางใหญหลวง

โอกาสทว านจะยงรนแรงขนเมอมการดงสญลกษณประจ�าชาตลงมา

เกยวพนดวย สภาพความเปนอย วถชวต และแมแบบทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว

48


บอยครงมกน�าไปสวกฤตอตลกษณ ทามกลางวงวนน ประชาชนจะยงตองการ

สญลกษณประจ�าชาตและธรรมเนยมประเพณแหงชาตเปนเครองยดเหนยวจตใจ

มากกวาครงใดๆ ดงนนจงไมใชเรองบงเอญเลยทวกฤตการเปลยนผานตางๆ

มแนวโนมวาจะมาตกผลกอยรอบๆ ประเดนเชงสญลกษณ ซงชวยท�าใหประชาชน

เขาใจ (ดวยอารมณความรสก) ถงความขดแยงตางๆ นานาของกระบวนการ

อนซบซอนยงน และโดยสวนใหญกมใชสงทมองเหนไดดวยตาเปลา ดงนนจงไมใช

เรองนาประหลาดใจทผคนตอสในประเดนเชงสญลกษณอยางเชนบทบาทของสถาบน

กษตรยหรอความหมายของชาตดวยอารมณทวมทนและพฤตกรรมกาวราวรนแรง

ความขดแยงทางการเมองซงแบงขวแยกขางสมาชกในครอบครวและมตรสหาย

เปนมากกวาการตอสแยงชงอ�านาจระหวางชนชนน�าทขบเคยวกน แตมนเปนการตอส

ปะทะกนทางวฒนธรรมดวย

วฒนธรรมทางการเมองไมสามารถยอมรบความหลากหลาย

สงททาทายระเบยบดงเดมมไดมเพยงความตงเครยดระหวางความคด

คณคา และอตลกษณทแตกตางกน อนทจรงความหลากหลายโดยตวมนเองกทาทาย

ระเบยบแบบหนงเดยวดวย

แตทงนไมไดหมายความวาประเทศไทยเคยรวมเปนหนงเดยวหรอมลกษณะ

แบบเดยวกนหมดดงวาทกรรม ความสามคค ชนกลมนอยทางชาตพนธ ศาสนา และ

วฒนธรรมซงอยชายขอบ ลวนตอตานอตลกษณตามหลกกฎหมายอยาง “ไทยพทธ”

การลาอาณานคมภายในราชอาณาจกรอยางแขงกราวดดน10 เปนเชอเพลงใหแก

สงครามกลางเมองทยาวนานยดเยอและคราชวตผคนหลายพนคนในจงหวดภาคใต

ซงมประชากรเปนชาวมลายมสลม ทกวนนความไมพอใจทภาคเหนอและภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอมตอกรงเทพฯ กสะทอนใหเหนผานทางขบวนการเสอแดง

มหน�าซ�ากระทงใจกลางประเทศ วถชวตทแตกตางหลากหลายยงกอใหเกดชมชนท

ยดถออตลกษณและคณคาอนหลากหลาย วฒนธรรมยอยตางๆ นานาด�ารงอยรวมกน

ในกรงเทพฯ ความสมพนธทางเพศสภาพเรมเปลยนไป อกทงมการยอมรบและ

เปดเผยอตลกษณทางเพศทแตกตางหลากหลาย ลทธบรโภคนยมและศลธรรมของ

ทนนยมโลกาภวตนสวนทางกบธรรมเนยมประเพณและวถชวตแบบพทธทไดรบการ

ฟนฟในรปแบบใหมและเผยแพรไปทวทงสงคม

49

MARC SAXER

ความแตกตางหลากหลายดงทวามานทาทายวฒนธรรมการเมองของ

ไทย ความคดเรองสงคมจดการตนเองซงมกลไกการเจรจาตอรองหาทางออกจาก

ความขดกนของผลประโยชนทเกดขนแบบถาวร ขดแยงกบรปแบบการตดสนใจ

แบบบนลงลางซงอยคสงคมไทยมาแตดงเดม ความไมลงรอยกน การโตเถยง หรอ

กระทงความขดแยงอยางเปดเผย ลวนเปนสงนารงเกยจส�าหรบอดมคต “เอกภาพ

ในความสมานฉนท” และโดยสวนใหญแลวมกถกน�าไปเชอมโยงกบความเสอมทราม

ของสงคม ในท�านองเดยวกน ความขดแยงทางการเมองดเหมอนจะท�าใหเกด

ความร สกวาเปนชะตากรรมทหลกเลยงมได แมกระทงกล มปญญาชนผเขาใจ

สถานการณดกยงไมวายคดเชนน ทวากลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

กลบท�าตวแหกคอกจากสถานการณละเอยดออนขางตนโดยสนเชงดวยการปฏเสธ

พหนยม จากมมมองของผสนบสนนกลมเสอเหลอง สงคมมไดเปลยนแปลง หากแต

เปนชนชนน�าทางการเมองทศลธรรมบกพรอง ฉะนนแนวทางแกไขวกฤตของกลม

เสอเหลองจงเปนการปลกผคณคาดงเดมเพอท�าใหสงคมกลบมามเอกภาพ การปฏเสธ

อตลกษณใหมและคานยมใหมทแตกตางอยางสดโตงเชนนยงท�าใหเกดความขดแยง

ทางวฒนธรรมซงลกลามเกนกวาความขดแยงทางการเมองเสยอก

ความขดแยงทางวฒนธรรมชใหเหนถงวกฤตซงฝงรากลกอยในวฒนธรรม

ทางการเมอง วฒนธรรมทางการเมองของไทยซงมงธ�ารงรกษาเอกภาพและความ

สมานฉนท โดยรากฐานแลวไมสามารถยอมรบคณคา วถชวต อตลกษณ และ

เรองเลาทแตกตางหลากหลายของสงคมสมยใหมได ดวยเหตนระเบยบทางการเมอง

จงไมสามารถพฒนากลไกทเหมาะสมเพอมารบมอกบความหลากหลาย ในการตอส

ดนรนเพอสงเสรมความเปนเอกภาพ บางครงผมอ�านาจกกระท�าการเกนกวาเหต

และพยายามบงคบใหทกคนประพฤตปฏบตแบบเดยวกนหมดหรอมความคดเหน

เหมอนกนหมด ถงแมคนไทยหลายคนจะยงนยมชมชอบอดมคตเรองเอกภาพและ

ความสมานฉนท แตคนเหลานนกไมไววางใจรฐซงดเหมอนจะปฏเสธอตลกษณ

ของพวกเขา ละทงวถชวตของพวกเขา รวมถงบอกปดคณคาทพวกเขายดถอ หาก

ความหลากหลายคอเงอนไขส�าคญสสงคมแบบหลงสมยใหม ฉะนนจงตองลดทอน

ความชอบธรรมของระเบยบทางการเมองและวฒนธรรมซงคอยธ�ารงรกษาความเปน

เอกภาพหรอความเปนเอกฉนทเสยกอน

50


3.3 บทสรป: การปรบเปลยนระเบยบใหสอดคลองกบระบบการเมองสมยใหม

เปนสงจ�าเปน

เราจะท�าความเขาใจความขดแยงทางการเมองครงนไดตอเมอยอมรบวาม

วกฤตความชอบธรรมของระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมซอนอยลก

ลงไป วกฤตดงกลาวลกลามไปไกลเกนกวาความลมเหลวของปจเจกบคคลหรอ

สถาบน ระบบการปกครองแบบรวมศนย กงเผดจการอ�านาจนยม ล�าดบชนทาง

สงคมแนวดง และวฒนธรรมทางการเมองแบบหนงเดยว ไมสามารถจดการกบ

ความซบซอน ความหลากหลาย และความขดแยงของเศรษฐกจและสงคมไทย

ไดอกตอไป ในขณะเดยวกนพลเมองผไดรบการปลดปลอยกมงมนเรยกรองใหรฐ

ตอบสนองความตองการของประชาชนมากขน ใหมผน�าทางการเมองทมประสทธภาพ

มากขน และใหพวกตนมสทธมเสยงในการออกความเหนในประเดนสาธารณะมากขน

การคลคลายความขดแยงทางการเมองตองใชมากกวาแคการตอรองครงใหญระหวาง

ชนชนน�าของทงสองฝาย เราจะกาวขามวกฤตครงนไดกตอเมอประสบความส�าเรจ

ในการปรบเปลยนระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมใหสอดคลองกบ

ความตองการของสงคมไทยซงก�าลงเปลยนแปลงไปรวดเรวเทานน

4. เราจะจดการกระบวนการเจรจาตอรอง

เพอสรางสญญาประชาคมใหมอยางไร?

สงคมสมยใหมสวนใหญตองผานวกฤตการเปลยนผานทคลายคลงกน

กอนจะพฒนาไปเปนสงคมประชาธปไตยทเจรญรงเรอง11 ดวยเหตน หนทางเดยวทจะ

แกไขวกฤตในประเทศไทยไดกคอการปรบเปลยนระเบยบดงเดมใหเขากบสภาพของ

กรอบโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมซงก�าลงเปลยนแปลงไป

เทานน วกฤตครงนตกรอบความขดแยงทางการเมองในวงทแคบลงมา ซงจะน�าไปส

การเรยกรองใหปรบสมดลล�าดบชนทางสงคมและการเมองเสยใหม

51

MARC SAXER

แนวทางตางๆ ในการเขาใจวกฤตการเปลยนผานของไทย

ไมใชตวแสดงทกตวทเชอวาประเทศไทยจ�าตองเปลยนแปลงดวยการ

ปรบเปลยนใหเขากบสภาพใหมๆ ชนชนน�าผมอ�านาจดงเดมรวมถงไพรพลในกลม

เสอเหลองตางตอสดนรนรกษาระเบยบแนวดง คนเหลานมองวาวกฤตทเกดขน

เปนเพยงการเผชญหนาทางการเมองระหวางแนวรวมของบรรดาตวแสดงซง

ขบเคยวกนไปมา ดงนนทพพนธมตรแบบหลวมๆ จงพรอมตอสเพอขจดภยทาทาย

โดยไมเกยงวธการ

กลมทสองกตงเปาทจะสรางและออกแบบกระบวนการเปลยนผาน แตเหน

ตางกนวาวธการใดมประสทธผลมากทสด เหลา “วศวกรเชงสถาบน” (institutional

engineer) พยายามคลคลายวกฤตดวยการรางรฐธรรมนญฉบบใหม (ซงจะเปน

ฉบบท 20 นบตงแตสนสดการปกครองระบอบสมบรณาญาสทธราชย) และปฏรป

กรอบโครงสรางเชงสถาบน ดวยเหตนจงเกดคณะกรรมการ คณะกรรมาธการ คณะ

อนกรรมการ ตลอดจนรางกฎหมายจ�านวนมหาศาลเพอมงแสวงหารางกฎหมายท

ดทสด สอดคลองกบบรบทของสงคมไทย ไมวาจะเปนกฎหมายเลอกตง กฎหมาย

พรรคการเมอง ฯลฯ แนวทางแบบเทคโนแครตและแบบชนชนน�า (ในบางครง) น

มองขามขอเทจจรงพนฐานทวาระเบยบทางกฎหมายกคอผลลพธทเกดจากการ

ตอสแยงชงอ�านาจเสมอ กลาวงายๆ คอเราไมสามารถออกค�าสงใหมประชาธปไตย

ทแทจรง แตตองตอสอยางยากล�าบากจงจะไดมนมาตางหาก

กลมทสาม หรอกลม “นกเหตผลนยมเชงคณคา” (normative rationalist)

อทศตนใหกบการสานสนทนาและการปรองดอง กลมนประกอบดวยนกเคลอนไหว

ภาคประชาสงคม รฐบรษอาวโส นกวชาการ และสอมวลชน ซงตางตอสอยาง

ไมรจกเหนดเหนอยและเอาตวเขาแลกเพอสทธมนษยชน แตกระนนกมกโดนกดกน

ออกจากเวทในชวงทความขดแยงทางการเมองเตมไปดวยความสบสนอลหมาน

การพยายามสรางความปรองดองไดผลทนายนดในระดบทองถน แตตราบใดทผน�า

ของทงสองฝายเชอวาในทายทสดพวกตนจะก�าชยเหนออกฝาย ขอเสนอเพอสราง

ความปรองดองจะไมมวนประสบผลส�าเรจไดจรง เชนเดยวกบกลมวศวกรเชงสถาบน

กลมนกเหตผลนยมเชงคณคาเชอในความเปนสากลของสทธมนษยชน รวมถงเชอวา

ทกฝายทขดแยงกนมเหตมผลเยยงผมปญญา ทวาบางครงกลมนกมองขามโครงสราง

อ�านาจของระเบยบแนวดงและผลประโยชนสวนตนของตวแสดงแตละตว นอกจากนน

52


การทสงคมแตกออกเปนกลมเลกกลมนอยและแบงขวท�าใหศกยภาพในการจดการ

ปญหาและพลงอ�านาจทางการเมองของภาคประชาสงคมถกบนทอนลง

การเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคมใหมเปนสงจ�าเปนส�าหรบ

ประเทศไทย

วกฤตการเปลยนผานครงนจะคลคลายไดกตอเมอมการปรบเปลยนระเบยบ

ทไปไกลเกนกวาการปฏรปกรอบโครงสรางเชงสถาบน รวมถงตองมการปรบเปลยน

ระเบยบทางสงคมและวฒนธรรมควบคไปดวย ระเบยบใหมตองไมเกดจากค�าสง

ของชนชนน�ากลมเลกเพยงหยบมอเดยว และตองไมบบบงคบใหชนชนน�ายอมรบ

เพราะจะท�าใหเกดการตอตาน (ดวยความรนแรง) ถาบรรดาผมสวนไดสวนเสยหลก

รสกวาตนถกกดกนออกนอกวง ความขดแยงทางการเมองกจะยงยกระดบขน ดงนน

จ�าเปนตองมกระบวนการปรกษาหารอในสงคมอยางกวางขวาง เพอรวมกนก�าหนด

หลกการพนฐานทท�าใหประชาชนอยรวมกนได บรรดาตวแสดงหลกตองตกลงกนได

ในเรองบทบาทของแตละกลมในกระบวนการสรางระเบยบใหม ความชอบธรรมของ

อ�านาจ และการกระจายทรพยากร กลาวอกนยหนงคอประเทศไทยจ�าเปนตองเจรจา

สญญาประชาคมใหม

จะจดกระบวนการปรกษาหารอภายใตความตงเครยดไดอยางไร?

ความยากล�าบากอยทการจดกระบวนการปรกษาหารอทามกลางวกฤต

การเปลยนผาน ความลมเหลวในการรวมมอกนและปจจยทางจตวทยาหลายประการ

เปนสงทขดขวางกระบวนการปรกษาหารอในสงคมอยางกวางขวางเกยวกบรากเหงา

ของวกฤตและวธการคลคลายความขดแยง

• วกฤตการเปลยนผานมกเตมไปดวยสภาพขดแยงทางสงคมหลายประการ

ในความขดแยงทางสงคมอาจเกดสถานการณซงทงสองกลมไมรวมมอกน

แมวาหากรวมมอกนแลวทงคจะไดประโยชนสงสดกตาม ในประเทศไทย

เราสามารถพบปญหาสภาพขดแยงของนกโทษ (prisoner’s dilemma)

เชนนในภาคความมนคง หนวยงานความมนคงและองคกรก�ากบดแล

53

MARC SAXER

สายพลเรอนออกมาใหเหตผลอธบายการทพวกตนไมปฏบตตามคานยม

ประชาธปไตยดวยการชนวไปยงพฤตกรรมแบบเดยวกนของอกฝาย

ในชวงกอนการเลอกตง เหลาปฏปกษของทกษณกตองเผชญสภาพขดแยง

เมอถกอดตนายกรฐมนตรผนขมขอยางโกรธกรว ท�าใหตดสนใจล�าบากวา

ควรจะเขาหาผมโอกาสสงทจะชนะการเลอกตง หรอควรไปเขากลมกบศตร

ของเขาด เรองนแสดงใหเหนวาการตอรองครงใหญซงหลายฝายหวงไว

อาจไมสามารถเกดขนไดจรงเพราะเหลาตวแสดงหลกไมไววางใจกน และ

ความไววางใจนนมกถกท�าลายจากความขดแยงทสงผลกระทบหนกหนวง

และบางครงกอใหเกดความรนแรง ดวยเหตนจงตองเพมกระบวนการปรกษา

หารออยางกวางขวางโดยตองแฝงฝงเขาไปเปนสวนหนงของกระบวนการ

ปรองดองซงอาจชวยฟนฟความไววางใจใหกลบคนมาในฐานะพนฐานของ

ปฏสมพนธระหวางมนษยดวยกน

• ส�าหรบสงคมทใหคณคากบการสรางเอกภาพ ซงเคยชนกบการตดสนใจ

แบบบนลงลาง การปรกษาหารอแบบพหนยมอาจสรางความตนตระหนก

ขนานใหญได ในระเบยบแนวดง หากเกดปญหาขน ผมอ�านาจสงสดจะเปน

ผตดสนใจหาทางออกชนสดทายอยเสมอ ความไววางใจขนพนฐานทวา

พลงเสรในสงคมสามารถหาทางออกทเหมาะสมใหกบสงคมสวนรวมได

คงตองใชเวลาสรางมนขนมา

กระบวนการเจรจาตอรองแบบมสวนรวมถวนหนาและเสมอภาคกน

นบเปนความทาทายส�าหรบวฒนธรรมทางการเมองแบบแนวดงและแบบหนงเดยว

ของไทย ดงนนจงแทบไมน าแปลกใจทกระบวนการปรกษาหารอในสงคม

ถกขดขวางในปจจบน หากตองการจดใหมกระบวนการเจรจาตอรองสญญาประชาคม

ใหม เราจ�าเปนตองใครครวญอปสรรคตางๆ ทผ เขยนกลาวถงขางตนเสยกอน

โดยกระบวนการปรกษาหารอควรด�าเนนการตามหลกการดงตอไปน

ควรเปนกระบวนการปรกษาหารอแบบมสวนรวมถวนหนาและเสมอภาคกน

วกฤตความชอบธรรมของระเบยบแนวดงคอใจกลางของความขดแยง

ทางการเมองไทย ฉะนนจงเปนไปไมไดเลยทจะสรางความชอบธรรมขนใหมหาก

54


ชนชนน�าใชวธตกลงกนแบบปดลบเฉพาะในกลมผมอ�านาจวงแคบ แลวจงคอยน�า

รฐธรรมนญฉบบใหมมาบงคบใชกบสงคม โดยทวไปความคดทนยมน�ามาใชจดการ

กบปญหาการเผชญหนาระหวางคขดแยงเรองความชอบธรรมทางการเมอง คอการ

ใชวถทางรฐสภาในการแกปญหา12 แตกระนนกอาจมผไมยอมรบคณะกรรมาธการ

รฐสภาหรอคณะกรรมาธการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญเอาไดงายๆ โดยใหเหตผลวา

เปนการท�างานกนในวงแคบหรอกระทงเปนพวกชนชนน�า ความทาทายในเรองน

อยทการจดใหมกระบวนการททกฝายมสวนรวมถวนหนาและมความเสมอภาคกน

ซงจะเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยทงหมดสามารถน�าเสนอผลประโยชน คณคา

และมมมองของพวกตน

การปรกษาหารอจ�าเปนตองมกฎกตกา

ในประเทศไทย ความเหนตางถกสยบอยใตวฒนธรรมแบบหนงเดยว ล�าดบชน

ทางสงคมทสงชน และการปราบปรามผเหนตางทางการเมองมาเปนเวลานานแลว

ทกวนนตวแสดงจากทกเฉดสตางรสกวาการแสดงออกแบบเหมารวมทเตมไปดวยการ

เปรยบเทยบอยางแปลกแปรง การกลาวหาจนเกนกวาเหต และการใชถอยค�ารนแรง

ลวนเปนการกระท�าทถกตองเหมาะสม ในบรรยากาศความขดแยงทางการเมองท

รอนระอ ดเหมอนแตละฝายจะนยมวธเจรจาดวยไมแขงมากกวา ในทางกลบกน

บางกลมกไมสามารถยอมรบแมกระทงค�าวพากษวจารณทสมเหตสมผลและรกษา

น�าใจดวยซ�า และทายสดเจาหนาทรฐกลบน�าการลวงละเมดทางวาจามาเปนขออาง

ใหพวกตนปดกนเสรภาพในการแสดงความคดเหน ถงแมจะเหนไดชดวามาตรการ

เหลานถกน�ามาใชเพอปดปากผวพากษวจารณอยางมเหตมผลดวยซ�า ทศทาง

ของกระบวนการปรกษาหารอควรมงไปสสถานการณอดมคตของการแสดงความ

คดเหนตามแนวทางของ เยอรเกน ฮาเบอรมาส (Jürgen Habermas) อกทงควร

มจดมงหมายหลกเพอท�าใหทกฝายเขาใจกน กลาวอกนยหนงคอ ประเทศไทย

จ�าเปนตองปรบปรงวฒนธรรมการถกเถยงเพอใหกลายเปนกฎกตกาการสอสาร

ชดหนงซงสามารถรกษาน�าเสยงและใหความส�าคญกบการตอส ทางการเมอง

ในประเดนทอยตรงหนา ประเทศไทยตองพฒนาวฒนธรรมการถกเถยงซงยอมรบ

ความเหนตางได แตขณะเดยวกนกมงสเปาหมาย เมอระเบยบแนวดงก�าลงพงทลายลง

สงคมตองหาทางทจะสรางการประนประนอมตามแนวราบ ซงใหผลสมฤทธโดยไม

ตองหนไปพงผน�าหนาไหน

55

MARC SAXER

สนใจภาพใหญเปนหลก

กลมวศวกรเชงสถาบนพยายามหาทางคลคลายวกฤตดวยการออกแบบ

กรอบโครงสรางเชงสถาบนทเหมาะสมทสด อยางไรกด กลมดงกลาวควรถอเอา

ประสบการณจากการปฏรปรฐธรรมนญเปนขอเตอนใจมใหประเมนปฏสมพนธของ

การเปลยนแปลงเชงสถาบนตางๆ ในระบบสงคมทซบซอนต�าเกนไป มนเปนไปไมไดท

จะจดใหมกระบวนการปรกษาหารอในสงคมแบบมสวนรวมถวนหนาและเสมอภาคกน

ในทกขอถกเถยงในรายละเอยดปลกยอยของการออกแบบเชงสถาบน กระบวนการ

ปรกษาหารอจงควรมงเนนไปทการถกเถยงในระดบภาพใหญและการถกเถยง

เชงคณคา เพอหาขอตกลงเรองชดวตถประสงคและหลกการส�าหรบการใหทศทาง

ในการออกแบบภมทศนเชงสถาบน สงคมควรสรางเขมทศขนมาเพอชน�ากระบวนการ

เปลยนผานโดยค�านงถงการรกษาแรงเหวยงของการสรางประชาธปไตยทเกดขนใหได

วถทางการเมองเพอการเปลยนผาน

ทายทสด ระเบยบทางสงคมและการเมองทมเสถยรภาพใดๆ จะเปนไดแค

กระจกสะทอนดลอ�านาจระหวางขวตางๆ ในสงคมเทานน ผลลพธจากการตอส

แยงชงอ�านาจมไดมแคเพยงรปแบบการแบงหนาทระหวางขวตางๆ ทวายงรวมถง

กรอบโครงสรางทางกฎหมายดวย ดงนนการเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคม

ใหมจงถกตขนบนทงแหงอ�านาจ เพอเพมอ�านาจในการตอรองรวมหม เหลาตวแสดง

หวกาวหนาทกระจดกระจายกนเปนกลมเลกกลมนอยและมโครงสรางทออนแอจ�าเปน

ตองรวมพลงกน แนวรวมพลงกาวหนาควรสรางจดคานงดทจะทลายสถานภาพเดม

ตลอดจนขบเคลอนรวมพลงประชาชนสวนใหญของประเทศเพอสรางระเบยบท

เปดกวาง มสวนรวมถวนหนา และเปนธรรม

กลาวโดยสรป การจดการกระบวนการปรกษาหารอในประเดนทออนไหว

อยางเชนการปรบเปลยนระเบยบทางการเมอง สงคม และวฒนธรรม เปนความทาทาย

อยางมพกตองสงสย ภายใตบรรยากาศแหงการแบงขวแยกขางในความขดแยง

ทางการเมองและการบดเบอนสารพดในวกฤตการเปลยนผาน ยงท�าใหกระบวนการ

ปรกษาหารอเปนไปดวยความยากล�าบาก แตถงกระนนกไมมเหตผลใดๆ ทจะปลอย

56


ใหเปนเรองของโชคชะตา พลงใจของขบวนการเคลอนไหวทางสงคมและสอทางเลอก

ความกลาหาญของภาคประชาสงคม ตลอดจนความรของแวดวงวชาการ แสดงใหเหน

ชดเจนวาประเทศไทยเปลยนแปลงไปอยางลกซงเกนกวาทชนชนน�าหลายคน

อยากจะยอมรบ ในแงหนง การบดเบอนตางๆ ในปจจบนเปนเพยงดานมดของการ

พฒนาสงคมเศรษฐกจอนนาประทบใจทเกดขนตลอดหลายทศวรรษทผานมาเทานน

บดนถงเวลาแลวทราชอาณาจกรไทยจะตองกาวกระโดดทางการเมองไปขางหนา

ครงใหญใหทดเทยมสอดคลองกบพฒนาการทางเศรษฐกจและสงคม

57

MARC SAXER

อางอง

1 Hewison, Kevin. “Neo-Liberalism and Domestic Capital: The Political Outcomes of the Economic Crisis in Thailand.” The Journal of Development Studies. Vol. 41, No. 2, 2005, pp. 310-330.

2 พทยา วองกล. หลกคดและบทเรยน ยทธศาสตรประชาชน. กรงเทพฯ, 2551. อางใน Askew, Marc (ed.). Legitimacy Crisis in Thailand. Chiang Mai: Silkworm Books, 2010.

3 Hewison. “Neo-Liberalism and Domestic Capital.”4 Phongpaichit, Pasuk and Chris Baker. Thaksin. 2nd expanded edition. Chiang Mai:

Silkworm Books, 2009; ศโรตม คลามไพบลย. “ชนชนน�าทางการเมอง: พลงตานประชาธปไตย และปญหาประชาธปไตยไทยรวมสมย.” ฟาเดยวกน. ปท 7, ฉบบท 1, 2552, น. 22-34.

5 Chambers, Paul, Aurel Croissant and Thitinan Pongsudhirak. “Introduction.” In Democracy under Stress: Civil-Military Relations in South and Southeast Asia. Paul Chambers and Aurel Croissant (eds.). ISIS and Friedrich-Ebert-Stiftung, 2010, pp. 1-19.

6 Askew (ed.). Legitimacy Crisis in Thailand. p. 18.7 Ibid., p. 8f.8 Ibid.9 Ibid., p. 16.10 McCargo, Duncan. Tearing Apart the Land: Islam and Legitimacy in Southern Thailand.

Cornell University Press, 2008.11 Blom, Phillipp. The Vertigo Years: Europe, 1990-1914. New York: Basic Books, 2008.12 Pasuk and Baker. Thaksin. p. 36. อางถงใน Askew (ed.). Legitimacy Crisis in Thailand. p.

19.

58


Chapter

3ประเทศไทยจะกาวขามวกฤตการเปลยนผานไดอยางไร?:

ยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

•How can Tha i l and overcome i t s t rans fo rmat ion c r i s i s ? :

A s t ra tegy f o r democrat i c change


•พมพครงแรก: FES. พฤศจกายน 2555.

• ถงแมกลมชนชนน�าจะยตความขดแยงทางการเมองไดดวยการตอรองครงใหญ แต

เทานยงไมเพยงพอทจะกาวขามวกฤตการเปลยนผานในระดบลกกวานน ระเบยบ

ดงเดมทงในทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมของไทยไมอาจตอบสนองความ

ตองการของเศรษฐกจโลกาภวตนและสงคมพหนยมไดอกตอไป

• ประเทศไทยจ�าเปนตองเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคมใหม สญญา

ประชาคมใหมนตองก�าหนดการแบงหนาทระหวางภาคสวนตางๆ ใหสะทอน

ดลอ�านาจทเปลยนไป ระบบการเมองบนวถประชาธปไตยคอสงจ�าเปนอยางยง

เพราะสามารถเปนตวกลางไกลเกลยความขดแยงถาวรระหวางคนตางกลมทม

วถชวต ผลประโยชน และอตลกษณแตกตางกน เศรษฐศาสตรการเมองตอง

สรางการเตบโตทมความเปนธรรมทางสงคมและยงยน เพอเสรมสรางพลงความ

สามารถของทกคนใหบรรลถงศกยภาพสงสดตามเสนทางทแตละคนเลอกได

• อยางไรกด กระบวนการปรกษาหารอทางสงคมในวงกวางเชนนยงไมเกดขน

เพราะมอปสรรคจ�านวนหนงคอยกนขวางการสรางประชาธปไตยใหเขมแขง

ประการแรก กลมตางๆ ทยดตดอยกบสถานภาพเดมอยางเหนยวแนนยงคงดนรน

ตอสเพอรกษาระเบยบแนวดงแบบดงเดมตอไป ประการทสอง แนวคดแบบดงเดม

ยงคงใหอ�านาจทางวาทกรรมแกแนวรวมทตองการธ�ารงสถานภาพเดมดงกลาว

และ ประการทสาม ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกน ขดขวางการกอตวของ

แนวรวมเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยทมพลง

• กลมพลงกาวหนาชายขอบจ�าเปนตองผนกก�าลงกบกลมนกปฏรปเสรนยมและ

กลมอนรกษนยมตาสวาง เพอสรางพนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลง แต

เนองจากตวแสดงหลกจากแตละขวการเมองและแตละภาคสวนของสงคมมผล

ประโยชนแตกตางกน จงมโอกาสสงทจะเกดความขดแยงระหวางกน ดงนนจง

ควรมชดนโยบายรวมทเปดใหทกฝายท�างานรวมกนได นนคอการสรางสนาม

ประชาธปไตยในวนนส�าหรบใชแขงขนกนตอไปในวนหนา

• เพอยกระดบสนามแขงขนใหเทาเทยมขน วาทกรรมการเปลยนแปลงอยางเปน

ประชาธปไตยจงจ�าเปนตองถกสรางขนโดยอธบายใหเหนวาท�าไมการเปลยน

แปลงถงมความจ�าเปน รวมถงการก�าหนดวสยทศนส�าหรบสงคมทด เรองเลา

วาดวยการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยทควบรวมแนวคดแบบกาวหนา

และแบบดงเดมเอาไวดวยกน อาจมประโยชนในการชกจงพนธมตรกลมใหมทม

ศกยภาพใหเขาเปนแนวรวม

60


1. บทน�า

เปนเวลาเกอบทศวรรษทประเทศไทยตกอยในความขดแยงทางการเมอง

คนในสงคมแบงขวแยกขาง ระบบการเมองเปนอมพาต ในระดบผวหนา พนธมตร

สองกลมa ทเปนปฏปกษกน นนคอกลม “เสอเหลอง” และกลม “เสอแดง” ก�าลง

ตอสกนเพอใหไดควบคมรฐไทย บทวเคราะหชนดหลายชนมกกลาวถงล�าดบเหตการณ

ทเกดขน แจกแจงตวแสดงแตละตวพรอมทงแรงจงใจ และระบมลเหตเชงโครงสราง

และเชงคณคาของความขดแยงระหวางส งานศกษาชนนจะอาศยขมคลงความร

จากบทวเคราะหเหลานน แตทงนมไดมเปาหมายเพอน�าเสนอขอคนพบเดมซ�าสอง

ในบทความชนกอนหนา1 ผเขยนเสนอวาความขดแยงทางการเมองเปนเพยงสวน

ยอดภเขาน�าแขงของวกฤตการเปลยนผานซงอยลกกวานน และการกาวขามวกฤต

เปลยนผานจะส�าเรจไดกตอเมอมการเจรจาตอรองสรางสญญาประชาคมใหมเทานน

ในบทความชนน ผเขยนจะส�ารวจหาสาเหตทท�าใหไทยตองดนรนตอส

อยางหนกเพอปรบเปลยนระบบการเมองในประเทศใหสอดคลองกบความตองการ

และสภาพความเปนจรงของสงคมทก�าลงเปนพหนยม ขนแรก ผเขยนจะแสดงใหเหน

วาเหตใดยทธศาสตรหลกทตวแสดงหลกน�าไปใชถงไมเพยงพอทจะชวยใหประเทศ

กาวขามวกฤตการเปลยนผานทอยลกกวานน ขนทสอง ผเขยนจะชถงความแตกแยก

เชงคณคา ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกน และปญหาดานเศรษฐศาสตร

การเมองซงกนขวางการเจรจาตอรองสญญาประชาคม (ใหม) และขนสดทาย ผเขยน

จะน�าเสนอยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

2. แคคลคลายความขดแยงทางการเมองยงไมพอ

หลงจากประเทศไทยผานเหตการณความขดแยงพลกผนขนๆ ลงๆ ทงหลาย

ทงปวง แนวโนมสภาพการณของไทยยงคงเหมอนคราวครงความขดแยงทางการเมอง

ระดบชาตเรมตนขนเมอ 8 ปกอน โดยพนฐานแลว ภาพสถานการณทอาจเกดขน

ในอนาคตมความเปนไปได 3 แบบ ไดแก “ชยชนะขางเดยว” “การตอรองครงใหญ”

และ “สภาวะชะงกงนด�าเนนตอเนอง”

61

MARC SAXER

ภาพสถานการณทหนง: “ชยชนะขางเดยว”

พนธมตรฝง “แดง” และ “เหลอง” ด�าเนนยทธวธคนละแนวทางเพอยดรฐไทย

แตถงกระนนทงสองฝายกด�าเนนการตามยทธศาสตร “ผชนะกนรวบ” เหมอนกน

นนคอหาทางใหฝายตนไดชยเหนออกฝายแบบเบดเสรจ เพอน�าระเบยบตามอดมคต

ของพวกตน (กลบ) มาใชกบสงคม

ชยชนะขางเดยวเปนไปไดในความขดแยงทางการเมองครงนจรงหรอ?

แนวทางแบบ “ผชนะกนรวบ” ท�าใหชยชนะขางเดยวมความเปนไปได

แมจะเกดขนไดยาก เพราะส�าหรบชนชนน�า เดมพนจากการตอสมมากเกนกวาจะยอม

ปลอยอ�านาจในการควบคมรฐใหหลดมอ และส�าหรบไพรพลทงฝาย “แดง” และ

“เหลอง” ระเบยบทจะเกดขนตามมานนจะสงผลกระทบอยางมนยส�าคญตอโอกาส

ในชวตของพวกเขา เดมพนทสงเชนนท�าใหไมมฝายใดเตมใจยอมรบความพายแพ

ดงนนทงสองฝายจงตองสกนตอไป

ชยชนะขางเดยวมความหมายอยางไรตอระบบการเมองเกดใหม?

ทงสองฝายตางมประวตทพสจนแลววาเคยเขาแทรกแซงระบบตรวจสอบ

และถวงดลอ�านาจ ทงยงเคยละเมดสทธมนษยชน ทงสองฝายแทบไมเคารพหลก

นตธรรม ใชวธการทไมเปนประชาธปไตยและผดกฎหมาย ทงสองฝายอาศยการเมอง

บนทองถนนและกอความรนแรงโดยมเจตนาแฝงคอเพอยวยใหรฐใชความรนแรง

ดวยมองวาจะเพมแรงกดดนจนลมรฐบาลได2 ขณะทเปนรฐบาล ทงสองฝายเคยใช

ก�าลงเกนกวาเหตเพอบรรลเปาหมายทางการเมอง ทงยงเคยปราบปรามผชมนม

ประทวงบนทองถนนจนท�าใหมผ เสยชวตและบาดเจบ ทงสองฝายเคยฟองรอง

ผเหนตางทวพากษวจารณฝายตนแถมยงเซนเซอรสอ ทงสองฝายเคยเขาไปยงเกยว

กบปญหาความขดแยงรนแรงในจงหวดชายแดนภาคใต ทงสองฝายเขาไปเกยวของ

กบธนกจการเมอง การเลนพรรคเลนพวก และคอรรปชน ทงสองฝายยงชนว

กลาวโทษการกระท�าผดของฝายตรงขาม แตขณะเดยวกนกลบเชอวาการบรรล

เปาหมายส�าคญกวาวธการทเลอกใช3

62


เมอภยคกคามเฉพาะหนาในเหตการณความขดแยงหายไป ผน�าทงสองฝาย

จะหมดสนแรงจงใจในการท�าเพอมวลชนและกลบมาคดถงผลประโยชนของพวกตน

ครนปราศจากฝายตรงขามททรงพลง เรากไมอาจมองขามโอกาสเสยงทฝายก�าชย

จะสถาปนาระบบเผดจการอ�านาจนยมขนมา ไมวาระบอบทเกดขนภายหลงนจะเปน

ประชาธปไตยหรอไมกตาม มนจะมต�าหนในฐานะระบอบซงมการบบบงคบใชกบฝาย

ตรงขาม หากจะมสงใดทความขดแยงนแสดงใหประจกษ สงนนคอการทพลเมองไทย

ไมเตมใจยอมรบการเปลยนแปลงกระบวนทศนตางๆ โดยไมไดเขาไปมสวนรวม

ในกระบวนการตดสนใจอยางเหมาะสม ระเบยบใดๆ กตามทบบบงคบใชกบสงคม

โดยไรซงกระบวนการปรกษาหารอททกฝายมสวนรวมถวนหนา จะกลายเปนระเบยบ

ทขาดความชอบธรรม

ภาพสถานการณทสอง: การตอรองครงใหญ

หลายฝายตางหวงวาจะเกด “การตอรองครงใหญ” (Grand Bargain)4 ระหวาง

ชนชนน�าดงเดมกบชนชนน�านายทนทก�าลงขบเคยวกนอย

การตอรองครงใหญมแนวโนมทจะเกดขนจรงหรอไม?

ดเหมอนทงสองฝายจะตระหนกดวาพวกตนบรรลเปาหมายไมไดหาก

ไรซงอกฝาย ดงนนจงปรากฏหลกฐานมากขนเรอยๆ วาแนวรวมทงสองฝายตกลง

ผลประโยชนรวมบางอยางกนในทลบ และสงทเรมขนอยางลบๆ เมอ 1 ปกอนในรป

“ปฏญญาบรไน” อนฉาวโฉกดเหมอนจะเปนทยอมรบรวมกน จนน�าพาประเทศไทย

ผานเหตการณส�าคญๆ ตงแตการเลอกตงในเดอนกรกฎาคม 2554 การเปลยนรฐบาล

และการบรหารจดการอทกภย5 นบแตนนผน�าฝายทหารกแสดงความอดกลนทาง

การเมองอยางดเยยมมาโดยตลอดb ในทางกลบกน อกดานหนงรฐบาลยงลกษณ

กพลกกลบมาแสดงบทบาทผพทกษสถาบนกษตรยc 6 หลกฐานทพบดจะชวาม

“การตอรองครงใหญ” ดวยวธการแบบดงเดม นนคอผอปถมภหลกของทงสองฝาย

ตกลงหลงฉากกนอยางลบๆ

อยางไรกด การโตเถยงกนระหวางรฐสภากบศาลรฐธรรมนญเรองการแกไข

รฐธรรมนญในเดอนมถนายน 2555 ตลอดจนการชมนมประทวงของกลมองคการ

63

MARC SAXER

พทกษสยามในเดอนพฤศจกายน 2555 ท�าใหทกฝายมเหตผลทจะระมดระวง

ไมดวนตดสนเรองใดๆ แมเหตขดแยงยบยอยเหลานอาจเปนสญญาณบงบอกวา

เหลาตวแสดงผมอทธพลไมเหนดวยกบการตอรองดงกลาว แตอาจมองไดเชนกน

วาการทบรรดาผทาทายถอยกลบไปเปนเพราะบรรลขอตกลงกนไดแลว ไมวาจะเปน

ทางใด เรายงบอกไมไดวาขอตกลงดงกลาวจะชวยใหประเทศผานพนการบดเบอน

ตางๆ ทก�าลงจะเกดขนไดหรอไม

การตกลงครงใหญมความหมายอยางไรตอระเบยบการเมองในอนาคต?

ขอตกลงบางอยางระหวางชนชนน�าในเรองกฎกตกาพนฐานของเกม

การเมองครงน เปนสงจ�าเปนอยางยงเพอคลคลายความขดแยงทางการเมอง

เฉพาะหนาและสรางเสถยรภาพทจ�าเปนตอการแกไขวกฤตการเปลยนผานทอย

ลกลงไป อยางไรกด ไมมใครรบประกนไดวาชนชนน�าจะตกลงยตความขดแยงไดดวย

กฎกตกาทเปนประชาธปไตย ในทางตรงกนขาม หากชนชนน�าทงฝายแดงและ

เหลองรวมตวกนเปนมหาพนธมตรกจะขนมาอยในต�าแหนงไรเทยมทาน สามารถ

รวมกนปราบปรามการเรยกรองการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยไดเบดเสรจ

พดงายๆ คอหากชนชนน�าไมเตมใจยอมใหมการสถาปนาระบอบประชาธปไตย

ผลลพธจากการตกลงครงใหญอาจออกมาในรประบอบเผดจการอ�านาจนยม

ภาพสถานการณทสาม: สภาวะชะงกงนด�าเนนตอเนอง

ดเหมอนดลอ�านาจระหวางฝายแดงกบฝายเหลองจะเขาสภาวะชะงกงน

ในชวง 8 ปทผานมาไมมฝายใดไดชยชนะเบดเสรจ ทงสองฝายตางเผชญความทาทาย

ส�าคญหลายครงซงลวนแตท�าใหสถานะทางการเมองของพวกตนออนแอลง

รฐบาลยงลกษณจะถกฐานเสยงกดดนมากขนใหด�าเนนงานตามนโยบาย

ทเคยสญญาไว พรอมกนนน เมอเศรษฐกจไทยไดรบผลกระทบจากวกฤตเศรษฐกจ

โลก งบประมาณรฐทรอยหรอลงอาจท�าใหความสามารถของรฐบาลในการปฏบตงาน

ตามทสญญาไวลดลงไปดวย การตอสเพอแกไขรฐธรรมนญและผลกดนรางพระราช-

บญญตปรองดองมแนวโนมทจะจดชนวนความขดแยงรอบใหม รอยราวทางการเมอง

ระหวางฐานเสยงเสอแดงกบแกนน�าพรรคเพอไทยปรแตกมากขน ดงจะเหนได

64


จากขอกงขาเรองการประกนตวนกโทษการเมองเสอแดงและความขดแยงเรอง

การแกไขรฐธรรมนญ ยงคงตองรอดกนตอไปวาการรวมตวเปนพนธมตร “แดง”

ระหวางอภมหาเศรษฐกบคนยากคนจน ระหวางกลมนายทนเสรนยมใหมกบกลม

มารกซสตเกา และระหวางกลมนกวชาการในกรงเทพฯ กบกลมนกรบรากหญาจาก

หลงเขา ในระยะยาวจะเตบโตไปในทศทางใด

รอยราวในกลมพนธมตรเสอเหลองเรมบาดลกยงขนในชวงรฐบาลอภสทธ

เวชชาชวะ ทงนเพราะผลประโยชนของเครอขายสถาบนกษตรย7 พรรคประชาธปตย

และกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยเรมไมเปนเนอเดยวกน เมอกลไก

การเลอกตงมความส�าคญมากขนเรอยๆ สถานะของพรรคประชาธปตยจงสนคลอน

เนองจากไรความสามารถไมอาจชนะศกเลอกตงตดตอกนมาแลวหลายครง สวน

พนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตยกบกลม “เสอหลากส” กเรมระดมมวลชนมาชมนม

ประทวงตามทองถนนในระยะหลงๆ ไดนอยลง อยางไรกด กลมสดโตงอยางองคการ

พทกษสยามทเรยกรองใหเกดรฐประหารโคนลมรฐบาลกลบดงมวลชนไปเขารวมได

พอประมาณ8 เหตการณนอาจแสดงใหเหนวาแมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย

จะอยในภาวะย�าแย แตยงเปนไปไดทจะเกดการชมนมประทวงตามทองถนนเพอ

ตอตานทกษณ สวนกองทพกเฝาระวงการเคลอนไหวของขบวนการเสอแดง และ

ดจะสนใจแตการปกปองผลประโยชนแคบๆ ของตนเทานน9 ขณะนดเหมอนวา

ผมอทธพลทอยหลงฉากจะรอมชอมกบรฐบาลตระกลชนวตรดวยความระมดระวง

สงผลใหศาลและผมอทธพลกลมอนๆ ไมมก�าลงมากพอจะทาชนกบฝายนตบญญต

และฝายบรหารอกครง ไพชชะตาใบส�าคญทสดส�าหรบทกฝายจงอย ทการสบ

ราชบลลงก กลาวโดยสรปคอ ฝายเสอแดงยงไมแขงแกรงพอทจะน�าระเบยบของ

พวกตนมาบงคบใชกบสงคม สวนฝายเสอเหลองกดจะขาดก�าลงในการด�าเนนการ

ครงใหมเพอใหประเทศถอยกลบสภาวะทไมเปนประชาธปไตย10

ความขดแยงทยดเยอจะสงผลกระทบตอการพฒนาทางการเมองอยางไร?

ปจจยซงจ�าเปนอยางยงในการประเมนภาพสถานการณนคอระดบ

ความรนแรงของความขดแยง กลาวใหชดคอหากความขดแยงบานปลายเกนควบคม

จนเกดสงครามกลางเมอง สงคมไทยจะจบลงดวยโศกนาฏกรรม ทวาแนวโนมทด

เปนไปไดมากกวาคอความขดแยงจะด�าเนนรอยตามแบบแผนทเกดขนตลอด 8 ป

65

MARC SAXER

ทผานมา นนคอมชวงทความรนแรงยกระดบ ซงรวมถงการปะทะกนอยางดเดอด

จากนนจะเขาสชวงทสถานการณคอนขางสงบ เทาทผานมาความขดแยงทางการเมอง

ยงไมเคยทวความรนแรงจนถงขนท�าใหสายใยทางสงคมฉกขาดอยางรายแรง

ตรงกนขามกบความกลวทแพรหลายไปทววาสงคมไทยอาจถงแกกาลลมสลาย

ในบางแง ความขดแยงเปนเสมอนตวเรงปฏกรยาใหสงคมไทยเกดการสราง

ประชาธปไตยทางโครงสรางดวยซ�า แมรฐจะพยายามทกวถทางเพอปราบปราม

ผวพากษวจารณระบอบ แตความขดแยงระหวางกลมชนชนน�ากลบเปนตวเปดพนท

ใหผเหนตางเสยเอง สงผลใหผคนโตเถยงปญหาการเมองกนมากขน ลมลกขน และ

เขมขนขน การเผยแพรความคดและแนวคดประชาธปไตยสสงคมวงกวางเปนการน�า

วาทกรรมประชาธปไตยเขาสสงคมกระแสหลก สวนการเลอกตงซงสวนใหญมความ

เปนอสระและเปนธรรมนนกชวยใหกลไกการเลอกตงลงหลกปกฐาน ณ ใจกลางระบบ

การเมอง11 การเรยนรวาคะแนนเสยงของตนมความส�าคญทงตอการจดตงรฐบาล

และการตอบสนองของรฐบาลตอประชาชน12 ท�าใหประชากรสวนใหญในประเทศ

ตนตวทางการเมอง ทงยงอาจชวยยบยง “การซอเสยง” ทมมาแตไหนแตไร การตอส

แขงขนอยางหนกเพอใหไดรบการสนบสนนจากบรรดาผมสทธเลอกตงทเรยกรองสทธ

ของตน ประกอบกบเกดความแตกแยกทางอดมการณ อาจชวยปทางใหเกดระบบ

พรรคการเมองทเขมแขง ซงอาจน�าเสนอทางเลอกใหมเกยวกบทศทางของสงคมอยาง

แทจรง เราอาจตความพฒนาการทงหลายทงปวงนไดวาเปนการสรางประชาธปไตย

เชงโครงสรางของสงคมไทย

ในทางกลบกน ระบบการเมองทเปนอมพาตจะไมสามารถขบเคลอน

การเปลยนแปลงเชงโครงสรางอนจ�าเปนตอการด�าเนนตามเสนทางการพฒนา

อยางยงยนได ยงเมอตองเผชญความทาทายจากวกฤตเศรษฐกจและวกฤตนเวศ

ในระดบโลก รวมทงการเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยนในอนาคตดวยแลว จงเสยง

อยางมากทพลงขบเคลอนการเปลยนแปลงของไทยซงกคอภาคเอกชนทมพลวต

จะเรมสะดด กลาวอกนยหนงคอโลกภายนอกซงเปลยนแปลงอยางรวดเรวอาจไม

ยนยอมใหไทยตดหลมความขดแยงทางการเมองมากไปกวาน

กลาวโดยสรป แมภาพสถานการณทงสามรปแบบนอาจมขอดอยบาง แตก

ไมมภาพสถานการณใดทชวยใหสงคมไทยกาวขามปญหาทงหมดทก�าลงเผชญ

ไปได ตอใหชนชนน�าหาทางคลคลายความขดแยงทางการเมองเฉพาะหนาในหม

66


พวกตนได กยงนากงขาวาชนชนน�าจะเตมใจใหตงระบบซงเปนประชาธปไตย

โดยแทจรงหรอไม ไมวาภาพสถานการณใดกหาไดเปนหนทางอนเหมาะสมในการ

กาวขามวกฤตการเปลยนผานทอยลกลงไปไม

3. การเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหม

เพอกาวขามวกฤตการเปลยนผาน13

ใตผวหนาความขดแยงทางการเมองคอวกฤตการเปลยนผานทอย ลก

ลงไป วกฤตการเปลยนผานคอผลสบเนองโดยตรงจากกระบวนการเปลยนแปลง

ระดบรากฐานทก�าลงเกดขนในสงคมไทย การเตบโตอยางรวดเรวเปนเวลาหลาย

ทศวรรษสงผลใหเศรษฐกจไทยซบซอนและฝงรากลกเปนสวนหนงของการแบงงาน

กนท�าในระดบโลก อตสาหกรรมและบรการประเภทใหมๆ ชวยใหผคนเลอนชนทาง

สงคมกนไดมากขน ทงยงสรางโอกาสใหมและวถชวตแบบใหม สงคมไทยทกวนน

เปนพหนยมในดานคณคา อตลกษณ และวถชวต มากกวาทเคยเปนมาในอดต

ทงหมด14 ระเบยบสญลกษณดงเดมซงประกอบดวย “ชาต ศาสนา พระมหากษตรย”

และหลกพนฐานเชงคณคาเรอง สามคคธรรม (“เอกภาพบนหลกศลธรรม”)15 สญเสย

อ�านาจยดเหนยวจตใจและอ�านาจความชอบธรรมไปมาก ในสงคมพหนยม ความ

ขดแยงถาวรระหวางผลประโยชน คณคา และวถชวตซงแตกตางกน เปนเรองปกต

ไมใชเรองแปลก ระเบยบสงคมแบบดงเดมก�าหนดต�าแหนงแหงทและบทบาทของ

ปจเจกบคคลในล�าดบชนทางสงคมไวแคบๆ ท�าใหมโอกาสนอยนดหรอไมมเลย

ในการเลอนชนทางสงคม16 การเลอนชนทางสงคมซงเกดจากการพฒนาแบบทนนยม

คอปจจยส�าคญทท�าใหประชาชนเปนผก�าหนดทศทางชวตตนเอง ตวแสดงทางสงคม

ใหมๆ ผนกพลงรวมตวกนตอสเพอรกษาผลประโยชนของตนทแตกตางจากกลมอน

สวนในชนบทกปรากฏชนชนกลางผเรมส�าแดงอทธพลใหเปนทประจกษไปทว17

ความคาดหวงทางการเมองเปลยนไป ผคนเรยกรองใหรฐตอบสนองความตองการ

ของพวกตนมากขน18 รวมทงใหด�าเนนการอยางแขงขนในการขจดอปสรรคซง

ขดขวางมใหพวกตนด�าเนนชวตไดเตมศกยภาพ ประชาชนเรมเขาใจมากขนวาการท

รฐจดหาสนคาและบรการสาธารณะมาใหนน เปนสทธทางสงคมทพวกตนพงม มใช

ความใจบญสนทานจากผมอ�านาจ19

ผลทตามมาคอระบบการปกครองแบบดงเดมซงใหความส�าคญกบกฎ

67

MARC SAXER

นามธรรมและการบงคบใชแบบเดยวกน ไมอาจตอบสนองความตองการของเศรษฐกจ

ทซบซอนและสงคมพหนยมไดอกตอไป ในขณะทพลเมองตางเรยกรองใหทกคน

ใชชวตไดอยางเตมศกยภาพ20 ระบบการเมองกลบท�าไดแคจดหาสนคาและบรการ

สาธารณะขนพนฐานใหคนเพยงหยบมอเดยว สงคมยงขาดกลไกเจรจาประนประนอม

อนทรงประสทธผลในสถานการณทมความขดแยงอยตลอดเวลา ทส�าคญยงกวา

นนคอกระบวนการทางการเมองแบบบนลงลางนนไมเปนทยอมรบกนอกตอไปแลว

เหลาผมอ�านาจไมสามารถน�าผลจากการเจรจาแบบปดลบมาบงคบใชกบพลเมอง

ผเชอมนในศกยภาพของตนเองและเรยกรองการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ

ไดอกตอไป

ผลกคอเกดวกฤตความชอบธรรมในระดบรากฐานของระเบยบทาง

การเมอง21 สงคม และวฒนธรรม หรอกลาวอกนยหนงคอสญญาประชาคมดงเดม

ของไทยใชไมไดอกตอไป หนาทการงานแบบดงเดม (เชน กองทพเปนผค�าประกน

เสถยรภาพทางการเมอง รฐบาลคอยท�านบ�ารงเศรษฐกจ ธรกจขนาดใหญสรางการ

เตบโตและความเจรญรงเรอง ซงตอมาจะไหลรนลงสเครอขายระบบอปถมภมายง

ชนชนน�าในทองถน ขณะทประชากรสวนมากถกจ�ากดใหอยอยางพอเพยงตาม

ชนบท22) ไมสอดคลองกบสภาพความเปนจรงของเศรษฐกจซงถกผนวกรวมเขากบ

เศรษฐกจโลกอยางแนบแนนอกตอไป ดลอ�านาจทมอยแตเดมถกชนชนน�านายทน

ฝาย “แดง” ทาทาย ประชาชนสวนใหญไมยอมรบระเบยบการเมองแนวดง ซงม

ลกษณะปดลบและบบบงคบแบบบนลงลางอกตอไป แตยนกรานวาอ�านาจอธปไตย

เปนของปวงชน

ตราบใดทยงไมปรบเปลยนระเบยบทางการเมองและสงคมใหสอดคลองกบ

ความตองการของสงคมทก�าลงกลายเปนพหนยม วกฤตความชอบธรรมจะยงคงท�าให

ระบบการปกครองเปนอมพาตอยตอไป เพอทจะกาวขามวกฤตการเปลยนผานใหได

ประเทศไทยจ�าตองมการเจรจาสญญาประชาคมกนใหม

มการถกเถยงกนวาทกษณเคยน�าเสนอสญญาประชาคมใหมแกประเทศไทย

แลว23 อนทจรงนโยบายเศรษฐกจแบบ “ทกษโณมกส”d 24 ทาทายระเบยบแนวดงแบบ

ดงเดม อาท ระบอบทเรยกกนวา “ประชาธปไตยแบบไทยๆ”25 ถงรากฐานเลยทเดยว

การน�ากลไกการเลอกตงเขามาอย ณ ใจกลางระบบการปกครอง ท�าใหประเทศไทย

รจกกบการปกครองดวยเสยงขางมาก สวนโมเดลการพฒนาทเปนทนนยมอยาง

ชดเจนกน�าการพฒนาอตสาหกรรมและการเลอนชนทางสงคมเขาสพนทชนบท26

68


ระบบสวสดการขนพนฐานท�าใหประชาชนมสทธทางสงคมแทนทจะตองคอยรบแต

ความเมตตาจากผมอ�านาจ ทงยงท�าใหผมสทธออกเสยงรจกแนวคดเรองรฐรบใช

ประชาชน27 อดตไพรผเคยแตถกปกครองโดยมอาจหอออกลายเปนพลเมองผตนตว

และมสทธมเสยงทางการเมอง ในขณะเดยวกน ทกษณกลบแทบไมเคารพหลก

นตธรรมแถมยงบอนท�าลายระบบตรวจสอบและถวงดลอ�านาจตามรฐธรรมนญ และ

ทส�าคญเหนออนใด ทกษณมไดเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหม แตพยายาม

บงคบใชระบบการปกครองตามแบบของตนกบสงคม ไมวาอยางไรผคนในสงคมไทย

กลมใหญอกกลมหนงกปฏเสธ “ทกษโณมกส”28 เราอาจตความการชมนมประทวง

ของมวลชนและการออกมาตอตานอยางดเดอดของชนชนน�าดงเดมวาเปนการ

ลงคะแนนไมไววางใจ “ทกษโณมกส”

เราไมอาจแยกความขดแยงระหวางสออกจากวกฤตการเปลยนผานทอย

ลกลงไปได โดยธรรมชาตวกฤตการเปลยนผานจะพยายามทกวถทางเพอยต

ความขดแยงทางการเมอง ไมวาจะดวยการน�าระเบยบใหมมาบงคบใชหรอดวยการ

ด�าเนน “การตอรองครงใหญระหวางชนชนน�า” แบบปดลบ โดยทประชากรสวนมาก

ไมมสวนรวม สงทส�าคญไมแพผลลพธของการเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหม

คอวธการของมน เพอใหประเทศกาวขามวกฤตความชอบธรรมไปได กระบวนการ

ปรกษาหารอทใชตองออกแบบมาในทศทางทสามารถสรางความชอบธรรมแกระเบยบ

ใหม กอนหนานผเขยนเคยเสนอวากระบวนการเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคม

ใหมตองมลกษณะแบบมสวนรวมถวนหนา เสมอภาค อยบนฐานของกฎกตกา สนใจ

ภาพใหญเปนหลก และมความเปนการเมองโดยแท29 กลาวโดยยอคอคนไทย

ทกหมเหลาตองตดสนใจวาพวกตนอยากอยรวมกนอยางไรในอนาคต

เพอกาวขามวกฤตการเปลยนผาน จ�าเปนตองปรบเปลยนระเบยบทาง

การเมอง สงคม และสญลกษณ ใหสอดรบกบความตองการของสงคมไทยในปจจบน

ทซบซอนและเปนพหนยม การเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมจ�าเปนตองจดการ

กบประเดนตอไปนใหได

ระเบยบทางการเมองทเปนประชาธปไตย

ชนชนน�าจ�าเปนตองตกลงหาขอสรปเกยวกบกตกาการเลนเกมขนพนฐาน

ใหไดหากตองการคลคลายความขดแยง ขจดอปสรรคทขดขวางการท�างานของ

69

MARC SAXER

ระบบการเมอง และสรางเสถยรภาพส�าหรบการปฏรปเชงโครงสราง แตทลกซงกวา

นนคอชนชนน�าดงเดมและชนชนน�านายทนจ�าตองจดสรรหนาทรบผดชอบกนใหม

ใหสะทอนถงดลอ�านาจทเปลยนไปแลว ทงนอาจจ�าเปนตองเปลยนแปลงกรอบ

รฐธรรมนญและกฎหมายบางประการเพอสรางระบอบประชาธปไตยทท�างานได

จรง นอกจากนจ�าเปนตองมชองทางในระดบสถาบนเพมขน เพอใหพลเมองทกคนม

สวนรวมไดเตมทในกระบวนการสรางความชอบธรรม การปรกษาหารอ การตดสนใจ

และการก�ากบควบคมอยางเปนประชาธปไตย อยางไรกตาม สงทจ�าเปนทสดไมอาจ

เกดขนไดจรงเพยงแคการออกแบบเชงสถาบนอยางเดยวเทานน แตตองเกดขนจาก

การเปลยนกระบวนทศนในวฒนธรรมการเมอง การเปลยนแปลงขนลกซงทสดคอ

การสรางฉนทมตระหวางผมสวนไดสวนเสยทเกยวของทกฝายในเรองหลกการ

ขนพนฐานทสดของประชาธปไตย นนคอการแบงแยกอ�านาจในเชงสถาบน หรอกลาว

อกนยหนงคอวฒนธรรมการเมองจ�าเปนตองสอดรบกบจตวญญาณแหง “การปกครอง

โดยเสยงขางมากภายใตหลกนตธรรม”

ระเบยบทางสงคมและเศรษฐกจทเปนธรรม

รากเหงาของวกฤตการเปลยนผานคอความขดแยงเรองความเปนธรรม

ทางสงคม30 ผคนไมยอมโดนบบบงคบใหตองอยอยางพอเพยงอกตอไปและออกมา

เรยกรองสทธกบโอกาสทเทาเทยม พลเมองผตนตวปรารถนาจะมสวนรวมอยาง

เตมทในชวตทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม พรอมกนนนผคนก

คาดหวงใหรฐด�าเนนการแขงขน ขจดอปสรรคซงกนขวางมใหปจเจกบคคลสามารถ

บรรลศกยภาพเตมขนดวยการจดหาสนคาและบรการสาธารณะ เชน บรการสขภาพ

การศกษา ความมนคง ตลอดจนโครงสรางพนฐานทางเทคโนโลย เศรษฐศาสตร

การเมองจ�าเปนตองมโมเดลการพฒนาสงคมและเศรษฐกจรปแบบใหมชทาง เพอ

สรางสภาวะทเออใหทกฝายพฒนาศกยภาพของตนไดอยางเตมทและเทาเทยมกน

ระเบยบทางสญลกษณทเปนพหนยม

ระเบยบทางสญลกษณแบบดงเดมก�าลงสญเสยความสามารถในการ

ก�าหนดอตลกษณและสรางความสมานฉนททางสงคม เรองเลาแบบดงเดมทกลาวถง

70


ระเบยบทางสญลกษณ “หนงชาต หนงศาสน หนงกษตรย” เรมไมสอดคลองเขาทกท

กบสงคมซงประกอบขนจากศาสนา วฒนธรรมยอย วถชวต อตลกษณทางเพศและ

ชาตพนธ คณคา และคานยมสวนรวมทมากมายและแตกตางหลากหลาย ค�าถาม

ทวา “เราคอใครในฐานะชาตชาตหนง” ตองการค�าตอบทสอดประสานกบสภาพ

ความเปนจรงทางสงคมของสงคมแบบพหนยม ดงนนจงจ�าเปนตองประกอบสราง

เรองเลาแบบใหมทยอมรบความหลากหลายและเขาถงพลเมองทกผ ทกนาม

นอกจากนนอาจสงเสรมใหเกดความสมานฉนททางสงคมดวยการเปดชองทาง

ใหพลเมองมสวนรวมในชวตทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมมากขน

4. เหตใดการเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมจงชางยากล�าบาก?

อยางไรกด ในปทผานมากระบวนการปรกษาหารอในสงคมวงกวางดงวา

ยงมไดเกดขน ในทางกลบกน การโตเถยงกนทางสาธารณะในดานหนงกลบแปดเปอน

ไปดวยการแบงขว การพดโจมตดวยความเกลยดชง การมงโจมตตวบคคล และการ

ระดมมวลชนในโลกไซเบอร สวนอกดานหนงกเตมไปดวยการเซนเซอรและการด�าเนน

คด เมอนกวชาการดานกฎหมายกลมหนง31 เสนอใหปฏรปประมวลกฎหมายอาญา

มาตรา 112 (“กฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ”) แนวรวมโดยพฤตนยระหวางรฐบาล

“สแดง” กบฝายคาน “สเหลอง” กแสดงจดยนชดเจนวาจะไมยอมเปลยนแปลงระเบยบ

ดงเดมทด�ารงอยน และเมอไมนานมาน การโตเถยงเรองการแกไขรฐธรรมนญและ

รางพระราชบญญต “ปรองดอง” กเปนอกหนงตวอยางอนนาเศราของการขาด

กระบวนการปรกษาหารอบนฐานของกฎกตกาและมงหวงผลสมฤทธ

การไรความสามารถทจะรบมอกบประเดนทางการเมองทออนไหวอยางยง

และไมสามารถจดใหมกระบวนการปรกษาหารอตามค�าเรยกรองของประชาชน

อาจไมใชเรองนาประหลาดใจแตอยางใด ทงนเพราะมอปสรรคนานปการคอย

บอนท�าลายความสามารถของสงคมไทยในการสรางความเปลยนแปลง และท�าให

ประเทศตดอยในวฏจกรแหงความขดแยงเรอยมา จากน ผเขยนจะกลาวถงชดอปสรรค

ส�าคญ 3 ประการ ซงคอยบอนท�าลายความสามารถของสงคมไทยในการเจรจา

ตอรองสญญาประชาคมใหม อนไดแก

71

MARC SAXER

1. สมรรถภาพของวาทกรรมอนรกษนยมและการหลงทศทามกลางวงวนแหง

การเปลยนแปลง

2. อ�านาจของแนวรวมทสนบสนนการธ�ารงรกษาระเบยบดงเดม

3. ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกนภายใตระบบศกดนาราชปถมภ

ขดขวางมใหเกดผน�าการเปลยนแปลงทมพลง

4.1 สนามแขงขนทางอดมการณ: วาทกรรม ความคด คานยมสวนรวม และ

อตลกษณทขดแยงกน เปนตวก�าหนดกรอบของวกฤตการเปลยนผาน

ในกระบวนการเปลยนผานโดยทวไป คานยมสวนรวมและแนวปฏบต

แบบดงเดมจะยงคงด�ารงอยเหมอนทเปนมา ขณะทคานยมสวนรวมและแนวปฏบต

ชดใหมจะถอก�าเนดขนมา ความเชอ บทบาท อตลกษณ และจดอางองตางๆ จะถก

การเปลยนผานทางเศรษฐกจและสงคมกดดน ทวาสงเกาๆ จะมไดหายไปทนททนใด

เพอหลกทางใหระเบยบทางสญลกษณแบบใหมทสากลยอมรบ32 เพราะในขณะท

บางคนพรอมรบวถชวตใหมและคานยมสวนรวมใหม แตกยงมบางคนยดเอา

ความเชอทมมาตลอดทงชวตและอตลกษณแบบดงเดมเปนทมนยามเผชญวงวน

แหงการเปลยนแปลง33 ในวฒนธรรมการเมองไทย อดมคตและคณคาแบบเผดจการ

อ�านาจนยมด�ารงอยรวมกบอดมคตและคณคาแบบประชาธปไตย34 สงเหลานมสวน

อยางมากในการก�าหนดทาทของคนในสงคมตอนโยบายและสถาบนส�าคญๆ ภาพท

สะทอนใหเหนถงการตอส ทใหญโตกวาระเบยบสองแบบซงเปนปฏปกษกนคอ

การโตเถยงในประเดนเชงสญลกษณผานสงครามตวแทน ซงเปนการปดบงปญหา

แทจรงหลายประการทสงคมก�าลงเผชญอย

ฉะนนการแยงชงอ�านาจสงสดในการตความกระบวนทศนส�าคญ จงเปน

หนงในสมรภมส�าคญของความขดแยงระหวางส ความทวาทกรรมมอทธพลตอ

มมมองและความเชอของผคน ทงยงสามารถถกใชในการสรางความชอบธรรม เราจง

ตองท�าความเขาใจวาทกรรมในฐานะแหลงทมาของอ�านาจ วาทกรรมกระแสหลก

ตางๆ เปนตวก�าหนดเฉดสทางการเมองและกอรางทศนคตทเหลาผมสวนไดสวนเสย

มตอแผนการทางการเมอง อ�านาจน�าทางวาทกรรมจะจดระบบสนามการเมอง

ดวยการก�าหนดจดอางองขนมาใหตวแสดงทกตวใชก�าหนดผลประโยชนของตน

หาขอแกตางใหการกระท�าของตน และหาเหตผลสนบสนนจดยนของตน

72


วาทกรรมอนรกษนยมท�าหนาทเปนรากฐานทางอดมการณใหแกระเบยบ

แนวดงแบบดงเดม ดวยการยนยนความชอบธรรมและเบยงเบนค�าวพากษวจารณ

ไปยงเรองอน แหลงอ�านาจส�าคญของผตอสดนรนเพอธ�ารงรกษาสถานภาพเดม

อยทความสามารถในการอาศยวาทกรรมดงกลาวเพอสรางความชอบธรรมใหแก

ขออางทางการเมองของพวกตน และแมวาวาทกรรมอนรกษนยมจะไมไดเปน

วาทกรรมหลกในสงคม ทวามนยงคงมอทธพลตอคณคาและอตลกษณแบบดงเดม

อยมากพอสมควร

ในขวสทางการเมองอกฟากหนง วาทกรรมเสรนยมและวาทกรรมกาวหนา

ก�าลงกลายเปนวาทกรรมกระแสหลก การเผยแพรคตและอดมคตแบบประชาธปไตย

ไปสคนกลมอนนอกเหนอจากชนชนน�ากบชนชนกลางผมการศกษาจะชวยใหสนาม

แขงขนเชงอดมการณมความเทาเทยมมากขน การอางองตนเขากบคณคาสากลและ

มาตรฐานสากลชวยสรางความชอบธรรมใหแกขออางของเหลาผตอสดนรนเพอสราง

ระเบยบแบบประชาธปไตย

อยางไรกด การตอสทางวาทกรรมเพอก�าหนดทศทางหลกของสงคมมได

เกดขนผานกระบวนการปรกษาหารอทใหขอมลแกทกฝายอยางครบถวนสมบรณ

อยบนฐานของกฎกตกา และมงหวงผลสมฤทธ แตกลบเปนการแขงกนตะโกนราวกบ

“คนหหนวกคยกน” ซงท�าใหการโตเถยงสาธารณะถกท�าใหเปนการแบงขวแยกขาง

ทางการเมอง การทสงคมไมสามารถถกเถยงเรองความทาทายระดบรากฐานกนดวย

เหตผล สงผลใหกระบวนการทางการเมองเปนอมพาต ทงยงบอนเซาะความพยายาม

ทกวถทางทจะคลคลายความขดแยงทางการเมอง

การทสงคมโดยรวมหลงทศอนเนองมาจากการตอสทางวาทกรรมดงกลาว

อาจกลายเปนเครองมอใหผ ประกอบการทางการเมองน�าไปแสวงผลประโยชน

สวนตว บรรดาตวแสดงทางการเมองใชวาทศลปแบบออรเวลล (George Orwell)

ดวยการน�าแนวคดประชาธปไตย อยางเชน “หลกนตธรรม” “วชาการศกษาเพอ

สรางความเปนพลเมอง” หรอ “การปรองดอง” มาใชเพอซอนเรนวาระทางการเมอง

ทไมเปนประชาธปไตย ประชาชนซงขาดความเขาใจทชดเจนตอบรรดาแนวคดและ

ส�านกคดทซอนอยเบองหลง อาจตกเปนเหยอขออางของฝายตรงขามทวาพวกตนเปน

ตวแทนของความจรงและความดงาม ในอกดานหนง ผตอสเพอรกษาสถานภาพเดม

กชอบกลาวอางเกนจรงวาคนทวไปขาดความร ผลลพธของการตอสทางวาทกรรม

ครงนจะเปนปจจยก�าหนดสวนหนงวาความขดแยงทางการเมองจะลงเอยเชนไร

73

MARC SAXER

จากน ผ เขยนจะส�ารวจประเดนเชงสญลกษณทส�าคญบางประเดนใน

ความขดแยงระหวางสครงน ผ เขยนจะแสดงใหเหนวธทประเดนเหลานนถกใช

ในการสรางความชอบธรรมใหแกขออางทางการเมองและก�าหนดวาระทางการเมอง

ดวยการน�าเสนอวาทกรรมแวดลอมซงขดแยงกบประเดนเหลานน ตอมาผเขยนจะ

วเคราะหวาการเปลยนผานทางเศรษฐกจสงคมผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงทาง

ความคด อตลกษณ และวาทกรรม มากนอยเพยงใด อกทงแรงกดดนเชงโครงสราง

เหลานกระตนใหเกดยทธศาสตรการโตกลบในรปการยนยนตวตนของตนเองอยางไร

ทายทสด ผเขยนจะแสดงใหเหนวารอยราวหลกของความขดแยงทางการเมองครงน

สะทอนธาตแทเบองหลงวกฤตการเปลยนผาน นนคอการปะทะกนระหวางระเบยบ

ดงเดมกบระเบยบใหมทก�าลงกอตว

4.1.1 เราจะตดสนใจและแนใจไดอยางไรวาจะเกดความสมานฉนททางสงคม?

เอกภาพในความสมานฉนท ปะทะ จากหลากหลายกลายเปนหนง

(1) ปรากฏการณ: วาระซอนเรน โกหกสขาว การพดโจมตดวยความเกลยดชง และ

กฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ

ความทการโตเถยงสาธารณะเตมไปดวยขอกลาวหาทไมมมล ขอสงสย

(“วาระซอนเรน”) ทฤษฎสมร รวมคด เรองโกหก (สขาว) และแทบไมยอมรบ

ค�าวพากษวจารณทเปนขอเทจจรง ท�าใหการเมองไทยดเหมอนจะเปนมหรสพโรงใหญ

การประจนหนา และเรองลบลมคมใน ซงด�าเนนตอไปไมรจบ ทงรฐบาล “เหลอง”

และ “แดง” ลวนเคยเซนเซอรสอ ปดสอ และปราบปรามผคดตางดวยกฎหมายหมน

พระบรมเดชานภาพกบพระราชบญญตวาดวยการกระท�าผดเกยวกบคอมพวเตอร

ซงตางกมบทลงโทษทรนแรง บรรดาพลเมอง โดยเฉพาะอยางยงในสอสงคมออนไลน

มกใชเสรภาพในการแสดงความคดเหนไปในทางทผด ดวยการมสวนรวมกบการพด

โจมตดวยความเกลยดชง การระดมมวลชนในโลกไซเบอร และการมงโจมตตวบคคล

การโตเถยงเรอง “รางพระราชบญญตปรองดอง” ทเกดขนเมอไมนานมานตกต�า

จนกลายเปนการแขงกนตะโกนโหวกเหวกโวยวายระหวางกลมสนบสนนกบกลม

ตอตานนรโทษกรรม

ปรากฏการณเหลานชใหเหนวาโดยพนฐานแลวตางฝายตางตความบทบาท

74


ของ “ความขดแยง” ไปคนละทศคนละทาง โดยเฉพาะในเรองทศทางหลกทคน

ในสงคมตองตดสนใจวาจะไปทางไหน นนท�าใหตางฝายตางวเคราะหความขดแยงทาง

การเมองครงนไมเหมอนกน และสงผลใหแนวทางส�าหรบน�าพาสงคมไทยกาวขาม

วกฤตครงนแตกตางกน

(2) วาทกรรมอนรกษนยม: เอกภาพในความสมานฉนท

ฝายอนรกษนยมใหคณคาอยางมากกบความเปนเอกฉนท ฉะนนจงจ�ากด

การโตเถยงเชงนโยบายไวเฉพาะในการตกลงลบหลงฉากระหวาง “ผมอ�านาจ” หรอ

อยางนอยกในการประชมระหวาง “ผทรจรง” ซงไมเปดเผยตอสาธารณะ เมออย

ในสายตาของสาธารณชน สถาบนตางๆ จ�าตองแสดงใหเหนความเปนอนหนงอน

เดยวกนอยางสดความสามารถ สวนบรรดาสมาชกของสถาบนเหลานนพงสงบปาก

สงบค�าไมวพากษวจารณเพอเหนแก “ความรบผดชอบรวมกน”35 ฝายอนรกษนยม

สายเหยยวมองวาตองปดปากบคคลผเหนตาง สวนฝายทตอตานพวกตนกจ�าตอง

โดนบดขย ฝายอนรกษนยมมกมองวาความเอะอะมะเทงของการเมองแบบตวแทน

คอความเสอมทรามของสงคม36 “ถาเรายอมใหเกดการตอสทางการเมองอยางไรขด

จ�ากด มนจะกลายเปนการตอสทไรระเบยบวนย และเมอเกดสภาวะอนาธปไตยขน

จอมเผดจการทงหลายแหลกจะสบโอกาสยดอ�านาจ”37 ดงนนส�าหรบพวกอนรกษนยม

วธการรกษาโรครายแหงความขดแยงระหวางสจงเปนการ “รวมชาตเปนหนงเดยว

ภายใตความสมานฉนท”38

ฝายอนรกษนยมมองวาความตองการเอกภาพคอสาเหตส�าคญทประเทศไทย

ตองการระบบการเมองแบบมลกษณะเฉพาะตว หรอ “ประชาธปไตยแบบไทยๆ”

ซงปฏเสธสถาบนประชาธปไตยของตะวนตกเนองจากมองวาเปนสงทแปลกแยก

ตางจาก “สภาพความเปนจรงแบบไทยๆ”39 “ประเทศไทยขบเคลอนดวยดและเจรญ

รงเรองเมอมอ�านาจคอยสงการ ไมใชอ�านาจแบบทรราช แตเปนอ�านาจซงรวมทกคน

เปนหนง”40 “ประชาธปไตยแบบไทยๆ คอระบบทรกษาผลประโยชนของประชาชน

และตอบสนองความตองการของประชาชน ทงยงสามารถรวบรวมและใชความคดเหน

ของประชาชนซงเปนสารตถะแทจรงของ ‘การปกครองของประชาชน โดยประชาชน

และเพอประชาชน’”41 กลาวอกนยหนงคอประชาธปไตย “แบบตะวนตก” นนไมจ�าเปน

ส�าหรบประเทศไทย เพราะไทยเปนประชาธปไตยทแทจรงมาโดยตลอดอยแลว42

75

MARC SAXER

(3) วาทกรรมเสรนยม: สรางความขดแยงใหมความเปนสถาบน

เพอปองกนไมใหความขดแยงพฒนาไปเปนความรนแรง ฝายเสรนยมจง

วางเปาหมายทจะสรางความขดแยงใหมความเปนสถาบน ระบอบประชาธปไตย

มกลไกทรงประสทธผลทเปดใหเสนอความเหนตาง ประสานผลประโยชน และ

เจรจาตอรองหาทางออกระหวางกลมตางๆ ทขบเคยวกน การปราบปรามผเหนตาง

การซอนผลประโยชนททบซอน ตลอดจนการตกลงแบบปดลบ ลวนเปนการ

บอนท�าลายกลไกเหลานและขดขวางมใหเกดวฒนธรรมการเมองซงมงคลคลาย

ความขดแยงโดยอาศยสถาบนตางๆ ทไมใชการชมนมประทวงบนทองถนน เพอให

ผลการตดสนใจไดรบการยอมรบ ประชาชนจ�าเปนตองมสวนรวมในกระบวนการ

ทางประชาธปไตยทงสขนตอน ไดแก การสรางความชอบธรรม การปรกษาหารอ

การตดสนใจ และการก�ากบควบคม

(4) วาทกรรมพลงกาวหนา: จากหลากหลายกลายเปนหนงe

กลมพลงกาวหนามมมมองแบบวภาษวธตอความขดแยง นนคอเหนวา

การโตเถยงสาธารณะเกยวกบค�าถามเจาปญหาจะน�าไปสทางออกทดกวาส�าหรบ

สงคมโดยรวม การไตรตรองถงผลประโยชนของผมสวนไดสวนเสยทงหมดจะยง

เสรมสรางความชอบธรรมแกผลการตดสนใจ รวมถงรบประกนวาเมอน�ามนไปปฏบต

จะไดรบการยอมรบมากยงขน กลมพลงกาวหนาซงไมหวนเกรงความขดแยงใดๆ

ตความความขดแยงระหวางสครงนวาเปนโอกาสทรอคอยมานานเพอท�าลายโซตรวน

แหงระเบยบดงเดมและวางรากฐานใหสงคมทเปนประชาธปไตย ดวยเหตนกลมพลง

กาวหนาจงมไดมองวาการปรองดองเปนจดหมายปลายทางในตวเอง ทวาเปนเงอนไข

ตงตนทจะน�าไปสกระบวนการสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกในสงคม การปรองดอง

จะชวยใหเกดเสถยรภาพซงจ�าเปนส�าหรบการเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมทม

ความออนไหวทางการเมอง

นอกจากนนกลมพลงกาวหนายงสนบสนนแนวคดความสมานฉนททาง

สงคมแบบใหม ในสงคมพหนยม การก�าหนดใหคนในสงคมม “เอกภาพ” อาจถก

ตความงายๆ วาเปนการยกคณคาชดหนงขนมาอยเหนอคณคาชดอน หรอกระทง

เปนความพยายามทจะปฏเสธอตลกษณใดๆ ทผดแผกแตกตาง การเนนย�าเรองเลา

76


อนเปนสากลสงสดของชาตรงแตจะบอนท�าลายความสมานฉนททางสงคม สงคม

ซงเตมไปดวยวถชวตและวฒนธรรมยอยทแตกตางหลากหลายไมอาจสรางความ

สมานฉนททางสงคมและอตลกษณของชาตดวยชดคณคาแบบเดยวอกตอไป ในทาง

ตรงกนขาม ปจเจกบคคลจะรสกวาตนเปนสวนหนงของชาตเมอไดมสวนรวมอยาง

เทาเทยมในชวตทางการเมอง สงคม และวฒนธรรม43 การมสวนรวมของพลเมองจะน�า

ผลประโยชนของเสยงขางมากและเสยงขางนอยตามแนวชายขอบเขาสกระบวนการ

ทางการเมอง ลดชองวางระหวางชาวกรงเทพฯ ทเหมอนอยแตในโลกของตนเอง

กบความตองการของประชาชนทงหมด การสามารถแสดงความเหนตางและการ

ไดรบความสนใจอยางจรงจงจากผมอ�านาจท�าใหประชาชนยงรสกวาตนเปนสวนหนง

ของชาต ท�าใหความสมานฉนททางสงคมและความชอบธรรมของระบบการเมอง

เพมขนตามไปดวย กลาวอกนยหนงคอการสรางเอกภาพจากความหลากหลาย (จาก

หลากหลายกลายเปนหนง) ตองการการมสวนรวมจากประชาชนมากขน ไมใชนอยลง

(5) ปญหาพนฐาน: การปรกษาหารอเรองวงวนแหงการเปลยนแปลงตองอาศยเงอนไข

ทสรางขนมาจากตวมนเอง

เมอระเบยบสงคมการเมองแนวดงเรมผกรอน ผคนจะเรมตอตานกลไก

การตดสนใจแบบบนลงลางกนมากขน พลเมองไมยอมรบนโยบายทยดเยยดมาให

อกตอไป แตเรยกรองทจะมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจมากขน อยางไรกตาม

การสรางความชอบธรรมจากการเลอกตงนนเกดขนเพยงทกๆ 2-3 ป และการตดตาม

ตรวจสอบผมอ�านาจกมกจ�ากดอยแตในวงนกเคลอนไหวดานประชาสงคมทมความ

ทมเทอยางมากและสอบางกลมเทานน ดงนน กระบวนการปรกษาหารอจงกลายเปน

เวทหลกของการมสวนรวม

ประชาธปไตยแบบปรกษาหารอก�าหนดใหการตดสนใจเรองส�าคญทกครง

ตองผานกระบวนการใชเหตผลสาธารณะทมลกษณะมสวนรวมถวนหนา อยบนฐาน

ของกฎกตกา และมงหวงผลสมฤทธ โดยเรยกรองใหพลเมองทกคนมสวนรวมอยาง

แขงขนและรบผดชอบตอกระบวนการประชาธปไตย อยางไรกด กลไกการมสวน

รวมแนวราบโดยประชาชนยงเพงอยในขนตงไขหรอเผลอๆ อาจไมเคยมเลยดวย

ซ�า ฉะนนจงยงไมมกระบวนการใชเหตผลสาธารณะอยางมความหมายเพอก�าหนด

ทศทางหลกของสงคม อกทงยงไมมวแวววา “กตกาการเลนเกม” ซงไดรบการยอมรบ

77

MARC SAXER

รวมกนเปนเอกฉนทในวงกวางจะเกดขนแตอยางใดทงทเปนรากฐานของกรอบคณคา

ส�าหรบกระบวนการปรกษาหารอ ในทางตรงกนขาม การปราบปรามผเหนตางจะยง

ขดขวางมใหเกดวฒนธรรมการเมองประเภททยอมรบวาการถกเถยงคอกลไกหลก

ในการไกลเกลยผลประโยชนทแตกตางกนและสรางทางออกทดขนส�าหรบสงคม

โดยรวม หากปราศจากวฒนธรรมการถกเถยงอยางเปนประชาธปไตยซงอาจน�าไปส

กระบวนการปรกษาหารอทอยบนฐานของกฎกตกาและมงหวงผลสมฤทธ กระบวนการ

เจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมซงมความละเอยดออนทางการเมองอยางยง กดจะ

ลมเหลวโดยสนเชง

วกฤตอตลกษณในวงวนแหงการเปลยนแปลง

“โรคการเปลยนผาน” มมตทางจตวทยาอยดวย เศรษฐกจ สงคม วถชวต

คานยมสวนรวม และคณคาทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว ลวนบนทอน “ความแนนอน”

ซงเปนรากฐานของอตลกษณ44 ทกสงซงในอดตเคยดเปนธรรมชาตและชดแจง

ในตวกลบแลดนากงขาในปจจบน เมอปจเจกบคคลรสกไมแนนอนตอโลกภายนอก

และต�าแหนงแหงทของตนในโลกดงกลาว เขากจะประกอบพธยนยนตวตนของตนเอง

การแสดงความภกดตอสญลกษณของยคทองในอดต (ซงถกประดษฐขน) คอ

หนทางหนงในการกลบมายนหยดอยางมนคงเมอเผชญ “วงวนแหงการเปลยนแปลง”

นอกจากนนความรสกไมแนนอนดงกลาวยงกอใหเกดความรสกเปนปฏปกษตอเหลา

ผถกกลาวหาวา “ขดหลมศพ” จากการพยายามขดคยทกสงทกอยางทศกดสทธและ

ดงามในกาลกอน ทงผไมรอโหนอเหนกอาจโดนท�าราย ความตงเครยดจากความ

ขดแยงระหวางส ซงดนากงขาและเราอารมณ อาจมรากฐานทางจตวทยามาจากวกฤต

อตลกษณครงนกเปนได นอกจากนนความไมมนคงและความไมแนนอนในอตลกษณ

อาจสงผลใหเกดการหลบเลยงการโตเถยงสาธารณะในประเดนตางๆ ตลอดจน

วตกกงวลวาอาจ “เสยหนา” เมออภปรายอยางเปดเผยและโปรงใสในทสาธารณะ

78


4.1.2 เราจะท�าความสะอาดระบบการเมองอยางไร? ผน�าทรงคณธรรม ปะทะ

การตรวจสอบจากภาคประชาชน

(1) ปรากฏการณ: คอรรปชน ระบบพวกพอง การเลนพรรคเลนพวก ธนกจการเมอง

คอรรปชน ธนกจการเมอง และระบบพวกพอง เปนโรคเรอรงของการเมอง

ไทย การซอเสยง การโกงการเลอกตง การกอความรนแรงทรฐเปนผสนบสนน กระทง

การฆาตกรรมโดยมเหตจงใจจากการเมอง ลวนเกดขนบอยครงในระบบการเมอง

ไทย ในสายตาของหลายคน จดดางพรอยเหลานของ “ประชาธปไตยแบบไทยๆ”

มความหมายเดยวกนกบ “ประชาธปไตย” ดวยเหตนคนไทยหลายตอหลายคน

โดยเฉพาะชนชนกลางในกรงเทพฯ จงมองประชาธปไตยในแงลบf

การวเคราะหรากเหงาของปญหาเหลานคนละมมมอง น�าไปสวธเยยวยา

ทแตกตางกนโดยพนฐาน นนคอเรองเสอมเสยตางๆ ขางตนเปนผลจากความ

ลมเหลวทางศลธรรมของปจเจกบคคล และรกษาไดดวยการเลอกผน�าทมคณธรรม?

หรอวาเปนสวนประกอบทตดแนนเปนเนอเดยวกบระบบ และรกษาไดดวยการ

ยกเครองระเบยบทางสงคมและการเมองเทานน? การโตเถยงสาธารณะท�าใหค�าถาม

เหลานถกจ�ากดวงแคบลงอยางมากจนเหลอเพยงประเดนเชงสญลกษณวาผก�าหนด

นโยบายควรมาจากการแตงตงหรอการเลอกตง

(2) วาทกรรมอนรกษนยม: ปจเจกบคคลผทรงคณธรรม ปะทะ ความเสอมทรามทาง

ศลธรรม

ฝายอนรกษนยมอางเหตผลวาการปกครองทลมเหลวเปนผลจากผน�า

ขาดความเทยงธรรมและผทเลอกตงผน�าเขามาไรซงวฒภาวะ ความโกรธแคนตอ

“การซอเสยง” และ “การกอความรนแรงบนทองถนน” สะทอนแนวคดเชงดแคลน

แตโบราณทวา “มวลชนดอยการศกษา” ยงไมพรอมส�าหรบประชาธปไตย45 วาทกรรม

อนรกษนยมระบวารากเหงาของวกฤตการเมองคอความไมพรอมของคนไทยทวไป

ผเอาแตเรยกรองทจะมสทธมเสยงทวาไมยอมปฏบตตามหนาทของตน วาทกรรม

อนรกษนยมยงแยงอกวาหากประชาชนใชสทธพลเมองในทางทผด โดยขายเสยงและ

ชมนมประทวงบนทองถนน พวกเขากตองถกระงบสทธทางการเมองจนกวาจะไดรบ

79

MARC SAXER

การศกษามากพอทจะเปนพลเมองผมความรบผดชอบ ดวยเหตนจงไมนาแปลกใจ

ทหลกสตรการศกษาแบบอนรกษนยมละเลยการเสรมสรางพลงอ�านาจแกพลเมอง

แตมงเนนอบรมสงสอนดานลกษณะนสย

แตถงกระนนความโกรธแคนทางศลธรรมซงเปนตวขบเคลอนมวลชน

“เสอเหลอง” หลายแสนคนกไปไกลเกนกวาความไมพอใจของชนชนกลางมาก46

โทสะของฝาย “เหลอง” ทมตอคอรรปชน การเลนพรรคเลนพวก และธนกจการเมอง

ฝงรากอยในวฒนธรรมแบบพทธศาสนานกายเถรวาท ในวฒนธรรมไทย สถานภาพ

ทางวฒนธรรม สงคม และการเมองของปจเจกบคคลเปนเครองสะทอนคณคา

ทางศลธรรมของคนผนน47 ดวยเหตนผทด�ารงอยบนจดสงสดของระเบยบแนวดง

ทางสงคมและการเมองจงตองเปนผมอ�านาจทางศลธรรมสงสด ทวาความเชอน

ถกเยยหยนครงแลวครงเลาจากพฤตกรรมนาอดสของนกการเมองทไดรบเลอกตง

บางคน การกระท�าผดเหลานถกมองวาเปนโรครายแทรกซมอยในเรอนรางทาง

ศลธรรมของสงคมไทย ดงนนพทธศาสนกชนผตนตวทางการเมองจงเรยกรองใหมการ

“ช�าระลาง” ระบบการเมอง48 วาทกรรมดงกลาวเสนอวาเราจะกาวขามวกฤตการเมอง

ไดกตอเมอปจเจกบคคลหวนกลบมาด�าเนนชวตในหนทางแหงคณธรรมเทานน สวน

ฝายอนรกษนยมสายบานกเหนดวยวาการกระท�าผดของนกการเมองเปนหลกฐาน

ยนยนวานกการเมองจากการเลอกตงลวนแตไรคณธรรม

อยางไรกด วธแกปญหาของฝายอนรกษนยมม งเนนไปยงกลไกทน�า

นกการเมองเหลานนขนสอ�านาจ นนกคอการเลอกตง มขอเสนอวาถาการเลอกตง

น�ามาซงผลลพธเลวรายเชนนน แสดงวาระบอบประชาธปไตยจากการเลอกตงม

ขอบกพรอง ดงนนจงควรถกระงบ และผนยมเจากแนะน�าให “แชแขง”49 ราชอาณาจกร

ไทยพรอมทงเรยกรองใหสถาบน (ซงมศลธรรม) สงสดแตงตงผน�าทรงคณธรรม

ขนมาดแลบานเมองแทน50 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ตอบสนอง

ตอขอเรยกรองนโดยก�าหนดใหสมาชกวฒสภาจ�านวนครงหนง ผพพากษาอาวโส

ตลอดจนคณะกรรมการขององคกรอสระตางๆ มาจากการแตงตง

(3) แนวทางเสรนยมและพลงกาวหนา: การตรวจสอบจากภาคพลเมอง ปะทะ

ธนกจการเมอง

กลมพลงกาวหนาทใหความส�าคญกบเสรภาพในการแสดงความคดเหน

80


มงเปาไปทการคดใหมเรองบทบาทของพลเมองในกระบวนการทางการเมอง พลเมอง

ผตนตวสามารถแสดงจดยนและเรยกรองผลประโยชนของตน กลมพลงกาวหนา

มองวาเราควรไววางใจพลเมองวาจะใชเสรภาพของตนอยางรบผดชอบเมอเขารวม

ในการโตเถยงสาธารณะ ดวยเหตนวชาการศกษาเพอสรางความเปนพลเมองจง

ตองเปนเครองมอส�าหรบการปลดปลอย มใชเปนเงอนไขเบองตนของการมสทธ

ทางการเมองเตมขนหรอกระทงเปนเครองมอยดเยยดความคดความเชอ หลกสตร

การศกษาเพอสรางความเปนพลเมองแบบกาวหนาม งเนนใหพลเมองผ ตนตว

มสวนรวมในกระบวนการประชาธปไตย พลเมองผตนตวจะคอยตดตามและตรวจสอบ

ผก�าหนดนโยบายรวมทงก�าหนดบทลงโทษทางสงคมในกรณทผก�าหนดนโยบาย

ประพฤตผดและใชอ�านาจในทางมชอบ การมสวนรวมของพลเมองในวงกวางภายใต

กระบวนการประชาธปไตยชวยจ�ากดพนทการท�างานของผก�าหนดนโยบายททจรต

อกทงเปนหนทางอนทรงประสทธผลทสดในการปราบปรามระบบพวกพองและ

ธนกจการเมอง

(4) ปญหาพนฐาน: จะสรางประชาธปไตยภายใตระบบศกดนาราชปถมภอยางไร?

ความสมพนธแบบอปถมภครอบง�าสงคมไทยทกหยอมหญา ทงยงบอนเซาะ

สถาบนประชาธปไตยและวฒนธรรมการเมอง แมฉากหนาจะดเปนประชาธปไตย

แตการตดสนใจครงส�าคญๆ ลวนเปนฝมอของเครอขายผอปถมภทอยหลงฉาก สวนท

เหนชดสดของระบบศกดนาราชปถมภกคอคอรรปชนแบบเรอรง อนเปนเพยงน�ามน

หลอลนของระบบความสมพนธสวนบคคลซงน�าความจงรกภกดไปแลกเปลยนกบการ

อปถมภค�าช ระบบศกดนาราชปถมภบอนท�าลายระบบตรวจสอบและถวงดลอ�านาจ

มาโดยตลอด ทงยงแฝงตวเขาไปยดกมสถาบนประชาธปไตยจ�านวนมาก ชนชนน�า

ทงสองฝายสามารถใชสถาบนตางๆ เพอแสวงหาผลประโยชนเขาตวอยางงายดาย

ดวยการจดสงตวแทนของฝายตนเขาไปอยในศาลและองคกรอสระตางๆ ตลอดจน

วงเตนใหผด�ารงต�าแหนงตางๆ ยอมท�าตามความตองการของพวกตน ดงนนแมวาศาล

และองคกรอสระจะเปนตวอยางตามต�าราเรยนเมอกลาวถงสถาบนซงออกแบบมาให

ผดงหลกนตธรรมและสงเสรมประโยชนสาธารณะ51 ทวาในความเปนจรงนโยบายของ

สถาบนเหลานมกเปนไปในทางบอนท�าลายประชาธปไตย52 กลม “ผออกแบบสถาบน”

มแนวโนมจะมองขามวาสถาบนทางการเมองตางๆ หาไดมตวตนอยนอกสงคมท

81

MARC SAXER

พวกมนด�ารงอยไม แตเปนสงทฝงลกอยในความสมพนธสวนบคคล ขนบธรรมเนยม

ทางวฒนธรรม และแรงกดดนทางการเมอง วฒนธรรมไทยและความเคารพอยางสง

ตอล�าดบชนทางสงคมคอสงทเสรมสรางความเขมแขงใหกบประสทธภาพของ

ความสมพนธแบบอปถมภ

การแทนทระบบศกดนาราชปถมภดวยระบบการปกครองทไมขนกบ

สายสมพนธสวนบคคลและตงอยบนฐานของการใหผลตอบแทนตามผลงานและ

ความสามารถ ซงเปนระบบทท�างานเพอประโยชนสาธารณะไดอยางมประสทธภาพ

จ�าเปนตองอาศยความพยายามรวมกนครงใหญจากผมสวนไดสวนเสยทกฝาย

อยางไรกด ดวยความทมนษยมพฤตกรรมพนฐานตงตนใหความส�าคญกบเครอญาต

มากกวาคนแปลกหนา ระบบศกดนาราชปถมภจงมกกลบฟนคนชพไดเสมอ53

กลไกการช�าระลางตวเองทท�างานไดดและมเจตจ�านงทางการเมองในการบงคบใช

หลกนตธรรมคอยหนนหลง เปนหนทางเดยวทจะรกษาประสทธผลของระบบ

การปกครอง ความทาทายหลกของกระบวนการสรางประชาธปไตยกคอการเปลยน

วงจรอบาทวของระบบศกดนาราชปถมภใหเปนวงจรสะอาด ซงกลไกการช�าระลาง

ตนเองอยางมประสทธผลจะชวยยกระดบสมรรถนะของระบบการปกครอง จนสราง

ผลงานและไดรบความไววางใจจากสาธารณชน

4.1.3 ใครเปนคนตดสนใจ ใครไดประโยชน? เสยงขางมาก ปะทะ ธรรมาภบาล

(1) ปรากฏการณ: เผดจการรฐสภา วาระซอนเรน ประชานยม สองมาตรฐาน

การเมองไทยเตมไปดวยขอกลาวหาดเดดเผดรอนเรอง “วาระซอนเรน”

ทฤษฎสมรรวมคดเรองการรฐประหารทสอเคาวาจะเกดขนและการเตรยมตวรบมอ

สงครามกลางเมองแพรหลายไปทว ฝายเสอเหลองกลาวหาอกฝายวาก�าลงท�าตว

เปน “เผดจการรฐสภา” หรอ “อ�านาจนยมแบบสงคโปร”54 สวนหวขอหนงซงปรากฏ

ซ�าแลวซ�าเลาใน “วาทกรรมแดง” คอขอเรยกรองใหโคนลม “อ�ามาตยาธปไตย”

รวมทงใหประชาชนมอ�านาจอธปไตยเตมขน55 การส�ารวจความคดเหนของ

สาธารณชนเผยวาแนวปฏบตแบบเผดจการอ�านาจนยม ตงแตการกอรฐประหาร

ไปจนถงการฉกรฐธรรมนญ เปนทยอมรบอยางแพรหลาย56 ความพยายามลบลาง

อ�านาจของเสยงขางมากจากการเลอกตงโดยศาลซงถกวจารณวาเลอกขางทาง

82


การเมอง เกดขนบอยเสยจนไดรบการขนานนามวา “ตลาการภวตน”57 การจ�าคก

ผถกกลาวหาวาละเมดกฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพ การปดสอ และการด�าเนนคด

กบผชมนมประทวงเสอแดงภายใตขอหากอการราย ถกวพากษวจารณวาเปน

“การปกครองโดยใชกฎหมายเปนเครองมอ”58 การตดสนของศาลในป 2549 และ

ป 2551 ใหรฐบาล “แดง” หมดสนอ�านาจ น�าไปส การยบพรรคการเมองและ

เพกถอนสทธนกการเมองหลายรอยคน ถกเรยกวาเปน “รฐประหารโดยตลาการ”59

ดวยเหตนค�าสงของศาลรฐธรรมนญเมอเดอนมถนายน 2545 ใหยตกระบวนการ

นตบญญตเกยวกบการแกไขรฐธรรมนญจงถกมองวาเปน “การพยายามกอรฐประหาร

โดยตลาการ”60 ขบวนการ “เสอแดง” ปฏญาณวาจะตอบโตหากมการแทรกแซง

กระบวนการประชาธปไตยในหนทางใดกตามทอยนอกเหนอรฐธรรมนญ

ทงหมดนดเหมอนจะบงบอกวาแมกระทงหลกการขนพนฐานทสดของ

ประชาธปไตย นนคอการปกครองของเสยงขางมากซงถกจ�ากดอ�านาจดวยหลก

นตธรรม และอธปไตยเปนของปวงชน (ตามทบญญตไวในหมวด 1 มาตรา 3 ของ

รฐธรรมนญ) หาไดเปนทยอมรบโดยทวไปไม

(2) วาทกรรมอนรกษนยม: หลกการอนสงสงกวาและความลำาเลศของชนชนนำา

เปาหมายสงสดของกลมนยมเจาคอการธ�ารงระเบยบทางการเมองและสงคม

แบบดงเดม มการใหเหตผลรองรบการแทรกแซงกระบวนการประชาธปไตยโดยขด

กบรฐธรรมนญ ดงเชน รฐประหารโดยกองทพในป 2549 และรฐประหารโดยตลาการ

ในป 2551 โดยอางแหลงทมาของความชอบธรรมจากตนแบบประชาธปไตย กลาวคอ

สถาบนกษตรยไทยอางวาไดรบ “อภอาณต” (super mandate) จากประชาชน

ซงเหนอกวาอาณตจากการเลอกตงทบรรดาผน�าทางการเมองไดรบ61 เรองเลา

“รฐประหารทด”62 มทมาจากความคดเรอง “หลกการอนสงสงกวา” ซงมรากฐานอยใน

กฎธรรมชาต เชน “ชาต” “สถาบนกษตรย” “เอกภาพ” และกระทง “ประชาธปไตย”

ทมมากอนกฎหมายซงมนษยบญญตขน ความจ�าเปนในการ “รกษาความสงบสขและ

เสถยรภาพ” ถกน�ามาใชเปนขอแกตางใหกบการแทรกแซงแบบเผดจการอ�านาจนยม

ครงแลวครงเลา

เมอไมนานมานปรากฏวาทกรรมใหมทเตอนเรองผลกระทบทางการคลง

ในระยะยาวของนโยบาย “ประชานยม” จากบทเรยนวกฤตเงนยโร นกวชาการไทย

83

MARC SAXER

กงวลวาเสยงเรยกรองของประชาชนทตองการความสขสมแบบทนควน พรอมกบ

การทรฐบาลจากการเลอกตงใชนโยบายประชานยมเพอตอบแทนผสนบสนนทาง

การเมอง จะท�าใหรฐไทยลมละลายในระยะยาว63 วาทกรรมอนรกษนยมน�าขอกงวล

ทชอบธรรมเหลานไปใชโดยมไดยกยองชนชมนโยบายทท�าประโยชนแกประชากร

สวนใหญแมแตนอย การใชค�าวา “ประชานยม” ในความหมายเดยวกนกบ “ความเปน

ทนยม” เผยใหเหนความไมสบายใจทฝายอนรกษนยมมตอการปกครองของเสยง

ขางมากและกระทงแสดงความรงเกยจตอ “มวลชนผไรอารยธรรม”g และเมอไมนาน

มานกลมองคการพทกษสยามกสะทอนความกลวของฝายเสอเหลองทวาประเทศ

อาจลมสลายh ดวยการน�าเรองเลา “ประชานยมน�าประเทศลมละลาย” มาใชสราง

ความชอบธรรมใหกบการรฐประหารอกครง64

(3) แนวทางเสรนยม: การลดความเสยงไมใหเกดทรราชของเสยงขางมาก

ชนชนกลางทวโลกหวาดกลวอยสองสง นนคอกลวชนชนน�าผยดกมรฐ

กลนแกลง กบกลวชาวบานเสยงขางมากมจ�านวนเหนอกวา ระบอบเสรประชาธปไตย

ปองกนความเสยงมใหกล มใดกลมหนงสามารถครอบง�าสงคมดวยการสราง

สถาปตยกรรมเชงสถาบนขนมาปองกนเรองนโดยเฉพาะ เสยงตอตาน “เผดจการ

รฐสภา” แสดงนยถงความวตกกงวลของเสยงขางนอยตอทรราชของเสยงขางมาก65

ดวยอารามตกใจกบวธบรหารประเทศแบบไมเปนประชาธปไตยของทกษณ

ประกอบกบความแขงแกรงไมเสอมคลายในสนามเลอกตงของ “พนธมตรแดง” ฝาย

เสรนยมจงหาทางจ�ากดอ�านาจการปกครองของเสยงขางมาก เชน การใชนโยบาย

ประชานยมของรฐบาลทมาจากการเลอกตง ใหมากทสดเทาทจะท�าได โดยอาศย

สถาบนก�ากบตรวจสอบทมาจากการแตงตงจ�านวนมากและระบบตลาการทเอยงขาง

ทางการเมอง66 ในทางทฤษฎ องคกรอสระตางๆ ตงขนเพอรบประกนการแขงขน

อยางเสรและเปนธรรมในการเลอกตง ซงสะทอนคณภาพของการเลอกตงตาม

วถทางประชาธปไตย (คณะกรรมการการเลอกตง) ธรรมาภบาล (คณะกรรมการปองกน

และปราบปรามการทจรตแหงชาต) ตลอดจนสทธทางการเมองของประชาชน (คณะ

กรรมการสทธมนษยชนแหงชาต) สวนภาคเศรษฐกจทมความส�าคญทางยทธศาสตร

(เชน ภาคการสอสารและโทรคมนาคม ซงมคณะกรรมการกจการกระจายเสยง กจการ

โทรทศน และกจการโทรคมนาคมแหงชาตก�ากบดแล และภาคตลาดการเงน ซงม

84


คณะกรรมการก�ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพยก�ากบดแล) กถกกนออกไป

จนพนมอของสถาบนเสยงขางมาก

ศาลและองคกรอสระซงมอ�านาจในการยบยงเสยงขางมาก ชวยอธบาย

ใหเราเขาใจวาการตอสเรองการแกไขรฐธรรมนญมการวางเดมพนไวสงทเดยว

ขอเรยกรองไมใหยงเกยวกบองคกรอสระมกเปนการย�าเตอนถงแผนการสถาปนา

“ทกษณาธปไตย” แบบสงคโปร67 ดงนนฝายเสรนยมจงเรยกรองใหศาลรฐธรรมนญ

(ทมาจากการแตงตง) ตรวจสอบสภาผแทนราษฎร (ทมาจากการเลอกตง) อยาง

เครงครด68 นอกจากนนยงมการออกแบบเชงสถาบนเพอปองกนไมใหองคกร

ตรวจสอบฝายพลเรอนเขา “แทรกแซง” กองทพ นนคอออกพระราชบญญตจดระเบยบ

ราชการกระทรวงกลาโหมซงยงเสรมอ�านาจของกองทพในการเลอนขนและโยกยาย

บคคล69

ตรงกนขามกบฝายเสรนยมในโลกตะวนตกซงถอก�าเนดจากการตอสอยาง

ยาวนานรวมศตวรรษ (และมการนองเลอดอยบอยครง) เพอใหไดมาซงสทธทาง

การเมอง ฝายเสรนยมของไทยมกเขาใจวา “สทธมนษยชนสากล” เปน “กฎธรรมชาต”

รปแบบหนง เชน เปนสงทมอยแลวแตตองมผ “คนพบ” เสยกอน เพราะฉะนน

ยทธศาสตรพนฐานตงตนของภาคประชาสงคมจงมงเนน “การสรางความตระหนก”

และ “การสรางความเขาใจ” เปนส�าคญ

(4) แนวทางแบบพลงกาวหนา: สรางสงคมทด

เปาหมายของกลมพลงกาวหนาคอแกไขความอยตธรรมในอดตและปจจบน

(อาท “สองมาตรฐาน”) และฟนฟความเปนธรรมทางสงคม รฐมบทบาทหลกในภารกจ

วศวกรรมสงคมน กลมพลงกาวหนาอาศยความชวยเหลอจากรฐในการเสรมสราง

พลงอ�านาจแกพลเมองสวนใหญของประเทศผานกลไกการเลอกตง ฉะนนวาทกรรม

พลงกาวหนาวาดวย “การมสวนรวมของประชาชน” จงถอการเลอกตงเปนสงส�าคญ

ล�าดบแรกสดและเปนศนยกลางของวาทกรรม กลมพลงกาวหนาประสบความส�าเรจ

ในการสรางความตนตวทางการเมองแกมวลชนดวยเรองเลา “ประชาชนตองมสทธ

มเสยง” ท�าใหความเขาใจของสาธารณชนในเรองสทธทางการเมองเปลยนไปทละ

นอยๆ และโดยเฉพาะอยางยง กลมพลงกาวหนาเปนกลมทออกมาวพากษวจารณ

ตลาการภวตนทางการเมอง (“การปกครองโดยใชกฎหมายเปนเครองมอ”) อยางรนแรง

85

MARC SAXER

ภายใตแนวทางเชนน กระบวนการปฏรปทางการเมองในชวงกลางทศวรรษ 2530

ถงกลางทศวรรษ 254070 และความขดแยงระหวางสท�าใหใครตอใครเรมไมยอมรบ

“อภอาณต” ทไมไดยดโยงกบประชาชน71

(5) ปญหาพนฐาน: การเปลยนแปลงเปนสงทมอาจหลกเลยง

เพอหาทางธ�ารงระเบยบดงเดม แนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมจงตงเปา

ท�าลายทกคนทออกมาตอตานใหสนซากรวมทงปราบปรามทกฝายทเรยกรองใหม

การเปลยนแปลง อยางไรกด แรงผลกดนเชงโครงสรางของกระบวนการเปลยนผาน

อนทรงพลงท�าใหไมอาจหลกเลยงการเปลยนแปลงทจะเกดขนในระยะยาว72

ในขณะทประชาชนคาดหวงผลงานของรฐบาลเพมขน ศกยภาพทางการปกครอง

ของระบบการเมองดงเดมกลบลดนอยลง การทประชาชนมงคงมากขนท�าให

พวกเขารอความชวยเหลอทผมอ�านาจหยบยนใหนอยลง ขณะเดยวกนชนชนน�า

กลมใหมทเพงถอก�าเนดขนกเปนแหลงอปถมภรายใหมส�าหรบประชาชน เครอขาย

สถาบนกษตรยเสอมอ�านาจในการผกขาดการตดสนใจชน�าทศทางหลกของสงคม

เพยงฝายเดยว การทประชาชนออกมาตอตานการตดสนใจแบบบนลงลางท�าใหผม

อ�านาจไมอาจบงคบใชนโยบายไดสะดวกเหมอนแตกอน ความขดแยงทมมาโดยตลอด

ระหวางกลมสงคมตางๆ ท�าใหระบอบการเมองแบบดงเดมเปนอมพาต กลาวโดยยอ

คอระบบการปกครองแนวดงไมมความสามารถพอทจะรบมอกบกระบวนการเปลยน

ผานซงท�าลายความชอบธรรมของระเบยบดงเดม

ในบรบทน การปฏเสธการปฏรปเพอปรบเปลยนระบบการเมองใหเหมาะ

กบสภาพความเปนจรงใหมของสงคมทก�าลงเปลยนเปนพหนยมเปนการมองสน

โดยเฉพาะอยางยง การบอกปดขอเรยกรองตางๆ นานาใหปฏรปกฎหมายหมน

พระบรมเดชานภาพทมบทลงโทษรนแรงดเหมอนจะกอใหเกดผลในทางตรงกนขาม

การน�าประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 ไปใชในทางทผดอาจเปนปจจยหลกทสงผล

รายแรงสดในการบนทอนระเบยบดงเดมซงแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดม

ดนรนทจะผดงเอาไว

86


แหลงทมาของความชอบธรรม อ�านาจอธปไตย และกฎหมาย

ปรากฏการณ “ตลาการภวตน” สะทอนใหเหนวกฤตของระเบยบทาง

การเมองทอยลกลงไป นนคอไมมฉนทมตเกยวกบแหลงทมาของความชอบธรรมท

ถกตองเหมาะสมหนงเดยว เพราะไมวาจะเปนการเลอกตงหรอ “คณสมบตทาง

ศลธรรมของผน�า” กลวนไมใชสงทไดรบการยอมรบจากทกกลม เมอความชอบธรรม

ของผมอ�านาจตดสนใจถกตงขอสงสย การตดสนใจกยอมไมเปนทยอมรบจากทกกลม

แมกระทงอาจถกปฏเสธจากบางกลมดวยซ�า แนวโนมวาจะมการทาทายการตดสนใจ

ของสถาบนจากการเลอกตงในทกเรองผานกระบวนการตลาการคอเครองสะทอน

วกฤตความชอบธรรมครงน

สวนขวสอกฟากหนงอยาง “พนธมตรแดง” กดมแนวโนมจะหวาดระแวง

ทกครงทมผ ออกมาตอตานวาระทางการเมองของพวกตน73 “โทสะแดง” ทมตอ

“ตลาการภวตน” ผลกดนใหเกดขอเรยกรองใหยบศาลและองคกรอสระ74 ประเดนน

น�าไปสทศนคต “เปาหมายส�าคญกวาวธการ” ซงชวยแกตางการกระท�าทรนแรงและ

ขดตอกฎหมายวาท�าไปเพอประโยชนสขของคนสวนใหญ ความเชอมนวาพวกตนคอ

ความถกตองของไพรพลเสอแดงสะทอนผานวล “ก�าปนเหลกและถงมอก�ามะหย”75

อนฉาวโฉททกษณใชสรางความชอบธรรมในการบดเบอนรฐธรรมนญเพอก�าจด

การตรวจสอบและถวงดลการใชอ�านาจของตน แตการดวนยกเลกระเบยบทาง

รฐธรรมนญอาจขดขวางมใหเกดระบอบประชาธปไตยทเปนปกแผนได ดงท จอหน

รอลส (John Rawls) กลาวไววาการตรวจสอบและถวงดลเปนทางเลอกเชงสถาบน

ทชาญฉลาด เพราะเสยงขางมากในวนนอาจกลายเปนเสยงขางนอยในวนหนาได76

ความแตกแยกในเรองแหลงทมาของความชอบธรรมและอ�านาจอธปไตย

ของประชาธปไตยนนเกาแกพอๆ กบเมอแรกมการเมองเลยทเดยว77 เพลโตวพากษ

วจารณประชาธปไตยวาไมมพนฐานอยบนความจรงอนเปนนรนดร อกทงอางวา

ประชาธปไตยไมสามารถน�าเสนอแหลงทมาของความชอบธรรมของตวมนเอง แต

ในทางกลบกน เมอไมสามารถสถาปนาอ�านาจอธปไตยจากความเชอหรอเหตผล

อ�านาจอธปไตยของปวงชนจงเปนทางเลอกเดยวทเหลออย

ความแตกแยกในเรองอ�านาจอธปไตยสะทอนอยในปรชญาสญญาประชาคม

โธมส ฮอบส (Thomas Hobbes) คดวาปจเจกบคคลตองสละเสรภาพของตนเอง

แกผ น�าอ�านาจนยมเพอแลกกบการไดรบการปกปองจากสงครามกลางเมองท

87

MARC SAXER

เกดขนอยางไมมวนสนสด การใหอสระแกผปกครอง ซงเชอกนวาจ�าเปนตอการ

ท�าใหผปกครองท�าตามสญญาทเคยใหไว ท�าใหผปกครองอยเหนอกฎหมาย สวน

ฌอง-ฌากส รสโซ (Jean-Jacques Rousseau) มองวาสญญาประชาคมเปนเสมอน

ขอตกลงระหวางพลเมองผเปนไทและเทาเทยมกน ถาวากนตามมมมองน ก�าปนเหลก

ของผปกครองกหาไดจ�าเปนอกตอไปไม เพราะมกลไกประชาธปไตยเปนตวกลาง

ไกลเกลยความขดแยง (ทน�าไปสความรนแรง) อยางมประสทธผลอยแลวi เมอไม

จ�าเปนตองมผใดอยเหนอกฎหมายอกตอไป จดประสงคหลกของหลกนตธรรมกจะ

กลายเปนการปกปองพลเมองใหพนจากผปกครอง (รฐ) ทใชอ�านาจอยางฉอฉลแทน

ความจ�าเปนทตองตรากฎหมายเพราะขาดแหลงทมาของความชอบธรรม

อนเปนนรนดรกอใหเกดความไมสบายใจตลอดสหสวรรษทผานมา มความพยายาม

ครงแลวครงเลาทจะวางรากฐานของอ�านาจอธปไตยบนหลกการสงสงตางๆ อาท

กฎเทวะ กฎธรรมชาต เหตผลแหงรฐ ต�านานประชาชาต ฯลฯ78 บอยครงทการยกยอง

เชดชสงเหลานน�าไปสการปราบปรามผอนในนามของหลกการเหลานน ดวยเหตน

ส�านกคดปฏฐานนยมจงปฏเสธความคดเรอง “กฎธรรมชาต” และยดมนในกฎท

มนษยบญญตขนเทานน อยางไรกตาม ตงแตฝรงเศสภายใตการน�าของกลมจาโคแบง

ไปจนถงเยอรมนภายใตการปกครองของพรรคนาซ อ�านาจเคยกอใหเกดบทบญญต

กฎหมาย (ทเขนฆาประชาชน) ผานวถทางทถกตองตามกฎหมายอยางเปนทางการ

มาแลว ความพยายามซงกนเวลารวมศตวรรษเพอคนหาคานยมสวนรวมทาง

สงคมหรอศาสนาทจะจ�ากดอ�านาจดบจงตองเรมตนใหมอกครง เชนเดยวกบหลก

สทธมนษยชนสากล รฐธรรมนญเยอรมนไดสรางหลกประนประนอมขนมา นนคอ

หลกการอนเปนนรนดรทมนษยสรางขนj ซงมอาจเปลยนแปลงแกไขไดอกโดยมนษย

ในสภาวะหลงสมยใหมซงความแนนอนทงหมดลวนถกรอสราง ประชาธปไตย

คอระเบยบทางสงคมทประชาชนตกลงวาจะยอมรบความทาทายของความไม

แนนอน79 ในยคสมยแหงความไมแนนอนน ไมวาโครงการทางการเมองหรอระเบยบ

ทางสงคมใดๆ กไมอาจอวดอางวาตนมรากฐานอนเปนนรนดรเพอสรางความ

ชอบธรรมได ดงนนส�าหรบ ฌากส รองซแยร (Jacques Rancière)80 ประชาธปไตย

จงเปน (เพยงวธเดยวทเปนไปไดใน) การท�าการเมองใหเปนสถาบน

88


“การปกครองของเสยงขางมาก” ปะทะ “การก�ากบควบคมทปฏเสธเสยง

ขางมาก”

อยางไรกด การทไทยมรฐธรรมนญมาแลวหลายฉบบแสดงใหเหนวา

ฉนทมตตอการออกแบบเชงสถาบนของกระบวนการทางการเมองยงไมถอก�าเนดขน

ในประเทศน ความขดแยงทางการเมองสะทอนออกมาในรปการตอสระหวางสถาบน

เสยงขางมาก (ฝายบรหารและฝายนตบญญต) กบสถาบนตอตานเสยงขางมาก (ฝาย

ตลาการและองคกรอสระ) จงแทบไมนาแปลกใจเลยท “พนธมตรแดง” นยมชมชอบ

การปกครองของเสยงขางมากแบบไรขอจ�ากด ในขณะท “เสยงขางนอยฝายเหลอง”

กลบมงสรางความแขงแกรงใหกบการก�ากบควบคมทปฏเสธเสยงขางมาก ตราบใดท

ดลอ�านาจยงคงเคลอนตวไมหยดนง การสรางสถาปตยกรรมเชงสถาบนขนสดทาย

กเปนไปไดยาก แตถงกระนน สงคมไทยกจ�าเปนตองสรางสมดลทเหมาะสมระหวาง

สถาบนเสยงขางมากกบสถาบนตอตานเสยงขางมากใหได หากตองการสรางระบอบ

ประชาธปไตยทมเสถยรภาพและเขมแขง

4.2 ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกนในระบบศกดนาราชปถมภ

การเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยไมเพยงถกขดขวางจากสนาม

วาทกรรมทขบเคยวกนอย ทวายงประสบปญหาจากความลมเหลวในการรวมมอกน

ทลดทอนความเตมใจและความสามารถของปจเจกบคคลในการท�างานรวมกน

เพอสรางประชาธปไตย

ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกนชดแรกฝงรากอยในการจดองคกรของ

สงคมไทย สงคมไทยแบงออกเปนภาคสวนตางๆ ในแนวราบ (เชน กองทพ ระบบ

ราชการ พรรคการเมอง ประชาสงคม ภาคเอกชน ฯลฯ) โดยแตละสวนมวฒนธรรม

ทแตกตางกนอยางชดเจนและมตรรกะเฉพาะตว ในขณะเดยวกนล�าดบชนทสงชน

กแบงสงคมไทยในแนวดงออกเปนชวงชนทางสงคมซงลวนมรหส ภาษา และ

อตลกษณตางกนอยางเหนไดชด ภาคสวนและชวงชนเหลานสอสารและปะทะสงสรรค

โดยตรงกนนอย ท�าใหความรวมมอระหวางกนเกดขนไดยาก ปญหาความลมเหลวใน

การรวมมอกนจะแกไดงายขนหากสงคมมกลไกแบงปนขอมลขาวสารและกลไกการ

สอสารททรงประสทธผล81 การขาดวฒนธรรมปรกษาหารอและเวทสาธารณะส�าหรบ

89

MARC SAXER

การถกเถยงเชงนโยบาย ท�าใหคนไทยขาดความเขาใจตอกนและยากทจะสรางความ

ไววางใจระหวางกน อนเปนปจจยส�าคญส�าหรบการสรางความรวมมอ

ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกนชดทสองเกยวของกบกรอบโครงสราง

เชงสถาบน กรอบโครงสรางเชงสถาบนในปจจบนออกแบบมาเพอธ�ารงรกษาระเบยบ

ดงเดม ทเดนชดสดคอกฎหมายหมนพระบรมเดชานภาพซงถกใชเปนเครองมอ

ในการโจมตผสนบสนนการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยโดยตรง รวมถง

ด�าเนนการอยางเปนระบบเพอปราบปรามการเรยกรองใหเกดการเปลยนแปลง ผลคอ

เกดบรรยากาศแหงความหวาดกลวและขดขวางมใหเกดการถกเถยงเรองทศทางหลก

ของสงคมอยางมความหมาย การใชอ�านาจตามพระราชก�าหนดสถานการณฉกเฉน

พระราชบญญตความมนคงภายใน82 และกฎอยการศก ท�าใหผควบคมอ�านาจรฐ

มอ�านาจลนเหลอ โดยเฉพาะกองทพ ทผานมามการใชอ�านาจเหลานอยางฉอฉล

ดวยการลงโทษผวพากษวจารณรฐบาล คกคามนกเคลอนไหวเพอประชาธปไตย และ

ขดขวางแนวรวมเพอความเปลยนแปลง

ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกนชดทสามมกเกดขนในชวงวกฤต

การเปลยนผาน ตวแสดงทงทเปนพลเรอนและทหารดเหมอนจะตดอยในปญหา

สภาพขดแยงของนกโทษ (prisoner’s dilemma) นนคอฝายหนงจะยนยอมให

ความรวมมอตอเมออกฝายเรมลงมอกระท�ากอน ส�าหรบฝายสนบสนนประชาธปไตย

หลายคน การเปนผลงมอกอนมความเสยงสงเกนไป พวกเขาจงเลอกยทธศาสตร

ตตวฟร รอรบผลประโยชนโดยไมยอมลงทนลงแรงใดๆ สภาวะดงกลาวเนนย�าปจจย

พนฐานทวาความขดแยงระหวางสท�าลายองคประกอบทส�าคญสดของความรวมมอ

นนคอความไววางใจ การทตางฝายตางสงสยอยตลอดเวลาวาอกฝายอาจม “วาระ

ซอนเรน” และ “เปาหมายแอบแฝง” บงชวาสงคมไทยขาดความไววางใจกน

ยงไปกวานน ถาสถาบนประชาธปไตยเปนเพยงเวทในโรงละครการเมอง เพราะ

การตดสนใจเรองตางๆ เกดขนมากอนแลวในทแหงอน ประชาชนยอมมองสถาบน

เหลานนวาเปนแคฉากบงหนา อยางไรกด ไมมสงคมใดเดนหนาตอไปไดโดย

ปราศจากตวเชอมประสานขนพนฐานอยางความไววางใจ ซงมความจ�าเปนตอการ

ท�าธรกรรมงายๆ ในชวตประจ�าวนไปจนถงการเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมทม

ความออนไหวทางการเมองอยางยง ดงนนการสรางความไววางใจระหวางกน

ในสงคมจงเปนกาวแรกทจ�าเปนส�าหรบเสนทางแสนยาวไกลในการกาวขามวกฤต

การเปลยนผาน

90


4.3 สนามแขงขนทางการเมอง: สถานภาพเดมทแขงแกรง ปะทะ ผน�า

การเปลยนแปลงทออนแอ

หากกาวขามวกฤตการเปลยนผานไปไดจะท�าใหคนไทยสวนใหญได

ประโยชน ระเบยบประชาธปไตยจะชวยไกลเกลยความขดแยง ระบอบประชาธปไตย

มแรงจงใจแรงกลาทจะจดหาบรการสาธารณะใหแกประชาชน ระบบประชาธปไตยท

ท�างานไดดจะชวยใหสงคมหนไปใสใจความทาทายเรงดวนดานเศรษฐกจและสงคม

แตค�าถามมอยวาหากคนไทยสวนมากไดรบประโยชนจากประชาธปไตยทแทจรง

แลวเหตใดระเบยบประชาธปไตยจงยงไมเกดขนในสงคมไทยเสยท?

4.3.1 แนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมธ�ารงระเบยบแนวดงแบบดงเดม

คนไทยสวนมากอาจไดประโยชนจากระเบยบประชาธปไตย แตกระนน

กมคนหลายกลมทไดประโยชนโดยตรงจากสถานภาพเดมหรอไมกมอารมณความรสก

ผกพนกบระเบยบดงเดม ประการแรก ชนชนน�าดงเดมในเครอขายสถาบนกษตรย

เปนผน�าแนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดม ซงก�าลงตอสเพอธ�ารงระเบยบแนวดง

ภายใตระเบยบประชาธปไตย ชนชนน�าเหลานเสยงทจะสญเสยอภสทธทางการเมอง

ความมงคงทางเศรษฐกจ และสถานภาพทางสงคม เชนเดยวกนกบชนชนกลางใน

กรงเทพฯ ทไดประโยชนจากความมงคงผานทางการเตบโตทางเศรษฐกจนานหลาย

ทศวรรษ และทส�าคญกวานน ชนชนกลางในกรงเทพฯ สรางอตลกษณรวมบนฐาน

ระเบยบทางสญลกษณแบบดงเดมเชนเดยวกบคนไทยอกหลายลานคน กลาวอก

นยหนงคอโดยทวไปแลว “ความหมายของความเปนคนไทย” เชอมโยงกบ “ชาต

ศาสนา พระมหากษตรย” หากอตลกษณถกทาทาย ผคนกมแนวโนมจะตอบโตอยาง

กาวราวและมกกลาวโทษใครสกคนเปนแพะรบบาปทท�าใหอดตอนเรองรอง (ซงถก

ประดษฐขน) เสอมทราม ส�าหรบหลายคน อตลกษณส�าคญกวาผลประโยชนสวน

ตวทางเศรษฐกจในยามทตองเลอกขางทางการเมอง ขอนอาจอธบายไดวาเหตใด

คนยากจนในชนบทจ�านวนมากจงเขารวมตอสกบฝาย “เสอเหลอง” เพอปกปอง

ระเบยบดงเดม หรอกระทงสนบสนนขอเรยกรองใหเพกถอนสทธทางการเมองของ

ประชาชนทอยในชนชนทางสงคมเดยวกบตน

แนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมอนประกอบดวยกลมผมทรพยากรมหาศาล

ในครอบครอง ยดทมนอยหลงประเพณและอดมการณ สขกบสถานภาพทางสงคม

91

MARC SAXER

อนสงสงและมอภสทธมากมาย ทงยงควบคมกลไกสวนใหญของรฐ ดงนนหากม

เรองใดทประวตศาสตรพอจะชน�าเราได เรองนนคอประชาธปไตยไมไดเกดขนเอง

โดยอตโนมต แตเกดขนจากการตอสดนรนทางการเมองระหวางกลมทไดประโยชน

จากสถานภาพเดมกบกลมทผลกดนใหสรางระเบยบใหมทสอดรบกบดลอ�านาจใหม

เทานน ในระยะสนคงท�านายยากวาการตอสทางการเมองครงนจะด�าเนนไปใน

ทศทางใด เพราะมหลายปจจยเหลอเกนทสงผลกระทบตอพลวตและผลลพธของมน

ทวาในระยะยาว การเปลยนแปลงดเปนสงทมอาจหลกเลยงได และผทไดรบประโยชน

จากการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจสงคมมแนวโนมจะก�าชยชนะในทายทสด

ดวยเหตน แนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมจงเผชญทางเลอกเชง

ยทธศาสตร นนคอตองเลอกวาจะยอมรบการเปลยนแปลงแมจะตองสญเสยบางสง

บางอยางไปในระยะสน หรอจะยนหยดตานทานการเปลยนแปลงแลวไปเสยงโดน

กวาดลางอยางรนแรงในภายหลง อยางไรกด ทางเลอกเชงยทธศาสตรนเกดขน

ภายใตเงอนไขตางๆ ของเศรษฐกจการเมองในตอนนน ฉะนนตอใหกลมทอย

ณ ต�าแหนงสงสดของล�าดบชนทางสงคมหนมายอมรบอยางมสตปญญาวา ระบบ

เกาจวนเจยนจะลมสลายเตมทและจ�าเปนตองมการเปลยนแปลงในระดบรากฐาน

คนเหลานนกไรอ�านาจไมอาจคว�าดลยภาพซงบรรดาผแสวงสวนเกนทางเศรษฐกจ

สรางขน83 ประวตศาสตรแสดงใหเหนครงแลวครงเลาวาแนวรวมฝายรกษาสถานภาพ

เดมจะยงคงยบยงไมใหปรบเปลยนระเบยบทางการเมองเขากบเงอนไขทเปลยนไป

จากนนจงเรมเกดกระบวนการเสอมถอยทางการเมอง ซงทายทสดกท�าใหพวกตน

ตองพบจดจบเสยเอง84

4.3.2 ผน�าทจะสรางการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยมอยจรงหรอไม?

นกเคลอนไหว นกวชาการ บลอกเกอร และผน�าสหภาพจ�านวนหลายพนคน

ตอสเพอสรางสงคมประชาธปไตยอยทกเมอเชอวน โดยแบกรบความเสยงสวนบคคล

อยางไรกตาม นกประชาธปไตยผกลาหาญเหลานมกมก�าลงพล ก�าลงอาวธ และ

กลอบาย ดอยกวาแนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมทยดฐานทมนไวอยางเหนยวแนน

ฉะนนประชาธปไตยจะเกดขนไดตอเมอบรรดาตวแสดงผมใจรกประชาธปไตยรวม

ก�าลงกนเปนแนวรวมทางสงคมในวงกวางมาตอสเพอใหเกดระเบยบประชาธปไตย

วาแตแนวรวมเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยดงวานมอยในประเทศไทย

หรอไม?

92


การพฒนาทางการเมองไทยสวนใหญไดรบอทธพลจากการตอสระหวาง

ฝายปฏกรยาผนยมเจากบฝายนกปฏรปเสรนยม85 ฝายเสรนยมเขาใจความจ�าเปน

ทตองทลายวงจรอบาทวของการเมองไทย (การซอเสยงในชนบทท�าใหนกการเมอง

โกงกนไดรบเลอกตง ชนชนกลางในกรงเทพฯ จงออกมาชมนมประทวงตอตาน

ธนกจการเมอง จากนนกองทพกลมรฐบาล)86 สวน “ฝายเสรนยมเจา” ซงมองโมเดล

การปกครองของประเทศองกฤษในฐานะตนแบบของระบอบกษตรย ภายใต

รฐธรรมนญ กหาทางจดโครงสรางระบบรฐสภาเสยใหมใหมการตรวจสอบและถวงดล

อยางเขมงวด เพอปองกนมใหฝายใดฝายหนงขนมามอ�านาจน�า ในอดต “ฝาย

เสรนยมเจา”87 เคยรวมมอกบสถาบนกษตรยทรงภมเพอหยดยงการปกครองแบบ

เผดจการ88 และเรวๆ นกเรมใหความสนใจวาทกรรมสากลวาดวย “ธรรมาภบาล”

กนมากขน89 ขบวนการปฏรปซงท�าใหเกดรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. 2540 พยายาม

สงเสรมหลกธรรมาภบาลดวยการเพมอ�านาจฝายตลาการและ “องคกรอสระดาน

ธรรมาภบาลทางการเมอง” ทอยรายรอบ อยางไรกด นกปฏรปเสรนยมมกมองขาม

ความไมสมมาตรระหวางอ�านาจกบขดความสามารถในสงคมไทย โดยใหความส�าคญ

แตสถาปตยกรรมเชงสถาบน ดวยเหตนยทธศาสตร “การออกแบบเชงสถาบน”

ทผานๆ มาจงไมอาจน�ามาซงประชาธปไตยเสรทเขมแขง เพราะยทธศาสตรเหลานน

หาไดแตะตองประเดนทางดานเศรษฐศาสตรการเมองไม แนวทางแบบไมสนใจ

การเมองเชนนสรางความเสยหายตอแนวทาง “การสรางความตระหนก” และ “การ

สรางความเขาใจ” ของภาคประชาสงคม กลาวคอ ตวแสดงในกลมผรกษาสถานภาพ

เดมมได “ไมตระหนก” แตพวกเขาตระหนกดวาการธ�ารงรกษาระเบยบดงเดมซงเออ

ใหพวกตนมงคงและมสถานภาพเชนนตงแตแรกเรมนนเปนประโยชนตอพวกตน

สวนกลมพลงกาวหนาในไทยดจะมองขามดลอ�านาจในสงคมไทย แทนท

จะรวมมอกน หลายคนกลบชอบ “ฉายเดยว” บางคนหลบเลยงไมเขารวมองคการ

ทางการเมองทอยศนยกลางและไปทมเทความหวงกบกลมรากหญา ความแตกตาง

ทางอดมการณและความไมชอบหนากนเปนการสวนตวท�าใหกลมพลงกาวหนา

ลมเหลวในการรวมมอกน มพกตองเอยถงการพยายามเขาถงนกปฏรปเสรนยม

หรอกลมอนรกษนยมตาสวาง ผลคอตวแสดงในกลมพลงกาวหนาตกไปอยตามแนว

ชายขอบเปนสวนใหญ แตถงกระนน ตอใหกลมพลงกาวหนารวมก�าลงกนกยงเทยบ

ไมไดกบแนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมททรงอ�านาจและยดฐานทมนไวอยาง

เหนยวแนน

93

MARC SAXER

คนจ�านวนมากฝากความหวงไวกบขบวนการ “เสอเหลอง” และ “เสอแดง”

คนเหลานจะสรางระเบยบประชาธปไตยขนไดหรอไม? ไมตองสงสยเลยวาทงสองฝาย

มตวแสดงผมใจรกประชาธปไตยอยเหลอลน ทงยงดงดดผสนบสนนหลายพนคนใหมา

รวมตอสเพอสรางความเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย อยางไรกด ยงมค�าถาม

ส�าคญอยวาแกนน�าหลกกบกลมหลกของพนธมตรทง “เสอแดง” และ “เสอเหลอง”

ตอสเพอประชาธปไตยจรงหรอ? เทาทผานมาสวนใหญแนวรวม “เสอเหลอง” และ

“เสอแดง” เคลอนไหวในฐานะขบวนการประทวงตอตานสงทพวกตนมองวาเปนความ

เจบปวยทางการเมองและสงคม แตกลบไมคอยไดแสดงวสยทศนของตนตอระเบยบ

ประชาธปไตยเทาไรนก

ดงทกลาวไปแลวขางตน ทงสองฝายน�าวธการทไมเปนประชาธปไตย

ซงรวมถงการใชความรนแรง มาใชครงแลวครงเลาเพอใหบรรลเปาหมายทาง

การเมองตามทพวกตนตองการ ทงวาทกรรม “แดง” และ “เหลอง” ตางสงเสรมระบอบ

ประชาธปไตยแบบทบกพรอง ในขณะทฝาย “เสอแดง” ตองการก�าจดการตรวจสอบ

และถวงดลอ�านาจทงหมดเพอใหเกดการปกครองโดยเสยงขางมาก ฝาย “เสอเหลอง”

กมงหาทางกดกนประชากรสวนใหญออกจากชวตทางการเมอง หรออยางนอย

กจ�ากดพนทของสถาบนเสยงขางมากจากการเลอกตงใหเหลอนอยทสด ดงนน

ไมวาจะเปนการกระท�าของแกนน�าหลกและกล มหลก หรอวาทกรรมชวนเชอ

ของแตละฝาย กไมชวยใหพนธมตร “เสอแดง” และ “เสอเหลอง” มคณสมบตพอทจะ

เปนผน�าการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยโดยแทจรง แนนอนวาหากความคด

ประชาธปไตยซมลก มการเปลยนแปลงยทธศาสตรการเคลอนไหว ตลอดจนเกด

แกนน�ารายใหมๆ ทงสองกลมกมศกยภาพทจะพฒนาไปเปนแนวรวมเพอการ

เปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยโดยแทจรงได อยางไรกด เมอพจารณาผลงาน

ของแกนน�าฝาย “เสอแดง” และ “เสอเหลอง” ในชวงไมกปทผานมา พฒนาการเชนวา

ดจะเปนไปไดยาก หรอตอใหเราไมสนใจความเปนประชาธปไตยของทงสองฝาย

และถงแมมวลชน “เสอแดง” “เสอเหลอง” แยกตวออกจากแกนน�าผอปถมภ กด

ไมนาเปนไปไดททงสองฝายจะระดมก�าลงพลทางการเมองไดมากพอจนกอใหเกด

การเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยดวยตวของพวกเขาเอง

กลาวโดยสรปคอ ยงไมปรากฏผน�าการเปลยนแปลงทจรงจงและทรงพลง

มากพอจนน�ามาซงการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยแตอยางใด

94


5. ยทธศาสตรเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

5.1 จดเรมตนเชงยทธศาสตร

ยทธศาสตรการสรางประชาธปไตยทกยทธศาสตรตองเรมตนจากการ

ตระหนกถงความอสมมาตรทางโครงสรางของดลอ�านาจระหวางกลมตอสเพอการ

เปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยกบกลมทตองการรกษาสถานภาพเดม อนทจรง

ไมวาจะเปนชนชนทางสงคม ขบวนการ เครอขาย หรอสถาบนใดๆ กตาม หากปลอย

ไวใหท�าอะไรตามใจชอบกจะไมอาจชนะแนวรวมฝายรกษาสถานภาพเดมไดเลย

ตรงกนขามกบแนวทางการออกแบบสถาบนของเทคโนแครต เราจ�าเปนตองม

แนวทางทเปนการเมองอยางแทจรงในการระดมก�าลงทางการเมองไปตอสเพอก�าหนด

ระเบยบทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคม การเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

จะเกดขนจากการตอสทางการเมองระหวาง “แนวรวมเพอการเปลยนแปลง” กบ

พนธมตรฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดมเทานน

5.2 แนวรวมเพอการเปลยนแปลงกบการสรางจดคานงดเพอทลายสถานภาพ

เดม

มเพยงแนวรวมเพอการเปลยนแปลงทางสงคมในวงกวางทสามารถ

ขบเคลอนก�าลงพลทางการเมองไดมากพอ90 จนน�าพาประเทศออกจากทางตน

และสรางระเบยบประชาธปไตยได ประวตศาสตรแสดงใหเหนวาสวนใหญแลว

กระบวนการสรางประชาธปไตยทประสบผลส�าเรจ จะกอใหเกดการเปลยนแปลง

อยางยงยนไดตอเมออาศยแนวรวมทางสงคมในวงกวางทประกอบดวยกลมคนจาก

หลายชนชนทางสงคม ขบวนการ เครอขาย และสถาบน91

ทวาการน�าผมสวนไดสวนเสยจากทกภาคสวนและทกเฉดสการเมองมาอย

ดวยกนไมใชเรองงาย เพราะแตละกลมตางมผลประโยชน วาระ และการจดล�าดบ

ความส�าคญตางกน คณคาและวถชวตทแตกตางกนอาจท�าใหตวแสดงทมใจรก

ประชาธปไตยรสกแปลกแยกตอกน อกทงประสบการณสวนตวจากการตอสในอดต

กท�าใหตวแสดงทมใจรกประชาธปไตยตองผดพองหมองใจกนมาแตเกากอน เพอให

สามารถจดตงแนวรวมเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย บรรดาตวแสดง

95

MARC SAXER

ผปรารถนาการปฏรปจ�าเปนตองปลอยวางความแตกตางดานผลประโยชนกบ

ความเปนปรปกษสวนตว และหนมารวมมอกนเพอบรรลเปาหมายรวมของทกคน

การรณรงคระยะสนในขอบเขตจ�ากดและมงเนนเพยงประเดนเดยวนน

บรรลเปาหมายไดงายกวาอยางมนยส�าคญ ตวอยางแนวรวมทางสงคมในวงกวางซง

ตอตานนโยบายทประชาชนไมเหนชอบไดเปนผลส�าเรจ มใหเหนมากมายหลายกรณ

ทวโลก ทวาตวอยางแนวรวมทประกอบดวยตวแสดงผมมมมองทางการเมองตางกน

และบางครงมผลประโยชนขดแยงกนแตกระนนกยงรณรงคใหออกนโยบายใหมๆ

รวมกนไดเปนผลส�าเรจกลบมนอยกวา

เพอใหเกดระเบยบประชาธปไตย จ�าเปนตองมแนวรวมเพอการเปลยนแปลง

อยางเปนประชาธปไตยทประกอบดวยตวแสดงผ มใจรกประชาธปไตยจากทก

ภาคสวนของสงคม ผลลพธจากการตอสเพอก�าหนดระเบยบในอนาคตขนอยกบ

บทบาทของรฐบาล รฐสภา องคกรตลาการ และกองทพ ดงนนแนวรวมเพอการ

เปลยนแปลงใดๆ ทหวงประสบผลส�าเรจ จ�าเปนตองมบคคลส�าคญอยในทกสถาบน

ทวามานหรออยางนอยกบางสถาบน บรรดาตวแสดงผมใจรกประชาธปไตยทงหลาย

ตองปรบเปลยนพนธสญญาทตนยดถอเสยใหมและอาจตองเปลยนแปลงทศนคตดวย

นกเคลอนไหวชนชนกลางและนกวชาการชนชนกลางในภาคประชาสงคมตอง

เตรยมพรอมรวมมอกบคนยากจนทงในเมองและในชนบท สหภาพแรงงานจ�าเปนตอง

เขารวมการตอสเพอประชาธปไตยในระดบทใหญกวาการรองทกขปญหาเฉพาะหนา

ของเหลาผใชแรงงาน สวนนกการเมองกตองหยดพกเรองธนกจการเมองเอาไวกอน

และปรบเปลยนกระบวนทศนมาสการปฏรปเชงโครงสราง นอกจากนน นกศกษา

นกกฎหมาย เจาหนาทรฐ ตลอดจนเจาของธรกจขนาดยอม กจ�าเปนตองเขารวมตอส

เพอระเบยบประชาธปไตยครงนดวย

แนวรวมเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยควรน�าตวแสดง

ผ มใจรกประชาธปไตยจากทกเฉดสการเมองมาอย รวมกน นกปฏรปเสรนยม

นกเคลอนไหวกลมพลงกาวหนา ภาคประชาสงคม ตลอดจนขบวนการทางสงคม

ตางๆ จ�าเปนตองออกมาทาทายแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดมรวมกน

นกวชาการทงฝายเสรนยมและกล มพลงกาวหนากบนกเคลอนไหวจากภาค

ประชาสงคมควรแสวงหาจดรวมททงสองฝายพงปรารถนา เพอใชเปนฐานในการสราง

ระเบยบประชาธปไตย92 ทงชนชนกลางและประชากรสวนใหญในประเทศตางตองการ

สถาบนประชาธปไตยเสรทท�างานไดด กลมพลงกาวหนาและฝายเสรนยมมจดรวม

96


อยทการสงเสรมหลกธรรมาภบาล อยางเชน ความโปรงใส ความรบผดชอบ และ

ความมประสทธผล กลมเสอแดงจ�าเปนตองรวมมอกบกล มนกปฏรปเสรนยม

สวนกลมเสอเหลองจ�าเปนตองพกความรสกสวนตวเอาไวกอนและสนบสนนวาการ

ปกครองของเสยงขางมากคอรากฐานของการปกครองระบอบประชาธปไตย การจดตง

แนวรวมเพอการเปลยนแปลงแบบเสรนยมกาวหนา เปนทางออกของยทธศาสตร

การเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย แนวรวมดงกลาวตองอยบนชดขอเสนอ

รวมกน ประกอบดวย ประชาธปไตยเสร หลกนตธรรม หลกสทธมนษยชน และการ

เสรมสรางพลงอ�านาจใหแกพลเมอง

อยางไรกด เมอพจารณาจากดลอ�านาจแลวจะเหนวาแนวรวมเพอการ

เปลยนแปลงแบบเสรนยมกาวหนาอาจยงไมเพยงพอทจะเอาชนะแนวรวมฝายธ�ารง

รกษาสถานภาพเดม เหลาตวแสดงฝายเสรนยมและกลมพลงกาวหนาอาจไมม

ทางเลอกอนนอกจากพยายามเขาถงฝายอนรกษนยมตาสวางทเขาใจปญหาทเกดขน

ฝายอนรกษนยมตาสวางเรมเขาใจแลววาการปรบเปลยนระบอบการเมองอยางสนต

เพอใหเขากบสภาพความเปนจรงแบบใหมของสงคมทเปลยนแปลงอยางรวดเรวนน

สงผลดตอผลประโยชนในระยะยาวของพวกตน แมจะสนบสนนวาระทางสงคมและ

เศรษฐกจแบบอนรกษนยม แตคนกลมนอาจยนดเขารวมเปนพนธมตรเพอปรบระบบ

การเมองใหเปนสมยใหม

วธรบมอความทาทายของสงคมสมยใหมทดทสดคอสรางแนวรวมทางสงคม

วงกวางเพอการเปลยนแปลง ตวอยางหนงไดแก ภยรายทคกคามความมนคงของ

มนษย เชน การกอความไมสงบ อาชญากรรมทเปนระบบ และการกอการราย ท�าให

เราไมอาจมองกรณเหลานผานกระบวนทศนแบบเกาวาเปนการตอสระหวางทหาร

กบพลเรอนไดอกตอไป เราจ�าเปนตองมแนวนโยบายทสงเสรมใหหนวยงานภาค

ความมนคงทงหมดรวมมอกนอยางใกลชดเพอรบมอกบความทาทายใหม เพราะ

ฉะนนเหลาตวแสดงผปรารถนาการปฏรป ทงทเปนคนในกองทพ หนวยงานพลเรอน

และภาคประชาสงคม จงจ�าเปนตองรวมพลงกน ในภาคสวนอนๆ กมการรวมกลม

ลกษณะนเกดขนเชนกน ตวแสดงทงหมดจ�าเปนตองเปลยนทศนคตกนเสยใหม

เพอใหสามารถรวมตวกนเปนแนวรวมเพอการเปลยนแปลง สงทส�าคญอยางยงคอ

ตองน�าภาคประชาสงคมเขามารวมหารอ ไมใชพากนไป “เขวยงหนใสตกรามบานชอง”

การเปลยนยทธศาสตรจากการวพากษวจารณอยางทอๆ มาเปนการรวมมอกนอยาง

สรางสรรคไดรบการพสจนแลวจากภาคประชาสงคมทเผชญสถานการณและปจจย

97

MARC SAXER

แวดลอมใกลเคยงกนวาชวยแกปญหาไดอยางมประสทธผลยง

การหาชดนโยบายรวมเพอสราง พนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลง

(Grand Rainbow Change Coalition) ซงแตละกลมลวนมความคดและเปาประสงค

ทางการเมองแตกตางกนไมใชเรองงาย ทงนเพราะกลมพลงกาวหนาเรยกรองให

ทกคนสามารถมสวนรวมในชวตการเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมอยาง

เตมศกยภาพ ในขณะทฝายเสรนยมยนยนในหลกประกนตามรฐธรรมนญ และ

การมสถาบนคานอ�านาจเสยงขางมากทเขมแขง สวนฝายอนรกษนยมกจะไมยอม

ประนประนอมเรองอตลกษณรวมของพวกตนทผกอยกบรากเหงาของวฒนธรรมไทย

โดยเฉพาะอยางยงกบสถาบนกษตรย

เมอพจารณาวาประชาธปไตยจะเปนปกแผนไดตอเมอประชาชนสวนใหญ

รวมทงเหลาผ มอ�านาจทใชอ�านาจของตนเปนวาเลน ยอมรบประชาธปไตย

ประชาธปไตยไทยจงจ�าเปนตองหยงรากฐานมนคงลงในวฒนธรรมไทย เมอค�านงถง

ความภกดอยางลกซงของคนไทยนบลานตอระเบยบทางสญลกษณดงเดม พนธมตร

หลากสเพอการเปลยนแปลง อาจตองหาวธสรางประชาธปไตยทแทจรงในขณะท

ยงยดมนระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

ชดนโยบายรวมส�าหรบพนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลงไมนาจะไปไกล

เกนกวากตกาการเลนเกมขนพนฐานส�าหรบระบบการเมองไทย การเปลยนแปลง

เชงสถาบนทจะเกดขนกบระเบยบรฐธรรมนญตองสรางสมดลระหวางการปกครอง

ของเสยงขางมากกบหลกประกนคดคานเสยงขางมาก ดงนน หลกธรรมาภบาล เชน

ความรบผดชอบ ความโปรงใส ความมประสทธผล และหลกนตธรรม นาจะเปน

จดรวมขนต�าทสด ซงกลมนกเคลอนไหวพลงกาวหนา นกปฏรปเสรนยม และฝาย

อนรกษนยมตาสวาง เหนพองตองกน พนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลง อาจ

ตกลงรวมกนสงเสรมวฒนธรรมประชาธปไตย93 ซงชวยยกระดบการมสวนรวม

ของพลเมองผตนตวและมความรบผดชอบในชวตทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม

และวฒนธรรม กลาวโดยสงเขปคอ พนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลง ซง

ประกอบดวยกลมพลงกาวหนา ฝายเสรนยม และฝายอนรกษนยม อาจรวมมอกน

สรางสนามประชาธปไตยในวนนส�าหรบใชแขงขนกนตอไปในวนหนา

98


5.3 การสรางวาทกรรมเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

เพอยกระดบสนามแขงขนใหเทาเทยมส การเปลยนแปลงอยางเปน

ประชาธปไตย วาทกรรมการเปลยนแปลงประชาธปไตยจงจ�าเปนตองถกสรางขน

โดยอธบายใหเหนวาการเปลยนแปลงทมลกษณะเชนไรควรถกสงเสรม ท�าไม

การเปลยนแปลงถงมความจ�าเปนและเปนสงทพงปรารถนา เรองเลาวาดวยการ

เปลยนแปลงจะท�าหนาทส�าคญหลายประการ ประการแรกคอการก�าหนดชดนโยบาย

รวมระหวางกลมตางๆ โดยใชภาษาไมซบซอน เขาใจงาย ซงอาจชวยดงผสนใจ

มาเขารวมเปนพนธมตร ประการทสองคอการน�าเสนอ “สารรวม” ส�าหรบใหทกกลม

ในแนวรวมใชสอสารตอสาธารณะ เพอชแจงเหตผลในการเปลยนแปลงตอสาธารณชน

วงกวาง และประการสดทาย การสรางการยอมรบในหมประชาชน หากผคนจ�านวนมาก

ยอมรบวาวาทกรรมการเปลยนแปลงนนเปน “จดยนทมเหตผล” ตงอยบนพนฐาน

ของ “ขอโตแยงทสมเหตสมผล” และสงเสรม “เปาหมายทเปนธรรม” บรรดา

ผมสวนไดสวนเสยจะเปดใจยอมรบการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยยงขน

เปาหมายสงสดคอการท�าใหเรองเลาวาดวยการเปลยนแปลงอยางเปน

ประชาธปไตยกลายเปนอ�านาจน�าทางวาทกรรมในสงคม สงทครอบง�าทศนคตและ

ปฏกรยาตอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยของผมสวนไดสวนเสยทงหมด

มไดมแคการคดค�านวณผลประโยชนอยางมเหตมผลเทานน อนทจรง นยามของ

ผลประโยชนและการตดสนใจลงมอกระท�ากจกรรมใดๆ ของบคคลขนอยกบสงทเขา

เชอวาเปนความจรง มเหตผล และถกตอง ซงจะเปนตวก�าหนดวาสงใด “พดไดและ

ท�าได” อกตอหนง ทงหมดนลวนแลวแตถกก�าหนดจากวาทกรรมอ�านาจน�าทงสน

หากวาทกรรมใดขนมามอ�านาจน�า วาทกรรมนนจะไมมผกงขาหรอทาทายอกตอไป

อนทจรงคนสวนใหญไมไดตระหนกถงลกษณะเชงอดมการณของวาทกรรมอ�านาจน�า

ดวยซ�า แตมกเชออยางงายๆ วามนเปนความจรงอยางชดแจงโดยไมตองพสจน

ดงนน หากวาทกรรมวาดวยการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยกลายเปน

วาทกรรมกระแสหลกได มนกจะกลายเปนแหลงทมาแหงอ�านาจเพอการเปลยนแปลง

เรองเลาวาดวยการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยมลกษณะเปน

เชนไร? เพอน�าเสนอชดนโยบายรวมของพนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลง

จ�าเปนตองผนวกรวมแกนความคดของฝายอนรกษนยม ฝายเสรนยม และกลมพลง

กาวหนาเขาดวยกนเปน “สารรวม” หนงเดยว ยงไปกวานนเรายงสามารถสรางเรองเลา

99

MARC SAXER

อนทรงพลงทอาจกระหมกงวานในวาทกรรมกระแสหลกดวยการผสมผสานศพท

เฉพาะทางดงเดมเขากบความคดแบบกาวหนา หรอการประสานโมเดลสากลเขากบ

รากวฒนธรรมไทย นอกเหนอจากแนวคดผสมผสานคตรงขามเขาดวยกนดงท

น�าเสนอขางตน ยงมแนวคดดงเดมอกมากมายทโดยหลกการแลวสอดคลองกบ

ความคดแบบประชาธปไตย นนไมไดหมายความวาเราสามารถน�าแนวคดดงเดม

เหลาน ซงพฒนาขนในเวลาและสภาวะแวดลอมทตางจากปจจบน มาประยกตใช

โดยคงความหมายเดมเอาไว แตเราควรน�าแนวคดดงเดมเหลานมาปรบใหเขากบ

สภาพการณและความตองการของสงคมพหนยมทมความซบซอน อนทจรงสงคม

หลายแหงกน�ารากฐานเชงอดมการณและเชงคณคาของตนมา “ปรบเปลยนให

ทนสมย” อยเปนประจ�า เพอธ�ารงรกษาความชอบธรรมเอาไวภายใตสภาวะแวดลอม

ทก�าลงเปลยนแปลง94

ผเขยนจะแสดงวธน�าแกนความคดดงเดมมาผสมผสานกบความคดแบบ

กาวหนาผานตวอยางสองแบบ และหากพนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลงเหน

วาเรองเลารวมเหลานมประโยชนกอาจน�าวธการเดยวกนนไปใชกบประเดนอนๆ

ตอไป

สะพานเชอมวาทกรรมแบบทหนง: สมมาวาจาตามหลกพทธศาสนากบการปรกษา

หารอ

คนไทยจ�าเปนตองเขารวมการถกเถยงสาธารณะดวยเหตดวยผลวาเรา

จะอยรวมกนตอไปอยางไร ทวาการโตเถยงสาธารณะในปจจบนนน ในดานหนง

กลบเตมไปดวยการพดโจมตดวยความเกลยดชง การโจมตตวบคคล และการ

ปลกระดมทางอนเทอรเนต ขณะทอกดานถกครอบง�าดวยการเซนเซอร การ

ปราบปราม และการควบคมอยางลบๆ สงทสงคมไทยตองการคอวฒนธรรม

การถกเถยงแบบประชาธปไตย ทง จอหน รอลส95 และ เยอรเกน ฮาเบอรมาส

(Jürgen Habermas)96 ตางระบวาการปรกษาหารอจะประสบความส�าเรจได

กตอเมอผรวมถกเถยงสอสารกนโดยมงหวงผลสมฤทธ อยบนฐานของกฎกตกา

ซอสตย และมประสทธภาพ เพอคลคลายความตงเครยดระหวาง “เสรภาพ

ในการแสดงความคดเหน” กบ “ความรบผดชอบตอสงคม” การปรกษาหารอจะชวย

สงเสรมใหเกดแนวทางการสอสารสองระดบ นนคอแมเราจะไดรบอนญาตตาม

100


กฎหมายใหสามารถพดในสงทอยากพด แตกระนนพลเมองผมความรบผดชอบ

กควรยบยงตนเองไมพดเรองบางเรองโดยสมครใจ เหนไดชดวาแนวคดเรอง

“การปรกษาหารอ” เหลานด�าเนนคขนานไปกบค�าสอนตามหลกพทธศาสนาเรอง

“สมมาวาจา” ซงสอนวามนษยพงพดความจรงและพดโดยสจรตเพอใหค�าพดมสวน

ในการเสรมสรางความตงใจทดและผอนคลายความตงเครยด ดงนน เรองเลาวาดวย

การเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยควรเชอมโยงกลบไปยงแนวคดดงเดม

ทฝงรากลกอยในสงคมไทยอยางเชน “สมมาวาจา” อนจะชวยใหวฒนธรรมการถก

เถยงแบบประชาธปไตยแพรหลายในสงคมมากขน

สะพานเชอมวาทกรรมแบบทสอง: เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาทเปนธรรม

ทางสงคม สมดล และเปนมตรตอสงแวดลอม

เพอสรางเงอนไขทเออใหเกด “สงคมดเพอชวตดถวนหนา” ประเทศไทย

จ�าเปนตองมโมเดลการพฒนาแบบใหมทไมเพยงสามารถรบมอกบความทาทาย

ดานเศรษฐกจและดานสงแวดลอมในระดบโลก แตยงจดการกบปญหาสงคมและ

การเมองภายในประเทศไดควบคกนดวย แนวทางเศรษฐกจพอเพยงซงมรากฐานจาก

หลกธรรมค�าสอนทางพทธศาสนาของไทยทสบทอดมาแตโบราณ97 มงเสนอทางเลอก

มาประชนกบโมเดลการพฒนาแบบทนนยมเสรนยมใหม

เศรษฐกจพอเพยง “เสนอใหยดหลก ‘ทางสายกลาง’ โดยเฉพาะอยางยง

ในการพฒนาเศรษฐกจเพอใหประเทศกาวทนโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง

หมายถงการกระท�าอยางพอประมาณและสมเหตสมผล ซงรวมถงความจ�าเปน

ทจะตองสรางระบบภมคมกนอนควรเพอปองกนเหตไมคาดคดทอาจเกดขนไมวา

ภายนอกหรอภายใน […] ดวยวธนเราอาจรกษาสมดลไวไดและพรอมรบมอกบ

ความเปลยนแปลงอนรวดเรวจากโลกภายนอก ทงทางกายภาพ สงคม สงแวดลอม

และวฒนธรรม”98 ในการแสวงหาโมเดลการพฒนาทสมดลและยงยน “เศรษฐกจ

พอเพยง” มเปาหมายบางประการเหมอนกบโมเดลการพฒนาของกลมพลงกาวหนา

“เราอาจมองเศรษฐกจพอเพยงวาประกอบดวยสองกรอบคด กรอบแรกคอการเผชญ

หนาอยางไมอาจหลกเลยงกบโลกโลกาภวตน ซงยดถอประสทธภาพทางเศรษฐกจ

และการแขงขนเปนกตกาการเลนเกม อกกรอบคอความจ�าเปนทจะตองมความมนคง

ทางเศรษฐกจและขดความสามารถทจะปกปองตนเองจากเหตไมคาดคดและความ

101

MARC SAXER

ไรเสถยรภาพจากโลกภายนอก”99 อยางไรกตาม การทเศรษฐกจพอเพยงเรยกรอง

ใหประมาณตนเปนสงทกลมพลงกาวหนาปฏเสธ ดวยมองวาไมตางจากการอปถมภ

คนจนอยร�าไป แตทงนตองไมลมวาการชใหเหนความสอดคลองกนระหวางแนวคด

ของกลมพลงกาวหนา เชน การเตบโตทางเศรษฐกจอยางเปนมตรกบสงแวดลอม

และเศรษฐกจพอเพยง อาจชวยใหชนชนน�าฝายอนรกษนยมหนมาสนบสนนโมเดล

การพฒนาทางเลอกรปแบบน

6. บทสรป

เพอให สงคมไทยผานพนวกฤตการเปลยนผานทซ อนอย ลกลงไป

ประเทศไทยจ�าเปนตองปรบเปลยนระเบยบทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม และ

สญลกษณ ใหสอดรบกบความจ�าเปนของสงคมพหนยมทมความซบซอน เทาทผานมา

ความพยายามทจะเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคมใหมลวนประสบความ

ลมเหลว ในยคสมยแหงการเปลยนผาน การด�ารงอยรวมกนของคานยมสวนรวม

และความคดทขดแยงกน ปญหาความลมเหลวในการรวมมอกน และความขดแยง

ทางการเมองเกยวกบทศทางหลกของประเทศ ลวนบอนท�าลายความสามารถของ

สงคมในการตกลงเกยวกบกฎกตกาพนฐานชดใหมและการแบงหนาทรบผดชอบกน

ใหม ดวยเหตนแนวทางการจดการวกฤตแบบเทคโนแครตจงลมเหลว สงทสงคมไทย

ตองการคอแนวทางการจดการวกฤตดวยวถทางการเมอง

เพอเอาชนะการตอสกบแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดมทปองกน

ตนเองอยางแนนหนา ทงกลมพลงกาวหนา ฝายเสรนยม และฝายอนรกษนยม

ตาสวางตองรวมพลงกนเปนพนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลง แตเนองจาก

ตวแสดงหลกจากแตละขวการเมองและแตละภาคสวนของสงคมมผลประโยชน

แตกตางกน จงมโอกาสสงทจะเกดความขดแยงระหวางกน ดงนน ชดนโยบายรวม

ซงนาจะเปนจดรวมขนต�าทสดททกกลมยอมรบไดกคอ “การสรางสนามประชาธปไตย

ในวนนส�าหรบใชแขงขนกนตอไปในวนหนา” ทงนเพอยกระดบสนามแขงขนใหเทา

เทยมขน วาทกรรมวาดวยการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยจงจ�าเปนตอง

ถกสรางขน โดยผสมผสานความคดประชาธปไตยเขากบรากเหงาของคณคาและ

แนวคดแบบดงเดม

102



a ในชวง 8 ปทผานมา พนธมตร “เสอแดง” และ “เสอเหลอง” มการเปลยนแปลงมาโดยตลอด มตวแสดงและกลมตางๆ มากมายเขารวมตอส หยดเคลอนไหว และกระทงเปลยนไปอยฝายตรงขาม ในขณะท ความขดแยงทางการเมองกอใหเกดความแตกแยกในกลมชนชนทางสงคม องคกร และครอบครว กยงพบเหนผสนบสนนทงสองฝายไดจากทกสถาบน ทงสองฝายตางตอสอยางหนกทจะเขาสอ�านาจและควบคมสถาบนส�าคญๆ อาท สอสารมวลชน องคกรอสระ ต�ารวจ ตลอดจนองคกรดาน ความมนคงอนๆ “แนวรวมแดง” ประกอบดวยพนธมตรทรวมตวกนอยางหลวมๆ ระหวางนายทนเศรษฐผมงคง นกวชาการและนกเคลอนไหวหวกาวหนา และขบวนการเสอแดง โดยมผสนบสนนหลกคอชนชนกลางและชาวไรชาวนาคอการเมองจากจงหวดตางๆ ในภาคเหนอและภาคอสาน หลงจากนกการเมองในสงกดโดนตดสทธ แยกยาย และกลบมารวมตวกนหลายตอหลายครง พรรคเพอไทยกเกดขนมาในฐานะพรรคการเมองหวหอกของฝายแดง สวน “พนธมตรเหลอง” ประกอบดวยชนชนน�าดงเดมจากเครอขายสถาบนกษตรย ผ น�าทางธรกจ นกวชาการ และ นกเคลอนไหวในภาคประชาสงคม รวมกบขบวนการเสอเหลอง โดยไดรบการสนบสนนจาก ชนชนกลางในกรงเทพมหานครเปนหลก พรรคประชาธปตย ซงเปนพรรคการเมองฝายคาน พรรคหลก มฐานเสยงเขมแขงในจงหวดภาคใตและในกรงเทพมหานคร

b แมจะมขาวลอวาอาจเกดรฐประหารในชวงอทกภยเดอนพฤศจกายน 2554 ความขดแยงทาง การเมองเรองการแกไขรฐธรรมนญในเดอนมถนายน 2555 และการชมนมประทวงของกลมองคการพทกษสยามในเดอนพฤศจกายน 2555 ผบญชาการกองทพบกกยนยนครงแลวครงเลาวากองทพจะไมยงเกยวกบการเมอง นอกจากนนการถอนก�าลงทหารไทยจากชายแดนทตดกบกมพชา ในพนทเขาพระวหารซงท�าใหกองทพกบรฐบาลอภสทธเกดความขดแยงกน กด�าเนนไปอยางราบรน จนนาประหลาดใจ

c ในความเปนจรง “รฐบาลเสอแดง” ยงคงปราบปรามผตองหาทกระท�าผดตามกฎหมายหมน พระบรมเดชานภาพ แมแตทกษณกยงเรยกรองใหมการเสยสละเพอความปรองดอง ดเอกสารอางองในขอ 6

d เราตองมองการตอสของชาวไทยเชอสายจนกลม “ทกษณสตา” (Thaksinista) ภายใตบรบททางประวตศาสตรทรฐไทยใชอ�านาจควบคมชนชนนายทนไทยเชอสายจน เรองยอนแยงอยางหนงของความขดแยงระหวางสคอเหลานายทนมหาเศรษฐกลบถกกลาวหาวาใช “ประชานยม” ในการจดหาบรการทางสงคมขนพนฐานใหแกคนยากคนจน ดเอกสารอางองในขอ 16

e วลนแปลจากส�านวนภาษาละตนวา “E pluribus unum” (out of many, one) และเปนคตพจน อยางไมเปนทางการของสหรฐอเมรกา ดวยความทเปนชาตทเกดจากผอพยพมาตงรกราก สหรฐอเมรกาจงเผชญความทาทายกอนรฐชาตอนๆ ในการสรางอตลกษณของชาตและ ความสมานฉนททางสงคมขนจากสงคมทเปนพหนยมและแบงแยกเปนสวนๆ

f จดยนทางการเมองของชนชนกลางในกรงเทพฯ ดเหมอนจะขดแยงกบแนวคดทเชอกนทวไปวา การเตบใหญของชนชนกลางคอแรงผลกดนส�าคญในการสรางประชาธปไตย

g ในชวงทความขดแยงทวความรนแรง แนวคดเรองความล�าเลศของชนชนน�าประกอบกบความ เกลยดชงของชนชนกลางกระตนใหเกดถอยค�าโจมตดวยความเกลยดชง อยางเชน “เชอโรคแดงเขายดศนยกลางอนศกดสทธของกรงเทพฯ” ด Thongchai Winichakul เอกสารอางองในขอ 47

103

MARC SAXER

h กลมเสอเหลองเปนเดอดเปนแคนเรองททกษณขายบรษทชนคอรปและเรองความขดแยงกบ กมพชากรณปราสาทเขาพระวหาร

i ส�าหรบ เรยมอนด อารอน (Raymond Aaron) ประชาธปไตยคอการจดใหมการแขงขนเพอใชอ�านาจอยางสนต

j มาตรา 79 III ของรฐธรรมนญเยอรมน บญญตวา “หลกการพนฐานอนเปนนรนดร” ทผบญญตกฎหมายมอาจเปลยนแปลงแกไขได ประกอบดวย ศกดศรความเปนมนษย สทธมนษยชน หลกนตธรรม ประชาธปไตย รฐสงคม ระบอบสหพนธรฐ อ�านาจอธปไตยเปนของปวงชน การเลอกตง และสทธในการขดขน

อางอง

1 Saxer, Marc. “In the Vertigo of Change: How to Resolve the Political Crisis” Friedrich-Ebert-Stiftung, Thailand, Bangkok, 2011.

2 Vanijaka, Voranai. “Ready to Topple a Govt, or Not.” Bangkok Post. 25.11.2012. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/322949/ready-totopple-a-govt-or-not. accessed 25.11.2012

3 Vanijaka, Voranai. “A Political Game Played with Fear, Hatred and Anger.” Bangkok Post. 11.11.2012. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/320614/a-politicalgame-played-with-fear-hatred-and-anger.

4 Ferrara, Federico. “The Grand Bargain: Making ‘Reconciliation’ Mean Something.” In Bangkok, May 2010: Perspectives on a Divided Thailand. Michael J. Montesano, Pavin Chachavalpongpun and Aekapol Chongvilaivan (eds.). Institute of Southeast Asian Studies, 2012.

5 Crispin, Shawn W. “The Deal Behind Thailand’s Polls.” Asia Times Online. 30.6.2011. http://www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/MF30Ae01.html. accessed 24.11.2012

6 Vanijaka, Voranai. “The Strange Saga of ‘Uncle SMS.’” Bangkok Post. 27.11.2012. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/268071/the-strange-saga-of-uncle-sms; “A Very Dangerous Game They Play.” Bangkok Post. 11.12.2012. http://www.bangkokpost.com/print/270236/. accessed 26.11.2012.

7 McCargo, Duncan. “Network Monarchy and the Legitimacy Crises in Thailand.” The Pacific Review. Vol. 18, No. 4, 2005, pp. 499-519.

8 “Pitak Siam Rally Hopes to Oust Govt. Organizer Boonlert Wants to See a Coup.” Bangkok Post. 24.10.2012. http://www.bangkokpost.com/news/local/318002/pitak-siam-rallyhopes-to-oust-govt; “Big Rally Turn-Out Surprises Govt. Siam Pitak Group Plans to Escalate Protest Action.” Bangkok Post. 29.10.2012. http://www.bangkokpost.com/news/local/318547/bigrally-turn-out-surprises-govt; “Rally Fizzles Out Amid Safety Fears.” Bangkok Post. 24.11.2012. http://www.bangkokpost.com/news/politics/322811/rally-fizzlesout-amid-safety-fears. accessed 24.11.2012.

104


9 Nanuam, Wassana. “Red Shirts Power Makes Generals Wary of Mounting Coup.” Bangkok Post. 14.06.2012. accessed at factiva.com on 27.6.2012; Nanuam, Wassana and Wassayos Ngamkham. “Boonlert Denies Taking Thaksin Pay-Off to End Pitak Siam Rally.” Bangkok Post. 27.11.2012. http://www.bangkokpost.com/news/politics/323209/boonlertdenies-taking-thaksin-pay-off-to-end-pitak-siam-rally.

10 Pongsudhirak, Thitinan. “Thailand’s Uneasy Passage.” Journal of Democracy. Vol. 23, No. 2, 2012, pp. 47-61; วาดวยกลมองคการพทกษสยาม Vanijaka, Voranai. “Ready to Topple a Govt, or Not.”

11 Achakulwisut, Atiya. “End of Mission Impossible but No Time to Gloat.” Bangkok Post. 27.11.2012. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/323217/end-ofmission-impossible-but-no-time-to-gloat.

12 Hewison, Kevin. 2005; Hewison, Kevin and Kengkij Kitirianglarp. “‘Thai-Style Democracy’: The Royalist Struggle for Thailand’s Politics.” In Saying the Unsayable: Monarchy and Democracy in Thailand. Soren Ivarsson and Lotte Isager (eds.). Copenhagen: Nordic Institute of Asian Studies Press, 2010, p. 196.

13 เปรยบเทยบกบ Saxer, Marc. “In the Vertigo of Change.”14 ส�าหรบขอมลทใหมกวาเกยวกบทฤษฎการพฒนาสความเปนสมยใหม ใหเปรยบเทยบกบ Inglehart,

Ronald and Christian Welzel. Modernization, Cultural Change and Democracy: The Human Development Sequence. New York: Cambridge University Press, 2005.

15 Hewison and Kengkij. “‘Thai-Style Democracy.’” In Saying the Unsayable. Ivarsson and Isager (eds.). p. 187.

16 Ibid.; Thitinan. “Thailand’s Uneasy Passage.” p. 58.17 Walker, Andrew. Thailand’s Political Peasants: Power in the Modern Rural Economy.

University of Wisconsin Press, 2012.18 Saxer, Marc. “In the Vertigo of Change.” p. 6. 19 Baker, Chris. “Reconciliation Games.” Talk at FCCT. 9.8.2012. http://www.youtube.com/

watch?v=j1kidcOJ0M4&feature=player_embedded.20 Sen, Amartya. Development as Freedom. Oxford University Press, 1999.21 Askew, Marc. “Introduction: Contested Legitimacy in Thailand.” In Legitimacy Crisis in

Thailand. King Prajadhipok’s Institute Year Book No. 5. Marc Askew (ed.). Chiang Mai: Silkworm Books, 2010, p. 3.

22 Hewison, Kevin. 2005; Hewison and Kengkij. “‘Thai-Style Democracy.’” In Saying the Unsayable. Ivarsson and Isager (eds.).

23 Ibid., p. 196.24 Connors, Michael Kelly. Democracy and National Identity in Thailand. London, 2003, 2007,

p. 183; Samudavanija, Chai-Anan. “Old Soldiers Never Die, They Are Just Bypassed: The Military, Bureaucracy and Globalization.” In Political Change in Thailand: Democracy and Participation. Kevin Hewison (ed.). London, 1997, p. 42ff.

105

MARC SAXER

25 ค�าวา “ประชาธปไตยแบบไทย” เกดขนในสมยประชาธปไตยถกลดรอนภายใตระบอบสฤษด ธนะรชต โดยคอนนอรสอางองจาก ประชาธปไตยแบบไทยและขอคดเกยวกบรฐธรรมนญ. กรงเทพฯ, 2508. และ ชาญวฒ วชรพกต. “ววฒนาการลกษณะของประชาธปไตยแบบไทย.” ใน 50 ป บนเสนทางประชาธปไตยไทย (2475-2525). กองบรรณาธการวารสารเศรษฐศาสตร การเมอง (จดพมพ). กรงเทพฯ, 2526. อางถงใน Connors. Democracy and National Identity in Thailand. p. 49ff; ดเพมเตม Hewison and Kengkij. “‘Thai-Style Democracy.’” In Saying the Unsayable. Ivarsson and Isager (eds.).

26 Hewison and Kengkij. “‘Thai-Style Democracy.’” In Saying the Unsayable. Ivarsson and Isager (eds.).

27 Baker. “Reconciliation Games.” 28 Pongsudhirak. “Thailand’s Uneasy Passage.”29 Saxer. “In the Vertigo of Change.”30 Croissant, Aurel. Keynote at FES public forum on “How to Build a New Social Contract?:

Ways Forward from the Transitional Conflict.” 30.7.2012; ดเพมเตม Montesano, Michael J. “Four Thai Pathologies, Late 2009.” In Legitimacy Crisis in Thailand. Askew (ed.). p. 279f.

31 “Nitirat’s Proposed Amendments to Article 112 (Updated Version).” Prachatai. 15.1.2012.http://prachatai.com/english/node/2997. accessed 7.9.2012.

32 Inglehart and Welzel. Modernization, Cultural Change and Democracy.33 Blom, Philipp. The Vertigo Years: Europe, 1900-1914. New York: Basic Books, 2008; Saxer.

“In the Vertigo of Change”; “Interview with a Social Critic - Kaewmala.” Chiang Mai City News. 5.8.2012. http://www.chiangmaicitynews.com/news.php?id=661. accessed 25.8.2012

34 Phongpaichit, Pasuk and Chris Baker. “Power in Transition.” In Political Change in Thailand. Hewison (ed.). p. 21ff; ดเพมเตม Askew. Legitimacy Crisis in Thailand. p. 6.

35 ด “National Broadcasting and Telecommunication Commission Code of Conduct.” NBTC. 10.10.2012. accessed 27.10.2012.

36 Connors. Democracy and National Identity in Thailand. pp. 46, 186; Hewison and Kengkij. “‘Thai-Style Democracy.’” In Saying the Unsayable. Ivarsson and Isager (eds.). p. 190; Rosanvallon, Pierre. Democratic Legitimacy: Impartiality, Reflexivity, Proximity. Arthur Goldhammer (trans.). Princeton, NJ: Princeton University Press, 2011, pp. 26f, 51. ในการใหสมภาษณพเศษกบหนงสอพมพ บางกอกโพสต พล.อ. สนธ บญยรตกลน หวหนาพรรคมาตภม ซงเปนประธาน คณะกรรมาธการวสามญพจารณาศกษาแนวทางการสรางความปรองดองแหงชาต ขอใหสาธารณชนเขาใจวาตนเปนหวหอกผผลกดนใหเกดการปรองดองเพราะตองการเหนคนไทยอยกนอยางสงบสขและรกใครกลมเกลยว ใน “Sonthi Slams Critics over Rumours He wants PM Job.” Bangkok Post. 15.4.2012. http://www.bangkokpost.com/lite/news/288884/sonthi-slamscritics-over-rumours-he-wants-pm-job. accessed 25.8.2012.

37 คอนนอรสอางองจาก ประชาธปไตยแบบไทยและขอคดเกยวกบรฐธรรมนญ. ใน Connors. Democracy and National Identity in Thailand. p. 50.

38 ค�าอธบายเชนเดยวกบอางองขอ 36 ใน “Sonthi Slams Critics over Rumours He Wants PM Job.” Bangkok Post.

106


39 คอนนอรสอางขอความจาก “ววฒนาการประชาธปไตยของไทย.” ใน ประชาธปไตยแบบไทยและขอคดเกยวกบรฐธรรมนญ. อางถงใน Connors. Democracy and National Identity in Thailand. p. 50.

40 คอนนอรสอางขอความจาก ถนด คอมนตร รฐมนตรวาการกระทรวงการตางประเทศสมยรฐบาลสฤษด ซงปรากฏอยใน Chaloemtiarana, Thak. The Sarit Regime, 1957-1963: The Formative Years of Modern Thai Politics. Unpublished PhD dissertation, Cornell University, 1974, p. 206f.

41 คอนนอรสอางขอความจาก ประชาธปไตยแบบไทยและขอคดเกยวกบรฐธรรมนญ. น. 30. ใน Connors. Democracy and National Identity in Thailand. p. 50.

42 คอนนอรสอางขอความจากจากอดตนายกรฐมนตร เสนย ปราโมช “หากองกฤษคอมารดาแหงประชาธปไตย ไทยกเปนยายแหงประชาธปไตย เพราะเราไดประชาธปไตยมากอน” Ibid., p. 185; Rosanvallon. Democratic Legitimacy. p. 203ff.

43 Rosanvallon. Democratic Legitimacy. p. 203ff.44 Montesano. “Four Thai Pathologies, Late 2009.” In Legitimacy Crisis in Thailand. Askew

(ed.). p. 287f; ดเพมเตม Blom. The Vertigo Years.45 Hewison and Kengkij. “‘Thai-Style Democracy’”; Connors. Democracy and National Identity

in Thailand. p. 182.46 Voranai. “Ready to Topple a Govt, or Not.” 47 Winichakul, Thongchai. “The ‘Germs’: The Reds’ Infection of the Thai Political Body.”

New Mandala. 3.5.2010. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2010/05/03/thongchai-winichakul-on-the-red-germs. accessed 29.8.2012.

48 เปนความคดทเสนอโดยนายจ�าลอง ศรเมอง ผ น�าคนหนงของกลมพนธมตรประชาชนเพอประชาธปไตย ทงยงเปนสมาชกกลมสนตอโศกและผกอตงพรรคพลงธรรม

49 Pravit Rojanaphruk วาดวยเรองท พล.อ. บญเลศ พดหลดปาก ใน “Seductive Dangers of a Coup Mentality.” The Nation. 21.11.2012. http://www.nationmultimedia.com/politics/Seductivedangers-of-a-coup-mentality-30194727.html. accessed 26.11.2012.

50 Nelson, Michael H. “PAD Tries a Political Party.” New Mandala. 28.5.2009. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2009/05/28/pad-tries-a-political-party. accessed 5.9.2012.

51 Rosanvallon. Democratic Legitimacy.52 Pongsudhirak, Thitinan. “Many More Checks but Far Fewer Balances.” Bangkok Post.

20.7.2012. accessed at factiva.com on 30.7.12.53 Fukuyama, Francis. The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French

Revolution. London: Profile Books, 2011.54 Chaisukkosol, Chanchai. “A New Social Contract: The Way Out for Thailand’s Political

Transformation Crisis.” Friedrich-Ebert-Stiftung, Thailand, Bangkok, 2012, p. 11.55 Ibid.; Nufer and Siripan. “Red and Yellow.” unpublished manuscript, 2010. 56 Shin, Doh Chull and Cho Youngho. “Contours and Barriers to Democratization in Southeast

Asia: A Comparative Analysis of How Southeast Asians View Democracy.” In The Crisis of Democratic Governance in Southeast Asia. Aurel Croissant and Marco Bünte (eds.).

107

MARC SAXER

Palgrave, 2011, pp. 16-38.57 Dressel, Björn. “The Judicialization of Politics or Politicization of the Judiciary.” In

The Judicialization of Politics in Asia. Björn Dressel (ed.). Routledge, 2012; Thitinan. “Thailand’s Uneasy Passage.”

58 Klein, James R. “The Battle for Rule of Law in Thailand: The Constitutional Court of Thailand.” http://www.cdi.anu.edu.au/CDIwebsite_1998-2004/thailand/thailand_downloads/ThaiUpdate_Klien_ConCourt%20Apr03.pdf. accessed 29.8.2012.

59 Crispin, Shawn W. “Judicial Coup Murmurs in Thailand.” Asia Times. 22.11.2008. http:// www.atimes.com/atimes/Southeast_Asia/JK22Ae02.html. accessed 29.8.2012; Nardi, Dominic J. “Thai Institutions: Judiciary.” New Mandala. 12.7.2010. http://asiapacific.anu. edu.au/newmandala/2010/07/12/thai-institutions-judiciary/. accessed 29.8.2012.

60 Kaewmala. “How the Meaning of ‘and’ Starts a Constitutional Crisis in Thailand.” blog entry. 8.6.2012. http://thaiwomantalks.com/2012/06/08/how-the-meaning-of-and-starts-a-constitutional-crisis-in-thailand/; งานเขยนทรดกมขน Bangkok Pundit. “Is a Judicial Coup in Thailand Imminent?” Asian Correspondent. 20.6.2012. http://asiancorrespondent.com/83824/is-a-judicial-coup-in-thailand-imminent/.

61 McCargo. “Network Monarchy and the Legitimacy Crises in Thailand.” p. 505.62 Seth Mydans อางขอความจาก Veenarat Laohapakakul ผเขยนบทวจารณในหนงสอพมพ The

Nation ความวา “หากกองทพปฏญาณตนวาจะภกดตอประชาธปไตย แลวรฐประหารทเกดขนคออะไร?” ใน “Coup Turns Democracy on Its Head.” International Herald Tribune. 24.9.2006. http://www.nationmultimedia.com/specials/thefall/herald.php. accessed 31.8.2012.

63 “TDRI Chief Warns the Country Faces a Debt Disaster.” Bangkok Post. 27.10.2012. http://www.bangkokpost.com/news/local/318411/tdri-chief-warns-the-country-faces-a-debt-disaster. accessed 29.10.2012.

64 ดเอกสารอางองขอ 865 Connors. Democracy and National Identity in Thailand. p. 186.66 Thitinan. “Thailand’s Uneasy Passage.” p. 53ff.67 อภสทธ เวชชาชวะ หวหนาพรรคประชาธปตย อางถงใน Ruangdit, Pradit. “Suthep to Drive

Anti-Govt Attack.” Bangkok Post. 29.10.2012. http://www.bangkokpost.com/news/politics/318552/suthep-todrive-anti-govt-attack. accessed 29.10.2012.

68 Robinson, Gwen. “Thai Amnesty Bills Stoke Fears of Upheaval.” Financial Times. 7.6.2012. http://www.ft.com/cms/s/0/9ccb6aae-b095-11e1-a79b-00144feabdc0.html#axzz2DFhVlSvY. accessed 26.11.2012.

69 ดเพมเตม “Sukumpol Targets Coup Law Changes.” Bangkok Post. 20.1.2012. http://www.bangkokpost.com/lite/topstories/275910/sukumpoltargets-coup-law-changes. accessed 12.9.2012.

70 McCargo. “Network Monarchy and the Legitimacy Crises in Thailand.” p. 505ff.71 Ibid., p. 505ff.

108


72 Saxer. “In the Vertigo of Change.”73 The Nation วาดวยขาวลอเรองรฐประหาร “Stop Talking about Coup: Jatuporn Told.” 9.2.2012.

http://www.nationmultimedia.com/politics/Stop-talkingabout-coup-Jatuporn-told-30175503.html. accessed 24.8.2012.

74 “Court Acted Outside Its Powers, Says Nitirat.” The Nation. 16.7.2012. http://www.nationmultimedia.com/politics/Court-acted-outside-its-powers-says-Nitirat-30186239.html. accessed 12.9.2012.

75 Reuters. accessed 24.8.2012.76 Rawls, John. A Theory of Justice. 3rd edition. Belknap Press 1999.77 Nancy, Jean-Luc. “Begrenzte und unendliche Demokratie.” In Demokratie? Suhrkamp, 2012:

ตนฉบบภาษาฝรงเศส Démocratie, dans quel état? La fabrique editions, 2009.78 Nancy. “Begrenzte und unendliche Demokratie.” p. 77.79 Claude Lefort อางถงใน Bensaïd, Daniel. “Der Permanente Skandal.” In Demokratie? p. 41.80 Rancière, Jacques. La haine de la démocratie. La Fabrique editions, 2005.81 Ostrom, Elinor. Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action.

Cambridge University Press, 1990.82 International Commission of Jurists. “Thailand’s Internal Security Act: Risking the Rule of

Law?” 2010. http://www.icj.org/thailands-internal-security-act-risking-the-rule-of-law/.83 Fukuyama. The Origins of Political Order. pp. 348f, 455f.84 Ibid. ฟกยามาไมเชอวาระบบศกดนาราชปถมภจะสามารถกอใหเกดการปฏรป และคาดการณวา

การปรบเปลยนโดยใชความรนแรงเปนรปแบบการปรบเปลยนทจะถกน�ามาใชโดยปรยาย85 ทงการกอความไมสงบของคอมมวนสตและการรเรมปฏรปของกลมพลงกาวหนาไมมผลกระทบ

ยงยนตอระเบยบทางการเมอง86 Connors. Democracy and National Identity in Thailand. p. 198.87 Ibid., p. 184.88 Ibid., p. 183.89 Ibid., p. 189.90 Arya, Gothom. “The NESAC, Civil Society, Good Governance and the Coup.” In Divided

over Thaksin. John Funston (ed.). ISEAS Singapore, 2009, p. 44.91 Croissant, Aurel, David Kuehn, Philip Lorenz and Paul Chambers. Civilian Control of the

Military and Democracy in Asia. Basingstoke/New York: Palgrave McMillan, forthcoming February 2013.

92 Gothom. “The NESAC, Civil Society, Good Governance and the Coup.” In Divided over Thaksin. Funston (ed.). p. 39ff.

93 คณะอนกรรมการวางแผนพฒนาการเมอง, คณะกรรมการปฏรปการเมอง. แผนพฒนาการเมองไทย. 2539, น. 25; เอนก เหลาธรรมทศน. “ปฏรปการเมองเศรษฐกจ: สรางพนธมตรประชาธปไตย.” ใน วพากษสงคมไทย. ฉลอง สนทราวาณชย (บก.). กรงเทพฯ, 2538.

94 Rosanvallon. Democratic Legitimacy.

109

MARC SAXER

95 Rawls. A Theory of Justice.96 Haberms, Jürgen. Theorie des kommunikativen Handelns. Frankfurt, 1981.97 “The Philosophy of Sufficiency Economy.” Reflected Knowledge. http://www.reflected

knowledge.com/clients/GSB/sufficiency/sufficiency.htm. last accessed 14.8.2012.98 ตามทก�าหนดไวในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 9 แปลและอางองโดย Krongkaew,

Medhi. “The Philosophy of Sufficiency Economy.” Kyoto Review of Southeast Asia. Issue 4, October 2003.

99 Medhi Krongkaew อางถงใน “The Philosophy of Sufficiency Economy.” Reflected Knowledge.

110


Chapter

4เศรษฐกจแหงวนพรงน:

หนทางสรางการเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวตเขยว เพอสงคมทด

•The Economy o f Tomorrow:

How to produce soc ia l l y j u s t , r e s i l i en t and green dynamic g rowth f o r a Good Soc ie ty

ฐณฐ จนดานนท แปล

•พมพครงแรก: FES. พฤษภาคม 2556

พมพครงท 3 แกไขปรบปรง: FES. ตลาคม 2557

• ในการเผชญกบความทาทายทางเศรษฐกจ สงคม และนเวศ นกคดจากเอเชย

และยโรปตางกไดขอสรปวาพวกเขาตองการโมเดลใหม เพอขบเคลอนสงคมไป

สวถการเตบโตทางเศรษฐกจอยางยงยน

• โครงการเศรษฐกจแหงวนพรงน (Economy of Tomorrow Project – EoT) ระดม

นกคดดานเศรษฐกจชาวเอเชยมาพบกบเพอนรวมคดจากยโรปเพอส�ารวจค�าถาม

ทเปนกญแจส�าคญ 3 ประการ ไดแก

1. โมเดลการพฒนาเศรษฐกจตองมลกษณะเชนไร จงจะท�าหนาทเปนเขม

ทศในการเอาชนะวกฤตเศรษฐกจ วกฤตสงคม และวกฤตดานนเวศได?

2. วาทกรรมแบบใดจะชวยสรางความเทาเทยมในสนามการเมองเพอ

ผลกดนนโยบายกาวหนา?

3. พนทกลางแบบใดทจะดงดดใหนกปฏรปกลมตางๆ สามารถรวมพลง

กนเปนพนธมตรหลากสส�าหรบการตอสทางการเมองเพอผลกดนวถ

การพฒนาแบบใหมนได?

• การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวตเขยวนน มความจ�าเปน

เพอสรางเงอนไขไปส “สงคมดเพอชวตดถวนหนา”

• การเตบโตทเปนธรรมทางสงคมขบเคลอนดวยรายไดทเปนธรรมและ

ทกภาคสวนมสวนรวมถวนหนา

• การเตบโตทยงยนขบเคลอนดวยเสถยรภาพในภาคการเงน ธรรมชาต

และสงแวดลอม รวมไปถงการสรางความสมดลในดานการคาและ

งบประมาณ

• การเตบโตแบบพลวตเขยวขบเคลอนดวยการสรางเศรษฐกจสเขยว

นวตกรรมเขยว

112


1. บทน�า

ความลมสลายของเศรษฐกจซงเปนผลมาจากการพงทลายของตลาดการ

เงนในป ค.ศ. 2008 จดชนวนใหเกดวกฤตเปนระลอกอยางตอเนองจนอาจเปลยน

โฉมโลกทเรารจก ผคนนบลานคนทวโลกตองตกงาน สญเสยบานและเงนออมทง

ชวต ระดบความนาเชอถอของประเทศแกนกลางของระเบยบเศรษฐกจหลงสงคราม

อยางสหรฐอเมรกา ฝรงเศส สหราชอาณาจกร และญปน ลวนถกตงขอกงขา สงคม

ยโรปใตกก�าลงหมดลมดวยนโยบายรดเขมขด กรงเอเธนสและกรงโรมแหลงฟมฟก

ประชาธปไตยกลบอยใตการบรหารของเหลาเทคโนแครตทไมไดมาจากการเลอกตง

อเมรกา ยโรป และตะวนออกกลางตกอยในความโกลาหล จะมกแตเอเชยเทานนท

ดเหมอนไดรบบทเรยนจากวกฤตกอนหนานและฟนกลบมามการเตบโตทแขงแกรง

อกครงภายหลงภาวะเศรษฐกจฝดเคองชวงสนๆ

ปญหาทงหลายแหลทท�าใหตะวนตกพกลพการนนไปไกลกวาวกฤตการเงน

และมลเหตของปญหากหยงรากลกกวาปญหาเศรษฐกจ อยางไรกตาม ยารกษาหลาย

ขนานทสงจายมากเปนเพยงแคการรกษาขนตนทปลายเหต สวนยาขนานอนๆ กชวน

ใหนกถงการรกษาแบบยคกลางทใชวธเจาะเลอดด�าเพอขบเลอดเสยออกมาซงในทสด

กพสจนแลววาเปนอนตรายตอชวตคนไข ในการหาหนทางเยยวยา กอนอนเราจ�าเปน

ตองวนจฉยเหตแหงความผดปกตทแทจรง แลวหาทางบ�าบดทมงแกตนเหตนน

ประเทศตลาดเกดใหมในเอเชยก�าลงเผชญความทาทายทางเศรษฐกจและ

สงคมไมตางกน และยงตดอยกบขอจ�ากดทางสงคมและนเวศแบบเดยวกนอกดวย

อยางไรกด สถานการณในประเทศตลาดเกดใหมในเอเชยกแตกตางกนไปในหลาย

แงมม ดงนนผเขยนจะเรมการวเคราะหนทตนก�าเนดของวกฤตซงก�าลงเกดขนใน

ตะวนตกแลวจงอธบายถงความทาทายทตะวนออกตองเผชญ จากนนผเขยนจะแยง

วาทงการวจยและขอเสนอแนะเชงนโยบายทมอยตามปกตนนไมสามารถจะเอาชนะ

แรงตานจากกลมพนธมตรผมงธ�ารงรกษาสถานภาพเดมททรงอ�านาจและมเดมพน

ฝงรากอยในโครงสรางเศรษฐกจการเมองทเปนอยได เพราะฉะนนโครงการเศรษฐกจ

แหงวนพรงนจงเสนอยทธศาสตร 3 มต โดยมจดมงหมายเพอสรางโมเดลการเตบโต

ทางเลอก สรางความเทาเทยมในสนามการเมองส�าหรบทกคนดวยการเปลยนทศ

วาทกรรม และเสนอพนททางการเมองทพนธมตรหลากสสามารถรวมพลงกนตอสเพอ

ใหไดมาซงวถการพฒนาน สดทายผเขยนจะรายงานขอคนพบจากวงเสวนาเศรษฐกจ

113

MARC SAXER

แหงวนพรงนของเอเชย-ยโรป (EoT Asia-Europe Dialogues) และพยายามราง

เคาโครงโมเดลการเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวตเขยว

2. สถานการณในตะวนตกและเอเชย:

ตางจดเรม อนาคตบรรจบกน

2.1 มหาวกฤตแหงตะวนตก1

ตอจากนผเขยนจะกะเทาะเปลอกหลายชนทหอหมมหาวกฤตนและพยายาม

ระบบอเกดทอยใจกลางมหาวกฤตดงกลาว อยางไรกตาม เนอหาของสวนนเขยนขน

โดยเพงพนจไปทตะวนตก แตความทาทายบางเรองกอาจเกยวพนกบสวนอนๆ ของ

โลกดวยเชนกน

ชนพนผว: วกฤตคาเงนยโร

รฐในยโรปสะสมหนสาธารณะในระดบทมโหฬารเสยจนสรางขอจ�ากดใน

การก�าหนดนโยบายอยางรายแรง อนทจรงขณะนการเมองยโรปกดแทบจะไมเกยว

อะไรกบประเดนอนเลยนอกจากการกอหนใหมเพอชดใชหนเดม อยางไรกตาม ศก

การเมองยโรปอนดเดอดวาดวยสาเหตและวธแกไขวกฤตครงนก�าลงฉกท�าลายการ

รวมกลมของยโรปออกเปนชนๆ ไมใชหรอกหรอทวาวกฤตหนสาธารณะในไอรแลนด

สเปน และทอนๆ เปนผลโดยตรงจากการทรฐเองจายเงนชวยเหลอธนาคารเพอไม

ใหลมละลาย? ไมใชหรอทวาการตดลดการใชจายสาธารณะอยางฮวบฮาบทามกลาง

ภาวะเศรษฐกจถดถอยไดกลายเปนอตวนบาตกรรมของชาวกรก ชาวอตาล ชาวสเปน

และชาวโปรตเกส? และไมใชหรอกหรอวาความพยายามรกษาเสถยรภาพทางการเงน

เทากบเปนการยดอายของวกฤตหนสาธารณะ ขณะเดยวกนยงคกคามเสถยรภาพ

ของคาเงนยโรทมนพยายามประคองไวดวย?2 สงทเรยกกนวา “วกฤตคาเงนยโร”

นนสวนใหญแลวขบเคลอนไปดวยการวเคราะหทผดพลาดวาปญหาหนสาธารณะคอ

เหตแหงวกฤตนมากกวาจะเปนผลลพธของปญหาเชงโครงสรางทหยงรากลกกวานน3

อนทจรงกลมประเทศยโรปชายขอบก�าลงตกอยในสถานการณกลนไมเขาคายไมออก

ในชวงเศรษฐกจด สนเชอราคาถกทดเหมอนจะมไมจ�ากดไดบนทอนแรงจงใจในการ

114


ปฏรปเชงโครงสรางเพอเสรมสรางผลตภาพ ตอมาเมอวกฤตเขาโจมต เศรษฐกจของ

ประเทศเหลานนกไมอาจกความสามารถในการแขงขนคนมาไดดวยการปรบลดคา

เงน ในขณะเดยวกนหนสาธารณะซงอยในรปเงนตราตางประเทศกพงถงจดระเบด

อยางไรกตาม จดบกพรองเชงโครงสรางของคาเงนยโรยงคงถกละเลยตอไป เพราะ

เยอรมนและประเทศอนๆ ไมอาจหาเจตจ�านงทางการเมองทจะท�าใหการรวมกลมทาง

เศรษฐกจและการคลงหยงรากลกลงกวาทเปนได จงยนกรานใชมาตรการรดเขมขด

ตอไปทงทสามารถออกพนธบตรยโรเพอบรรเทาวกฤตหนสาธารณะไดกตาม4

การตความและการตอบสนองตอวกฤตครงนเปนเครองย�าเตอนเราถงความ

สมพนธอนสลบซบซอนระหวางเศรษฐศาสตรการเมองกบอ�านาจน�าทางวาทกรรม5

มเพยงมมมองของนกลงทนผตกอยในหายนะจากการสญเสยสนทรพยเทานนท

ค�าเทศนแหงเสถยรภาพทางการเงนพอจะฟงขนอยบาง กลมประเทศ P.I.G.S.

(โปรตเกส อตาล กรซ และสเปน - ผแปล) ตองแสดงใหเหนวาพวกตนก�าลงจะ

ลมละลาย หาใชจะหยดการช�าระหนและท�าใหเสถยรภาพของคาเงนยโรในฐานะ

มาตรฐานทองค�าใหมตกอยในความเสยงไม

แมจะมความสบสนอลหมานในววาทะเกยวกบวกฤตแหงทนนยมการเงน

โดยทวไป โดยเฉพาะอยางยงรากเหงาแหงวกฤตการเงน กลมพนธมตรผมงธ�ารง

รกษาสถานภาพเดมกยงประสบความส�าเรจในการใหความหมายตอวกฤตดงกลาว

โดยเปนเจาของชดค�าอธบายกระแสหลก ท�าใหวกฤตครงนกลายเปนเรองของตว

บคคลผไรศลธรรมและรฐสวสดการทใชจายเกนตว แทนทจะเปนเรองของความ

ลมเหลวของตลาดทไรการก�ากบดแล ความลมเหลวในเชงระบบ

การตอบสนองเชงนโยบายกเปนแตเพยงผลทตามมา นนคอการช�าระบาป

โดยมาตรการรดเขมขด ซงตองท�าเพอผลกสงคมทเสอมทรามใหกลบไปอยในวถแหง

คณธรรม6 ในการรกษาอาการเสพตดการกอหนอนไรศลธรรมนใหหายขาด เบอรลน

จอมหมกมนเรองเงนเฟอ บรสเซลส เจาเทคโนแครต และกองทนการเงนระหวาง

ประเทศ (International Monetary Fund - IMF) นกเสรนยมใหม ตางสงจายยาสตร

โบราณอยางนโยบายเศรษฐกจแบบหดตวเหมอนๆ กนหมด แมวายาสตรนจะเคย

ผลกเศรษฐกจโลกเขาสภาวะเศรษฐกจตกต�าครงใหญ (The Great Depression)

ในป 19297 แททจรงแลว การตดลดงบประมาณ การลดบทบาทการก�ากบดแลของ

รฐ และการแปรรปรฐวสาหกจ กเหมอนกบการบงคบใชนโยบาย “ฉนทมตวอชงตน”

กบกลมประเทศยโรปชายขอบนนเอง ทงทเคยมขอพสจนจากประวตศาสตรแลว

115

MARC SAXER

วาเปนนโยบายทไรประสทธผลในการรกษาโรควกฤตเศรษฐกจทวโลกกอนหนาน

ความจรงแลวขอบกพรองตางๆ ของฉนทมตวอชงตนนเองทมสวนกอใหเกดความ

ไมสมดลตงแตแรกจนท�าใหเกดวกฤตขนมา การท�าลายลางระบบสวสดการรอบใหม

ในสหรฐอเมรกา สหราชอาณาจกร ฝรงเศส และยโรปใตก�าลงจะเรมตนขน

ชนท 2: วกฤตของทนนยมกาสโน8

ถงแมวาค�าอธบายกระแสหลกจะปฏเสธความจรงขอน แตโดยแทแลว

รากเหงาของวกฤตหนสาธารณะมาจากวกฤตการเงน อนทจรงมนคอความฉอฉล

ในหมเฮดจฟนดและวาณชธนกจทขบเคลอนเศรษฐกจโลกไปสดหนาผา ทามกลาง

ความคลมคลงของฟองสบอสงหารมทรพยในสหรฐฯ ธนาคารและนกลงทนกยมมาก

เกนจนถงระดบทการทรดตวของเศรษฐกจเพยงเลกนอยกอาจท�าใหพวกเขาหมดตว

ได เนองจากไมสามารถประเมนความเสยงไดอยางเหมาะสม พอมดการเงนแหง

วอลลสตรตจงวางแผนการลงทนภายใตขอสมมตไมสมจรงทวา อตราดอกเบยจะไมม

วนสงขน และราคาอสงหารมทรพยจะไมมวนลดลง แตเมอมนเกดขนจรงๆ กาสโน

แหงนกถงเวลาพงครน และหวใจของระบบการเงนกหยดเตน

ในวนน ฐานะทยงคงเปราะบางของธนาคารตางๆ ซงมหนสนลนตว ท�าให

ตลาดการเงนเปนกงวลอยางมากเกยวกบเสถยรภาพของพนธบตรยโรปในพอรตการ

ลงทนของพวกเขา อยางไรกตาม ความเสยงวาจะเกดวกฤตการเงนซ�าอกครงยงคงม

อย ค�ายนยนของเหลาประมขแหงรฐในกลมจ 20 (G20) ทจะก�ากบดแลตลาดการเงน

ยงคงหางไกลความส�าเรจในการจดการความไรเสถยรภาพอนเกดจากการเกงก�าไรใน

ภาคเศรษฐกจจรง ดวยเหตน อ�านาจของเฮดจฟนด ตลาดพนธบตร และสถาบนจด

อนดบความนาเชอถอจงยงไมพงทลาย ธนาคารอเมรกนทงหลายกควบรวมกจการกน

จน “ใหญเกนกวาจะปลอยใหลม” ยงกวาครงไหนในอดต อตราดอกเบยต�าถาวรสงผล

ในการสรางฟองสบลกใหม และมความเสยงทฟองสบจะแตกอกครง เพยงแตวาครง

หนาจะไมเหลอเงนเขาไปชวยเหลออกแลว พฒนาการเหลานชวยเนนใหเหนดลอ�านาจ

ระหวางรฐกบตวแสดงในตลาดในโลกเศรษฐศาสตรการเมองแหงทนนยมการเงน

ไมวาในทางใด วกฤตการเงนยอมไมใชอบตเหตอยางแนนอน หากแตเปน

ผลพวงจากทนนยมกาสโน9 ระบบบรหารจดการและก�ากบดแลประกอบกบโครงสราง

แรงจงใจของทนนยมกาสโนกอใหเกดปญหาแรงจงใจบดเบอน (moral hazard) และ

116


สงเสรมการเสยงโชคโดยปราศจากความโปรงใส ระบบธนาคารเงาทไรการก�ากบดแล

ท�าใหระบบการเงนโลกเปราะบางอยางรายแรงและมแนวโนมจะลมสลาย10 เงนทไดมา

โดยงายจากนโยบายการเงนของธนาคารกลางและจากตลาดเกดใหมไดสรางปญหา

หนสนใหญโตทวมหว11 ทกวนนหนสนลนตวของทงรฐ ครวเรอน รวมถงภาคการเงน

และบรรษทลวนขดขวางการฟนตวของเศรษฐกจทงสน

ชนท 3: วกฤตของทนนยมผถอหน

วกฤตเศรษฐกจนนเกดขนลกลงไปกวาความโลภของปจเจกชนและ “หอ

เจงกา” (Jenga-tower) แหงวอลลสตรตมากนก ซ�ารายแรงกดดนยงสงสมมาแลว

หลายปไมตางกบการเกดแผนดนไหว12 หากมองไปไกลกวาระบบการเงน กฎเหลก

แหงการบรหารจดการเพอสราง “คณคาผถอหน” (ผลประโยชนดานก�าไรของนก

ลงทน) ไดเปลยนแปลงกตกาการเลนเกมในภาคธรกจ บรรษทตางๆ ตองแขงขน

แกงแยงกนดวยยอดรายไดประจ�าไตรมาสสงๆ เพอความอยรอดและความเปนอสระ

ทนนยมเพอผถอหนนนไมยงยน เนองจากการเพงความสนใจไปทผลไดระยะสนนน

เปนภยนตรายตอการลงทนในนวตกรรมและผลตภาพ กฎเหลกทางเศรษฐศาสตรวา

ดวยทนนยมเพอผถอหนซงกคอเศรษฐศาสตรฝงอปทาน (supply-side economics)

นนไมยงยนทางนเวศและทางสงคม เพราะมนไมใสใจตนทนภายนอกทงทางสงคม

และสงแวดลอมซงสงผลกระทบตอสวสดการทดของสมาชกในสงคม

ทส�าคญทสด เศรษฐศาสตรฝงอปทานไมสามารถสรางอปสงคมวลรวม

ไดอยางเพยงพอ หากรฐและผบรโภคถกบบดวยรายไดทหดตวลง พวกเขากไม

สามารถบรโภคและลงทนเพอใหเครองยนตขบเคลอนเศรษฐกจท�างานตอไปได

ในระบบทนนยมเพอผถอหน สงคมมแตทางเลอกอนย�าแย นนคอพวกเขาอาจหวง

พงหนสนเพอใหการใชจายยงด�าเนนตอไปได หรออาจพงพาการสงออกดวยการ

บบรดผคนจนไสแหง

ประเทศแถบแองโกล-แซกซอนและประเทศอนๆ เลอกวถการใชจายเพอการ

บรโภคจากการกอหน และกลายเปนผซอระดบโลกตงแตแหลงแรกยนแหลงสดทาย

ในขณะทวธการนสรางการเตบโตแบบรดเคนทรพยากรอยหลายป แตปญหากปะท

เมออตราดอกเบยเรมสงขน และอากาศทโหมกระพอการจบจายใหลกเปนไฟนนถก

ตด สวนเยอรมนและประเทศอนๆ เลอกวถการขบเคลอนเศรษฐกจดวยการสงออก

117

MARC SAXER

โดยสรางการเกนดลดวยการลดคาเงนทแทจรงจากภายใน (ตนทนแรงงานตอหนวย

ต�า)13 เยอรมนรวมกบมหาอ�านาจอตสาหกรรมการผลตแหงเอเชยหนาใหม กลาย

เปนผผลตของโลกตงแตแหลงแรกยนแหลงสดทาย วธการนสรางตนทนทางสงคม

มหาศาลภายในประเทศ14 และท�าใหเศรษฐกจทน�าโดยการสงออกเปราะบางตอการ

ทรดตวของอปสงคโลกอยางมากในทกครง ในระดบโลกแลว ยทธศาสตรทงสองแบบ

ทท�าใหดลบญชเดนสะพดมทงเกนดลและขาดดลสรางความไมสมดลอยางมโหฬาร

อนเปนแกนกลางของความลมสลายทางเศรษฐกจ

กลาวอกอยางกคอ กระบวนทศนทนนยมเพอผถอหนนเองไดสรางพลวตซง

ในทายทสดน�าไปสวกฤตเศรษฐกจ ความไรเสถยรภาพทแฝงอยในระบบทนนยมการ

เงนโลกาภวตนนนเหนไดจากวกฤตทเกดขนตอเนองในญปนหลงป 1990 เมกซโก

ในป 1994 เอเชยและรสเซยในป 1997 และ 1998 อารเจนตนาในป 1999 และฟองสบ

ดอทคอมแตกในป 200015 วฏจกรแหงความรงโรจนและรวงโรยลวนเปนผลจากเงน

ราคาถก ฟองสบ และทนนยมกาสโนทมหนสนลนตว รวมไปถงทนนยมเพอผถอหน

ทไรความสามารถในการสรางอปสงคมวลรวม เงอนไขทงหลายแหลนลวนไดรบการ

ปลดปลอยจากการปฏวตเสรนยมใหม16

ภาพประกอบ 4.1 ความไรเสถยรภาพของทนนยมการเงน

118


ชนท 4: ความลมเหลวของการปฏวตเสรนยมใหม

โดยเนอแทแลว เสรนยมใหมเปนรปแบบรากฐานของเสรนยม เสรนยม

คลาสสกมองวาการบบบงคบของรฐเปนสงคกคามอสรภาพ และเชอมนให “มอทมอง

ไมเหน” แหงตลาดเสรเปลยน “การไขวควาหาความสข” อนเหนแกตวของปจเจกชน

ใหเปน “ความมงคงของชาต” ทจรงแลวเสรนยมใหมลดทอนคณคาแหงอสรภาพลง

ใหเหลอเพยงเสรภาพเชงลบ (negative liberty)17 เมอตองเผชญกบความเฉอยอน

เกดจากอวสานของโมเดลการผลตแบบฟอรด นกคดเสรนยมใหมจงเปลยนตลาดเสร

ใหกลายเปนยาแกสรรพโรคส�าหรบเศรษฐกจตะวนตกทก�าลงจมดงจากวกฤตน�ามน

เงนเฟอ และการนดหยดงานในวงกวาง จะวาไปแลวในสายตาเสรนยมใหม สนคา

และบรการสาธารณะ คาจาง และการปกปองสงแวดลอมเปนแตเพยงตนทนและความ

เสยเปรยบทางการแขงขน รฐทถกมองเปนปศาจแหงระบบราชการทรดคอวสาหกจ

เสรตอง “ถอยใหหาง” จากผประกอบการทขยนขนแขงและนกนวตกรรมผสรางสรรค

อยางไรเสย สงทเกดขนกตรงกนขามกบภาพลกษณยอดนยม เสรนยมใหม

ไมไดเกยวกบการทตลาดเสรตอตานรฐทบงคบขเขญมากนก หากแตมนเกยวกบ

การหวนคนสทนนยมไรขดจ�ากด พวกเสรนยมใหมระบวามลเหตรากเหงาแหงวกฤต

ทนนยมคอการใชทนอยางไรผลตภาพ ในความเขาใจแบบน ทนถกตรวนอยกบบรรษท

แบบระบบราชการ รฐวสาหกจทแขงขน หรอไมกถกลามโซดวยกฎขอบงคบตางๆ ของ

รฐ ดงนนการปลดปลอยทนดวยปรชญาการบรหารจดการแบบใหม (คณคาผถอหน)

ระบบกรรมสทธททรงประสทธผลกวา (การแปรรปรฐวสาหกจ) และการตดลดเทป

สแดงของระบบราชการทง (การลดบทบาทการก�ากบดแลของรฐ) จะปลดปลอยพลง

แหงการท�าลายลางอนสรางสรรค (creative destruction) ทจ�าเปนตอการเตบโตทาง

เศรษฐกจ ซงประโยชนทไดจะไหลรนลงสทกคน

นกปฏรปเสรนยมใหมผถออาวธแหงเรองเลาอนทรงพลงนใชตมเหลกท�าลาย

กฎขอบงคบของรฐ และลดขนาดภาครฐเมอใดกตามทท�าได การแขงขนดานแรงงาน

ครงใหมกบยโรปตะวนออก เมกซโก และเอเชย เปนภยคกคามทเพมขนมา ดงนน

ขอโตแยงจงเปนวา “หากเราไมปลดเปลองภาระรบผดชอบใหแกบรรษททงหลาย

พวกเขากจะตจากเราไป ไมกถกครอบง�ากจการ หรอไมกลมครน!” ดงนน การลด

บทบาทการก�ากบดแลของรฐและการแปรรปรฐวสาหกจทตามมาอยางเปนบาเปนหลง

จงเปนสญญาณเรมตนของการเปดตวทนนยมการเงนโลก18

119

MARC SAXER

การปฏวตเสรนยมใหมกอใหเกดหายนะทางสงคมและเศรษฐกจ การปลอย

ใหชนชนน�าจ�านวนนอยนดดดกนสวนแบงมลคาเพมจากภาคเศรษฐกจทแทจรงและ

ผลาญมนในการบรโภคหรอการเกงก�าไร สงเสรมใหเกดภาวะตนทองในหมนกลงทน

และนายธนาคาร ภาคสวนทเหลอในสงคมจงตองตกอยในความถดถอยทางเศรษฐกจ

และสงคม

ชนท 5: ขอบกพรองในทฤษฎเศรษฐศาสตรนโอคลาสสกวาดวยตลาดทม

ประสทธภาพ

ขอบกพรองในความเชอเรองตลาดของพวกเสรนยมใหมหยงรากอยใน

ทฤษฎเศรษฐศาสตรนโอคลาสสก ทฤษฎดงกลาวตงอยบนชดความเชอรากฐานทวา

มนษยเปน สตวเศรษฐกจ ทมเหตมผล สามารถตดสนใจบนฐานของขอมลทดทสดท

พงม สถาบนทมประสทธภาพทสดเทาทมอยในการประมวลผลขอมลทงหมดนกคอ

ตลาด เพราะฉะนนตลาดจงเปนกลไกอนมประสทธผลสงสดในการจดสรรทนเพอการ

ใชทยงประโยชนสงสดแกสงคมวงกวาง

ความเชอรากฐานทงหมดนลวนแตบกพรอง19 มนษยทงในแงปจเจกและ

ชมชนยงหางไกลจากความมเหตมผลอยมาก ยงกวานนยงตกอยภายใตความกลว

สมยนยม ไสยศาสตร และความตนตระหนก ตวแสดงในตลาดไมไดมขอมลจรงตาม

อดมคต แตมแนวโนมจะกระท�าเกนพอดหรอควบคมทศทางมากเกนไป อนเปนเหต

ใหเกดวฏจกรแหงความรงโรจนและรวงโรย นนคอแรกทเดยวกสรางทนสะสมหลาย

พนลานดอลลาร และจากนนท�าใหมนเหอดหายไปจนกอความหายนะตอสงคมวง

กวาง ดวยเหตนเศรษฐศาสตรจงตองผนวกเขากบจตวทยาและรฐศาสตรเพอท�าความ

เขาใจวฏจกรเศรษฐกจอยางถองแท20

ชนท 6: ขอจ�ากดของการเตบโตแบบรดเคนทรพยากร

แมจะมขอบกพรองทฝงอยในฐานราก การปลดปลอยภาคเอกชนจากเทป

สแดงของระบบราชการไดสรางโอกาสใหภาคอตสาหกรรมสามารถปรบโครงสรางใหม

และเตบโตหลดพนจากวกฤตของระบบการผลตแบบฟอรด ทส�าคญทสด คลนลกลาสด

ของการผอนคลายกฎเกณฑการคาระหวางประเทศไดสรางหนาตางแหงโอกาสทาง

120


ประวตศาสตรส�าหรบเศรษฐกจเกดใหมในการพฒนาอตสาหกรรมและยกเครองการ

แบงงานกนท�าระดบโลก

อยางไรกด เมอผลจากความยดหยนหมดลง ธรรมชาตของการเตบโตทงใน

เศรษฐกจทพฒนาแลวและเศรษฐกจเกดใหมกจะเปนแบบรดเคนทรพยากร การเตบโต

แบบรดเคนทรพยากรนนไมยงยน ทงยงเผชญกบขอจ�ากดทางเศรษฐกจ นเวศ สงคม

และการเมองซงจะท�าใหการเตบโตหยดชะงกลงอยางหลกเลยงไมได21

ขอจำากดทางเศรษฐกจ

การเตบโตแบบรดเคนทรพยากรถกขบเคลอนดวยการขดรดทรพยากรราคา

ถกหรอการกยมจากชนรนหลง ระบบทนนยมเพอผถอหนซงใหความส�าคญกบการ

แสวงหาผลไดในระยะสนนนสรางความปนปวนแกเครองยนตขบเคลอนทแทจรงของ

ทนนยม นนคอการสะสมทนเพอสรางมลคาสวนเกน ทนจากภาคบรรษทซงรดเคน

ทรพยากรอยางตอเนองมาพรอมกบความสญเสยทเกดขนกบการลงทนระยะยาวใน

การวจยและพฒนา การลงทนในเครองจกร และการสรางแรงงานมฝมอซงจ�าเปนตอ

การแขงขนในตลาดโลก

การขดรดแรงงานราคาถกกน�าไปสการเตบโตแบบรดเคนทรพยากรทไม

ยงยนเชนเดยวกน คาจางแทจรงทลดลงเปนผลลพธของแรงกดดนจากการรบจาง

ผลตในตางประเทศทท�าใหอ�านาจตอรองของแรงงานลดลง และยงซ�าเตมปญหาการ

ขาดแคลนอปสงคมวลรวมซงเปนรากฐานส�าคญของวกฤตการเงน

ขอจำากดทางการคลง

วกฤตหนสาธารณะในยโรปและวกฤตซบไพรมแสดงใหเหนถงความหายนะ

ในระยะยาวของยทธศาสตรการกยมจากชนรนหลงเหลาน แมเราอาจหลกเลยงความ

ลมสลายทางเศรษฐกจไดในวนน หากแตผก�าหนดนโยบายในอนาคตจะตองเผชญกบ

พนททางนโยบายทมขอจ�ากดถงขดสด ไมกเลอกจะกอเงนเฟอเพอขจดภาระหนท

กองพะเนนเปนภเขาเลากา นโยบาย “ผอนคลายเชงปรมาณ” (quantitative easing)

ของธนาคารกลางทงหมดอาจชใหเหนถงหนทางเบองหนาสภาวะเงนเฟอแลว ดวย

เงนเฟอทกดกนรายไดจากคาจางและเงนออมของชนชนกลาง วกฤตหนจะกลายเปน

วกฤตการเมองและวกฤตสงคมในทสด

121

MARC SAXER

ขอจำากดทางนเวศ

วถการผลต การอยอาศย และการเคลอนยายของเราในปจจบน ด�าเนนไป

ดวยการขดรดทรพยากรทมอยอยางจ�ากด ซงรวมไปถงพลงงานจากเชอเพลงฟอสซล

และขดความสามารถในการกกเกบคารบอนของชนบรรยากาศโลก ในขณะทอปสงค

ของโลกตอทรพยากรทมจ�ากดยงเตบโตตอไปเรอยๆ ราคาของทรพยากรเหลานกเรม

จะสงขนเมออปทานเรมไมเพยงพอ วกฤตน�ามนในทศวรรษ 1970 คอยย�าเตอนเรา

ถงความเปราะบางของอปทานพลงงาน การแยงชงทรพยากรผนดน แหลงน�า และ

ปศสตวทรอยหรอนจงน�าไปสคอขวดทคลายคลงกน

แตทอนตรายกวานนกคอ การผลตและการบรโภคแบบรดเคนทรพยากร

ไดสรางความปนปวนแกระบบนเวศของดาวเคราะหดวงน อนเปนระบบซบซอน

ของดลยภาพอนเปราะบางทกอตวขนหลงยคน�าแขงยคสดทายและท�าใหมนษยชาต

สามารถสรางอารยธรรมขนมาได ภาวะน�าทวม ภยแลง พาย และระดบน�าทะเลท

สงขนอนมชนวนเหตจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ จะสรางความเสยหายท

มแนวโนมวาจะรายแรงกวาครงใดในประวตศาสตรมนษยชาต อกทงผคนกยงไมได

รสกรสาอยางเตมทกบหายนภยอนเกดจากดนเสอมคณภาพ ผนดนกลายเปนทะเล

ทราย และการขดรดทรพยากรเกนพอดแตอยางใด

ขอจำากดทางสงคม

ในสงคมตะวนตก ระดบความเหลอมล�าทวดไดในชวงกอนวกฤตซบไพรมป

2008 มตวอยางในประวตศาสตรเพยงหนงเดยวเทานน นนคอระดบความเหลอมล�า

ในป 1929 คาจางทลดลงและความตองการใชจายเพอการบรโภคทหดหายไปคอผล

กระทบทางเศรษฐกจอยางฉบพลนของความเหลอมล�า22 การแบงแยกชนชนทางสงคม

จากระดบรายไดและความมงคงเพมขนอยางรวดเรวในเกอบทกสงคม มาตรฐานการ

ครองชพทต�าลงยงผลใหเกดคลนการนดหยดงานประทวงและการจลาจลซงสนคลอน

รากฐานสงคม ในระยะยาวแลว การไรซงความยตธรรมทางสงคมคกคามสนตภาพของ

สงคมเอง และบนทอนความสามารถของสงคมในการสนองตอบการเปลยนแปลงดวย

การจดรปแบบการแบงงานกนท�าเสยใหม23

ขอจำากดทางการเมอง

หากผคนไมมปากมเสยงเกยวกบทศทางหลกของสงคม และรสกวาตนไร

122


อ�านาจในยามเผชญกบสภาพความเปนอยทเสอมถอยลง ความชอบธรรมของระบอบ

การเมองกจะพนาศ และความไรเสถยรภาพทางการเมองกจะยงสงขน ขบวนการ

ประชานยมปกขวาฉวยโอกาสจากความกลว โทสะ และความขนเคองทเกดจาก

ความยากเขญทางเศรษฐกจและการไรซงความยตธรรมทางสงคม ในขณะเดยวกน

กสนบสนนแนวทางของลทธกดกนทางการคา ชาตนยม และโรคหวาดกลวตางชาต

สวนขบวนการปกซายหวรนแรงกผนกก�าลงกนจากการตอสกบนโยบายรดเขมขด

และทนนยมกาสโน แตกไมสามารถเสนอวธเอาชนะวกฤตของผลตภาพและนวตกรรม

ซงกอใหเกดวกฤตนตงแตแรกเทาใดนก ขอจ�ากดทางการเมองของการเตบโตแบบ

รดเคนทรพยากรยงส�าทบดวยวกฤตทใหญหลวงกวานน นนคอวกฤตของรปแบบ

การปกครอง (รฐชาต) และระบอบการเมอง (ประชาธปไตย)

ชนท 7: วกฤตรฐชาต

ในหวงเวลาแหงพายรายระดบโลกทยากจะอธบาย ผคนพากนมองหาความ

คมครองจากรฐและความอนสบายจากชาต นกประชานยมทตางพยายามเสนอทาง

เลอกอนนอกเหนอจากอ�านาจน�าแบบเสรนยมใหมไดชบชวตเรองเลาของชาตในฐานะ

“บานของเรา คฤหาสนของเรา ทหลบภยของเรา” อยางไรกด รฐชาตนนออนแอเกน

กวาจะปราบพยศทนนยมการเงน แกปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ หรอ

อ�านวยความมนคงในยคกอการรายได อยาวาแตจะปรบปรงสภาพความเปนอยของ

พลเมองเลย เมอไมอาจหลกหนภยนตรายเหลานไดอก รฐชาตจ�าตองรวมพลงกบ

สวนอนๆ เพอประมอกบความทาทายระดบโลก อยางไรเสย หากค�านงถงความส�าเรจ

ของการเลอกตงและอทธพลทางวาทกรรมของขบวนการชาตนยมใหมแลว ความ

สามารถของผก�าหนดนโยบายในการถายโอนอ�านาจอธปไตยใหองคการระดบเหนอ

ชาต (supra-national level) เพอสรางระบบบรหารจดการและการก�ากบดแลระดบ

ภมภาคและโลกใหมประสทธผลนนจงยงจ�ากดอย

ชนท 8: วกฤตประชาธปไตยตวแทน

พนททางนโยบายทหดเลกลงยงทรดหนกลงอกจากวกฤตประชาธปไตย

ตวแทน วกฤตการเงนท�าใหเรามองเหนเสนสายทชกใยหนเชดดวยความเจบช�า

123

MARC SAXER

โดยแกนแทแลววกฤตหนสาธารณะกเปนวกฤตการเมอง นนคอเมอไมสามารถสราง

แรงบนดาลใจและออนแอเกนกวาจะน�าทาง ผน�าในระบอบประชาธปไตยกไมสามารถ

รองหาการเสยสละในวนนเพอสรางวนพรงนทดกวาไดอกตอไป เมอไมสามารถกระตน

การสนบสนนจากประชาชน ผน�าจากการเลอกตงกเปราะบางตอแรงกดดนของกลม

ผลประโยชนแอบแฝง ผน�าในระบอบประชาธปไตยซงตดกบระหวางกลางขอเรยกรอง

ของตลาดการเงนและบรรษทขามชาตทใหลดภาระหนสนกบความคาดหวงของ

พลเมองวารฐจะบนดาลชวตทดกวาใหได จงมทางเลอกนอยนดนอกเสยจากการผด

ปญหาทางการเงนไปในอนาคต ผน�าในระบอบประชาธปไตยทขาดวสยทศนทางเลอก

รวมถงจนแตมทางการเมองจงหลบอยหลงค�าวา “ไมมทางเลอกอนใดแลว!” ในขณะ

เดยวกน ววาทะสาธารณะเกยวกบทศทางหลกของสงคมกเสอมลงไปเปนละครสตว

หนาสอ หรออกนยหนง ผน�าจากการเลอกตงไมมความเขมแขงในการน�าประชาชน

ตาสวางไปสวถใหม เทคโนแครตทไมไดมาจากการเลอกตงกลบเปนตวแทนในการ

ตดสนใจ24 อยางไรกตาม ผเชยวชาญในคณะกรรมการ คณะกรรมาธการ และคณะ

ทปรกษาเหลานตกเปนเหยอของนกลอบบและผร ในชวงวกฤต ประชาธปไตยตวแทน

ถกกนออกไปอยางโจงแจงเสยยงกวาเดม ไมวาจะโดยการมดมอชกสมาชกรฐสภาผ

ดอรน หรอการตงเทคโนแครตทไมไดมาจากการเลอกตงใหด�ารงต�าแหนงหวหนาคณะ

รฐบาลเพอด�าเนนนโยบายทไมเอาใจประชาชนภายใตการบบบงคบจากตลาดการเงน

วกฤตประชาธปไตยตวแทนไมไดมเหตมาจากการไรซงฉนทะทางการเมอง

หรอการมสวนรวมของพลเมอง ในทางตรงกนขาม พลเมองเปลงเสยงของตนให

ไดยนในระดบทองถนและในสอสงคมออนไลน อยางไรกตาม พลเมองกลบดแคลน

ประชาธปไตยตวแทนและหนเขาหาการเคลอนไหวประทวง ลทธแยกตวโดดเดยว

ระดบทองถน (local isolationism) (“ทไหนกไดทไมใชหลงบานของฉน”) และการ

รณรงคทางการเมองแบบประเดนเดยวแทน ทงหมดนชใหเหนถงความลมเหลว

ของโครงสรางทางสถาบนของระบอบประชาธปไตยในการปรบตวใหเขากบความ

ตองการของสงคมหลงอตสาหกรรม ในทางตรงขามกบวถการผลตจ�านวนมาก

แบบอตสาหกรรมทมลกษณะแบบเดยวกนหมดและไรอตลกษณ เศรษฐกจยคหลง

อตสาหกรรมซงมลกษณะ “เฉพาะบคคล” ขบเคลอนโดยการสรางสรรคของปจเจกท

จดตงเปนทมขนาดเลกและมความยดหยนมากขนเรอยๆ ในสงคมหลงอตสาหกรรมท

มความแตกตางกนอยางยง ดวยวถชวต คณคา และความสนใจแบบพหนยม สถาบน

แบบบรรษทเพอการกระท�ารวมหมกสญเสยความนาดงดดไป แมจะมความอลหมาน

124


ในการทดลองกลไกใหมๆ ส�าหรบการมสวนรวมในระบอบประชาธปไตย แตเรากยง

ตองรอคอยใหการยกระดบเปนประชาธปไตย 3.0 เกดขนอยด25

ใจกลางของปญหา: หลมด�าทางอภปรชญา

ท�าไมชนชนน�าทางการเมองถงยอมจ�านนตอตลาด? ท�าไมสงคมถงยอมรบ

การทารณกรรมของการปฏรปเสรนยมใหมโดยไมปรปากบน? เหตใดผคนจงหยด

ตอสเพออนาคตทดกวา?

ความผดหวงในความลมเหลวของภาพฝนของสงคมอดมคตเพอสงคมทด

กวา ทงหมดนเปดประตใหแกแนวทางตลาดสดโตงแบบ “มอใครยาวสาวไดสาวเอา”26

สงครามและความอ�ามหตทงหลายในศตวรรษท 20 ไดพสจนแลววาสงคมอดมคต

ทงทางศาสนาและทางโลกเปนเพยงความเขลาทบงเกดเปนเผดจการอ�านาจนยม

เบดเสรจ เทคโนโลยใหมๆ ไมไดเปนแตเพยงการอ�านวยพร ความมงคงทเพมทวไม

จ�าเปนตองน�าไปสชวตทสขสบายขน27 เมอความเพอฝนทงหมดถกผลาญเผา ความ

หวงทงมวลสนความนาพสมย และความแนนอนทงหมดพลนสลาย โครงการใหญ

แหงความเปนสมยใหมซงเปนความกาวหนาอนเรองปญญาสอนาคตทดกวานนจง

กรยทางสการยอมจ�านนครงใหญ เมอปราศจากมหากาพยการตอสกบศตรภายนอก

ผสรางจากความมกมากและความเขลาของตวเอง ตะวนตกจงสญเสยโลกทศนเกยวกบ

การปฏวตของตนไป พระเจาถกประกาศวาตายแลว แดนสขาวดแหงคอมมวนสตหมด

ความนาพสมย และรฐกไรศกยภาพ ความหวงทงหมดจงฝากไวกบตลาด อนทจรงแลว

ไมเคยมการปกปดวา “มอทมองไมเหน” ของ อดม สมธ (Adam Smith) นนลอยลงมา

จากสวรรค ความหวงกงศาสนาในเวทมนตรวา “ระเบยบจากความโกลาหล” จะววฒน

ขนนท�าใหตลาดกลายเปนความล มหลงในหวงเวลาของเราทงหลาย หากการ

ปฏวตทางการเมองลมเหลว ขอเสนอจงด�าเนนตอไปวา ความหวงจงตองฝากไวกบ

ววฒนาการทางสงคมทขบเคลอนโดยการปฏสมพนธกนอยางอสระระหวางปจเจก

ชน เมอความศรทธาในอ�านาจไสยเวทของตลาดสนคลอน สงทเหลออยคอความจรง

ซงท�าใหไดสต นนคอ หนททวมทบ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และภาวะ

เศรษฐกจถดถอยในระดบโลก เมอผดหวงจากความฝนอนสญสนทงหลาย การบรหาร

แบบเทคโนแครตทบรรลผลส�าเรจในอดตจงดราวกบเปนทางเลอกเดยวทเหลออย

อยางไรเสย หากไรโครงสรางสวนบน (Überbau-superstructure) เชง

125

MARC SAXER

อภปรชญา เรากไมอาจรบมอกบวกฤตการคลง วกฤตเศรษฐกจ วกฤตการเมอง วกฤต

ประชาธปไตย และวกฤตสงคมได หากปราศจากค�ามนแบบสงคมอดมคตถงอนาคต

ทดกวา แนวคดเรองความกาวหนาเพยงอยางเดยวกพลนหมดความหมาย เมอไมม

วสยทศนถงสงคมทด ผคนจะไมรวมกนกอรปชมชนแบบใหม หากปราศจากความ

ฝนในสงคมอดมคตถงพรงนทดกวา ผคนจะไมตอสเพอมชยเหนอความทาทาย ณ

ปจจบน นเปนเหตทแทวาท�าไมค�ากลาว “ใช เราท�าได” ของโอบามาจงเปลงทวงท�านอง

ปลกความรสกของมวลชนผสนศรทธา “ความกลาดทจะหวง” เปนกาวแรกทจ�าเปน

ตอการท�าใหสงเหลานกลบมามบทบาทส�าคญและการระดมก�าลงผคนส�าหรบ “การ

เปลยนแปลง” พอถงจดหนงทความมงมาดปรารถนาแบบโลกสวยของโอบามาเรมไร

น�ายา ความจรงอนสนหวงของสงทตามมากสงผลรายเสมอกน เมอไรซงการตอตาน

จากมวลชน ชนชนน�าทมงธ�ารงรกษาสถานภาพเดมจนยากจะเปลยนจงเรมฟนฟ

ระเบยบทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองแบบอภสทธ หากไมมโมเดลทางเศรษฐกจ

ชนดใหม การจดการวกฤตกจะขาดทศทาง หากปราศจากวสยทศนส�าหรบระเบยบ

ใหม การจดท�านโยบายกจะไรเขมทศ

2.2 ความทาทายใหมส�าหรบเศรษฐกจเกดใหมในเอเชย

เรองราวความส�าเรจของเอเชยนนชางตรงขามกนอยางเหลอประมาณ

ทศวรรษแหงการเตบโตแบบเลขสองหลกยกระดบสงคมเอเชยสวนใหญออกจาก

ความยากจน และสรางชนชนกลางทเตบโตขนอยางรวดเรว เศรษฐกจของเอเชย

ไดรบการบรณาการเขากบการแบงงานกนท�าระดบโลกอยางลกซง โดยม “เสอ

เศรษฐกจแหงเอเชย” กาวกระโดดไปสระดบบนของโลกพฒนาแลว บรรษทขามชาต

ของเกาหล จน รวมถงอนเดยเปนผน�าดานเทคโนโลยและครอบง�าตลาด ประเทศไทย

มาเลเซย อนโดนเซย และเวยดนามเองกก�าลงพฒนาอตสาหกรรมอยางรวดเรว

ทนาสนใจคอเรองราวความส�าเรจทงหมดนบรรลไดดวยโมเดลการพฒนา

ทแตกตางจากขอเสนอแนะของ “ฉนทมตวอชงตน” อยางมนยส�าคญ28 ความศรทธา

แบบเสรนยมใหมตอ “มอทมองไมเหน” ของตลาดเสรไมอาจกลายเปนอ�านาจน�า

เหนอประเทศในเอเชยทมรฐเปนศนยกลางไดเลย การด�าเนนรอยตามโมเดลญปน

(สวนผสมของนโยบายอตสาหกรรมทสอดประสานโดยรฐ การสงเสรมการสงออกเชง

พาณชยนยม และแรงงานราคาถกซงถกแปะฉลากในนาม “ฉนทมตปกกง” เมอไม

126


นานมาน) ท�าใหเกดรงอรณอนนาตนตาของไตหวน สงคโปร ฮองกง เกาหลใต รวม

ถงไทย และหลงจากนนระยะหนงกมาถงจนและเวยดนาม อนโดนเซยไดประโยชน

จากทรพยากรธรรมชาตมหาศาลซงเปนทตองการของเศรษฐกจอนรงโรจนแหงเอเชย

เปนอยางมาก การปลดแอกภาคเอกชนจากเงอมมอของระบบราชการอนฉอฉลและ

ไรความสามารถมบทบาทส�าคญตอการพงทะยานทางเศรษฐกจของอนเดย ไทย และ

อนโดนเซย แมในขณะทอนเดยและประเทศอนๆ หนหนาเขาหาการลงทนเพอเกง

ก�าไรและการลดบทบาทการก�ากบดแลของรฐในภาคการเงน29 แตการตงขอกงขา

อยางแขงขนตอ “ฉนทมตวอชงตน” ทเปนเสรนยมใหมกยงคงมอทธพล30

และอนทจรง เอเชยเองกไดรบบทเรยนทถกตองจากวกฤตในป 1997 และ 1998

แมจะไดรบค�าแนะน�าทผดพลาดจากไอเอมเอฟ ตลาดการเงนกยงไมไดผอนคลายกฎ

เกณฑโดยสมบรณ ถงจะมการใสรายปายสมาเลเซย31 รฐบาลทกวนนปกปองเศรษฐกจ

ของตนดวยมาตรการควบคมเงนทนเคลอนยายระหวางประเทศ ผลกคอความ

ลมสลายของวอลลสตรตไมลกลามมายงตลาดเกดใหม ความไมไววางใจไอเอมเอฟ

น�าไปสการสะสมทนส�ารองขนาดมหมา32 ในทางหนง สงนเสรมสรางใหเกดความ

ไมสมดลในระดบโลกและการขาดแคลนอปสงคมวลรวมในระดบโลกอนเปนพนฐาน

ส�าหรบวกฤตการเงน33 สวนอกทางหนง ประเทศตางๆ ในเอเชยกยงหางไกลจาก

การเผชญวกฤตหนสาธารณะแบบเดยวกบยโรปและอเมรกา ในขณะทความหวง

ส�าหรบ “การแยกตวจากเศรษฐกจสวนอนของโลก” กไมสมจรงเลยหากพจารณา

ถงการแบงงานกนท�าระดบโลกทบรณาการกนอยางลกซงและการพงพาอปสงคการ

สงออก เศรษฐกจในเอเชยฟนตวอยางรวดเรวและก�าลงเตบโตอยางแขงแกรงอกครง

อยางไรกด เมอเผชญหนากบความทาทายครงใหม มนกยงชดเจนมากขน

เรอยๆ วากระทงวถการพฒนาทประสบความส�าเรจยงมาถงจดจบ เปนเวลาหลายป

แลวทผสงเกตการณอภปรายถงโอกาสระหวางการ “ลงจอดอยางนมนวล” กบ “การ

ลงจอดอยางรนแรง” ส�าหรบประเทศจน เมอเรวๆ น ค�าเตอนเกยวกบวกฤตการเงนท

ก�าลงตงเคากหนาหขนเรอยๆ การกอหนทเพมพนขนอยางรวดเรว ความเสอมลงของ

การเตบโตทมศกยภาพ และราคาทรพยสนททะยานขนลวนชไปยงสญญาณเตอนท

คนเคยกนดซงเกดขนกอนวกฤตจะโจมตญปน สหรฐฯ และยโรป34 ดวยการบรณาการ

อนลกซงของเศรษฐกจเอเชยและเศรษฐกจโลก วกฤตในจนกจะสงผลตอเศรษฐกจ

อนๆ อยางลกซงเชนเดยวกน

แมสามารถปองกนการลงจอดอยางรนแรงได เศรษฐกจเอเชยเองกเรมรสก

127

MARC SAXER

ไดถงขดจ�ากดของการเตบโตแบบรดเคนทรพยากร การบรณาการคนงานหลายลาน

คนจากพนทชนบททมผลตภาพต�า (ซงรวมถงคนงานทอพยพมาจากประเทศเพอน

บาน) เขามาในภาคอตสาหกรรมและภาคบรการทมผลตภาพสงกวา ขบเคลอนการ

เตบโตแบบรดเคนทรพยากร อยางไรกด อปทานแรงงานราคาถกกเปนทรพยากรท

มจ�ากดและทายทสดกจะชนกบขดจ�ากดดานประชากร จน เกาหลใต และไทยเปน

สงคมผสงอายไปแลว พนทรบจางท�าของในตางประเทศทมขนาดเลกกเผชญกบ

ปญหาคลายคลงกนกบประเทศยโรปตะวนออก35 เวยดนาม ไทย อนเดย และ

อนโดนเซยซงเคยอาแขนรบการลงทนโดยตรงจากตางประเทศเพอมงเนนการสงออก

พบวาตนอาจประสบกบความผนผวนและเผชญความเสยงจากภาวะเศรษฐกจขาลง

ระดบนานาชาต36 รวมถงคนพบวาการลงทนเหลานนมแนวโนมจะเปนการลงทนระยะ

สนตามธรรมชาต ทงยงสรางประโยชนแกสงคมไดเพยงนอยนด เงนในคลงสญเปลา

ไปกบการใหเงนอดหนนเพอดงดดเงนตางชาตชวครชวยาม แทนทจะไดน�าไปใช

กบการลงทนระยะยาวทจ�าเปนยงในโครงสรางพนฐาน รวมถงการวจยและพฒนา

ในไทยและประเทศอนๆ ในเอเชยตะวนออกเฉยงใต ความกงวลเกยวกบฟองสบ

อสงหารมทรพยระลอกใหมก�าลงกอตวขน เมอความไดเปรยบเชงการแขงขนของ

แรงงานราคาถกหมดสน อตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขนจะยายฐานทตงไปยงแหลง

แรงงานราคาถกกวา และการเตบโตจากการขดรดแรงงานกจะเหอดแหงไป สงคม

หลายแหงตองจายคาเสยหายราคาแพงจากการพฒนาอตสาหกรรมอยางประมาท

การพฒนาอตสาหกรรมอยางสดลมทมประตสงผลใหสงแวดลอมเสอมโทรมอยาง

รนแรง การแบงแยกชนชนทางสงคมทถางกวางขนเปนภยคกคามตอเสถยรภาพและ

ก�าลงท�าใหระบบการเมองเกดความตงเครยดมหาศาล การลกฮอทใชความรนแรงและ

การตอตานจากรากหญาก�าลงแพรไปทกหยอมหญา

ผมอ�านาจตดสนใจทางการเมองและเศรษฐกจชาวเอเชยตระหนกรแลววา

โมเดลเกาๆ ไมสามารถรบมอกบวกฤตทางสงคม เศรษฐกจ และนเวศไดอกตอไป37

นกคดชาวเอเชยตางไดขอสรปวาตองพฒนาโมเดลใหมๆ ทจะชวยเคลอนสงคมให

ออกเดนบนวถแหงการเตบโตทางเศรษฐกจทยงยน

อยางไรกตาม การเตบโตทางเลอกทวาจะมหนาตาแบบไหนกเปนประเดนถก

เถยงเผดรอน “ผบกเบก” แหงเอเชยก�าลงใหความสนใจโมเดลสงคมนยมประชาธปไตย

โดยเฉพาะจนซงใชองคประกอบตางๆ ของโมเดลเยอรมนสมยบสมารคไดเปนอยางด

ปกกงเรมสรางระบบประกนสงคมมานานแลวดวยการเชอมโยงกบสวสดการตามจารต

128


เกาแกทมมานานหลายศตวรรษ ชดนโยบายกระตนเศรษฐกจขนาดมหมาเพอบรรเทา

ผลกระทบจากวกฤตการเงนโลกแสดงใหเหนถงอทธพลของการด�าเนนนโยบาย

เศรษฐกจแบบเคนสใหเปนทประจกษ การเปลยนแปลงนโยบายคาจางเมอเรวๆ น

ถกออกแบบมาเพอลดความเสยงจากอปสงคการสงออกทเฉอยชาดวยการผลกดน

การบรโภคภายในประเทศใหสงขน ญปน เกาหลใต และไตหวนไดแสดงใหเหนวา

ท�าอยางไรจงจะใชนโยบายอตสาหกรรมเพอเพมมลคาผลตภณฑจากอตสาหกรรม

ทใชแรงงานเขมขนไปเปนอตสาหกรรมไฮเทคได ซงประเทศอนๆ กยนดด�าเนนรอย

ตาม เกาหลใต อนเดย อนโดนเซย ไทย และเวยดนามเรมตระหนกถงศกยภาพของ

ตวเองส�าหรบการเตบโตสเขยว (แมจะผวาบางในบางครง)38 นโยบายอตสาหกรรม

เชงนเวศของจนดจะแกรงกลากวานนเสยอก39 เมอรวมทงหมดนเขาดวยกน นโยบาย

ดานสงคมและเศรษฐกจทกาวหนาเรมจะเปลยนแปลงการแบงงานกนท�าในเอเชยแลว

ในอกดานหนง ผสงเกตการณชาวเอเชยตางเฝาระวงวกฤตในยโรโซน หลาย

คนดเหมอนจะกรองเสยงประสานตามแบบเสรนยมใหมวาชาวยโรปก�าลงใชชวตแบบ

เกนตว เมอเปนดงนการวางระบบสวสดการแบบยโรปจงอยนอกวาระตามไปดวย

ววาทะวาดวยประกนสงคมเองกแสดงใหเหนวาผก�าหนดนโยบายชาวเอเชยปฏบต

งานในสนามวาทกรรมทตางออกไป ขณะทชาวยโรปคดถงประกนสงคมในรปของสทธ

ทางสงคม แตชาวเอเชย (อนโดนเซยเปนขอยกเวนโดงดงเมอไมนานน) มแนวโนม

จะพจารณาผลประโยชนจากประกนสงคมในแงของสมรรถนะทางเศรษฐกจ (เชน

ผลตภาพทสงขนของทนมนษย อปสงคการบรโภคภายในประเทศ ความยดหยนของ

ตลาดแรงงาน) หรอเสถยรภาพทางการเมอง (เชน ระหวางความกลมเกลยวทางสงคม

กบความวนวายทางสงคม)

3. เศรษฐศาสตรการเมองวาดวยการเปลยนแปลง:

การเปลยนวถการพฒนาตองการมากกวาขอเทจจรงและตวเลข

นกวเคราะหทวโลกเขาใจมหาวกฤตนในหลายมตมากขนเรอยๆ และกระแส

ววาทะวาดวยการจดการวกฤตระยะสนกบระบบทางเลอกระยะยาวกเรมกอตวขนแลว

อยางไรกด ชนชนน�าทางการเมองและธรกจยงคงยดตดอยกบโมเดลทม

ขอบกพรองพรอมทงสงจายยาขนานเดมๆ ทสรางวกฤตนมาตงแตแรกเรม ดงทการ

ตอบสนองตอวกฤตของสหรฐฯ และยโรปแสดงใหเราเหน อ�านาจของตวแสดงภาคการ

129

MARC SAXER

เงนท “ใหญเกนกวาจะปลอยใหลม” เพมขนอยางยงยวด ผลลพธทชวนกระอกกระอวน

จากการจายเงนชวยเหลอโดยรฐคอ ผคนกงขาความสามารถของผแทนทมาจาก

การเลอกตงมากขนเรอยๆ เพราะแทนทจะสงเสรมประโยชนสวนรวมกลบใหความ

ส�าคญกบผลประโยชนแอบแฝงของตวแสดงเอกชนในตลาดมากกวา ในเอเชย ความ

พยายามเพอสรางโลกาภบาลดานสภาพภมอากาศหรอเพอบงคบใชมาตรฐานแรงงาน

ระหวางประเทศกถกตตกดวยเหตผลเดยวกนน นนคอความกลววาจะเปนฝายแพใน

เกมการแขงขนระหวางประเทศทเชอดเฉอนกนถงตาย พดสนๆ กคอ แมการตระหนก

รถงขอบกพรองทงหลายในระบบเศรษฐกจของเราจะเพมทวขน แตชนชนน�ากยงยด

ตดกบนโยบายเดมๆ อยด

ค�าตอบของปรศนานอย ทเศรษฐศาสตรการเมอง ชนชนน�าทางธรกจ

การเมอง และวชาการตางเหมอนกนตรงทเปนผรบผลประโยชนหลกจากการธ�ารง

รกษาสถานภาพเดมของระบอบ พวกเขาไมเพยงเปนหนระบอบนในเรองต�าแหนง

แหงทเทานน แตพวกเขายงคงเกาะกนผลประโยชนจากมนดวย สถานภาพเดมท

เปนอยในตะวนตกมเสถยรภาพมากขนดวยวาทกรรมแบบเสรนยมใหมทยงครอบง�า

ตอเนอง ขณะทกระแสถกเถยงวพากษวจารณอนเปนผลจากวกฤตการเงนอาจท�าให

ผคนสมผสถงเนอหาเชงอดมการณของระเบยบเศรษฐกจการเมองในปจจบนมากขน

และท�าใหทางเลอกอนๆ ดเปนไปไดขนมาอกครง แตเรองเลาแบบเสรนยมใหมกยง

ทรงอทธพลทางวาทกรรมอย นโยบายตางๆ อาจถกปฏเสธเพยงเพราะเสนอมาจาก

“ฝงทผด” ขอเสนอตางๆ อาจถกเมนเพราะขดแยงกบสงทยดมนกนในกระแสหลก

มมมองทกาวหนากถกเยยหยนเพราะพวกมนหมายมาดจะขยายขดจ�ากดทาง

อดมการณของสงท “สามารถพดถงไดและท�าได” เมอกระบวนทศนปจจบนถกท�าให

มอ�านาจน�าในสงคม หลายคนกยงคงเชอในความสมเหตสมผลของมนตอไป หรอ

กระทงไมสามารถจนตนาการถงโมเดลทางเลอกอนๆ ไดเลย กลาวโดยยอกคอ มน

ไมใชอบตเหตทท�าใหผก�าหนดนโยบายจากทกภาคสวนไมสามารถตดสนใจไดเดดขาด

ในทางกลบกน พนธมตรททรงพลงกดฟนสเพอธ�ารงรกษาสถานภาพทเปนอยแตเดม

ไว และตอตานความพยายามใดๆ ทจะน�าไปสการเปลยนแปลงเชงโครงสรางอยาง

แขงกราว

เมอมความอสมมาตรของอ�านาจและอทธพลเชงอดมการณ รวมถงอ�านาจ

ควบคมเหนอทรพยากรและการใชก�าลงบงคบ กไมนาแปลกใจทตวแสดงฝายกาวหนา

ในตะวนตกไมไดสรางความระคายแกแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดมเลย

130


พรรคการเมองหวกาวหนา สหภาพ และภาคประชาสงคมในเอเชยมกจะออนแอ

กวานนดวยซ�า หากไมนบรวมอนโดนเซยแลว ตวแสดงฝายกาวหนากแทบไมอยใน

ต�าแหนงทจะสงเสรมผลประโยชนของผสนบสนนไดเลย อยาวาแตจะผลกดนใหเกด

ความเปลยนแปลงเชงโครงสรางในระดบรากฐานดวยซ�า สงนสงผลทนทตอโอกาส

ในการน�านโยบายมาปฏบตจรง เมอแนวคดกระแสหลกอยในภาวะปฏเสธความจรง

เกยวกบสาเหตรากเหงาของวกฤตน การไมเปดรบความคดใหมและทศนคตเชงลบ

ตอแนวปฏบตทางเลอก ขอเสนอเชงนโยบายทกาวหนาจงไมถกน�าไปปฏบตจรง

ซ�าแลวซ�าเลา

กลาวโดยสรป ความทาทายในการเอาชนะมหาวกฤตนแบงเปน 3 ชน ไดแก

(1) การสรางสรรคโมเดลการพฒนาทสามารถรบมอกบความทาทายทางเศรษฐกจ

นเวศ การเมอง และสงคมได (2) การสรางเรองเลาทนาดงดดซงชวยสรางความ

เทาเทยมในสนามการเมอง เพอใหขอเสนอเชงนโยบายจากโมเดลใหมนถกน�าไป

ปฏบตจรง ทายทสดคอ (3) การเสรมสรางพลงทางการเมองเพอกมชยในการตอส

ทางการเมองกบแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดม

4. โครงการเศรษฐกจแหงวนพรงน

มลนธฟรดรค เอแบรท หรอเอฟอเอส (Friedrich-Ebert-Stiftung - FES) ได

เรมโครงการ “เศรษฐกจแหงวนพรงน” (Economy of Tomorrow - EoT) ขน เพอน�า

เสนอวถการพฒนาทางเลอกและสรางแนวรวมทางวาทกรรมเพอตอสใหเกดการน�า

โมเดลการพฒนาใหมไปใชจรง การประชมเชงปฏบตการเกยวกบการออกแบบโมเดล

ระดบประเทศในจน อนเดย อนโดนเซย เกาหลใต ไทย และเวยดนาม ก�าลงคนหา

ค�าตอบใหกบค�าถามส�าคญ 3 ประการคอ

1. โมเดลการพฒนาเศรษฐกจตองมลกษณะเชนไร จงจะท�าหนาทเปน

เขมทศในการเอาชนะวกฤตเศรษฐกจ วกฤตสงคม และวกฤตดาน

นเวศได?

2. วาทกรรมแบบใดจะชวยสรางความเทาเทยมในสนามการเมองเพอ

ผลกดนนโยบายกาวหนา?

3. พนทกลางแบบใดทจะดงดดใหนกปฏรปกลมตางๆ สามารถรวมพลง

กนเปนพนธมตรหลากสส�าหรบการตอสทางการเมองเพอผลกดนวถ

การพฒนาแบบใหมนได?

131

MARC SAXER

ภาพประกอบ 4.2 โมเดลการพฒนาเศรษฐกจแหงวนพรงน

จดเรมตนของการถกเถยงทกครงคอ เราไมสามารถสรางพมพเขยวหนงเดยว

เพอจะรบมอกบวกฤตเศรษฐกจ วกฤตนเวศ และสงคมทมความหลากหลายไดเลย

ทกสงคมจ�าตองสรางโมเดลการพฒนาเฉพาะของตนขนมาเพอใหเหมาะสมกบเงอนไข

จ�าเพาะในทองถน เมอเปนเชนน นกคดและผมอ�านาจตดสนใจจากเอเชยจงรวมมอกบ

เพอนรวมคดจากเยอรมน สวเดน และโปแลนด เพอแลกเปลยนมมมองการวเคราะห

แนวคด และประสบการณครงแรกในการลงมอปฏรป “เวทเสวนาวาดวยเศรษฐกจ

แหงวนพรงนเอเชย-ยโรป” (Asia-Europe Dialogue Forum on the Economy of

Tomorrow) ทจดขนทกรงเทพฯ (“ทนนยมทมคณคา”40) สงคโปร (“การสรางงานส

เขยว”) กรงโซล (“การเตบโตทขบเคลอนจากอปสงค”) กรงเดล (“การเตบโตสเขยว”)

และกรงเทพฯ อกครง (“การเตบโตทมเสถยรภาพและสมดล”) แสดงใหเหนวาความ

ทาทายทน�าเสนอโดยผเขารวมเสวนาจากหลากหลายกลมประเทศนนคลายคลงกน

จนนาตกใจ แมจะมความแตกตางกน แตนกคดดานเศรษฐกจจากทงเอเชยและยโรป

ตางกยอมรบฉนทมต “กรงโซล กรงเดล และกรงเทพฯ ครงท 1 และ 2” ในการสราง

เคาโครงส�าหรบโมเดลการพฒนา “เศรษฐกจแหงวนพรงน”

132


5. เคาโครงของโมเดลการพฒนา “เศรษฐกจแหงวนพรงน”

โมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนตองท�าใหเหนภาพวฏจกรเศรษฐกจอนทรง

คณคาและสามารถรบมอกบวกฤตเศรษฐกจมหภาค วกฤตเชงนเวศ วกฤตสงคม

และวกฤตการเมองได ความทาทายนนใหญหลวงยง เพอทจะบรรเทาหายนภยอน

มชนวนเหตจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและจดจบของพลงงานฟอสซล

สงทขาดไมไดคอการยกเครองการผลต การบรโภค การเคลอนยาย และการอยอาศย

โดยสมบรณในเศรษฐกจทกภาคสวน กลาวอกอยางกคอ การยกเครองวถการใชชวต

และการท�างานของเรานนเอง การจะเยยวยาการแบงชนทางสงคมทเกดจากทนนยม

เพอผถอหนนน ระบบเศรษฐกจการเมองจ�าตองถกยกเครองใหมเพอผนวกรวมทกคน

โดยถวนหนาใหเขามาอยในชวตทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรม เพอ

สรางภมคมกนแกภาคเศรษฐกจทแทจรงใหพนจากวฏจกรแหงความรงโรจนและ

รวงโรย จะตองมการปฏรปใจกลางของทนนยมการเงน และจะตองแกปญหาความ

ไมสมดลทงในระดบโลกและในประเทศดวยวถทางทเปนระบบ

ไมนาแปลกใจทมนกคดจากหลายภาคสวนเสนอแนวทางไวหลากหลายเพอ

รบมอกบความทาทายเหลาน การตระหนกถงโมเดลทมอยกอนแลวจงเปนสงส�าคญใน

การสรางพนธมตรทางวาทกรรม เพราะจดมงหมายเราไมไดจะสรางโมเดลหนงเดยว

แตกลบกนคอเปนการสอดประสานกนเทาทเปนไปได สะพานเชอมโมเดลเหลานสราง

ขนไดจากวธทเรารางแบบวาทกรรม (ผเขยนจะเสนอระบบวาทกรรมซงเปดกวางแก

ทกฝายในหวขอถดไป) ในขนแรกน เราจะเรมตนดวยการน�าเสนอแนวคดทางวชาการ

และขอมลเชงประจกษทถกตองและนาเชอถอกอน

5.1 เขมทศนโยบาย

โมเดลการพฒนาเศรษฐกจแหงวนพรงนถกนยามโดยชดของหลกการ

พนฐานหลายประการ ซงท�าใหมความแตกตางจากโมเดลอนอยางชดเจน เศรษฐกจ

นนไมใชจดหมายปลายทางในตวมนเอง หากแตรบใชเปาหมายในการสรางเงอนไข

ใหเกด “สงคมดเพอชวตดถวนหนา” (Good Society with full capabilities for all)

การจะบรรลเงอนไขเหลาน โมเดลการพฒนาเศรษฐกจแหงวนพรงนจะตองสราง

ดลยภาพระหวางอปสงคทมเสถยรภาพกบอปทานทมพลวต ในขณะเดยวกนแกน

133

MARC SAXER

ของเปาหมายเชงคณคา ซงกคอการมสวนรวมถวนหนาและความยงยนนน กเปน

เครองยนตส�าหรบการขบเคลอนการเตบโตทมคณภาพดวยเชนกน

การเตบโตนะหรอ? ส�าคญ แตตองเปนการเตบโตเชงคณภาพ

มววาทะระดบโลกวา การเตบโตทางเศรษฐกจจะสามารถและควรเปน

เปาหมายของการพฒนามนษยตอไปหรอไม โดยพนฐานทสดแลวมผแยงวา การ

เตบโตอยางไรขดจ�ากดไมมอยจรงในโลกทมทรพยากรจ�ากด ดงนนบางคนจงรองหา

“อวสานของการเตบโต” ขณะทบางคนตองการแทนทความหมกมนเรองการเตบโต

ของจดพดวยเปาหมายทเปนองครวมและมความเปนมนษยมากขน ในอกฟากหนง

หลายคนหวาดกลว “ทศวรรษทสาบสญ” แหงความทรนทรายทางเศรษฐกจ การ

เตบโตอยางตวมเตยม หายนภยดานสงแวดลอม ความวนวายในสงคมทขยายตว

ขนเรอยๆ และกระทงวกฤตการเงนทรนแรงกวาน41 เพราะฉะนนหลายประเทศใน

เอเชยจงตอกรกบผลกระทบดานลบจากการขาดอปสงคมวลรวมระดบโลกโดยเรม

สรางสมดลใหอปสงคการสงออกทฝดเคองดวยแรงบรโภคภายในประเทศ เศรษฐกจ

ภาพประกอบ 4.3 การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวตเขยว

134


เกดใหมและก�าลงพฒนาตางตงเปาวาจะลงทนในโครงสรางพนฐานใหมเปนมลคา

2 ลานลานเหรยญสหรฐตอปเพอรองรบอตราการเตบโตของประชากร การขยาย

ตวของเมองอยางรวดเรว และการบรรเทาความยากจน42 ขอค�านงเหลานสงผลราย

ตอการเรยกหา “อวสานของการเตบโต” ไมตองสงสยเลยวาส�าหรบเศรษฐกจเกดใหม

ทงหลายในเอเชย หากจะรบมอกบความทาทายทางสงคมและการเมองไดนน ประเทศ

เหลานจ�าเปนตองเตบโตไปขางหนา

ถงกระนนกมฉนทมตวาความหมกมนกบการเตบโตของจดพไดน�าไปสความ

บดเบยวทางสงคมและนเวศอยางใหญหลวง และจ�าตองถกแทนทดวยกระบวนทศน

การเตบโตเชงคณภาพ ไมวาจะวดดวยตวเลขจดพหรอเกณฑอนใดทเปนองครวม

กวานกตาม การเตบโตกไมใชจดหมายในตวมนเอง แตเปนวธการจดการกบความ

ทาทายตางๆ และสรางสงคมทดกวาเดม ดงนนหนาทพนฐานของเศรษฐกจกคอการ

สรางเงอนไขไปสสงคมดเพอชวตดถวนหนานนเอง

ระบบเศรษฐกจแบบตลาดกงสงคมนยม น�าโดยรฐทชาญฉลาด

โมเดลของพวกเสรนยมใหมปฏเสธมตดานเศรษฐศาสตรการเมองในตวของ

มนเอง และปาวประกาศวาพฒนาการทางเศรษฐกจนนงอกเงยขนจากปฏสมพนธ

ระหวางตวแสดงปจเจกในตลาดโดยปราศจากการวางแผนควบคม ไมวาจะเปนมายา

คตหรอไมกตาม “นวตกรรมทขบเคลอนโดยตลาดเสร” ลมเหลวในการปรบเปลยน

ไปสแนวทางการใชพลงงาน การผลต การอยอาศย และการเคลอนยายอยางยงยน

ประสบการณทผานมาตลอดสามทศวรรษแสดงใหเหนวาตลาดทไรขดจ�ากดไมได

เสนอทางออกใหแกความทาทายทางนเวศ เศรษฐกจ และสงคมใดๆ เลย แตกลบ

เปนสวนหนงของปญหาดวยซ�า

เศรษฐกจแหงวนพรงนไมยอมรบศรทธามดบอดใน “เวทมนตรของตลาด”

และสงเสรมใหเกดการแลกเปลยนถกเถยงอยางกวางขวางในสงคมเกยวกบทศทาง

การพฒนา การจะบรรลสงนไดนน ความสมพนธระหวางตลาดกบรฐประชาธปไตย

จ�าตองไดรบการจดสมดลเสยใหม43 หากจะทลายวงจรอบาทวแหงหนสนและการลด

คาเงนใหได รฐจะตองวางเสนทางไปสการปรบโครงสรางเศรษฐกจ การกระจาย

ทรพยากรและการจางงานทครอบคลมถวนหนา อยางไรกด รฐทสญเสยความนา

เชอถอทางอดมการณและพกลพการทางการเงนกลบละทงหนาทชน�านโยบายเสย

135

MARC SAXER

เปนสวนใหญ รฐเองตองฟนความมนใจและพนทเชงนโยบายกลบมาเพอก�าหนด

วถการเตบโตทยงยนอกครง ตวเลอกในเวลานไมใช “รฐใหญ” หรอ “รฐเลก” อกตอ

ไปแลว แตคอเราจะสราง “รฐทชาญฉลาด” สามารถปองกนความเสยง แกไขความ

บดเบยวตางๆ และชน�านโยบายไดอยางไรตางหาก

ถงกระนน โลกาภวตนทางเศรษฐกจกแซงหนาความสามารถในการ

บรหารจดการของรฐชาตไปแลว หากจะรกษาการไหลเวยนของความร เงนทน และ

เทคโนโลยซงรองรบการเตบโตทยงยนในเศรษฐกจเกดใหมนน เศรษฐกจโลกจะตอง

เปดกวางและอยบนฐานของกฎกตกา44 ขณะเดยวกนความรวมมอระหวางประเทศ

และระบบโลกาภบาลกจะตองเขมแขงเชนกน

เสถยรภาพและความสมดล

ความไมสมดลของโลกรวมถงความไรเสถยรภาพของทนนยมการเงนปทาง

ใหเกดวกฤตการเงน การเตบโตทยงยนในระยะยาวจ�าตองมรากฐานทมเสถยรภาพ

และสมดล การพฒนาทมเสถยรภาพมนคง ปราศจากการบดเบอนระยะสนและ

อปสรรคกนขวาง จะเกดขนไดกตองหลกเลยงวฏจกรแหงความรงโรจนและรวงโรย

อนเปนลกษณะทวไปของทนนยมการเงน ดงนนการสรางภมคมกนเพอปองกนความ

ไรเสถยรภาพอนเกดจากตลาดการเงนโลกาภวตนจงส�าคญอยางยงยวด การแกไข

ปญหาความไมสมดลทางการคาและการเงนจงจ�าเปนตอการสรางดลยภาพใหมของ

โลก

ทายทสด การเตบโตทางเศรษฐกจไมอาจยงยนไดเลยหากสภาพแวดลอม

ทางนเวศและสงคมไรซงเสถยรภาพ การรกษามาตรฐานการครองชพและการปองกน

ผลกระทบจากการปรบเปลยนทางเศรษฐกจและสงคมอยางรวดเรวเปนเปาหมายเชง

นโยบายทพงปรารถนาในตวมนเองอยแลว แตมนกยงเปนกรอบเงอนไขส�าคญส�าหรบ

การพฒนาเศรษฐกจอกดวย

มการแลกไดแลกเสยเกดขนระหวางความตองการการลงทนสาธารณะ

และการบรโภคกบความยงยนทางการคลง แมความเชอมโยงระหวางหนสาธารณะ

เงนเฟอ และการเตบโต จะไมตรงไปตรงมาอยางทผสนบสนนนโยบายรดเขมขดอาง

อยางผดๆ45 แตผลกระทบระยะยาวตอเสถยรภาพทางการคลงและพนททางนโยบาย

จะตองไดรบการเอาใจใสอยางจรงจง ในขณะเดยวกนความตองการงบประมาณสมดล

136


ในเชงโครงสรางกตองค�านงถงความจ�าเปนของมาตรการกระตนเศรษฐกจระยะสน

เพอแกไขวกฤตเศรษฐกจดวย บอยครงไปทความยงยนดานการคลงถกใชเปนขออาง

เพอลดทอนความชอบธรรมแหงเจตจ�านงของคนสวนใหญและละทงหนาทของรฐใน

การจดหาสนคาและบรการสาธารณะทมคณภาพใหแกประชาชน ถงแมความยงยน

ดานการคลงจะเปนองคประกอบส�าคญของการเตบโตทยงยน แตมนตองไมถกใชไป

ในทางมชอบเพอบนทอนอาณตของรฐบาลทมาจากการเลอกตงในการก�าหนดวถ

การพฒนา

อปสงคทมเสถยรภาพ อปทานทมพลวต

ภายใตกระบวนทศนแบบคณคาผถอหน ตลาดทหมกมนอยกบผลประโยชน

ระยะสนมกลมเหลวทจะลงทนในผลตภาพและนวตกรรม ลทธมองสนนกลบกลาย

เปนกลยทธทางธรกจททรงอ�านาจ และนกลงทนกบนายธนาคารกไดรบมอบอ�านาจ

ใหรดเคนทนจากภาคธรกจและใชไปกบการเกงก�าไร หากไมม “สเตอรอยด” จากการ

บรโภคทขบเคลอนดวยหนสนและ “หอเจงกาเงนก” แลว ลทธคลงตลาดกไมสามารถ

สรางอปสงคมวลรวมทมเทคโนโลยและทรพยากรมนษยเพยงพอได ความเหลอมล�า

ทางรายไดและการลดบทบาทของรฐไมเพยงท�าลายโครงสรางพนฐานทางสงคม แต

ยงขดขวางการเตบโตทางเศรษฐกจเนองจากอปสงคเพอการบรโภคและการลงทนไม

เพยงพออกดวย46 ยทธศาสตรในอดตทจะสรางอปสงคมวลรวมดวยการผลกดนการสง

ออก หรอสนบสนนการกอหนสาธารณะหรอหนครวเรอน ไดสรางความไมสมดลทงใน

ระดบประเทศและระดบโลกอนน�าไปสวกฤตการเงน ขอบกพรองในระบบเงนทนส�ารอง

ระดบโลก เมอรวมกบความไมไววางใจในสถาบนการเงนระหวางประเทศภายใตการ

ครอบง�าของฉนทมตวอชงตน น�าไปสการสะสมเงนทนส�ารองระหวางประเทศอยาง

มหาศาลในเศรษฐกจเกดใหม ซงกยงท�าใหอปสงคมวลรวมของโลกออนแอเขาไปอก47

วถการเตบโตแบบใหมจะตองสรางสมดลระหวางอปทานทมพลวตกบอปสงค

ทมเสถยรภาพ อปสงคทขบเคลอนดวยรายไดตองเปนพลงขบเคลอนเครองยนตแหง

การเตบโตเพอแกปญหาความไมสมดลระดบโลกและภายในประเทศ การกระจายราย

ไดใหเทาเทยมขนจะไมเพยงสรางเสถยรภาพใหแกสงคมซงถกกระหน�าซดจากการ

ปรบเปลยนทางเศรษฐกจและสงคมอยางรวดเรวเทานน แตยงกระตนการบรโภคใน

กลมคนทมแนวโนมจะใชจายอกดวย หากตองการจะปลดปลอยพลวต “ฝงอปทาน”

137

MARC SAXER

แหง “การท�าลายลางอนสรางสรรค” กตองมการเสรมสรางความเขมแขงใหแกผลต

ภาพและนวตกรรมอยางตอเนอง48 ถงกระนน นวตกรรมและผลตภาพกไมอาจเกด

ขนจากการรดเคนทรพยากรทมวนหมดมาใช แตจ�าเปนตองใชประโยชนจากทกษะ

และความสามารถพเศษทงมวลในสงคมอยางทวถง

การมสวนรวมถวนหนาสรางพลวต

ในโมเดลของพวกเสรนยมใหม พลวตทางเศรษฐกจงอกเงยจากแรงจงใจซง

เกดขนจากความเหลอมล�าและการแขงขน (“ความโลภเปนคณ”) เราเชอกนวาตลาด

เสรเปนตวขบเคลอนนวตกรรมและผลตภาพ ขณะทการแขงขนแยงชงทรพยากร

จะเสรมสรางประสทธภาพ แตอยางไรกด ตลอดสามทศวรรษของเศรษฐศาสตรฝง

อปทานนนสรางผลไดเชงผลตภาพแคระดบพอใชเทานน ในขณะเดยวกน “ทนนยม

เพอผถอหน” กลบถางการแบงชนทางสงคมใหกวางขนจนถงระดบทพบเจอครง

สดทายกอนภาวะเศรษฐกจตกต�าครงใหญในป 1929

ในทางกลบกน การเตบโตแบบเปนพลวตในโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงน

ขบเคลอนไดดวยการมสวนรวมถวนหนา สงคมจะไดรบประโยชนจากศกยภาพเตม

ภาพประกอบ 4.4 อปสงคมเสถยรภาพ อปทานมพลวต

138


เปยมจากพลเมองทกคนเพอสรางนวตกรรมและผลตภาพกดวยการอ�านวยใหทกคน

ไดมโอกาสพฒนาพลงความสามารถเพอบรรลศกยภาพสงสดของตนในทางทตน

เลอกอยางถวนหนา ประชาชนทกคนตองสามารถมสวนรวมในชวตทางเศรษฐกจ

สงคม การเมอง และวฒนธรรมไดอยางเตมท หากพลเมองตองเผชญกบปญหา

ไมวาจากธรรมชาตหรอการเลอกปฏบตทางเชอชาต เพศสภาพ หรอศาสนา รฐกตอง

มบทบาทแขงขนในการก�าจดอปสรรคเหลาน พลเมองทกคนตองมโอกาสเขาถงการ

ศกษา สาธารณสข และสนเชอ รวมถงตองมความสามารถในการรเรมกจการของตน

หรอใชความสามารถพเศษทตนมอยไดอยางเตมท ตลาดตองสรางผลประโยชนใหแก

ผคนโดยถวนหนา มใชสรางปญหา

5.2 ปจจยขบเคลอนการเตบโต

โมเดลเศรษฐกจแตละแบบฝากความหวงไวกบชดของกลไกตางๆ ซงเชอ

วาจะชวยขบเคลอนการเตบโต ในโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงน “ปจจยขบเคลอน

การเตบโต” มดงน

อปสงคทขบเคลอนดวยรายได

ความเทาเทยมทางรายไดไมเพยงสงเสรมนวตกรรมและผลตภาพเทานน49

แตยงกระตนอปสงคเพอการบรโภคและการลงทนผานผลทวคณ (multiplier effect)

ตามแนวคดของเคนส50 หากจะชดเชยอปสงคมวลรวมทชะงกงน เรากตองเสรมสราง

อปสงคการบรโภคภายในประเทศในกลมผมรายไดนอย นโยบายคาจางทกาวหนาตอง

ท�าใหมนใจวาผลไดจากผลตภาพทสงขนจะแปลงเปลยนเปนรายไดทสงขนและการ

บรโภคทสงขน การรกษาระดบคาจางทเปนตวเงนใหสอดคลองกบระดบการพฒนา

ผลตภาพจะชวยลดแรงกดดนดานเงนเฟอและท�าใหการพฒนาเศรษฐกจมความยงยน

ทนมนษย

การพฒนาแบบมสวนรวมถวนหนาสงผลตอการสรางนวตกรรม เนองจาก

เปนการใชทกษะและความสามารถพเศษทงหมดในสงคมใหเกดประโยชนสงสด

139

MARC SAXER

การใชอจฉรยภาพดานนวตกรรม ความคดสรางสรรค พลงของผประกอบการ และ

ผลตภาพของคนทกคนอยางถวนหนาจะปลดปลอยศกยภาพในการเตบโตถวนหนา

ของสงคมอยางเตมก�าลงความสามารถ ทงภาครฐและภาคเอกชนลวนมบทบาทใน

การสรางพลงอ�านาจใหแกประชาชนเพอใหพวกเขาใชทกษะและความสามารถพเศษ

ของตนใหเกดประโยชนสงสด การผลตสนคาและบรการสาธารณะโดยรฐไมเพยงเสรม

สรางอปสงคเพอการบรโภคเทานน หากยงชวยเพมผลตภาพแรงงานดวยการยกระดบ

คณภาพและสขอนามยของก�าลงแรงงาน ความสามารถในการสรางแรงจงใจท�าให

ระบบประกนสงคมทสมบรณส�าคญกวาการแจกจายและเงนอดหนน51 ระบบประกน

สงคมชวยลดความตองการออมทมากเกนไปเพอลดความเสยงในชวต ซงจะชวย

เพมอปสงคมวลรวมใหเขมแขงขน52 ระบบประกนสงคมไดรบการพสจนแลววาชวย

ทเลาผลกระทบทางสงคมของวกฤตเศรษฐกจ และชวยซอเวลาใหการปรบโครงสราง

ทจ�าเปนโดยไมท�ารายก�าลงแรงงาน

การจดสรรทนทมประสทธผล

การจดสรรทนใหเกดผลตภาพและนวตกรรมเปนสงส�าคญยงของการ

เตบโตทเปนพลวตและยงยน ภาคเศรษฐกจจรงตองการรากฐานการเงนทแขงแกรง

เพอสนบสนนการปรบโครงสรางอตสาหกรรม (โดยเฉพาะอยางยง สการปฏวต

อตสาหกรรมครงท 3) การวจยและพฒนา คณภาพของก�าลงแรงงาน และการพฒนา

ตลาด ระบบการเงนโลกาภวตนลมเหลวในการท�าหนาทส�าคญ นนคอการจดสรรทน

และการจดการความเสยง53 ดวยเหตน การธนาคารจงตองถกเปลยนไปท�าหนาท

ใหบรการแกภาคบรรษท54 อกครง หากจะบรรเทาความไรเสถยรภาพซงฝงอยใน

ระบบทนนยมการเงนแลว ความเสยงทงหลายทอบตขนจากภาคการเงนกตองถก

จ�ากดใหเหลอนอยทสด55

ผลตภาพและนวตกรรม

การเตบโตแบบเปนพลวตขบเคลอนดวยผลตภาพและนวตกรรม สงนจ�าเปน

ตองมการลงทนขนานใหญในโครงสรางพนฐาน เครองจกร องคกร ทนมนษย การ

วจยและพฒนา รวมถงประสทธภาพการใชทรพยากร ถงกระนนในยโรป อเมรกา

140


และญปน การลดภาระหน การฟนฟความสมดลทางการคลง และการวางรากฐาน

ใหมส�าหรบการเตบโตในระยะยาวกตองใชเวลา ฉะนนนโยบายรฐจ�าตองก�าหนด

วถสการ “เพมมลคาสนคาและบรการ” โดยไมถอดวางแผนไปเสยทกเรอง นโยบาย

ดานอตสาหกรรม56 สามารถก�าหนดโครงสรางแรงจงใจเพอสนบสนนการลงทนใน

ผลตภาพและนวตกรรมได

การลงทนเชงยทธศาสตรภายใต “นโยบายอตสาหกรรมเชงนเวศ”57 อาจเปน

หวหอกน�าทาง และในขณะเดยวกนกยงเสรมสรางอปสงคมวลรวมอกดวย นวตกรรม

สเขยวจะเปนพลงขบเคลอนหนงทส�าคญในเศรษฐกจยคหลงคารบอน งานสเขยวท

เกดจากคณภาพใหมของก�าลงแรงงาน ตลาดใหมส�าหรบผลตภณฑสเขยว และความ

มนคงทางพลงงานผานโครงขายพลงงานยอยและพลงงานหมนเวยน ทงหมดนอาจ

ปลดปลอยพลวตแหง “การปฏวตอตสาหกรรมครงท 3” กเปนได58

ประสทธภาพการใชทรพยากร

ประสทธภาพการใชทรพยากรทสงขนชวยลดตนทนการผลต ยกระดบ

ผลตภาพรวม และเสรมสรางความสามารถในการแขงขนของภาคอตสาหกรรม

ในขณะเดยวกนยงมสวนชวยธ�ารงสภาพแวดลอมทางธรรมชาตใหมเสถยรภาพ

ในชวงเวลาทหายนภยทางธรรมชาตซงเชอมโยงกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

เพมมากขนในเอเชย

5.3 เปาหมายเชงยทธศาสตรส�าหรบภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม

การเตมเชอเพลงใหเครองยนตแหงการเตบโตนท�างาน ภาคเอกชน ภาค

รฐ และภาคประชาสงคมจ�าตองรวมพลงกนสรางกรอบเงอนไขทจ�าเปน การจด

ท�านโยบายตองก�าหนดความส�าคญกอนหลงและมงเปาไปยงความทาทายทาง

ยทธศาสตรดงตอไปน

การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม

1. ในสภาพแวดลอมทเศรษฐกจโลกมการเตบโตต�า เศรษฐกจเกดใหมจ�าตอง

ลดการพงพงอปสงคจากประเทศอตสาหกรรมและสรางความเขมแขงใหอปสงคภายใน

141

MARC SAXER

ประเทศเปนตวขบเคลอนการเตบโต59 หากจะชดเชยอปสงคมวลรวมทชะงกงนแลว

อปสงคเพอการบรโภคกตองไดรบการผลกดนดวยการกระจายรายไดทเทาเทยม

มากขนผานนโยบายคาจางทกาวหนาเปนส�าคญ การคมครองทางสงคมและระบบ

ภาษอตรากาวหนากมความจ�าเปนในฐานะเครองมอสรางเสถยรภาพอตโนมตของ

อปสงคมวลรวม60 เมอค�านงถงการคาดการณการเตบโตทชะงกงนและการวางงาน

ทสงขนในเศรษฐกจอตสาหกรรมแลว รฐกจ�าตองบรรเทาความตงเครยดทางสงคม

ผานนโยบายกระจายทรพยากรใหมใหเทาเทยมขน

2. สถาบนทางเศรษฐกจทสรางโอกาสใหทกคน จะตองมบทบาทสงเสรม

ใหทกคนมสวนรวมในชวตทางเศรษฐกจ การจะระดมสรรพความสามารถทงหมดได

นนจ�าเปนยงททกคนจะตองสามารถเขาถงตลาดไดอยางเทาเทยมและมโอกาสในการ

ท�างานทมคณคา

3. รฐตองจดหาสนคาและบรการสาธารณะทกอประโยชน เชนการศกษา

และบรการสาธารณสข เพอเสรมสรางผลตภาพของก�าลงแรงงาน ยกตวอยางเชน ชด

นโยบายเยยวยาการวางงานทฉลาดจะชวยรกษาผลตภาพระดบสงของก�าลงแรงงาน

ไวไดดวยการหนนใหเกดการจางงาน (ในระยะสน) ในชวงเศรษฐกจตกต�าอยาง

ฉบพลน และยงชวยรกษาแรงงานมฝมอและสงเสรมการฝกอาชพใหมอกดวย

การเตบโตทยงยน

4. ทกภาคสวน (รฐ ครวเรอน ภาคการเงน และบรรษท) จ�าตองลดปรมาณ

หนลง เพอใหเกดการฟนตวทางเศรษฐกจในประเทศอตสาหกรรมทงหลาย61 หาก

จะลดความเสยงจากความไรเสถยรภาพและชอกจากตางประเทศซงเกดจากระบบ

การเงนโลกแลว กตองมการใชกรอบกฎเกณฑก�ากบดแลเศรษฐกจมหภาคใหม

เสถยรภาพ (macro-prudential regulatory framework) การเกงก�าไรระยะสนและ

ระบบธนาคารเงาจะตองถกสงหามหรออยางนอยกตองอยภายใตกฎเกณฑควบคมท

เขมขน การจะบรรลเปาหมายน รฐจ�าตองสรางกรอบกฎเกณฑและขดความสามารถ

ในการควบคมภาคการเงนทมประสทธผล (ขนใหมอกครง)

5. ในระดบชาตและนานาชาต นโยบายตางๆ ทหยดยงความสามารถของ

นกลงทนในการแสวงหาประโยชนจากทนอยางรวดเรวและสรางความเสยงทจะลม

ละลาย หรอกระทงเปนเหตใหเกดการลมสลายของเศรษฐกจทงระบบ จะตองถกน�า

มาใช ระบบเบรตตน วดสใหมเพอการบรหารจดการและการก�ากบดแลระบบการเงน

142


โลกจะตองก�าหนดกฎระเบยบส�าหรบการเคลอนยายทนการเงนและการคา การปฏรป

ระบบทนส�ารองของโลกเปนกาวทจ�าเปนในการแกปญหาความไมสมดลของโลกดวย

วธทควบคมได บทบาทของเงนดอลลารสหรฐทเคยเปนใหญในระบบทนส�ารองของ

โลกจ�าเปนตองไดรบการประเมนเสยใหม62

ความร วมมอระดบโลกและการบรหารจดการและการก�ากบดแลท

มประสทธผลจะตองเกดขนเพอประสานการจดสมดลใหมและหลกเลยงเกม

ไดหมด-เสยหมด (zero-sum game) ดงเชนการกดกนการคา การลดความรสก

ตองการสะสมเงนทนส�ารองระหวางประเทศจ�านวนมหาศาลจะชวยผลกดนอปสงค

มวลรวมของโลก นโยบายก�ากบดแลตลาดทส�าคญ เชน กฎหมายลมละลาย นโยบาย

การแขงขน และกฎเกณฑทางการเงนจะตองมการสงคายนากนในระดบโลก63

อยางไรกตาม ทฤษฎเศรษฐศาสตรทบกพรองและนโยบายของฉนทมต

วอชงตนกยงคงฝงตวอยในดเอนเอของสถาบนระหวางประเทศ รวมถงขอตกลง

ทวภาคตางๆ (การคาเสรและการลงทน) ทงยงคงบนทอนความสามารถของรฐในการ

จดการความเสยงและตอบสนองตอวกฤตอยางมประสทธผล ระเบยบโลกาภบาล

จ�าตองไดรบการปฏรป หรอไมกตองถกเบยดออกขางเวทโดยสถาบนคแขงทตง

โดยมหาอ�านาจเกดใหม64

6. เพอลดความไรเสถยรภาพทเกดจากความไมสมดลทางการคาระหวาง

ประเทศใหเหลอนอยทสด นโยบายเศรษฐกจมหภาคควรจะพยายามสรางสมดล

ในบญชเดนสะพด ขณะทอปสงคการสงออกมบทบาทหลกในการปรบเปลยน

เศรษฐกจเกดใหม ความเปราะบางตอชอกจากตางประเทศกอาจลดลงดวยอปสงค

ภายในประเทศทเขมแขงขน นอกจากนนการประสานนโยบายในระดบนานาชาตก

เปนเรองจ�าเปน การเปดเสรทางการคาตอจากนจะตองไมถกใชเปนยาแรง แตตอง

ด�าเนนไปอยางคอยเปนคอยไป ผสมกบมาตรการพฒนาคณภาพก�าลงแรงงานใหม

ในอตสาหกรรมทก�าลงดนรนเพอความอยรอด

7. หากตองการจะไดพนททางนโยบายกลบคนมาอกครงและหลกเลยงวกฤต

หนสาธารณะ ความยงยนทางการคลงเปนสงทขาดเสยไมได รฐตางๆ ตองท�าให

งบประมาณสมดลในระดบโครงสราง เมอตองรกษาสมดลระหวางความตองการการ

ลงทนสาธารณะและการบรโภค รวมถงการกระตนเศรษฐกจในภาวะวกฤตฝงหนง

กบการธ�ารงความยงยนทางการคลงอกฝงหนง รฐจ�าเปนตองขยายฐานภาษ (รวมถง

การปดชองโหวในดนแดนปลอดภาษดวย) น�านโยบายภาษอตรากาวหนามาใช และ

143

MARC SAXER

หลกเลยงการกอหนอยางมโหฬาร โดยเฉพาะหนทอยในรปสกลเงนตางชาต นอก

เหนอจากการแกปญหาวกฤตเศรษฐกจแลว การใชจายของรฐจะตองถกปรบแตงใหม

ใหมลกษณะตานวฏจกรเศรษฐกจ

การเตบโตแบบเปนพลวตเขยว

8. การธ�ารงมาตรฐานการครองชพจ�าเปนอยางยงทจะตองผลกดนให

แบงแยกการผลต การอยอาศย และการเคลอนยาย ออกจากการใชพลงงานและการ

ใชทรพยากร รฐจ�าเปนตองสรางแรงจงใจและก�าหนดมาตรฐานเพอผลกดนการปรบ

เปลยนไปสเศรษฐกจคารบอนต�าใหส�าเรจเรวขน

9. เมอใดทตลาดลมเหลวในการเดนตามยทธศาสตรระยะยาว รฐตองชน�า

การลงทนในนวตกรรมและการยกระดบผลตภาพ65 การลงทนสาธารณะในดาน

โครงสรางพนฐาน การพฒนาคณภาพแรงงาน รวมถงการวจยและพฒนา สามารถ

เตมเตมสวนทขาดหายไป ทงยงเสรมสรางผลตภาพและนวตกรรม66 ภาคเอกชน

ควรส�ารวจตลาดพลงงานหมนเวยน ผลตภณฑสเขยว และบรการสเขยว นโยบาย

อตสาหกรรมเชงนเวศจะท�าหนาทเปนสะพานเชอมเทคโนโลยสเขยวเขามาสตลาด

จนกระทงเกดการประหยดจากขนาดจนธรกจสเขยวสามารถแขงขนในตลาดได67

การผสมผสานระหวางราคา กตกาการก�ากบดแล และการลงทนทมเปาหมาย อยาง

เปนองครวมและชาญฉลาด จะชวยชน�าการวจยและพฒนารวมถงสงสญญาณใหแก

นกลงทนและตลาดได

กลาวโดยสรป เมอรวมทงหมดนเขาดวยกน เคาโครงของโมเดลการพฒนา

ทางเลอกกเรมเผยโฉม ในขนตอไปของโครงการเศรษฐกจแหงวนพรงน คณะท�างาน

ระดบชาตจะตองกลนกรองแนวคดเหลานและน�าไปปรบใชใหเขากบบรบทของแตละ

ประเทศ

6. ระบบวาทกรรมเศรษฐกจแหงวนพรงน:

การแปลงโมเดลการพฒนาใหเปนเครองมอสอสารทางการเมอง

การสรางโอกาสในการน�าขอเสนอเชงนโยบายของ โมเดลการพฒนา

เศรษฐกจแหงวนพรงน มาปฏบตจรงตองอาศยอะไรทมากไปกวาคณคาทางวชาการ

ของมน หากตองการเอาชนะการตอสกบแนวรวมฝายธ�ารงรกษาสถานภาพเดม

144


พนธมตรหลากสจกตองรวมพลงกนในพนทกลาง หากตองการปรบสนามการเมอง

ใหเทาเทยมขน พนธมตรหลากสกตองผลกดนวาทกรรมทมงเสนอทางออกและ

ทรงพลง ดงนนการปรบเปลยน โมเดลการพฒนาเศรษฐกจแหงวนพรงน ทมความ

เปนเทคนคใหเปนเครองมอสอสารทางการเมองจงเปนสงส�าคญทตองลงมอท�า

ระบบวาทกรรมเศรษฐกจแหงวนพรงน มงหมายจะเปนกาวแรกในทศทาง

น โดยชวยลดความซบซอนดวยการจดระเบยบองคความรททวมทนออกเปนสามมต

นนคอ การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวตเขยว ภายใตแนวทาง

การสอสารน เสนทางเดนจากชดเครองมอเชงนโยบายเพอบรรลวสยทศนเชงคณคา

มเพยงสขน ชดเครองมอเชงนโยบายนนเปนเรองเทคนคทอาจจะเขาใจกนเฉพาะใน

กลมผเชยวชาญเทานน สวนวสยทศนเชงคณคานนพยายามท�าใหคนทวไปเขาใจได

งายและมความรสกรวม โดยเปนตวก�าหนดทศทางส�าหรบผก�าหนดนโยบายภาครฐ

และเอกชน และกระตนใหเกดการพฒนานโยบายทสอดคลองกน ระบบวาทกรรม

ดงภาพเสนอแนวทางการใหเหตผลทท�าใหการสรางเรองเลารอบๆ เสนเหตผลน

ท�าไดงายขน

วสยทศนเชงคณคา ชวยใหสาธารณชนมองเหนเสนทางเดนในววาทะ

ทางการเมองเกยวกบทศทางหลกของสงคม

เขมทศการเตบโต ท�าหนาทเปนเครองมอน�าทางของผก�าหนดนโยบายภาค

รฐ ภาคเอกชน และภาคประชาสงคม โดยใหความส�าคญกบการเตบโตทมคณภาพ

ในฐานะเงอนไขทท�าใหวสยทศนเชงคณคาเปนจรงได ขณะเดยวกนกจดวางใหภาค

เศรษฐกจเปนสวนหนงในภาพใหญของความทาทายดานนเวศ สงคม และการเมอง

เครองยนตแหงการเตบโต ท�าใหมองเหนปจจยขบเคลอนเศรษฐกจอยาง

ชดเจน เครองยนตแหงการเตบโตเปนหวใจของเรองเลาวาดวยเศรษฐกจแหงวนพรง

น โดยเปนตวเชอมระหวางการก�าหนดนโยบายทมความเปนเทคนคเขากบวสยทศน

เชงคณคาเพอบรรลสงคมทดขน

เปาหมายเชงยทธศาสตร เสนอแนะการจดล�าดบความส�าคญใหแกผก�าหนด

นโยบายจากทกภาคสวน

ทายทสด ชดเครองมอบรหารจดการและกำากบดแล แนะน�าเครองมอแตละ

อยางใหแกผก�าหนดนโยบาย เนองจากบรบทของแตละประเทศมความแตกตาง

กน การประชมเชงปฏบตการในระดบประเทศจงตองผสมผสานเครองมอตางๆ ให

เหมาะสมกบประเทศของตนเอง วงเสวนาเศรษฐกจแหงวนพรงนของเอเชย-ยโรป

145

MARC SAXER

ภาพประกอบ 4.5 ระบบวาทกรรมเศรษฐกจแหงวนพรงน สสงคมดเพอชวตดถวนหนา

146


เปนแตเพยงพนทแลกเปลยนประสบการณและบทเรยนรวมกนเกยวกบเครองมอ

การบรหารจดการและก�ากบดแล แตเลยงทจะสรางพมพเขยวดานนโยบายส�าหรบ

แตละประเทศ

ระบบวาทกรรมนสามารถชน�าบรรษทในการพฒนาผลตภณฑใหม เปน

ขอมลประกอบการตดสนใจของนกลงทนและผบรโภค น�าทางพรรคการเมองในการ

พฒนาแนวนโยบาย น�าทางนกวจยในการรเรมโครงการวจยใหม รวมถงกระทรวง

หนวยงานราชการ ภาคประชาสงคม และสอในการวางแผนนโยบาย การน�านโยบาย

ไปปฏบตจรง การควบคมนโยบาย และการตรวจสอบนโยบาย ทงหมดนตองการ

วสยทศนระยะยาว (“เราอยากใชชวตในสงคมแบบไหน?”) และเขมทศนโยบาย (“เราจะ

ไปถงจดนนไดอยางไร?”) ระบบวาทกรรมนน�าเสนอหลกเกณฑและตวชวด (“เราก�าลง

เดนถกทางไหม?”) เพอใหเกดววาทะสาธารณะทมคณคาความหมาย การวเคราะห

นโยบายตางๆ โดยค�านงถงภาพทใหญขน ชวยใหเราตรวจสอบขอดและขอดอยของ

นโยบายได (เชน “แรงจงใจเหลานจะพาเรามงหนาไปทางไหน?”) พดอกอยางหนงกคอ

ระบบวาทกรรมเศรษฐกจแหงวนพรงนกระตนใหเกดววาทะในสงคมพหนยมเกยวกบ

วถการพฒนาทถกตอง โดยสงสญญาณน�าทางแกภาคสวนยอยทกระจดกระจายเปน

สวนๆ ใหมงหนาไปสเปาหมายรวมทตวแสดงทงหมดเหนพองรวมกน

ถงกระนน ขณะทการลดความซบซอนเปนกาวแรกทจ�าเปน แตกยงไม

เพยงพอตอการครองอ�านาจน�าทางวาทกรรม สงทจ�าเปนคอการแปลงศพทเฉพาะทาง

เทคนคใหเปนภาษาเรยบงายทพดกนบนโตะอาหาร วาทกรรมเสรนยมใหมทถกปลก

เสกโดยเหลาพอมดแหงถอยค�าประสบความส�าเรจในการสรางสารหลกในเรองเลาท

มงเสนอทางออกและทรงพลง วล “ผลประโยชนไหลรนสเบองลาง” และ “ใหรฐถอยไป

ใหหาง” เปนค�าสมยใหมทเทยบเทากบค�าวา “มอทมองไมเหน” และ “สญชาตญาณสตว”

วล “ปลอยใหตลาดจดการแลวกน” และ “ปลดปลอยวสาหกจจากเทปสแดงของรฐ”

ท�าหนาทเปนเขมทศส�าหรบผก�าหนดนโยบายรนน อยางไรกตาม ตอใหเรองเลาเหลา

นจะฟงดงายดายเกนไป แตมนกลบไมไดเปนเพยงค�าขวญ มนฝงรากลกหนกแนน

ในโลกทศนแบบเสรนยมใหม และมพนฐานมาจากทฤษฎเศรษฐศาสตรนโอคลาสสก

กระนนวธทพวกมนถกสรางขนกมความส�าคญ เพราะมนจดททางใหวาทกรรม

เสรนยมใหมเปนศนยกลางของสนามการเมอง

ในเอเชย เสรนยมใหมทรงอทธพลแตสถาปนาอ�านาจน�าไมส�าเรจ แลวก

ไมมอะไรทเปน “อดมการณแบบเอเชย” เพราะวาทกรรมกระแสหลกในสงคมมความ

147

MARC SAXER

หลากหลายอยางยง อยางไรกด ฝงสถานภาพเดมในแตละสงคมกลบถกท�าให

แขงแกรงไมแพกนจากอ�านาจน�าของแนวคด ความเชอ และทศนคตบางประการ

ดวยฝงรากลกอยในวฒนธรรมทองถน พวกมนจงสรางความชอบธรรมจากเรองเลา

ปรมปราคร�าคร อตลกษณรวม และบาดแผลของชาต เชนเดยวกบในยโรป อ�านาจน�า

ทางวาทกรรมเหลานจ�าตองถกหกลางและแทนทดวยเรองเลาใหมเพอเปลยนวถการ

พฒนา

ในสวนตอไป ผเขยนจะเปลยนโมเดลการพฒนาเศรษฐกจแหงวนพรงนท

เปนเชงเทคนคใหเปนระบบส�าหรบการสอสารทางการเมอง พรอมไปกบการจดวาง

องคประกอบตางๆ ไปตามแกนวาทกรรมทกลาวถงขางตน นนคอ วสยทศนเชง

คณคา เครองยนตแหงการเตบโต เปาหมายเชงยทธศาสตร และเครองมอการบรหาร

จดการและการก�ากบดแล ผเขยนจะส�ารวจความเปนไปไดในการเชอมโยงสงเหลาน

เขากบทฤษฎทด�ารงอยและพนธมตรทเปนไปได ดวยเจตจ�านงทจะสรางพนธมตร

ทางวาทกรรม ตวแปรตางๆ ของโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนจ�าตองถกน�าเสนอใน

ทางทสามารถเราใหเกดการรวมกลมและสรางสะพานเชอมกนได ผเขารวมวงเสวนา

เศรษฐกจแหงวนพรงนของเอเชย-ยโรปเขาใจดวาการสนบสนนค�าศพทตอไปนเปน

เพยงจดเรมตนส�าหรบระยะถดไปของโครงการเศรษฐกจแหงวนพรงน ซงจะประเมน

เรองเลานอกครงและพฒนามนใหดขน ในกระบวนการอธบายเหตผลเบองหลงของ

การเลอกใชค�าศพทแตละค�า ผเขยนหวงวาจะกระตนใหเกดววาทะเชงยทธศาสตร

เกยวกบวธการทดทสดในการสรางวาทกรรมใหทรงพลง

6.1 วสยทศนเชงคณคา: “สงคมดเพอชวตดถวนหนา”

การสรางสมดลระหวางเสรภาพและความเทาเทยมเปนความทาทายหลก

ส�าหรบประชาธปไตยมาตงแตสมยเพลโต68 เมอไมนานมาน อสยาห เบอรลน (Isaiah

Berlin) เรยกรองใหมการเสรมสรางพลงอ�านาจแกพลเมอง ในฐานะทมนเปนเสรภาพ

เชงบวก (positive liberty) และ จอหน รอลส (John Rawls) กสงเสรมความเทาเทยม

เชงบวก (positive equality) ส�าหรบผเสยเปรยบทสดในฐานะเสาหลกแหงความ

ยตธรรม69 การผสมผสานกนระหวางอสรภาพและความเทาเทยมตามแนวคดของ

อมาตยา เซน (Amartya Sen) เปนภารกจของภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชา

สงคม ในการเสรมสราง “พลงความสามารถเพอบรรลศกยภาพสงสดของตนในทางท

148


ตนเลอกอยางถวนหนา” โดยการทลายอปสรรคทกนขวางคนแตละคนในการส�ารวจ

ศกยภาพสงสดของตนอยางแขงขน70 เพราะฉะนนเศรษฐกจแหงวนพรงนจะตองสราง

เงอนไขเพอมงสสงคมดทสรางโอกาสในการพฒนาความสามารถของคนแตละคน

เพอบรรลศกยภาพสงสดของตนในทางทตนเลอกอยางถวนหนา หรอ “สงคมดเพอ

ชวตดถวนหนา”

การจดหาสนคาและบรการสาธารณะเพอสรางโอกาสในชวตใหเทาเทยมนน

สอดคลองกบอดมคตกาวหนาแบบยโรปเกยวกบ “สงคมทด”71 ในบรบทของเอเชย

แนวคด “การพฒนาคออสรภาพ” (Development as Freedom) กฟงดเปนประโยชน

ส�าหรบประเทศประชาธปไตยเสรอยางอนเดย ขณะทรฐพฒนา (developmental state)

ในเอเชยตะวนออกสามารถโยงมนเขากบบทบาทชน�าเศรษฐกจของรฐได การเนน

ความส�าคญเรองความสมานฉนททางสงคมและบทบาทอนแขงขนของรฐในการสราง

เงอนไขไปสสงคมทดนนสอดคลองกบคานยมแบบเอเชยตะวนออก

6.2 เขมทศการเตบโต: “การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวต

เขยว”

วาทกรรม “ขามพนการเตบโต” หลายวาทกรรมถอก�าเนดขนในเอเชย

(เชน “เศรษฐกจความสข”72 และ “เศรษฐกจพอเพยง”73) และเปนทอภปรายกนอยาง

กวางขวางในภมภาคและทวโลก แตในอกทางหนงกมขอกงขาเกยวกบแนวทาง

ตางๆ ทพงเปาไปทการชะลอการเตบโตของจดพ นอกเหนอจากเหตผลอนแลว การ

ทอนเดยและจนปฏเสธจะเขารวมระบอบโลกาภบาลดานสภาพภมอากาศเรอยมานน

กไดแรงจงใจมาจากความระแวงเกยวกบวาระซอนเรนทหมายจะบอนเซาะการพฒนา

เศรษฐกจของพวกเขา เชนนแลว การเรยกรองใหตอกรกบการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศดวยการลดการบรโภค หรอแกไขความไมสมดลทางการคาระหวางประเทศ

ดวยการชะลอการสงออก ดทาวาลวนเปนทางเลอกทไมสมจรงนก แมจะมการอาง

ถง “ความสข” และ “ความพอเพยง” กตาม “การมงลดการเตบโต” กไปกนไมไดกบ

ทศทางกระแสหลกของเอเชย ถงกระนน การทเศรษฐกจแหงวนพรงนเนนความส�าคญ

ของ “การเตบโตเชงคณภาพดวยเปาหมายเชงคณคาทสงกวา” (การสรางเงอนไขไป

สสงคมทด) กเปนการสงเสยงตงค�าถามตอวาทกรรมขามพนการเตบโตในภาพรวม

เขมทศการเตบโตจะเปนตวนยามโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนไดมากกวา

149

MARC SAXER

สงอน ดวยแนวคดทจะเปลยนโมเดลนใหเปนเครองมอสอสารทางการเมอง การ

ตดฉลากใหเขมทศการเตบโตจะตองค�านงถงความจ�าเปนในการสรางสะพานเชอม

กบโมเดลตางๆ ทมอยกอนแลวและการสรางพนธมตรทางวาทกรรม เพราะฉะนน

การตงชอแกนหลก 3 ประการวา “การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปน

พลวตเขยว” จงมเปาหมายเพอใหโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนอย ณ ศนยกลางของ

“ภมทศนทางวาทกรรม”74 เมออยทศนยกลางแลว การสรางพนธมตรกบผเลนจ�านวน

มหาศาลกเกดขนได

สวนทวาดวย “การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม” เคยเปนสวนหนงในกระบวน

ทศนแบบสงคมนยมประชาธปไตยในสมยลทธฟอรดมากอน กระนนตงแตการผงาด

ขนของเสรนยมใหม วาทกรรมกาวหนากตกเปนฝายรบมาตลอด เมอไมนานมาน

แนวทาง “การเตบโตทางสงคม” (Social Growth)75 “ทนนยมทมคณคา” (Decent

Capitalism)76 และ “ส�านกรกความเทาเทยม” (The Spirit Level)77 พยายามยอแยง

อ�านาจน�าทางวาทกรรมกลบคนมา สหประชาชาตและเหลาธนาคารเพอการพฒนาก

สงเสรม “การเตบโตแบบมสวนรวมถวนหนา” (inclusive growth)78 (เชน “การเตบโต

ฐานกวาง” “การเตบโตแบบแบงปน” และ “การเตบโตทเหมาะสม”) “การเตบโตทเปน

ธรรมทางสงคม” จงไปไดดกบแนวทางทกลาวมาทงหมดน และยงเปนเสยงสะทอน

ขนบของขบวนการพลงกาวหนาทงหลายดวย

ไมงายนกทจะนยามมต “การเตบโตทยงยน” เพราะองคประกอบของมนคาบ

เกยวกบการเตบโตท “เปนธรรมทางสงคม” และ “เปนพลวตเขยว” เปนทนเดม กระนน

เพอแสวงหาพนธมตรทางวาทกรรม มนกดเขาทาทจะแยกมตดานความไรเสถยรภาพ

และความไมสมดลของระบบทนนยมการเงนออกมาใหเดนชดขน “การเตบโตทยงยน”

ชบชวตแนวนโยบายเศรษฐกจแบบเคนส ขณะทไปดวยกนไดดกบ “แนวคดการพฒนา

แบบใหม” (New Developmentalism)79 ซงก�าลงเปนทนยมในเอเชย

หากจะสอสารเรองการเตบโตสเขยวใหดยงขนในเอเชย เราควรมงเนนไปท

ศกยภาพของ “การเตบโตแบบเปนพลวต” แทนทจะมองวาการสรางเศรษฐกจสเขยว

เปนภาระดงทการเจรจาในระบบโลกาภบาลดานสภาพภมอากาศชอบตอกย�า ชาว

เอเชยนยมชมชอบแนวทางปฏบตนยมแบบ “ท�าสงหนงโดยไมละทงสงอน” เพอรบมอ

กบวกฤตดานนเวศ ความหวงคอการบรรเทาปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ผานสวนผสมทางนโยบายระหวางการตงเปาลดการปลอยกาซเรอนกระจก นวตกรรม

ทางเทคโนโลย การปรบโครงสรางอตสาหกรรม และการเปลยนรปแบบการบรโภค ใน

150


ขณะเดยวกนกยงรกษาอตราการเตบโตสงไวได เพราะฉะนนวาทกรรมของเศรษฐกจ

แหงวนพรงนกควรจะโยง “การเตบโตสเขยว” เขากบโอกาสใน “การเตบโตแบบเปน

พลวต” ไมใชโยงเขากบเสถยรภาพจาก “การเตบโตทยงยน” การเตบโต “แบบเปน

พลวตเขยว” จงอางองวาทกรรมวาดวยการเตบโตสเขยว เชน “นโยบายพนธสญญา

ใหมสเขยว” (Green New Deal)80 และ “การปฏวตอตสาหกรรมครงท 3”81

เมอน�าทงหมดมารวมกน “การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และ

เปนพลวตเขยว” จงท�าหนาทเปนดงพนทกลางส�าหรบพนธมตรหลากสระหวาง

ฝายสงคมนยมประชาธปไตยกบขบวนการแรงงาน ผวพากษทนนยมการเงน พวก

อนรกษนยมทตาสวาง นกอนรกษสงแวดลอม และนกพฒนา มนใหความรสก

คลายคลงกบ “การเตบโตอยางรวดเรว ยงยน และมสวนรวมถวนหนา”82 ของอนเดย

อยางยง แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตของไทยตงเปาท “สงคมทเปนธรรม

การเตบโตอยางมคณภาพ รวมถงความยงยนทางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม”83

การเนนความส�าคญของความสมดลกเปนเสยงสะทอนของอดมคตแบบจนวาดวย

“การพฒนาแบบสมานฉนท” ขณะเดยวกนโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนกแตกตาง

ไปจาก “ฉนทมตวอชงตน” ของพวกเสรนยมใหมและมโนทศนสดขววาดวย “การมง

ลดการเตบโต”84 อยางชดเจน

6.3 เครองยนตแหงการเตบโต

ปจจยขบเคลอนการเตบโตเปนแกนกลางของทกเรองเลา มนเปนจดเชอม

ระหวางการก�าหนดนโยบายเชงเทคนคกบเปาหมายเชงคณคา เครองยนตแหงการ

เตบโตจะอธบายวาจรงๆ แลวสงทขบเคลอนเศรษฐกจคออะไรกนแน ในแงหนงมน

เปน “เวทมนตร” ททงสามญชนและผเชยวชาญตางหวงพง ในขณะเดยวกน หลาย

กรณมนกเปนตวก�าหนดใหเรารวาสงทจ�าเปนตอการตดเครองยนตเหลานนคออะไร

“การเตบโตทเปนธรรมทางสงคมถกขบเคลอนดวยรายไดทเปนธรรมส�าหรบ

ทกคนและครอบคลมทกษะและความสามารถพเศษทงหมด”

การทเศรษฐกจแหงวนพรงนเนนความส�าคญของทนมนษยในฐานะแหลง

ก�าเนดผลตภาพและนวตกรรมทส�าคญ กเพอจะตอบโตการใหรายแรงงานและสนคา

151

MARC SAXER

และบรการสาธารณะของพวกเสรนยมใหมวาเปนแตเพยงตนทนซงบนทอนความ

สามารถในการแขงขน การใหความส�าคญกบ “สถาบนทสรางโอกาสใหทกคน”85 ใน

ฐานะปจจยขบเคลอนหลกของการเตบโต เปดโอกาสใหสามารถประเมนโครงการผลต

สนคาและบรการสาธารณะทมคณภาพเสยใหม ในฐานะเครองมอยกระดบคณภาพ

และผลตภาพของแรงงาน การมงเนนไปทผลตภาพแรงงานชวยผสานผลประโยชน

ทขดกนระหวางนายจางกบแรงงานเขาดวยกน โดยชวยลดความกงวลของนายจาง

เกยวกบความสามารถในการแขงขน ในขณะทสามารถตอบสนองขอเรยกรองของ

แรงงานในการยกระดบคณภาพของก�าลงแรงงาน

เรองเลาสนๆ ทอธบายเรองราวขางตนอาจเปนดงน

“การผลตบรการการศกษา บรการสาธารณสข และประกนสงคม ชวยเสรม

สรางพลงอำานาจใหประชาชนทกคนไดพฒนาทกษะและความสามารถพเศษ

ของตนอยางเตมท สถาบนทสรางโอกาสใหทกคนขบเคลอนการเตบโตทเปน

ธรรมทางสงคมดวยการเสรมสรางพลงความสามารถของทกคนถวนหนา”

การบรโภคทเกดจากรายไดท�าใหเกดสะพานเชอมระหวางความกงวล

ถงความเปราะบางตอปจจยภายนอกกบขอเรยกรองของสงคมในการสรางความ

เทาเทยมทางรายได

“ความเทาเทยมทางรายไดกระตนการใชจายเพอการบรโภคจากประชากร

สวนใหญ การบรโภคทขบเคลอนโดยรายไดขบเคลอนการเตบโตทเปนธรรม

ทางสงคม ดวยการลดชองวางของการแบงชนทางสงคมระหวางคนรวยกบ

คนจน”

“การเตบโตทยงยนถกขบเคลอนดวยเสถยรภาพในสภาพแวดลอมทางการเงน

สงคม และธรรมชาต รวมถงสมดลทางการคาและงบประมาณ”

การเนนย�าถง “ตลาดการเงนทมเสถยรภาพ” เชอมโยงวาทกรรมของ

เศรษฐกจแหงวนพรงนกบผวพากษทนนยมการเงนจากหลากหลายแนวคดตงแต

ฝายซายหลงมารกซสต (แอตแทกและออกควพาย!) ขบวนการแรงงาน พวกนโอ

152


เคนส จนถงพวกเสรนยมทจดระเบยบ (ordo-liberal) และนกอนรกษนยมผวพากษ

“ความลนเกน” (พวกครสเตยนเดโมแครต) ภายหลงวกฤตการเงนเอเชยในป 1997

และ 1998 แนวคดกระแสหลกในเอเชยมความรสกหวาดเกรงตอตลาดการเงนทไมม

การก�ากบดแลและการเคลอนยายเงนทนอยางเสรเสมอมา

“การกำากบดแลในภาคการเงนและระบอบเบรตตน วดสใหมสำาหรบระบบ

การเงนจะขดขวางการเกงกำาไรระยะสนและหนนเสรมการลงทนระยะยาว

ในผลตภาพและนวตกรรม ตลาดการเงนทมเสถยรภาพชวยลดความเสยง

ของวฏจกรแหงความรงโรจนและรวงโรย และทำาใหเกดการเตบโตทยงยน”

การเรยกรองการคาทสมดลเปนสะพานเชอมฝายซายผกงขาโลกาภวตน

(แอตแทกและออกควพาย!) กบผสนบสนน “การเขาถงอยางเปนธรรม” ในกลม

ประเทศก�าลงพฒนา [เวทสมชชาสงคมโลก (World Social Forum) และโครงการ

ศกษาและปฏบตการงานพฒนา (Focus on the Global South)]

ความยงยนทางการคลงเปนหนงในประเดนเผดรอนและกลาวหากนทางการ

เมองมากทสดในยโรปและสหรฐฯ สวนในไทยและอนโดนเซย ความหวาดเกรงตอ

วกฤตหนสาธารณะแบบในยโรปแปรเปลยนเปนการวพากษวจารณอยางแขงกราว

ตอ “นโยบายประชานยม” และค�าเตอนเกยวกบ “หายนะทางการคลงและการลมสลาย

ของเศรษฐกจ” ในระยะยาว ในอกฟากหนง กลมกาวหนากแสดงความกราดเกรยวตอ

ผลกระทบของนโยบายรดเขมขดทท�าใหเศรษฐกจและสงคมปนป รวมถงไมสนใจเรอง

ความยงยนทางการคลงบนฐานทมนเปนขออางของชนชนน�าในการตดลดการใชจาย

ดานสงคม เพราะฉะนนการชวงชงอ�านาจน�าในการใหความหมายค�าวา “ความยงยน

ทางการคลง” จงเปนเรองจ�าเปน ในโมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงน ความยงยนทางการ

คลงและงบประมาณสมดลมเปาหมายเพอสรางเสถยรภาพและดลยภาพในเศรษฐกจ

มหภาค มไดใชเปนขออางใหนกการคลงสายเหยยวจบกระบวนการก�าหนดนโยบาย

เปนตวประกน

คณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงเอเชยและแปซฟก หรอเอสแคป

(ESCAP) แหงสหประชาชาต ไดทบทวนการใหความส�าคญกบเปาตวเลขภาพรวม

ของเศรษฐกจ โดยมงเนนไปทคณภาพและองคประกอบของการใชจายสาธารณะ

มากยงขน แทนทจะใสใจแคการขาดดลงบประมาณและหนสาธารณะในภาพรวม86

153

MARC SAXER

“นโยบายเศรษฐกจมหภาคทตงเปาจะแกปญหาความไมสมดลในระดบโลก

และระดบประเทศจะอำานวยใหเกดเสถยรภาพทจำาเปนตอการเตบโตทยงยน”

ความจ�าเปนของเสถยรภาพทางสงคมและสงแวดลอมนนชดเจนวาซอน

ทบกบมตดานความเปนธรรมทางสงคมและเปนพลวตเขยว ถงกระนน การเนนย�า

หนาทดานการสรางเสถยรภาพของสงแวดลอมทมเสถยรภาพกมประโยชนในการ

สรางวาทกรรม

“ธรรมชาตและสงแวดลอมทมเสถยรภาพและสนตภาพในสงคมอำานวยให

เกดเสถยรภาพทจำาเปนตอการเตบโตทยงยน”

“การเตบโตแบบเปนพลวตเขยวถกขบเคลอนดวยการสรางเศรษฐกจสเขยว

และนวตกรรมสเขยว”

นวตกรรมจากการลงทนในเทคโนโลยสเขยวสมพนธกบแนวคดเรอง

“นโยบายพนธสญญาใหมสเขยว” “การปฏวตอตสาหกรรมครงท 3”87 และ “นโยบาย

อตสาหกรรมเชงนเวศ” ในเอเชย คงจะมประโยชนหากเราชใหเหนถงความส�าคญใน

การหลกเลยงขอผดพลาดของประเทศอตสาหกรรมดวยการ “กระโดดขาม” มงตรงไป

สการผลต การเคลอนยาย และการอยอาศยทใชทรพยากรอยางมประสทธภาพเลย88

เพอชโอกาสของนวตกรรมสเขยวใหเหนเดนชด โมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนจงเนน

ความส�าคญของศกยภาพดาน “พลวต” ของการเตบโตสเขยว

“การลงทนในเทคโนโลยสเขยวเปดโอกาสใหแกตลาดใหมสเขยวและงานใหม

สเขยว นวตกรรมสเขยวขบเคลอนการเตบโตแบบเปนพลวตเขยว”

อยางไรกตาม วาทกรรมของเศรษฐกจแหงวนพรงนไมสามารถมงความสนใจ

ไปทโอกาสของการเตบโตสเขยวแตเพยงถายเดยวได หากแตตองสงเสรมพลวตในทก

ภาคสวน ความทาทายหลกของเศรษฐกจเกดใหมทงหลายในเอเชยยงคงเปน “การ

เพมมลคาสนคาและบรการ” เพอหลดพนจาก “กบดกประเทศรายไดปานกลาง” การ

ใหความส�าคญกบการชน�าโดยรฐนนสอดคลองตองกนกบปรชญาเรองรฐพฒนาแบบ

154


เอเชย และยงไปกนไดกบ “ฉนทมตปกกง” ขณะทในยโรป บทบาทการชน�าของรฐอย

ในขนบของโมเดลสงคมนยมประชาธปไตย ในสหรฐอเมรกาภายหลงสามทศวรรษ

แหงววาทะระหวาง “รฐใหญ” กบ “รฐเลก” แนวคดวาดวย “รฐทชาญฉลาด” เรมแทรกตว

มามความส�าคญมากขนในยคทตลาดเตมไปดวยความลมเหลว

“รฐทชาญฉลาดจำาตองชนำาในจดทตลาดลมเหลว เพอทจะกำาหนดวถไปส

การเตบโตทเปนพลวตนน รฐจะตองวางโครงสรางแรงจงใจเพอใหเกดการ

ลงทนในการยกระดบผลตภาพและนวตกรรม”

การก�าหนดวถการพฒนาโดยรฐไมไดตงเปาแคนวตกรรมสเขยวเทานน

แตยงรวมถงการยกระดบผลตภาพสเขยวดวย ประเดนเรองประสทธภาพการใช

ทรพยากรเปนสะพานเชอมความกงวลเรองความสามารถในการแขงขนดานตนทน

พลงงานกบความกงวลเรองความมนคงทางพลงงานและทางสงแวดลอมเกยวกบการ

ปลอยคารบอนเขาดวยกน การแบงแยกการผลต การเคลอนยาย และการอยอาศย

ออกจากการใชทรพยากรทมจ�ากดกถกแปลความหมายใหเปน “การสรางเศรษฐกจ

สเขยว”89

“การสรางเศรษฐกจสเขยว หมายถง การแบงแยกวถการผลต การใชชวต

และการเดนทาง ออกจากการใชทรพยากรทมจำากด”

7. แลไปขางหนา: การระดมพลงขบเคลอน

ทางการเมองเพอการเปลยนแปลง

ในขนตอไป โครงการเศรษฐกจแหงวนพรงนจะยงคงพฒนาโมเดลการพฒนา

เศรษฐกจแหงวนพรงนตอไป ในการแสวงหาค�าตอบใหกบค�าถามทใหญขนเกยวกบ

ความทาทายเชงนเวศ สงคม และการเมอง และสรางรากฐานส�าหรบ “สงคมทด”

นน การแลกเปลยนถกเถยงควรผนวกรวมนกประวตศาสตรเศรษฐกจ นกรฐศาสตร

ผเชยวชาญดานสงแวดลอมและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และนกปรชญา

เขามาดวย ทส�าคญทสด คณะท�างานของแตละประเทศจะตองปรบโมเดลนใหเขากบ

บรบทภายในประเทศนน และรางเคาโครงของโมเดลการพฒนาทเปนการผสมผสาน

155

MARC SAXER

นโยบายทเหมาะสมกบความทาทายในสงคมนนเปนการเฉพาะ ในขณะเดยวกนการ

ท�างานดานเรองเลาทางเลอกกตองเรมตนขนดวย ระบบวาทกรรมเศรษฐกจแหงวน

พรงนถอเปนกาวแรกสวาทกรรมใหม ศพทเทคนคจะตองถกแปลเปนภาษาเรยบงาย

ทพดกนบนโตะอาหาร เพราะฉะนนโครงการเศรษฐกจแหงวนพรงนจะตองกาวไปให

ไกลกวาประชาคมนกเศรษฐศาสตร และจะตองเชอเชญผเชยวชาญดานการสอสาร

สาธารณะเขามารวมโครงการดวย

โมเดลเศรษฐกจแหงวนพรงนเปนมากกวาเขมทศนโยบายและระบบ

วาทกรรม มนยงท�าหนาทเปนพนทกลางส�าหรบพนธมตรทางสงคมในวงกวางมารวม

พลงกนแมจะมความแตกตางกนอย การรวมพลงกนในพนธมตรหลากสเปนเงอนไข

หลกของความส�าเรจในการตอสทางการเมองเรองการปรบเปลยนวถการพฒนา

พดอกอยางหนงกคอ โอกาสในการน�านโยบายทสรางความเปนธรรมทางสงคม

ยงยน และเปนพลวตเขยวมาปฏบตไดจรงนน ตองอาศยความสามารถของพนธมตร

หลากสในการระดมพลงขบเคลอนทางการเมองดวยแนวคดทจะสงอทธพลตอการคด

ค�านวณทางการเมองของผมอ�านาจ โครงการเศรษฐกจแหงวนพรงนมเปาหมายท

จะสรางพนธมตรหลากสระหวางพรรคการเมอง ฝายบรหาร ชมชนธรกจ หนวยงาน

ทน�านโยบายมาปฏบต สหพนธนายจางและสหภาพแรงงาน เอนจโอ นกวชาการ

ในมหาวทยาลยและสถาบนวจย สมาคมวชาชพ ธนาคารกลาง นกวางแผนพฒนา

และสอสารมวลชน

เมอค�านงถงการเปลยนทศของเศรษฐกจโลกมาสเอเชยแลว กไมตองสงสย

เลยวาอ�านาจน�าใหมทางวาทกรรมของเอเชยจะสงผลกระทบตอวาทกรรมในตะวนตก

แนนอน เรองเลาพลงกาวหนาทเอเชย-ยโรปมรวมกนจะสงผลตอวธทผคนทวโลก

คดและพดถงความสมพนธระหวางรฐ สงคม และตลาด โครงการเศรษฐกจแหงวน

พรงนไมเพยงคนหาค�าตอบใหกบความทาทายในวนน หากแตยงมงเตรยมฐานทาง

วาทกรรมส�าหรบการตอสทางการเมองเพอใหไดมาซงเศรษฐกจแหงวนพรงนดวย

156


หมายเหต สามารถหาอานงานเขยนชดเศรษฐกจแหงวนพรงนของมลนธฟรดรค เอแบรท (FES Asia Economy

of Tomorrow series) ไดจาก http://www.fes-asia.org/pages/shaping-the-economy-of-tomorrow-in-a-sustainable-way/publications.php

อางอง

1 ฉบบกอนหนาของบทนเคยไดรบการตพมพมาแลวในบลอกตางๆ ด http://marcsaxer.blogspot.com/

2 Busch, Klaus. “Is the Euro Failing?: Structural Problems and Policy Failures Bringing Europe to the Brink.” FES Study, 2012.

3 Meyer, Henning. “Analysing the Eurozone Predicament: Not One Crisis but Three.” ZBW – Leibniz Information Centre for Economics. Intereconomics. Vol. 47, Issue 5, 2012, p. 272ff.

4 Soros, George. “How to Save the EU from the Euro Crisis: The Speech in Full.” The Guardian. 9.4.2013. http://www.guardian.co.uk/business/2013/apr/09/george-soros-save-eu-from-euro-crisis-speech. accessed 29.4.2013.

5 Graeber, David. Debt: The First 5,000 Years. New York, 2011.6 Beck, Ulrich. A German Europe. Polity, 2013. 7 Priestland, David. Merchant, Soldier, Sage: A New History of Power. Penguin, 2012. 8 Strange, Susan. Casino Capitalism. Basil Blackwell, 1986.9 Blätter für deutsche und international Politik. Das Ende des Kasino-Kapitalismus?:

Globalisierung und Krise. Berlin, 2009.10 Roubini, Nouriel and Stephen Mihm. Crisis Economics: A Crash Course in the Future of

Finance. New York: Penguin, 2010, p. 62.11 Roubini and Mihm. Crisis Economics. p. 82ff; Joseph E. Stiglitz and members of a UN

Commission of Financial experts. The Stiglitz Report. New York: The New Press, 2010.12 Roubini and Mihm. Crisis Economics. p. 62ff.13 Dauderstädt, Michael. “Germany’s Socio-Economic Model and the Euro Crisis.” Brazilian

Journal of Political Economy. Vol. 33, No. 1, 2013, pp. 3-16.14 Dauderstädt, Michael. “Germany’s Economy: Domestic Laggard and Export Miracle.” FES

Asia Economy of Tomorrow series, 2012; Lind, Daniel and Christian Kellermann. “The Swedish Economy: Structural Fragility beneath Strong Macroeconomic Performance.” FES Economy of Tomorrow series, 2012.

15 Goodhart, Charles and Gerhard Illing. Financial Crises, Contagion and the Lender of Last Resort: A Reader. Oxford University Press, 2002; The Stiglitz Report. Preface p. xi.

16 Roubini and Stephen. Crisis Economics.17 Collignon, Stefan. “The Moral Economy and the Future of European Capitalism/Mastering

the Crisis.” CER Rapport on Europe, 2009.

157

MARC SAXER

18 Cerny, Philip G. “Paradoxes of the Competition State: The Dynamics of Political Globalization.” Government and Opposition. Vol. 32, Issue 2, pp. 251-274, 1997, first published online: 22.3.2007.

19 Grossman, Sanford J. and Joseph E. Stiglitz. “On the Impossibility of Informationally Efficient Markets.” The American Economic Review. Vol. 70, No. 3, 1980, pp. 393, 405; Stiglitz, Joseph E. “The Anatomy of a Murder: Who Killed America’s Economy?” Critical Review. Vol. 21, No. 2-3, 2009, pp. 329-339; The Stiglitz Report. pp. 14, 21; Hodgson, Geoffrey M. et al. “Letter to Her Majesty the Queen.” 10.9.2009. http://www.feedcharity.org/user/image/queen2009b.pdf. accessed 22.4.2013; Colander, David et al. “The Financial Crisis and the Systemic Failure of Academic Economics (Dahlem Report).” Kiel Institute for World Economy Working Paper No. 1489, Feb 2009; Collignon. “The Moral Economy and the Future of European Capitalism/Mastering the Crisis.”

20 Posner, Richard A. The Crisis of Capitalist Democracy. Harvard University Press, 2010, Chapters 8 and 10.

21 Acemoglu, Daron and James Robinson. Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty. New York: Crown Publishers, 2012.

22 UN ESCAP. “Economic and Social Survey of Asia and the Pacific.” Bangkok, 2013.23 Wilkinson, Richard and Kate Pickett. The Spirit Level: Why Greater Equality Makes Societies

Stronger. New York, 2009.24 Meyer. “Analysing the Eurozone Predicament.” p. 276.25 Saxer, Marc. “Democracy 3.0: ZeitfüreinSystemupdate!” blog. first published 22.5.2012.

http://sagwas.net/democracy-3-0-zeit-fur-ein-systemupdate/.26 Schirrmacher, Frank. Ego: Das Spiel des Lebens. München: Karl Blessing Verlag, 2013.27 Wilkinson and Pickett. The Spirit Level.28 Kurlantzick, Joshua. “Why the ‘China Model’ Isn’t Going Away.” The Atlantic. 21.3.2013. http://

www.theatlantic.com/china/archive/2013/03/why-the-china-model-isnt-going-away/274237.29 Agarwala, Ramgopal and Le Dang Doanh. “Booms, Bubbles and Busts: How to Promote a

Balanced Growth Model to Curb Economic Instability?” 4th Economy of Tomorrow Regional Forum, Bangkok, Thailand, February 2013.

30 Agarwala, Ramgopal. “Socially Just, Sustainable and Dynamic Growth for a Good Society: A Case Study for India.” FES Asia Economy of Tomorrow series. January 2012.

31 Pesek, William. “The BRICS Expose the West’s Hypocrisy.” Bloomberg View. 28.3.2013. http://www.bloomberg.com/news/2013-03-28/the-brics-expose-the-west-s-hypocrisy.html. accessed 31.3.2013.

32 The Stiglitz Report. Preface p. xviii.33 Ibid., p. 7f. 34 นกเศรษฐศาสตรจากโนมระ Zhiwei Zhang และ Wendy Chan อางถงใน Kaveevivitchai, Nithi.

“Cracks Appear in China.” Bangkok Post. 1.4.2013. http://www.bangkokpost.com/business/

158


news/343371/cracks-appear-in-china.35 เปรยบเทยบกบ Stolarczyk, Piotr and Aleksander Laszek. “Socially Just, Sustainable and

Dynamic Growth for a Good Society: A Case Study for Poland.” FES Economy of Tomorrow series. November 2012.

36 Pham Lan Huong. “Booms, Bubbles and Busts.” และ Atul Sood กรณรฐคชราต (อนเดย). 4th Economy of Tomorrow Regional Forum, Bangkok Thailand, February 2013.

37 Phongpaichit, Pasuk and Pornthep Benyaapikul. “Locked in the Middle-Income Trap: Thailand’s Economy between Resilience and Future Challenges.” FES Asia Economy of Tomorrow series. March 2012; Lee Jeong-Woo, Kim Ky-Won, Kim Ho-Gyun and Cho Young-Tak. “Socially Just, Sustainable and Dynamic Growth for a Good Society: A Case Study for Korea.” FES Economy of Tomorrow series. November 2012.

38 Gunawan, Janti and Kym Fraser. “Green Jobs in Indonesia: Potentials and Prospects for National Strategy.” FES Economy of Tomorrow series. March 2012; Anuchitworawong, Chaiyasit Prinyarat Leangcharoen and KannikaThampanishvong. “Green Growth and Green Jobs in Thailand: Comparative Analysis, Potentials, Perspectives.” FES Economy of Tomorrow series. June 2012; Kim Hyun-Woo, Han Jae-Kak and Park Jun-Hee. “Green Growth and Green Jobs in Korea: Potentials and Perspectives.” FES Economy of Tomorrow series. June 2012; Nguyen Chi Quoc. “Greening Đổi Mới: An Outlook on the Potential of Green Jobs in Vietnam.” FES Economy of Tomorrow series. November 2012.

39 Wu Libo. “Green Jobs in China: Comparative Analysis, Potentials and Prospects.” FES Asia Economy of Tomorrow series. December 2012.

40 Dullien, Sebastien, Hansjörg Herr and Christian Kellermann. Decent Capitalism: A Blueprint for Reforming Our Economies. Pluto Press, 2007.

41 Roubini and Mihm. Crisis Economics.42 Stern, Nicholas, Amar Bhattacharya, Mattia Romani and Joseph E. Stiglitz. “A New World’s

New Development Bank.” Project Syndicate. 1.5.2013. http://www.project-syndicate.org/commentary/the-benefits-of-the-brics-development-bank. accessed 3.5.2013.

43 The Stiglitz Report. p. 11.44 Spence, Michael. The Next Convergence. The Future of Economic Growth in a Multispeed

World. Picador, 2011/2012, pp. 18, 9.45 Herndon, Thomas, Michael Ash and Robert Pollin. “Does High Public Debt Consistently

Stifle Economic Growth?: A Critique of Reinhart and Rogoff.” Political Economy Research Institute, Amherst, Working Paper, April 2013. http://www.peri.umass.edu/fileadmin/pdf/working_papers/working_papers_301-350/WP322.pdf. accessed 2.5.2013.

46 Lee Jeong-Woo, Kim Ky-Won, Kim Ho-Gyun and Cho Young-Tak. “Socially Just, Sustainable and Dynamic Growth for a Good Society: A Case Study for Korea.” FES Asia Economy of Tomorrow series. November 2012.

47 The Stiglitz Report. p. 200.

159

MARC SAXER

48 Spence. The Next Convergence. pp. 58, 74.49 Wilkinson and Pickett. The Spirit Level.50 Keynes, John Maynard. The General Theory of Employment, Interest and Money. London,

1936.51 Prasetyantoko, A. “Booms, Bubbles and Busts.” 4th Economy of Tomorrow Regional Forum,

Bangkok, Thailand, February 2013; Spence. The Next Convergence. p. 74, 159.52 Spence. The Next Convergence. p. 155.53 The Stiglitz Report. p. 196. 54 Ibid., p.57ff. 55 Spence. The Next Convergence. p. 141.56 Pfaller, Alfred and Philipp Fink. “An Industrial Policy for Social Democracy: Cornerstones of

an Agenda for Germany.” FES Perspektive, 2011; “Save Jobs or Drive Structural Change Forward?: Ten Theses on Industrial Policy in the Economic Crisis.” FES London, July 2009; Meyer-Stamer, Jörg. “Moderne Industrie politik oder postmoderne Industrie politiken?” FES, 2009.

57 Machnig, Matthias. “Ecological Industrial Policy as a Key Element of a Sustainable Economy in Europe.” FES Perspective, December 2011; Mikfeld, Benjamin. “Ecological Industrial Policy: A Strategic Approach for Social Democracy.” FES International Policy Analysis. October 2011.

58 Rifkin, Jeremy. The Third Industrial Revolution: How Lateral Power is Transforming Energy, the Economy and the World. Palgrave Macmillan, 2011; Jänicke, Martin and Klaus Jacob. “A Third Industrial Revolution?: Solutions to the Crisis of Resource-Intensive Growth.” FFU-Report 02-2009.

59 Spence. The Next Convergence. p. 188f.60 The Stiglitz Report. p. 22.61 Spence, Michael. The Next Convergence. pp. 141, 151.62 Ramgopal Agarwala at the 4th Asia Europe EoT Forum in Bangkok. 25-26.2.2013; Zhou

Xiaochuan. “Reform the International Monetary System.” Bank for International Settlements Review. 2009. http://www.bis.org/review/r090402c.pdf; Griesse, Jörn and Christian Kellermann. “What Comes after the Dollar?” FES International Policy Analysis, April 2008. http://library.fes.de/pdf-files/id/ipa/05257.pdf; Jin Zhongxia. “The Future of the International Monetary Framework.” Official Monetary and Financial Institutions Forum commentary. 7.2.2013. Vol.4 Ed.6.4 tinyurl.com/Jin-Zhongxia. all accessed 20.3.2013.

63 The Stiglitz Report. p. 196.64 Saxer, Marc. “Multilateralism in Crisis?: Global Governance in the Twenty-First Century.” In

The European Union and Emerging Powers: How Europe Can Shape a New Global Order. Thomas Renard and Sven Biscop (eds.). Ashgate, 2012; The Stiglitz Report.

65 Pfaller and Fink. “An Industrial Policy for Social Democracy; “Save Jobs or Drive Structural Change Forward?”; Meyer-Stamer. “Moderne Industrie politik oder.”

160


66 Sethaput Suthwart-Narueput. “Public Investment: Identify a Mix of Policy Guidelines Which Could Lead to More Balance or Unbalanced Growth.” 4th Economy of Tomorrow Regional Forum, Bangkok, Thailand, February 2013; Spence. The Next Convergence. p. 74f.

67 Machnig. “Ecological Industrial Policy as a Key Element of a Sustainable Economy in Europe”; Mikfeld. “Ecological Industrial Policy.”

68 Plato. The Republic. (385 BC).69 Rawls, John. A Theory of Justice. Oxford: Clarendon Press, 1972.70 Amartya Sen. Development as Freedom. Oxford University Press, 1999.71 Cruddas, Jon and Andrea Nahles. “Building the Good Society: The Project of the Democratic

Left.” Compass, 2009; Meyer, Henning and Christian Kellermann. Die Gute Gesellschaft: Soziale und demokratische Politik im 21 Jahrhundert. Suhrkamp, 2013.

72 Frey, Bruno S. and Alois Stutzer. “What Can Economists Learn from Happiness Research?” Journal of Economic Literature. Vol 40, No. 2, 2002, pp. 402-435.

73 Krongkaew, Medhi. “The Philosophy of Sufficiency Economy.” Kyoto Review of Southeast Asia. Issue 4, October 2003.

74 Mikfeld, Benjamin. “Transformation, Hegemonie und Diskurs, Aktuelle Denkmuster über Krise, Wirtschaft Wachstum und Gesellschaft.” SPW. 4, 2012; ตารางภาพประกอบสรางขนจาก Hubert Schillinger’s mapping on development discourses, 2011.

75 Dauderstädt, Michael. “Social Growth: Model of a Progressive Economic Policy.” FES International Policy Analysis. January 2012.

76 Dullien, Sebastien, Hansjörg Herr and Christian Kellermann. Decent Capitalism.77 Wilkinson and Pickett. The Spirit Level. 78 UNDP, The International Policy Centre for Inclusive Growth (IPC-IG). “Whai Is Inclusive

Growth?” http://www.ipc-undp.org/pages/newsite/menu/inclusive/whatisinclusivegrowth.jsp?active=1. accessed 2.5.2013.

79 São Paulo School of Economics of Getulio Vargas Foundation Structuralist Development Macroeconomics Center. “Ten Theses on New Developmentalism.” 29.9.2010. http://www.tenthesesonnewdevelopmentalism.org/. accessed 4.4.2013; Bresser-Pereira, Luiz Carlos. “From Old to New Developmentalism in Latin America.” FGV EESP Textos para Discussão 193, June 2009; Shahrukh Rafi Khan and Jens Christiansen (eds.). Towards New Developmentalism: Market as Means Rather Than Master. Routledge, 2010.

80 The Green New Deal. http://www.greennewdealgroup.org. accessed on 22.03.2013.81 Rifkin. The Third Industrial Revolution; Jänicke and Jacob. “A Third Industrial Revolution?”82 ดงทระบไวในแผนหาปฉบบท 12 ของอนเดย อางถงใน Govindan, Mini and Jaya Bhanot.

“Green Jobs in India: Potentials and Perspectives.” FES Asia Economy of Tomorrow series, December 2012.

83 National Economic and Social Development Board, Office of the Prime Minister. “The Eleventh National Economic and Social Development Plan 2012 (2012-2016).” Bangkok, 2011.

161

MARC SAXER

84 Institut d’études économiques et sociales pour la décroissance soutenable, 2003. http://decroissance.org/; Georgescu-Roegen, Nicholas. From Bioeconomics to Degrowth: Georgescu-Roegen’s New Economics’ in Eight Essays. Mauro Bonaiuti (ed.). Routledge, 2011; Latouche, Serge. “Degrowth Economics: Why less Should Be Much More.” Le Monde Diplomatique. November 2004.

85 Acemoglu and Robinson. Why Nations Fail.86 Heyzer, Noeleen. “Macroeconomics Needs Improving.” Bangkok Post. 22.4.2013. http://

www.bangkokpost.com/opinion/opinion/346375/macroeconomics-needs-improving.87 Rifkin. The Third Industrial Revolution. 88 Jänicke and Jacob. “A Third Industrial Revolution?.”89 Ibid.

162


Chapter

5โทสะชนชนกลางคกคามประชาธปไตย

•Midd le c l a s s rage threatens

democracy


•พมพครงแรก: New Mandala. 21 มกราคม 2557.

ไมวาการแยงชงอ�านาจระหวางชนชนน�าดวยกนจะลงเอยเชนไร อนาคต

ประชาธปไตยไทยยงคงขนอยกบจรตทางการเมองของชนชนกลาง ผประกอบการ

ทางการเมองจะยงระดมมวลชนไปกอประทวงเพอผลประโยชนของชนชนน�าตอไป?

หรอชนชนกลางจะยอมรบการประนประนอมทางสงคมเพอรกษาผลประโยชนของ

พวกตน? หากตองการน�าชนชนกลางในกรงเทพฯ กลบเขามารวมเปนสวนหนงของ

พลงประชาธปไตยอกครง เราจ�าตองท�าความเขาใจรากเหงาแหงโทสะของพวกเขา

เสยกอน ความกลวกบความโกรธคอแรงผลกดนใหชนชนกลางเกดโทสะ หากสงคม

ไทยปรารถนาความสงบสขกตองจดการกบความกลวและความโกรธของชนชนกลาง

เสยกอน

สองเกมบนกระดานเดยว

ความขดแยงทางการเมองทกนเวลายดเยอในไทยด�าเนนไปใน 2 ระดบ

สองระดบทวานแมจะแตกตางกนแตกเกยวพนกนอยางลกซง นนคอชนชนน�าตอส

แยงชงอ�านาจกนเพอควบคมประเทศในยคสมยตอไป ในขณะทสงคมวงกวาง

กเรยกรองใหมระบบการเมองทสะอาด (“เหลอง”) และตอบสนองความตองการของ

ประชาชน (“แดง”)

ในเหตการณยกระดบการชมนมครงลาสด ผคนใหความสนใจมอบนกหวด

ทชมนมประทวงบนทองถนนกนมาก แตแทบไมมใครเอยถงการตอสแยงชงอ�านาจ

ซงด�าเนนอยหลงฉาก หลายฝายเดมพนเรองนไวมาก ชนชนน�าเการบรวาดลอ�านาจ

ก�าลงเกดการเปลยนแปลงครงใหญ พวกเขาจงดนรนเฮอกสดทายอยางสดแรงเกด

เพอบดเบอนกฎหมายใหเออประโยชนแกตวเอง และในระยะสน ชนชนน�าฝายท

สามารถชวงชงความไดเปรยบมาอยในมอไดส�าเรจจะเปนผ ตดสนผลลพธของ

ความขดแยงทางการเมอง

แตนไมไดหมายความวาการชมนมประทวงบนทองถนนไมเกยวของอะไรกบ

เรองดงกลาวเลย ความรสกคบของใจทผชมนมประทวงหลายแสนคนมตอคอรรปชน

ระบบอปถมภ และการเลนพรรคเลนพวก ลวนมความชอบธรรม และการทผม

อ�านาจมความรบผดชอบตอประชาชนกเปนปจจยส�าคญตอการสรางประชาธปไตย

ใหเขมแขง ทวาดวยความทไมตระหนกรถงการแยงชงอ�านาจหลงฉาก จงดเหมอน

ผชมนมสวนใหญในมอบนกหวดจะเชอสดใจวาตนก�าลงเขารวมสงครามศกดสทธ

164


เพอขจดหายนภยคอรรปชนใหหมดสนไปจากประเทศไทย อยางไรกด เมอมอง

ในภาพทใหญขน การชมนมประทวงดงกลาวกลบชวยสรางความชอบธรรมใหแก

การแยงชงอ�านาจทไมชอบธรรม เพราะตามแผนการของเหลาผอยเบองหลง การชมนม

ประทวงครงนเปนไปเพอกดดนรฐบาลและกองทพ

ประเดนนน�าไปส ผ เลนตวส�าคญในวกฤตการเปลยนผานระดบทใหญ

ขนไปอก นนคอชนชนกลาง ในระยะยาว สงทจะมาตดสนความขดแยงทางการเมอง

คอความสามารถ (หรอการไรความสามารถ) ของชนชนน�าในการระดมชนชนกลาง

ใหมาปกปองผลประโยชนของพวกตน ณ จดวกฤตหวเลยวหวตอทตองเลอกระหวาง

เสนทางสายประชาธปไตยกบสายอ�านาจนยม อนาคตของประเทศไทยขนอยกบ

ชนชนกลางผโลเล เพราะฉะนนจงส�าคญอยางยงทเราตองท�าความเขาใจกนกอนวา

อะไรคอสาเหตซงกอใหเกดโทสะแบบชนชนกลาง

โทสะชนชนกลาง จากกรงเทพฯ ถงอสตนบล

ชนชนกลางในกรงเทพฯ อสตนบล ไคโร และเคยฟ ตางหาทางโคนลมรฐบาล

ทมาจากการเลอกตงดวยวธนอกวถการเลอกตง ชนชนกลางในเมองหลวงผคอยเฝา

จบตาการปกครองโดยเสยงขางมากพรอมรวมเปนพนธมตรกบชนชนน�าดงเดม

เพอเพกถอนสทธของพลเมองธรรมดาสามญหรอกระทงลมลางระบอบประชาธปไตย

จากการเลอกตง เชนเดยวกนกบอยปต เหลาผชมนมประทวงชาวกรงเทพฯ ทมฐานะด

เรยกรองใหกองทพแทรกแซงจดการมวลชนผเคลอนพลมาจากชนบทตลอดจน

เหลานายใหญ “นกประชานยม” พฤตกรรมตอตานประชาธปไตยเชนนดจะขดแยง

กบแนวคดชนชนกลางแบบเสรนยม ทฤษฎการพฒนาสความเปนสมยใหมของ

ซยมวร มารตน ลปเซต (Seymour Martin Lipset) มสมการตรงไปตรงมาวา ยงม

ชนชนกลางมากเทาไร ยงมประชาธปไตยมากเทานน อยางไรกด อเลกซ เดอ

ตอกเกอวลล (Alexis de Tocqueville) กชวยเตอนใจเราวาชนชนกลางคอผคอย

เฝาระวง “ทรราชของเสยงขางมาก” มาโดยตลอด

แลวความคบของใจอนใดเลาทผลกดนชนชนกลางหลายแสนคนใหออกมา

ชมนมประทวงบนทองถนน? อะไรทท�าใหพวกเขาดถกดแคลนประชากรสวนมาก

ในประเทศ? อะไรทท�าใหพวกเขาตอตานรฐบาลจากการเลอกตงอยางดเดอด

จนบางครงอาจถงขนเกลยดชง?

165

MARC SAXER

เอาเขาจรง สาเหตแรกสดและส�าคญทสดเปนเพราะรฐบาลจากการเลอกตง

ตดสนใจผดและด�าเนนงานพลาด เมอหลงมวเมาในอ�านาจทไดมาจากการเลอกตง

กท�าใหรฐบาลมแนวโนมแสดงอ�านาจบาตรใหญ ไมสนใจไยดตอการตรวจสอบและ

ถวงดลอ�านาจตามรฐธรรมนญ การคอรรปชนแบบเรอรง การเลนพรรคเลนพวก และ

ระบบอปถมภ เปนเสมอนสายลอฟาใหชนชนกลางบนดาลโทสะ

วาแตเพราะเหตใดผชมนมประทวงบางคนถงเรยกรองใหมประชาธปไตย

มากขน ในขณะทบางคนเรยกรองใหมนอยลง? ความคบของใจทผมอ�านาจไรความ

สามารถและไมสนองตอบความตองการของประชาชน ตลอดจนความหวาดกลววา

สงคมจะลมสลาย เหลานคอปจจยขบเคลอนชนชนกลางตงแตสเปนจนถงกรซ

ใหออกมาประทวงบนทองถนน แมกระทงในสตตการตทซมเซา ความโกรธแคนตอ

ความหลงล�าพองในอ�านาจกเปนชนวนใหต�ารวจปราบจลาจลปะทะกบกลมแมบาน แม

จะมการโตเถยงอยางเผดรอนวาประชาธปไตยเสอมถอยลงทงในแงเนอหาสาระและ

คณภาพ ทวาชนชนกลางเหลานกลบเรยกรองใหมประชาธปไตยมากขน ไมใชนอยลง

เศรษฐศาสตรการเมองของการพฒนา: การถกอดขนาบขางจนนาอดอด

นกเศรษฐศาสตรการเมองตางชวาตอนนชนชนกลางในนครหลวงถกอด

ขนาบขางอยตรงกลางระหวางสองฝง ฝงหนงคอชนชนน�าจอมฉอฉล อกฝงคอ

ชนชนกลางชายขอบผมงหวงการปลดปลอย1 ชาวบานทกลายเปนคนเมอง2 และ

คนยากจนในชนบท ชนชนกลางเรยกรองใหเกดกระบวนการสรางประชาธปไตย

โดยเฉพาะอยางยงการเปดเสรทางการเมองของรฐ รวมถงสทธทางการเมอง เพอ

ปกปองตวเองจากการใชอ�านาจอยางฉอฉลของชนชนน�า อยางไรกตาม เมอ

ประชาธปไตยถกท�าใหมความเปนสถาบนไปแลว ชนชนกลางกลบพบวาพวกตน

กลายเปนชนกลมนอยในเชงโครงสราง สวนพวกคนชายขอบซงมผประกอบการ

ทางการเมองทชาญฉลาดคอยสนบสนนกชนะการเลอกตงทกครงอยางงายดาย

การทพวกเขาไมยอมรบรวาชนชนกลางในชนบทกอตวขนมาแลวและตองการเขาไป

มสวนรวมเตมขน ทงในชวตทางสงคมและชวตทางการเมอง สงผลใหชนชนกลาง

ในกรงเทพฯ มแนวโนมตความขอเรยกรองเรองสทธทเทาเทยกนและการเขาถง

สนคาและบรการสาธารณะของชนชนกลางใหมในชนบทวา “พวกคนจนเรมโลภมาก”

หลงจากเกดวกฤตเงนยโร หลกการปกครองโดยเสยงขางมากกมความหมายเชง

166


วาทกรรมเทยบเทากบรายจายดานสวสดการทไมยงยน ซงทายทสดอาจน�าไปสภาวะ

ลมละลายของประเทศ

แตในประเทศไทย ความคดเชนนนฟงดนาประหลาด ทงนเพราะระดบภาษ

และหนสาธารณะของไทยนนจดวาคอนขางต�าตามมาตรฐานสากล และชนชนกลาง

กไมใชผแบกรบภาระภาษอยางไมเปนธรรม ไมวาจะในกรณของภาษทางตรงหรอ

ทางออม อนทจรง งานวจยแสดงใหเหนวาคนยากจนตางหากทจายภาษไปในสดสวน

มหาศาลเมอเทยบกบรายไดทงหมดของรฐ3

การรอสรางประชานยม: ความโกรธเพราะถกปลน

อยางไรกด มมมองเชงตวเลขเชนนมองขามรากฐานทางการเมองของ

สญญาประชาคม กลาวคอ การประนประนอมทางสงคมระหวางผมสวนไดสวนเสย

ทงหมด ในประเทศไทย ไมเคยมสญญาประชาคมฉบบใดทท�าใหชนชนกลางผเสย

ภาษไดรบบรการสาธารณะทมคณภาพ เสถยรภาพทางการเมอง และความสงบสข

ในสงคม เปนการแลกเปลยนตอบแทน ดวยเหตนชนชนกลางในกรงเทพฯ จงรสก

เหมอนถกนกการเมองจอมฉอฉล “ปลน” น�าเงนภาษของตนไป “ซอเสยง” จาก

“พวกคนจนหวเงน” หรอหากกลาวดวยภาษาทฟงดละมนละมอมกวาเดมกคอ

“มวลชนคนชนบททดอยการศกษานนงายทจะตกเปนเหยอของนกการเมองทสญญา

จะใหทกอยางกบพวกเขาเพอจะไดเขาสอ�านาจ” เมอมองจากมมน นโยบายตางๆ ท

สงผานไปยงเขตเลอกตงในทองถนจงเปนเพยง “ประชานยม” หรอเปนรปแบบหนง

ทนกการเมองผ กระหายอ�านาจใช “ซอเสยง” ครงหนงค�าวนจฉยชขาดของ

ศาลรฐธรรมนญไทยตดสนใหแกนของการเลอกตงเทยบเทากบคอรรปชน ผลทตามมา

คอพนธมตรฝง “เหลอง” ซงประกอบดวยชนชนน�าศกดนาและชนชนกลางในกรงเทพฯ

ออกมาเรยกรองครงแลวครงเลาใหเพกถอนสทธเลอกตงของ “พวกคนยากจน

ไรการศกษา” หรอถาวากนแบบไมออมคอมกคอเรยกรองใหระงบประชาธปไตย

จากการเลอกตง

กลาวอกนยหนงคอ เราไมอาจอธบายโทสะของชนชนกลางในประเทศไทย

ดวยตวเลขเพยงอยางเดยว เพราะสงทอยตรงรากเหงาแหงความโกรธเกรยวของ

ชนชนกลาง กคอความหวาดกลววาจะโดนชนชนน�ากบคนยากไรรวมมอกนบดขย

จนแหลกละเอยด

167

MARC SAXER

ความโกรธเกรยวทโดน “นกการเมองโกงกนปลนเงนไปซอใจคนจนหวเงน”

เปนปจจยส�าคญทจงใจใหผคนเรอนแสนออกมารวมตวกนบนทองถนน คอรรปชน

คอเหตแหงความคบของใจอนดบหนงของคนทงสองฝาย แตกระนนกมรายละเอยด

ทตางกนอยบาง นนคอฝง “เหลอง” เรยกรองใหมระบบการเมองทใสสะอาด สวนฝง

“แดง” เรยกรองใหมระบบการเมองทตอบสนองความตองการของประชาชน กลาว

ใหชดเจนทสด คอคอรรปชนแบบเรอรงเปนปญหารายแรง ขดขวางพฒนาการ

ดานสงคมและเศรษฐกจของประเทศ ดงนนการชมนมประทวงตานคอรรปชน หรอ

การชมนมประทวงเพอเรยกรองระบบการเมองทด จงไมเพยงเปนเรองถกตอง

ชอบธรรม ทวาเปนตวผลกดนส�าคญใหประชาธปไตยเปนปกแผนมนคง

เศรษฐศาสตรการเมองของคอรรปชน: ระบบทนนยมบอนท�าลายระบบอปถมภ

เพอลดปฏบตการทางสงคมทเรยกกนวา “คอรรปชน” อยางมประสทธผล

เราตองท�าความเขาใจตรรกะเชงหนาทของมนในระเบยบทางสงคมเสยกอน

ในระบอบศกดนาซงตงอยบนฐานความสมพนธสวนบคคลระหวางผอปถมภกบ

ผรบการอปถมภ การแจกจายทรพยากรและการอปถมภคนในเครอขายไมเพยง

เปนเรองส�าคญ ทวายงแฝงฝงตรรกะเชงหนาทในระบบดวย หากปราศจากการ

แจกจายทรพยากร ระบบอปถมภซงอยเบองหลงฉากหนาประชาธปไตยจะลมสลาย

อยางงายดาย กลาวอกนยหนงคอคอรรปชน การเลนพรรคเลนพวก และการอปถมภ

หาใชโรครายทจ�าเปนตองรกษาไม แตมนคอดเอนเอของระบบศกดนาราชปถมภ

ตางหาก ทวาเมออยในระเบยบแบบสมยใหมซงตงอย บนการแลกเปลยนแบบ

ไมองตวบคคล และเปนการแลกเปลยนระหวางกลมบคคลทใหญและอยหางไกลกน

กวาเดม ปฏบตการทางสงคมทใหความส�าคญกบเครอญาตมากกวาคนแปลกหนา

กลบเปนตวบอนท�าลายความไววางใจซงจ�าเปนตอการพฒนาเศรษฐกจ ชนชนกลาง

ผ ม งหวงใหเกดการปลดปลอยตงค�าถามถงความจ�าเปนทตองจาย “สวย” แก

ผเฝาประตนรนาม พรอมทงเรยกรองใหชนชนน�าผปกครองประเทศยกระดบสนคา

และบรการสาธารณะใหทดเทยมมาตรฐานสากลเสยท ดงนนระบบการปกครอง

สมยใหมจงแทนทสถาบนประเภททตงอย บนฐานของความสมพนธสวนบคคล

ดวยสถาบนทตงอย บนฐานของกฎเกณฑและความสามารถ การเปลยนแปลง

ในระดบฐานรากนจ�ากดสทธอ�านาจของเหลาผมอ�านาจในสงคม นนคอในขณะท

168


ขนนางศกดนามสทธในการครอบครอง “ดอกผลจากแผนดน” มาแตก�าเนด (แต

คนฉลาดจะเจยดแบงใหผรบการอปถมภเพอซอความจงรกภกด) แตขาราชการ

ในรฐสมยใหมอาจถกด�าเนนคดหากน�าทรพยากรสาธารณะไปหาประโยชนอน

นอกเหนอจากประโยชนสวนรวม

การรอสรางคอรรปชน: การขดรากถอนโคนศตรทซอนอยภายใน

เพอใหเขาใจ การเมอง ของคอรรปชน จงเปนเรองส�าคญทจะตองรอสรางวา

คอรรปชนโดน ใสราย อยางไรบาง

ในวาทกรรมแบบกาวหนา ปฏบตการทางสงคมในการแจกจายทรพยากร

ไปยงเครอขายสวนบคคลถกมองวาเปนการยกยอกทรพยากรสาธารณะ กลาวอก

นยหนงคอเจาหนาทรฐผฉอฉลน�าบางสงซงเปนสมบตสาธารณะไปใชเพอผลประโยชน

ของตนเอง เรองนฝงรากอยในความรสกลกๆ วาดวยความอยตธรรมทางสงคม เพราะ

ผคนคดวาเจาหนาทรฐควรปฏบตหนาทเพอประชาชนทมสวนในการคดสรรเขา

เขามาท�างาน

เพราะอดมการณอนรกษนยมด�ารงอย เพอค�าจนระบบดงเดม พวก

อนรกษนยมจงมองไมเหนหรอไมรบรวาโดยเนอแทแลวระบบดงเดมนนมขอบกพรอง

ดวยเหตนในวาทกรรมแบบอนรกษนยม เหตทสงคม “เสอมทราม” จงเปนเพราะ

ปจเจกบคคลไรศลธรรม ดงนน “คนเลว” จงตองโดน “ขดรากถอนโคน” และแทนท

ดวย “คนด” ซง “คนด” ในทนกหมายถงชนชนน�าในระบบศกดนาดงเดมรวมถง

เหลาชนชนน�าเทคโนแครต คนเหลานไมมทางฉอฉลเพราะไมไดมาจากการเลอกตง

ในประเทศไทย ความเชอเชนนฝงรากอยในการสรางความชอบธรรมผานวาทกรรม

บนฐานของวฒนธรรมแบบพทธศาสนานกายเถรวาท โดยเชอมโยงความเปนคนดม

ศลธรรมเขากบสถานภาพทางสงคมอนสงสง เหตเพราะสถานภาพสงสงนสะทอน

ถงกรรมดทสงสมมาแตชาตปางกอน ดงนน เพอ “ขดรากถอนโคน” นกการเมอง

จอมฉอฉล พนธมตรฝงเหลองจงหาทางหยดยงกลไกทจะยกระดบผแยงชงอ�านาจ

ทเลวทรามไปสการด�ารงต�าแหนงทางการเมอง (ทไดมาโดยไมชอบธรรม) กลไกท

วานนคอการเลอกตง นาขนทวาทกรรมนกลบมงหาทางรอฟนระบบซงใหก�าเนด

“คอรรปชน” ขนมาแตแรก และกจ�าเปนตองธ�ารงการคอรรปชนตอไปเพอใหระบบ

อยรอด

169

MARC SAXER

ในวงวนแหงการเปลยนแปลง: ความหวาดกลวตอการสญเสยอตลกษณ

โทสะของชนชนกลางไมไดขบเคลอนดวยความโกรธแคนทางศลธรรมและ

ความหวาดกลวทางเศรษฐกจเทานน หากแตยงฝงรากอยในความหวาดกลวตอการ

สญเสยอตลกษณเมออยในวงวนแหงการเปลยนแปลง การเรงรดพฒนาเศรษฐกจ

ใหทนสมยท�าใหสงคมเปลยนแปลงไปอยางลกซง น�าไปสสงคมพหนยม ทงในแง

วถชวต อตลกษณ และคณคา มการตงค�าถามตอบทบาทหนาทดงเดมของผคน

ตางเพศสภาพทงในครวเรอนและในสถานทท�างาน สวนผเรยกรองความเปลยนแปลง

กทาทายอ�านาจดงเดมและโจมตสญลกษณของระเบยบแบบดงเดม

ในประเทศไทย การตอสเชงสญลกษณเกยวกบบทบาทหนาทของสถาบน

กษตรยเปนภยคกคามตอผทองอตลกษณของตนเขากบระเบยบแบบดงเดม พวก

อนรกษนยมมไดมองการทาทายระเบยบแบบดงเดมวาเปนการเรยกรองใหสราง

สงคมทดขน แตตความวาเปนการคกคามวถชวตของพวกตน ไมวาจะเขาใจถกหรอ

ผด ความกลวเหลานดจะเปนจรงเมอหางสรรพสนคาหลายแหงใจกลางกรงเทพฯ

โดนเผาระหวางสลายการชมนมเสอแดงในเดอนพฤษภาคม 2553 บรเวณ

ทเกดเหตนนอยละแวก “สยามสแควร” ซงในสายตาของชาวกรงเทพฯ ถอวาเปน

ใจกลางของประเทศ ทวา ณ สถานทดงกลาวนเอง ทฝนรายอนนาสะพรงกลวทสด

ของพวกอนรกษนยมดเหมอนจะเปนจรงขนมา “เหลาฝงควายมนเผาเมองแหง

ทวยเทพแลว” เหตการณสะเทอนขวญนถกตความในฐานะลางรายวา “สงคมไทย

ก�าลงเสอมทราม”

หลายคนทถกกลอมเกลาใหอยในระเบยบจกรวาลวทยาทหยดนง มองวา

ความเปลยนแปลงนนเปนภยคกคามโดยตวมนเอง ดวยความไมคนเคยกบแนวคด

ทวาความเปลยนแปลงนนเกดขนตลอดเวลา คนเหลานจงมองวาความทาทายตอ

ระเบยบของทกสรรพสงอนจรงแท ทรงธรรม และเปนธรรมชาต คอความเนาเฟะ

ผดศลธรรม ผทแสวงหา “เอกภาพในความสมานฉนท” จงตองบอบช�าเมอเผชญ

การเมองแหงการเปลยนผานอนโกลาหลและบอยครงกรนแรง วถชวต อตลกษณ และ

คณคาอนแตกตางหลากหลาย ดจะเปนตวบอนท�าลายเอกภาพของชาตและบนทอน

“ระเบยบอนดงามของสรรพสง” ความขดแยงอนถาวรและ “ความเสอมทรามทาง

ศลธรรม” ในสงคมพหนยมถกตความวาเปนภยคกคามตอการด�ารงอย นเปนอกครง

ทความหวาดกลวตอ “การลมสลายของอารยธรรม” กระตนใหเกด “โทสะศกดสทธ”

และ “สงครามศกดสทธเพอขดรากถอนโคนความชวราย”

170


แรกเรมเปนเรองสลดใจ นานวนไปเปนเรองชวนหว?

หากประวตศาสตรยโรปจะสอนบทเรยนอะไรแกเรา บทเรยนนนกคอ

ความหวาดกลวและความโกรธเกรยวของชนชนกลางสามารถกลายเปนเนอนาดน

อนอดมสมบรณเพอเพาะพนธลทธฟาสซสม ลทธฟาสซสมตอตานวงวนแหงการ

เปลยนแปลงดวยการใหสญญาวาจะน�าเอกภาพและระเบยบกลบคนมา “โรคราย

จากความหลากหลาย” ตองไดรบการรกษาดวยความเปนเอกภาพ “คนอน” ทอย

ทงภายนอกและภายในประเทศตองโดน “ขดรากถอนโคน” เพอเยยวยาองคาพยพ

ในสงคม ผทโดนใสรายวาเปน “ศตรภายใน” ลวนถกบนทอนความเปนมนษย ถกข

วาจะจบโยนออกนอกประเทศ ถกโจมตดวยวาจา ตลอดจนโดนท�ารายทางกาย

ความขดแยงภายในถกขยายวงสภายนอกดวยการกลาวรายและโจมตคนนอก

อยางตอเนอง และดวยความทเรองทงหมดนไมอาจท�าไดโดยปราศจากความรนแรง

ลทธฟาสซสมจงเชดชการใชก�าลงใหเปนสงสงสง และสรรเสรญการกอสงครามวาจะ

ชวยลางบาปใหบรสทธผดผอง

เพราะเลงเหนวาปจจบนท “เสอมทราม” แตกตางจากอดตในจนตนาการ

ทโชตชวง ขบวนการฟาสซสตจงมเปาหมายหมนกงลอประวตศาสตรใหยอนกลบ

โดยพนฐานแลว นครในอดมคตของพวกฟาสซสตคอขวตรงขามของสงคมทนนยม

พหนยมสมยใหม ลทธฟาสซสมมงหวงพชตสงคมทกระจดกระจายแบงยอยเปน

สวนๆ รวมถงสมเสยงแบบพหวฒนธรรม ดวยการหลอมรวมความแตกตางทงหลาย

ทงปวงใหกลายเปน “ชมชนของปวงประชา” เนอเดยวกน ตรเอกภาพ “ชาตหนงเดยว

ประชาชนหนงเดยว ผน�าหนงเดยว” มเปาหมายเพอก�าจดความแตกตางหลากหลาย

อนโกลาหลวนวายของสงคมอตสาหกรรม กอนจะกลบส “ชมชนเกษตรกรรม” ทม

เอกภาพและเรยบงายเยยงต�านานปรมปรา

เหตเพราะมวตถประสงคขจดความหลากหลายใหหมดสนไปจากราง

การเมอง ลทธฟาสซสมจงไมเหนความจ�าเปนทตองมตวแทนกลมสงคมในระบอบ

การเมอง ระบอบการเมองแบบฟาสซสตไมจ�าเปนตองมการเลอกตง เพราะเจตจ�านง

ของประชาชน (ซงเปนหนงเดยวกนหมด) ยอมเหมอนกนกบเจตจ�านงของทาน

ผน�าผยงใหญทกประการ ทงยงมทานผน�าเปนเสมอนรางทรงของเจตจ�านงดงกลาว

เจาหนาทของรฐทกนายตองปฏญาณตนวาจะภกดตอทานผ น�า ทกสงทเปน

อปสรรคตอการด�าเนนการตามเจตจ�านงของประชาชนซงมทานผน�าผยงใหญเปน

171

MARC SAXER

สญลกษณแทน อาท การตรวจสอบและถวงดล และหลกนตธรรม ตองถกก�าจดใหสน

ดวยเหตนลทธฟาสซสมซงชอบพอความกาวราวรนแรงและเปนเผดจการอ�านาจนยม

จงฝงรากอยในอดมการณแหงความกลวโดยตรง

ทงบรบททางประวตศาสตร พลวตแหงความขดแยง และตวแสดงตางๆ

ในประเทศไทยปจจบนลวนแตกตางจากเยอรมนและอตาลในชวงทศวรรษ 1920

และ 1930 อยางไรกด ดงถอยความอนลอเลองของ คารล มารกซ (Karl Marx)

ประวตศาสตรมกซ�ารอยตวเอง แรกเรมเปนเรองสลดใจ นานวนไปเปนเรองชวนหว

ลทธฟาสซสมเจรญงอกงามบนเนอดนแหงความกลวและความโกรธ ในประเทศไทย

เราเผชญความขดแยงทางการเมองเขมขนขนทกท มหน�าซ�าชนชนน�าทงสองฝาย

ตางไมยอมลดราวาศอกใหกน กลมผชมนมประทวงและกลมหวรนแรงของทงสองฝาย

ถกยวโทสะมากขนเรอยๆ เราควรหนกลบไปมองประวตศาสตรอนนาเศราของยโรป

ในฐานะค�าเตอนมใหท�าเรองผดพลาดแบบเดยวกนซ�าอก

น�าชนชนกลางกลบเขากลม

ยงสงคมไทยเขยบเขาใกลความขดแยงรนแรงอนมแรงกระตนจากประเดน

ทางการเมองเทาไร การสรางประชาธปไตยใหเขมแขงกยงดเหมอนความฝนอน

เลอนรางหางไกลเทานน แตถงกระนน ตอใหชนชนกลางไมไดเปนตวผลกดนหลก

ในกระบวนการสรางประชาธปไตย ประชาธปไตยกมอาจอยรอดไดหากปราศจาก

รากฐานทมนคงจากชนชนกลาง การน�าชนชนกลางกลบเขามาอยในรองในรอยแหง

ประชาธปไตยเปนเรองจ�าเปน หากจะบอนท�าลายความเยายวนใจของลทธฟาสซสม

โดยรวมและความสามารถในการชกใยสถานการณของผประกอบการทางการเมอง

เรายงตองจดการกบความกลวและความโกรธของชนชนกลางใหได

ประเทศไทยตองหาสมดลใหมใหพบ เปนสมดลระหวางขอเรยกรองอน

ชอบธรรมของชนชนเกดใหมวาดวยสทธทางการเมองและสงคมทเทาเทยมกน

กบความหวาดกลวของชนชนน�าเกาและชนชนกลางในกรงเทพฯ วาจะถกการ

ปกครองโดยเสยงขางมากบดขย รฐบาลตองเขาใจวาฉนทานมตจากการเลอกตง

มใชตวฟรทจะท�าอะไรตามความตองการของตนกได ในประชาธปไตยมวลชน

การยอมรบจากชนชนกลางเปนสงทขาดไมไดในการบรหารงานอยางประสบความ

ส�าเรจ ทศนคต “ผชนะไดหมด” หาใชสงทผลงคะแนนเสยงกลมส�าคญกลมนชนชอบ

172


การจดตงสถาบนเพอตรวจสอบการใชอ�านาจโดยมชอบและปกปองสทธของเสยง

สวนนอยสามารถพบเหนไดมากมายในรฐธรรมนญทวโลก อยางไรกด เสยงสวนใหญ

จะไมยอมรบสถาบนทตอตานหลกเสยงขางมากเหลานหากยงท�างานแบบเลนพรรค

เลนพวกอยนอกหลกนตธรรม กลาวโดยสรป ความสงบสขในสงคมไมอาจฟนคนได

ดวยการออกแบบเชงสถาบนเพยงอยางเดยว แตจะเกดขนไดผานสญญาประชาคม

ใหมเทานน

ประเทศไทยจ�าเปนตองเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคมกนใหม

สญญาประชาคมไมอาจเกดขนไดจากฝายใดฝายเดยว ทวาตองมาจาก

การเจรจาตอรองเพอประนประนอมกน การประนประนอมทางสงคมทสากล

ยอมรบกนเชนนเองทท�าใหระบบการเมองทลมเหลวกบระบบประชาธปไตยท

ท�างานไดมความแตกตางกน เมอชนชนกลางตระหนกวาผลประโยชนของพวกตน

ไดรบการปกปองอยางดเยยมจากความยตธรรมทางสงคม ประตสการพฒนาทาง

สงคมบานใหมๆ กจะเปดออก

แตถงกระนน การเจรจาตอรองสญญาประชาคมใหมกใชวาจะท�าไดโดยงาย

ทงนเพราะชนชนน�าซงถกหลกเสยงขางมากและการเมองมวลชนเขาคกคาม

จะหาทางปกปองผลประโยชนของพวกตนดวยวธการนอกกรอบรฐธรรมนญ

ดวยความทมทงอ�านาจทางการเงน อดมการณ และอ�านาจบงคบ ท�าใหชนชนน�า

เหลานมก�าลงมากพอทจะจบเอากระบวนการสรางประชาธปไตยใดๆ เปนตวประกน

กได

เพราะฉะนน การสรางระบบการปกครองแบบประชาธปไตยจงตองอาศย

ก�าลงทางการเมองของขบวนการทเปนประชาธปไตยโดยแทจรง นาเสยดายทเหลา

ตวแสดงผเปนประชาธปไตยโดยแทจรงในไทยลวนอยตรงชายขอบ การขาดพนท

ประชาธปไตยท�าใหทผานมาขบวนการชมนมประทวงตกเปนเครองมอเพมพน

ผลประโยชนของผประกอบการทางการเมองเพยงฝายเดยว เรากไดแตหวงวาบรรดา

ผทถกใชประโยชนจะเขาใจในทสดวา การเปลยนแปลงจะเกดขนไดนน ตองท�า

มากกวาการชมนมประทวงและการวพากษวจารณ นนคอ เราจ�าเปนตองสราง

แนวรวมทางสงคมในวงกวาง ซงเปดโอกาสใหตวแสดงผสนบสนนประชาธปไตย

สามารถรวมพลงกนตอสเพอสรางระบบการเมองประชาธปไตยได

173

MARC SAXER

อางอง

1 Walker, Andrew. Thailand’s Political Peasants: Power in the Modern Rural Economy. Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 2012.

2 Mishra, Pankaj. From the Ruins of Empire: The Revolt against the West and the Remaking of Asia. Picador, 2013.

3 สลสา ยกตะนนทน มหาวทยาลยธรรมศาสตร; ชยรตน เอยมกลวฒน จฬาลงกรณมหาวทยาลย; ผาสก พงษไพจตร. “คนไทยเสยภาษทกคน และคนรวยไมไดมภาระภาษสงกวาคนจนมากนก”. มตชนออนไลน. 27.7.2556. http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1374849457

174


Chapter

6วาทกรรมการเมองเชงศลธรรม

ในฐานะอปสรรคตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคม•

The mora l i s t po l i t i ca l d i s course a s an obs tac le to po l i t i ca l and

soc ia l deve lopment

สฤณ อาชวานนทกล แปล

ประเทศไทยไมเคยประสบการลมสลายครงใหญ ไมเคยเผชญหายนะระดบ

ชาตอยางการฆาลางเผาพนธ การตกเปนอาณานคม ยคเขมรแดง การปฏวตวฒนธรรม

ในจนสมยเหมา การทงระเบดปรมาณทฮโรชมา หรอสงครามกลางเมอง ไมเคยม

“ชวโมงนบศนย” ซงนบจากนนทกสงไมมวนกลบไปเปนเหมอนเดม ไมเพยงแต

ไมมชวงใดทเศรษฐกจการเมองหยดชะงกงน ยงไมมชวงทโครงสรางอดมการณสวนบน

(ideological superstructure) พงทลายลงหมดสนดวย บางคนอาจแยงวาการสนสด

ระบอบสมบรณาญาสทธราชยในป พ.ศ. 2475 ไดพลกหนาประวตศาสตรไทยไปส

บทใหม บางคนอาจยนกรานวารากฐานจกรวาลวทยาของสยามยงไมเคยถกแตะตอง

ไมวาอยางไรกตาม การฟนฟทางการเมองไดคนอ�านาจน�าใหแกวาทกรรมการเมอง

เชงศลธรรมซงมรากอยในพทธศาสนานกายเถรวาท

วาทกรรมอภปรชญาแบบพทธถกใชเปนบอเกดอดมการณปกครองแบบ

สยาม ในการตความคตพทธศาสนานกายเถรวาท วาทกรรมทางการเมองแบบ

สยามใชความเชอเรอง กรรม ทสงสมแตชาตปางกอนมาสรางความชอบธรรมใหแก

ล�าดบชนทางสงคมทสงชน โดยผมอ�านาจอนชอบดวยศลธรรมสงสดอยล�าดบชน

บนสด ทนาสนใจคอสมการนวงทงสองทาง กลาวคอคนทอยบนสดของล�าดบชนทาง

สงคมคอคนทถกมองวามศลธรรมสงสง (ในท�านองเดยวกน คนทอยลางสดกถกมอง

วามศลธรรมต�า - ผแปล) ธเนศ อาภรณสวรรณ อธบายเหตทระเบยบศลธรรมแนวดง

สรางความชอบธรรมใหกบระเบยบการเมองและระเบยบสงคมแนวดงดงน

“ในทางสงคม ความคดเรอง เดช-บญ (power-merit) กดกนคนสวนใหญใน

ราชอาณาจกรออกไป เนองจากคนกลมเดยวทมคณสมบตพอจะสะสมบญญา

บารม (merit and charisma) ซงตองท�ามาตงแตชาตกอนๆ หรอไมกสรางสม

อยางมโหฬารในชาตน คอคนกลมทควบคมและเขาถงความมงคงและ

อ�านาจของรฐ ในเมอการท�าบญครงยงใหญทคนใดคนหนงจะท�าไดเชอมโยง

กบความมงคงในรปการใหทานเสมอ ชนชนลางจงไมอาจท�าไดโดยงาย

นอกจากนการเลอนชนทางสงคมกถกจ�ากดเชนกน ไมมวธทางสงคมวธใด

ทคนธรรมดาจะปนปายบนไดสงคมได”1

“นยตอมาของวาทกรรมการเมองเรองบญและเดชคอ กจกรรมทางการเมอง

สงวนไวเฉพาะชนชนน�าของสงคม กลาวคอเฉพาะพระบรมวงศานวงศ

176


ขนนางชนผใหญในรวในวงและรฐประเทศราชส�าคญๆ เทานน แกนสารของ

การเมองเชนนมไดอยทการใชอ�านาจ หากแตอยทการสะสมอ�านาจ เนองจาก

ธรรมชาตของระบอบการปกครองแบบนคอการควบและรวมศนยอ�านาจผาน

ตวบคคลซงเปนผปกครอง ดวยเหตนการเมองยอมเปนเรองของชนชนน�า

ด�าเนนไปเพอบรรลเปาหมายเฉพาะของชนชนปกครองเทานน”2

ภายในจกรวาลวทยาเชนนมองวา “คนด” ควรพอใจกบสงทตนไดรบจาก

โครงสรางสงคมและโครงสรางการเมองทเปนอย ดวยเหตนความพอเพยงจงม

ความหมายวา ความพอใจในสถานะทางสงคมทตนสงกดแตแรกเกด

การบรรเทาทกขในโลกนใหเหลอนอยทสดจ�าตองมระเบยบการเมองและ

ระเบยบสงคมซงท�าใหคนในสงคมอยรวมกนอยางสมานฉนท ในระบอบการปกครอง

แบบพทธ “ศลธรรม” เปนมาตรวดชวนรนดรส�าหรบวดผลงานทางการเมอง3

“ตามวธคดทางการเมองแบบพทธยคเรมตน เปาหมายหลกของการเมองและ

การปกครองอาจสรปไดวา 1) เพออนรกษและสรางเสรมระเบยบศลธรรมท

เหมาะสม 2) เพอปกปองและจดสรรทรพยสนและความมงคงอยางเพยงพอ

ใหแกประชาชน […] ทงหมดนรวมกนเปนแนวคดเรองระเบยบศลธรรมใน

ฐานะพนฐานอนชอบธรรมของการเมองการปกครอง”4

อานนท ปนยารชน มองวาบอเกดความชอบธรรมของระบอบการปกครอง

แบบพทธนคอลกษณะการปกครองแบบ “ธรรมราชา” หรอกษตรยผทรงธรรม

“กษตรยทรงไดรบมอบหมายหนาทจากความยนยอมพรอมใจของปวงชน

มใชโดยรบเทวสทธจากสวรรค ฉะนนจงมพนธะทจะปกครองประเทศ ‘โดย

ธรรม’ มใชเพอความยงใหญของตนเองหรอครอบครว แตเพอ ‘ประโยชนสข’

ของปวงชนทมอบความไววางใจให ในฐานะชาวพทธ กษตรยทรงมสถานะ

เปน ‘ธรรมราชา’ นนคอประมขผธ�ารงไวซงความชอบธรรมทางพทธ ปกครอง

ราวกบพระองคเปนเครอญาตของปวงชน บางคนสรปวาเปนการปกครอง

แบบ ‘พอขน’”5

177

MARC SAXER

ในวาทกรรมการเมองสมยอยธยา แนวคดเบองแรกเรองธรรมราชาถกแทนท

ดวยแนวคดเรองพระโพธสตว หรอพระพทธเจาในอนาคตผถงพรอมดวยบญญาบารม

สงสด ในคมภรไตรโลกวนจฉยฉบบกรงเทพฯ กษตรยไดรบการคาดหวงวาเปนผ

มบญตดตวมาแตก�าเนดเพอสามารถเปนผน�าโดยชอบธรรม พระโพธสตวในแงน

เปนรากฐานและความชอบธรรมใหกษตรยปกครองโดยใชก�าลงได ทฤษฎการเมอง

แนวพทธน�าเสนอวาทกรรมโพธสตวเปนกรอบการสรางความชอบธรรมของอ�านาจ

ปกครองแบบครอบคลม6

หากศลธรรมเปนหวใจของความชอบธรรมในการปกครองแลวไซร ขออาง

เรองศลธรรมทสงสงกวากเปนหวใจของการตอสทางการเมอง ดงทธเนศตกรอบวา

“เรองการเมองทแทคอเรองศลธรรม”

“ดวยเหตน ในประเดนเรองการเปลยนแปลงและถายโอนอ�านาจทางการ

เมองและอ�านาจปกครอง ลกษณะส�าคญของสงเหลานคอความลนไหลของ

อ�านาจทางการเมอง การเปดใหใชวธการนอกกฎหมายและการใชความ

รนแรงในนามของผน�าทอางวามบญเหนอกวา ในการตอสทางการเมอง

แบบน ‘บญ’ ถกใชเปนเครองมอแทรกแซงและสรางความชอบธรรมใหกบ

การใชก�าลงของกลมหรอพรรคพวกในวงชนชนผปกครอง ประเดนทนา

สนใจคอ ในวาทกรรมการเมองไทย นกการเมองและผปกครองไมสนใจเรอง

การเมองมากเทากบเรองศลธรรม”7

“[ศลธรรมถกใชเปนเครองมอ] ของกลมและบคคลทงหลายในการชวงชง

ตอตานผน�าเดม การใชนมไดมงไปทการตอตานผด�ารงตนตามหลกศลธรรม

แตสวนใหญแลวมงไปทบคคลเปาหมายทจะตอตาน […] ปฏบตการเชง

ศลธรรมของชนชนน�าทางการเมองเชนนมนยทางสงคมคอ มนท�าใหศลธรรม

เชงศาสนาสญเสยความมเหตมผลในตวเอง (หมายความวาผโจมตอางวา

ตนเปนคนดมศลธรรมเพยงเพอเปนเครองมอโจมตผอน - ผแปล) อกทงยง

ท�าใหสงคมสญเสยหลกการทวไปซงจะยงประโยชนแกสงคมสวนรวม ไมใช

เปนแคการตอบสนองผลประโยชนเฉพาะของบคคลหรอกลมชนชนน�าเพยง

กลมเดยว”8

178


“นคอเหตผลวาท�าไมชนชนน�าทางการเมอง หากจะไดชอวาเปนผมศลธรรม

(หรอเครงศาสนา) ในโลกการเมองไทย ถงตองเลนการเมองไปพรอมๆ กน

ดวยเหตนนกการเมองไทยจงใสใจกบกจกรรมทางศาสนามากกวาภารกจ

เชงนโยบายซงเปนประโยชน”9

ในเวลาเดยวกน การทวาทกรรมการเมองเชงศลธรรมยงคงเปนวาทกรรม

หลก ท�าใหสงคมไทยปรบตวเขาสความเปนสมยใหมยากเปนพเศษ ถาหากความ

สมานฉนทในสงคมคอหนาทหลกของสมาชกทกคนแลวไซร การถกเถยงและความ

ขดแยงถาวรกก�าลงกอกวนระเบยบทางศลธรรม อกทงการถกเถยงยงทาทายแนวคด

“ความจรงหนงเดยว” ดวย ถาหากความจรงมเพยงหนงเดยว คนทสนบสนนสงเสรม

ความจรงชดนกยอมเปนคนดมศลธรรม และคนทตอตานกยอมผดศลธรรม เกดความ

กลววาคนผดศลธรรมเหลานจะบนทอนระเบยบทางศลธรรม น�าความทกขและกรรม

ชวมาสโลก นคอเหตผลวาท�าไมความอกทกโกลาหลและความขดแยงถาวรซงเปน

เรองปกตธรรมดาของสงคมพหนยมจงถกมองดวยความหวาดกลววาจะเปนเหตแหง

ความเสอมทรามของสงคม จากมมมองของล�าดบชนทางสงคมทหยดนงและกลมกลน

กบจกรวาล การเลอนชนทางสงคมอาจท�าใหคนทมมาตรฐานศลธรรมต�าเขาไปอยใน

สถานะทางสงคมทพวกเขาไมคควร ดวยเหตนการเปลยนผานของสงคมซงถกขบดน

ดวยการพฒนาเศรษฐกจและสงคมจงไมเพยงแตทาทายระเบยบสงคมเทานน แตยง

บนทอนระเบยบศลธรรมดวย เมอพจารณาปจจยทงหมดนกจะอธบายไดวา เพราะ

เหตใดวาทกรรมอภปรชญาแบบสยามสดทายแลวจงเปนอนรกษนยม นนเพราะการ

เปลยนแปลงถกมองดวยความหวาดกลววาเทากบความเสอมทรามของศลธรรมและ

สงคม

สดทาย วธฟนฟความสงบสข ความสามคค และความสมานฉนท กคอการ

ฟนฟระเบยบทางศลธรรมกลบคนมา นคอสาเหตทผประทวงไมเคยจ�าเปนจะตอง

ระบรปธรรมของ “การปฏรป” ทตนเรยกรองในวาทกรรมการเมองเชงศลธรรม “การ

ปฏรป” หมายถงการฟนฟระเบยบศลธรรมดวยการแทนท “คนเลว” ทไมมบญ ดวย

“คนด” ทมบญมาก “คนด” นนโดยนยามแลวยอม “เปนกลาง” ทางการเมอง เพราะ

เปาหมายของพวกเขาคอการพทกษระเบยบทครองอ�านาจน�า ไมวาจะเปนอ�านาจน�า

ใดกตามยอมระบชดเจนวาไมมทางเลอกอนนอกจากตน การท�างานภายใตขอบเขต

ของอ�านาจน�าจงเปนกลางโดยนยามของตวมนเอง ในทางกลบกน “นกการเมอง” ท

179

MARC SAXER

พยายามเปลยนแปลงระเบยบสงคมไมมทาง “เปนกลาง” ได พวกเขากลบถกมองวา

เปนพวก “ไรศลธรรม” เสยอก เพราะท�าตวกอกวนระเบยบศลธรรมอนเปนนรนดร

ทม “คนด” อยบนยอดสดนน

ถาหากวธเดยวทจะธ�ารงความสงบสขในสงคมคอการกดปราบการเลอนชน

ทางสงคมและความเหนตาง กชดเจนวาเหตใดวาทกรรมอภปรชญาแบบสยามจง

ปฏเสธอดมคตของยคสมยใหมซงเปนรากฐานของระบอบการปกครองทมาจากสญญา

ประชาคมและเปนโลกทศนทเปดรบการเปลยนแปลงจากการแทรกแซงของมนษย

ยดมนในอดมคตยครแจงเรองความเทาเทยม เสรภาพ และการแสวงหาความสข

ชนชนน�าดงเดมของไทยดนรนเผชญหนากบความทาทายทเกดจากความเปนสมย

ใหมและประชาธปไตยดวยการหยบยกวาทกรรมการเมองเชงศลธรรมขนมาคดงาง

“การกาวเขามาของรฐบาลประชาธปไตยและการเมองแบบประชาธปไตย

ถกชนชนน�าตอตานในหลากหลายรปแบบนบตงแตการปฏวต 2475 สาเหต

สวนใหญคอ ประชาธปไตยพยายามทาทายแนวคดดงเดมเกยวกบอ�านาจ

และความชอบธรรม จากบญญาบารมของผปกครองไปสทฤษฎอนเปน

นามธรรมวาดวยรฐธรรมนญนยมและการแบงแยกอ�านาจซงในทสดจะน�า

ไปสการเสอมสลายของความเปนปกแผนของรฐและบรณภาพแหงชาต

ตลกรายกคอขณะทชนชนน�าและกองทพฉกรฐธรรมนญฉบบแลวฉบบเลา

พวกเขากกลาวโทษมรณกรรมของรฐธรรมนญในการเมองไทย โดยดาทอ

ไปทศตรตวรายทถกครอบง�าทางความคดและแรงบนดาลใจจากตางชาต

การด�ารงอยตลอดมาของแนวคดเรองเดช-บญในความคดทางการเมองของ

ไทยนนเปนปจจยส�าคญทท�าใหแนวคดและปฏบตการประชาธปไตยในไทย

ไรเสถยรภาพ ท�าใหมนถกมองวาเปนระบบทเตมไปดวยการทจรตคอรรปชน

และไรประสทธภาพ ผน�าทางการเมองเปนคนไรศลธรรมไมตางจากอนธพาล

และนกฉวยโอกาสทเหนแกตว กลาวโดยสรป ผน�าในระบอบประชาธปไตย

ไมใชผน�าเปยมบารมดงเชนธรรมราชาในมโนทศนดงเดม”10

หากแมนการปรบระเบยบทางศลธรรมใหเขากบความเปนจรงทางสงคม

ในยคเปลยนผานสความเปนสมยใหมไมใชทางเลอกแลวไซร ดเหมอนบางคนจะ

สรปวา “ประชาธปไตยแบบไทยทแทจรง” ตองสรางขนจากวถเผดจการอ�านาจนยม

180


วสยทศนทางเลอกและอดมการณทงหลายทชงชยกนลวนถกกดปราบ ขณะทระเบยบ

ทางศลธรรมถกผลตซ�าแลวซ�าเลาผานการปลกฝงคณคา พวกนอกรตถกมองวาเปน

ศตรของรฐทตองถก “ถอนราก” ในทางปฏบตแลวนนหมายความวาประชาชนท “หลง

ผด” ควรถก “ปรบทศนคต” เพอ “พจารณาตวเองวาไดท�าอะไรกบสงคมเอาไวบาง”

ในเชงโครงสราง การทวาทกรรมการเมองเชงศลธรรมยงคงครอบง�าสงคม

อยนน เปนการผลตซ�าชองวางระหวางรากฐานเชงคณคาของระเบยบสงคมกอนสมย

ใหมกบความเปนจรงของสงคมทกาวสความเปนสมยใหมอยางรวดเรว พดอกอยาง

คอ อ�านาจน�าของวาทกรรมการเมองเชงศลธรรมนนคอรากเหงาทมาประการหนง

ของวกฤตการเปลยนผานครงน

รากฐานเชงคณคาใหม

หากจะขามพนความขดแยงระยะเปลยนผาน ระเบยบการเมองและระเบยบ

สงคมจะตองปรบตวใหเขากบความเปนจรงทางสงคมใหม การปรบตวเชนนจะเกด

ไดกตอเมอสงคมไทยยอมรบการเปลยนแปลงแทนทจะหวาดกลววามนคอความ

เสอมทราม ประชาธปไตยทท�างานไดตองอาศยวฒนธรรมประชาธปไตยเปนรากฐาน

เชงคณคา ดวยเหตนสงคมไทยจะตองปรบปรงคณคาและคานยมพนฐานเพอใหมน

ท�าหนาทในทางสงคมไดในสงคมพหนยม

“ความเปนไทย” หมายถงอะไร?

ความสมานฉนททางสงคมตองอาศยความสามคค อยางไรกด ในสงคม

พหนยม ความสามคคไมอาจถกนยามวาหมายถง “ความสมานฉนท” ทเหมอนกน

ไปหมดไดอกตอไป หากแตจะตองโอบอมความหลากหลายวาเปนความเขมแขง

ประการหนง สงเรงดวนกคอ ผเหนตางไดถกกดกนในฐานะ “ไมใชคนไทย ผควร

ออกไปอยทอน” และแนวคดนไดกลายเปนอาวธในความขดแยงทางการเมอง ค�าถาม

ทวา “ใครคอคนไทย” มความส�าคญมาก เนองจากสทธพลเมองตงอยบนค�าตอบของ

ค�าถามน นยามเชงกดกนเชนนสรางพลเมองชนสองทเปนพลเมอง-แต-ใน-นาม แต

ไมอาจมสวนรวมกบชวตทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรมไดอยางเตมขน

ดวยเหตน การเปนสมาชกของชาตไมอาจตงอยบนนยาม “ความเปนไทย” แบบกดกน

181

MARC SAXER

ผอนไดอกตอไป แตจะตองตงอยบนอตลกษณใหมเปนอตลกษณรวมทโอบอมความ

หลากหลายทางวฒนธรรม ชนกลมนอยทางชาตพนธและศาสนา รวมถงวถชวตและ

อตลกษณทแตกตางกน

จะกำาหนดวถทางทผคนใชชวตรวมกนไดอยางไร?

ในสงคมพหนยม ความเหนตางไมอาจถกกดปราบไดอกตอไป ความอลหมาน

เซงแซของความคดเหน วาระ การถกเถยง และเสยงรบกวน เปนผลลพธทเกดตาม

ธรรมชาต ถาหากความขดแยงถาวรระหวางผลประโยชน คณคา และอตลกษณ เปน

คานยมปกตธรรมดาของสงคม สงคมกจะตองเรยนรรบฟงมมมองตรงกนขามและให

คณคากบเสรภาพในการแสดงออก การบรหารเศรษฐกจทซบซอนและสงคมพหนยม

ตองอาศยการประมวลขอมลมหาศาล การไกลเกลยรอมชอมระหวางผลประโยชน

กบโลกทศนทแตกตางกนนนไมสามารถตดสนใจกนโดยผอาวโสเพยงไมกคนในหอง

ปดลบไดอกตอไปแลว สงคมจะตองก�ากบกระบวนการทางการเมองดวยการปรกษา

หารอกน การปรกษาหารอจะประสบความส�าเรจไดกตองอาศยวฒนธรรมการ

ถกเถยงแบบประชาธปไตย อยามองการโตแยงกนดวยความหวาดกลววาจะสราง

ความแตกแยก แตจะตองมองดวยความเขาใจในฐานะเปนกลไกการตดสนใจหลก

ของสงคมพหนยม สดทาย แทนทจะมอบอ�านาจการตดสนใจใหกบ “นกการเมอง”

ทตนรงเกยจ พลเมองจะตองรบบทบาทเปนผปลกปนนโยบายและผก�าหนดนโยบาย

นนหมายความวาเสนแบงระหวาง “รฐ” กบ “สงคม” จะตองเลอนไหลและเปดกวาง

เสมอ

การปรบนยามใหมและการปรบเปลยนใหสอดคลองกบยคสมย เหลานตอง

อาศยฉนทมตในสงคม ซงจะบรรลไดกดวยกระบวนการปรกษาหารอในวงกวางเทานน

ปญญาชนและผน�าทางความคดมบทบาทส�าคญในกระบวนการดงกลาวน

182


อางอง

1 Aphornsuvan, Thanet. “Buddhist Cosmology and the Genesis of Thai Political Discourse.” In Religion and Democracy in Thailand. Imtiyaz Yusuf and Canan Atilgan (eds.). Bangkok: Konrad-Adenauer-Stiftung, 2008, p. 26.

2 Ibid., p. 27.3 Tambiah, Stanley J. “Sangha and Polity in Modern Thailand: An Overview.” In Religion and

Legitimation of Power in Thailand, Laos and Burma. Bardwell L. Smith (ed.). Chambersburg, PA: Anima Books, 1978.

4 Thanet. “Buddhist Cosmology and the Genesis of Thai Political Discourse.” p. 16f.5 อานนท ปนยารชน อางถงใน The Bangkok Post. 6.9.2005.6 Thanet. “Buddhist Cosmology and the Genesis of Thai Political Discourse.” p. 21.7 Ibid., p. 29.8 Ibid., p. 30.9 Ibid., p. 23.10 Ibid., p. 33.

184


Chapter

7การตอสกบคอรรปชนในสงคมเปลยนผาน

•F ight ing cor rupt i on

i n t rans fo rmat ion soc i e t i e s

ธร ปตดล แปล

•พมพครงแรก: FES. พฤษภาคม 2557

• คอรรปชนคอการใชอ�านาจโดยมชอบ คอรรปชนเปนอาการของความไม

เทาเทยมในสทธและโอกาสระหวางผมอ�านาจกบผไรอ�านาจ ฉะนนคอรรปชน

จงถอเปนปญหาเรองความยตธรรมทางสงคม

• คอรรปชน ระบบพวกพอง และระบบอปถมภ มไดเปนเพยงปญหาศลธรรม

สวนบคคล แตเปนอาการอนเกดจากระบบการเมองลาสมยทสรางความ

ไมเทาเทยมทางสงคมขน การจะขจดอปสรรคตอการพฒนาทางสงคมและ

เศรษฐกจดงกลาวออกไปไดนน ระบบการเมองจะตองถกพฒนาไปสระเบยบ

บนฐานของกฎหมายและเหตผล ซงใหผลตอบแทนตามผลงานและความ

สามารถ มใชสายสมพนธสวนบคคล มความเปนสถาบน มใชผกตดกบตว

บคคล และยดมนในหลกนตธรรม

• การตอสกบคอรรปชนหมายถงการท�าใหผมอ�านาจเกดความรบผดชอบตอ

สงทตนเองท�า เพราะฉะนนการตอสกบคอรรปชนจงมไดมความเปนกลาง

ในตวเอง และมใชเรองของการแกปญหาในเชงเทคนคเทานน แตเปนสวน

หนงของการตอสระหวางผไดรบประโยชนจากสถานภาพเดมกบผใฝหาการ

เปลยนแปลงไปสประชาธปไตย

• การตอสดงกลาวจะส�าเรจไดกดวยพลงทางการเมองจากแนวรวมทางสงคม

ในวงกวาง เราจ�าเปนจะตองมพนทใหกลมสงคมทมผลประโยชนตางๆ กน

และมความเชอแตกตางกนมารวมพลงกน พนทกลางนจ�าเปนตองผนวก

รวมการตอสกบคอรรปชนเขากบการตอสเพอความยตธรรมทางสงคมและ

การสรางประชาธปไตย ในการน สมการหลงผดทวาประชาธปไตยเทากบ

คอรรปชนจะตองถกแทนทดวยเรองเลาใหมทวา การตอตานคอรรปชน

เทากบการตอสเพอสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกในสงคม

• วสยทศนรวมทจะน�าพาสงคมออกจากหวงวกฤตแหงการเปลยนผานกคอ

“ระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลส�าหรบเปนฐานทมนแหงการสราง

สงคมดเพอชวตดถวนหนา” การประนประนอมทางสงคมระหวางผเรยกรอง

ระบบทใหผลตอบแทนตามผลงานและความสามารถ กบผเรยกรองโอกาสท

เทาเทยมกน มความส�าคญยงตอการวางรากฐานทางสงคมเพอสรางสญญา

ประชาคมใหม

186


1. บทน�า

แทบไมมปฏบตการทางสงคมใดจะมประวตศาสตรอนผนผวนเฉกเชนการ

คอรรปชน การกลาวถงความชวรายของคอรรปชนนนมมานานพอๆ กบอารยธรรม

ของมนษยชาต จากคมภรสามเวทจนถงคมภรไบเบล จากเหลานกปราชญกรกใน

ยคคลาสสกจนถงหลกค�าสอนของขงจอและพระพทธเจา ความออนแอทางศลธรรม

ถกตตราวาเปนตนเหตแหง “สงคมคอรรปชน” มพกตองพดถงวาในสงคมยคศกดนา

เตมไปดวยค�าสรรเสรญเยนยอตอความภกดของผ รบการอปถมภทยนยอมสง

เครองบรรณาการใหแกผอปถมภ และความเออเฟอของผอปถมภทยนยอมแบงปน

ผลประโยชนบางเสยวสวนกลบคนสผรบการอปถมภ กระทงทกวนนวฒนธรรมการให

ของก�านลกยงคงเปนแกนส�าคญในหลายวฒนธรรม

ในปจจบน การประณามความชวรายของคอรรปชนเกดขนทวทกมมโลก

การเคลอนไหวตอตานคอรรปชนลงมาสทองถนน สรางความสนสะเทอนจนน�าไปส

การโคนลมรฐบาลในหลายประเทศ แมวาการเคลอนไหวเหลานนอาจไมประสบความ

ส�าเรจเสมอไป แตนโยบายตอตานคอรรปชนกถกน�ามาใชกนอยางแพรหลายจนอาจ

กลาวไดวาการตอสกบคอรรปชนไดกลายมาเปนวาระทส�าคญทสดของโลกไปแลว

กอนอนเราควรท�าความเขาใจใหชดเจนวา คอรรปชน ระบบอปถมภ และระบบ

พวกพอง ลวนแตบอนท�าลายการพฒนาทยงยน การสรางประชาธปไตยใหเขมแขง

และความยตธรรมทางสงคม เจาหนาทรฐทรบสนบนนนเทากบปลนสมบตสาธารณะ

บดเบอนการก�าหนดนโยบาย และยงขดขวางโครงการรเรมสรางสรรคใหมๆ ของภาค

เอกชน พษจากคอรรปชนเปลยนวสยทศนทางการเมองใหกลายเปนเพยงโวหารท

กลบกลอก ท�าใหความยตธรรมกลายเปนสองมาตรฐาน และท�าใหแผนการทหนกแนน

ชดเจนกลายเปนเรองชวนหวรอ ระบบอปถมภท�าใหศกยภาพของผประกอบการใน

อนาคต นกวทยาศาสตร และนกบรหารแปดเปอนโสมม ดวยเหตนสงคมใดอยากจะ

พฒนากยอมตองขจดการคอรรปชน ระบบอปถมภ และระบบพวกพองใหจงได

ภาระใหญหลวงอยางการตอสกบคอรรปชนจะบรรลผลส�าเรจไดนนตองการ

ภาวะผน�าทตนรและแนวแนภายใตแรงผลกดนอยางแขงขนจากเหลาประชาชน

ฐานราก กระนนกตาม คอรรปชน ระบบอปถมภ และระบบพวกพอง อาจถกระงบ

ยบยงลงไปได แตกไมมวนจะขดรากถอนโคนสงเหลานใหหมดไปโดยสนเชง ดงนน

การปองกนไมใหระบบศกดนาราชปถมภ (patrimonialism) แทรกซมกลบมาไดจง

187

MARC SAXER

เปนความทาทายของคนรนใหมทกรน

การตอสกบคอรรปชนมแตจะลมเหลวหากไมเขาใจธรรมชาตของอปสรรค

ส�าคญอยางถองแท แมวาการคนควาวจยเรองคอรรปชนจะเกดขนมาแลวหลาย

ทศวรรษ แตค�าถามหลายประการยงคงอย เชน รปแบบของคอรรปชนนนแปรเปลยน

ไปตามสภาพแวดลอมทแตกตางกนอยางไร? การคอรรปชนเพมขนจรงหรอ หรอ

เปนเพยงเพราะเราแคตนตวกบมนมากขน? คอรรปชนสงผลตอการพฒนาอยางไร?

และท�าไมความพยายามตอตานคอรรปชนในบางสงคมถงประสบความส�าเรจมากกวา

สงคมอนๆ?

การตอสกบคอรรปชนใหประสบความส�าเรจนน เราตองเขาใจถงแรงจงใจ

ทชกน�าใหผคนปรารถนาเขารวมกระบวนการคอรรปชน1 การส�ารวจประวตศาสตร

โดยคราวเกยวกบมมมองตอ “คอรรปชน” ทเปลยนแปลงไปนาจะเปนจดเรมตน

ทดในการสะทอนความเชอปจจบนของเรา การรอถอนอคตเชงอดมการณและวาระ

ซอนเรนตางๆ จะชวยใหเรามองเหนภาพสถานการณทแจมชดรอบดานและไมพลด

ตกลงไปในหลมพรางทางการเมอง การส�ารวจบทบาทของคอรรปชนในความขดแยง

ของสงคมไทยจะชวยใหแงคดส�าคญ และสดทายเราจะสรปบทเรยนทจะท�าใหการตอส

กบคอรรปชนในสงคมเปลยนผานนนประสบความส�าเรจยงขน

2. ประวตศาสตรฉบบยอของคอรรปชน

ค�าวาคอรรปชนทางการเมองดงทเราเขาใจรวมกนในปจจบนนนเปน

ความหมายแบบ “สมยใหม” เพราะแนวคดเรอง “การหาประโยชนสวนตนจาก

ทรพยสนของสาธารณะ” จะฟงขนไดกตอเมอการแบงแยกระหวางความเปนสาธารณะ

กบความเปนสวนตวเกดขนแลว อยางไรกด การเออประโยชนใหเครอญาต การ

แบงสรรผลประโยชนใหเหลาลกนองทจงรกภกด หรอการสรางระบอบการปกครอง

บนฐานของความสมพนธสวนบคคลนนมมายาวนานกวามนษยชาต พฤตกรรม

คอรรปชนเหลานมหนาททางสงคมบางประการทชวยหลอเลยงใหสงคมเดนหนาตอไป

ได นกตอสคอรรปชนจงจ�าเปนตองแทนทพฤตกรรมคอรรปชนเหลานดวยพฤตกรรม

อนทเปนอปสรรคตอการพฒนานอยกวา กอนอนพวกเขาจะตองท�าความเขาใจให

กระจางเสยกอนวาพฤตกรรมคอรรปชนมหนาททางสงคมอยางไร การจะเขาใจวา

ท�าไมมนษยถงเขาไปมสวนในกจกรรมอยางการคอรรปชน การเลนพรรคเลนพวก

188


การสรางความร�ารวยแบบผดกฎหมาย การตดสนบน และการเออประโยชน เราจง

ตองเขาใจหนาททางสงคมของพฤตกรรมเหลาน และเขาใจวาพฤตกรรมเหลานเปน

ทรบรในหวงประวตศาสตรแตกตางกนอยางไร

2.1 พนฐานตงตน: เครอญาตและระบบตางตอบแทนในฐานะกลไกววฒนาการ

ฟรานซส ฟกยามา (Francis Fukuyama) ใหความหมาย “ระบบศกดนา

ราชปถมภ” ไววา คอการใหต�าแหนงทางการเมองตามหลกสองประการ ไดแก การ

คดเลอกจากเครอญาต และการใหแบบตางตอบแทน (reciprocal altruism) ในสายตา

ของนกชววทยา หลกสองประการนเปนทมาของพฤตกรรมในการรวมมอ หากมอง

ดวยมมมองววฒนาการ การใหโดยไมหวงผลตอเครอญาตตามสดสวนของผลผลต

นนสมเหตสมผล เนองดวยการอยรอดของปจเจกบคคลโดยล�าพงนนใมใชสงส�าคญ

แตเปนการอยรอดเพอขยายเผาพนธของตนตางหาก2 อยางไรกด การใหแบบตาง

ตอบแทนไมไดขนอยกบความเกยวของทางพนธกรรม แตขนอยกบปฏสมพนธทาง

ตรงระหวางบคคลซ�าแลวซ�าเลา การสรางความสมพนธบนผลประโยชนรวมและ

การไวเนอเชอใจกนนนชวยใหสงคมสามารถกาวขามปญหาความลมเหลวในการ

รวมมอกนและเปนหนทางไปสการสรางรปแบบความรวมมอและระเบยบทางการเมอง

ทซบซอนยงขน

นบตงแตยคกอนประวตศาสตร การอยรวมกนในสงคมบนฐานของความ

สมพนธทางเครอญาตและการใหแบบตางตอบแทนเปนรปแบบพนฐานทสดของ

ระเบยบทางการเมอง และเปนรปแบบพนฐานตงตนของความรวมมอทางสงคมซง

จะยอนกลบมามบทบาทเสมอในยามทสถาบนทไมขนกบสายสมพนธสวนบคคลนน

ลมสลาย3 แนวโนมทมนษยจะเออประโยชนใหแกครอบครวและเพอนฝงนนเปนสภาพ

พนฐานทสดอนเปนรากฐานของการอยรวมกน ดวยสภาพพนฐานทมนษยมกจะเออ

ประโยชนใหแกเครอญาตเชนน ระบบศกดนาราชปถมภจงไมมวนจะถกขดรากถอน

โคนใหหมดไปโดยสนเชง อยางดทสดกแคถกจ�ากดบทบาทลงเทานน4

189

MARC SAXER

2.2 การยกระดบ: ความรวมมอภายใตระบบอปถมภในสงคมเกษตร

การใชความสมพนธแบบเครอญาตเปนหลกในการจดระเบยบทางสงคมตอง

เผชญกบขดจ�ากดเมอประชากรเตบโตไปไกลเกนกวาระดบครอบครวและเพอนบาน

ระบบการผลตแบบเกษตรกรรมจ�าเปนตองใชความช�านาญเฉพาะทางแบบวชาชพ

ขณะทการท�าสงครามกเรยกรองความรวมมอของคนนบพน การจดระเบยบทางสงคม

รปแบบใหมจงตองขยายระเบยบทางการเมองใหไปไกลกวาวถของปฏสมพนธทางตรง

ในชวตประจ�าวนทวไป สงคมแบบชนเผาเรมตงราชวงศของตนขนโดยสรางล�าดบชน

ทางสงคมในแนวดงมาแทนการจดระเบยบทางสงคมในแนวราบของระบบการเมอง

บนฐานเครอญาต ในระบอบสมบรณาญาสทธราชยแตโบราณกาลนน รฐถกมองวาเปน

สมบตของกษตรย และทรพยากรทงหมดกถกเหมารวมใหเปนของเจาผปกครองเพอ

เสรมสรางเกยรตภมแหงอ�านาจ5 เพราะฉะนนแลวในยคโบราณ คอรรปชนจงหมายถง

การขโมยทรพยสมบตจากกษตรยนนเอง6

การปกครองภายใตระบบศกดนาในยคกลางนนไมไดอยบนฐานของความ

สมพนธแบบเครอญาตอกตอไป7 แตอยบนฐานของความสมพนธสวนบคคลระหวาง

ผอปถมภกบผรบการอปถมภ ขนนางในระบบศกดนาไดรบทดนเพอ “หาประโยชน

สวนตนในทดนทตนครอบครองภายใตระบบศกดนา”8 ดวยสทธโดยชอบธรรมทจะ

เกบเกยว “ดอกผลจากแผนดน” ในรปของการสงบรรณาการจากไพร ขนนางผอปถมภ

ในสงคมศกดนาจะใหการคมครองไพรเปนการตอบแทนความภกด ผปกครองในระบบ

ศกดนาย�าเนนบทบาทของตนในฐานะ “บดาผอปถมภประชาชน”9 การใชชวตแบบ

หรหราฟมเฟอยของพวกเขาเปนดงสญลกษณแสดงความสามารถในการดแล “ผดอย

กวา” ใตอาณตของตน “พนธะหนาทอนสงสง” ดงเชนความยนดชวยเหลอผออนดอย

สะทอนถงกฎแหงเกยรตยศของวรรณะนกรบผปกครอง อนไดแก ส�านกในล�าดบชน

และสถานะ ภราดรภาพของพนองรวมรบ ความหยงทะนง ความหาญกลา และระบบ

พอปกครองลก ฉะนนการใหความเมตตาจากเหลาขนนางเพอบมเพาะความภกดใน

หมไพรพลและการใชก�าลงบงคบอนโหดรายเพอรกษาระเบยบของสงคมศกดนากคอ

สองดานของเหรยญเดยวกน ทกวนนความรสกชอบธรรมของเหลาชนชนปกครองก

คอสงทหลงเหลออยจากระเบยบสงคมการเมองในยคศกดนานนเอง

190


2.3 สงทฝงอยในวฒนธรรม: ระเบยบสงคมแบบศกดนาราชปถมภและระบบ

อปถมภ

โครงขายระบบอปถมภในสงคมรวมสมยท�างานบนกฎกตกาทคลายคลง

กบในอดต การจะแลกมาซงความภกดนน ผอปถมภฉลาดพอทจะเลอกใหรางวลแก

ผสนบสนนตน แจกจายผลประโยชน คมครองผรบการอปถมภ และเออประโยชนให

แกเครอญาต ฉะนน คอรรปชน ระบบอปถมภ และระบบพวกพอง จงไมใชโรคราย

หรอการเสอมสภาพของระเบยบสงคมแบบศกดนาราชปถมภ หากแตเปนดเอนเอ

แทๆ ของระเบยบดงกลาว

ระเบยบสงคมแบบศกดนาราชปถมภนนฝงรากลกอยในวฒนธรรมทางสงคม

และการเมอง โอลวเยร เดอ ซารดาน (Jean-Pierre Olivier de Sardan) ชใหเหน

ถงตรรกะหาประการของการคอรรปชนในวฒนธรรมศกดนาราชปถมภของแอฟรกา

ประการแรก การเจรจาตอรองทกสงทกอยาง แมกระทงกฎกตกากสามารถตอรองกน

ได ประการทสอง วฒนธรรมการมอบของก�านลเพอแสดงถงความเคารพและภกดซง

มกแยกแยะออกจากสนบนแทบไมได ประการทสาม เครอขายแหงความเปนปกแผน

สมาชกในกลมไมสามารถปฏเสธค�ารองขอจากสมาชกรวมกลมได ประการทส ผม

อ�านาจพรอมจะใชอ�านาจเพอตนเอง ซงสะทอนถงสทธของขนนางในระบบศกดนา

ทจะกอบโกย “ดอกผลจากแผนดน” ของตนเอง ประการสดทาย การสะสมความมงคง

เพอแจกจายใหสมาชกในเครอขายตามพนธสญญา10

เครอขายอปถมภในเอเชยจ�านวนมากท�างานบนตรรกะทางวฒนธรรมท

คลายคลงกนกบทกลาวมา แรงจงใจหลกทตองใหความส�าคญกบ “การรกษาหนา”

เหนออนใดนนมาจากความจ�าเปนจะตองรกษาชอเสยงทตนสงสมมาทงชวตใน

เครอขายสวนบคคล ซงการเปนสมาชกของเครอขายนนมความส�าคญยงในทกมต

ของชวต กรณศกษาของไทยในหวขอ 4.2 ของบทความนจะแสดงใหเหนวาตรรกะ

ทางวฒนธรรมเหลานฝงลกอยแมกระทงในอารมณความรสกและการประกอบสราง

ตวตนของคนคนหนง ฉะนน ความพยายามท�าความเขาใจเกยวกบโครงสรางแรง

จงใจภายใตระเบยบสงคมแบบศกดนาราชปถมภจงมความส�าคญ เพราะชวยท�าให

เราเขาใจวาท�าไมคนคนหนงถงตดสนใจมสวนรวมกบการคอรรปชน

191

MARC SAXER

2.4 การตอสกบความเสอม: “คอรรปชนทางศลธรรม” ในฐานะปญหาทาง

จรยธรรม

ในปรชญายคคลาสสก คอรรปชนไมใชปญหาทางการเมอง แตโดยหลกคอ

ปญหาทาง ศลธรรม ธซดดส เพลโต และอรสโตเตล ตางกเลอกใชค�าวา “การคอรรปชน

ของระบบการเมองอนเลวราย” ในการอธบายถงความเสอมของศลธรรมและระเบยบ

ทางการเมอง11

“คอรรปชนมกจะเกดขนในรปของการบดกฎหมายดวยการตความทบดพลว

การบดเบอนดงกลาว เชน การละเมดสญญา ทาทายเปาประสงคในการท�าให

กฎเกณฑนนใชการไดทวไป […] ‘การคอรรปชนทางศลธรรม’ ในลกษณะ

นคอสงทนกปรชญาการเมองในอดตใหความสนใจ จากอรสโตเตลจนถง

มาเคยเวลล บนพนฐานของทฤษฎรฐธรรมนญท ‘ฉอฉล’ หรอ ‘ผดเพยน’

ของเพลโต […] ตางกเนนประเดนทวาระบอบการเมองเหลานไมไดถกน�าพา

ดวยกฎหมาย (หรอเราอาจเรยกมนไดวา ประโยชนสาธารณะ) แตกลบเปน

ไปเพอตอบสนองประโยชนสวนตนของผปกครอง [คอรรปชนจงถกมองวา

เปน] การลมสลายของระบบความเชอทเปนฐานของระบบการเมอง […]

เปนความพงทลายของระเบยบทางการเมอง แนวความคดแบบคลาสสก

วาคอรรปชนเปนเชอโรครายแหงรางการเมอง (body politic) จงคงอยมา

ถงยคสมยใหม และเปนใจกลางของความคดทางการเมองของมาเคยเวลล

มองเตสกเออ และรสโซ”12

ศาสนาทวโลกตางวตกตอความเสอมทางศลธรรมน จงเสนอแนวศลธรรม

เพอสรางพฤตกรรม “ด” ในระดบปจเจก จากเรองราวของโนอาหจนถงการพงทลาย

ของเมองโซดอมและโกโมราห คมภรไบเบลไดก�าหนดบทลงโทษอนโหดรายส�าหรบ

ความเสอมทางศลธรรม จากความพยายามในการสกดกนคอรรปชนในสงคมของ

ตน ขงจอไดพฒนาระบบการศกษาทมงฝกฝนขาราชการใหไมเพยงเปนผมปญญา

ส�าคญกวานนคอตองเปน “คนด” ดวย พทธศาสนกชนถอวาคอรรปชนเปนสภาวะ

จตใจทเปนพษอนน�าไปสสงคมทปวยไข ความละโมบโลภมาก (โลภ และ ตณหา) เปน

หนงในยาพษสามประการทเมอผสมผสานไปกบการไรซงความละอายตอบาป (หร)

192


และความเกรงกลวตอบาป (โอตตปปะ) แลวยอมน�าไปสความทกข หากจะอธบาย

อกแบบหนง ผมสวนพวพนกบการคอรรปชนตองทนทกขจากการขาดดลยพนจ

ทางศลธรรมหรอปญญานนเอง คอรรปชนจงถกมองวาเปนทงการกระท�าทแสดง

ถงผลแหง กรรม เกาอนชวรายและการกระท�าทสราง กรรม ใหมอนชวราย หากไม

ขดรากถอนโคนคอรรปชนใหสนซาก วฏจกรแหงกรรมอนชวรายนกจะวนเวยนอย

ร�าไป ฉะนน การขจดคอรรปชน ไมวาจะดวยการระงบยบยงหรอการปลกมโนธรรม

ขนมา จงมความส�าคญยง13

2.5 การเพมประสทธผล: รฐทไมค�านงถงตวตน (impersonal state)

ภายใตแรงกดดนจากสงครามทด�าเนนอยางตอเนอง เหลาผสรางรฐทงหลาย

ในประวตศาสตรตระหนกดวาระเบยบสงคมแบบศกดนาราชปถมภนนไรความ

สามารถในการบรรลประสทธผล ในการจะดดซบและใชทรพยากรใหมประสทธภาพ

มากขน ราชวงศชงแหงจน ราชวงศมมลกแหงอยปต จกรวรรดออตโตมน และรฐ

ยโรปตะวนตก ตางกแทนทโครงสรางสงคมศกดนาราชปถมภดวยสถาบนทางสงคม

ทใหความส�าคญกบระบบทใหผลตอบแทนตามผลงานและความสามารถของบคคล

เหนอการยดมนในระบบความสมพนธสวนบคคล14 อยางไรกด เหลาชนชนน�าแหง

สงคมศกดนาราชปถมภกไมยอมปลอยสถานะ อ�านาจ และการเขาถงทรพยากรของ

ตนใหหลดมอไปงายๆ โดยไมท�าอะไร พวกเขาพยายามน�าพาตวเองกลบคนสอ�านาจ

เสมอ ในสงคมทอ�านาจของชนชนน�าภายใตระบบศกดนาราชปถมภไมถกท�าลายลง

อยางสมบรณ การสรางรฐสมยใหมยอมไมประสบความส�าเรจหรอถกดงใหถอยหลง

กลบเมอผน�าการเปลยนแปลงสความเปนสมยใหมหมดบทบาทลง

2.6 ประดษฐกรรมของคอรรปชนทางการเมอง: ระเบยบทางการเมองบนฐาน

ของกฎหมายและเหตผล

ค�าวาคอรรปชนทางการเมองดงทเขาใจกนอยางแพรหลายในปจจบนนน

เปนประดษฐกรรมของรฐภายใตหลกกฎหมายและเหตผล (legal-rational state) รฐ

ดงกลาวตงอยบนนวตกรรมทางการเมองสองประการคอ การแบงแยกระหวาง “ความ

เปนสาธารณะ” กบ “ความเปนสวนตว” และการยอมรบคานยมสวนรวมทมลกษณะ

193

MARC SAXER

เคารพกฎกตกาและมเหตมผลในพนทสาธารณะอยางกวางขวาง15 แมกซ เวเบอร

(Max Weber) พยายามอธบายวาระบบราชการอาชพนนมบทบาทในการสรางความ

สมพนธทเปนทางการและก�ากบควบคมความสมพนธระหวางพลเมองกบเจาหนาท

รฐอยางไร16 เมอบทบาทและหนาทของเจาหนาทรฐถกก�าหนดไวอยางชดเจน การ

ละเลยตอหนาทกยอมถอวาเปน “การคอรรปชน” ในขณะทระเบยบสงคมกอนสมยใหม

นน “การฉกฉวยจากองคอธปตย” กคอการขโมยทรพยสมบตจากกษตรย แตส�าหรบ

ระเบยบทางการเมองสมยใหม ผเสยประโยชนจากการกระท�าดงกลาวคอประชาชน

ฉะนน การเกดขนของพนทสาธารณะซงผลประโยชนนนอทศตอสาธารณะจงท�าให

คอรรปชนกลายเปน “อาชญากรรมตอสาธารณะ”

ขอบเขตและระดบของการคอรรปชนนนผนแปรไปตามสงคมทแตกตางกน

เดวด โลเวลล (David Lovell) ชใหเหนความแตกตางระหวางลกษณะปญหาในสงคม

ท “พฒนาแลว” กบสงคมท “ก�าลงเปลยนผาน” ดงน

“การคอรรปชนแบบครงคราวนนเกดขนในสงคมทสทธอ�านาจบนฐานของ

กฎหมายและเหตผลไดลงหลกปกฐานเรยบรอยแลว สวนการคอรรปชนแบบ

เรอรงเกดขนในสงคมทสทธอ�านาจบนฐานของกฎหมายและเหตผลยงไมได

รบการยอมรบอยางกวางขวางจนเปนวถหลกในสงคม”17

2.7 ทาทายแนวคด “ตะวนตกเปนศนยกลาง”: คอรรปชนคอปรากฏการณ

สากล

โมเดลแบบเวเบอรอนมานถงสงคมอนกวางใหญไพศาลและไรตวตน ซง

หนวยพนฐานคอปจเจกบคคล ไมใชครอบครว โมเดลนไมสามารถอธบายสงคมทม

โครงสรางอยบนฐานจารตและความสมพนธแบบเครอญาตอยางเขมขน ดวยวาสงคม

แบบหลงนน เสนแบงทชดเจนระหวางการเมองกบการบรหารราชการนนไมมอย

จรง18 หลายสงคมในประเทศก�าลงพฒนา ความแตกตางระหวางบทบาทสาธารณะกบ

ประโยชนสวนตนของเจาหนาทรฐนนพราเลอน และอนทจรงแลวหลกจารตประเพณ

ยงเรยกรองใหเจาหนาทรฐตองรบผดชอบตอครอบครวและตองแสวงหาลาภทรพย

และหนาทการงานใหกบเครอญาตของตนดวย

นกวชาการส�านกหลงอาณานคมไดวพากษขอสมมตทวาทกสงคมลวน

194


เปลยนผานไปส “ความเปนสมยใหม” ในแบบทถกนยามดวยแนวคดยครแจง แนวคด

เสรนยมประชาธปไตย และระบบเศรษฐกจทนนยม เอดเวรด ซาอด (Edward Said)

ไดแสดงใหเหนถงการทนกวชาการตะวนตกอธบายซกโลกก�าลงพฒนาดวยสายตา

แบบ “ตะวนออกนยม” (orientalism) ซงไดสถาปนาล�าดบชนในระดบโลกระหวาง

สงคมทพฒนาแลวกบสงคมดอยพฒนา19 สวน ซซาน โรส-แอคเคอรแมน (Susan

Rose-Ackerman) ชใหเหนวาการเชอมโยงระหวางคอรรปชนกบรฐท “ออนแอ” หรอรฐ

“ก�าลงพฒนา” นนไดมองขามในเชงระบบตอปญหาคอรรปชนแบบเรอรงในโครงสราง

การเมองทมเสถยรภาพและมการสถาปนาอ�านาจน�าแลว ดงเชนในภาครฐและภาค

เอกชนของประเทศอตสาหกรรมหลกทงหลาย20

กระบวนทศนทเชอมนในการเปลยนผานอยางแนนอนจ�าตองถกละทงไป21

ทกประเทศไมไดเคลอนตวไปสระเบยบทางสงคมบนฐานของกฎหมายและเหตผล

เสมอไป หากแมนเปนเชนนน เสนทางการพฒนาของประเทศก�าลงพฒนาเหลานน

กอาจจะแตกตางอยางยงจากเสนทางการพฒนาของประเทศตะวนตก อยางไรกด

ทฤษฎการพฒนาสความเปนสมยใหมยงใหแงคดส�าคญทชวยตอบค�าถามวาการ

เปลยนแปลงระบอบเศรษฐกจจะสงผลใหเกดการปรบเปลยนโครงสรางทางสงคม

และสรางแรงกดดนตอระเบยบทางการเมองและศลธรรมทลงตวอยแตเดมอยางไร22

3. ผลของคอรรปชนตอการพฒนาเศรษฐกจและการเมอง

3.1 ผลกระทบของคอรรปชนตอการเตบโตทางเศรษฐกจ

ววาทะวาดวยความสมพนธระหวางคอรรปชนทางการเมองกบการเตบโต

ทางเศรษฐกจนนเปนววาทะทเผดรอนมานานหลายทศวรรษ

แนวคดการพฒนาในชวงแรกเรม

นกวชาการดานการพฒนาในชวงแรกเรมนนใหความสนใจเปนพเศษกบผล

กระทบโดยตรงของคอรรปชนตอศกยภาพในการด�าเนนโครงการพฒนา ขอกงวล

หลกจงเปนเรองผลกระทบของคอรรปชนตอการลงทน23 กลาวคอ ทรพยากรของ

รฐบาลอาจถกดงออกจากโครงการพฒนาและอาจถกน�าเขาบญชธนาคารตางชาต

195

MARC SAXER

แทนทจะน�ามาลงทนภายในประเทศ โครงการชวยเหลอเพอการพฒนาอาจสญเปลา

การตดสนใจลงทนของภาคเอกชนกอาจจะถกบดเบอนออกจากการตดสนใจบนฐาน

ของผลก�าไรทางเศรษฐกจไปสการถกชกน�าดวยผลประโยชนจากการคอรรปชนของ

ผมอ�านาจตดสนใจในภาครฐและเอกชน ในขณะเดยวกนการคอรรปชนทางการเมอง

กอาจจะไปตดลดรายรบของภาครฐและกระแสเงนไหลเขา การทจรตในการจดเกบ

ภาษยงอาจท�าใหจ�านวนภาษทรฐจดเกบไดนนบดเบยวอยางมนยส�าคญ ขณะทการ

ลงทนโดยตรงจากตางประเทศอาจลดต�าลงเพราะมโอกาสจะตองเผชญกบการบรหาร

งานทไมโปรงใส ความลาชา และปญหาคอรรปชน

ขอกงวลประการทสองคอการสญเสยทรพยากรมนษยอยางเปลาประโยชน

“หากชนชนน�าทางการเมองของประเทศใชเวลาและพลงงานไปกบความ

พยายามจะร�ารวยดวยวธการคอรรปชน แผนการพฒนาประเทศกยากยงท

จะประสบความส�าเรจ”24

คอรรปชนอาจท�าใหคนเกงร นใหมไมยอมเลอกประกอบอาชพในภาค

เศรษฐกจทมพลวต แตกลบเลอกเขาส ต�าแหนงบรหารราชการทมโอกาสแสวง

ผลประโยชนโดยทจรต ในอกทางหนง คนเกงรนใหมจ�านวนหนงกอาจจะรบไมไดหาก

ตองหาเลยงชพดวยการคอรรปชนจนน�าไปสภาวะสมองไหลออกจากภาคราชการทให

ผลตอบแทนนอย หรอกระทงเกดภาวะสมองไหลออกไปยงตางประเทศ

เสยงททาทาย: แนวคดทวนกระแส

ทศนะดงกลาวขางตนถกทาทายโดยนกวชาการสาย “ทวนกระแส” หากการ

พฒนาถกขบเคลอนดวยการลงทนจากผประกอบการภาคเอกชนและระบบตลาดเสร

ทกสงทชวยปลดปลอยพลงของตลาดเสรกยอมดส�าหรบการพฒนาเศรษฐกจ ซามเอล

ฮนทงตน (Samuel Huntington) ไดอธบายอยางเปนระบบถงความกลวของเสรนยม

ตอปศาจรายในรปของระบบราชการดงน

“ในแงของการเตบโตทางเศรษฐกจ สงทแยกวาสงคมทมระบบราชการอน

เขมงวด รวมศนยมากเกนไป และขาดความซอสตย กมแตเพยงสงคม

196


ทมระบบราชการอนเขมงวด รวมศนยมากเกนไป และพรอมดวยความ

ซอสตย”25

การตดสนบนจงอาจถกตความไดวาเปนดงอาวธของผประกอบการทออนแอ

แตฉลาดเฉลยวในการเผชญหนากบผคมกฎทมอ�านาจสงสงและไมลงเลจะใชอ�านาจ

นน ไมรอน ไวเนอร (Myron Weiner) ยนยนวาหากปราศจากซงความยดหยนทมาจาก

การตดสนบน ระเบยบราชการทจกจกเกนไปยอมสงผลเสยตอกจกรรมทางเศรษฐกจ

นาธาเนยล เลฟฟ (Nathaniel Leff) ส�าทบวา เงนทกบาททประหยดไดจากการถก

เกบภาษจะถกน�าไปใชจายลงทนอยางคมคากวาโดยผประกอบการเอกชน26 เมอ

พจารณาถงกลมผประกอบการชนกลมนอยในเอเชยตะวนออกเฉยงใตหรอแอฟรกา

ตะวนออกซงมต�าแหนงแหงททางสงคมไมมนคง การคอรรปชนอาจชวยเปนเครองมอ

ในการตอสกบการเลอกปฏบตได27 เชนนแลว ในสายตาของผประกอบการรายยอย

ทมองผานมมมองแบบจลภาค การคอรรปชนกอาจมสวนชวยสงเสรมการเตบโตทาง

เศรษฐกจไดเชนกน

การลงทนและการแสวงหาสวนเกนทางเศรษฐกจ: ก�าเนดฉนทมตวอชงตน

ในทศวรรษ 1980 ววาทะเรองคอรรปชนนนยอนกลบไปตงค�าถามตอผลเสย

จากการคอรรปชนอกครง เมอนกเศรษฐศาสตรจากกองทนการเงนระหวางประเทศ

เปาโล เมาโร (Paolo Mauro) ชใหเหนถงความสมพนธระหวางการคอรรปชนในระดบ

สงกบการลงทนในระดบต�า ทงการลงทนเพอการพฒนาจากภาครฐและการลงทนจาก

ภาคเอกชน28 จากมมมองระดบมหภาค การท�าหนาท “หลอลน” กจกรรมทางเศรษฐกจ

ของคอรรปชนกลายเปนระบบจงใจทสงเสรมใหระบบราชการสราง “ชองทางแสวงหา

รายได” เพมขน จนในทสดท�าใหเกดความลาชาในระบบทงระบบ29

คอรรปชนยงอาจฉดรงหนาทส�าคญของรฐในการวางรากฐานส�าหรบการ

เตบโตทางเศรษฐกจ เชน การสรางโครงสรางพนฐานและบรการสาธารณะ ดวยเหตน

โรส-แอคเคอรแมนจงโยงคอรรปชนเขากบกระบวนทศนของธรรมาภบาล

197

MARC SAXER

“รฐทมเสถยรภาพ ซงท�างานภายใตหลกนตธรรมมความไดเปรยบในการ

พฒนา […] ดวยเหตทคอรรปชนไดบนทอนพนธสญญาน คอรรปชนจง

บนทอนความชอบธรรมของรฐ และในกระบวนการดงกลาวกไดท�าลาย

ศกยภาพในการเตบโตไปดวย”30

การเปลยนกระบวนทศนครงถดมาของวาทกรรมทางวชาการวาดวยความ

สมพนธระหวางคอรรปชนกบการเตบโตทางเศรษฐกจมาจากงานศกษาเกยวกบ “การ

แสวงหาสวนเกนทางเศรษฐกจ” นยามอยางคราวๆ ของการแสวงหาสวนเกนทาง

เศรษฐกจคอกจกรรมเกยวกบการกระจายผลผลตและผลตอบแทนทางเศรษฐกจท

น�าไปสการสญเสยทรพยากรโดยใชเหต31 ดวยนยามน สวนเกนทางเศรษฐกจจะเกด

ขนกเมอรฐเขามาสรางขอจ�ากดในการท�างานของตลาด32 เศรษฐกจทมสวนเกนทาง

เศรษฐกจไมเพยงเกดขนในภาคเศรษฐกจทรฐและเอกชนรวมกนผลตสนคาและบรการ

แตยงเกดขนภายใตระบบผกขาดจากการไดรบใบอนญาตประกอบกจการจากภาครฐ

เชนในภาคโทรคมนาคมหรอภาคสอสารมวลชน นกเศรษฐศาสตรการเมองชใหเหน

วารากฐานของ “สวนเกนทางเศรษฐกจ” ทกประเภทมาจากระบบอปถมภระหวาง

ผมอ�านาจกบพวกพอง ในทางกลบกนผแสวงหาสวนเกนทางเศรษฐกจไดชวยสราง

เสถยรภาพใหกบระบอบอปถมภผานการสงมอบทรพยากรเพอใหผอปถมภสามารถ

แจกจายกระจายตอไปยงเครอขายผรบการอปถมภ

ค�าอธบายเหลานคลองกนกบบรบททโลกาภวตนของทนนยมทางการเงน

ก�าลงคบคลานเขามาและอดมการณเสรนยมใหมไดถอก�าเนดขน หวขอ 4.1 จะอธบาย

วา “การตอตานคอรรปชน” กลายมาเปนสวนหนงของฉนทมตวอชงตนและการสราง

ธรรมาภบาลไดอยางไร

อยางไรกด หลายทศวรรษหลงจากการเปดเสรทางเศรษฐกจ การคอรรปชน

อยางเปนระบบกยงคงอย จากการเปรยบเทยบประเทศทอยในระยะเปลยนผานหก

ประเทศจากภมภาคตางๆ ทวโลกไดขอสรปวา ไมมความเชอมโยงโดยตรงระหวาง

ระดบการเปดเสรทางเศรษฐกจกบการคอรรปชนอยางเปนระบบ33 ในทางตรงกนขาม

การแปรรปสมบตของรฐใหเปนของเอกชนมกจะน�าไปสการแสวงหาผลประโยชน

ของ “ทนนยมพวกพอง”34 การลดการก�ากบดแลโดยรฐไดเปดโอกาสใหมใหกบการ

คอรรปชนในภาคเอกชน เรองคอรรปชนฉาวโฉทมบรรษทเอกชนเขามาเกยวของ

แสดงใหเหนวาคอรรปชนไมใชปญหาจาก “รฐทเขามาก�ากบดแลเศรษฐกจอยางลนเกน

198


และตลาดทหมดบทบาทจากการเขาแทรกแซงโดยรฐ”35 อยางไรกด แมวาเราจะม

ขอคนพบเหลาน “ทนนยมพวกพอง” กก�าลงจะกลบมา ในฐานะสวนหนงในการตอส

ของอดมการณเสรนยมใหมเพอวางรากฐานใหกบทนนยมการเงนโลก36

เสนแบงระหวางประโยชนและโทษของการคอรรปชน

งานวจยใหมๆ ไดพยายามวาดภาพทสมดลมากขนระหวางประโยชนและ

โทษของคอรรปชนตอการพฒนาเศรษฐกจ37 การทเศรษฐกจรงเรองในประเทศทม

การคอรรปชนแบบเรอรง นนหมายความวาคอรรปชนไมไดสงผลเสยตอการเตบโต

ทางเศรษฐกจเสมอไป38 ในบรบทของการเปลยนผาน คอรรปชนอาจสรางประโยชน

ชวคราวในการทดแทนหรอสงเสรมการท�างานของสถาบนทมประสทธภาพ งานวจย

ใหมๆ จงพยายามหาเสนแบงทประโยชนจากการคอรรปชนจะกลบกลายเปนโทษ39

ในประเทศจนซงระบบสถาบนทเปนทางการนนไรประสทธภาพ โครงขายคอรรปชน

อาจมสวนชวยสรางความมนคงปลอดภยในการท�าธรกรรมทางเศรษฐกจ อกทงอาจ

ชวยลดความเสยงทางการเมองดวย ทงหมดนน�าไปสการจดการทรพยากรอยางม

ประสทธภาพเพมขน แมเพยงชวคราว

“ในชวงเรมแรกของการเปลยนผาน คอรรปชนอาจมสวนส�าคญในการกาว

ขามปญหาจากระบบระเบยบแบบผสมผสานทยงลกผลกคน [...] อยางไรกด

เมอการคอรรปชนเกดการเปลยนแปลงในเชงคณภาพจากการเปน ‘เครองมอ

ของผประกอบการ’ ไปสการ ‘กอบโกยผลประโยชนเขาตว’ สถาบนนกจะ

ยงสรางผลเสยตอการเตบโตทางเศรษฐกจและการจดการทรพยากรอยาง

มประสทธภาพมากขนเรอยๆ”40

หากจะอธบายอกแบบหนง ความสมพนธระหวางคอรรปชนกบการเตบโต

ทางเศรษฐกจนนไมไดเปนขาวกบด�า ในบางเงอนไขคอรรปชนกสามารถสราง

ประโยชนได แตเมอเวลาผานไป คอรรปชนกอาจจะสงผลพกลพการตอการเตบโต

ทางเศรษฐกจไดเชนกน

กลาวโดยสรป ความสมพนธระหวางคอรรปชนทางการเมองกบการเตบโต

ทางเศรษฐกจจะยงคงเปนววาทะใหถกเถยงอยางเผดรอนตอไป การประเมนขอบเขต

199

MARC SAXER

และขนาดของผลกระทบทางลบของคอรรปชนนนมความแตกตางกนมาก และ

ดเหมอนวาจะเชอมโยงกบโมเดลการพฒนาเศรษฐกจทผศกษาวจยแตละคนยดถอ

เชนนแลวเราอาจอนมานไดวางานศกษาวจยเกยวกบคอรรปชนนนลวนแฝงอคตเชง

อดมการณทงสน

3.2 ผลกระทบของคอรรปชนตอการพฒนาทางการเมอง

นวตกรรมทางเศรษฐกจเปลยนแปลงโครงสรางของสงคม อยางไรกด

ในขณะทสงคมเปลยนแปลงอยางรวดเรว ระเบยบทางการเมองและศลธรรมกลบ

ปรบเปลยนอยางเชองชา การตอตานการเปลยนแปลงมกเรมมาจากเหลาชนชนน�า

ทก�าลงเสอมอ�านาจและพยายามทจะรกษาอ�านาจน�าของตนไว รวมไปถงปจเจกชน

ผรสกหวาดหวนตอการสญเสยอตลกษณของตน หากกลาวในเชงโครงสราง ยคสมย

เปลยนผานนนเปนยคทมระเบยบสองชดอยรวมกนในเวลาเดยวกนและเปนปฏปกษ

ตอกน ไมวาจะเปนระเบยบทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง ระบบคณคา และศลธรรม

หาก “การพฒนาทางการเมอง” คอการเตบโต (หรอการเสอมถอย) ของ

ศกยภาพของโครงสรางสงคมและกระบวนการธ�ารงรกษาความชอบธรรมขามเวลา

ของสงคม ดงนน ความทาทายหลกของสงคมชวงเปลยนผานกคอการสรางโครงสราง

การเมองและกระบวนการทางการเมองทมศกยภาพพอจะรบมอกบการเปลยนแปลง

ทางสงคมได41

เราคงไมตองสงสยวา คอรรปชน ระบบอปถมภ และระบบพวกพอง ม

บทบาทส�าคญในกระบวนการเปลยนผานอยางแนนอน ค�าถามส�าคญคอ ผลกระทบ

เชงโครงสรางของคอรรปชนในชวงเปลยนผานทเตมไปดวยความไรเสถยรภาพและ

สมเสยงจะเกดความขดแยงคออะไร หลายทศวรรษทผานมา นกวชาการไดถกเถยง

กนวาคอรรปชนนนเปนอปสรรคหรอเปนตวขบเคลอนการพฒนาทางการเมองกนแน

เศรษฐศาสตรการเมอง: การตอสระหวางชนชนใหมกบชนชนเสอมถอย

จากมมมองเศรษฐศาสตรการเมอง กระบวนการเปลยนผานนนไมใชการ

เปลยนโครงสรางฐานรากทไรตวตน แตเปนการตอสทางการเมองอยางรนแรงระหวาง

ผชนะกบผแพเพอเขามาควบคมจดการประเทศ

200


“การแขงขนตอสเพอแยงชงทรพยากรสาธารณะนนมความรนแรงเปนพเศษ

เพราะผไดรบประโยชนจากการแขงขนรายแรกๆ จะเปนผชนะในเกมแหง

ววฒนาการทางชนชน อนจะมผลพวงสบเนองไปถงคนรนหลงอกหลายรน”42

มสทก ขาน (Mushtaq Khan) อธบายไววา ในขณะทคอรรปชนเปนปจจย

ส�าคญในการกอรางสรางเศรษฐกจการเมองแบบทนนยม แตวถแหงการเปลยนผาน

สรางความจ�าเปนใหเกดการคอรรปชนเพอ “สรางอทธพลเหนอ” หรอ “ซอ” กลมตางๆ

ทตอตานกระบวนการเปลยนผานน

“ในหลายกรณ คนทประสบความส�าเรจในการสถาปนาอ�านาจใหตนเองใน

ชวงเวลาวกฤตเยยงน มกท�าไดกดวยความโชคดเหลอคณานบ ดวยเสนสาย

ทางการเมอง ความมงคงแตแรกเรม หรอดวยการคอรรปชน ลกษณะทวา

มานทงหมดไมสามารถสรางความชอบธรรมใหกบรายไดและความมงคง

มหาศาลทเกดขนตามมาภายหลงไดเลย ความไมเปนธรรมทมาพรอมกบ

กระบวนการเหลานท�าใหการจดตงกลมตอตานเปนไปอยางงายดาย [...]

กลมตอตานโดยทวไปมาจากกลมชนชนกลางใหม ผถกทอดทงอยเบองหลง

[...] ในทางกลบกน การตอตานของกลมคนเหลานกมกสงผลใหเกดแรง

กดดนเชงโครงสรางชดใหมทเปนบอเกดของการคอรรปชนในระดบสง [...]

กลมตอตานทถกจดตงขนมานมกจะถกซอดวยผลประโยชน [...] ซงจาย

ใหกบผตอตานทสรางปญหาและเปนตวอนตรายมากทสด เพอ ‘ซอหา’ แรง

สนบสนนหรอความชอบธรรม [...] ในการน รฐจงจดสรรทรพยากรไปให

กลมคนทมความสามารถในการสรางปญหาทางการเมองไดมากทสด…”43

ฮนทงตนไดชใหเหนถงปฏสมพนธทสลบซบซอนระหวางการคอรรปชน

กบความขดแยงทางชนชน ในขณะทชนชนเกดใหมใชคอรรปชนเปนเครองมอชวย

ใหการเขาสพนททางการเมองราบรนขน คอรรปชนยงท�างานเปนเครองมอตอตาน

แรงกระตนในการเปลยนแปลง ชวยปองกนไมใหสมดลอนเปราะบางของล�าดบชน

ทางสงคมขยายผลไปสสงครามชนชน (ทรนแรง)

201

MARC SAXER

“ในความหมายน คอรรปชนเปนผลผลตโดยตรงจากการเกดขนของกลม

ชนชนใหมพรอมกบทรพยากรใหม และจากความพยายามของกลมคน

เหลานทจะเขาสพนททางการเมองอยางสมฤทธผล คอรรปชนอาจจะเปน

เครองมอในการควบรวมกลมชนชนใหมเขาสระบบการเมองดวยวธทไมปกต

เนองดวยระบบปกตไมสามารถปรบตวไดเรวพอจะสรางความชอบธรรมและ

หนทางทคนยอมรบเพอบรรลเปาประสงคนได [...] พวกเศรษฐใหมสามารถ

ซอทนงในวฒสภา [...] และกลายเปนผมสวนรวมในระบบการเมอง แทนท

จะเปนคตอสทแปลกแยกโดดเดยว ซงอาจเกดขนหากพวกเขาไมมโอกาส

ในการคอรรปชน

“นอกจากนมวลชนทเพงจะมสทธออกเสยงเลอกตง [...] กไดใช

อ�านาจในการลงคะแนนเสยงทเกดขนใหมเพอซอต�าแหนงการงานใหกบ

ตนเองและแสวงหาการอนเคราะหจากกลไกการเมองทองถน ฉะนนแลว

จงมการคอรรปชนทงในหมคนจนและในหมคนรวย ฝายหนงแลกเปลยน

อ�านาจทางการเมองเพอเงน ในขณะทอกฝายยอมแลกเงนเพออ�านาจทาง

การเมอง”44

โจเซฟ ไน (Joseph Nye) มองความขดแยงทางชนชนทเกดมาจากการ

เปลยนแปลงสงคม ผานมมมองของผมาใหมซงพยายามหาททางใหตวเอง

“คอรรปชนอาจชวยใหสงคมกาวขามความแตกแยกในหมชนชนปกครอง

ทอาจจะกลายไปเปนความขดแยงอนสงผลท�าลายลาง […โดยเปนสะพาน

เชอม] ชองวางระหวางกลมทมฐานอ�านาจกบกลมทมฐานความมงคง

[…] ส�าหรบกลมผอาศยในเมองทเขามาใหม กลไกการเมองทอยบนฐาน

การคอรรปชนอาจชวยเปนจดสนใจในการเชอมโยงตนเองเขากบรฐบาล

นอกเหนอไปจากชองทางทองอยกบชนเผาหรอเชอชาตเทานน”45

ในการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจของจน กระบวนการไกลเกลยระหวาง

ชนชนน�าเกาทมอ�านาจแตยากจนกบชนชนน�าใหมทร�ารวยแตไรอทธพลทางการเมอง

ไดสรางเสถยรภาพใหกบกระบวนการปฏรปโดยการรกษาชนชนน�าเกาไวใน “วงจร

อ�านาจ”

202


“คอรรปชนยงอาจจะเขาใจไดวาเปนองคประกอบทชวยสรางเสถยรภาพให

กบกระบวนการปฏรป เพราะมนสงผลทางการเมอง โดยชวยใหชนชนน�า

เกาทเคยมอทธพลแตปจจบนไดสญเสยสถานะทางสงคมและต�าแหนง

แหงทอน ‘มงคง’ ของตนไปอยางรวดเรวนน รสกพงพอใจ อกทงชวยปองกน

ไมใหชนชนน�าเกาเหลานนออกมาขดขวางขบวนการปฏรป”46

ในขณะทคอรรปชนเปนเครองมอของชนชนปกครองในการ “สรางอทธพล

เหนอ” หรอ “ซอ” ชนชนเกดใหมและกลมตอตาน มนยงเปนชองทางใหกลมเหลาน

เขาถงพนทซงเคยถกชนชนน�าควบคมอยอยางเบดเสรจอกดวย นาธาเนยล เลฟฟ

ตงขอสงเกตสอดคลองกนวา การวพากษคอรรปชนอยางเขมขนนนมกจะถกชกน�า

ดวยผลประโยชนของกลมผมอ�านาจและกลมทสงเสยงดง

“การทจรตอาจเปนเพยงชองทางเดยวทอนญาตใหกลมผลประโยชนอนๆ

มโอกาสเปลงเสยงและหาผ แทนของตนในกระบวนการทางการเมอง

เพราะฉะนน เมอชนชนปกครองพยายามจะรกษาสทธขาดในการควบคม

ระบบราชการไว พวกเขาจงตองตดชองทางหรอพยายามควบคมชองทาง

อ�านาจน”47

ไนยงชใหเหนถงความยากล�าบากทรฐออนแอตองประสบในการรบมอกบ

การเปลยนแปลง ดวยความทขาดพรองเครองมอในการใชอ�านาจ กลมชนชนน�าจง

อาจจะตองพงพาการคอรรปชนเพอใหตนสามารถปกครองได

“ขดความสามารถของโครงสรางทางการเมองในรฐเกดใหมหลายรฐทจะ

รบมอกบการเปลยนแปลงนนมกมขดจ�ากดอยทความออนแอของสถาบน

ใหมๆ และ (ถงแมจะมความพยายามรวมศนยอ�านาจอยางเหนไดชด)

อ�านาจทแตกกระจายในประเทศ […] ผน�าในประเทศเชนนมกจะตองพงพง

(สวนผสมหลายรปแบบของ) ภาพอดมคต การบงคบขเขญ และการให

แรงจงใจเชงวตถเพอจะรวบรวมอ�านาจใหเพยงพอส�าหรบการปกครอง

การใหแรงจงใจเชงวตถอยางถกกฎหมายนนอาจถกเสรมดวยแรงจงใจท

จะคอรรปชนกได”48

203

MARC SAXER

ในขณะเดยวกน ชนชนปกครองกอาจจะใชคอรรปชนเปนดงวาลวปลดปลอย

แรงกดดนทางชนชนทผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงเชงโครงสราง ฮนทงตนชให

เหนถงการท�างานทคลายกนของคอรรปชน ความรนแรง และการปฏรป ทงสามสงน

ไดรบการสนบสนนจากกระบวนการพฒนาสความเปนสมยใหม และลวนเปนอาการ

ของความออนแอของสถาบนทางการเมอง ในบางครงรปแบบของพฤตกรรมผดเพยน

ในแบบหนงกอาจทดแทนอกแบบหนงได

“ดงเชนกลไกทางการเมองหรอระบบการเมองแบบอปถมภโดยทวไป

คอรรปชนไดใหผลประโยชนทเปนรปธรรม เฉพาะเจาะจง และทนควนกบ

กลมทอาจถกกดกนจนโดดเดยวจากสงคม คอรรปชนจงอาจจะมหนาท

ในการธ�ารงรกษาระบบการเมองในลกษณะเดยวกบการปฏรปดวยซ�าไป

กลาวคอคอรรปชนในตวมนเองอาจเปนสงททดแทนการปฏรป และทง

คอรรปชนและการปฏรปอาจจะเปนสงทดแทนการปฏวต คอรรปชน

ท�าหนาทลดแรงกดดนในการเปลยนแปลงนโยบาย เชนเดยวกบทการ

ปฏรปท�าหนาทลดแรงกดดนทางชนชนทเรยกรองการเปลยนแปลงเชง

โครงสราง”49

กลาวโดยสรป ปฏสมพนธระหวางอ�านาจ คอรรปชน และการเปลยนแปลง

นนมความซบซอนอยางยง ในทางหนงคอรรปชนท�างานโดยเปนชองทางในการ

รกษาอ�านาจปกครองทขาดหาย สรางอทธพลเหนอกลมตอตาน และควบรวมชนชน

เกดใหมเขาสระเบยบทางการเมอง ในอกทางหนงคอรรปชนยงท�าหนาทเปนขอเกยว

ใหกบชนชนทเกดใหมและถกกดกนใหสามารถเขาถงพนททางการเมองได

การสรางความเปนสถาบน (institutionalization)

ฮนทงตนตความคอรรปชนไววาเปนการขาดพรองของการสรางความเปน

สถาบนทางการเมอง

“คอรรปชนเปนสงทเกดขนจากการขาดหายไปของการสรางความเปน

สถาบนทางการเมองทมประสทธภาพ เจาหนาทรฐขาดความเปนอสระและ

204


ความคงเสนคงวา อกทงยนยอมใหหนาทของตนถกชน�าดวยความตองการ

จากภายนอก ดเหมอนวาคอรรปชน [...] จะขยายไปมากทสดในชวงเวลาท

การพฒนาสความเปนสมยใหมด�าเนนไปอยางเขมขนทสด ความแตกตาง

ระหวางระดบของคอรรปชนอาจมอยระหวาง [...] สงคมตางๆ [...] สะทอน

ใหเหนถงความแตกตางในความเปนสมยใหมทางการเมองและการพฒนา

ทางการเมองของแตละสงคมเปนส�าคญ”50

เมอสงคมสามารถสรางความเปนสถาบนใหกบกระบวนการเจรจาตอรอง

ทางการเมองเกยวกบการกระจายทรพยากรได ความจ�าเปนส�าหรบกลไกทไมเปน

ทางการอยางคอรรปชนกจะหายไป ฮนทงตนเขยนไวเมอทศวรรษ 1960 วา เขา

ตงความหวงไวกบการเกดขนของพรรคการเมองทมประสทธภาพในฐานะเครองมอ

ส�าหรบคนทกกลมในการมสวนรวมในกระบวนการทางการเมอง

“คอรรปชนนนแพรไปอยางมากทสดในรฐทปราศจากพรรคการเมองทม

ประสทธภาพ และในสงคมทยดถอผลประโยชนของบคคล ครอบครว

กกเหลา และเครอญาตเปนสรณะ ส�าหรบในระบบการเมองสมยใหม การ

มพรรคการเมองทออนแอและไมคอยเปนทยอมรบมโอกาสทจะเกดการ

คอรรปชนสงขน ในประเทศอยางประเทศไทยและอหรานทพรรคการเมอง

ไมสามารถมสถานะทางกฎหมายไดอยางสมบรณ การคอรรปชนเพอ

ตอบสนองผลประโยชนของบคคลและครอบครวนนจงมอยแพรหลาย”51

บทเรยนจากประวตศาสตรของชาตตะวนตกนนสะทอนแบบแผนนไดเปน

อยางด

“พรรคการเมองทในชวงแรกเปนดงปลงคอยเกาะกนระบบราชการ กลบ

กลายไปเปนเปลอกทหอหมระบบราชการจากการเกาะกนและท�าลายของ

กกเหลาและเครอญาต ดงท เฮนร ฟอรด ไดกลาวไว ความเปนพรรคการเมอง

และการคอรรปชนแทจรงแลวเปนหลกการทเปนปฏปกษกน ความเปน

พรรคการเมองพยายามจะสรางสายสมพนธทเชอมโยงกบภารกจสาธารณะ

ทไดรบการยอมรบ ในขณะทการคอรรปชนนนแนบชดกบผลประโยชนของ

205

MARC SAXER

เอกชนและผลประโยชนสวนบคคลทหลบๆ ซอนๆ และหลบหลกความ

รบผดชอบ ความออนแอของพรรคการเมองนนจงเปนโอกาสใหเกดการ

คอรรปชน”52

การเนนถงการท�างานอยางเปนระบบของพรรคการเมองชวยใหเราเขาใจถง

การเปลยนแปลงกระบวนทศนทเกดจากการพฒนาสความเปนสมยใหม จากมมมอง

เชงจารตนน ความขดแยงเปนอนตรายตอความเปนเอกภาพในสงคม เมอเปนเชนนน

การแขงขนในระบบประชาธปไตยบนฐานของการเลอกตงกยอมถกมองเปนการเตม

เชอใหคอรรปชนและประชานยม โดยเฉพาะเมอพรรคการเมองพยายามเขาถงและ

รกษาการควบคมระบบแจกจายผลประโยชน หากมองจากมมมองแบบสมยใหมแลว

การแขงขนกนอยางเปดเผยภายใตการจบตามองจากสาธารณชนยอมสกดกนการ

คอรรปชน ยงไปกวานน ระบบแขงขนทางการเมองยงน�าไปสการเปลยนแปลงรฐบาล

อยบอยครงดวยการลงโทษรฐบาลทไรความสามารถและคอรรปชน นคอการก�าจด

ความสกปรกโสมมไดอยางมประสทธภาพ มมมองดงกลาวสะทอนแนวคดมอทมอง

ไมเหนของตลาด โดย อดม สมธ (Adam Smith) ทวาผลรวมของพฤตกรรมทอยบน

ฐานของผลประโยชนสวนตนสามารถสรางประโยชนตอสาธารณะได

ดวยบทบาททส�าคญในระบบอปถมภทกวนน พรรคการเมองในประเทศ

ก�าลงพฒนาถกจบตามองดวยความกงวล53 ปรากฏการณนสะทอนความอดอดใจ

และความโกรธทเกดขนกบ “ความฉอฉลของพรรคการเมอง” ในสหรฐอเมรกาและ

ยโรปเมอปลายศตวรรษท 19 ความคบของใจตอการคอรรปชนทางการเมองไดน�า

ไปสการเกดขนของขบวนการเคลอนไหวเพอปฏรปของฝายเสรนยม ซงไดพยายาม

สรางความเขมแขงใหกบ “สถาบนทมความเปนอสระ” เพอใชเปนยารกษาปญหา

คอรรปชนทางการเมอง

“เพอตอสกบการครอบง�าของพรรคการเมองและการทดแทนความออนแอ

ของรฐ ศาลยตธรรมหลายแหงไดพยายามขยายอทธพลของตนเอง

ค�าตดสนของศาลยตธรรมมงหมายจะเตมเตมหนาทในการก�ากบดแลสงคม

ใหสมบรณขนและยนหยดในหลกประโยชนสวนรวม [...] ผพพากษาตาง

กรสกสะอดสะเอยนกบการไรความสามารถและการคอรรปชนของนกการ

เมองทท�าใหพวกเขากลายเปนผน�าทางธรกจและผชนะในระบบทนนยมเสร

206


ในสายตาของผพพากษา สงทเกดขนคอการกาวไปขางหนาเพอปฏเสธ

ระบบการเมองอนเตมไปดวยการคอรรปชนซงควบคมกจกรรมทางสงคม

มาโดยตลอด”54

ความไมไวใจของสาธารณะตออ�านาจบรหารทเลนพรรคเลนพวกไดน�าไปส

การเกดขนของคณะกรรมการอสระและระบบตลาการทเขมแขง

“ฝายบรหารรบรถงความกงวลของสาธารณชนวารฐบาลทขาดความอสระ

ไมอาจจะไดรบความไววางใจใหเปนตวแทนทเปนกลางของผลประโยชน

สวนรวมได เมอตระหนกวาความกงวลตอการเลนพรรคเลนพวกนจะน�า

ไปสการไมยอมรบความชอบธรรม ฝายบรหารจงตนตวในการพยายาม

สงมอบภาระรบผดชอบของตนไปสองคกรอสระ เพราะฉะนนแลว เพอแก

ปญหาคอรรปชนทางการเมองทแพรหลาย สถาปตยกรรมเชงสถาบนใน

สหรฐอเมรกาจงถกสรางขนมาใหมเพอสะทอนความแตกตางระหวางความ

ชอบธรรมจากการเลอกตงกบความชอบธรรมจากความเปนอสระ”55

การสนบสนนสถาบนทไมไดมาจากหลกเสยงขางมากเหนอหลกเสยงขาง

มากมกจะถกผลกดนดวยผลประโยชนทางชนชน ค�าเตอนจาก อเลกซ เดอ ตอกเกอวลล

(Alexis de Tocqueville) ทมตอ “ทรราชของเสยงขางมาก” ไดรบความนยมเสมอมา

จากชนชนน�าและชนชนกลางทเกรงกลวกบการทอนาคตของตนจะตองถกตดสนโดย

ประชากรทเปนเสยงสวนใหญ

ผดกนกบความคาดหวงของผสนบสนนระบอบประชาธปไตยเสรนยมและ

ระบบตลาดเสร การคอรรปชนอยางเปนระบบยงคงด�ารงอยตอไปในหลายประเทศ

เพราะฉะนนเมอเรวๆ นจงมเสยงเรยกรองจากนกทฤษฎทนยมความเปนสมยใหม

เหนตรงกนวาการเปลยนผานไปสประชาธปไตยทเขมแขงจะตองกลบคนมา ครสเตยน

ฟอน ซอสต (Christian von Soest) สรปไววา แมจะมความพยายามสรางสถาบนทเปน

ประชาธปไตยรวมถงเสยงเรยกรองธรรมาภบาลขนานใหญ แตการสรางประชาธปไตย

กไมได “หยงรากลกพอ” ทจะลดอทธพลของการคอรรปชนไดโดยเดดขาด

“ระดบของการสรางประชาธปไตยเปนปจจยทส�าคญยงในการก�าหนด

207

MARC SAXER

ระดบของการคอรรปชนอยางเปนระบบ ระบบอปถมภ และทส�าคญการ

กระจกตวของอ�านาจทไมเปนทางการ […] เฉพาะในระบบทมลกษณะเปน

ประชาธปไตยเขมแขงเทานนจงจะสามารถใชประโยชนจากการคอรรปชน

อยางเปนระบบ ระบบอปถมภ และการกระจกตวของอ�านาจทไมเปนทางการ

ระดบความเปนประชาธปไตยทวานน […] จะตองสงมากทเดยว”56

ในประเทศทไมสามารถขามผานประตไปสประชาธปไตยทสกงอมไดนน การ

ควบคมระดบต�าอาจเชอเชญใหผคนเขาสการแลกเปลยนโดยทจรตและใชเสนสายมาก

ขน จงจะตองสลายการรวมศนยอ�านาจการตดสนใจของบคคล ประตสประชาธปไตย

ทสกงอมนนไมไดอยทเวลาแตเปนคณภาพ การลดระดบของการคอรรปชนอยางเปน

ระบบนนจะบงเกดผลไดไมใชเพราะ “ความคงทน” ของหลกประชาธปไตย (เชน มการ

เลอกตงตอเนอง) หากแตเปน “การหยงรากลก” ของหลกประชาธปไตย ซงกคอระดบ

ความเขมขนของการแขงขนในการเลอกตง สทธทางการเมอง และสทธพลเมองตาง

หากทจะสรางความเปลยนแปลงได57

เมอพจารณาทกสงแลว บางคนอาจตความวาคอรรปชนคอการขาดพรอง

ของการสรางความเปนสถาบนทางการเมอง สวนบางคนกตความวาคอรรปชน

เปนผลพวงของการขาดพรองดงกลาว บางคนแนะน�าใหสรางความเขมแขงใหกบ

พรรคการเมอง ในขณะทบางคนแนะน�าใหลดทอนความเขมแขงของพรรคการเมอง

ซงจากพฒนาการลาสด ทงสองทางเลอกในการแกปญหากไดรบการพสจนแลววา

ตางกมขอบกพรอง แตกอกนนละ มนอาจเปนไปไมไดทจะวเคราะหปฏสมพนธท

ซบซอนระหวางคอรรปชนกบการสรางความเปนสถาบนโดยไมค�านงถงบรบททาง

การเมองและสงคม

คอรรปชนและความชอบธรรม

ความสมพนธระหวางการคอรรปชนกบความชอบธรรมเปนววาทะอยาง

เขมขนระหวาง “ฝายศลธรรม” กบ “ฝายทวนกระแส” ศลธรรมแบบทฝงรากอยใน

ทศนะแบบเวเบอรและพบไดในทฤษฎความเปนสมยใหมมองวา คอรรปชนโดย

ธรรมชาตแลวยอมสงผลเสยหายตอสงคมทก�าลงพฒนา58 “นกศลธรรม” เชอวา

“เมอการตรากฎหมายและการออกระเบยบกฎเกณฑในสงคมใดท�าไดตามอ�าเภอใจ

208


การสนบสนนจากสาธารณชนยอมลดลงและประชาชนกยอมไมยนยอมทจะใชชวต

ภายใตกฎกตกาอกตอไป”59 ดวยเหตนคอรรปชนจงเปนเหตแหงการเสอมถอยของ

ความชอบธรรมของระบอบดงกลาว

ชวงทศวรรษ 1960 นกวชาการสาย “ทวนกระแส” ไดทาทายแนวคดดงกลาว

โดยมองวาคอรรปชนเปนสงทอาจมประโยชนตอความชอบธรรมของรฐ อารโนลด

ไฮเดนไฮเมอร (Arnold Heidenheimer) กลาวไววา

“ในชวงแรกเรมของการพฒนาทางการเมองและการบรหารราชการ … การ

เลนพรรคเลนพวก การแจกจายผลประโยชน และการตดสนบนอาจจะชวย

สงเสรมความเปนอนหนงอนเดยวกนและความมนคงของชาต การมสวนรวม

ในระดบประเทศตอกจการสาธารณะ การกอตวของระบบพรรคการเมองท

ท�างานได และความรบผดชอบของระบบราชการตอสถาบนทางการเมอง”60

การคอรรปชนอาจมสวนท�าใหเกดความไรเสถยรภาพและโอกาสจะเกด

ความแตกแยกในชาตผานการท�าลายความชอบธรรมของโครงสรางทางการเมอง

แตกไมมอะไรยนยนชดเจนวาการคอรรปชนของระบอบเกาเปนสาเหตหลกใหเกด

การปฏวตสงคมขน ทงน หากการคอรรปชนเปนเหตใหระบบการเมองสญเสยความ

ชอบธรรมในสายตาของกองทพ มนกอาจจะสงผลโดยตรงตอความไรเสถยรภาพและ

ความแตกแยกในชาตได61

“กลาวโดยรวมแลว พฤตกรรมการตดสนบนและความไมซอสตยมแนวโนมท

จะชวยถางทางใหแกระบอบเผดจการอ�านาจนยม ซงการเปดโปงพฤตกรรม

คอรรปชนทเกดขนในรฐบาลกอนหนาและการน�าผกระท�าผดมาลงโทษนน

จะเปนฐานในการสรางการยอมรบจากกลมประชาชนทมการศกษาและเสยง

ดงในสงคม [...] การขจดพฤตกรรมการคอรรปชนยงถกใชเปนขออางส�าคญ

ของการยดอ�านาจโดยกองทพ”62

แมการคอรรปชนจะมบทบาทส�าคญในการสรางเหตผลรองรบหลงรฐประหาร

แต โจเซฟ ไน ยงตงขอสงสยวาสวนใหญแลว [คอรรปชน] เปนเพยงแคเหตผลรอง

เทานน

209

MARC SAXER

“บางทเรองส�าคญกวานนกคอความรงเกยจความวนวายทางการเมองของ

ผน�าเหลาทพ ไมวานกการเมองจะซอสตยหรอไมกตาม และมแนวโนม

ทพวกเขาจะกลาวโทษนกการเมองพลเรอนวาเปนตนเหตแหงความ

ลมเหลว...”63

ดวยประการฉะน ไบรอน โครซเยร (Brian Crozier) จงมองวา “การเหยยด

หยามการไรความสามารถและการคอรรปชนของพลเรอน” นนเปนสาเหตหลกของ

การรฐประหารทเกดขนในหลายประเทศแถบเอเชย64

ฮนทงตนยงตงขอสงเกตอกวา ทศนคตทมตอคอรรปชนในสงคมเปลยนผาน

นนไดรบอทธพลจากการเมองและจตวทยามากกวาขอเทจจรง

“การเรมตนรบรถงสภาพความเปนสมยใหมมกจะน�าไปสมาตรฐานของความ

บรสทธผดผองทไมสมเหตสมผล [...] การขยบขยายของคณคาเหลานน�าไป

สการปฏเสธไมยอมรบการตอรองและการประนประนอมทมความส�าคญยง

ตอการเมอง และสนบสนนการผกโยงการเมองเขากบการคอรรปชน ส�าหรบ

ผกระตอรอรนตอความเปนสมยใหม การทนกการเมองสญญาวาจะสราง

ระบบชลประทานใหกบชาวนาในหมบานหากเขาไดรบเลอกตง กถกมอง

วาเปนพฤตกรรมทคอรรปชนไมตางไปจากการยนขอเสนอเพอซอเสยง

ของชาวบานกอนการเลอกตง [...] ในกรณทสดโตง การเปนปฏปกษกบ

คอรรปชนมกจะอยในรปของการโหยหาความบรสทธผดผองอยางเขมขน

[...] ความยอนแยงกคอมโนทศนทสดโตงในการตานคอรรปชนนยงอาจ

สงผลสดทายทคลายคลงกบการคอรรปชน ทงสองสงตางทาทายความเปน

อสระของการเมอง สงหนงทดแทนเปาหมายสาธารณะดวยเปาหมายสวนตว

ในขณะทอกสงหนงแทนทคณคาทางการเมองดวยคณคาทางเทคนค”65

อยางไรกด กลมตางๆ อาจจะตดสนผลการกดกรอนความชอบธรรมของ

ระบบการเมองจากคอรรปชนแตกตางกนไป ในสายตาของกลม “สมยใหม” เชน

นกเรยนนกศกษาและชนชนกลาง (ซงไดรบประโยชนจากหลกความส�าเรจและความ

เปนสากลนยม) การขาดระบบคณธรรมอาจท�าลายความชอบธรรมของระบบ66 เหลา

ปญญาชนมกจะโยงคณคาอนศกดสทธเขากบพนทการเมองการปกครอง ท�าให

210


พวกเขามความรสกเกลยดชงความชวรายใดๆ ทท�าลายคณคาศกดสทธเหลานน67

สวนกลมอนๆ อาจมองการทจรตเปนสวนทส�าคญของวฒนธรรมการเมองและระบบ

การเมองของระบอบเกาทพวกเขาตองการท�าลาย68 แนวทางทคอนขางจะอดมคต

ซงแพรกระจายไปในกลมคนทมความสดโตงและฝายปฏรปอาจสะทอนลกษณะแบบ

จาโคแบง (Jacobins) ผานการแสวงหาคณธรรมของพวกเขาเหลานน69

จนตภาพถงรฐ: เรองเลาคอรรปชนในการกอรางสรางระเบยบทางการเมอง

และศลธรรม

นอกเหนอไปจากประเดนเรองผลกระทบของคอรรปชนในเชงโครงสราง อก

ประเดนทนาสนใจคอหนาททางสงคมของเรองเลาคอรรปชน (corruption narratives)

ในการกอรางสรางความเปนจรงทางสงคมและการตอสทางสงคม

การคอรรปชนและปฏกรยาทสงคมมตอเรองออฉาวของคอรรปชนอาจจะ

มบทบาทในการสรางและผลตซ�าระเบยบอนพงปรารถนา โดยทวไปแลวคอรรปชน

ท�างานเปนภาษาใหผคนใชเขาใจโลกทางการเมองทพวกเขาด�ารงอย นกมานษยวทยา

ไดแสดงใหเหนวาวาทกรรมคอรรปชนไมเพยงแตสรางพฤตกรรมท “เหมาะสม” และ

“ไมเหมาะสม” ทางศลธรรม แตยงชวยใหคนชนบทและขาราชการสามารถจนตนาการ

ถงรฐได เรองเลาคอรรปชนยงรบบทส�าคญในรฐธรรมนญ โดยก�าหนดสงทรฐสามารถ

ท�าไดและควรท�าใหกบพลเมองของรฐ70 บางครง เรองออฉาวทเกดขนในบางขณะ

อาจน�าไปสการออกกฎกตกาทมผลบงคบใชเปนการทวไป และมสวนในการก�าหนด

หลกการพนฐานเกยวกบการบรหารประเทศตอไป การสอบสวนการคอรรปชนเหลาน

อาจไมไดสงผลเปลยนแปลงสงทเกดขนจรง แตมนท�าหนาทในการย�าเตอนสภาพ

อดมคตแหงความเปนเอกภาพและความยตธรรมตางหาก71

ในการยกตวอยางถงบทบาทของเรองเลาคอรรปชนในเชงกระตนและเชง

สญลกษณนน หวขอท 4 จะส�ารวจการเกดขนของ “ขบวนการตอตานคอรรปชน” ใน

ระดบโลกและความขดแยงทางการเมองในประเทศไทย

ในวงวนแหงการเปลยนแปลง: การเปลยนผานสรางคอรรปชน

ตงแตกอนจะมการบญญตค�าวา คอรรปชนทางการเมอง ขนนน สงนกมอย

211

MARC SAXER

อยางแพรหลายในประวตศาสตรของมนษยชาตแลว นกวชาการบางคนอธบายไววา

คอรรปชนทางการเมองกลายเปนปญหาส�าคญ โดยเฉพาะอยางยงในหวงเวลาแหง

การเปลยนผานจากโครงสรางทางการเมอง วฒนธรรม และสถาบนแบบหนงไปสอก

แบบหนง72 ในปฏสมพนธอนซบซอนระหวางวถประวตศาสตรของสงคมกบแรงกดดน

แหงการเปลยนผานทเรยกรองการเปลยนแปลงนน คานยมสวนรวมและคณคาทครอง

อ�านาจน�าในสงคมมอทธพลตอการพฒนาเศรษฐกจและการเมอง ในขณะเดยวกน การ

เกดขนของเศรษฐกจใหมและสงคมใหมกเรยกรองความจ�าเปนเชงหนาทในการให

ความหมายใหมแกคานยมสวนรวมและคณคาของสงคม การเปลยนแปลงคานยม

สวนรวมชวยอธบายไดวาท�าไมพฤตกรรมทเคยเปนทยอมรบหรอไดรบการสนบสนน

ในสงคมมาหลายรอยปถงถกมองวาเปนพฤตกรรมทผดแปลกและเปนอาชญากรรม

ไปไดในทนใด ส�าหรบ ซามเอล ฮนทงตน การเกดขนของระเบยบทางศลธรรมใหม

ไดสรางกรอบใหมใหกบพฤตกรรมอยาง “การคอรรปชน” ทเคยเปนเรองปกตธรรมดา

ทวไปในระเบยบทางศลธรรมแบบจารต ใหกลายเปนพฤตกรรมทมอาจยอมรบได

“การคอรรปชนในสงคมสมยใหมมไดเปนผลลพธจากการปรบเปลยน

พฤตกรรมจากคานยมสวนรวมทยอมรบกนมาแตเดม มากเทากบทมน

เปนการปรบเปลยนคานยมสวนรวมเสยใหมจากแบบแผนทางพฤตกรรม

ทลงหลกปกฐานแลวในสงคม”73

อยางไรกด การเพมขนของคอรรปชนอยางเปนทรกนแพรหลายนนไมไดเกด

จากการ “แปะปายใหม” ใหกบพฤตกรรมดงกลาวเทานน แตยงสะทอน “ความสบสน

ของระบบคณคา” ซงเปนลกษณะทวไปของสงคมเปลยนผาน ผมอ�านาจในสงคม

เปลยนผานนนตางกตกอยในใจกลางความขดแยงระหวางระบบคณคาสองระบบ74

“ยงไปกวานน การเรยกรองใหตงค�าถามตอมาตรฐานเกากมกจะลดทอน

ความชอบธรรมของมาตรฐานทงหมดไปดวย ความขดแยงระหวางคานยม

สวนรวมสมยใหมกบคานยมสวนรวมตามจารตเปดโอกาสใหบคคลกระท�า

สงทไมมเหตผลรองรบ ไมวาจะถกตดสนจากบรรทดฐานใดกตาม”75

ฉะนน การคงอยรวมกนของระเบยบเชงคณคาหลายชดจงสงเสรมพฤตกรรม

212


คอรรปชน หรอแมกระทง “ประดษฐสราง” มนขนมา อธบายงายๆ กคอ การ

เปลยนผานสรางคอรรปชนนนเอง

คอรรปชนในฐานะตวกระตนการเปลยนแปลง

อยางไรกด ความสมพนธดงกลาวเกดขนไดทงสองทาง คอรรปชนสามารถ

สนบสนนการเปลยนแปลงทางการเมองและสงคมไดเชนกน ระเบยบทางการเมอง

และศลธรรมไดสรางรากฐานใหกบชวตทางเศรษฐกจ คอความไววางใจในปฏสมพนธ

ระหวางบคคล จากชวตประจ�าวนจนถงการด�าเนนธรกจทซบซอน เศรษฐกจจะท�างาน

ไดกตอเมอตนทนธรกรรมระหวางหนวยเศรษฐกจตางๆ นนไมสงจนเกนไป อธบาย

งายๆ กคอ ในยามทเราซอสนคาหรอบรการ เราจ�าเปนตองมความไววางใจวาเงอนไข

สารพดทไมไดถกอธบายไวชดเจนจะเกดขนจรง เชน ผลตภณฑจะไมเปนอนตรายแก

ชวต จะไดรบบรการดวยความใสใจ จะมการปฏบตตามขอตกลงทก�าหนดไวในสญญา

และดวยการทเราเองกไมสามารถยนยนเงอนไขพนฐานเหลานไดดวยตนเองทงหมด

ในทกธรกรรม เราจงตองพงพาสถาบนสาธารณะในการก�ากบควบคมพฤตกรรมของ

หนวยเศรษฐกจทกหนวย

ในสงคมเกษตรทไมซบซอนเทา ระบบการเมองบนฐานความสมพนธสวน

บคคลระหวางขนนางศกดนากบขารบใชผภกดนนกท�างานไดดพอแลว จนเมอสงคม

อตสาหกรรมแผขยายใหญโต ซงผนวกรวมการแบงงานกนท�าในระดบโลกเขาดวยกน

ปจเจกบคคลไมอาจพงพงความสมพนธสวนบคคลในการใหความไววางใจกนไดอกตอ

ไป คอรรปชนและความโสมมไดท�าลายสมรรถภาพของระบบศกดนาราชปถมภ ความ

ลมเหลวในการตอบสนองความจ�าเปนในระบบเศรษฐกจทซบซอนและสงคมพหนยม

ไดกดกรอนความชอบธรรมเชงผลงานของระเบยบสงคมแบบศกดนาราชปถมภลง

ความจ�าเปนของชวตสมยใหมไดเปลยนแปลงวธการทผคนใหความหมาย

กบผลประโยชนสวนตน วางกรอบความเชอและตงปณธานถงสงทตนคาดหวง ดวย

ความทพวกเขาไมจ�าเปนจะตองพงพงผอปถมภสวนตนอกตอไป ชนชนเกดใหมจง

เรมตงค�าถามถงความจ�าเปนของการ “สงบรรณาการ” ในรปของสนบน พลเมองตาง

โกรธเกรยวกบปญหาคอรรปชนและการเลนพรรคเลนพวก และตองการสถาบน

ทสะอาดบรสทธและมประสทธภาพ ในการตอสเพอระเบยบแหงอนาคตน สญญา

ประชาคมในแบบศกดนาราชปถมภจงถกท�าลายไป

213

MARC SAXER

เมอพจารณาทกสงแลว การคอรรปชนและการเลนพรรคเลนพวกจงท�างาน

ประหนงเปนตวกระตนใหเกดการเปลยนผาน เรงเวลาการผกรอนของระเบยบสงคม

แบบศกดนาราชปถมภ และขบเนนความจ�าเปนของระเบยบบนฐานของกฎหมาย

และเหตผล

คอรรปชนในสงคมเปลยนผาน

คอรรปชนจงด�ารงอย ณ จดแตกหกระหวางระเบยบแบบศกดนาราชปถมภ

ทก�าลงเสอมลงกบระเบยบใหมทก�าลงเกดขน ขณะทคอรรปชนเปนหลกในการท�างาน

ของระบบอปถมภ ในเวลาเดยวกนมนกเปนสงทหลอหลอมใหการเกดขนของชนชน

ใหมในสงคมเปนไปอยางงายดายยงขน ขณะทคอรรปชนเปนอบายของชนชนปกครอง

ในการดงเอาชนชนน�าใหมเขาสระเบยบแบบศกดนาราชปถมภ ในเวลาเดยวกนมนก

เปนเครองมอของชนชนเกดใหมในการเขาถงสนามทางการเมอง ขณะทคอรรปชน

สะทอนการคงความส�าคญของคานยมสวนรวมแบบศกดนาราชปถมภ ในเวลา

เดยวกนมนกสะทอนชองวางทางคณคาทเกดขนจากการคงอยรวมกนของระเบยบ

ทางศลธรรมทเปนปฏปกษกน คอรรปชนชวยอนรกษการครอบง�าของระบบอปถมภ

ในขณะทมนเองกเตมเตมชองวางในการท�างานทสถาบนบนฐานของกฎหมาย

และเหตผลอนไรประสทธภาพนนไมสามารถดแลจดการไดอยางทวถง โดยสรปก

คอ คอรรปชนท�าหนาทเปนตวกระตนใหเกดการเปลยนผานของระเบยบทางสงคม

การเมอง และเศรษฐกจ

อยางไรกด บทบาททแทจรงของคอรรปชนกยงมความคลมเครออยมาก

ดเหมอนวาคอรรปชนจะท�าใหการเปลยนผานนนชาลงและเรวขนไปพรอมๆ กน ดง

ทงานศกษาตางๆ ไดแสดงใหเหนแลว ความคลมเครอนน�าไปสการอานความหมาย

และการตความทขดแยงกนมากมาย ในขณะเดยวกนเราจะเหนไดวาความคลมเครอ

ของคอรรปชนเปนกระจกสะทอนลกษณะสองหนา (Janus faced character) ของ

ระเบยบตางๆ ทด�ารงอยดวยกนอนเปนสภาพทวไปของสงคมเปลยนผาน ฉะนน

จงอาจไมใชเรองแปลกทเรองเลาคอรรปชนจะมบทบาทหลกในการก�าหนดทศทางท

สงคมพยายามท�าความเขาใจวงวนแหงการเปลยนแปลงและในการกอรางสรางการ

ตอสเพอระเบยบแหงอนาคต

214


กลาวโดยสรปแลว ผลกระทบของการคอรรปชนตอการพฒนาการเมองนน

ยงไมกระจางชด การคอรรปชนเองอาจชวยผนวกรวมกลมทเคยถกกดกนใหเขามาม

สวนรวมในระบบการเมอง แตในขณะเดยวกนกอาจท�าลายสมดลระหวางชาตพนธได

ดเหมอนวาการคอรรปชนจะมผลในการสรางเสถยรภาพใหกบระบอบเผดจการอ�านาจ

นยมพรอมๆ กบการท�าลายความชอบธรรมของมนไปดวย นอกจากนการคอรรปชน

อาจเปนตวหลอลนใหการเปลยนผานทางการเมองเปนไปอยางงายดายยงขน หากแต

ตวมนเองกอาจเปนเครองมอของชนชนน�าเกาในการดงรงการเปลยนผาน ในสายตา

ของบางคน การคอรรปชนสะทอนความเนาเฟะของระบอบเกา ขณะทหลายคนให

สถานะมนเหมอนดงการเกดขนของสงคมทนนยม ดวยการพจารณาคอรรปชนผาน

มมมองหลากหลายส�านกคด จะเหนไดวา “คอรรปชน” ไดตอบสนองหนาททางสงคม

หลากหลายแบบและสงผลกระทบตอการพฒนาทางการเมองในทศทางทคลมเครอ

อยางยง อยางไรกด ดเสมอนวาจะเปนฉนทมตแลว โดยเฉพาะทวาคอรรปชนนน

ก�าลงท�าลายความชอบธรรมของประชาธปไตยทก�าลงเรมพฒนา

4. การเมองของ (การตาน) คอรรปชน

จากการส�ารวจมมมองทางประวตศาสตรและทางวชาการเกยวกบคอรรปชน

ยงเหนไดชดวาเราก�าลงพนจพเคราะหปรากฏการณทมหลากหลายมตและมความ

ซบซอน ซงไดรบอทธพลจากปจจยทางเศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรมทหลากหลาย

ปจจยเหลานไดสรางผลกระทบตอการพฒนาทางการเมองและสงคม เพราะฉะนนแลว

จงไมใชเรองนาแปลกใจเลยทหลากส�านกคดจะมองปญหาการคอรรปชนแตกตางกน

ในอกแงหนง หากถามวามมมองใดครอบง�าพนททางวชาการและมบทบาท

ก�าหนดนโยบายตานคอรรปชนทงในประเทศและในระดบสากล? ในสวนนเราจะ

ตองมองใหลกลงไปถงเศรษฐศาสตรการเมองของการตอสกบคอรรปชน และวาระ

(ซอนเรน) ของเหลาผสนบสนนนโยบายตอตานคอรรปชนอยางแขงขน

4.1 การดแลจดการอยางระมดระวง: ภาระเชงอดมการณของ “การตอตาน

คอรรปชนในระดบโลก”

ประวตศาสตรการตอสกบคอรรปชนมเสนทางทนาแปลกใจ จากเรองท

215

MARC SAXER

ไมคอยไดรบความสนใจกลายเปนวาระทางการเมองในระดบโลกทส�าคญอยางยง

เรมจากการเปนมาตรฐานทางกฎหมายในการท�าธรกจของชาวอเมรกน การตอตาน

คอรรปชนไดพฒนาไปเปนคานยมระดบโลกในฐานะสวนหนงของการสรางธรรมา-

ภบาล76 ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนในชวงเรมแรกจ�ากดความสนใจอยทการบรหาร

รฐกจเพอลดหรอขจดโอกาสในการคอรรปชน เพมเงนเดอนขาราชการพลเรอน

และผน�าทางการเมอง เพมการควบคมตรวจสอบและการก�ากบดแลอยางเขมขน77

ในชวงตน โครงการตอตานคอรรปชนหาประเดน (Five Point Anti-Corruption

Program) โดย ปเตอร ไอเกน (Peter Eigen) ผกอตงองคกรเพอความโปรงใสสากล

มความครอบคลมกวางขวางกวาน โดยเพมภาระผกพนใหกบผน�า การบญญต

และบงคบใชกฎหมายตอตานคอรรปชน และการทบทวนขนตอนระเบยบราชการ

จ�านวนมาก78

คธ เฮนเดอรสน (Keith Henderson) ทปรกษาองคกรเพอการพฒนาระหวาง

ประเทศแหงสหรฐอเมรกา (USAID) ไดขยายแนวทางการตานคอรรปชนนไปสแผน

ปฏบตการแปดประเดน (Eight Point Action Plan) โดยเพมแนวทางในการยกระดบ

ความรบผดชอบของรฐบาลและความโปรงใสของกระบวนการทางประชาธปไตย

ทงหมดกเพอสงเสรมการคา การลงทน และการเตบโตทางเศรษฐกจ เพอสนบสนน

การสรางศกยภาพและความเชอมนจากสาธารณชนตอสถาบนของรฐบาล และ

ในขณะเดยวกนกเพอสรางการยอมรบของสาธารณชนตอสงคมทยดหลกนตธรรม79

จากจดนน เหลอเพยงกาวเลกๆ กจะไปสวาระการสรางธรรมาภบาลของไอเอมเอฟ

และธนาคารโลก ในป 1998 เจมส วลเฟนซอหน (James Wolfensohn) ประธาน

ธนาคารโลกในขณะนนไดประกาศ “สงครามครเสดเพอตอสกบมะเรงรายแหงการ

คอรรปชน”80 ซงหลายคนเรยกมนวา “สงครามโลกเพอตอสกบการตดสนบน”81

กระแสการตอตานคอรรปชนทจๆ กโดดเดนขนมามทมาจากอะไร? ทามกลาง

กระแสโลกาภวตนของทนนยมการเงน ไดเกดความกงวลตอความสมพนธระหวางการ

คอรรปชนทางการเมองกบการลงทนทลดต�าลง โดยเฉพาะอยางยงการลงทนโดยตรง

จากตางประเทศ นอกจากนนการมงความสนใจไปยงความสมพนธทไมสมบรณ

ระหวางรฐกบตลาด ซงถกน�าเสนอโดยงานวชาการทอธบายเรองการแสวงหาสวนเกน

ทางเศรษฐกจ กสอดคลองตองกนดกบอดมการณเสรนยมใหมทก�าลงเกดขน หากเรา

เชอวาการแสวงหาสวนเกนทางเศรษฐกจนนตามนยามแลวเกดขนเมอรฐเขาไปสราง

ขอจ�ากดในตลาด ทางออกของปญหากชดเจนในตวมนเอง82

216


“พนทของรฐควรจะถกลดลงใหเหลอนอยทสด และการควบคมโดยระบบ

ราชการกควรจะถกแทนทดวยกลไกตลาดในทกโอกาสทเปนไปได”83

เปนแคความบงเอญจรงหรอทมมมองแบบเสรนยมใหมตอการแสวงหาสวน

เกนทางเศรษฐกจนนมความคลายคลงกบพมพเขยวของฉนทมตวอชงตน? ในปจจบน

แนวคดเกยวกบการพฒนาแทบจะไดรบความเหนพองกนเปนเอกฉนทวา การพฒนา

ถกขบเคลอนดวยตลาดเสรทปราศจากภาระจากขอจ�ากดของระบบราชการแบบ

โจราธปไตย กฎกตกาทลนเกน ภาครฐทไรประสทธภาพ และผเกบภาษทละโมบ

การคอรรปชนถกตความเสยใหมจาก “ผประกอบการทไดรบประโยชน

จากการหลอลนดวยคอรรปชน” ซงอาจมประโยชนอยบาง มาเปนอปสรรคหลกของ

การพฒนา ยารกษาโรคทไอเอมเอฟและธนาคารโลกสงจายใหแกประเทศตางๆ คอ

การท�าใหเจาหนาทรฐตองท�างานภายใตกตกาก�ากบแบบตลาด การค�านงถงตนทน

และจรยธรรมของผประกอบการ84 ภายใตกรอบแนวคดเรอง “ธรรมาภบาล” และ

“ความรบผดชอบ” การตอสกบคอรรปชนถกวางไวในฐานะวาระทางการเมองระดบ

โลกทส�าคญอยางยงในชวงปลายทศวรรษ 1990

มเชล ฟโกต (Michel Foucault) เผยใหเหนถงอบายของชนชนปกครองใน

การน�าเสนอนโยบายหลายประการวาเปนสงทอย “เหนอการเมอง”85 ในความหมาย

น การผลกดนเรองธรรมาภบาลเสมอนเปนตวอยางอนดเลศแหงความเปนสมยใหม

นบเปนยทธศาสตรทางวาทกรรมทมพลงอ�านาจอยางยง นกวชาการหลายคนวพากษ

วา หากตดเรองภาษาทดเปนกลางและมความเปนเทคนคออกไป วาระการสราง

ธรรมาภบาลในระดบโลกแฝงดวยอคตเชงอดมการณและผลประโยชนทบซอนอย

เบองหลง ดงเชนท สตเวน แซมปสน (Steven Sampson) เคยอธบายไวอยางตรงไป

ตรงมาวา

“วาระแหงการตอตานคอรรปชนในระดบโลกนนไมใชปฏกรยาตอวาระ

เสรนยมใหม ตวมนเองนนละคอวาระเสรนยมใหม”86

หากมองดวยมมมองน เปาหมายของวาระการสรางธรรมาภบาลกคอ

การวางรากฐานเชงคณคาใหแกระบอบทนนยมการเงนโลกทก�าลงเกดขน ฉะนน

บางคนจงวพากษวาระการสรางธรรมาภบาลวาเปน “ไมเรยวใหมทจะใชโบยตรฐบาล

217

MARC SAXER

นอกโลกตะวนตกใหปรบตวเขากบวาระทางเศรษฐกจและการเมองของสหรฐอเมรกา

และระบบทนนยม”87 ขณะทอกหลายคนโจมตวาระการตอตานคอรรปชนวาเปน

เครองมอเบกทางเพอเปดตลาดใหมใหกบระบบทนนยมการเงนโลก88

วกฤตการเงนโลกไดสรางแรงสนบสนนครงใหมตอวาระการตอตานคอรรปชน

เมอไมสามารถบงชใหเหนถงความลมเหลวจากภายในของตวระบบทนนยมเอง ฝาย

อนรกษนยมจงโทษวาวกฤตนนเกดมาจากพฤตกรรมทไรศลธรรมของปจเจก ไมวาจะ

เปนองคกรก�ากบดแลท “นอนหลบทบหนาท” หรอนกลงทนท “ละโมบ” ภายใตการ

แปะปายวาเปนระบบ “ทนนยมพวกพอง” นตยสาร ดอโคโนมสต ไดวางททางของ

คอรรปชนและการเลนพรรคเลนพวกในประเทศก�าลงพฒนาไวอกครงวา

“ในโลกแหงเศรษฐกจเกดใหม ศตวรรษทแลวเปนวนเวลาอนดเลศส�าหรบ

นกแสวงหาสวนเกนทางเศรษฐกจ […] ปญหาทยงใหญกวานนกยงอยใน

โลกแหงเศรษฐกจเกดใหมเหลาน…”89

จงไมนาแปลกใจเลยทสตรส�าเรจแหงฉนทมตวอชงตนจะกลบมาอกครง

“รฐบาลทปรารถนาใหประเทศของตนร�ารวยและพยายามสรางความสขให

แกประชาชนจ�าเปนตองท�าใหระบบตลาดสามารถท�างานไดดขน”90

อธบายอกแบบหนง รฐบาลจ�าเปนตองสรางโครงสรางพนฐานทางการเมอง

ส�าหรบระบบเศรษฐกจแบบตลาด จากนนกถอยหลบไป

อยางไรกด ชมชนตอตานคอรรปชนในโลกกยงสนบสนนแนวทางการ

ปลดปลอย หรอกระทงวสยทศนตอตานทนนยมโลก สตเวน แซมปสน ตงขอสงเกต

เรองนผานสงทเขาเรยกวา “อดมการณของกระแสตอตานคอรรปชน”

“การตอตานคอรรปชนไมเพยงเปนชดมาตรการทางนโยบายทรฐบาลสราง

ขนมาปองกนการตดสนบนและลงโทษการเลนพรรคเลนพวก มนยงเปนพลง

ทางศลธรรมทสะทอนความขนเคองในหมประชาชนทวไปและในหมชนชน

น�าวาสงเหลานไมถกตอง การตอตานคอรรปชนไมไดเปนเพยงแคการท�าให

รฐบาลหรอโครงการใหความชวยเหลอนนมประสทธผลมากขน แตยงเปน

218


ความพยายามท�าใหประชาชนมความซอสตยมากขนและยกระดบจตส�านก

ของประชาชนใหสงขนสระดบใหม การตอตานคอรรปชนจงเปนพลงอ�านาจ

ทางศลธรรม หรอแมกระทงเปนพลงอ�านาจทางศาสนา […] นคอสงทอธบาย

วาท�าไมนกตอสบางคนในองคกรเพอความโปรงใสสากล องคกรน�าในการ

ตอตานคอรรปชน จงมองตวเองเปนดง ‘นกรบแหงความสตยซอ’ เมอ

มนเปนการตอบสนองกบอ�านาจขามชาตอนไรศลธรรม กระหายก�าไร และ

ไรยางอาย การตอสกบคอรรปชนจงเปนความพยายามในการฟนฟมาตรฐาน

ทางศลธรรมและความรบผดชอบทสญเสยไป ในนามแหง ‘ชมชน’ […] การ

ตอสกบคอรรปชนจงเปนมากกวาแค ‘กลยทธ’ ของรฐบาลหรอบรษทท

ตองการจะดด แตเปนสงครามศกดสทธทางศลธรรม”91

แมวาเราอาจจะไมเหนดวยกบขอวพากษอยางรนแรงขางตนตอวาระการ

สรางธรรมาภบาล โดยเฉพาะอยางยงวาระการตอตานคอรรปชน แตเรายอมมอง

ออกวาวาระการตอตานคอรรปชนไมไดมความเปนกลางหรอซอใสบรสทธ แมวาจะใช

ภาษาทางเทคนคเปนเครองมอแลวกตาม ถงกระนนมนกไมไดท�าใหมาตรการตอตาน

คอรรปชนกลายเปนสงทผด เราเพยงแคตองการสอวาทกคนควรจะตระหนกถงมต

เชงอดมการณทมาพรอมกบการตอตานคอรรปชน มรดกจากฉนทมตแหงวอชงตน

ท�าใหยทธศาสตรตอตานคอรรปชนนนขาดความสามารถในการรบมอกบความทาทาย

ทางการเมองของความขดแยงในหวงการเปลยนผาน เพราะฉะนนนกตอสคอรรปชน

ในสงคมเปลยนผานจ�าตองปรบมาตรการตอตานคอรรปชนใหเขากบสภาพของการ

เปลยนผานนนดวย จงจะท�าใหการตอสกบคอรรปชนนนท�างานไดผล

4.2 คอรรปชนภายใตความขดแยงในหวงการเปลยนผาน: กรณประเทศไทย

ความขดแยงในหวงการเปลยนผานทเกดขนจากอยปตถงตรก จากยเครน

สเวเนซเอลา ไดสรางปรศนาตอความคาดหวง (แบบสาธารณ) ของทฤษฎการ

สรางประชาธปไตยวาชนชนกลางนนจะเปนผขบเคลอนหลกในกระบวนการสราง

ประชาธปไตย92 แนนอนวาผประทวงชนชนกลางในการากส เคยฟ และอสตนบลนน

โกรธแคนตอการคอรรปชน ระบบอปถมภ และระบบพวกพอง อยางไรกด ทามกลาง

เสยงเรยกรองประชาธปไตยของพวกเขา กยงมเสยงทตอตานประชาธปไตยและ

219

MARC SAXER

แมกระทงสมเสยงแบบฟาสซสต ผประทวงปฏเสธความชอบธรรมของรฐบาลจาก

การเลอกตงและดถกพลเมองรวมชาตวาเปนพวกดอยการศกษาเกนกวาทจะมสทธ

ออกเสยงเลอกตง บางคนยงเรยกรองใหลมเลกระบบประชาธปไตยจากการเลอกตง

และใหสถาปนาระบอบเผดจการอ�านาจนยมขนมา ในอยปต กองทพไดฉวยโอกาส

ใชเหตผล “เพอชวยชาต” ในการสรางความชอบธรรมใหแกการกลบคนมาของระบอบ

เผดจการอ�านาจนยม ในยเครน หลายคนตงค�าถามตอบทบาทของพวกกองก�าลง

ฟาสซสตในการโคนลมรฐบาลจากการเลอกตง และในประเทศไทย ผประทวงรฐบาล

เรยกรองการรฐประหารอยางเปดเผยและตองการใหมการจดตง “สภาประชาชน” ท

ไมไดมาจากการเลอกตง

เรองเลาคอรรปชนมบทบาทส�าคญทามกลางความขดแยงจากการ

เปลยนผานเหลาน อะไรคอบทบาทหนาทของวาทกรรมคอรรปชนในวกฤตแหงการ

เปลยนผาน? เรองเลาคอรรปชนของคขดแยงแตละฝายมความแตกตางกนอยางไร?

และอะไรคอวาระซอนเรนขององคกรทชธงตอตานคอรรปชนและฝายตลาการ?

การส�ารวจกรณของประเทศไทยจะชวยใหไดค�าตอบเบองตนตอค�าถาม

เหลาน ความขดแยงอนยาวนานในประเทศไทยประกอบไปดวยสองมตทสมพนธกน

เปนอยางนอย ในระดบของตวแสดงชนชนน�า มนคอความขดแยงระหวางชนชนน�า

สองฝายในการควบคมประเทศดานการเมอง สงคม และเศรษฐกจ ในระดบโครงสราง

มนสะทอนการเปลยนผานจากระเบยบแบบศกดนาราชปถมภไปสระเบยบบนฐาน

ของกฎหมายและเหตผล ค�าถามทท�าใหความขดแยงของไทยมความนาสนใจกคอ

กลม “เสอแดง” และ “เสอเหลอง” กอตวขนมาไดอยางไร และ “ความแตกแยก” อะไร

ทถกน�ามาใชสรางชมชนทางวาทกรรมของทงสองฝง เพออธบายการกอรปของความ

ขดแยง เราจ�าเปนตองเขาใจถง ประการแรก บทบาทของคอรรปชนในฐานะตวกระตน

การพฒนาทางการเมอง และ ประการทสอง บทบาทเชงสญลกษณของวาทกรรม

(ตอตาน) คอรรปชนตางๆ ในการกอรางสรางความขดแยง

คอรรปชนในฐานะตวกระตนการเปลยนผาน

ในระดบโครงสราง คอรรปชนเกดขนอยางเรอรงในประเทศไทย คนไทยมอง

การคอรรปชนในประเทศตนเองวาอยระดบสงเมอเทยบกบประเทศอน [คะแนนดชน

ภาพลกษณการคอรรปชน (CPI) อยท 3.5 จดอยในล�าดบท 102 จากทงหมด 177

220


ประเทศ]93 คอรรปชนเปนเรองสามญธรรมดาในชวตประจ�าวนของคนไทย เรองออฉาว

ของคอรรปชนทเกดขนบอยครงสงผลสะเทอนในสงคมและมกจะถกกองทพใชอาง

เปนเหตผลรองรบการรฐประหาร 18 ครงทผานมา คอรรปชนสมพนธใกลชดกบระบบ

อปถมภทแพรกระจายอยในสงคมไทยและยงทรงอทธพลเหนอชวตทางเศรษฐกจและ

การเมองภายใตฉากหนาสถาบนทเปนประชาธปไตย ความสมพนธสวนบคคลระหวาง

ผอปถมภกบผรบการอปถมภไดครอบง�าวฒนธรรมและสงคมไทยจนสงผลใหสมาชก

ทกคนในสงคมตองยดโยงตนเองเขากบล�าดบชนทางสงคม

ในภาษาไทย ค�าสรรพนามทหลากหลายสะทอนความสมพนธทางสงคม

ระหวางผพด และตตราฐานะทางสงคมเขาในกระบวนการสรางตวตน แมกระทง

อารมณความรสก (เชน เกรงใจ นอยใจ) ยงถกใชอยางเตมทในการก�ากบควบคม

เพอรกษาความสมพนธสวนบคคลไมใหถกกระทบ แรงกดดนจากการพสจนความ

ภกดท�าใหการปฏเสธการรองขอหรอ “ของขวญ” จาก “ผใหญ” กลายเปนเรองทเกอบ

เปนไปไมไดทงในทางสงคมและทางอารมณความรสก ในอกดานหนง ผอปถมภเองก

ถกคาดหวงวาจะแบงผลประโยชนจากการคอรรปชนไปสสมาชกในเครอขายของเขา

หากการท�าหนาทดงกลาวลมเหลว ความนยมชมชอบกจะลดต�าลง ชวตทางการเมอง

อาจปดฉากลงพรอมกบการถกตตราวาเปนนกการเมองผ “ละโมบโลภมาก” และอาจ

ถกเจาหนาทรฐจบกมอยางทนควน หากจะอธบายอกแบบหนง การกระจายทรพยากร

และความชวยเหลอตอเครอขายของตนนนไมไดเปนความเลวราย แตเปนกลไกการ

ท�างานของระบบอปถมภ

ระบบอปถมภและ “เครอขายสถาบนกษตรย” ถกกดดนเปนอยางยงจากการ

เกดขนของเศรษฐกจทนนยม ในชวงเวลาเพยงแคหนงชวอายคนกวาๆ ประเทศไทย

ไดกลายมาเปนประเทศรายไดปานกลางระดบสง อตสาหกรรมการผลตไดถกประสาน

เขากบโครงขายการแบงงานกนท�าระดบโลก ดงทเหตการณน�าทวมใหญเมอป 2554

ไดท�าลายหวงโซอปทานในระดบโลกของอตสาหกรรมทงหมด คนไทยนบลานได

กาวออกจากความยากจนและเรยกรองสทธทางการเมองทเทาเทยม รปแบบการ

ด�าเนนชวต ความสนใจ อตลกษณ และคณคาทแปรเปลยนไดสรางสงคมพหนยม

ขน94 แมวาระบบสถาบนบนฐานของกฎหมายและเหตผลจะเตมไปดวยจดออนและ

ขาดประสทธภาพ แตมนกไดถกสรางขนแลว วาทกรรมสากลเรองความชอบธรรมจาก

การเลอกตง สทธมนษยชน นตธรรม และธรรมาภบาลถกเผยแพรอยางกวางขวาง

แมในหมบานหางไกลผานวทยชมชนและสอสงคมมากมาย ชนชนน�าทเปนนายทน

221

MARC SAXER

และกลมชนชนกลางใหมทงในเมองและในชนบทไดทาทายอ�านาจน�าของ “เครอขาย

สถาบนกษตรย” และไดท�าลายสญญาประชาคมแบบเดมลง ในขณะทระเบยบสงคม

การเมอง และศลธรรมแบบศกดนาราชปถมภก�าลงเสอมถอยลง การตอสเพอสราง

ระเบยบใหมส�าหรบอนาคตกก�าลงเดนหนาอยางเขมขน

การคอรรปชน ระบบอปถมภ และทนนยมพวกพองไดท�าลายความชอบธรรม

เชงผลงานของการบรหารราชการแผนดน ดวยการสรางอปสรรคของการพฒนา

ความโสมม และการสงเสรมความไรสมรรถภาพและความไรฝมอ ความตนตวของ

สาธารณชนตอปญหาคอรรปชนนนมอยสงเสยจนผคนตงค�าถามถง “ความไมชอบมา

พากล” ในนโยบายส�าคญแทบทงหมด ตวอยางเชน การทศาลรฐธรรมนญลมโครงการ

ลงทนโครงสรางพนฐานมลคามหาศาลของรฐบาล ระบบศกดนาราชปถมภไมมความ

สามารถในการตอบสนองความตองการของระบบเศรษฐกจทซบซอนอกตอไป ในแง

นการคอรรปชนจงท�างานเสมอนเปนตวกระตนในวกฤตแหงการเปลยนผาน โดยชให

เหนถงจดออนอนสาหสสากรรจของระบบเกา และหลอเลยงความตองการในการปรบ

โครงสรางระเบยบทางการเมองครงใหญ

บทบาทของเรองเลาคอรรปชนในความขดแยงหวงเปลยนผานของไทย

กรณของประเทศไทยชวยใหเราเขาใจไดวาเรองเลาคอรรปชนมบทบาท

หลกอยางไรในการวางโครงแหงความขดแยงในหวงการเปลยนผาน ความขดแยง

ในประเทศไทยสรางปรศนาทาทายความรดงเดม ภายใตกระบวนทศนวาดวยการ

เปลยนผาน (ทอาจจะหมดคณคาไปแลว) สงคมตางๆ ถกคาดหวงวาจะตองพฒนาจาก

ระเบยบศกดนาราชปถมภสระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผล จนถงระเบยบ

แบบประชาธปไตยอยางหลกเลยงไมไดและมอาจยอนคน

ความขดแยงในหวงการเปลยนผานของประเทศไทยกลบแสดงใหเหน

วาเสนทางแหงการเปลยนผานดงวานนไมไดถกจดวางไวแลวอยางเลยงไมได แต

เสนทางการพฒนาของสงคมขนอยกบผลลพธจากการตอสระหวางผทพยายามรกษา

สถานภาพเดมกบผเรยกรองการเปลยนแปลง ยงไปกวานน มใชวาทกคนทท�างาน

เพอสรางระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลจะตองการสรางประชาธปไตยให

กาวหนาขนดวย ในความขดแยงของประเทศไทย ผน�าการเปลยนแปลงแบงออกเปน

กลมทตองการเสถยรภาพทางสงคมผานวธการแบบเผดจการอ�านาจนยม กบกลม

222


ทตองการสงคมทเทาเทยมภายใตระเบยบแบบประชาธปไตย แมกระทงผเรยกรอง

ประชาธปไตยเองกยงใหความส�าคญกบมตของประชาธปไตยแตกตางกน บางกลม

สนบสนนการสรางความรบผดชอบของรฐบาลและหลกนตธรรม ในขณะทอกหลาย

กลมมงเปาไปทการเลอกตงและหลกเสยงขางมาก

เพอใหเขาใจวาวสยทศนแหงอนาคตทแตกตางกน และพนธมตรทางการเมอง

แตละกลมทตอสเพอวสยทศนแหงอนาคตเหลานนถกสรางขนมาไดอยางไร เราจ�าเปน

จะตองศกษาบทบาทของเรองเลาคอรรปชน

ดวยความทเรองเลาคอรรปชนนนมความส�าคญในวาทกรรมแบบไทยๆ

จงไมแปลกเลยทวาทกรรมคอรรปชนซงด�ารงอยในสงคมไทยจะมหลากหลายเฉด

ผเขยนจะจ�ากดการวเคราะหไวเพยงแควาทกรรมส�าคญเทานน และจะแสดงใหเหน

วาวาทกรรมเหลานนถกผสมผสานเพอสรางแกนกลางของพนธมตรทางวาทกรรมท

กวางขวางขนไดอยางไร

โลกของวาทกรรมคอรรปชนหาแบบ

ความหวาดกลวเชงศลธรรมตอการลมสลายทางศลธรรม

จกรวาลวทยาเชงศลธรรมนนหยดนง ฉะนนการเปลยนแปลงยอมถกมองวา

เปนความเสอม เมอไมสามารถท�าความเขาใจการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม

ได นกศลธรรมจงโทษปญหาเชงโครงสรางวาเปนปญหาศลธรรมสวนบคคล95 ดวย

ความทนกศลธรรมแบบไทยฝงรากลกอยในวฒนธรรมแบบพทธศาสนานกายเถรวาท

พวกเขาจงพยายามอธบายสถานะทางสงคมทสงสงผานอ�านาจทางศลธรรมวาเปนผล

ของ กรรม ทสะสมมาแตชาตปางกอน ฉะนนการคอรรปชนโดย “คนเลว” ทอยระดบ

บนของสงคมจงถกมองวาเปนการท�าใหระเบยบทางสงคมและศลธรรมนนผดเพยน

วธการแกปญหาจงชดเจนวาจ�าเปนตองแทนท “คนเลว” ดวย “คนด” ซงคณธรรมของ

คนดเหลานนผกตดอยกบการเปนสมาชกของ “เครอขายสถาบนกษตรย” สวน “คน

ชวชา” ทวพากษระเบยบสงคมดงกลาวก “ไมควรจะมทยนในสงคมอนดงาม”96 พวก

เขาไมใช “ไทยแท” และควรจะออกจากแผนดนไทยไป “ใชชวตทอน”97 นกศลธรรมยง

มงหวงใหระบบการเมองถกปกครองโดย “ผทรงคณธรรมทเปนกลาง” เทยบเคยงกบ

แนวคด “ราชาปราชญ” (philosopher king) ของเพลโต ระบบการเมองเชนนคอระบบ

กษตรยทบรหารราชการโดยเหลาเทคโนแครตผจงรกภกดนนเอง

223

MARC SAXER

ความหวาดกลวแบบฟาสซสตตอความเสอมทรามทางชววทยา

วาทกรรมแบบฟาสซสต ได ผสมผสานนยามและแนวคดจากแหลง

อดมการณทหลากหลาย ตงแตอดมการณราชานยม คอมมวนสม และฟาสซสมเชง

ประวตศาสตร98 แกนกลางของฟาสซสมนนขบเคลอนไปไดดวยความกลวการลมสลาย

ของสงคม เมอมองยอนกลบไปถงประวตศาสตรยคทอง (ทตนเองจนตนาการขน)

โครงการของพวกฟาสซสตจงตองการสรางศลธรรมและชาตขนใหมผานการเปลยน

ส�านกของมนษยมากกวาการเปลยนโครงสรางทางสงคม99 พวกเขาตองการใหสงคม

กวาดลางคนทจรตออกไป แตในขณะเดยวกนกลบไมแตะตองล�าดบชนทางสงคมของ

ชนชนน�า คอรรปชนจงไมเพยงแตจะถกเขาใจวาเปนปญหาทางศลธรรม แตยงถกมอง

เปนปญหาทางชววทยาดวย กลาวคอ การด�ารงอยของเหลา “คนเลว” ทเปนพษภย

ตอสงคม และดวยการน “เหลาคนนอกในสงคม” ตองถกลดทอนความเปนมนษย100

โดยการตตราพวกเขาเปน “ควาย”101 เปน “ขยะ”102 หรอ “เชอโรคทเขามาแพรเชอส

รางการเมองไทย”103 ดงนนจงตองถก “ก�าจดใหสนซาก”104 การจะ “ถอนรากระบอบ

ทเนาเฟะ” ออกไปไดนน ฐานทางเศรษฐกจของพวกทอย ในอ�านาจจะตองถก

ภาพประกอบ 7.1 วาทกรรมคอรรปชนในประเทศไทย

224


“กวาดลาง”105 รวมถงระบบ “เผดจการทางรฐสภา”106 ทไดใหชองทางขนสอ�านาจแก

พวกเขา

สทธอ�านาจบนฐานบารมของผน�าฟาสซสตนนไรขดจ�ากด ตรงกนขามกบ

อ�านาจหนาทบนฐานของกฎหมายและเหตผลแบบเวเบอเรยนทท�างานภายใตกรอบ

ของกฎหมายและกฎกตกาตางๆ

ในระบบฟาสซสต ความสมพนธระหวางผน�ากบประชาชนเปนความสมพนธ

ทางตรงโดยไมตองผานคนกลาง ผน�าจงเปนผก�าหนด “เจตจ�านงทแทจรงของ

ประชาชน” หรอ “เจตจ�านงทวไป” ตามแนวคดของรสโซ เพราะฉะนนแลว วสยทศน

แบบฟาสซสตจง “เขาใจวา ‘ประชาธปไตยทแทจรง’ นนคอระบอบเผดจการเบดเสรจ

ลกษณะสมบรณาญาสทธและอ�านาจอธปไตยบนฐานประชาชนถกผสมปนเปออกมา

เปน ‘ประชาธปไตยแบบเผดจการอ�านาจนยมเบดเสรจ’ (totalitarian democracy)”107

ดงทผประทวงไดเรยกรองอยางพรอมเพรยงถงระบบ “สมบรณาญาสทธราชย” และ

“ระบอบประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข” เมอเสนแบง

ระหวาง “สาธารณะ” กบ “สวนตว” รวมถงเสนแบงระหวาง “รฐ” กบ “ประชาสงคม”

ถกลบเลอนไป108 การคอรรปชนทถกนยามวาเปนการใชชองทางสาธารณะเพอหา

ประโยชนสวนตนจงไมมอย109

การออกแบบสถาบนเชงกฎหมายและเทคโนแครต

วาทกรรมทางกฎหมายและเทคโนแครตเขาใจคอรรปชนวาเปนปญหาทาง

ธรรมาภบาลทคกคามการเตบโตทางเศรษฐกจ หลกนตธรรม และความชอบธรรม

ทางประชาธปไตย แนวทางการแกปญหาคอการสรางระบบปองกนเชงสถาบน และ

ถาจ�าเปนกจะตองบงคบใชมนในสงคม110 ความรสกรอนรนในการสรางระบบปองกน

คอรรปชนนบางครงมรากฐานมาจากความกระตอรอรนเพอปฏรปสงคมแบบจาโคแบง

ทพยายามตอสเพอสถาปนา “ความจรงแท” เพยงหนงเดยว และบงคบใชมนในการ

ชวยรกษาสงคมจากความเสอม111 นกกฎหมายมแนวโนมทจะวตกกงวลตอการเสอมลง

ของหลกนตธรรม และเทคโนแครตกกลววา “ประชานยม” จะท�าใหประเทศลมละลาย112

“ความจรงแท” ของกลม “เสอเหลอง” และกลม “เสอแดง” นนแตกตางกน ท�าใหวสยทศน

ทางการเมองแตกตางกน ซงแบงแยกชมชนวาทกรรมทางกฎหมายและเทคโนแครต

ออกเปนสองคาย

225

MARC SAXER

ความศรทธาของเสรนยมใหมตอตลาด

นกเสรนยมใหมเขาใจคอรรปชนวาเปนปญหาของรฐทขาดประสทธภาพ

และเทอะทะเกนไป ดวยการทระบบราชการกดทบและบนทอนพลวตของภาคเอกชน

ปศาจรายในรปของระบบราชการจงกลายไปเปนอปสรรคของการเตบโตทางเศรษฐกจ

หากตองการปลดปลอยพลวตของตลาดทเตมไปดวยการแขงขน จะตองท�าใหภาค

เอกชนเปนอสระจากกฎกตกาทลนเกนของระบบราชการ หากตองการปองกนการ

จดสรรทรพยากรทไรประสทธภาพจากแรงจงใจทางการเมอง บทบาทของรฐจะตองถก

ตดทอนลง ภายใตระบอบแหงการรกษาวนยทางการคลงอยางเขมขน รฐทขาดแคลน

เงนสดจ�าเปนตองถกปลดเปลองภาระบางประการไปดวยการแปรรปการใหบรการทาง

สงคมและการสรางโครงสรางพนฐานใหเปนหนาทของภาคเอกชน

การผลกดนการเปลยนแปลงดวยพลงกาวหนา

คอรรปชนเปนปญหาของ “ระเบยบแบบศกดนา”113 ซงน�าโดยกลมชนชนน�า

ตามจารต (อำามาตย) ฉะนนการคอรรปชนจงถกมองวาเปนปญหาเรองความยตธรรม

ทางสงคมเปนหลก โดยเฉพาะอยางยงปญหาสองมาตรฐานในระบบตลาการ วธ

การแกปญหาคอการสรางประชาธปไตยจนสมบรณและการยกระดบความเทาเทยม

ทางสงคม114 การคอรรปชนของนกการเมองจากการเลอกตงถกมองวาเปนซากเดน

จากวฒนธรรมแบบศกดนา วสยทศนทางการเมองของกลมพลงกาวหนานนมความ

แตกตางหลากหลาย แตสวนใหญแลวมลกษณะรวมกนคอการใหความส�าคญกบหลก

เสยงขางมากบนฐานการเลอกตง

ความหวาดกลวการเปลยนแปลง

สงทวาทกรรมทกลาวมาทงหมดนนมรวมกนกคอความหวาดกลว ความ

หวาดกลวตอความเสอมทางศลธรรม ความหวาดกลวตอพษภยจากคนเลว ความ

หวาดกลวตออ�านาจการผกขาด ความหวาดกลวตอการสญเสยอตลกษณ ความ

หวาดกลวตอความถดถอยทางเศรษฐกจ รฐลมละลาย หรอรฐลมเหลว และความ

หวาดกลวตอการท�าลายประชาธปไตยโดยกลมอ�ามาตย นาสนใจวาสงทขาดหายไป

คอวสยทศนดานบวกเพออนาคตทดกวา

226


หนาทสประการของเรองเลาคอรรปชน

ในความขดแยงทางการเมอง เรองเลาคอรรปชนเหลานเปนตวก�าหนดวา

ผคนมองและตความการเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมทถกขบเคลอนดวย

การเปลยนผานอยางไร ในความขดแยงของสงคมไทย วาทกรรมคอรรปชนมหนาท

หลกอยสประการ ดงน

การอธบายโลก: มนกำาลงเกดอะไรขน

ประการแรก เรองเลาคอรรปชนชวยอธบายวามนก�าลงเกดอะไรขน ส�าหรบ

คนสวนใหญแลว การเปลยนผานเชงโครงสรางทมความสลบซบซอนและลกซงนน

อาจมองไมเหนชดเจนและเขาใจยาก จงตองมตวแทนเชงสญลกษณเพอทจะท�าใหการ

เปลยนแปลงนนสมผสไดและจดการได ดวยนยทางการเมอง วฒนธรรม และปรชญา

ทเขาใจยาก เรองเลาคอรรปชนไดชวยลดทอนกระบวนการเปลยนแปลงทางสงคม

ระดบใหญใหเขาใจไดผานค�าอธบายแบบยอสวน ดวยเหตนจงไมใชเรองบงเอญท

เรองเลาคอรรปชนจะมบทบาทอยางส�าคญในสงคมเปลยนผานหลายแหงทวโลก

เรองเลาคอรรปชนใหค�าอธบายงายๆ ถงความสลกส�าคญของการตอสทมความหมาย

ยงใหญขนเพอสรางระเบยบทางการเมองและศลธรรม ฉะนนความขดแยงในหวงการ

เปลยนผานหลายเรองจงเปนการตอสเชงวาทกรรมรอบๆ “ความแตกแยก” ของการ

คอรรปชน

ในความขดแยงของสงคมไทย แนวคดทวา “คอรรปชนเปนเหตใหสงคม

เสอม” ถกใชเปนเครองมอของเหลาผคนทหวาดเกรงการเปลยนแปลง เหลาผคน

ทรสกวามอะไรไมชอบมาพากลในสภาวการณใหมของระบบทนนยม เหลาผคนท

หวาดวตกตอการลมละลายของรฐหรอรฐลมเหลว และเหลาผคนทพยายามจะธ�ารง

ระเบยบสงคมแบบดงเดม สวนแนวคดทวา “ความเสอมทรามในสงคมเปนเหตให

เกดคอรรปชน” ไดดงดดเหลาผคนทรสกวาระเบยบปจจบนนนก�าลงเหยยบย�าท�าลาย

ศกดศรของตน เหลาผคนทมองวาระเบยบสงคมนนไมเปนธรรม และเหลาผคนทรสก

โดนกดกนและพยายามหาททางใหตนเอง รวมทงเหลาผคนทเรยกรองสทธเสมอภาค

และตองการพฒนาระบอบประชาธปไตย

คนไทยสวนมากยงเชอวาความจรงนนมไดเพยงหนงเดยว เปนสากล และ

227

MARC SAXER

แบงแยกไมได ฉะนนคนทใชชวตตามความจรงหนงเดยวนนยอมเปนฝายถก และ

ใครกตามทเชอในความจรงอนยอมผดและไรศลธรรม

การขบเคลอนแรงกดดนทางสงคม: ชนชนกลางผโกรธเกรยว

ประการทสอง เรองเลาคอรรปชนยงสรางความผกพนไปกบกลมสงคมตางๆ

ท�าใหพวกเขามอดมการณในการเรยกรองระดมแรงสนบสนนทางการเมองของมวลชน

เรองเลาคอรรปชนจงเสมอนเปนแกนกลางของความโกรธเกรยวของชนชนกลางใน

กรงเทพมหานคร ซงเปนภาพสะทอนปรากฏการณคลายกนทเกดขนในความขดแยง

ในหวงการเปลยนผานทวโลก

จดเรมตนความโกรธเกรยวของชนชนกลางอย ทลกษณะของรปแบบ

การเมองทมกจะเกดขนในระบอบประชาธปไตยทมจดออนหลายประการ การจะ

ชนะการเลอกตงดวยการสนบสนนจากเสยงในชนบท พวกนกการเมองตางกตงตน

เปนพนธมตรกบผมอ�านาจในทองถน จนเมอไดรบเลอกตงแลว นกการเมองทองถน

กมกจะน�าเอาวธคดแบบศกดนาในระดบจงหวดเขามาสอาณาจกรของการเมอง

ระดบชาต การเมองแบบศกดนาก�าหนดใหเหลาพนธมตรตองไดรบการเลยงด

ไดรบรางวลตอบแทนความภกด การจายเงนซอเสยงสนบสนน และการคมครองผรบ

การอปถมภ

เมอมองจากมมมองของชนชนกลาง การทผอปถมภตองกระจายผลประโยชน

ไปสเครอขายสวนบคคลคอการถอยหลงไปส “ยคโบราณกาล” ซงถกเขาใจกนวา

สนสมยไปนานแลว การทเดกร�ารวยสามารถรอดจากอาชญากรรมทพวกเขากอขนยง

เตมเชอไฟใหกบความรสกสองมาตรฐานและการเลนพรรคเลนพวก มากไปกวานน

ชนชนกลางรสกวาพวกเขาก�าลงถก “ปลน” โดยนกการเมองทจรตทใชเงนภาษไป

“ซอเสยง” มาจาก “คนยากจนทละโมบ” หรออธบายในภาษาละมนละมอมไดวา

“มวลชนคนชนบททดอยการศกษานนงายทจะตกเปนเหยอของนกการเมองทสญญา

จะใหทกอยางกบพวกเขาเพอจะไดเขาสอ�านาจ” จากมมมองแบบน นโยบายหลาย

อยางทท�าไปเพอทองถนชนบทจงไมไดเปนอะไรมากไปกวา “ประชานยม” ซงกคอ

อกรปแบบหนงของ “การซอเสยง” โดยนกการเมองทกระหายอ�านาจ115 ทางออกท

ชดเจนกคอการหยดกลไกทท�าให “ตางจงหวดทเตมไปดวยคอรรปชน” มอ�านาจเหนอ

“เมองหลวงทดงาม” กลไกทวากคอการเลอกตงนนเอง

228


สมการวาทกรรมทวาประชาธปไตยจากการเลอกตงนนเทากบคอรรปชนม

ความส�าคญยงตอการสรางความขดแยงทางการเมองไปพรอมๆ กบการแบงขวแยก

ขาง “การปฏรป” ออกจาก “การเลอกตง”116 ในความหมายทแคบลง มนชวยอธบาย

ปรศนาไดวาท�าไมในความขดแยงของการเปลยนผานจ�านวนมาก ชนชนกลางจง

เหมอนจะท�าสงทขดแยงกบผลประโยชนทางชนชนของตนเอง เมอมองจากททางของ

พวกเขาในทางเศรษฐกจการเมอง ตามความเขาใจทวไปแลวชนชนกลางจะตองอย

แถวหนาของการตอสเพอใหไดมาซงระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผล รวมถง

ระเบยบประชาธปไตย ซงชนชนกลางจะไดประโยชนจากสถานะทางสงคมทอยบนฐาน

ของความส�าเรจสวนบคคล เชน ความส�าเรจจากการท�าธรกจ ผลการศกษา พรสวรรค

ดานศลปะ หรอทกษะในทางวศวกรรม ทงหมดนควรจะท�าใหระบบศกดนาเปนของ

แสลงของชนชนกลาง เพราะสถานะทางสงคมและการเลอนสถานะดงกลาวในระบบ

ศกดนานนขนอยกบสายสมพนธสวนบคคลเปนหลก อยางไรกตาม ประเทศไทยกไม

ตางอะไรกบสงคมอนหลายแหง ทามกลางความขดแยงในหวงการเปลยนผาน ชนชน

กลางไดตงตนเปนพนธมตรกบเหลาผคนทตองการจะรกษาไวซงระเบยบแบบศกดนา

ราชปถมภ มวลชนจ�านวนหลายแสนออกมาประทวงขบไลรฐบาลจากการเลอกตง

เพราะฉะนน จดยนทางการเมองของชนชนกลางในเมองจงไมอาจอธบาย

ไดเพยงแคการมองถง “ผลประโยชนทางชนชน” แตวาทกรรมตางๆ มบทบาทส�าคญ

ในการก�าหนดจดยนทางการเมอง วาทกรรมชวยนยามคณคาความหมายเกยวกบ

ผลประโยชน อตลกษณ และวสยทศน เรองเลาทวาประชาธปไตยจากการเลอกตงเปน

สงเดยวกบคอรรปชน (“การซอเสยง” “ประชานยม” และ “การปกครองดวยเจาพอ”)

ไดสรางความแปลกแยกเชงโครงสรางระหวางชนชนกลางกบระเบยบแบบศกดนา

ราชปถมภ เมอผสมผสานความกลวในสงคมตอการถกบบคนใหอยระหวาง “คนจน

ทละโมบ” กบ “ชนชนน�าทฉอฉล” เรองเลาทวาการเลอกตงคอการคอรรปชนจงถก

ใชอยางมพลงส�าหรบการปลกระดมคนชนกลางในเมองใหเขารวมตอสเพอจดการ

หยดยง และลมลางประชาธปไตยจากการเลอกตง117

โดยรวมแลว การผสมผสานยาพษระหวางความหวาดกลวการเปลยนแปลง

ของสงคม การขาดหายไปของจนตนาการในการหาทางออกจากวกฤตความขดแยง

ทางการเมอง และการขาดไรวสยทศนเพออนาคตทดกวา ยงท�าใหผคนจ�าตอง

ยดเหนยวกบสงทตวเองรอยแลวเอาไวกอน สงเหลานถกใชเปนเครองมอในการ

ขบเคลอนมวลชนออกมาปกปองระเบยบทางสงคมทสรางอตลกษณของพวกเขา

เหลานนขนมา

229

MARC SAXER

ฐานในการสรางพนธมตรทางวาทกรรม

ประการทสาม เรองเลาคอรรปชนยงท�าหนาทเปนฐานส�าหรบการสราง

แนวรวมทางสงคมทกวางขวางและหลากหลาย สงทนาสนใจเกยวกบการสราง

พนธมตรทางการเมองในสงคมไทยกคอ กลมพนธมตรทางการเมองหนงมเฉด

ทางอดมการณ การเมอง และสงคมทหลากหลายและกวางขวางมาก ในพนธมตร

ฝง “เหลอง” ประกอบดวยอ�ามาตยฝายเจา คนชนกลางกรงเทพฯ หวอนรกษนยม

ทหาร และชาวสวนจากภาคใต รวมขบวนเคยงขางกบกลมแรงงานและอดตสมาชก

พรรคคอมมวนสต ในขณะทพนธมตรฝง “แดง” ประกอบไปดวยนายทนมหาเศรษฐ

นกวชาการหวกาวหนา กลมประชาสงคม ต�ารวจ กลมชนชนกลางชายขอบ และ

กลม “ไพรการเมอง” จากภาคเหนอและภาคอสาน รวมไปถง “ชาวบานทกลายเปน

คนเมอง” ในกรงเทพฯ118 สงทน�าพาเครอขายพนธมตรเหลานใหมาจบมอกนไดทงๆ

ทมผลประโยชนทางชนชนแตกตางกน มความขดแยงสวนบคคล และมอดมการณ

คนละฝงกนนนจะตองเปนเปาหมายรวมทแขงแกรง เรองเลาคอรรปชนเปนเครองมอ

อนวเศษในการสรางฐานวาทกรรมเพอสรางเครอขายพนธมตรทางการเมอง เนองจาก

คอรรปชนเปนประเดนดงดดท “ขายได” ในแนวรวมทางสงคมทกวางขวางหลากหลาย

ค�าอางเชน “ปกปองประเทศไทยจากการคอรรปชนทางศลธรรม” เปนสงทท�าใหฝาย

นยมเจา อดตคอมมวนสต ทหาร แรงงาน ชาวสวนภาคใต และคนชนกลางกรงเทพฯ

เหนพองรวมกนไดแมพวกเขาจะมความแตกตางกน ในขณะทการกลาวถง “การ

เอาชนะระบบททจรตและไมเปนธรรม” กเปนขอเรยกรองในการตอสของเครอขาย

ฝงแดงทเชอมระหวางเศรษฐนายทนกบคนจน นกวชาการกบคนขบแทกซ ชาวนา

ในชนบทกบคนจนเมองในกรงเทพฯ119

การจดรปแบบสนามการเมอง

สดทาย วาทกรรมคอรรปชนยงชวยจดวางโครงสรางใหกบสนามการตอส

ทางการเมอง ดวยการเปนกรอบการตความประเดนการตอส การเพมอ�านาจให

ตวแสดงในสนามการเมอง และยงขดเสนก�าหนดขอบเขตพนทในการเคลอนไหว

ของพวกเขาดวยขอเรยกรองเชงวาทกรรม “ปฏรปกอนเลอกตง” กบ “เลอกตงกอน

ปฏรป” ซงไดตเสนสมรภมในสงครามความขดแยงทางการเมองจนเหลอพนทแหง

การประนประนอมเพยงนอยนดเทานน วาทกรรมของกลมพนธมตรเสอเหลองมง

230


สรางความเกลยดชงตอ “ทกษณตวราย” สงเสยงสนบสนน “วรบรษก�านนสเทพ”

และคร�าครวญถง “มวลมหาประชาชน” ในฐานะเหยอของ “ระบอบทกษณ” ใน

ขณะทวาทกรรมเสอแดงเหยยดหยาม “สเทพตวราย” เชดช “วรสตรประชาธปไตย

ยงลกษณ” และชนวถง “ผเลอกตง 20 ลานเสยงทถกหกหลง” ในฐานะเหยอของ

“การรฐประหารโดย อำามาตย” เรองเลาคอรรปชนไดก�าหนดทางออกทางการเมอง

ทผเลามอยแลวในใจ คนทหวาดกลวคอรรปชนวาเปนความเสอมทางศลธรรมกจะ

พยายามฟนฟศลธรรมใหเขมแขง พวกทโทษ “คนเลว” กจะมง “ก�าจดขยะ” สวน

พวกทมองวาคอรรปชนเปนปญหาทางธรรมาภบาลกจะพยายามสรางกฎหมายและ

สถาบนใหมขน และพวกทมองวาคอรรปชนสะทอนความเสอมทรามของระบอบเกา

กจะพยายามอยางยงยวดทจะเอาชนะมน120

เรองเลาคอรรปชนยงเปนแกนกลางในการกอรางสรางความขดแยงในหวง

การเปลยนผานทฝงรากลก เรองเลาทวา “นกการเมองทกคนลวนคอรรปชน” เปนการ

ตตราภาพลบใหกบตวแทนประชาชนจากการเลอกตง และท�าลายความไวเนอเชอใจ

ซงสงผลบนทอนความสามารถของตวละครทางการเมองจากทกฝายในการเจรจา

ตอรองเพอยตการตอสทางการเมองในปจจบน121

แนวคดวาดวย “การซอเสยง” “ประชานยม” ไดสรางสมการการเลอกตง

ในระบอบประชาธปไตยวาเทากบการคอรรปชน ในการตดสนครงส�าคญของศาล

รฐธรรมนญไทยในคดการแกไขรฐธรรมนญเพอใหวฒสภามาจากการเลอกตงทงหมด

นน ศาลไดใชเรองเลา “สภาผวเมย” เพอสรางสมการการเลอกตงเทากบการเลนพรรค

เลนพวก โดยศาลอางวา “...เปนความพยายามน�าประเทศชาตใหถอยหลงเขาคลอง

ท�าใหวฒสภากลบไปเปนสภาญาตพนอง สภาของครอบครว และสภาผวเมย”122

ความพยายาม “ปฏรป” หลายตอหลายครงในชวงทศวรรษทผานมากเปนไปเพอ

การควบคมอทธพลของนกการเมองจากการเลอกตงโดยการสรางระบบตรวจสอบ

นกการเมองจากการเลอกตงดวย “องคกรอสระ” ท “มความเปนกลาง” ยงไปกวานน

การสรางวาทกรรมดวยสมการทวากระบวนการประชาธปไตยอยางเชน การตอรอง

การประนประนอม และการแลกไดแลกเสยระหวางกลมผลประโยชนตางๆ เทากบ

“การคอรรปชนทางศลธรรม” มสวนส�าคญทท�าใหระบบการเมองไทยยงจมดงลงไป

ในวกฤตแหงความชอบธรรมลกขนเรอยๆ

231

MARC SAXER

วาทกรรม (ตอตาน) คอรรปชนในความขดแยงของสงคมไทย

ดวยการทเรองเลาคอรรปชนเปนศนยกลางแหงการสรางความขดแยง จง

ไมใชเรองแปลกทขอกลาวหาเกยวกบคอรรปชนจะอยแถวหนาและเปนใจกลางของ

ความขดแยงทางการเมองไทยในชวงเกาปทผานมา ทกษณ ชนวตร และ สมชาย

วงศสวสด นายกรฐมนตรจากการเลอกตง ตางกถกปลดออกจากต�าแหนงดวยขอกลาว

หาเรองคอรรปชนทออฉาว การรฐประหารโดยกองทพในป 2549 มการอางเหตผลวา

เกดขนเพราะ “การคอรรปชนและการเออประโยชนใหพวกพองอยางแพรหลาย”123

และแมวาจะมความแตกตางเชงอดมการณ การเมอง และระดบปจเจก แตผประทวง

ขบไลทกษณบนทองถนนตางกสงเสยงเรยกรองจากความโกรธเกรยวในเรองการ

คอรรปชนทางการเมอง ทามกลางความขดแยงตางๆ สภารางรฐธรรมนญทแตงตง

โดยคณะรฐประหารกไดยกรางรฐธรรมนญฉบบใหมขน124

“บทบญญตทส�าคญหลายมาตรา คอการสรางองคกรจ�านวนมากภายใต

รฐธรรมนญเพอก�ากบควบคมการเมองไทย แตละองคกรทตงขนมเปาหมาย

เพอจดการมใหการคอรรปชนอนแพรหลายทน�าไปสการรฐประหารในป

2549 นนมโอกาสเกดขนอก”125

ผเฝาสงเกตการณตางตความวาการตอสกบคอรรปชนเปนขออางในการ

สรางความเขมแขงใหแกเสยงสวนนอยทพายแพการเลอกตงดวยเครองมอทตอตาน

หลกเสยงขางมาก

“ความนยมอยางอนหนาฝาคงจากการเลอกตงททกษณไดรบจากเหลาคนจน

ในชนบทและคนชนกลางเกดใหมทชนชอบนโยบายประชานยมถกมอง

วาเปนภยตออ�านาจเกา [...] การตอสเพอแกไขรฐธรรมนญปจจบนกเปน

สวนหนงของการตอสทมมาตงแตกอนรฐประหารในป 2549 ระหวางกลม

อ�านาจเกาซงใกลชดกบกองทพ ศาล องคกรอสระ รวมถงฝายคาน และ

ไดรบการสนบสนนจากชนชนน�าและชนชนกลางเกาในเมองซงมลกษณะ

อนรกษนยม กบอกฝายหนงกคอกลมตอตานอ�านาจเกาทมทกษณและพรรค

ของเขาเปนตวแทน โดยมฐานสนบสนนจากกลมคนจนในชนบท ชนชนกลาง

232


ใหม และกลมผเรยกรองประชาธปไตย การปะทะระหวางอ�านาจเกากบใหม

มาสจดแตกหกในเหตการณรฐประหารป 2549 ซงกลมอ�านาจเกาไดกลบส

วงจรอ�านาจ […รฐธรรมนญฉบบป 2550] ยงเพมอ�านาจใหกบองคกรอสระ

และศาล ในขณะทลดอ�านาจของนกการเมองจากการเลอกตง ดวยอ�านาจ

ทมากขน บทบาทของศาลและองคกรอสระจงกลายเปนพลงการเมองหลก

ภายใตรฐธรรมนญป 2550”126

ในการตอสทก�าลงด�าเนนอย โครงสรางอ�านาจทางการเมองยงระงบทงสอง

ฝายจากการใชความรนแรงเพอใหไดรบชยชนะในความขดแยงรอบน127 แมกองทพ

จะตองเผชญกบแรงกดดนอยางหนกใหกอรฐประหาร แตกลมผน�ากองทพกยง

ระมดระวงทจะเขามาแทรกแซงโดยตรง ความเสยงทไมอาจคาดเดาไดของกองก�าลง

“เสอแดง” และ “ทหารแตงโม” รวมถงแรงกดดนจากนานาชาตและโอกาสในการถก

ด�าเนนคดยอนหลงสงผลทสรางความหนกใจใหกบกองทพ อยางไรกด ในประเทศ

ทมประวตศาสตรการรฐประหารมาถงสบแปดครง ค�าเตอนจากผน�ากองทพวาพวกเขา

จะเขามายงเกยวกบการเมองหากมการนองเลอดเกดขนกยงดเหมอนจะมน�าหนก

มากพอทจะยบยงฝายรฐบาลจากการใชก�าลงเขาสลายผชมนม

แมจะมคนเสยชวตกวายสบศพและคนบาดเจบมากนบรอย แตกยงมการใช

ความรนแรงในระดบยอมๆ เกดขนมาเปนระยะเพอเปนเครองมอทางยทธวธ และ

ไมไดหมายความวาหากสถานการณเปลยนไปจะไมท�าใหผน�ากองทพทยงลงเลอยใน

ปจจบนหนไปใชวถทางการทหารเพอยตความขดแยง ในความเปนจรงแลวขอแถลง

จากผบญชาการกองทพบกเกยวกบ “ทางเลอกพเศษ” ยงชใหเหนวาผน�ากองทพได

พจารณาการรฐประหารเปนทางออกสดทาย128 อยางไรกด ในการอธบายถงพลวต

ความขดแยงในชวงหกเดอนทผานมา การทความขดแยงรอบนยงไมสามารถชขาด

ดวยการรฐประหารหรอการใชความรนแรงนบเปนสงส�าคญ เพราะมนไดเปลยนแปลง

โครงสรางแหงโอกาส อธบายงายๆ กคอ สนามรบไดถกเคลอนยายออกจากการชกใย

อยเบองหลงของระบบอปถมภมาสสนามแหงวาทกรรมซงมกฎกตกาการเลนเกม

แตกตางออกไป

กฎกตกาการเลนเกมทเปลยนไปชวยอธบายขอผดพลาดทางยทธวธจาก

ผเลนระดบน�าของทงสองฝาย129 ภายใตการเปลยนแปลงกฎกตกาการเลนเกม ความ

เหนจากในและนอกประเทศโดยเฉพาะทสนบสนนแตละฝายมความส�าคญยง หกเดอน

233

MARC SAXER

ทผานมา ความส�าเรจหรอลมเหลวของตวละครทางการเมองสวนหนงถกก�าหนดจาก

ความสามารถของพวกเขาในการเลนกบกฎกตกาแหงการตอสชวงชงวาทกรรม

ในเกมแหงอ�านาจวาทกรรม การชวงชงความชอบธรรมนนอยแนวหนาและ

เปนแกนกลางทส�าคญ อนทจรงแลวยทธศาสตรหลกของทงสองฝายตางมงจะสถาปนา

ความชอบธรรมของตน ในขณะเดยวกนกมงท�าลายการอางความชอบธรรมของอก

ฝาย การตอสอยางรนแรงเพอชวงชงความชอบธรรมทก�าลงเกดขนแสดงใหเหนวา

ชมชนวาทกรรม “ราชานยม” ก�าลงสญเสยอ�านาจน�า

นบยอนหลงไปเพยงไมกป เครอขายสถาบนกษตรยมอ�านาจน�าทางวาทกรรม

ในการอธบายวา “มนก�าลงเกดอะไรขน” และ “จะตองจดการสงทเกดขนอยางไร”

ทกวนนความตนตวทางการเมองทเพมสงขนไดกระจายไปทกหวระแหงของประเทศ

ผคนจ�านวนมากขนเรอยๆ ก�าลงทาทายอ�านาจนอยางเปดเผย สอมวลชนนานาชาต

ทตดตามความพยายามของศาลรฐธรรมนญในการผลกใหนายกรฐมนตรพนจาก

ต�าแหนงตางกรายงานขาวตามวาทกรรมแบบ “เสอแดง” แทบจะเปนเอกฉนทวา

นนคอรฐประหารโดยตลาการ ตราบเทาทความขดแยงรอบนตอสกนอยบนการ

ชวงชงความชอบธรรม “อ�านาจทมองไมเหน” ของวาทกรรมกจะเปนตวตดสนผชนะ

ภายใตโครงสรางอ�านาจทางการเมองทไมสามารถใชความรนแรงระดบสงได การ

สญเสยอ�านาจน�าทางวาทกรรมของกลมราชานยมไดเรงใหเกดการเปลยนแปลงขว

ในดลยภาพทางอ�านาจ130

โดยสรป ในโครงสรางอ�านาจทางการเมองปจจบนซงเตมไปดวยความไร

เสถยรภาพ วาทกรรมจะเลนบทหลกในการกอรางสรางความขดแยง ก�าหนดกลยทธ

ของผเลนฝายตางๆ และสงผลกระทบตอโอกาสในการประสบความส�าเรจหรอความ

ลมเหลวของผเลนเหลานน ผลทตามมากคอวาทกรรมคอรรปชนจะมบทบาทหลก

ในการเพมอ�านาจใหตวแสดงตางๆ เชน คณะกรรมการประชาชนเพอการเปลยนแปลง

ประเทศไทยใหเปนประชาธปไตยทสมบรณอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

(กปปส.) ศาลรฐธรรมนญ รวมไปถงองคกรอสระอยางคณะกรรมการปองกนและ

ปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) ขณะเดยวกนกจ�ากดพนทการบรหารของ

รฐบาล131 ทนาสนใจกคอขอกลาวหาเรองคอรรปชนทก�าลงอยในขนตอนทางกฎหมาย

ยงไมมขอกลาวหาตอรฐบาลรกษาการโดยตรง แตขอกลาวหาเกอบทงหมดถกท�าให

เปนขอกลาวหาทางการเมอง ในสนามวาทกรรมสาธารณะมการผลตเรองเลาวาดวย

การคอรรปชนทางการเมองเปนหลก132 หากอานในเชงสญศาสตร ขอกลาวหาเรอง

234


คอรรปชนจงถกตความไดวาเปนสญญะทเลอนลอย แตในทางการเมองนน เรองเลา

คอรรปชนไดใหก�าลงอ�านาจมหาศาลในการระดมขบเคลอนผประทวงจ�านวนหลาย

แสนตลอดระยะเวลาหลายเดอนทผานมา

กลาวโดยสรป ดงทกรณของไทยไดแสดงใหเหน การคอรรปชนมบทบาท

หลกในความขดแยงในหวงการเปลยนผาน ในระดบโครงสราง มนท�างานเปนตว

กระตน (ทคลมเครอ) ใหกบการเปลยนผานระหวางระเบยบแบบศกดนาราชปถมภกบ

ระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผล ในสนามแหงวาทกรรม เรองเลาคอรรปชน

ไดน�าเสนอค�าอธบายถงพลงทนาสะพรงกลวของการเปลยนแปลง และน�าเสนอพนท

กลางส�าหรบการสรางพนธมตรทางวาทกรรมในวงกวาง ดวยบทบาทหนาททส�าคญยง

ของคอรรปชนในระบบอปถมภ เรองเลาคอรรปชนจงเหมาะสมยงทจะเปนตวกระตน

ความโกรธเกรยวของชนชนกลางและเปนตวขบเคลอนการประทวงของมวลชน

ตอตานรฐบาล สดทาย องคกรทชธงตอตานคอรรปชนตางๆ ยงถกใชเปนเครองมอ

ทมประโยชนส�าหรบกลมเสยงขางนอยทพายแพการเลอกตงในการเสรมสรางความ

เขมแขงทางอ�านาจของพวกตน

5. ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนในสงคมเปลยนผาน

การคอรรปชน ระบบพวกพอง และระบบอปถมภลวนเปนปฏบตการทาง

สงคมทมหนาทส�าคญในสงคมกอนสมยใหม ทกวนนเพราะเราไมมสถาบนสมยใหม

ทมประสทธภาพ ปฏบตการทางสงคมเหลานจงยงคงท�าหนาททางสงคมอยอยาง

เดมตอไป อยางไรกตาม การเกดขนของเศรษฐกจสมยใหมทซบซอนและสงคม

พหนยมท�าใหปฏบตการทางสงคมดงกลาวกลายเปนอปสรรคตอการพฒนา การสราง

ประชาธปไตย และความยตธรรมทางสงคม

ความเขาใจผดเกยวกบคอรรปชนวาเปนความลมเหลวทางศลธรรมสวน

บคคลของเหลา “คนเลว” นนยงน�าไปสการรกษาทผดพลาด น�าพาสงคมกลบไปส

ระเบยบแบบจารตทท�างานบนฐานของการแจกจายผลประโยชนกนภายในเครอขาย

สวนตว ในการจดการกบคอรรปชนไดอยางมประสทธภาพ เราตองท�าสงทตรงกนขาม

ดวยการยกระดบระบบการบรหารจดการและการก�ากบดแลใหดขน โดยการเปลยน

สถาบนทอยบนฐานความสมพนธสวนบคคลไปสสถาบนทใหผลตอบแทนตามผลงาน

235

MARC SAXER

และความสามารถ เพอหลกเลยงกบดกแหงคอรรปชน สงคมตางๆ จ�าเปนตองท�าตาม

โครงการสรางความเปนสมยใหมในรฐของเวเบอรใหเสรจสนสมบรณ หากอธบายอก

ทางหนง สงคมจะตองกาวกระโดดจากระบบศกดนาราชปถมภไปสระเบยบบนฐาน

ของกฎหมายและเหตผล ซงสามารถตอบสนองความจ�าเปนทางเศรษฐกจทซบซอน

และสงคมพหนยมได

อนสญญาตอตานการคอรรปชนของสหประชาชาต (The United Nations

Convention against Corruption) ไดแสดงใหเหนฉนทมตของโลกตอการจดการปญหา

คอรรปชน โดยน�าเสนอแนวทางในการแกปญหาคอรรปชนทางเทคนค

“ในอนสญญาฯ ไดอทศบทหนงเพออรรถาธบายเรองการปองกนการ

คอรรปชนทงบท โดยเสนอมาตรการทใชกบทงภาคเอกชนและภาครฐ

มาตรการเหลานนประกอบดวยนโยบายปองกน เชนการตงองคกรตอตาน

คอรรปชน หรอการเพมความโปรงใสดานการเงนในการหาเสยงเลอกตง

และพรรคการเมอง อนสญญาฯ บงคบใหประเทศตางๆ ตรากฎหมายอาญา

มาจดการกบพฤตกรรมการคอรรปชนทหลากหลาย ทงยงกาวไปไกลกวา

อนสญญาใดๆ ทเคยม โดยตงมาตรการจดการไมเพยงกบรปแบบการ

คอรรปชนพนฐาน เชนการตดสนบนหรอการยกยอกเงนของรฐ แตยง

พยายามจดการกบการใชอ�านาจรฐเออประโยชนใหภาคเอกชน การพยายาม

ปกปดหรอการฟอกขาวกระบวนการคอรรปชนดวย รวมไปถงการกระท�า

ความผดทเกยวกบการสนบสนนคอรรปชน การฟอกเงน และการเขา

แทรกแซงกระบวนการยตธรรม นอกจากนอนสญญาฯ ยงขามไปตรวจสอบ

การกระท�าผดในพนทเจาปญหา เชนการคอรรปชนในภาคเอกชน ประเทศ

ในภาคอนสญญานตองยอมรบการอ�านวยความชวยเหลอทางกฎหมาย

ในการรวบรวมและการสงหลกฐานเพอใชในกระบวนการยตธรรม รวม

ถงยอมรบการสงผรายขามแดน ประเทศในภาคอนสญญานตองยอมรบ

กระบวนการตดตามสนทรพยคน ซงถกระบไวอยางชดเจนในฐานะหลกการ

พนฐานของอนสญญาฯ”133

อยางไรกด ดงทไดแสดงใหเหนจากผลงานอนนาผดหวงของโครงการ

ตอตานคอรรปชนมากมาย การจดการกบคอรรปชนนนเปนเรองพดงายแตท�ายาก134

236


เครองมอของเทคโนแครตมแตจะลมเหลวหากไมค�านงถงบรบททางเศรษฐกจ

การเมอง หนาททางสงคม และรากทางวฒนธรรมของการคอรรปชน หากไรซงกรอบ

ความคดทถกตอง กเปนไปไดวานโยบายตอตานคอรรปชนอาจเปนโทษมากกวา

เปนคณ ยงในสงคมเปลยนผานดวยแลว ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนยงตองผกตด

เปนสวนหนงของยทธศาสตรทใหญกวาในการจดการปญหาทาทายของการพฒนา

เศรษฐกจและการเมอง ถงอยางนนกตาม เมอพจารณาโครงสรางแหงโอกาสทาง

เศรษฐกจ การเมอง และวฒนธรรมในสงคมเปลยนผานทเปลยนแปลงไปอยาง

รวดเรว การสกบคอรรปชนกเปรยบไดกบความพยายามโจมตเปาเคลอนท นกตอส

คอรรปชนสามารถตกอยในความขดแยงทางการเมองไดโดยงายดาย และดวยสภาพ

ทสาธารณชนตางเกรยวกราดกบปญหาคอรรปชน รวมไปถงการตอตานจากเหลา

ผคนทไดรบประโยชนจากการคงสถานภาพเดมไว การออกแบบยทธศาสตรตอตาน

คอรรปชนใหไดผลจงเปนเรองยากล�าบากมาก135

การตอสกบคอรรปชนอยางยาวนานและยากล�าบากในอดตใหบทเรยนทม

ประโยชนสามประการ ดงน

• ใหความสำาคญกบมตเชงอดมการณ: การตอสกบคอรรปชนไมได

มความเปนกลางหรอซอใส การปฏรปเพอสรางธรรมาภบาลจะ

ประสบความส�าเรจตองขจดจดออนทางหลกการและวาระซอนเรน

ของฉนทมตวอชงตนใหได

• ใหความสำาคญกบหนาททางสงคมของคอรรปชน: ในภาวะท

สถาบนบนฐานของกฎหมายและเหตผลนนไมท�าหนาท การ

คอรรปชนมกจะเขามาท�าหนาทอดชองวางดงกลาวเพอเตมเตม

หนาททางสงคมทส�าคญแตขาดพรองไป ฉะนนการตอส กบ

คอรรปชนจะประสบความส�าเรจไดกตอเมอมนไมไดเปนเพยงแค

การสรางฉากหนาของสถาบน แตตองพยายามวางรากฐานทาง

การเมอง สงคม และวฒนธรรมทจ�าเปนตอการท�าใหระบบกฎหมาย

และเหตผลสามารถท�างานได นอกจากนนยทธศาสตรตอตาน

คอรรปชนจ�าเปนจะตองไปไกลกวาการออกแบบเชงสถาบน แตจะ

ตองมสวนในกระบวนการเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคม

ใหม

237

MARC SAXER

• ใหความสำาคญกบเรองเลาคอรรปชน: ในความขดแยงหวงเปลยน

ผาน วาทกรรมคอรรปชนมบทบาทส�าคญเพราะมนเปนตวแทน

เชงสญลกษณของการตอสทใหญกวาและเขาใจยากกวา นนคอ

การตอสระหวางระเบยบแบบศกดนาราชปถมภกบระเบยบบน

ฐานของกฎหมายและเหตผล หากคอรรปชนสามารถจดการไดดวย

การสรางระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลใหเสรจสมบรณ

การตอสกบคอรรปชนจงหมายถงการเลอกขางในความขดแยง

หวงเปลยนผาน ซงจะสมฤทธผลกตอเมอเลอกยนอยขางการตอส

เพอประชาธปไตยเทานน

5.1 การดแลจดการอยางระมดระวง

ฉนทมตวอชงตนไดแอบซอนวาระทางการเมองในการสรางโครงสราง

พนฐานเชงสถาบนเพอเศรษฐกจทนนยมดวยภาษาเชงเทคนค เราไมไดบอกวาวาระ

การสรางธรรมาภบาลเปนสงผด ตรงกนขาม การสรางระเบยบบนฐานของกฎหมาย

และเหตผลเปนสงส�าคญอยางยง อยางไรกด โครงการเชงเทคนคเหลานไดแฝงทาง

เลอกทางการเมองทส�าคญเอาไว ผทเชอวาแคเพยงเปลวไฟและพลงจากปศาจทนนยม

กเพยงพอแลวทจะท�าลายโซตรวนของระเบยบแบบศกดนาลาหลง กจะท�าตาม

ค�าแนะน�าของฉนทมตวอชงตนและปลอยใหตลาดท�างานอยางเสร สวนผทหวาดกลว

การแทนทปศาจตนหนงดวยปศาจอกตนหนง กจะตองเฝามองอยางระมดระวงวา

กรงขงทางสถาบนอนใหมถกสรางมาอยางไร เพราะฉะนนเราตองเขาใจวาโครงการ

ตอตานคอรรปชนลวนเปนเรองการเมองเสมอมา

ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนทไมตระหนกถงหลมพรางทางการเมองและ

ทางวาทกรรมกจะถกดงเขาไปสความขดแยงทางการเมองไดโดยงาย และลงเอยดวย

การตกเปนเครองมอของกลมอน

“การตอตานคอรรปชนไมใชเรองซอใส ในเมอการตอตานคอรรปชนเปน

เครองมอของบางคนในการควบคมทรพยากรและปกครองคนอนๆ เราควร

จะคาดหวงไดวา ไมวาระบอบและผน�าเลวรายเพยงใดกจะพฒนาองคกรและ

ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนเพอเอาใจผบรจาคและระดมเงนทน […] เรา

238


ควรจะตงขอสมมตวาองคกรตอตานคอรรปชนเองกอาจจะทจรตเสยเองได

เหมอนดงทเราพบเจอองคกรตอสกบสงทเรยกวา ‘อาชญากรรมทเปนระบบ’

แตกลบของเกยวกบอาชญากรรมทเปนระบบเสยเอง การตานคอรรปชนจง

ไมไดซอใสแตอยางใด”136

ในกรณของประเทศไทย เรองเลาคอรรปชนมบทบาทส�าคญในการสราง

ความขดแยง ในขณะทองคกรตอตานคอรรปชนถกฉวยใชโดยชนชนน�าเสยงขางนอย

เพอปกปองอภสทธและสถานะทางสงคมของพวกเขาจากเจตจ�านงของเสยงขางมาก

จากการเลอกตง โครงการตอตานคอรรปชนในเชงเทคนคจงตองระมดระวงไมใหสบสน

ระหวางรปแบบกบเนอหาสาระ

“ผคน [...] เขาใจผดวารปแบบภายนอกของหลกนตธรรมคอเนอหาสาระ

ฉะนนจงเกดกรณเชนการมองการ ‘ตรวจสอบและถวงดล’ วาเปนเครองบอก

มาตรฐานสงคมทมหลกนตธรรมเขมแขง ดวยเพราะเขาใจวาฝายตางๆ ของ

รฐบาลจะตรวจสอบพฤตกรรมของกนและกน แตการมอยของระบบตรวจ

สอบทเปนทางการมใชสงเดยวกบระบบบรหารจดการและการก�ากบดแล

ทเปนประชาธปไตยเขมแขง ศาลอาจถกใชเพอขดขวางการกระท�ารวมหม

(collective action) [...] การรองตอศาลอาจน�าไปสการลมเลกโครงการ

โครงสรางพนฐานของประเทศทส�าคญยง และยงถกใชเพอปกปองผล

ประโยชนของชนชนน�าเหนอเจตจ�านงของรฐบาลทมาจากประชาชน เพราะ

ฉะนนบางครงรปแบบของระบบการแบงแยกอ�านาจอาจลมเหลวในการสราง

เนอหาสาระทเปนแกนของสงคมทยดถอกฎหมาย”137

เราตองระมดระวงกบการเขาใจคอรรปชนวาเปนปญหาทางศลธรรม

คอรรปชนเปนปญหาศลธรรมกเพยงเพราะมนท�าลายเสนแบงเชงคณคาและสถาบน

ทไมค�านงถงตวบคคลทสรางขนมาเพอท�าใหผมอ�านาจเกดความรบผดชอบ หาก

ปราศจากเสนแบงเหลาน มนษยกจะกลบไปสวถการปกครองแบบพนฐานตงตน

ซงกคอการสรางความไววางใจผานความสมพนธสวนบคคล ความโกรธเกรยวทาง

ศลธรรมตอคอรรปชนยงเปนพลงขบเคลอนใหเกดการปฏรป หรออยางนอยกเปน

กระบวนการสรางสงคมใหใสสะอาดผานการเนนย�าวา ‘อะไรถก อะไรผด’ อยางไรกด

239

MARC SAXER

หากคอรรปชนหมายถงการใชอ�านาจอยางฉอฉลของชนชนปกครองทไรขอจ�ากด

ใดๆ แนวทางแกปญหาดานศลธรรมโดยการเรยกรองใหคนมส�านกทางจรยธรรม

การใหการศกษา และการรณรงคใหเปนคนด ยอมไมสามารถจดการกบปญหาได

ในทางกลบกน วาทกรรมเชงศลธรรมทวาคอรรปชนเปนปญหาความลมเหลวของ

ศลธรรมสวนบคคล (“คนเลว”) กลบท�าหนาทสรางความเขมแขงใหกบระบบอปถมภ

ทท�างานผานการแจกจายผลประโยชนกนภายในเครอขายสวนบคคล138

อธบายสนๆ ไดวา นโยบายตอตานคอรรปชนทไมค�านงถงอคตเชง

อดมการณและวาระซอนเรนตางๆ กจะลงเอยดวยการสรางสถาบนเพยงเปลอกนอก

และกอใหเกดโทษมากกวาจะเปนคณ

5.2 การจดการกบคอรรปชนในสงคมเปลยนผานคอการสรางระเบยบบนฐาน

ของกฎหมายและเหตผลใหเสรจสน

ในชวงทศวรรษทผานมา ขอเสนอเชงนโยบายวาดวยการตอตานคอรรปชน

ตางๆ ไดถกน�ามาประสานรวมกน อยางไรกด เรองราวแหงความส�าเรจยงมอยนอย

นด นกตอสคอรรปชนเขาใจวาอาการของคอรรปชนทแตกตางหลากหลายในหลาย

ประเทศนนมบรบทแตกตางกน ท�าใหไมสามารถมพมพเขยวส�าหรบการปฏรปได

“นกปฏรปตองมกลยทธทางการเมองและแนวคดทดในการควบคม

คอรรปชน โดยอยางหลงนน สงทดเหมอนจะเปนแนวคดการปฏรปทด

ส�าหรบประเทศ ก กอาจจะเปนไปไมไดในประเทศ ข อาจจะไมตรงกบสภาพ

ในประเทศ ค และอาจสรางอนตรายใหกบประเทศ ง”139

การจดการปญหาคอรรปชนแบบเรอรงโดยเฉพาะในประเทศทก�าลง

เปลยนผานนนจ�าเปนจะตองใชแนวทางทแตกตางออกไปจากการตอสกบคอรรปชน

แบบครงคราวในประเทศทสามารถสถาปนาระบบการเมองบนฐานของกฎหมายและ

เหตผลไดแลว

“แนวทางการลดปญหาคอรรปชนในระบบบนฐานของกฎหมายและเหตผล

นนใชการไดดแลวในปจจบน แตปญหาใหญเกยวกบคอรรปชนแบบเรอรงยง

240


คงเกดขนเมอมความตงเครยดระหวางความสมพนธทางสงคมหลากหลาย

รปแบบ ไมวาจะเปนรปแบบการปกครองแบบจารตหรอแบบสมยใหม”140

การทนโยบายตอตานคอรรปชนพงพงการใชเครองมอเชงกระบวนการมาก

เกนไปนนมาจากความเขาใจผดๆ เกยวกบธรรมชาตของคอรรปชน

“โครงการตอตานคอรรปชนทมอยนนลมเหลวเพราะไปสรางกรอบความคด

วาปญหาคอรรปชนเปนปญหาความขดแยงเชงผลประโยชนระหวางนาย

กบบาว (principal-agent problem) ทงทในความเปนจรงแลวสถานการณ

ของการคอรรปชนอยางเปนระบบนนเปนปญหาของการกระท�ารวมหม […]

ดวยความเขาใจ (ผดๆ) เกยวกบคอรรปชนน โครงการตอตานคอรรปชน

จงสรางรปแบบของการปฏรปสถาบน โดยเพมการควบคมนาย และลด

โอกาสและแรงจงใจในการคอรรปชนของบาว ตงแตการลดการใชดลยพนจ

ของขาราชการ การขนเงนเดอน การเพมความโปรงใสและการเปดเผย

ขอมลขาวสาร เปนตน […] แทจรงแลวคอรรปชนเปนปญหาของการกระท�า

รวมหม แมวาในระยะยาวแลวทกคนจะไดประโยชนจากการอยในสภาพ

แวดลอมทปราศจากคอรรปชน แตในระยะสนนนไมมใครมแรงจงใจทจะ

เปลยนพฤตกรรมของตนในทนท ดงทมผกลาววา ‘มนคอความรสกทวา

ถาเราไมเอา คนอนกจะเอาไปอยด’ ในบรบทเชนน สงคมจงตดอยในกบดก

แหงคอรรปชน ซงไมมใครมแรงจงใจทจะเปลยนแปลงพฤตกรรม และกไมม

เหตผลใดทจะคาดหวงใหเกดการเปลยนแปลง”141

การจะกาวขาม “กบดกแหงคอรรปชน” ทเกดขนในสงคมเปลยนผานนน

ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนจะตองไปไกลกวาเครองมอเชงกระบวนการ การสราง

เครองมอเพยงล�าพงไมเพยงพอทจะท�าลายโครงสรางระบบอปถมภทเขมแขง และ

ไมมความสามารถทจะสรางการเปลยนแปลงทจ�าเปนในระบบคณคาและมโนคตของ

พลเมองได ตามนยามแลว วกฤตการเปลยนผานเกดในชวงระหวางการเปลยนผาน

จากระเบยบแบบศกดนาราชปถมภทก�าลงเสอมถอยแตยงคงมอ�านาจ ไปสระเบยบ

บนฐานของกฎหมายและเหตผลทก�าลงเกดขนแตยงขาดประสทธภาพ

ตราบใดทสถาบนการปกครองใหมยงขาดประสทธภาพเพยงพอ หลก

241

MARC SAXER

นตธรรมยงไมสมบรณ และการปะทะระหวางคณคาและคานยมแบบจารตกบแบบ

ใหมยงด�าเนนอย ระเบยบทางสงคมแบบศกดนาราชปถมภกจะยงมพนทและมความ

จ�าเปน นคอสงทอธบายวาท�าไมวกฤตการเปลยนผานถงไดเปนสภาวะทอดมสมบรณ

ในการหลอเลยงใหเกดการคอรรปชนขน ในการจะหลกเลยงการสรางเพยงฉากหนา

เชงสถาบน ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนจะตองเขาใจหนาททางสงคมทพฤตกรรม

คอรรปชนเขาไปชวยเตมเตม และจะตองแทนทมนดวยปฏบตการทางสงคมและ

สถาบนทท�าหนาทไดเหมอนกนแตเปนอปสรรคนอยกวาการคอรรปชน

ในสงคมเปลยนผาน การตอสกบคอรรปชนเปนสวนหนงของชดความทาทาย

ทใหญกวาในการสรางระเบยบทางการเมอง กฎหมาย และศลธรรมทจ�าเปนในการ

ตอบสนองความตองการของเศรษฐกจทซบซอนและสงคมพหนยม ในการกาวขาม

วกฤตการเปลยนผานนน สงคมจะตองตดสนใจในทายทสดวาจะเลอก “ถอยหลง”

กลบสระเบยบเกา หรอเลอก “เดนหนา” สความเปนสมยใหม

ในขณะทเสนทางสความเปนสมยใหมนนอาจจะแตกตางกนมากจากสงคม

หนงสอกสงคมหนง และ “รฐสมยใหม” ทเกดขนกอาจมลกษณะแตกตางกนไป

จากวฒนธรรมหนงสอกวฒนธรรมหนง การสรางระเบยบบนฐานของกฎหมายและ

เหตผลแบบสากลนาจะเปนหนทางเดยวในการจดการกบคอรรปชน การสรางรฐบน

หลกกฎหมายและเหตผลนนไมไดมความเปน “ตะวนตกแอบแฝง” แตเปนการท�าให

กระบวนการทเรมตนจากเศรษฐกจแบบทนนยมนนเสรจสน การสรางรฐบนฐานของ

หลกกฎหมายและเหตผลถกผลกดนจากการเปลยนแปลงทางสงคม และเชอมตอ

กบความตองการทางการเมองและความคาดหวงของชนชนเกดใหม หากจะอธบาย

อกแบบหนง ปญหาทเกดมาจากการปรบโครงสรางเศรษฐกจยอมจ�าเปนจะตองถก

จดการโดยการปรบโครงสรางของระเบยบทางการเมอง การปรบโครงสรางนไปไกล

กวาการออกแบบเชงสถาบนและกรอบกฎหมาย หากตองครอบคลมถงการใหความ

หมายใหมกบคานยมสวนรวมและคณคา วฒนธรรมองคกรและการเมอง อตลกษณ

รวมและอดมการณทสรางความชอบธรรม

การจดการกบคอรรปชนในสงคมเปลยนผานจงเปนการสรางระเบยบบนฐาน

ของกฎหมายและเหตผลใหเสรจสน กลาวคอ การสรางสถาบนทมประสทธผลอยบน

ฐานการใหผลตอบแทนตามผลงานและความสามารถ และไมค�านงถงสายสมพนธสวน

บคคล อยางไรกด สถาบนจะมความแขงแกรงกตอเมอเปนทรบรและยอมรบโดยทว

กนทกฝาย มเชนนนแลว เมอฝายหนงตองการบงคบใชกฎกบอกฝายกจะถกตอตาน

242


หากกฎกตกาตอตานคอรรปชนมทมาทไมชอบธรรม “ผลจากตนไมพษ” ของกฎท

บงคบใช ไมวากฎนนๆ จะถกรางมาดอยางไร จะท�าลายความชอบธรรมของสถาบน

ตอตานคอรรปชน และท�าใหสถาบนเหลานนสญเสยความสามารถในการจดการกบคด

คอรรปชนทมความออนไหวทางการเมอง หากจะอธบายอกแบบคอ มนไมใชแคการ

ออกแบบระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลทเปนเรองส�าคญ แตคอวถการกอ

เกดของระเบยบนนตางหาก ดวยกระบวนการเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคม

ใหมทสมาชกในสงคมมสวนรวมอยางทวถงและครอบคลมถวนหนาเทานน จงสามารถ

วางรากฐานทางสงคมเพอระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลได

5.3 การตอสกบคอรรปชนตองเปนสวนหนงของการตอสเพอประชาธปไตย

การเปลยนผานจากระเบยบแบบศกดนาราชปถมภไปสระเบยบบนฐานของ

กฎหมายและเหตผลนนไมไดมความเปนกลางหรอเปนเรองทางเทคนค หากเปน

ผลพวงจากการตอสทางการเมองอนยาวนานเพอสรางระเบยบแหงอนาคต

“เราไมสามารถศกษาเรองคอรรปชนไดอยางถกตองโดยไมพจารณาบรบท

ของกระบวนการสะสมทนและการตอสชวงชงทางการเมองจากการเกดขน

ของชนชนใหมภายใตสภาพสงคมทแวดลอม [...] การศกษาตามแนวทางน

ตงค�าถามพนฐานทส�าคญตอนโยบายเกยวกบการคอรรปชน ภาพของการ

คอรรปชนตอสาธารณะนนไมเปนทยอมรบอยางแนนอน และในระยะยาว

อาจท�าลายความชอบธรรมทมอยอยางจ�ากดของรฐก�าลงพฒนา แตอกดาน

หนง ภาพของการคอรรปชนมกเปนสวนส�าคญของกระบวนการสะสมทน

และการประนประนอมทางสงคม ซงนารงเกยจไมแพกน [...] แบบแผนการ

คอรรปชนนน [...] ถกก�าหนดดวยการแบงสรรอ�านาจกนระหวางรฐ นายทน

และชนชนตวกลางอนๆ ปญหาทางเศรษฐกจ (ไมใชปญหาศลธรรม) ไมใช

การคอรรปชนโดยตวของมน แตคอโครงสรางทางการเมองทสรางการ

คอรรปชนจนชะลอการเตบโตทางเศรษฐกจตางหาก”142

การตอตานคอรรปชนนนเปนหวใจของการสรางระเบยบทางการเมองและ

คณคาทเหมาะสมกบการตอบสนองความตองการของระบบเศรษฐกจทซบซอนและ

243

MARC SAXER

สงคมพหนยม พดงายๆ มนหมายถงการเปลยนแปลงกฎกตกาการเลนเกมอยางม

ประสทธผล เพอคนทกกลม รวมถงเหลาเศรษฐหรอผมอ�านาจดวย

นคอความทาทายทางการเมองหลกของการตอสกบคอรรปชน ชนชนน�า

ทางการเมอง สงคม และเศรษฐกจตางวางททางของตนอยกบระเบยบแบบศกดนา

ราชปถมภ ผไดประโยชนจากระบบอปถมภไมไดจ�ากดอยแคกลมชนชนน�าศกดนา

ดงเดม แตยงรวมไปถงกลมชนชนน�านายทนใหม เชนนแลวการตอสกบคอรรปชน

ในฐานะสวนหนงของโครงการสรางระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผล จะตอง

เผชญหนากบการตอตานจากกลมคนทพยายามรกษาสถานภาพเดมเอาไว

หากอธบายอกแบบหนง การตอสกบคอรรปชนเกดขนในใจกลางของความ

ขดแยงในหวงการเปลยนผานระหวางผตองการรกษาระเบยบแบบจารตไวกบผตอส

เพอเปลยนแปลงมน ในแงเศรษฐศาสตรการเมอง เมอพจารณาระเบยบทางสงคม

และอดมการณทครอบง�า พวกชนชนน�าเหลานมพลงอ�านาจทางการเมองอยางเตม

เปยม ความทาทายคอจะท�าอยางไรใหผมอ�านาจและเศรษฐเหลานยอมอยภายใต

ขอจ�ากดและมความรบผดชอบตอผอน?143 และเพอใหสงตางๆ ดทาทายยงขน กรณ

ของประเทศไทยยงแสดงใหเหนวาองคกรตอตานคอรรปชนเองยงถกใชเปนเครองมอ

เพอปกปองผลประโยชนของชนชนน�า และเรองเลาตอตานคอรรปชนกกลายเปน

เครองมอในการสรางพนธมตรทางสงคมทตอสเพอรกษาสถานภาพเดมเอาไว หาก

ผคนในสงคมสวนใหญตอตานการเปลยนแปลง ระเบยบบนฐานของกฎหมายและ

เหตผลทจะมบทบาทหลกในการจดการกบคอรรปชนจะเกดขนไดอยางไร?

นคอเหตผลวาท�าไมการตอสกบคอรรปชนจงไมสามารถเปนกลางได และ

ตองเปนสวนหนงของการตอสทใหญกวาเพอการปลดปลอยประชาธปไตยและการ

สรางความยตธรรมทางสงคม

“มนอาจจะเปนอดมคตทจะเชอวาการเปลยนผานไปสทนนยมนนจะมความ

เปนธรรมอยางแทจรง แตหากไมมกระบวนการเปลยนผานทถกมองวา

เปนธรรมแลว กเปนเรองยากทจะพฒนาไปสวถแหงการก�ากบควบคมดวย

กฎหมายในระบบการเมองทเปดกวาง แรงกดดนจากภายนอกใหจดการกบ

คอรรปชนอาจจะชวยพฒนากระบวนการนกตอเมอแรงกดดนนนชวยสราง

ความชอบธรรมตอกระบวนการสรางทนนยม แตในอกแงหนง มนกเปนไป

ไดทยทธศาสตรตอตานคอรรปชนในบางครงอาจท�าใหปญหาการจดการ

244


เสถยรภาพทางการเมองภายในเปนไปอยางยากล�าบากขน โดยเฉพาะใน

ชวงระหวางการเปลยนผานไปสทนนยม ท�าใหเกดความไรเสถยรภาพท

ยาวนานและการคงอยตอไปของสภาพดอยพฒนา”144

ฉะนน จอหนสตน (Michael Johnston) จงวางททางการตอสกบคอรรปชน

เขากบการตอสเพอสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกขน

“คอรรปชนจะคงอย […] จนกวาพวกทไดประโยชนในการยตมนสามารถ

ทจะตอตานมนไดในรปแบบทไมสามารถถกละเลยไดอกตอไป […] แมแต

แนวคดตอตานคอรรปชนทดทสดกยงตองการรากฐานทางการเมองและ

สงคมทแขงแกรง และการสนบสนนจากประชาชนและกลมผลประโยชน

ตางๆ ดวยเหตผลและความสามารถทจะปกปองตวเองจากการถกคนอน

รงแก […] การควบคมคอรรปชนอยางยงยนนนจะประสบความส�าเรจไดกตอ

เมอเปนสวนหนงและเปนผลลพธจากการสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก

‘การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก’ ไมไดหมายความวาประชาธปไตย

โดยตวมนเองหรอกระบวนการทเกยวของ เชนการเลอกตงทมการแขงขน

จะสามารถควบคมคอรรปชนได […] การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก

คอกระบวนการตอเนองในการสรางกฎกตกาทท�างานได และการสรางระบบ

ความรบผดชอบโดยการน�าเอาเสยงและผลประโยชนทหลากหลายเขามา

สกระบวนการปกครอง มนคอการหยงราก ‘ลก’ ในสองความหมาย หนง

มนดงเอาพลงอ�านาจออกมาจากระดบตางๆ ในสงคมทหลากหลาย ใสใจ

ผลประโยชนในระยะยาวของคนทดอยอ�านาจรวมถงชนชนน�า และ สอง มน

ลงลกเขาไปในสถาบนและกระบวนการของรฐบาล ท�าใหผลประโยชนตางๆ

กลายไปเปนปจจยในกระบวนการก�าหนดและน�านโยบายไปปฏบตจรง

ไมใชเปนเพยงค�าขวญในการหาเสยงเลอกตง”145

ตรงกนขามกบความหวาดกลวแบบจารตนยมทวาความขดแยงจะเปนตว

ผลกดนใหสงคมเสอมสลาย หรอความหวาดวตกแบบพวกปฏกรยาทวาการแขงขน

ในการเลอกตงจะสงเสรมใหเกดการคอรรปชน แทจรงแลวการสงเสยงและการแขงขน

กนในสงคมพหนยมนนเองทจะชวยควบคมตรวจสอบการคอรรปชน

245

MARC SAXER

“การปะทะกนของผลประโยชนและคณคา การแขงขนกนในเรองทมาและ

การใชความมงคงและอ�านาจในแบบทเปนทยอมรบ รวมถงเรองระบบ

ความรบผดชอบ และการโตแยงกนเรองธรรมชาตและความส�าคญของ

สทธ เรองทงหมดนคอหวใจของการสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก และ

[…] ในการตรวจสอบการคอรรปชน ภารกจหลกสประการ […ของการสราง

ประชาธปไตยใหหยงรากลก] ประกอบไปดวย การเพมความเปนพหนยม

การเปดพนททางการเมองและเศรษฐกจทปลอดภย การเคลอนไหวทาง

สงคมเพอการปฏรป และการธ�ารงรกษาระบบความรบผดชอบ”146

การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกมงจะกาวขามความขดแยงทางสงคม

ไมใชดวยการเรยกรองศลธรรม แตดวยการสถาปนาขอตกลงทางการเมอง

“ในสงคมทมการคอรรปชนอยางแพรหลาย การสรางประชาธปไตยใหหยง

รากลกมโอกาสเพยงเลกนอยทจะน�าไปสพฒนาการแบบกาวกระโดดของ

ศลธรรมทางการเมองหรอการไดมาซงรฐบาลทมเหตผลและเปดกวาง แต

มนสามารถ (แมไมจ�าเปนตอง) จะน�าไปสการตกลงและการประนประนอม

ทท�าใหความรบผดชอบและการจ�ากดการใชอ�านาจกลายเปนสถาบน”147

การตอสกบคอรรปชนหมายถงการเสรมสรางอ�านาจใหประชาชนสามารถลก

ขนสกบเศรษฐและผมอ�านาจได ในการบรรลภารกจทยากล�าบากเชนนได จอหนสตน

ไมไดตงความหวงไวกบศลธรรม แตกลบหวงไวกบสงทอาจดดอยกวาอยางแรงจงใจ

จากผลประโยชนสวนตน

“พลงงานทางการเมองแบบนไมสามารถรกษาใหคงอยไดเพยงดวยการ

เรยกรองคณงามความด แตการปกปองผลประโยชนของตนเอง ไมวาจะ

เปนทรพยสน สทธ ความปลอดภยสวนบคคล และโอกาสในการหาเลยงชพ

ตางหากทเปนแรงจงใจทยงยนกวาเมอตองตอสกบเศรษฐและผมอ�านาจ”148

อยางไรกด หากเราค�านงถงอ�านาจทางการเมอง เศรษฐกจ อดมการณ

และอ�านาจบงคบของชนชนน�าในสงคมศกดนาราชปถมภ ปจเจกบคคลทพยายาม

246


ตอสเพอสทธและผลประโยชนของตนนนตางกก�าลงท�าสงทยากล�าบาก การตอสอน

ยาวนานในการสรางระเบยบทางการเมองใหมจะส�าเรจไดกดวยพลงทางการเมอง

ทเกดจากการรวมมอกนอยางกวางขวางของกลมคนทตองการเปลยนแปลงสงคม

ดวยสภาพความหลากหลายและผลประโยชนทแตกตางกนของกลมสงคม

ตางๆ การสรางแนวรวมทางสงคมในวงกวางเชนนยอมตองการพนทในการสราง

ความหมายทผคนสามารถรวมพลงกนได สงนจะเกดขนไดอยางไรนน เราสามารถ

เรยนรไดจากประสบการณของผกอตงพนธมตรในการตอสกบคอรรปชนทประสบ

ความส�าเรจทสดในระดบสากล คอองคกรเพอความโปรงใสสากล (Transparency

International - TI) ความส�าเรจของทไอมรากฐานมาจากความสามารถในการ

รวบรวมผคนทมงมนในพนธกจเดยวกน แมจะมความแตกตางกนอยางเหนไดชด

ในเรองผลประโยชนระหวางกลมตางๆ เหลานน ในการทจะโดดเดยวหรอสราง

ความอบอายใหนกการเมองคอรรปชนหรอสถาบนทขาดความรบผดชอบเพอสราง

ธรรมาภบาลทดขนนนจ�าเปนตองดงแนวรวมในวงกวางเขารวมองคกรดวย ไมวา

จะเปนองคกรระหวางประเทศทใหเงนบรจาค ชมชนธรกจระหวางประเทศ และ

นกการเมองทองถน149 ชมชนตอตานคอรรปชนในระดบสากลนเปนตวอยางทนา

ยกยองของการสรางพนธมตรระหวางกลมทมความหลากหลายทางการเมอง สงคม

และอดมการณ

“ชมชนตอตานคอรรปชน […] นนมขยายตวไปไกลมากในปจจบน จนถง

ขนทมนรวมเอากลมคนซงปกตแลวจะไมมทางอยรวมกนได เชน กลม

นกเคลอนไหวรากหญาทตอสเพอความยตธรรมทางสงคม กลมนกธรกจ

ทเชอวาธรกจทดกบจรยธรรมนนเปนเรองเดยวกน รฐบาลเสรนยมใหมท

มองคอรรปชนเปนอปสรรคตอการคาระหวางประเทศ และองคกรใหความ

ชวยเหลอระหวางประเทศทตองการใหเงนชวยเหลอของตนถกน�าไปใช

อยางมประสทธภาพมากขน […] ในโลกของการตอตานคอรรปชน ผคน

หลากหลายทปกตอาจรสกตะขดตะขวงกนและกน สามารถรวมมอกนเพอ

รวมท�าสงครามศกดสทธดวยกน การเคลอนไหวตอตานคอรรปชนคอหนง

ในพนทอนนอยนดทจะน�าพาพวกเราทกคนเขามารวมมอกนได ทสดแลว

ใครกนละจะสนบสนนการคอรรปชน?”150

247

MARC SAXER

ในอกดานหนง กรณของประเทศไทยถอเปนค�าเตอนวาการเคลอนไหว

ตอตานคอรรปชนนนไมจ�าเปนจะตองเปนประชาธปไตย ความขดแยงวาอะไรคอ

แนวทางการจดการคอรรปชนทถกตองยงอาจจะสรางความแตกแยกในหมผสนบสนน

ประชาธปไตยดวยซ�า ผานการสรางความแตกตางระหวางกลมทใหความส�าคญกบ

หลกนตธรรมเปนหลกกบกลมทใหความส�าคญกบหลกเสยงขางมากจากการเลอกตง

กระแสตอตานคอรรปชนของผน�าเผดจการอ�านาจนยมไดกลายเปนปรากฏการณใน

ระดบโลกไปเสยแลว

“[การตอตานคอรรปชน] สามารถสรางฐานทางการเมองส�าหรบนกการเมอง

ทมความทะเยอทะยานและอดตผน�ากองทพทตองการ ‘ท�าความสะอาด’

รฐบาล การตอตานคอรรปชนไดกลายมาเปนขออางของการรฐประหารโดย

กองทพเปนสวนใหญ”151

ถาการตอสกบคอรรปชนจะประสบความส�าเรจไดจากการสรางระเบยบ

บนฐานของกฎหมายและเหตผล มนจะตองไมถกชน�าไปในทางทผดจากกล ม

พลงปฏกรยา แตจะตองถกน�าโดยกลมพนธมตรทตอสเพอการเปลยนแปลงไปส

ประชาธปไตย ดวยเหตน นกตอสคอรรปชนจงตองสรางพนธมตรกบผเรยกรอง

ระเบยบทเปนประชาธปไตยทางการเมอง มความยตธรรมทางสงคม และมความเปน

พหนยมเชงสญลกษณ152

ในการสรางพนททางวาทกรรมส�าหรบ “พนธมตรหลากสเพอสราง

การเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย” นน จ�าเปนตองมการผสมผสานหลก

ประชาธปไตยเขากบเรองเลาตอตานคอรรปชนใหได153

ประวตศาสตรของการสรางประชาธปไตยชวยแนะน�าวธการสรางเรองเลา

ดงกลาว ในยโรป พนธมตรชวคราวระหวางชนชนกลางกบชนชนแรงงานมบทบาท

ส�าคญในการยตการปกครองระบอบขนนาง วสยทศนรวมทชวยเชอมความแตกตาง

ทางผลประโยชนและความแตกตางทางวฒนธรรม คอระเบยบทางสงคมทยอมรบ

การเลอนฐานะทางสงคมบนฐานของความส�าเรจสวนบคคล ไมใชดวยสายเลอดของ

ผสงศกด154 โอกาสทเทาเทยมกนส�าหรบทกคนและหลกนตธรรมทมประสทธผล

ซงชวยปกปองเสยงขางนอยจากเสยงขางมากทชนะเลอกตง เปนสงทคนสวนใหญ

ยอมรบรวมกนได

248


การประนประนอมแบบสงคมนยมประชาธปไตยระหวางทกชนชนสามารถ

ยตความขดแยงในสงคมทด�าเนนมาหลายทศวรรษหรอแมกระทงหลายศตวรรษได

พนธสญญาทวาสงคมจะสรางชวตทดถวนหนาใหสมาชกในสงคมสถตอยในใจกลาง

ของสญญาประชาคมใหม และเสรมสรางอ�านาจใหทกคนสามารถ “ประสบความ

ส�าเรจได” ดวยพรสวรรค การท�างานหนก ผลงานและความสามารถเฉพาะตวของ

แตละคน ระเบยบทางสงคมทมพลวตและเทาเทยมกนนมความแตกตางอยางสนเชง

กบระเบยบแบบศกดนาราชปถมภทมล�าดบชนทางสงคมแบบตายตวและมระบบการ

ปกครองอยบนฐานความสมพนธสวนบคคล ดวยการผสมผสานการตอสเพอระเบยบ

สงคมบนฐานของกฎหมายและเหตผลกบการตอสเพอความยตธรรมทางสงคมและ

การปลดปลอยทางการเมอง การประนประนอมในแบบสงคมนยมประชาธปไตยจะ

สรางรากฐานทางสงคมส�าหรบการพฒนาทางการเมองและเศรษฐกจ รวมถงสราง

เสถยรภาพทางสงคมตอไปในอกหลายทศวรรษขางหนา

ในสงคมเปลยนผานทกวนน ความทาทายหลกของการพฒนาการเมองและ

เศรษฐกจคอการเจรจาตอรองเพอสรางสญญาประชาคมใหมเพอวางรากฐานทาง

สงคมส�าหรบระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลทเปนประชาธปไตย ในการ

ลดบทบาทของกลมสดโตงและการไดรบชยชนะในการตอสเหนอกลมทไดประโยชน

จากสถานภาพเดมนน นกตอสคอรรปชนกบผเรยกรองความยตธรรมทางสงคมจะ

ตองรวมมอกนในการสรางพนธมตรหลากส เพอใหกลมสงคมตางๆ ทมผลประโยชน

และความเชอแตกตางกนมาอยรวมกนไดนน จะตองมพนทกลางซงผนวกรวมเอาการ

ตอสกบคอรรปชน การตอสเพอความยตธรรมทางสงคม และการสรางประชาธปไตย

ใหหยงรากลกเขาไวดวยกน

อยางไรกด การสรางศนยกลางทางการเมองทเขมแขงส�าหรบสงคมนยม

ประชาธปไตยนนจะเปนไปไดกตอเมอไดรบการสนบสนนจากชนชนกลาง เพราะ

ฉะนนจงเปนเรองส�าคญยงทจะตองน�าเอาชนชนกลางทเกรยวกราดกลบเขามารวม

อยในกลมผสนบสนนประชาธปไตย ดงทไดแสดงไวขางตน ทศนคตทางการเมองของ

ชนชนกลางนนไมไดอยบนฐานของผลประโยชนมากนก แตถกตกรอบดวยเรองเลา

ทวาประชาธปไตยจากการเลอกตงเทากบการคอรรปชน ฉะนนเรองเลาคอรรปชน

ใหมจงมความจ�าเปน เพอสรางวาทกรรมใหมเกยวกบคอรรปชนในสงคมและในกลม

ชนชนกลาง

249

MARC SAXER

หากคอรรปชนหมายถงการใชอ�านาจโดยมชอบ การตอสกบคอรรปชนก

ยอมหมายถงการสรางอ�านาจใหประชาชนสามารถปกปองสทธและผลประโยชนของ

ตนเองจากผมอ�านาจและเศรษฐ หากจะอธบายอกทางหนง ในการตอสกบคอรรปชน

เราจ�าเปนจะตองเปนประชาธปไตยใหมากขน ไมใชนอยลง

การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกลงไปทกหนแหงไดนนจะชวยดงให

ชนชนกลางกลบมายอมรบการเลอกตงอกครง การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก

จะชวยสรางความเขมแขงใหหลกนตธรรม ท�าใหพรรคการเมองตอบสนองความ

ตองการของประชาชน และผน�าทไดรบเลอกตงมานนมความรบผดชอบมากขน

ในการจดการกบปญหาคอรรปชนอยางไดผล ระบบตรวจสอบและถวงดล

รวมถงการจ�ากดและควบคมอ�านาจนนเปนสงจ�าเปน อยางไรกด สมการหลงผด

ระหวางประชาธปไตยกบคอรรปชนไดสรางความไมไววางใจตอ “แรงจงใจทแทจรง”

ของนกตอสคอรรปชน ทงยงหลอเลยงสงครามตวแทนเชงอดมการณ และท�าให

กระบวนการก�าหนดนโยบายมความพกลพการ ความขดแยงในหวงการเปลยนผาน

ทก�าลงย�าแยอาจจบลงดวยความลมสลายโดยสนเชงของระบบการเมองและความ

ขดแยงอยางรนแรง เพราะฉะนนเพอใหการน�านโยบายตอตานคอรรปชนไปปฏบตได

จรงอยางมประสทธภาพนน การตอสกบคอรรปชนจะตองถกท�าใหปราศจาก “วาระ

ซอนเรน” ดวยการผกโยงเขากบการตอสเพอการสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก

อยางแนวแนโดยปราศจากขอกงขา

ในการผนวกรวมการตอสกบคอรรปชนและการตอสเพอสรางประชาธปไตย

ใหหยงรากลกเขาดวยกน คอรรปชนจะตองถกใหความหมายใหม จากเดมทมองวา

เปนความลมเหลวทางศลธรรมสวนบคคลไปเปนปญหารวมของทกคนในเรองความ

ยตธรรมทางสงคม องคกรเพอความโปรงใสสากลไดแสดงเปนตวอยางใหเหนแลว

ดวยการตกรอบวาระตอตานคอรรปชนเสยใหมใหเปนการตอสรวมกนเพอความ

ยตธรรมทางสงคมและหลกนตธรรม

“การเคลอนไหวทประสบความส�าเรจนนไมไดแยกแยะระหวางการตอตาน

คอรรปชนหรอหลกสทธมนษยชนในการเรยกรองความยตธรรมทางสงคม

และหลกนตธรรม สงทผก�าหนดนโยบายจะตองท�าคอการท�าลายอปสรรค

ทางวธคดและทางสถาบน และประสานความพยายามในการตอตาน

คอรรปชนกบหลกสทธมนษยชนเขาดวยกน”155

250


การบรณาการการตอสเพอความยตธรรมทางสงคม หลกนตธรรม และ

การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลก จะเปนสตรส�าเรจทสรางทางออกใหกบภาวะ

ชะงกงนอนเกดจากความขดแยงในหวงการเปลยนผาน การประนประนอมทางสงคม

ระหวางผเรยกรองระบบทใหผลตอบแทนตามผลงานและความสามารถ กบผเรยกรอง

โอกาสทเทาเทยมกนมความส�าคญยงตอการวางรากฐานทางสงคมเพอสรางสญญา

ประชาคมใหมวสยทศนรวมส “ระเบยบบนฐานของกฎหมายและเหตผลส�าหรบ

เปนฐานทมนแหงการสรางสงคมดเพอชวตดถวนหนา” จะชวยใหเราขามพนความ

หวาดกลวและความขดแยงโดยการเปดประตสหนทางใหมเพออนาคต156

251

MARC SAXER

อางอง

1 Shleifer, Andrei, and Robert W. Vishny “Corruption.” Quarterly Journal of Economics. Vol. 108, 1993, pp. 599-617; Taube, Markus. “Relational Corruption in the PR China: Institutional Foundations and its (Dys)-Functionality for Economic Development and Growth.” In (Dys-)Functionalities of Corruption, Comparative Perspectives and Methodological Pluralism. Comparative Governance and Politics Special Issue 3. Tobias Debiel and Andrea Garwich (eds.). Wiesbaden: Springer VS, 2013.

2 Hamilton, William. As cited in Fukuyama, Francis. The Origins of Political Order: From Prehuman Times to the French Revolution. London: Profile Books, 2011, p. 30.

3 Fukuyama. The Origins of Political Order. pp. 51, 81.4 Ibid.5 van Klaveren, Jacob. “Corruption as a Historical Phenomenon.” In Political Corruption:

Concepts & Contexts. Arnold J. Heidenheimer and Michael Johnston (eds.). New Brunswick: Transaction Publishers, 2007, p. 83.

6 Lovell, David. “Corruption as a Transitional Phenomenon: Understanding Endemic Corruption in Postcommunist States.” In Corruption: Anthropological Perspectives. Dieter Haller and Cris Shore (eds.). Pluto Press, 2005, p. 77.

7 Bloch, Marc. Feudal Society. Chicago: University of Chicago Press, 1968.8 Heidenheimer, Arnold J. and Michael Johnston. “Introduction to Part II.” In Political Corruption.

Heidenheimer and Johnston (eds.), pp. 77f.9 Priestland, David. Merchant, Soldier, Sage: A New History of Power. London: Penguin,

2012, p. 26.10 Olivier de Sardan, Jean-Pierre. “A Moral Economy of Corruption in Africa?” The Journal

of Modern African Studies. Vol. 37, No. 1, 1999, pp. 25-52. http://journals.cambridge.org/abstract_S0022278X99002992.

11 Heidenheimer, Arnold J. and Michael Johnston. “Introduction to Part I.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

12 Friedrich, Carl. “Corruption Concepts in Historical Perspective.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 17f.

13 Crawhall, Nigel. “Corruption: A Buddhist Perspective on Causes, Impacts and Solutions.” International Network of Engaged Buddhists. http://www.inebnetwork.org/news-and-media/6-articles/409-corruption-a-buddhist-perspective-on-causes-impacts-and-solutions. accessed 12.4.2014.

14 Fukuyama. The Origins of Political Order. pp. 208f, 227, 312.15 Lovell. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.).16 Weber, Max. Parlament und Regierung im neugeordneten Deutschland: Zur politischen

Kritik des Beamtentums und Parteiwesens. München: Duncker and Humblot, 1918.

252


17 Lovell. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p.79.

18 Ibid., p. 70ff.19 Said, Edward W. Orientalism. New York: Pantheon Books, 1978.20 Rose-Ackerman, Susan. “Democracy and ‘Grand’ Corruption.” International Social Science

Journal. Vol. 48, Issue. 149, 1996, pp. 365-381.21 Carothers, Thomas. “The End of the Transition Paradigm.” Journal of Democracy. Vol. 13,

No. 1, 2002, pp. 5-21.22 Inglehart, Ronald and Christian Welzel. Modernization, Cultural Change and Democracy:

The Human Development Sequence. New York: Cambridge University Press, 2005.23 Nye, Joseph. “Corruption and Political Development: A Cost-Benefit Analysis.” In Political

Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 288.24 Leys, Colin. “What is the Problem about Corruption?” The Journal of Modern African Studies.

Vol. 3, No. 2, 1965, pp. 224-225.25 Huntington, Samuel P. Political Order in Changing Societies. Yale University Press, 1968;

“Modernization and Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 69.

26 Leff, Nathaniel H. “Economic Development through Bureaucratic Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

27 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

28 Mauro, Paolo. “Corruption and Growth.” Quarterly Journal of Economics. Vol. 110, 1995, pp. 681-712; “The Effect of Corruption on Growth, Investment and Government Expenditure: A Cross-Country Analysis.” In Corruption and the Global Economy. Kimberly Elliott (ed.). Washington, D.C.: Institute for International Economics, 1997.

29 Root, Hilton. “Corruption in China: Has It Become Systemic?” Asian Survey. Vol. 35, No. 8, 1996, p. 752; Hutchcroft, Paul D. “The Politics of Privilege: Rents and Corruption in Asia.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

30 Rose-Ackerman, Susan. “When Is Corruption Harmful?.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

31 Murphy, Kevin M., Andrei Shleifer and Robert W. Vishny. “Why Is Rent-Seeking So Costly to Growth?” The American Economic Review. Vol. 83, No. 2, 1993, pp. 409-414.

32 Hutchcroft, Paul D. “The Politics of Privilege: Rents and Corruption in Asia.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 490.

33 von Soest, Christian. “Persistent Systemic Corruption: Why Democratization and Economic Liberalization Have Failed to Undo an Old Evil.” In (Dys-)Functionalities of Corruption. Debiel and Garwich (eds.).

34 Mauro, Paolo. “Corruption: Causes, Consequences and Agenda for Further Research.”

253

MARC SAXER

Finance and Development. Vol. 385, No.1, 1998; Sokolov, Veniamin. “Privatization, Corruption and Reform in Present Day Russia.” Demokratizatsiya. Vol. 6, No. 4, 1998, pp. 664-80; Lovell. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 79; Khan, Mushtaq. “Patron-Client Networks and the Economic Effects of Corruption in Asia.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 470.

35 Shore, Cris and Dieter Haller. “Introduction.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 9.36 “The New Age of Crony Capitalism.” The Economist. 15-21.3.2014, pp. 11, 54-55. 37 Debiel and Garwich (eds.). (Dys-)Functionalities of Corruption.38 Svensson, Jakob. “Eight Questions about Corruption.” Journal of Economic Perspectives.

Vol. 19, No. 3, 2005, p. 40.39 Sindzingre, Alice N. and Christian Milelli. “The Uncertain Relationship between Corruption

and Growth in Developing Countries: Threshold Effects and State Effectiveness.” University of Paris West Nanterre la Défense, EconomiX Working Papers, 2010.

40 Taube. “Relational Corruption in the PR China.” In (Dys)-functionalities of Corruption. Debiel and Garwich (eds.).

41 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

42 Khan. “Patron-Client Networks and the Economic Effects of Corruption in Asia.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

43 Ibid.44 Huntington. “Modernization and Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and

Johnston (eds.), p. 255. 45 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and

Johnston (eds.), p. 286.46 White, Gordon. “Corruption and the Transition from Socialism in China.” Journal of Law and

Society. Vol. 23, No. 1, pp. 149-169. As cited in Taube. “Relational Corruption in the PR China.” In (Dys-)Functionalities of Corruption. Debiel and Garwich (eds.).

47 Leff. “Economic Development through Bureaucratic Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 310.

48 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 287.

49 Huntington. “Modernization and Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 257.

50 Ibid., p. 253. 51 Ibid., p. 262. 52 Ibid. 53 Saxer, Marc. “Parteiförderung als Instrument der Demokratieförderung.” Interne Handreichung.

Friedrich-Ebert-Stiftung, Berlin, 2006.

254


54 Rosanvallon, Pierre. Democratic Legitimacy: Impartiality, Reflexivity, Proximity. Arthur Goldhammer (trans.). Princeton, NJ: Princeton University Press, 2011, p. 76.

55 Ibid., p. 76. 56 von Soest, Christian. “Persistent Systemic Corruption: Why Democratization and

Economic Liberalization Have Failed to Undo an Old Evil.” Zeitschrift für Vergleichende Politikwissenschaft, Comparative Governance and Politics. Vol. 7, 2013, pp. 57-87.

57 Ibid. 58 Dix, Sarah, Karen Hussmann and Grant Walton. “Risks of Corruption to State Legitimacy

and Stability in Fragile Situations.” U4 Anti-Corruption Resource Centre. U4 Issue. No. 3, May 2012.

59 Elders, J. L. M. “Legitimiteit en Recht.” In Recht en Legitimiteit. E. H. L. Brugmans and J. L. M. Elders (eds.). Zwolle, 1987, p. 16. As cited in Bakker, Heleen E. “Corruption and Legitimacy: An Institutional Perspective.” In Corruption and Legitimacy. Heleen E. Bakker and Nico G. Schulte Nordholt (eds.). Amsterdam: SISWO, p. 24.

60 Heidenheimer, Arnold J. Political Corruption: Readings in Comparative Analysis. New York, 1970, p. 479.

61 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p.288.

62 Myrdal, Gunnar. “Corruption as a Hindrance to Modernization in South Asia.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).

63 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 289.

64 Crozier, Brian. The Morning After: A Study of Independence. London, 1963, pp. 62, 74.65 Huntington. “Modernization and Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and

Johnston (eds.), p. 256.66 Nye. “Corruption and Political Development.” In Political Corruption. Heidenheimer and

Johnston (eds.).67 Shils, Edward. “Political Development in the New States.” Comparative Studies in Society

and History. Vol. 2, No. 3, 1960, p. 279.68 Leff. “Economic Development through Bureaucratic Corruption.” In Political Corruption.

Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 310.69 Ibid.70 Gupta, Akhil. “Narrating the State of Corruption.” In Corruption. Haller and Shore (eds.). 71 Gluckman, Max. Customs and Conflict in Africa. Oxford: Basil Blackwell, 1955, p. 135. 72 Lovell. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.),

p. 78ff.73 Huntington. Political Order in Changing Societies; “Modernization and Corruption.” In Political

Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 254.

255

MARC SAXER

74 Lovell. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 78.

75 Huntington. “Modernization and Corruption.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 254.

76 Jakobi, Anja P. “The Changing Global Norm of Anti-Corruption: From Bad Business to Bad Government.” Zeitschrift für Vergleichende Politikwissenschaft. Vol. 7, 2013, pp. 243-264.

77 Quah, Jon S. T. “Responses to Corruption in Asian Societies.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 515.

78 Eigen, Peter. “Field Reports: Combatting Corruption around the World.” Journal of Democracy. Vol. 7, No. 1, pp. 158-168.

79 Henderson, Keith E. “Corruption: What Can Be Done about It?” Demokratizatsiya. Vol. 6, No. 4, 1998. As cited in Lovell, David. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 70.

80 Wolf, Martin. “Corruption in the Spotlight.” Financial Times. 16.9.1997; Walsh, James. “A World War on Bribery: The Costs of Corruption Have Reached Earth-Shaking Proportions, Prompting Herculean International Efforts to Clear Out the Muck.” Time Magazine International. 22.6.1998.

81 Walsh. “A World War on Bribery.”82 Hutchcroft. “The Politics of Privilege.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston

(eds.), p. 49f.83 ถอดความโดย Evans, Peter. Embedded Autonomy: States and Industrial Transformation.

Princeton University Press, 1995, p. 24.84 Tanzi, Vito. “Corruption around the World: Causes, Consequences, Scope and Cures.” IMF

Working Paper, May 1998.85 Foucault, Michel. Power/Knowledge: Selected Interviews and Other Writings 1972-1977.

Colin Gordon (ed.). Brighton: Harvester, 1980, p. 133. 86 Sampson, Steven. “Integrity Warriors: Global Morality and the Anti-Corruption Movement in

the Balkans.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 105ff.87 Shore and Haller. “Introduction.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 19.88 Bello, Walden. “From Melbourne to Prague: The Struggle for a Deglobalized World.” Talk

delivered at a series of engagements on the occasion of demonstrations against the World Economic Forum (Davos) in Melbourne, Australia, 6-10 September 2000. http://www.ratical.org/co-globalize/WB0900.html#p2. accessed 27.4.2014.

89 “The New Age of Crony Capitalism.” pp. 11, 54-55.90 Ibid.91 Sampson. “Integrity Warriors.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 105ff.92 Mason, Paul. Why It’s Still Kicking Off Everywhere: The New Global Revolutions. 2nd edition.

Verso, 2013.

256


93 Transparency International. “Transparency International Corruption Perception Index 2013.” http://cpi.transparency.org/cpi2013/results/. accessed 20.4.2014.

94 Saxer, Marc. “In the Vertigo of Change: How to Resolve the Political Crisis.” Friedrich-Ebert-Stiftung, Thailand, Bangkok, 2011.

95 Kanchanalak, Pornpimol. “Thailand Is Swerving Towards the Edge of a Moral, Political Precipice.” The Nation. 20.3.2014. http://www.nationmultimedia.com/opinion/Thailand-is-swerving-towards-the-edge-of-a-moral-p-30229607.html; Poulsen, Sophie. “Moral Decline in Thailand?: Why the Government Always Get It Wrong?” Chiang Mai City News. 19.7.2013. http://www.chiangmaicitynews.com/news.php?id=2093. all accessed 24.4.2014.

96 Dawson, Alan. “The Big Story: Happy New Year?” Bangkok Post. 20.4.2014. http://www.bangkokpost.com/lite/topstories/405721/the-big-story-happy-new-year. accessed 21.4.2014.

97 Nanuam, Wassana and Mongkol Bangprapa. “Prayuth Takes Aim at TV Monarchy Debate.” Bangkok Post. 20.3.2013. http://www.bangkokpost.com/lite/local/341395/prayuth-takes-aim-at-tv-monarchy-debate. accessed 21.4.2014.

98 Trevor-Roper, Hugh. As cited in Heywood, Andrew. Political Ideologies. 5th edition. London: Palgrave Macmillan, 2012, p. 201.

99 Heywood. Political Ideologies. p. 213f.100 Phasuk, Sunai. As cited in Samabuddhi, Kultida. “Call to Stop Lese Majeste Witch Hunts.”

Bangkok Post. 20.4.2014. http://www.bangkokpost.com/lite/topstories/405686/call-to-stop-lese-majeste-witch-hunts. accessed 22.4.2014.

101 Philip, Bruno. “Redshirts in Isan, North-East Thailand, Keep Faith with Benefactor Thaksin.” The Guardian. 24.3.2014. http://www.theguardian.com/world/2014/mar/24/thailand-redshirt-movement-isan-activists. accessed 21.4.2014.

102 Samabuddhi, Kultida and Patsara Jikkham. “Monarchists Vow to Fight ‘Armed Threat.’” Bangkok Post. 21.4.2014. http://www.bangkokpost.com/news/local/405808/monarchists-vow-to-fight-armed-threat. accessed 21.4.2014.

103 Winichakul, Thongchai. “The ‘Germs’: The Reds’ Infection of the Thai Political Body.” New Mandala. 3.5.2010. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2010/05/03/thongchai-winichakul-on-the-red-germs/. accessed 21.4.2014.

104 “Unwelcome Rise of Hatred.” Bangkok Post. 22.4.2014. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/405982/unwelcome-rise-of-hatred. accessed 22.4.2014.

105 Vanijaka, Voranai. “Purging the Thaksin Regime.” Bangkok Post. 12.12.2013. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/384445/purging-the-thaksin-regime. accessed 22.4.2014.

106 Phongphaichit, Pasuk and Chris Baker. “Dangerous Nonsense about Parliamentary Dictatorship.” Bangkok Post. 10.12.2013. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/ 384022/dangerous-nonsense-about-parliamentary-dictatorship. accessed 22.4.2014.

107 Heywood. Political Ideologies. pp. 207, 211.108 Ibid., p. 211.

257

MARC SAXER

109 van Klaveren. “Corruption as a Historical Phenomenon.” In Political Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.), p. 83.

110 Sangwongwanich, Pathom. “TDRI Urges Budget Audit, Transparency.” Bangkok Post. 24.2.2014. http://www.bangkokpost.com/business/news/396776/tdri-urges-budget-audit-transparency; Parpart, Erich. “Amid Clamour for ‘Reform’, TDRI Elicits Practical Suggestions to Tackle Economic, Political Woes.” The Nation. 3.3.2014. http://www.nationmultimedia.com/business/Amid-clamour-for-reform-TDRI-elicits-practical-sug-30228167.html; Sangwongwanich, Pathom. “Appeal for Budget Watchdog: New Body Would Fight Graft, Say Academics.” Bangkok Post. 10.4.2014. http://www.bangkokpost.com/business/news/404222/appeal-for-budget-watchdog. all accessed 24.4.2014.

111 “Outline of Nitirat’s Constitution Draft.” https://docs.google.com/document/d/1iqT_D4a7cs474vYV7z8VFYXpfsvm50ZJHP42LuM0q1Q/edit?pli=1; Panchakunathorn, Prach. “Thailand: What’s So Controversial about Nitirat’s Constitution Draft?” Asian Correspondent. 2.2.2012. http://asiancorrespondent.com/75049/whats-so-controversial-about-nitirats-constitution-draft/; Sinpeng, Aim. “Nitirat: Monarchy, Constitution and Democracy.” New Mandala. 17.10.2011. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2011/10/17/nitirat-monarchy-constitution-and-democracy/. all accessed 24.4.2014.

112 Arunmas, Phusadee. “Graftbusters Set To Pitch Proposals.” Bangkok Post. 2.4.2014. http://www.bangkokpost.com/business/news/402937/graftbusters-set-to-pitch-proposals. accessed 24.4.2014.

113 Vanijaka, Voranai. “The United Fiefdoms of Siam.” Bangkok Post. 6.3.2014. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/398478/the-united-fiefdoms-of-siam. accessed 24.4.2014.

114 Tejapera, Kasian. et al. “Manifesto of the Assembly for the Defence of Democracy.” 10.12.2013. http://prachatai.com/quote/2013/12/50353. accessed 7.5.2014.

115 Saxer, Marc. “How Thailand’s Middle Class Rage Threatens Democracy.” First published in New Mandala. 21.1.2014. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/2014/01/21/middle-class-rage-threatens-democracy/. accessed 25.4.2014.

116 Saxer, Marc. “Deepen Democratisation to End Crisis.” Bangkok Post. 2.5.2014. http://m.bangkokpost.com/opinion/407744. accessed 2.5.2014.

117 Saxer. “How Thailand’s Middle Class Rage Threatens Democracy.” 118 Walker, Andrew. Thailand’s Political Peasants: Power in the Modern Rural Economy.

Madison, Wisconsin: University of Wisconsin Press, 2012; Mishra, Pankaj. From the Ruins of Empire: The Revolt against the West and the Remaking of Asia. Picador, 2013.

119 Saxer. “Deepen Democratisation to End Crisis.” 120 Ibid.121 Pitsuwan, Surin. “Serious Reform: A Seven-Point Proposal.” Bangkok Post. 5.5.2014. http://

www.bangkokpost.com/opinion/opinion/408152/serious-reform-a-seven-point-proposal. accessed 7.5.2014.

258


122 “ค�าวนจฉยศาลรฐธรรมนญท 15-18/2556” (PDF). Government Gazette (in Thai) (Bangkok: Cabinet Secretariat) 131(5A): pp. 1-132.

123 General Sonthi Boonyaratglin. TV address. 20.9.2014. http://en.wikipedia.org/wiki/2006_Thai_coup_d’état.

124 Kaewmala. “Constitutional Amendment and the Guardians of Thai Democracy – Part 1: Constitutional Court and Constitutional Amendment.” http://asiancorrespondent.com/113100/constitutional-amendment-and-guardians-of-thai-democracy-part-1/. accessed 21.4.2014.

125 “Constitutional History of Thailand.” Constitution.net, International IDEA. http://www.constitutionnet.org/country/constitutional-history-thailand. accessed 21.4.2014.

126 Kaewmala. “Constitutional Amendment and the Guardians of Thai Democracy – Part 1.” 127 Saxer, Marc. “To Overcome Thailand’s Deadlock, a Democratic Anti-Corruption Discourse

Is Needed.” New Mandala. upcoming May 2014. http://asiapacific.anu.edu.au/newmandala/.128 Nanuam, Wassana. “Military Waits as Political Ways Out Near Dead End.” Bangkok Post.

8.5.2014. http://www.bangkokpost.com/opinion/opinion/408669/. accessed 8.5.2014.129 Wongsatayanont, Chanon, Cattleya Chan and Sopaporn Kurz. “Thai Protests against Amnesty

Bill Spread to Other Countries.” The Nation. 9.11.2013. http://www.nationmultimedia.com/politics/Thai-protests-against-amnesty-bill-spread-to-other-30219115.html; Corr, Anders. “Election Boycott Will Weaken Thailand’s Democrat Party and the PDRC.” Journal of Political Risk. Vol. 1, No. 8, 2013. http://www.jpolrisk.com/election-boycott-will-weaken-thailands-democrat-party-and-the-pdrc/. accessed 6.5.2014.

130 Saxer. “To Overcome Thailand’s Deadlock”.131 McCargo, Duncan. “The Thai Malaise.” Foreign Policy. 18.2.2014. http://www.foreignpolicy.

com/articles/2014/02/18/the_thai_malaise; Chambers, Paul. “Thailand in 2014: A Democracy Endangered by Juristocracy?” Fair Observer. 3.4.2014. http://www.fairobserver.com/article/thailand-democracy-endangered-juristocracy-69712. both accessed 17.4.2014.

132 กรณนโยบายจ�าน�าขาว คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) ชมล ความผดเรองการกระท�าผดตอต�าแหนงหนาทราชการของนายกรฐมนตรฐานละเลยไมด�าเนนการระงบยบยงโครงการรบจ�าน�าขาว ขณะทศาลรฐธรรมนญลงมตวารางพระราชบญญตใหอ�านาจกระทรวงการคลงกเงนเพอการพฒนาโครงสรางพนฐานดานคมนาคมขนสงของประเทศ พ.ศ. … หรอ “ราง พ.ร.บ. เงนก 2 ลานลานบาท” ขดตอบทบญญตของรฐธรรมนญมาตรา 169 และ 170 และ ไมชอบดวยกฎหมาย ใน “B2Trln Infrastructure Bill Ruled Unconstitutional.” Bangkok Post. 12.3.2014. http://www.bangkokpost.com/news/politics/399515/constitution-court-rules-against-b2-trillion-transport-infrastructure-bill; ศาลรฐธรรมนญชขาดวาการแกไขเพมเตมรฐธรรมนญมาตรา 190 ไมชอบดวยรฐธรรมนญ และขดตอวถทางทบญญตไวในรฐธรรมนญมาตรา 68 ใน “Constitutional Court Rules against Article 190 Amendment Bill.” The Nation. 8.1.2014. http://www.nationmultimedia.com/breakingnews/Constitutional-Court-rules-against-Article-190-ame-30223777.html; Chomchuen, Warangkana. “Thai Court Rules against Constitution Amendment.” Wall Street Journal. 20.11.2013. http://online.wsj.com/news/articles/

259

MARC SAXER

SB10001424052702303653004579209584204486364; Marukatat, Saritdet. “Constitution Court Throws Out Section 190 Amendment.” Bangkok Post. 8.1.2014. http://www.bangkokpost.com/news/local/388593/constitution-court-throws-out-section-190-amendment; ภายหลงศาลรฐธรรมนญมมตวาการแกไขรฐธรรมนญเรองทมาของสมาชกวฒสภาใหมาจากการเลอกตงนนขดตอรฐธรรมนญมาตรา 68 อนเปนการ “ท�าลายระบบตรวจสอบและถวงดลอ�านาจ” ป.ป.ช. กไดแจงขอกลาวหา ส.ส. และ ส.ว. 308 คนทรวมเสนอและลงมตรางแกไขรฐธรรมนญ เกยวกบทมา ส.ว. วารวมกระท�าการอนมชอบดวยรฐธรรมนญ ใน Laohong, King-Oua. “Nikhom Forced to Step Aside Senate Speaker Faces Impeachment Probe.” Bangkok Post. 21.3.2014. http://www.bangkokpost.com/news/politics/400953/senate-speaker-nikhom-wairatpanich-ousted-to-face-impeachment-trial; คณะกรรมการการเลอกตงมองวาการใชงบประมาณภาครฐไปในการรณรงคหาเสยงถอเปนการกระท�าอนขดตอกฎหมายเลอกตง ใน Bangprapa, Mongkol. “EC Tables Talks on Broken Laws.” Bangkok Post. 14.3.2014. http://www.bangkokpost.net/news/local/399796/ec-tables-talks-on-broken-laws. all accessed 21.4.2014.

133 UNODC. “United Nations Convention against Corruption: Convention Highlights.” http://www.unodc.org/unodc/en/treaties/CAC/convention-highlights.html#Criminalization. accessed 19.4.2014.

134 Persson, Anna, Bo Rothstein and Jan Teorell. “Why Anticorruption Reforms Fail: Systemic Corruption as a Collective Action Problem.” Governance. Vol. 25, No. 4, 2013; Debiel and Garwich (eds.). (Dys-)Functionalities of Corruption; Johnston, Michael. Corruption, Contention and Reform: The Power of Deep Democratization. Cambridge: Cambridge University Press, 2014.

135 Acemoglu, Daron and James A. Robinson. Why Nations Fail: The Origins of Power, Prosperity and Poverty. New York: Crown Publishers, 2012, p. 107.

136 Sampson. “Integrity Warriors.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p. 127.137 Fukuyama. The Origins of Political Order. p. 251.138 Saxer. “Deepen Democratisation to End Crisis.” 139 Johnston. Corruption, Contention and Reform. p. 3f.140 Lovell. “Corruption as a Transitional Phenomenon.” In Corruption. Haller and Shore (eds.),

p. 79.141 Persson, Anna, Bo Rothstein and Jan Teorell. “Why Anticorruption Reforms Fail.”142 Khan. “Patron-Client Networks and the Economic Effects of Corruption in Asia.” In Political

Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).143 Johnston. Corruption, Contention and Reform. p. 29.144 Khan. “Patron-Client Networks and the Economic Effects of Corruption in Asia.” In Political

Corruption. Heidenheimer and Johnston (eds.).145 Johnston. Corruption, Contention and Reform. p. 1ff; คลายกนกบ Acemoglu and Robinson.

Why Nations Fail.146 Johnston. Corruption, Contention and Reform. p. 4f.

260


147 Ostrom, Elinor. Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action. New York: Cambridge University Press, 1990. As cited in Johnston. Corruption, Contention and Reform. p. 5.

148 Johnston. Corruption, Contention and Reform. p. 4.149 Sampson. “Integrity Warriors.” In Corruption. Haller and Shore (eds.), p.113.150 Ibid., pp. 105, 110.151 Ibid., p. 110.152 Saxer, Marc. “How Can Thailand Overcome Its Transformation Crisis?: A Strategy for

Democratic Change.” Friedrich-Ebert-Stiftung, Thailand, Bangkok, 2012.153 Ibid.154 Blom, Philipp. The Vertigo Years: Europe, 1900-1914. Basic Books, 2010; Priestland.

Merchant, Soldier, Sage.155 Gareth Sweeney at the European Parliament DROI Committee‘s workshop on “Corruption

and Human Rights in Third Countries.” Transparency International. http://www.transparencyinternational.eu/2013/03/shifting-perspectives-corruption-is-a-human-rights-issue/. accessed 27.4.2014.

156 Saxer, Marc. “The Economy of Tomorrow: How to Produce Socially Just, Resilient and Green Dynamic Growth for a Good Society.” 2nd edition. FES Economy of Tomorrow series, December 2013. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/thailand/10550.pdf. accessed 5.5.2014.

262


Chapter

8ความฝนของสยาม

ยามคณะรฐประหารครองเมอง•

S iamese dreams i n the t ime o f the j unta

สฤณ อาชวานนทกล แปล

•พมพครงแรก: New Mandala. 3 กรกฎาคม 2557.

ความฝนของสยาม: คณะรฐประหาร ชนชนกลาง และวธกาวขามวกฤตการ

เปลยนผาน

หลงจากวนวายกนอยนาน สดทายกเกดรฐประหารขนจนได หลงจากเกด

รฐประหารโดยประชาชน รฐประหารทางลบ รฐประหารโดยตลาการ และรฐประหาร

ครงใบมาเจดเดอน สดทายนายพลไทยกพสจนวายงท�ารฐประหารโดยกองทพแบบ

เชยๆ ได ทงเสยงเพลงรกชาต การจบกมหลายระลอก สอจอด�า และประกาศคณะ

รฐประหารรายชวโมง ทงหมดนสรางบรรยากาศเยนเยยบแบบสมยสงครามเยน

รฐประหารครงทสบเกาของไทยนบเปนจดสดยอดครงลาสดตลอดระยะ

เวลาเกาปของการตอสแยงชงอ�านาจทางการเมองและเศรษฐกจในการควบคม

บรหารประเทศระหวางพนธมตรของอดตนายกรฐมนตร ทกษณ ชนวตร กบชนชนน�า

ดงเดมของไทย ในระดบโครงสราง การตอสระหวางคนทไดประโยชนจากสถานภาพ

เดมกบคนทตองการการเปลยนแปลงสะทอนสภาพการเปลยนผานของสงคมไทย

เหตใดกองทพจงใชเวลาถงเจดเดอนระหวางทความขดแยงเขมงเกลยว

ถงฆาต กวาจะยอมโอนออนตามเสยงกดดนใหแทรกแซง? ผน�ากองทพคอยเฝา

ระวงความเสยงทจะเกดจลาจลจากกองก�าลงตดอาวธเสอแดงทสนบสนนรฐบาลเกา

และความเสยงจากการททหารในกองทพเอาใจออกหาง แรงกดดนทหนกหนวงจาก

ประชาคมโลกท�าใหนายพลเฝาดทาทอยรมรว ชนชนน�าดงเดมหลายคนอาจอยากให

เกดรฐประหารโดยตลาการเพอรกษาหนา แตกฝาขามดงกฎหมายไมส�าเรจ สดทาย

สายเหยยวกมชย ดเหมอนพวกเขาพรอมจะก�าจด “ระบอบทกษณ” ไมวาตองจาย

เทาไรกตาม เสยงเรยกรองจากนานาชาตใหอดทนอดกลนถกปดตกวาเปน “การ

แทรกแซง” สอตางชาตถกประณามตอหนาสาธารณะวา “ชว” การจบกมอดตรฐมนตร

ตอหนาสอมวลชนแสดงใหเหนชดเจนวาบรรดานายพลไมยอมออนขอใหกบแรงกดดน

จากนานาประเทศ

สายเหยยวขนกมอ�านาจแลว

วนนสายเหยยวจะอยยาว เมอมการยบวฒสภา เทากบคณะรฐประหารได

ปดกวาดองคาพยพสดทายทคงเหลออยของระบอบประชาธปไตยออกไป เปนจดจบ

ของความพยายามทงมวลทจะสรางภาพลวงวากระบวนการทางกฎหมายยงมอย

264


การจดตงสภานตบญญตแหงชาตซงมหนาทออกกฎหมาย และสภาปฏรปแหงชาต

ซงมหนาทปฏรปแทบทกเรอง เทากบเปนการวางโครงสรางพนฐานทางการเมอง

เพอปกครองประเทศ ดเหมอนสายเหยยวมงมนทจะไมซ�ารอย “ความผดพลาด”

ในป พ.ศ. 2549 เมอคณะรฐประหารชดทแลวมไดแยกชนสวนเครองจกรทางการเมอง

และเศรษฐกจของฝายตรงขามใหเรยบรอย คณะรฐประหารประกาศวาจะจดใหมการ

เลอกตงในเดอนตลาคม 2558 ท�าใหพวกเขามเวลาเหลอเฟอทจะจดระเบยบประเทศ

ใหม

อยางไรกตาม รฐประหารแนวสงครามเยนจะไปรอดหรอไมเมอดจากสภาพ

ความเปนจรงของสงคมไทยศตวรรษท 21 ซงเปลยนแปลงไปถงระดบรากฐานแลว?

รฐประหารในอดตอาศยการใชก�าลง หรออยางนอยกค�าขทเชอไดวาจะใชก�าลงจรง แต

แรงกดดนจากนานาชาตประกอบกบความคาดหวงของประชาสงคมไทย ท�าใหการใช

ก�าลงเผชญกบขอจ�ากดคอนขางมาก แนนอนวาวนนยงมโลกสองใบอยในประเทศไทย

คอโลกของพลเมองกรงเทพฯ ทอยภายใตการคมครองของหลกนตธรรมไมมากกนอย

กบโลกของชนบทซงชวตคนถกตเปนมลคาเชงเปรยบเทยบ อยางไรกด การแพรหลาย

ของสอสงคมออนไลน ขบวนการเคลอนไหวระดบรากหญาทมการจดตงอยางด และ

องคกรเฝาระวงระดบนานาชาต ท�าใหไทยไมนาจะเกดการปราบปรามรนแรง “แบบ

อยปต” โดยทโลกมองไมเหน ตองรอดกนตอไปวานายพลจะยงใชการโจมตเฉพาะจด

ผสมกบการกวาดจบเพอแพรบรรยากาศแหงความกลว หรอวาพวกเขาจะปราบปราม

ใหเขมขนขนเมอเผชญกบแรงตานทรนแรงขน

ปฏกรยาของสงคมไทยตอรฐประหารครงนเปนไปตามเสนแบงสซงถกขด

วางไวกอนหนา เพยงไมกชวโมงหลงเกดรฐประหาร การประทวงกปะทขนทวประเทศ

เตอนสตเหลานายพลวาความขดแยงทอยขางใตยงมไดถกคลคลายแตอยางใด

ในทางกลบกน โพลส�ารวจความคดเหน ไมวาผลโพลจะเทยงตรงหรอไม กชวา

คนไทยสวนใหญสนบสนนรฐประหารครงน เหลาชนชนกลางอนรกษนยมในกรงเทพฯ

ดจะยนดปรดา แสดงออกดวยความรสกอนนาสะพรงผานสวนผสมระหวางชยชนะ

การไดแกแคน และความหวง

265

MARC SAXER

คณะรฐประหารก�าลงเลนในสมรภมทไมคนเคย

ความสามารถของคณะรฐประหารในการท�าตามสญญาวาจะ “รกษาความ

สงบเรยบรอย” ยงไมตองพดถงการ “สมานรอยราว” และ “สงเสรมความสามคค

และความปรองดองของคนในชาต” ขนอยกบกระแสการรบรของประชาชนวาจะมอง

คณะรฐประหารมความชอบธรรมหรอไมเพยงใด นนหมายความวาเหลานายพลก�าลง

เลนในสมรภมทตนไมคนเคย หรอกคอเลนอยในโลกแหงวาทกรรมเพอครองความ

ชอบธรรม

วนนมวาทกรรม 5 แบบทครอบง�าทศนคตของคนไทยสวนใหญตอรฐประหาร

ครงน ไดแก

วาทกรรม “อ�ามาตยสมคบคด” ตความรฐประหารครงนวาเปนทมนสดทาย

ของชนชนศกดนาทก�าลงเสอมถอย และก�าลงดนรนเฮอกสดทายเพอรกษาสถานภาพ

และอภสทธของตนเอาไว “อ�ามาตยสมคบคด” หมายถงการสมคบคดของเครอขาย

ชนชนน�าเดมทจะใชฐานทมนของตนในสถาบนตลาการ องคกรอสระ วฒสภา ระบบ

ราชการ และกองทพ เขามาแทรกแซงสนามแขงขนทางการเมอง ทฤษฎนเปน

ภาพประกอบ 8.1 วาทกรรม 5 แบบของคนไทยตอรฐประหาร 2557

266


เรองเลายอดนยมในหมคนเสอแดง ความรสกของคนจ�านวนมากในภาคเหนอและ

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอแกวงไปมาระหวางความกลวขนวตกจรตตอชนชนน�า

ผมอ�านาจลนฟากบส�านกแนวแนวาประวตศาสตรอยขางเดยวกบพวกเขา คนเหลาน

ตความความขดแยงทางการเมองในกรงเทพฯ ผานแวนดงกลาว ส�านกอนหนกแนน

ถงความอยตธรรมทรฐบาลทมาจากการเลอกตงถกชนชนน�าเดมใชอทธพลโคนลม

คอแรงขบดนของผตอตานรฐประหารครงน

ชมชนวาทกรรม “ประชาธปไตยถอยหลง” กลววาระบอบทหารจะท�าให

ประเทศไทย “ถอยกลบไปสยคหน” คนสประวตศาสตรอนยาวนานของรฐประหารและ

อาชญากรรมโดยรฐ คนกลมนซงสวนใหญเปนนกเรยนนกศกษาชนชนกลางกรงเทพฯ

ผเชอมตนเขากบโลกกวาง เรยกรองให “เคารพสทธเลอกตง” (Respect My Vote)

มาชานาน นกวชาการชใหเหนซ�าแลวซ�าเลาวารฐประหารคราวทแลวสงผลใหสงคม

ไทยแตกแยกกนมากกวาเดม พวกเขาเหนบวา “คณอยากท�าผดซ�าๆ แลวคาดหวง

ใหผลลพธแตกตางไปจากเดมอกกครงกน?” ผชมนมประทวงตอตานรฐประหารถาม

อยางโกรธแคนวา “ประชาธปไตยไทยแทงตลอด อยางนเมอไรถงจะเกด?” วาทกรรม

นโดนใจประชาคมโลกและสอดคลองกบความกงวลวา “ประชาธปไตยก�าลงเดน

ถอยหลง” ทวโลก1 ดวยเหตนจงไมนาแปลกใจทผสงเกตการณจากตางแดนจะเขยน

ประณามการรอระเบยบประชาธปไตยอยางเผดรอน

วาทกรรม “เสอแดงคอภยคกคาม” มสองมตดวยกน ความกลว “ระบอบ

ทกษณ” ทแพรหลายในสงคมสะทอนความกงวลของชนชนน�าตอการ “ผกขาดอ�านาจ”

ของอดตนายกรฐมนตร ทกษณ ชนวตร เมอดจากประวตการละเมดสทธมนษยชนและ

การเมองแบบรวบอ�านาจของเขา แตในทางตรงกนขาม คนกรงเทพฯ จ�านวนมากรสก

ตนตระหนกท “เมองศกดสทธของเราถกเผา” หลงจากรฐปราบปรามผชมนมเสอแดง

ในป 2553 เหตสงหารและการปาระเบดรายวนกอใหเกดเรองเลา “เสอแดงกอการราย”

ขนมา แกนน�าเสอแดงชวยหลอเลยงความกลวทวานดวยการขวาจะจดตงกองก�าลง

ตดอาวธตอตาน แบงแยกดนแดน หรอแมแตจะเกดสงครามกลางเมอง การกระท�าชวง

แรกๆ ของคณะรฐประหารดจะเปนปฏกรยาตอตรรกะชดน และบงชวาพวกเขาก�าลง

ใชกลยทธตดหวขบวนแนวรวมเสอแดง ดวยหวงวาจะสยบขบวนการกอจลาจลกอน

จะเกดขนจรง กลยทธนเผยใหเหนโลกทศนซงมองวาการประทวงตอตานรฐประหาร

นนจดชนวนขนจากปจเจก “ผกอเรอง” ทงเชอวาขบวนตอตานจะพงทลายลงเมอ “ขด

รากถอนโคน” เมลดพนธเลวรายและตดตอนคนจายสตางค โลกทศนนสอดคลองกบ

267

MARC SAXER

โลกทศนแบบอนรกษนยมซงไมอาจมองเหนจดออนรายแรงของระเบยบสงคมทก�าลง

เสอมลงเรอยๆ และดงนนจงประณาม “คนเลว” วาเปนตนตอความขดแยงทางสงคม

และมองฝายตรงขามแบบฟาสซสตวาเปนพวก “หนกแผนดน” หรอ “ขยะ” ซงตอง

ถก “ก�าจด” วาทกรรม “เสอแดงคอภยคกคาม” แพรหลายในหมชนชนน�าดงเดมและ

ผประทวงจากภาคใต นอกจากนยงโดนใจชนชนกลางในกรงเทพฯ ทดถกดแคลน

“ประชาชนไรการศกษา” และพวก “ควายแดง” ในชนบท

วาทกรรม “เสอแดงคอรรปชน” สะทอนความโกรธแคนตอ “ประชานยม”

และ “ความเสอมทางศลธรรม” ของรฐบาลเสอแดงหลายชดทผานมา ผทยดมนใน

วาทกรรมนอางวา “ตลอดสบปทผานมา คอรรปชนขยายใหญโตจนไมอาจควบคม

ได” ชนชนกลางหวอนรกษนยมกลววา “นกการเมองขโกงผลาญเงนภาษของเรา

ไปใชจายในนโยบายประชานยม เพอซอเสยงจากคนจนทเอาแตได” และดงนนจง

สมเสยงทจะท�าใหรฐลมละลายและเศรษฐกจลมสลาย ความกลวท�านองนพงไปท

เงนอดหนนชาวนาในโครงการรบจ�าน�าขาว ซง “สรางความเสยหายรนแรงทสดใน

ประวตศาสตรชาตไทย” ทส�าคญกวานนคอ วาทกรรม “เสอแดงคอรรปชน” ไดสราง

สมการ “ประชาธปไตยเทากบคอรรปชน” นคอหนงในผลของประชาธปไตยจากการ

เลอกตง (ซงมขอบกพรอง) ทเกดขนโดยไมคาดคด กลาวคอผแทนราษฎรมกจะน�า

ตรรกะแบบศกดนาของชนบทเขามาใชในเมองหลวง อยางไรกด คนกรงเทพฯ ตความ

พฤตกรรมศกดนาราชปถมภอยางการคมครองผรบการอปถมภ การเออประโยชน

แกเครอญาต การตกรางวลแกผสนบสนน และการแจกจายผลประโยชนแกพรรคพวก

วาเปนการไถลกลบเขาสยคมดของ “คอรรปชนบานตะไท” และ “การเลนพรรคเลนพวก

แบบลกทง” ดงนนการ “กวาดขยะเสอแดง” จงจ�าเปนส�าหรบ “การท�าใหบานของเรา

กลบมาเปนระเบยบเรยบรอย” วาทกรรม “เสอแดงคอรรปชน” สะทอน “โลกวาทกรรม

เชงศลธรรม” ดวยหวาดกลว “ความเสอมทางศลธรรม” ทใหญโตกวา ในมมมองทมราก

มาจากคตพทธศาสนานกายเถรวาท คอรรปชนคอการน�า “ความทกข” และ “กรรมชว”

มาสโลก กอกวนระเบยบของสรรพสงอนดงาม ถาหากคอรรปชนเกดจาก “ปจเจกชน

ไรศลธรรม” แลวไซร กแนนอนวาปญหานสามารถแกไขและจะตองไดรบการแกไข

โดยการแทนท “คนเลว” ดวย “คนด”

สดทาย วาทกรรม “คนกลางไกลเกลย” สะทอนความหวงของคนทเบอหนาย

เตมกลนกบความขดแยงแบงสในประเทศไทย และกลววาความขดแยงจะยกระดบ

เขาสภาวะสงครามกลางเมองในไมชา ในมมมองเชนน รฐประหารคอ “ความเลวทเลว

268


นอยกวา” หรอแมแต “วธแบบไทยๆ เพอททงสองฝายจะรกษาหนาของตวเองไวได”

ซงเปนสงทชาวตางชาตไมมวนเขาใจ จากมมมองน จ�าเปนตองมผไกลเกลยท “เปน

กลาง” เขามาสงบสตอารมณทงสองฝายดวยการ “ใหเวลาพวกเขาไดคด” ในตรรกะ

แบบ “แมวสอะไรกได ขอใหจบหนไดเปนพอ” หลายคนหวงวาการแทรกแซงแบบ

“มาเรว ไปไว” ของกองทพจะสามารถแกปญหาเรงดวนอยางการใชอาวธสงคราม

กอความรนแรง การแกไขขอบกพรองบางประการในบทบญญตรฐธรรมนญ และ

จากนนกเตรยมตวหวนคนสระบอบประชาธปไตยจากการเลอกตง บางคนหวง

ดวยซ�าไปวา กองทพท “สจรต” และ “ไรซงผลประโยชนสวนตน” ในทายทสดจะทะลวง

ปญหาการบรหารปกครองไปด�าเนน “นโยบายทด” ได ความหวงของชนชนกลาง

ตอกองทพในลกษณะนมรากอยในโลกวาทกรรมเชงศลธรรมเชนกน อนเปนโลก

วาทกรรมซงมองวา “คนด” สงเสรมความสามคคและความสมานฉนท ขณะท “คน

เลว” กอกวนใหเกดความขดแยงในสงคม

ชะตาของคณะรฐประหารขนอยกบฐานเสยง

ณ จดน ชมชนวาทกรรม “อ�ามาตยสมคบคด” กบ “ประชาธปไตยถอยหลง”

ตอตานรฐประหาร ขณะทชมชนวาทกรรม “เสอแดงคอภยคกคาม” “เสอแดงคอรรปชน”

และ “คนกลางไกลเกลย” สนบสนนใหกองทพเขามาแทรกแซง ในเมอรฐประหารไรซง

ความชอบธรรม คณะรฐประหารจะไดชยกตอเมอพวกเขาสามารถรกษาฐานเสยง

เอาไวได กเหมาะแลวทโลโกซงออกแบบมาอยางด (เปนภาษาองกฤษและใชตวพมพ

ความคมชดสง) ของผสนบสนนคณะรฐประหารในสงคมออนไลนและบนทองถนน

จะคยโววา “สนบสนนกองทพไทยตอสกบการกอการรายและคอรรปชน” อนเปน

การผนวกวาทกรรม “เสอแดงคอภยคกคาม” กบ “เสอแดงคอรรปชน” เขาดวยกน

อยางไรกตาม อาจเปนไปไมไดทจะรกษาความสามคคของพนธมตรวาทกรรม

หนนรฐประหาร เพราะในหมชนชนน�าเองกปรากฏรอยราวแลว คนทสนบสนน

รฐประหารโดยตลาการอาจรสกวาตนถกมองขาม บางคนกดจะโอดครวญทเสยหนา

ทามกลางปฏกรยาตอตานจากประชาคมโลก วธการบรหารแบบลวงลกถงเรองยบยอย

ของผน�าคณะรฐประหารอาจท�าใหบางคนรสกวาอยนอกวง ขณะทบางคนอาจรสก

วาถกทอดทง ในทสดบางคนภายในกองทพเองกอาจเปนกงวลเรองปญหาคอขวด

ในการแตงตงและโยกยายต�าแหนงเรวๆ น เมอมองไปอกฟาก “การตอสกบเสอแดง

269

MARC SAXER

ทเปนภยคกคาม” ดวยการลางบางผสนบสนนทกษณในสถาบนของรฐ ภาคเอกชน

และภาคประชาสงคม ท�าใหหลายคนไมพอใจ ขณะทยทธวธสมยสงครามเยน

อยางเชนการควบคมตวตามอ�าเภอใจ ศาลทหาร และการปดกนสอ กท�าใหหลายคน

หวาดกลว ชะตาของคณะรฐประหารชดปจจบนขนอยกบความสามารถในการขยาย

ฐานเสยงออกไปใหกวางกวาฐานเดมทแคบมาก ดวยการซอใจเครอขายชนชนน�า

กลมอน อยางไรกตาม ใชวาการเมองแบบยนหมยนแมวจะคลคลายประเดนทคางคา

ทงหมดได ขอพพาทเกยวกบรฐวสาหกจกชใหเหนแลววาชวงฮนนมนจบสนไปแลว

และนบจากนงานจะยากขน

รอยราวภายในกล มชนชนน�าท�าใหคณะรฐประหารยงตองพงพาเสยง

สนบสนนจากมวลชน เรองตลกรายหกมมคอคณะรฐประหารท�าใหประชาธปไตย

จากการเลอกตงหยดชะงก แตพยายามสรางความชอบธรรมใหกบการปกครอง

ของตนผานการส�ารวจความคดเหนมตมหาชน อยางไรกด นาสงเกตวานกวชาการ

นกกจกรรม และนกขาวทถกควบคมตวลวนสงกดชนชนกลางกรงเทพฯ ดวยเหตน

ยงการปราบปรามแบบเผดจการอ�านาจนยมด�าเนนตอไป ชนชนกลางทชงชง “ควาย

เอาแตไดไรการศกษา” กอาจหนมากลว “ชนชนน�าทใชอ�านาจโดยมชอบ” แทน การ

ภาพประกอบ 8.2 โลโกของกลมสนบสนนรฐประหาร

270


แลกไดแลกเสยอกเรองหนงอาจเปนการแลกระหวางความหวงวาจะไดเหนการปฏรป

ถงขนรากฐานของกลม “เสอแดงคอรรปชน” กบความหวงวาจะไดเหนการ “แกเรว

ไปไว” ของกลม “คนกลางไกลเกลย” ค�าประกาศของคณะรฐประหารทวาจะ “อยใน

อ�านาจเทาทจ�าเปนเพอรกษาความสงบเรยบรอย” ท�าใหบางคนกงวลวากองทพอาจ

“อยนานเกนกวาทคนยนดตอนรบ” ในระยะยาว ระบบอปถมภทคณะรฐประหาร

ตองการพทกษรกษานนจ�าตองตกรางวลใหแกผสนบสนน คมครองผรบการอปถมภ

เออประโยชนแกเครอญาต และแบงปนผลประโยชนใหพวกพอง ซงถาเปนเชนนน

กลม “กวาดบานเราใหสะอาด” และ “เสอแดงคอรรปชน” จะตตวออกหาง ในทสด

ถาหากประวตศาสตรจะใหบทเรยนอะไรแกเรา บทเรยนนนกคอคณะรฐประหาร

ไรศกยภาพในการจดการระบบเศรษฐกจระดบรายไดปานกลางคอนขางสงอนสลบ

ซบซอนและบรณาการเขากบระบบแบงงานกนท�าระดบโลก ทงยงเปราะบางอยางยง

ตอแรงกระแทกและแรงกดดนจากภายนอก ความเชอมนของธรกจและนกลงทนท

เสอมถอยลงเรอยๆ อาจสงผลกระทบตอเศรษฐกจ โดยเฉพาะฐานเสยงชนชนกลาง

กลาวโดยสรป พนธมตรวาทกรรมหนนรฐประหารเตมไปดวยความขดแยงไมลงรอย

กนฝงอยภายใน และแนวปฏบตของคณะรฐประหารกมแนวโนมจะท�าใหแตกแยกราว

ลกขน ดวยเหตน อกไมนานคณะรฐประหารกจะไดเหนวา ยงอยในอ�านาจนานเทาไร

ฐานเสยงของพวกเขากจะยงพงทลาย

หนมาดอกฟากหนง คนทตอตานรฐประหารกนาจะทวความโกรธแคน

และสนหวงทกครงทถกปราบปราม จบกม หรอคกคาม คนไทยซงมชวงชวตผาน

รฐประหารมาหลายครงรดวาจะเอนลลมอยางไรเมอลมพดแรง อยางไรกด โดยตรรกะ

ของความขดแยงทไมสมมาตร (ฝายหนงมอ�านาจและมก�าลงมากกวาอกฝาย - ผแปล)

การใชก�าลงไมท�าใหอะไรๆ ดขน รงแตจะเพมแรงตานใหแกสงทพวกตนอยากสยบ

นกสในคายวาทกรรม “เสอแดงคอภยคกคาม” อาจพบวาทกครงทพวกเขาตดหว

มงกรแดง หวใหมกจะงอกออกมา ไมวาอยางไรกตาม กลม “อ�ามาตยสมคบคด” ควร

หลกเลยงการกอความรนแรงทกชนด ในตรรกะของความขดแยงทไมสมมาตรน

ความรนแรงท�าใหระบอบทพวกเขาอยากตอกรดวยยงมเสถยรภาพมากกวาเดม

แนนอนวาคณะรฐประหารจะหยบยกเหตรนแรงมาใชปลกระดมเหลาผรกชาต สราง

ความชอบธรรมใหกบการกดขตอไป เพราะอางวาจ�าเปนตอง “รกษาความสงบ

เรยบรอย” จากเงอมมอของศตรภายในประเทศ

ทนททเกดรฐประหารกเกดการชมนมประทวงอยางสนตซงสวนใหญจดโดย

271

MARC SAXER

กลม “ประชาธปไตยถอยหลง” ระหวางทโลกจบตามอง เสยงประณามการจบกมคมขง

และการละเมดเสรภาพในการแสดงออกไดตกรอบใหคณะรฐประหารชดเจนวาพวก

เขาคอระบอบเผดจการทหาร การอาน 1984 ของ จอรจ ออรเวลล และการชสญลกษณ

สามนวจาก ฮงเกอรเกมส มสวนสรางความเชอมโยงในการรบรของคนวา ขบถฝาย

ธรรมะก�าลงลกขนตอตานระบอบทกดข อยางไรกด สารเหลานเปรยบไดกบการสอน

หนงสอคนทปกใจเชออกอยาง ไมอาจท�าใหพนธมตรหนนรฐประหารเปลยนใจได

ถาหากผประทวงตอตานรฐประหารไมสามารถคดหาสารทโดนใจชนชนกลางในเมอง

ผเคยดแคน ระบอบทหารกอาจประสบความส�าเรจในการปายสผประทวงวา “คน

แกวงเทาหาเสยนไมกคนทไมเขาใจเรองงายๆ วาตอนนสถานการณไมปกต และ

รฐประหารครงนละมนละมอม” ดวยเหตน ในระยะยาวความส�าเรจหรอลมเหลวของ

นกกจกรรมเพอประชาธปไตยจงขนอยกบความสามารถของพวกเขาในการเชอมโยง

ไปหากลมผสนบสนนรฐประหาร จงใจใหคนเหลานเขารวมแนวรวมทางสงคมวงกวาง

เพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

พลงเชงโครงสรางหลายประการบนทอนความสามารถของคณะรฐประหารท

จะเปลยนแปลงอะไรๆ ใหยงยน การประณามผประทวงตอตานวา “คนชวทถกจางมา”

และ “ไมรกชาต” ชวาคณะรฐประหารไมเขาใจวาการตอตานรฐประหารครงนมไดถก

จดชนวนโดยผปลกปนคนใดคนหนง หากแตสะทอนสภาพความเปนจรงทางสงคม

ทเปลยนแปลงไปถงระดบฐานราก เปาหมายของคณะรฐประหารทจะฟนคนระเบยบ

อ�านาจดงเดมโดยใชล�าดบขนแนวดงทางสงคมและศลธรรม และใชกระบวนการ

ตดสนใจจากบนลงลางโดยกดกนคนอนออกไปนน เปนสงนาชงชงรงเกยจในสายตา

ของสงคมสมยใหมอนเปยมพลวต มความหลากหลายของวถชวตและอตลกษณ

และมความเปนพหนยมทงคณคาและผลประโยชน การสรางความเปนจรงทาง

สงคมแบบสมยใหมจะเขาใจดวาระบอบการปกครองกคอชมชนหนงๆ ทตงอยบน

ฉนทมต การเปลยนแปลงอยางสดขวของลกษณะนสยและทศนะระหวางคนตางรน

ไดปดผนกฐานจกรวาลวทยาของระเบยบอ�านาจเกา จตวญญาณแหงภาวะสมยใหม

ออกมาจากขวดแลว ไมอาจถกยดกลบเขาไปในขวดไดอก พดอกอยางคอ สญญา

ประชาคมของระเบยบศกดนาถกเพกถอนไปแลว ไมอาจยดเยยดน�ากลบมาใชดวย

ก�าลงไดอก

เมอกองทพมฐานเสยงทเปราะบางและเผชญแรงตานมากขนเรอยๆ กองทพ

จะพบวาการรกษาสญญา “รกษาความสงบเรยบรอย” นนยากยง เปาหมายทจะขจด

272


ชนชนการเมองออกไปทงยวงนน ขดแยงถงฐานรากกบค�าประกาศวาจะ “เยยวยา

ความแตกแยก” ดวยการ “สงเสรมความสามคคในชาต” และ “สรางความปรองดอง”

ความมงมนของคณะรฐประหารทจะยดเยยดวธแกปญหาใหสงคมไมอาจ “ก�าจด

การเมองสเสอ” ออกไปได เพราะคนทถกบงคบใหท�าตามกฎเกณฑใหมๆ จะตอตาน

หลายคนเขาใจผดวาเผดจการทหารนนทรงอ�านาจและมเสถยรภาพ แตการ

ไลปดปากกลบเสยงวพากษวจารณอยางแขงขนกชใหเหนแลววาความจรงนนเปน

อกอยาง รฐบาลทปราศจากความชอบธรรมยอมออนแอและเปราะบางยง นโปเลยน

เคยกลาววลโดงดงวา “คณใชดาบปลายปนท�าไดทกเรอง ยกเวนนงทบมน” การสราง

ความชอบธรรมแกระเบยบการเมองและสงคมทก�าลงลมสลายดวยปลายกระบอกปน

นนเปนไปไมได ผลลพธนาจะออกมาตรงกนขามดวยซ�าไป

ทางออกจากความขดแยงระยะเปลยนผาน

วธเดยวทจะขามพนความขดแยงระยะเปลยนผานในประเทศไทยคอการ

ปรบระเบยบการเมองและสงคมใหเขากบความตองการของเศรษฐกจทซบซอน

และสงคมพหนยม คนทไดประโยชนจากการคงสถานภาพเดมท�าตวใหเหนอยาง

ชดเจนแจมแจงวา พวกเขาไมยนยอมใหคนไทยสวนใหญเขามามสวนรวมในชวต

ทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมอยางเตมขน

ดวยเหตน ประชาธปไตยทแทจรงจงเปนผลลพธเพยงหนงเดยวจากความ

ขดแยงครงน ในการเอาชนะความขดแยงครงน ชนชนกลางหวอนรกษนยมจะตอง

ถกชกจงใหเขารวมเปนสวนหนงของพลงประชาธปไตยอกครง นคอเหตผลทยทธวธ

ใชความรนแรงจะสรางปฏกรยาตรงกนขามและสดทายจะลมเหลว ถาหากจะให

ประชาธปไตยท�างานไดด พวกสดโตงทกฟากฝายจะตองถกศนยกลางประชาธปไตย

ทเขมแขงผลกไปอยชายขอบ ประชาธปไตยตองอาศยรากฐานทางสงคมทมากไป

กวาประชากรสวนใหญในประเทศ แตตองรวมชนชนกลางเขามาดวย การหวานลอม

ใหชนชนกลางผเคยดแคนเขามาอยในพนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลงอยาง

เปนประชาธปไตยนน หมายความวาความคบของใจของพวกเขาในเรองคอรรปชน

การไรความสามารถ และการใชอ�านาจโดยมชอบ ไมอาจถกปดตกงายๆ วา “ตอตาน

ประชาธปไตย” แตจะตองไดรบการตอบสนองอยางเหมาะสม

สญญาประชาคมใหมจะตองเปนมากกวาการปรบระบบการเมองโดยรวมผ

273

MARC SAXER

มสวนไดเสยเขามารวมกระบวนการก�าหนดนโยบายใหมากขน สญญาประชาคมใหม

จะชวยไขปญหา เพมอ�านาจใหสงคมสามารถก�าหนดกระบวนการก�าหนดนโยบายได

เตมท ขณะเดยวกนกตองท�าใหชนชนน�าทถกคกคามรสกวางใจและปลอดภย สญญา

ประชาคมใหมจะตองตอบแทนชนชนกลางทจายภาษใหรฐ และท�าใหประชากรทเปน

เสยงสวนใหญของประเทศมองเหนวาอสรภาพในระยะยาวนนส�าคญกวาผลประโยชน

เฉพาะหนา สงทจ�าเปนตองสรางคอวสยทศนเชงบวกส�าหรบสงคมแหงวนพรงน เปน

สงคมอดมคตทสามารถทลายความหมกมนกบอดต สงเสรมใหคนไทยฉวยโอกาสใช

นาททองในยครงอรณของศตวรรษแหงเอเชย

นคอเหตผลทเพยงแคการออกแบบรฐธรรมนญใหมไมไดชวยแกปญหา

สญญาประชาคมใหมจะตองตงอยบนการประนประนอมทางสงคมระหวางคนทก

ชนชน เพอจดการกบวกฤตเรองความยตธรรมทางสงคมซงเปนรากของความขดแยง

ระยะเปลยนผาน การเปลยนกระบวนทศนในระดบนโยบายจ�าเปนตองเกดเพอสราง

โอกาสทเทาเทยมใหทกคนไดมสวนรวมในชวตทางการเมอง สงคม เศรษฐกจ และ

วฒนธรรมอยางเตมขน

ภาพประกอบ 8.3 พนธมตรหลากสเพอการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย

274


แนวคด “สงคมดเพอชวตทดถวนหนา” จะชวยสรางแนวรวมเพอการ

เปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย เปนแนวรวมระหวางชนชนกลางทใหความ

ส�าคญกบความส�าเรจสวนบคคลกบประชากรสวนใหญทแสวงหาโอกาสในชวตอยาง

เทาเทยม แนวทางทใหความส�าคญกบศกยภาพของมนษยจะสามารถตอบรบกบ

ความหวงและความตองการของประชากรสวนใหญได และจะเปนพนททางการเมอง

ททรงพลง รวมถงวธชนะการเลอกตงโดยไมตองใชการอปถมภแบบ “ประชานยม”

ในทางเศรษฐศาสตร การลงทนในทนมนษยคอวธทไทยจะหลดพนกบดกประเทศ

รายไดปานกลาง สามารถถบตวเขาส หวงโซคณคาทสงขน การเพมอ�านาจให

ประชาชนมอสระในการด�ารงชวตจะชวยปลดปลอยพวกเขาจากระบบอปถมภ บรรเทา

ความจ�าเปนเชงโครงสรางทจะตองคอรรปชนและเลนพรรคเลนพวก การรบมอกบ

วกฤตเรองความยตธรรมทางสงคมจะชวยบรรเทาความขดแยงทางสงคมจนถงจด

ทสงคมจะสามารถมารวมตวกนอยในใจกลางเพอสรางเวทประชาธปไตยซงตอไป

พวกเขาจะมาแขงขนกน การท�าสญญาประชาคมเพอสราง “สงคมดเพอชวตด

ถวนหนา” คอวธกาวขามความขดแยงระยะเปลยนผานน

275

MARC SAXER

อางอง

1 Kurlantzick, Joshua. Democracy in Retreat: The Revolt of the Middle Class and the Worldwide Decline of Representative Government. New Haven & London: Yale University Press, 2013.

276


Chapter

9บทสงทาย: การสรางสงคมทดในประเทศไทย

•Ep i l ogue : Bu i l d ing a Good

Soc ie ty i n Tha i l and

ภควด วระภาสพงษ แปล

•พมพครงแรก: บทท 4-5 ใน Building the Good Society in Thailand:

Resolving transformation conflict through inclusive compromise. FES. ตลาคม 2557

1. ยทธศาสตร: การสราง “สงคมทด”

เสรภาพไมเคยไดมาดวยความเตมใจของผกดข

แตไดมาดวยการเรยกรองของผถกกดขเทานน

มารตน ลเธอร คง จเนยร (Martin Luther King, Jr.)

การฝาฟนใหผานพนวกฤตการเปลยนผานครงน ระเบยบทางการเมอง

เศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรมของประเทศไทยจ�าเปนตองมการปรบเปลยนให

สอดรบกบความซบซอน ความหลากหลาย และความขดแยงทมอยตลอดเวลา

ในสงคมพหนยมสมยใหม

การเปลยนแปลงไปส “สงคมทด” ยอมตองเผชญแรงตานจากกลมคนท

หยงรากอ�านาจอทธพลในสถานภาพเดม การมแนวรวมทางสงคมวงกวางเพอ

การเปลยนแปลงเทานนจงจะสามารถสรางพละก�าลงทางการเมองทผลกดนให

เกดการปรบเปลยนกระบวนทศนไปส “สงคมดเพอชวตดถวนหนา” ได มแต

นโยบายทางการเมองทวางพนฐานบนการประนประนอมทเปดกวางตอทกภาคสวน

เทานน ทจะท�าใหกลมสงคมตางๆ ทมผลประโยชนและโลกทศนแตกตางกนมารวม

พลงกนตอสเพอสรางสญญาประชาคมใหมได

เพอใหการสรางสญญาประชาคมใหมประสบความส�าเรจ จ�าเปนตองมการ

วางรากฐานส�าหรบสงคมทดสดาน คอ รากฐานทางการเมอง ทางสงคม ทางเศรษฐกจ

และรากฐานเชงคณคา การสรางรากฐานเหลานใหเขมแขงและยงยนตองเกดขน

ผานการประนประนอมเชงยทธศาสตรสประการระหวางสมาชกทกคนในสงคม ทงน

การสอสารทางการเมองและชมชนนโยบายเปนเครองมอส�าคญส�าหรบกระบวนการ

ก�าหนดนโยบายเพอสรางสงคมทดในอดมคตใหเปนไปไดจรง

1.1 การตอสและการประนประนอม: ยทธศาสตรวภาษวธเพอการเปลยนแปลง

อยางเปนประชาธปไตย

สญญาประชาคมและระเบยบการเมองทจะเปนผลลพธตามมานนจะม

หนาตาอยางไร ยอมขนอยกบผลการตอสระยะเปลยนผานระหวางฝายทพยายาม

278


รกษาสถานภาพเดมกบฝายทแสวงหาการเปลยนแปลง1 เมอค�านงถงทรพยากรทาง

สงคม อดมการณ การเงน และก�าลงบงคบทมมากมายในเงอมมอของผครองอ�านาจ

ในขณะน ค�าถามทวาจะสรางพละก�าลงทางการเมองเพอการเปลยนแปลงไดอยางไร

จงกลายเปนค�าถามส�าคญอยางยง

ในการตอส ใหไดชยชนะเพอเปนผ เลอกระเบยบการเมองในอนาคต

ดเหมอนมสองแนวทางยทธศาสตรทนาฝากความหวงไว แนวทางแรก ฝายทตองการ

การเปลยนแปลงไปสประชาธปไตยจ�าเปนตองรวมพลงเปนแนวรวมทางสงคม

วงกวาง แนวทางทสอง ตองเปลยนวถทประชาชนรบรวา “ก�าลงเกดอะไรขนและควร

ท�าอะไร?” กลาวอกนยหนงคอ ใชวาทกรรมเปนบอเกดของอ�านาจ ยทธศาสตรทง

สองแนวทางนพงพาอาศยซงกนและกน หมายความวาแนวทางหนงไมอาจประสบ

ความส�าเรจหากปราศจากอกแนวทางหนง เพอขามพนผลประโยชนทแตกตางกน

และเปาหมายทไปคนละทศละทาง ผปฏบตการทางสงคมจ�าเปนตองสรางพนทกลาง

ทางวาทกรรมทดงใหแนวรวมแตละกลมเขามาเคลอนไหวรวมกนได ในทางกลบกน

การครองอ�านาจน�าทางวาทกรรมสามารถท�าส�าเรจไดกตอเมอมพนธมตรวาทกรรมท

ครอบคลมกวางขวางเทานน เพอทะลวงแนวตานของกลมพนธมตรทค�าจนสถานภาพ

เดม กลมสงคมทกกลมทแสวงหาการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตยจ�าเปนตอง

รวมพลงกนในพนธมตรหลากสอนยงใหญ

อยางไรกตาม วตถประสงคของแนวรวมเพอการเปลยนแปลงนไมใชเพอ

เอาชนะฝายตรงขาม แตเพอรวบรวมผมสวนไดสวนเสยเขามาอยในศนยกลางฝาย

ประชาธปไตยใหมากทสดเทาทท�าได กลาวอกอยางหนงคอ การสรางระบบการ

ปกครองรวมกนไมใชเกมทฝายชนะกนรวบ ดงนน ผชนะตองไมไดหมดทกอยาง

ตรงกนขามอยางสนเชง เปาหมายคอการจดท�าสญญาประชาคมทเปดกวางใหทกฝาย

มสวนรวมถวนหนา ซงเมอมองผานแวนของผลประโยชนสวนตนทสมเหตสมผลแลว

มนจะใหทางออกททกฝายเปนผชนะ

ทางออกททกฝายเปนผชนะนไมสามารถบรรลไดดวยการประนประนอม

เฉพาะในกลมชนชนน�าเทานน สญญาประชาคมตองคลคลายความขดแยงแตกแยก

ขนพนฐานของสงคมไดดวย การประนประนอมทเปดกวางตอทกภาคสวนตอง

สามารถจดการสงครามแยงชงค�านยามของ “ความจรงหนงเดยว” คนหาดลอ�านาจ

ทมความสมดลมากขนระหวางศนยกลางกบชายขอบ และแสวงหาการกระจายความ

มงคง โอกาส และการยอมรบทมความเปนธรรมมากขนระหวางชนชนบนสดกบ

ลางสดของสงคม การคลคลายความขดแยงทครอบคลมรอบดานเชนนจะสามารถ

279

MARC SAXER

ภาพประกอบ 9.1 ยทธศาสตรการสรางสงคมดเพอชวตดถวนหนา

280


บรรลไดกตองอาศยการประนประนอมทเปดกวางระหวางสมาชกทงหมดในสงคม

เทานน

ความมงหวงในอดมคตกคอ ความขดแยงระยะเปลยนผานจะลงเอยดวย

สญญาประชาคมทวางพนฐานบนการประนประนอมทเปดกวางใหทกชนชนมสวนรวม

ถวนหนา ทวากระบวนการเปลยนผานนนมลกษณะทเปนวภาษวธ นนหมายความวา

ยทธศาสตรทดสดทจะคลคลายความขดแยงในขนสดทายดวยการประนประนอม

ทเปดกวางตอทกภาคสวนกคอการทเหลานกเปลยนโลกตองสงสมพละก�าลงทาง

การเมองและเขารวมการตอสเสยกอน

ประชาธปไตยจ�าเปนตองมรากฐานทางสงคมตรงศนยกลาง

ดงทวงจรความขดแยงตลอดเกาปทผานมาแสดงใหเหนแลว แมกระทง

เสยงขางมากจากการเลอกตงกยงไมเพยงพอทจะตดสนความขดแยงระยะ

เปลยนผาน ดวยเหตน จ�าเปนตองมยทธศาสตรทดกวานในการน�ามาซงประชาธปไตย

ทยงยนและมเสถยรภาพ แทนทจะแสวงหาผลประโยชนเชงนโยบายระยะสนดวย

เสยงขางมากเพยงอยางเดยว จดเพงเนนควรยายไปทการสรางรากฐานเพอ

ประชาธปไตยทมเสถยรภาพและกวางขวางกวาน

ในปจจบน ศนยกลางของสนามการเมองถกทงราง กลมหวรนแรงสดขว

ทงสองฟากครอบง�าววาทะทางการเมองและจบกระบวนการทางการเมองเปน

ตวประกน การแบงขวแยกขางแดง-เหลองเออใหชนชนน�ารกษาผลประโยชนสวนตน

ไวไดดวยการใชอ�านาจโดยมชอบ หากปราศจากศนยกลางประชาธปไตยทเขมแขง

คอยรบประกนสทธทางการเมองและผลกดนกระบวนการประชาธปไตยแลว สถาบน

ประชาธปไตยกกลายเปนแคฉากหนาทอ�าพรางระบบอปถมภซงซอนอยหลงมาน

เราจ�าเปนตองมแนวรวมทางสงคมวงกวางตรงศนยกลางประชาธปไตย

เพอก�าหนดและบงคบใชกฎกตกาทจะสกดยบยงการใชอ�านาจโดยมชอบของชนชน

น�า ในระยะยาว ระเบยบประชาธปไตยทมฐานอยบนรากฐานทางสงคมทแขงแกรง

จะเพมอ�านาจใหพลเมองปลดแอกจากระบบอปถมภได ดวยการกดกนพวกสดขว

ไปอยชายขอบ ศนยกลางประชาธปไตยจะอ�านวยใหเกดเสถยรภาพทางการเมอง

แนวรวมทางสงคมวงกวางตรงศนยกลางสามารถเชอมประสานการแบงแยก

แดง-เหลองได โดยรวบรวมทกคนทกฝายทตองการมชวตในระบอบประชาธปไตย

281

MARC SAXER

การแบงขวแยกขางแดง-เหลองทถกสรางขนมาไมควรถกคลคลายดวยจดรวมท

นอยนดทสดเทานน แตควรแทนทดวยคตรงขามใหมระหวางประชาธปไตยกบ

เผดจการ ประชาชนทงสองฟากทตองการประชาธปไตยตองกาวขามการแบงขว

แยกขางแดง-เหลองดวยการมวสยทศนถงอนาคตทดกวารวมกน

สงคมอดมคตทเปนไปไดเพอระดมมวลชน

ในการระดมมวลชน จ�าเปนตองมวสยทศนเพอสรางแรงบนดาลใจให

ประชาชนเขารวมการตอส เรองนาขนกคอในชวงตน “ศตวรรษทองของเอเชย”

กลมประเทศทนาจะไดประโยชนจากความรงเรองของจนมากทสดกคออนเดยกบ

เอเชยตะวนออกเฉยงใต ทวาประเทศเหลานกลบออนเปลยดวยความหวาดกลว

วสยทศนส�าหรบประเทศไทยตองอาแขนรบโอกาสของ “นาททอง” น วสยทศนน

จะชวยเคลอนยายจดเพงเนนจากความหวาดกลวและการแบงแยกในอดตไปสโอกาส

ตางๆ ในอนาคต

สงคมอดมคตทเปนไปไดเพอวนพรงนทดกวาตองยนยนวาโลกทแตกตาง

ไมใชแคเปนไปได แตอยแคเออมดวยa สงคมอดมคตทเปนไปไดไมไดใหค�ามนสญญา

ถงสรวงสวรรคทไรซงความวตกกงวล แตขยายใหเหนวสยทศนทเปนรปธรรมวา

สงคมจะดขนอยางไรในชวงสบปขางหนา (เชน “ประเทศไทย 2025”) สงคมอดมคต

ทเปนไปไดชวยใหกลมสงคมตางๆ มองเลยพนจากผลประโยชนทแตกตางและ

รวมพลงกนตอสเพออนาคตทดกวาเดม สงคมอดมคตทเปนไปไดสามารถคลายความ

งอยเปลยทเกดจากความหวาดกลวและระดมแนวรวมวงกวางเพอการเปลยนแปลง

มารวมกนสราง “สงคมดเพอชวตดถวนหนา”

1.2 การวางรากฐานเพอ “สงคมทด”

สงคมอดมคตทเปนไปไดอนจะชวยคลคลายความขดแยงแตกแยกขน

พนฐานดวยการสรางสญญาประชาคมทเปดกวางใหทกฝายมสวนรวมถวนหนา

ควรมชอเรยกวา “สงคมทด” เพอบกเบกหนทางไปสสญญาประชาคมทเปดกวางตอ

ทกภาคสวนดงกลาว จ�าเปนตองมการประนประนอมเชงยทธศาสตรสประการระหวาง

สมาชกทกคนในสงคม

282


การประนประนอมเชงยทธศาสตรสประการ

เพอวางรากฐานส�าหรบ “สงคมทด” ตองมการประนประนอมทเปดกวาง

สประการ2 ดงน:

การวางรากฐานทางการเมอง จ�าเปนตองมการสรางหลกประกนในรปของ

การพทกษรกษารฐธรรมนญ มแตระบอบประชาธปไตยแบบหนา (thick democracy)

เทานนทเออใหเกดโครงสรางพนฐานของระบบการเมองและวฒนธรรมทางการเมอง

ทจ�าเปนตอการตอบสนองระบบเศรษฐกจทซบซอนและสงคมทเปนพหนยมไดอยาง

มประสทธภาพ

การวางรากฐานทางสงคม จ�าเปนตองมแนวรวมประชาธปไตยวงกวางตรง

ศนยกลางทสามารถผลกกลมสดขวออกไปอยชายขอบ โดยเฉพาะอยางยงคอตองดง

ชนชนกลางใหกลบมารวมเปนสวนหนงของพลงประชาธปไตยอกครง นคอเหตผลท

สญญาประชาคมใหมตองวางพนฐานบนการประนประนอมทางสงคมทเปดกวางตอ

ทกภาคสวน และตอบสนองตอผลประโยชนของคนทกชนชน

การวางรากฐานทางเศรษฐกจ ประเทศไทยตองหนใหพนกบดกประเทศ

รายไดปานกลาง ดวยการหนเหไปสเสนทางการพฒนาทเปดโอกาสใหทกคนมสวนรวม

ถวนหนาและขบเคลอนดวยนวตกรรม3 การเตบโตทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และ

เปนพลวตเขยว จ�าเปนตอการเสรมสรางพลงความสามารถของแตละคนเพอบรรล

ศกยภาพสงสดในทางทตนเลอกอยางถวนหนา

การวางรากฐานเชงคณคา ตองท�าลายการครอบง�าของวาทกรรมการเมอง

เชงศลธรรมซงเปนบอเกดหลกของพลงฝายปฏกรยา “สงคมทด” ตองสรางขนบน

คานยมสวนรวมและคณคาแบบประชาธปไตย พหนยม สากลนยม การยดมนใน

พนธสญญา และความเปนธรรม

การวางรากฐานทางสงคม: การประนประนอมทางสงคมทเปดกวางตอทก

ภาคสวน

กระบวนการสรางประชาธปไตยจ�าเปนตองขบเคลอนดวยแรงกดดนจาก

เบองลาง อยางไรกตาม การสรางความเปนปกแผนใหระบอบประชาธปไตยทม

เสถยรภาพ ขนอยกบความสามารถในการบรณาการชนชนกลางเขามาและท�าให

283

MARC SAXER

ชนชนน�าตาสวางจนยอมรบสญญาประชาคมใหม ดงนน ผลลงเอยของความขดแยง

ระยะเปลยนผานในประเทศไทยจงขนอยกบชนชนกลางคอนขางมากทเดยว หาก

ชนชนกลางรนเกาในกรงเทพฯ ยงสนบสนนชนชนน�าดงเดม สถานภาพเดมกจะ

ไดรบการค�าจนตอไป หากชนชนกลางชาวกรงเทพฯ เลอกยนอยขางชนชนกลาง

เกดใหม การเปลยนยายดลอ�านาจจะบกเบกหนทางใหเกดการเปลยนแปลง ในทาง

ยทธศาสตร นหมายถงชนชนกลางรนเกาทออกมาตอตานระบอบประชาธปไตยจาก

การเลอกตงอยางเกรยวกราดจ�าเปนตองถกชกจงกลบคนมาเขารวมเปนสวนหนงของ

พลงประชาธปไตยอกครง

นคอเหตผลวาท�าไมจงตองมการประนประนอมทางสงคมทเปดกวางตอ

ทกภาคสวน ซงตอบสนองทงความทะเยอทะยานของชนชนกลางเกดใหมและสราง

ความอนใจใหชนชนกลางรนเกาทร สกสนคลอนจากการเปลยนแปลงทางสงคม

กลาวอกนยหนงคอ สญญาประชาคมตองไมถกครอบง�าดวยผลประโยชนของชนชนใด

ชนชนเดยว แตจ�าเปนตองวางพนฐานบนการประนประนอมทางสงคมทเปดกวาง

ใหทกชนชนมสวนรวมถวนหนา

การประนประนอมทางสงคมทเปดกวางตอทกภาคสวนตองตอบสนอง

ความหวงของประชากรเสยงขางมากซงตองการมโอกาสเทาเทยมในการมสวนรวม

ในชวตทางการเมอง สงคม และวฒนธรรมอยางเตมท การประนประนอมทางสงคม

ทเปดกวางตอทกภาคสวนตองพยายามบรรลอดมคตของชนชนกลาง กลาวคอ ระบบ

ทใหผลตอบแทนตามผลงานและความสามารถซงยกยองความส�าเรจสวนบคคล

ใหโอกาสแกผมความสามารถ และใหรางวลแกความพากเพยร ประการสดทาย

การประนประนอมทางสงคมตองเขาถงชนชนน�าทมปญญาพอทจะเขาใจวาการฟนฟ

ความสงบสขของสงคมเปนผลประโยชนในระยะยาวของพวกเขาเอง4

การประนประนอมทางสงคมทเปดกวางตอทกภาคสวนคอการใหและ

การรบของทกฝาย ชนชนน�าทมปญญาทเขาใจวาการเปลยนแปลงเปนสงทหลกเลยง

ไมได ตองยอมรบระบอบประชาธปไตยในฐานะกตกาทดทสดเทาทมอย สงทแลกมา

กคอ ระเบยบประชาธปไตยทมหลกนตธรรมและระบบตรวจสอบถวงดลจะชวยพทกษ

รกษาผลประโยชนของชนชนน�าทเปนเสยงขางนอย ดวยการยอมรบแนวทางการ

เลอกตงทตอบสนองและเขาถงพลเมองเสยงขางมาก ชนชนน�าจะสามารถหวนกลบ

เขาสเกมการเลอกตงพรอมกบโอกาสทอาจชนะจนไดรบอาณตการปกครองอยาง

ใสสะอาด

284


เสยงขางมากตองยอมรบการตรวจสอบและถวงดลตอหลกการปกครองดวย

เสยงขางมากเพอแลกกบการมโอกาสในชวตทเทาเทยมส�าหรบทกคน นคอเหตผลท

การสงเคราะหแบบพอปกครองลกเปนสงทไมเพยงพอ การประนประนอมทางสงคม

ตองคลคลายวกฤตการณของความยตธรรมทางสงคมในระดบรากฐานซงเปนแรง

ขบดนใหเกดความขดแยงทางสงคม ระบอบการเมองและเศรษฐกจใหมตองสราง

โอกาสทเทาเทยมใหแกพลเมองทกคนในการมสวนรวมในชวตทางการเมอง เศรษฐกจ

สงคม และวฒนธรรม รฐ ตลาด และประชาสงคมตองจดสรรใหทกคนม “ชวตด

ถวนหนา”b โดยเพมพลงอ�านาจใหสมาชกทกคนในสงคมไดใชชวตอยางเตมศกยภาพ

ของตนเอง

ชนชนกลางตองยนยอมจายภาษเพอใหเกด “ชวตดถวนหนา” เพอแลก

กบความสงบสขในสงคม การคมครองจากหลกนตธรรม ธรรมาภบาล และการ

ไดรบสนคาและบรการสาธารณะทมคณภาพ แนวคดวาดวยการเสรมสรางพลง

ความสามารถเพอใหสมาชกแตละคนบรรลศกยภาพสงสดในทางทตนเลอกอยาง

ถวนหนา หรอ capability approach นสอดคลองโดยพนฐานกบคานยมของ

ชนชนกลาง กลาวคอ การมล�าดบชนทางสงคมทวางพนฐานบนความส�าเรจสวนบคคล

มากกวาการสบทอดตามชาตตระกล

โครงการ “พนธสญญาใหม” นน�าอดมคตของชนชนกลางทนยมในระบบท

ใหผลตอบแทนตามผลงานและความสามารถมาผสมผสานกบความปรารถนาของ

ประชากรเสยงขางมากทตองการโอกาสอยางเทาเทยม เงอนไขของ “ชวตดถวนหนา”

ตามแนวทาง capability approach จะชวยเปดประตใหเกดการประนประนอมทาง

สงคมระหวางชนชนน�า ชนชนกลาง และประชากรเสยงขางมาก ดวยการสรางความ

อนใจใหแกกลมคนทหวาดกลวความเสอมถอยของสงคมหรอการสญเสยอตลกษณ

รวมทงตอบสนองตอความหวงและความทะเยอทะยานของกลมคนทแสวงหาชวต

ทดกวาเดม

การวางรากฐานทางการเมอง: หยงรากประชาธปไตย

หลงจากมรฐธรรมนญมา 18 ฉบบและคณะกรรมการปฏรปกฎหมายนบ

ไมถวน เหนชดเจนแลววาเราไมสามารถคลคลายวกฤตการเปลยนผานดวย

วศวกรรมเชงสถาบนเพยงอยางเดยว สญญาประชาคมไมอาจเกดขนดวยความ

285

MARC SAXER

พยายามแบบมกงายทกลบเกลอนความแตกแยกทางสงคมดวย “การปรองดอง

จอมปลอม” ซงมเปาหมายงายๆ แค “ฟนความสามคค” ของสงคมภายใตเสาหลก

ทคงสถานภาพเดมเอาไว

ในวฒนธรรมของสญญาประชาคม การยดเยยดระเบยบการเมองยอมไมได

ผล กฎกตกาเปนแคเศษกระดาษแผนหนงตราบจนทกฝายยนยอมด�าเนนชวต

ภายใตกฎกตกาเหลานน หากฝายใดฝายหนงเปนผยดเยยดกฎกตกากดทบอกฝาย

หนง กยอมเกดการตอตานขดขน นคอเหตผลทไมเพยงเนอหาของสญญาประชาคม

จะมความส�าคญเทานน แตกระบวนการของการไดรบความยนยอมกส�าคญพอๆ กน

ดวย มนเปนเรองส�าคญอยางทสดทกระบวนการปฏรปตองเปดกวางตอผมสวนได

สวนเสยทกคนจากทกฟากฝาย

สงทขาดไมไดคอฉนทมตของคขดแยงทกกลมเกยวกบสตรใหมวาเราจะ

อยรวมกนอยางไร จดรวมขนต�าทสดระหวางกลมสงคมทกกลมกคอ การสรางสนาม

ประชาธปไตยททกฝายสามารถลงแขงขนกนไดในภายหลง กฎกตกาทเปนธรรมและ

สถาบนทมประสทธภาพคอเงอนไขจ�าเปน กระนนกยงไมเพยงพอในการคลคลาย

ความขดแยงระยะเปลยนผาน

การสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกจ�าเปนตองสกดยบยงการคอรรปชน

แบบเรอรงและเอออ�านวยใหสงคมปลดแอกจากระบบอปถมภ ตรงกนขามกบสมการ

หลงผดทจบคการคอรรปชนเทากบประชาธปไตย เราควรเขาใจวาคอรรปชนคอปญหา

ของความยตธรรมทางสงคมระหวางกลมคนทใชอ�านาจโดยมชอบเพอผลประโยชน

สวนตนและผลประโยชนทางการเมองกบกลมคนทตกเปนเหยอการขดรดน ดงนน

ในการตอสกบคอรรปชนจะตองเพมอ�านาจใหแกกล มผ ไรอ�านาจเพอตานทาน

กลมผมอ�านาจ การเพมพลงอ�านาจใหพลเมองหมายถงการท�าใหพวกเขามพลง

ความสามารถในการก�าหนดชวตตวเอง พลเมองทมอ�านาจเพมขนจะไดพงพาอาศย

การคมครองและการแจกจายนอยลง จนสามารถปลดแอกตวเองจากผอปถมภทงใน

ระดบทองถนและระดบชาตได

บทบาทหนาททางสงคมทระบบอปถมภรบท�ามาตลอด เชน การเชอม

ประสานกลมผลประโยชนทางสงคม การตอรองเพอประนประนอม การกระจาย

ทรพยากร ฯลฯ ตองใหสถาบนบนฐานของกฎหมายและเหตผลมาท�าหนาทเหลาน

แทน นหมายความวาพลเมองตองมกลไกในการจดตงกระบวนการก�าหนดนโยบาย

สถาบนประชาธปไตยทมประสทธภาพจ�าเปนตองตรวจสอบและถวงดลผมอ�านาจ

286


การยดมนในหลกนตธรรมชวยใหเกดความมนคง แกไขขอพพาท และคมครอง

พลเมองจากการใชอ�านาจโดยมชอบ ระบบบรหารและระบบการศกษาบนพนฐาน

ของผลงานและความสามารถจะใหรางวลแกความส�าเรจของบคคลเหนอสายสมพนธ

สวนตว สอเสรและภาคประชาสงคมท�าหนาทเปนสนขเฝาบานและผเปดโปงขอมล

เมอพจารณาอยางรอบดานแลว สงทจ�าเปนทสดไมใชการระงบยบยงประชาธปไตย

แตเปนการสรางประชาธปไตยใหหยงรากลกยงกวาเดมตางหากc นคอเหตผลท

ยทธศาสตรตอตานคอรรปชนทประสบความส�าเรจจ�าตองเขาใจวาการตอสของตนเอง

เปนสวนหนงและองคประกอบหนงของการตอสเพอสรางประชาธปไตยใหหยงราก

ลกในสงคม

ดงนน ในสงคมทด “ระบอบประชาธปไตยแบบหนา” คอเกมทดทสด

เทาทมอย5 ประชาธปไตยทไมมการเลอกตงและการปกครองดวยเสยงขางมากยอม

ไมใชระบอบประชาธปไตย อยางไรกตาม หากจะเรยบเรยงถอยค�าตามแบบ โธมส

เจฟเฟอรสน (Thomas Jefferson) “ระบอบประชาธปไตยแบบบาง” (thin democracy)

กคอ “กฎหมทประชาชน 51% ปลนสทธของประชาชน 49% ทเหลอ” มแต “ระบอบ

ประชาธปไตยแบบหนา” เทานนทใหการคมครองเสรภาพของพลเมองภายใตหลก

นตธรรม สทธทางการเมองไมใชแคเกราะปองกนตวจากรฐ แตยงใหสทธในการม

สวนรวมในชวตทางการเมองและสงคมอยางเตมทอกดวย

ในทางการเมองนน การมสวนรวมในชวตทางการเมองอยางเตมทกอให

เกดความชอบธรรมในการตดสนใจเชงนโยบาย สวนในทางวฒนธรรม ศกดศรของ

การเปนพลเมองโดยสมบรณชวยสรางรากฐานส�าหรบอตลกษณของความเปน

ประชาธปไตย ในขณะทอตลกษณเชงจารตก�าลงตกอยภายใตแรงกดดนในวงวนของ

การเปลยนแปลง ส�านกของการมอตลกษณแบบใหมนจะใหหลกยดทางจตวทยาแก

ประชาชนในการเผชญหนากบการเปลยนแปลง

การวางรากฐานทางเศรษฐกจ: สชวตดถวนหนา

ณ เวลาทมเสยงเรยกรองตองการโอกาสมากขนส�าหรบทกคน เครองจกร

เศรษฐกจของประเทศไทยกลบเรมกระตก หลงจากการเตบโตหลายทศวรรษตดตอกน

โมเดลการเตบโตแบบรดเคนทรพยากรก�าลงชนเพดานกระจกของกบดกประเทศ

รายไดปานกลาง ในระบบเศรษฐกจการเมองแบบขดรด นวตกรรมไมอยในความ

287

MARC SAXER

สนใจของคนจ�านวนหยบมอทไดประโยชนจากสถานภาพเดม การหนใหหลดจาก

กบดกประเทศรายไดปานกลางตองอาศยการเพมมลคาสนคาและบรการ ซงตอง

อาศยแรงขบดนจากการเตบโตแบบมสวนรวมถวนหนาและมนวตกรรมเปนหวจกร

ขบเคลอน มเพยงสถาบนทสรางโอกาสใหทกคนเทานนทสามารถปลดปลอยศกยภาพ

เตมทอนจ�าเปนตอการท�าลายลางอนสรางสรรค กลาวอกอยางหนงคอ นวตกรรม

เปนสงทสรางขนจากทกษะทางปญญา ความคดสรางสรรค การจดองคกร และความ

มฝมอของสมาชกทงหมดในสงคม การเขาถงสงนจ�าตองอาศยการลงทนทสงเสรม

ศกยภาพและมคณภาพในดานทรพยากรมนษย

อยางไรกตาม บรการสาธารณะทมคณภาพส�าหรบทกคนโดยถวนหนา

ไมอาจท�าไดดวยระดบรายไดจากภาษในปจจบนเพยงรอยละ 16.5 ของจดพ

ความมงมนของประเทศไทยทจะกาวขนส ขนตอไปของการพฒนาจงขนอย กบ

เจตจ�านงทางการเมองทจะเพมรายไดจากภาษใหใกลเคยงกบคาเฉลยของกลม

ประเทศพฒนาแลว (OECD) ทประมาณรอยละ 33 ของจดพ ในขณะเดยวกนกตอง

มการกระจายงบประมาณแผนดนทเปนธรรมมากกวาน ในปจจบน กรงเทพฯ ไดรบ

งบประมาณจากรฐถงรอยละ 72 ทงๆ ทกรงเทพฯ มสดสวนจดพแครอยละ 26 และ

มประชากรแครอยละ 12 ของประเทศ6 รายไดเพมเตมบางสวนควรไดมาจากการ

ขนภาระภาษในหมชนชนน�าในปรมาณทมากพอสมควร แตเทานนยงไมเพยงพอ

ชนชนกลางเองกควรมสวนชวยเพมรายไดจากภาษอกจ�านวนหนงดวย

กระนนกตาม เมอค�านงถงการคดคานของชนชนกลาง ความพยายามใดๆ

ทจะเพมสดสวนภาษจากพวกเขายอมเปนการฆาตวตายทางการเมองแนๆ ตราบใด

ทชนชนกลางยงรสกไมปลอดภยและรสกถกเอาเปรยบ ชนชนนกจะตอตานเสยง

เรยกรองใหสมานฉนทกบภาคสวนอนๆ ของสงคม เมอตองเผชญกบขอเรยกรองท

เพมขนของชนชนเกดใหมทตองการโอกาสเทาเทยม ชนชนกลางจงปฏเสธไมยอมรบ

ภาระใดๆ ทงสน นแสดงใหเหนวากบดกประเทศรายไดปานกลางนน แทจรงแลว

เปนกบดกทางการเมองตางหาก

นคอภาวะกลนไมเขาคายไมออกของการเปลยนผาน ตราบทขอเรยกรอง

ตองการโอกาสทเทาเทยมไมไดรบการตอบสนอง ประชากรเสยงขางมากกจะทาทาย

สถานภาพเดมตอไป ความขดแยงทางสงคมจะยงคงสนคลอนบรรยากาศการลงทน

ซงเทากบบนทอนความสามารถในการเพมมลคาสนคาและบรการ ในอกดานหนง

ตราบทพลเมองเหลานยงไมไดรบการยอมรบวามความเทาเทยมกน ชนชนกลาง

288


กจะปฏเสธการจดสรรบรการสาธารณะทมคณภาพส�าหรบทกคนถวนทวโดยกลาวหา

วามนเปน “ประชานยม” ตอไป กลาวอกนยหนง ชนชนกลางเปนผถอกญแจภาษทจะ

ไขไปสสญญาประชาคมใหม รวมทงการกาวสขนตอไปในการพฒนาเศรษฐกจดวย

ระเบยบเศรษฐกจทยงยนขนอยกบการผลตซ�าฐานสนบสนนทางสงคมอยาง

ตอเนอง มแตความสงบสขทางสงคมเทานนทสามารถสรางบรรยากาศสงคมเปด

อนจ�าเปนตอการเออใหสงคมยอมรบกระบวนการนาหวาดหวนของการท�าลายลาง

อนสรางสรรค ดงนน จดเรมตนทจะกาวไปสโมเดลการพฒนาแบบใหมตองสอดคลอง

กบเงอนไขตงตนทางการเมองและสงคมเหลานเสยกอน โมเดลทเออคนจนบางครง

กถกชนชนกลางตอตาน ดวยเหตนโมเดลการพฒนาแบบใหมจงควรสรางทางออกท

ทกคนเปนผชนะส�าหรบทกชนชน กลาวคอ ตองท�าใหทงชนชนกลางและประชากร

เสยงขางมากตางไดรบประโยชนจากการกระจายความมงคง รายได และบรการ

สาธารณะ

เพอรบมอกบความทาทายทางเศรษฐกจ การเมอง สงคม และนเวศทรออย

ขางหนา ประเทศไทยจ�าตองปรบเปลยนเสนทางการพฒนา โมเดลการเตบโต

ทเปนธรรมทางสงคม ยงยน และเปนพลวตเขยว จ�าเปนตอการสรางเงอนไขทาง

วตถของสงคมทดd การปรบเปลยนเสนทางการพฒนาหมายถงการกระตนใหเกด

การเปลยนแปลงนโยบายพนฐานบางชด การลงทนในดานทนมนษยเปนสงทจ�าเปน

อยางยง เพอสามารถใชประโยชนจากเศรษฐกจสารสนเทศและเศรษฐกจความรท

ก�าลงพงทะยาน ทงภาครฐและเอกชนพงจดสรรการศกษา โครงสรางพนฐาน และ

บรการสาธารณะทมคณภาพ เพอเพมอ�านาจใหสมาชกทกคนในสงคมไดส�ารวจหา

ศกยภาพของตนอยางเตมท การเพมผลตภาพของแรงงานและนวตกรรมสรางสรรค

ใหมากทสดจะชวยใหประเทศรอดพนจากกบดกประเทศรายไดปานกลางดวยการ

เพมมลคาสนคาและบรการ ประเทศไทยสามารถลดภาวะเปราะบางตอชอกจาก

ภายนอกประเทศอนสบเนองจากการพงพาภาคสงออกมากเกนไปโดยกระต น

การบรโภคภายในประเทศดวยนโยบายคาจางทกาวหนา ความยงยนดานการคลง

และความสมดลของบญชตางๆ จะชวยใหการเตบโตมความยงยนและปรบตวไดด

การอาแขนรบศกยภาพของการเตบโตสเขยวเออตอการกระตนผลตภาพโดยอาศย

การใชพลงงานอยางมประสทธภาพมากขน รวมทงพฒนาความมนคงดานพลงงาน

ดวยการเพมพลงงานหมนเวยนเขามาใชอยางผสมผสาน นวตกรรมทไดรบแรง

กระตนจากการปฏวตอตสาหกรรมครงท 3e มศกยภาพทสามารถหนนใหประเทศไทย

289

MARC SAXER

เปนหนงในศนยกลางเศรษฐกจโลกในศตวรรษท 21 ได7

อยางไรกตาม ความตงเครยดภายในระหวางเปาหมายเหลานสามารถแปร

ไปเปนการแลกไดแลกเสยทจบตองไดในระดบนโยบาย การเปลยนแปลงขนพนฐาน

ในระบบเศรษฐกจการเมองยอมตองเผชญกบการตอตานของกลมทไดผลประโยชน

จากสถานภาพเดม ยกตวอยางเชน ความตงเครยดระหวางความเปนธรรมทางสงคม

กบการเตบโตแบบเปนพลวตเขยว ในระดบนโยบายนน การเปลยนไปสระบบพลงงาน

หมนเวยนยอมหมายถงการคอยๆ ลดเงนอดหนนเชอเพลงฟอสซล แตคาครองชพ

ทพงสงขนอาจน�าไปสการประทวงบนทองถนนไดอยางรวดเรว หากตระหนกดถง

ความเสยงทางการเมอง ผวางนโยบายกตองระแวดระวงรอบคอบในการเตรยมการ

รบมอกบความทาทายเหลาน “ความแขงขนไรสามารถในการปรบตวทางการเมอง”

คอสาเหตประการหนงทท�าใหประเทศไทยตดอยบนวถประวตศาสตรซงบนทอน

ความสามารถในการปรบตวของโมเดลการพฒนาเศรษฐกจใหสอดคลองกบความ

เปนจรงใหมทงในระดบโลกและระดบประเทศ

เพอสรางเจตจ�านงทางการเมองในการเปลยนเสนทางการพฒนา เราจ�าเปน

ตองมแนวรวมเพอการเปลยนแปลง อยางไรกตาม เมอค�านงถงผลประโยชนทไป

คนละทศละทางของกลมสงคมตางๆ กยากทจะสรางพนทรวมในระดบนโยบายลวนๆ

เพยงอยางเดยว การท�าใหการแลกไดแลกเสยเชงนโยบายสามารถประนประนอม

เขาหากนไดตองอาศยกรอบกระบวนทศนใหม การปรบเปลยนกรอบกระบวนทศน

ทส�าคญประการหนงทจ�าเปนตองเกดขนกคอ การละทงนโยบายอปถมภทอดหนน

คาครองชพและมงพฒนาชดนโยบายทเพมพลงอ�านาจใหประชาชนแทน กลาวอก

อยางหนงคอ ประเทศไทยจ�าเปนตองเดนหนาไปส “สงคมดเพอชวตดถวนหนา”

ภายใตกระบวนทศนของการเสรมสรางพลงความสามารถ ทงรฐและตลาด

ไมใชเปาหมายในตวมนเอง แตเปนแคเครองมอในการจดสรรเพอชวตดถวนหนา

แนวทางนเออตอการกาวเขาสขนตอไปของการพฒนาทมนวตกรรมเปนหวจกร

ขบเคลอน โดยขยายการลงทนในดานทรพยากรมนษยอยางมนยส�าคญ ในขณะ

เดยวกนการใหบรการสาธารณะทมคณภาพแกชนชนกลางเพอตอบแทนการรบ

ภาระดานภาษ จะชวยใหรฐสามารถสรางรายไดเพมเตมทจ�าเปนตอการอดหนน

การลงทนดานทรพยากรมนษยโดยไมสรางปญหาตอความยงยนทางการคลง

ในทางสงคมนน การเสรมสรางพลงความสามารถของสมาชกในสงคมอยางถวนหนา

จะชวยยตการอดหนนคาครองชพทไมยงยนโดยไมตองเสยงกบความไมสงบทาง

290


สงคม กลาวโดยสรป สงทดเหมอนการฆาตวตายในระดบนโยบายสามารถท�าส�าเรจ

ไดดวยการเปลยนกระบวนทศนไปสแนวทางของการเสรมสรางพลงความสามารถ

ของทกคนใหบรรลศกยภาพสงสดตามแนวทางทตนเลอก

การวางรากฐานเชงคณคา: สรางวฒนธรรมทางการเมองทเปนประชาธปไตย

ระเบยบการเมองและระเบยบสงคมตงอยบนโครงสรางเชงสถาบน หรอ

“ฮารดแวร” เพยงบางสวนเทานน สวนทส�าคญเทาๆ กนกคอ “ซอฟตแวร” หรอ

วฒนธรรมทางการเมองทขบเคลอนสถาบนเหลาน ในประเทศไทย ถงแมมความ

พยายามทจะออกแบบกอรางสรางสถาบนมาตลอด แตวฒนธรรมแบบศกดนา

ราชปถมภกคบคลานกลบมาเสมอ กระทงบางครงกบดเบอนจนการปฏรปสถาบน

ใหผลลพธทผดเพยนไปจากความตงใจตงตน

วฒนธรรมแบบศกดนาราชปถมภมรากเหงาอย ใน “รฐธรรมนญฉบบ

วฒนธรรม” หมายถงคานยมสวนรวมและคณคาชดหนงทไมไดตราเปนลายลกษณ

อกษร แตคอยก�ากบพฤตกรรมของตวแสดงในสนามการเมองและสนามสงคม8

“รฐธรรมนญฉบบวฒนธรรม” มกไมไดรบผลกระทบจากการปฏรปสถาบน หรอกระทง

ไดรบการหนนเสรมใหแขงแกรงขนดวยความจงใจของกลมคนทไดรบประโยชนจาก

โครงสรางสวนบนเชงอดมการณแบบน

ระบอบประชาธปไตยสามารถท�างานไดกตอเมอสถาบนประชาธปไตย

ด�าเนนไปภายใตวฒนธรรมประชาธปไตยเทานน นคอเหตผลทจ�าเปนตองสรางความ

เปนประชาธปไตยใหแกรากฐานเชงคณคาทรองรบระเบยบการเมองและระเบยบสงคม

อนง “การปรบวฒนธรรมการเมองใหเหมาะกบยคสมย” หรอ “การอพเดต

ซอฟตแวรเชงวฒนธรรม” ไมใชกจกรรมทางวชาการลวนๆ แตเปนการตอสเชง

วาทกรรมกบกลมผไดประโยชนจากระเบยบตามจารตดงเดม การเอาชนะการตอส

เชงวาทกรรมเพอชวงชงกระบวนทศนเชงคณคาขนอยกบความสามารถในการสราง

เรองเลาใหมในการใหความชอบธรรมแกการเปลยนแปลง เมอค�านงถงขอจ�ากดทาง

กฎหมายและสงคมทมตอเสรภาพในการแสดงความคดเหน ค�าแนะน�าทอาจท�าได

ในเชงยทธวธกคอ ควรเนนการตอสเชงคณคาไปทระดบของเรองเลาและวาทกรรม

เชงอภปรชญา

ในระดบอภปรชญา เราตองทาทายแนวคดทเชอวาม “ความจรงหนงเดยว”

291

MARC SAXER

เทานน แนวคดภววทยายคกอนสมยใหมนท�าใหเกดการเมองวาดวยความจรง นนคอ

หากเชอวากลมทสงเสรม “ความจรงหนงเดยว” เปนฝายเทยงธรรม ถาเชนนน

กลมคนทเหนแยงไมเพยงมความคดทผดเทานน แตยงไรศลธรรมดวย ความขดแยง

ระหวางฝายตางๆ ทชงกนอางวาตวเองเปนตวแทนของ “ความจรงหนงเดยว” คอ

ความแตกแยกทเปนหวใจส�าคญประการหนงของวกฤตประเทศไทยในปจจบน

จกรวาลวทยาแบบหยดนงทครอบง�าวาทกรรมเชงอภปรชญามองวาการเปลยนแปลง

คอภยคกคาม การโตแยงคอการแบงขวแยกขาง และความหลากหลายคอความ

เสอมทราม บนพนฐานของเขมทศทางศลธรรมภายในแบบนนนเอง ฝายอนรกษนยม

ทกาวราวจงพยายามกดขปราบปรามผมความเหนแยงและปลกฝงคณคาตามจารต

ใหสงคมอกครง

ในสภาพแวดลอมเชนน ระบอบประชาธปไตยท�างานไมได การท�าหนาท

เปนกรอบโครงสรางทเออใหพลเมองทกคนมทยนเทาเทยมกนในการปรกษาหารอ

เพอแสวงหาวธการอยรวมกนนนจ�าเปนตองมวฒนธรรมประชาธปไตยเปนรากฐาน

เชงคณคาเสยกอน ดวยเหตน ความสามารถทจะอาแขนรบการเปลยนแปลงทาง

สงคม การยอมรบทศนคตทเหนแยงแตกตาง และการแขงขนกนอยางเปดเผยเพอ

เสนอทศทางทตนคดวาถกตอง ทงหมดนตองมรากเหงาในวาทกรรมเชงอภปรชญา

สมยใหม การปรบเปลยนวาทกรรมเชงอภปรชญาจะชวยเปดทางไปสความเขาใจวา

คานยมสวนรวมและคณคาสามารถปรบเปลยนใหสอดคลองกบความเปนจรงทาง

สงคมทเปลยนแปลงไปไดตลอดเวลา

ประการทสอง การนยามวาความมเอกภาพกคอความเหมอนกนไมสามารถ

สรางความยดเหนยวทางสงคม ความไววางใจ และความรวมมอในสงคมพหนยม

ไดอกตอไป ค�าเตอนททองกนราวกบคาถาใหงดเวนการสงเสยงแสดงความเหนแยง

โดยอางวา “อาจท�าใหสงคมแตกแยกและท�าลายการปรองดองในชาต” เนนใหเหน

การเปลยนแปลงในเชงคณคาน ดงทการประทวงหลงรฐประหารแสดงใหเหน มเพยง

ไมกอยางทสรางความแปลกแยกใหชนชนกลางในมหานครกรงเทพฯ และ “ไพร

การเมอง” มากเทากบการกดขปราบปรามเสรภาพในการแสดงความคดเหน อนทจรง

การกดบงคบความหลากหลายของวถชวต อดมการณ และอตลกษณ รงแตจะ

กดกนประชาชนออกไปและท�าใหพวกเขาถอยหนจากสงคมน ระเบยบคณคา

แบบประชาธปไตยตองเปดรบความหลากหลายของสงคมพหนยม ดงนนจงควร

นยามความมเอกภาพเสยใหมวา “ความเขมแขงจากความหลากหลาย” หรอ “จาก

292


หลากหลายกลายเปนหนง” (E pluribus unum)

ประการทสาม การปรบเปลยนสแนวทางทเนนการเสรมสรางพลงความ

สามารถของปจเจกบคคลใหบรรลศกยภาพสงสดของตนจะท�าไดยากตราบทการ

ตความสงคมพทธแบบสยามยงครองความเปนใหญ ในวาทกรรมเชงศลธรรม สถานะ

ทางสงคมของบคคลถกก�าหนดลวงหนาจากกรรมทสงสมมาเมอชาตกอนเปนหลก

ในล�าดบชนทางสงคมแบบหยดนงตามจกรวาลวทยาของพทธศาสนานน การ

เลอนชนทางสงคมแทบไมมหวง ในวาทกรรมเชงศลธรรม นโยบายใดๆ ทมเปาหมาย

จะปลดปลอยศกยภาพของสมาชกแตละคนในสงคมอาจถกท�าลายความนาเชอถอ

ลงงายๆ วาเปนเรองเสยเปลา (“ประชานยม”) เพอเปดหนทางไปสการพฒนาทม

ทนมนษยเปนหวจกรขบเคลอนจ�าเปนตองมการตความพทธศาสนาทเสรกวาน

หากแกนแทของพทธศาสนาคอการพยายามบรรลความรแจง ถาเชนนนกควรอาง

เหตผลวาพนธกจสงสงทสดของสงคมคอการเพมอ�านาจใหปจเจกบคคล เพอใหเขา

ไดแสวงหาการบรรลความดเลศของตวตน การตความพทธศาสนาโดยค�านงถงสงคม

อาจชวยสรางบรรยากาศทเอออ�านวยกวาเดมส�าหรบสงคมดเพอชวตดถวนหนา9

จากนนตองตามมาดวยการปรบคานยมสวนรวมอนๆ อกหลายประการให

“เหมาะกบยคสมย” การปรบคานยมให “เหมาะกบยคสมย” ไมไดหมายถงการละทง

คานยมเหลานน แตตความมนใหมในลกษณะทท�าใหมนสอดรบกบความจ�าเปนและ

ความคาดหวงของสงคมพหนยมมากขน ตลอดประวตศาสตรทผานมา การปรบ

คานยมให “เหมาะกบยคสมย” เกดขนบอยครง กระนนกตาม กลมคนทไดประโยชน

จากโครงสรางสวนบนเชงอดมการณมกโตแยงวาคานยมสวนรวมเปนสงทไร

กาลเวลา และประณามการตความใหมวาเปนการทรยศตอ “ความเปนไทย” ทแทจรง

อยางไรกตาม เพราะการทมนท�าหนาทเปนบอเกดของอ�านาจฝายปฏกรยานเอง

จงท�าใหเราตองนยามคานยมสวนรวมและคณคาเสยใหมใหสอดคลองกบวถทาง

ประชาธปไตยและพหนยม

ปญญาชนมบทบาทส�าคญอยางยงในกระบวนการปรกษาหารอตามวถ

ประชาธปไตยในเรองคานยมใดทจ�าเปนตองปรบปรงและปรบปรงอยางไร นกวชาการ

นกคด และผน�าทางความคดตอง “เปดประตประวตศาสตรใหม” โดยปฏเสธความ

ศกดสทธของคานยมสวนรวมทมนษยสรางขน เปดโปงมตเศรษฐศาสตรการเมอง

(ใครไดประโยชน?) ทอยเบองหลงของจกรวาลวทยาแบบตางๆ น�าเสนอการตความ

จารต ต�านาน และเรองเลาทแตกตางจากกระแสหลก คอลมนสตในหนงสอพมพ

293

MARC SAXER

วารสาร และสอออนไลนควรชวยกนกระตนใหเกดการถกเถยงและสรางเวทเปด

ส�าหรบเสยงตางๆ จากทกฟากฝายมารวมกนคดวเคราะห ละคร ภาพยนตร และศลปะ

ตองขดคยลงไปเบองหลงของฉากหนา ส�ารวจดความหวาดกลวทครอบง�าสงคม และ

ปลกใหสาธารณชนพนจดสงตางๆ ทเคยทกทกวาถกตองดวยสายตาทเปลยนไปจาก

เดม เราไมอาจขามพนความขดแยงระยะเปลยนผานดวยการกดระงบการถกเถยงและ

ยดเยยดความคดเหนเอกฉนท แตเราขามพนไปไดดวยวธการตรงกนขาม นนคอการ

สนบสนนววาทะทางสงคมทเปดกวางและมสวนรวม เพอแสวงหาความหมายของการ

เปนคนไทยในศตวรรษท 21

สญญาประชาคมทเปดกวางตอทกภาคสวน: สงคมดเพอชวตดถวนหนา

“สงคมทด” สรางขนบนความเขาใจวา การพฒนาการเมอง ความสงบสข

ทางสงคม และการพฒนาเศรษฐกจตองพงพาอาศยซงกนและกน การพฒนาทยงยน

จะเกดขนไดกตอเมอบรรลเงอนไขทงสามประการนเทานน เมอมองจากมมของ

บทบาทหนาท สญญาประชาคมกคอฉนทมตทางสงคมเกยวกบสตรทจะเออใหการ

พฒนาทงสามมตนเตบใหญงอกงาม ในทางสงคม “สงคมทด” จดการกบวกฤตการณ

ความยตธรรมทางสงคมดวยการประนประนอมทางสงคมอยางเปดกวางตอทก

ภาคสวน ในทางการเมอง การหยงรากประชาธปไตยจะชวยสรางความอนใจใหทง

เสยงขางมากและเสยงขางนอย รวมทงเพมอ�านาจใหสงคมสามารถปลดแอกตวเอง

จากระบบอปถมภทฉอฉล ในทางเศรษฐกจ การจดสรรทรพยากรเพอสรางชวตด

ถวนหนาจะชวยกรยทางใหประเทศหลดพนจากกบดกประเทศรายไดปานกลาง

ดวยการเพมมลคาสนคาและบรการโดยอาศยการเตบโตแบบมสวนรวมถวนหนา

และมนวตกรรมเปนหวจกรขบเคลอน ในเชงคณคา วฒนธรรมการเมองทเปน

ประชาธปไตยเปรยบเสมอนซอฟตแวรทเดนเครองกลไกซบซอนอนจ�าเปนตอ

การปกครองสงคมพหนยม เมอวางพนฐานบนสญญาประชาคมทเปดกวางตอทก

ภาคสวนเชนน “สงคมทด” จะสรางสงคมอดมคตทเปนไปไดททกคนสามารถเหนพอง

ตองกนเบองหลง “มานแหงความไมร” (veil of ignorance)f10 ดวยการจดการกบความ

ขดแยงระยะเปลยนผานดวยการประนประนอมทเปดกวางตอทกภาคสวนทงสประการ

ขางตน “สงคมทด” จงจะสามารถเปดประตไปสอนาคตทดกวาเดม

ในการเอออ�านวยใหสงคมอดมคตทเปนไปไดถอก�าเนดขนไดนน สงคม

294


จ�าเปนตองปรบเปลยนกรอบกระบวนทศนไปสการจดสรรทรพยากรเพอชวตด

ถวนหนา กระบวนทศนของการเสรมสรางพลงความสามารถใหปจเจกบคคลบรรล

ศกยภาพสงสดไดน�าเสนอสตรททกคนเปนผชนะรวมกน ซงเออใหสงคมมการ

ประนประนอมทเปดกวางตอทกภาคสวน กระบวนทศนเพอชวตดถวนหนาถอเปน

หลกเศรษฐศาสตรทด เพราะการลงทนในดานทรพยากรมนษยจะชวยใหประเทศ

แขงขนไดในเศรษฐกจความรระดบโลก แนวนโยบายเพอชวตดถวนหนาเปนหลก

รฐศาสตรทด เพราะมนใหค�ามนสญญาตอฝายเสยงขางมากในการเลอกตงดวยการ

ตอบสนองตอความหวงและความตองการของชนชนเกดใหม ในขณะเดยวกน

กเสนอบรการสาธารณะทมคณภาพใหชนชนกลางเพอตอบแทนการแบกรบภาระ

ภาษ กระบวนทศนเพอชวตดถวนหนาชวยสรางรากฐานเชงคณคาทเปดกวาง

ดวยการเชอมโยงการตอสของกลมคนทแสวงหาความยตธรรมดานการกระจาย

ทรพยากรกบกลมคนทตองการความยตธรรมดานการยอมรบนบถอ11 ดวยการ

จดการกบปญหาวกฤตการณความยตธรรมทางสงคม กระบวนทศนเพอชวตด

ถวนหนาชวยวางพนฐานเพอการประนประนอมทางสงคมระหวางทกชนชนและเปด

หนาตางใหแกการสรางสญญาประชาคมครงใหม

อยางไรกตาม การปรบเปลยนสกระบวนทศนเพอชวตดถวนหนาเพยง

อยางเดยวยงไมเพยงพอ เรองนจ�าตองเผชญหนากบภาวะยอนแยงของการเปลยนผาน

อกเชนกน ในดานหนง ความเหนพองตองกนโดยถวนหนาตอสญญาประชาคมทเปด

กวางตอทกภาคสวนเปนเงอนไขเบองตนทจ�าเปนตอการเปลยนไปสกระบวนทศน

เพอชวตดถวนหนา การสรางรายไดจากภาษเพมขน ซงจ�าเปนตอการจดสรรใหเกด

ชวตดถวนหนาเปนเรองทแทบเปนไปไมไดเลยหากปราศจากการยนยอมพรอมใจของ

ชนชนกลางและชนชนน�าทมปญญา ในอกดานหนง การจดสรรทรพยากรเพอชวตด

ถวนหนานนเองทจะชวยผอนคลายความขดแยงทางสงคมและเปดทางไปสความ

สงบสขในสงคมทชนชนน�าและชนชนกลางโหยหา กลาวอกนยหนงคอ การบรรล

สญญาประชาคมตองอาศยการเปลยนศรทธาความเชอของทกฝายในทนททนใด

ดงนน การบมเพาะกระบวนทศนเพอชวตดถวนหนาลงในการประนประนอมทาง

การเมอง สงคม เศรษฐกจ และคณคาทครอบคลมกวานจงเปนหนทางทดทสดในการ

สรางสตรททกฝายเปนผชนะซงทกคนสามารถเหนพองตองกน

บนรากฐานทางสงคม การเมอง และคณคาทแขงแกรง รวมทงขบเคลอน

ดวยเครองจกรเศรษฐกจทมสวนรวมถวนหนา “สงคมทด” คอสตรทเออใหการพฒนา

295

MARC SAXER

การเมอง สงคม และเศรษฐกจไดเตบโตงอกงาม ดวยการเปนเขมทศ “สงคมทด”

จะชทางออกจากความขดแยงระยะเปลยนผาน “สงคมทด” คอสงคมอดมคตทเปน

ไปไดทประชาชนสามารถเชอมนได ดวยการตแผใหเหนวสยทศนทเปนรปธรรมวา

ประเทศไทยจะไดประโยชนอยางไรจาก “ศตวรรษทองของเอเชย”

2. แนวทางปฏบต: การก�าหนดนโยบายในสงคมพหนยม

การปรบปรงคอการเปลยนแปลง

การบรรลความสมบรณแบบคอการเปลยนแปลงบอยๆ

วนสตน เชอรชลล (Winston Churchill)

การบรรลสงคมอดมคตทเปนไปไดอยางสมบรณอาจไมมทางเปนไปได

แตการผลกสงคมไปขางหนาโดยมวสยทศนน�าทางตางหากคอสงทส�าคญอยางแทจรง

ไมนาแปลกใจเลยวาแมเมอเดนตามสตรททกฝายเปนผชนะกตาม แตปญหาทาทาย

ในเชงปฏบตทรออยขางหนายงคงใหญโตมโหฬารอยางยง

กลาวงายๆ คอ สงคมเปลยนผานจ�าตองบกเบกหาหนทางใหมๆ ในการ

จดการชวตทางการเมอง ในระบบการปกครองแบบมวลชนทมทงระบบเศรษฐกจ

ซบซอนและสงคมพหนยม การก�าหนดนโยบายไมอาจรวมศนยและอยในแนวดง

อกตอไป ในวฒนธรรมสญญาประชาคม ผก�าหนดนโยบายตองแสวงหาความเหนชอบ

จากพลเมอง นหมายความวาการก�าหนดนโยบายแบบเกา กลาวคอ การปดหอง

ตกลงกนหลงฉากและใชเทคโนแครตเปนผบรหารประเทศเปนวธทใชการไมไดอกแลว

เพอประมวลขอมลทงหมดทจ�าเปน สรางสมดลระหวางกลมผลประโยชน

ตางๆ ทแขงขนกน หรอสอสารการเปลยนแปลงนโยบาย กระบวนการก�าหนดนโยบาย

จ�าเปนตองเปดกวางตอผมสวนไดสวนเสยใหมากทสดนอกเหนอไปจากโครงสรางการ

บรหารจดการและการก�ากบดแลของรฐบาลและรฐสภา นหมายความวา ผปฏบตการ

ทางสงคมตองละทงการแบงขวแยกขางระหวาง “นกการเมอง” กบ “ไมใชนกการเมอง”

และท�าความเขาใจวาตนเองกเปนผก�าหนดนโยบายเชนกน12

296


2.1 การผลกดนวาระทางการเมองดวยการสอสารทางการเมอง

ในระบอบประชาธปไตยทมความเปนปกแผนมนคง การใชก�าลงเปนสง

ตองหามในกระบวนการทางการเมอง การสอสารทางการเมองจงเปนเครองมอส�าคญ

อนหนงของการก�าหนดนโยบาย การสอสารทางการเมองไมใชแคเครองมอเพอ “ขาย”

การตดสนใจอกตอไป แตเปนสวนหนงในกระบวนการก�าหนดนโยบาย การสอสาร

ทางการเมองชวยผลกดนใหเกดการถกเถยงสาธารณะ สรางพนธมตร วางกรอบ

ประเดน ก�าหนดวาระ หรอเปลยนหวขอสนทนา ดวยมหนาทในการนยามวา “ก�าลง

เกดอะไรขน” และ “ตองท�าอะไร” มนจงกลายเปนบอเกดหลกของอ�านาจ เมอมการ

รเรมดานนโยบายในแตละครง สนามรบทางการเมองตองพรกพรอมดวยการสอสาร

ทางการเมอง การรเรมดานนโยบายควรมยดโยงอยกบเรองราวทางการเมองและช

ไปสอนาคตทดกวา เรองเลาทางการเมองตองอธบายใหไดวาท�าไมจงจ�าเปนตองม

การเปลยนแปลง13

อยางไรกตาม กลมคนทมผลประโยชนในสถานภาพเดมยอมไมยอมรบความ

จ�าเปนของการเปลยนแปลง ในหวงเวลาของการเปลยนแปลงทางสงคมอยางรวดเรว

คนจ�านวนมากมกอาศยสญลกษณบางอยางเปนเครองยดเหนยวเพออตลกษณของ

ตวเอง ผมบทบาทในกลมชนชนน�าตระหนกดถงคณคาทางอดมการณของสญลกษณ

เหลาน พวกเขาจงฉวยใชความเชองมงายแบบอนรกษนยมมาใหความชอบธรรม

แกระเบยบดงเดม ดวยการยนยนวา “ไมมทางเลอกอนใดแลว” พนธมตรฝายรกษา

สถานภาพเดมมเปาหมายทจะกดกนไมใหแนวรวมเพอการเปลยนแปลงกอก�าเนดขน

ดวยเหตนเอง เพอเปดทางใหแกการเปลยนแปลงอยางเปนประชาธปไตย เราจ�าเปน

ตองรบชนะในสนามรบวาทกรรมเชงยทธศาสตรเสยกอน

การสอสารทางการเมองเปนเครองมอส�าคญในการตอสครงน ดวยการสราง

พนธมตรรวมทางวาทกรรม การสอสารทางการเมองจะมบทบาทส�าคญอยางยงในการ

จดรปแบบสนามแขงขนทางการเมอง14 เราตองเรมตนดวยการวเคราะหภมทศนเชง

วาทกรรมอยางละเอยดถถวน จากนนจงใชการสอสารทางการเมองมงสรางสะพาน

เชอมระหวางชมชนวาทกรรมทใกลเคยงกน กลาวอกอยางหนงคอ รากฐานของ

แนวรวมทางการเมองตองสรางไวลวงหนา ดวยการสรางพนทรวมดวยพลงวาทกรรม

เพอใหกลมตางๆ ทมผลประโยชนและคณคาแตกตางกนสามารถมารวมพลงกนได

297

MARC SAXER

2.2 ชมชนนโยบาย: การสรางโครงสรางไมเปนทางการเพอการก�าหนดนโยบาย

ทยงยน

ในบรรยากาศแบงขวทามกลางความขดแยงทางการเมอง ประชาชนให

ความสนใจนอยมากตอปญหาส�าคญๆ เชน ระบบพลงงานในอนาคต การปฏรป

การศกษา ความมนคงทางสงคม หรอความยงยนทางการคลง “นกการเมอง” เกอบ

ทกคนมวแตหมกมนกบผลประโยชนสวนตวหรอผลประโยชนทางการเมองระยะสน

สวนคนทใสใจผลประโยชนสวนรวมระยะยาวแทบไมคอยไดอยในอ�านาจยาวนาน

อกทงการเปลยนแปลงนโยบายมกถกรฐบาลชดตอมาหรอศาลลมคว�าพลกกลบ

อยร�าไป

ธรรมชาตของการเมองมลกษณะปฏกรยา เฉพาะกจ ขบเคลอนดวย

ผลประโยชน อกทงมแนวโนมทจะเปลยนทศทางบอยและรวดเรวเสมอมา แต

กระบวนการก�าหนดนโยบายนนตรงกนขาม มนสามารถก�าหนดทศทางใหมงส

เปาหมายระยะยาวได เราไมควรเขาใจวาการก�าหนดนโยบายเปนแคการตอสของ

ปจเจกบคคลเพอชวงชงการเปนผรเรมนโยบาย แตควรมองวาเปนกระแสของการ

ตดสนใจทางการเมองโดยนกวางนโยบายหลายคนทท�างานคขนานและสบทอดกน

มาเปนล�าดบ การก�าหนดทศทางของกระบวนการทางการเมองจ�าตองอาศยการขยาย

กระบวนการก�าหนดนโยบายใหเปดกวางขนมากกวายดตดอยกบสถาบนการเมอง

ทางการทครองอ�านาจอย รอบๆ กลมแกนกลางของผตดสนใจวงในสด จ�าเปนตอง

มกลมผก�าหนดนโยบายลอมรอบเปนวงกวางเพอปรบแตงวถของการวางนโยบาย

ในระยะยาว

สงทแตกตางจากระบบรฐราชการดงเดมทถกครอบง�าดวยเทคโนแครต

กลมเลกๆ ผก�าหนดนโยบายสมยใหมตองคอยตรวจสอบวาวธแกไขปญหาทางเทคนค

ของตนสามารถอยรอดทางการเมองไดหรอไม การประชาพจารณอาจชวยขยายการ

มสวนรวม แตมกลมเหลวในการผลกดนขอถกเถยงทางเทคนคทมกซบซอนใหม

ขอสรปเกดขน ผก�าหนดนโยบายตองมยทธศาสตรทางการเมองทรอบคอบเพอสราง

เจตจ�านงทางการเมองและการยอมรบจากสาธารณชน รวมทงสรางแนวรวมเพอการ

เปลยนแปลงทางสงคมและเรองเลาทสนบสนนการเปลยนแปลงดวย ขอพจารณา

ทางการเมองเหลานอาจน�าไปสการปรบตวไมเพยงในแงของภาษาแตรวมถงเนอหา

ของขอเสนอเชงนโยบายดวยเชนกน

298


การมชมชนนโยบายเปนวธการทดกวาในการสรางสมดลระหวางความ

ตองการการเปดกวางตอทกภาคสวนกบความเชยวชาญเฉพาะดาน ชมชนนโยบาย

มเปาหมายในการดงผมสวนไดสวนเสยทเกยวของทงหมดในแตละภาคสวนมารวม

สนทนากนอยางตอเนอง ยกตวอยางเชน ชมชนนโยบายดานพลงงานสามารถ

รวบรวมขาราชการจากทกกระทรวงทเกยวของ พรรคการเมอง สมาชกรฐสภา ตวแทน

จากภาคอตสาหกรรม สหภาพแรงงาน สถาบนคลงสมอง สถาบนมหาวทยาลย

เอนจโอทคอยเฝาระวง และนกกจกรรมรากหญา มารวมประชม อบรมเชงปฏบตการ

และสมมนาอยางตอเนองไมสนสด การถกเถยงเชงนโยบายเชนนจ�าเปนตองม

เจาภาพหลากหลายและครอบคลมหวขอทเกยวของทงหมด ชมชนนโยบายจะเปน

กระบอกเสยงใหผปฏบตการทางสงคมและท�าหนาทเปนสนามฝกส�าหรบผตดสนใจ

เชงนโยบายในอนาคต ชมชนนโยบายมประโยชนอยางยงส�าหรบผก�าหนดนโยบาย

รนเยาวในการพฒนาความเชยวชาญและปลดแอกตวเองจากผอปถมภในพรรค

การเมอง

อยางไรกตาม เปาหมายเชงยทธศาสตรของชมชนนโยบายไมใชแคเสรภาพ

ในการแสดงความคดเหน แตอยทการปรบแตงกระบวนการก�าหนดนโยบาย การ

ถกเถยงสาธารณะตองไดรบการผลกดนไปขางหนาเพอม งส เปาหมายสดทาย

นนคอการน�านโยบายไปสการปฏบตจรง นหมายถงการสรางแนวรวมทางสงคม

วงกวางดวยการเชอมประสานกลมผลประโยชนตางๆ เขามาใหมากทสดเทาทท�าได

การแสวงหาจดยนพนฐานรวมกนโดยการประนประนอม และการพฒนาเรองเลา

เพอสรางการเปลยนแปลงรวมกน หากประสบความส�าเรจ ชมชนนโยบายจะสามารถ

สราง “จอกศกดสทธ” ของการเมองขนมา กลาวคอ นโยบายทมความสมเหตสมผล

ทางเทคนคและไดรบการสนบสนนจากเสยงขางมากในสงคม

ถาไดมสวนรวมในการถกเถยงเหลานตงแตเรมตน กลมผตดสนใจเชง

นโยบายจะมความรสกเปนเจาของขอเสนอเหลาน ถงแมกลมผตดสนใจไมไดมสวน

รวมในชมชนนโยบายอยางสม�าเสมอ แตความรความช�านาญทจ�าเปนตอการรเรม

ทางนโยบายกนาจะไดมาจากขาราชการและผเชยวชาญตางๆ

ดงนน ในระดบโครงสราง ชมชนนโยบายจงเขามาแทนทบทบาทของ

เครอขายอปถมภในการท�าหนาทส�าคญในกระบวนการทางการเมอง เชน การเปน

ตวแทนกลมสงคม การประสานใหเกดการประนประนอม และการกระจายทรพยากร

หากชมชนนโยบายสามารถประสานใหเกดฉนทมตทางสงคมและจดยนพนฐานรวม

299

MARC SAXER

กนได กจะเออตอการผลกดนกระบวนการก�าหนดนโยบายใหเดนหนาอยางตอเนอง

ถงแมจะมความแปรผนทางการเมองและความไรประสทธภาพของฝายบรหารกตาม

ในทายทสด กระบวนการทางการเมองตามวถประชาธปไตยจ�าเปนตองหา

จดสมดลระหวางความขดแยงกบฉนทมต ความขดแยงมากเกนไปท�าใหกระบวนการ

ตดสนใจกลายเปนอมพาตและอาจเลวรายลงจนกลายเปนการเผชญหนากนดวยความ

รนแรง ฉนทมตมากเกนไปกปดกนการถกเถยงและความคดสรางสรรค อกทงอาจ

น�าไปสการยดตดกบวถประวตศาสตรในอดต ความสดขวทงสองดานเปนอนตราย

ในชวงเวลาทมการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอกอยางรวดเรว สงคมไทยตอง

มความมนใจมากพอในความเขมแขงและอตลกษณของตนเองเพออาแขนรบการ

เปลยนแปลงอยางสม�าเสมอ ในสวนหนง ความมนใจนไดมาจากการพสจนใหเหน

ความสามารถในการแกปญหาและการแสวงหาหนทางแกไขอยางสรางสรรค ในอก

สวนหนง การมสวนรวมในชวตทางการเมองทเปดกวางแกทกภาคสวนสามารถ

ชวยสรางความเขมแขงใหความเหนยวแนนทางสงคม ชมชนนโยบายสามารถสราง

คณปการแกเงอนไขจ�าเปนทงหมดน

300



a Saxer, Marc. “Utopia, Technocracy and Struggle: Ways Out of the Crisis of Social Democracy.” Social Europe Journal. 4.11.2013. http://www.social-europe.eu/2013/11/utopia-technocracy-and-struggle-ways-out-of-the-crisis-of-social-democracy/.

b อมาตยา เซน (Amartya Sen) และ มารธา นสสบอม (Martha Nussbaum) กลาวถงกลมสรางพลงความสามารถอยางนอย 10 กลม ซงจะเสรมสรางพลงอ�านาจแกปจเจกบคคลในการม “ชวตทด” ประกอบดวย ชวต; สขภาพกาย; รางกายทสมบรณ; ประสาทสมผส จนตนาการ และความคด; อารมณความรสก; เหตผลเชงปฏบต; สายสมพนธ; สงมชวตชนดอน; การเลน; ความสามารถในการควบคมสงแวดลอมของตวเอง

c Saxer, Marc. “Fighting Corruption in Transformation Societies.” Friedrich-Ebert-Stiftung, Bangkok/Berlin, 2014. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/thailand/10744.pdf.

d Saxer, Marc. “The Economy of Tomorrow: How to Produce Socially Just, Resilient and Green Dynamic Growth for a Good Society.” Friedrich-Ebert-Stiftung, Bangkok/Berlin, 2013. http://library.fes.de/pdf-files/bueros/thailand/10550.pdf.

e Third Industrial Revolution หรอบางครงเรยกกนวา Digital Revolution หมายถงการเปลยนแปลงเทคโนโลยจากระบบอนาลอกไปเปนเทคโนโลยดจทล ซงเกดขนในชวงปลายทศวรรษ 1950-1970 และกลายเปนจดเรมตนของยคสารสนเทศ (Information Age) อนง การปฏวตอตสาหกรรม ครงท 1 เกดขนในองกฤษเมอศตวรรษท 18 เมอมการคนพบเครองจกรไอน�า อนน�าไปสการผลตในโรงงานทใหญกวางานฝมอในครวเรอน เชน อตสาหกรรมทอผา เปนตน สวนการปฏวตอตสาหกรรม ครงท 2 เกดขนในสหรฐอเมรกาชวงศตวรรษท 20 เมอ เฮนร ฟอรด (Henry Ford) คดคนระบบการผลตดวยสายพานในอตสาหกรรมรถยนต ท�าใหเกดการผลตแบบจ�านวนมาก เพอตอบสนองตลาดขนาดใหญ (mass production) - ผแปล

f แนวคดของ จอหน รอลส (John Rawls) เปนวธการก�าหนดจรยธรรมทางสงคมดวยการทดลองทางความคด กลาวคอ หากตองการสรางสญญาประชาคมวาสงคมแบบใดเปนสงคมทพงปรารถนา กใหสมาชกในสงคมนนจนตนาการวา ถาตนเองอยหลง “มานแหงความไมร” วาตนเองจะเกดมาในสงคมในสถานะไหน ตนจะก�าหนดจรยธรรมทางสงคมอยางไร เชน หากไมมทางรวาตนจะเกดมาเปนทาสหรอไม คนสวนใหญกคงไมตองการใหสงคมของตนเปนสงคมทมระบบทาสเปนตน - ผแปล

301

MARC SAXER

อางอง

1 Sopranzetti, Claudio. “Political Legitimacy in Thailand.” Fieldsights - Hot Spots, Cultural Anthropology Online. 23.9.2014. http://www.culanth.org/fieldsights/578-political-legitimacy-in-thailand.

2 Meyer, Thomas. Theorie der Sozialen Demokratie. Wiesbaden: VS Verlag für Sozialwissenschaften, 2005. Askew, Marc (ed.). Legitimacy Crisis in Thailand. King Prajadhipok’s Institute Yearbook No. 5, Bangkok: Silkworm Books, 2010.

3 ผาสก พงษไพจตร (บก.). สสงคมไทยเสมอหนา: ชำาแหละความมงคง ตแผโครงสรางอำานาจ สวถ

การปฏรป. กรงเทพฯ: มตชน, 2557.4 Pongsudhirak, Thitinan. “Thailand’s Uneasy Passage.” Journal of Democracy. Vol. 23,

No. 2, 2012, pp. 47-61.5 Diamond, Larry. The Spirit of Democracy: The Struggle to Build Free Societies throughout

the World. Times Books/Henry Holt, 2008.6 World Bank. Improving Service Delivery: Overview. 2012, p. 7.7 Rifkin, Jeremy. The Third Industrial Revolution: How Lateral Power Is Transforming Energy,

the Economy, and the World. Palgrave Macmillan, 2011.8 Eoseewong, Nidhi. “The Thai Cultural Constitution.” english translation. Kyoto Review of

Southeast Asia. Issue 3: Nations and Other Stories, 2003. http://kyotoreview.org/issue-3-

nations-and-stories/the-thai-cultural-constitution/.9 Sivaraksa, Sulak. A Socially Engaged Buddhism. Thai Inter-Religious Commission for

Development, 1975.10 Rawls, John. A Theory of Justice. Harvard University Press, 2009.11 Robeyns, Ingrid. “Is Nancy Fraser’s Critique of Theories of Distributive Justice Justified?”

In Adding Insult to Injury: Nancy Fraser Debates Her Critics. Kevin Olson (ed.). New York:

Verso, 2008, pp. 176-195.12 Streckfuss, David. “The End of the Endless Exception?: Time Catches Up with Dictatorship

in Thailand.” Fieldsights - Hot Spots, Cultural Anthropology Online. 23.9.2014. http://

www.culanth.org/fieldsights/567-the-end-of-the-endless-exception-time-catches-up-with-

dictatorship-in-thailand.13 Münkler, Herfried. Die Deutschen und ihre Mythen. Rowohlt Berlin, 2009.14 Denkwerk Demokratie (eds.). Sprache. Macht. Denken. Politische Diskurse verstehen und

führen. Frankfurt am Main: Campus, 2014.

รจกผเขยน•

มารค ศกซาร (Marc Saxer)

มารค ศกซาร เปนนกวเคราะหการเมอง นกสอสารสาธารณะ และปญญาชน

สาธารณะชาวเยอรมน ปจจบนด�ารงต�าแหนงผอ�านวยการมลนธฟรดรค เอแบรท

ส�านกงานประเทศไทย (มถนายน 2553 - มกราคม 2558) ในเดอนกมภาพนธ 2558

มารคเขารบต�าแหนงผแทนมลนธฟรดรค เอแบรท ณ กรงนวเดล ประเทศอนเดย

ผลงานเขยนของ มารค ศกซาร ใหความส�าคญกบประเดนวาดวยกระบวนการ

เปลยนผานและกระบวนการสรางประชาธปไตย ในฐานะนกวเคราะหการเมอง ผลงาน

เขยนของเขาไดรบการตพมพรวม 9 ภาษา และไดรบเชญใหรวมแสดงความคดเหน

ตามสอสารมวลชนชนน�าทวโลกหลายแหง

ในประเทศไทย มารคท�างานรวมกบผก�าหนดนโยบาย นกวชาการชนน�า

นกเคลอนไหวภาคประชาสงคม สอมวลชน สหภาพแรงงาน ผมสวนไดสวนเสย

ในภาคความมนคง และนกการศกษาทใหความสนใจดานการสรางความเปนพลเมอง

ในระบอบประชาธปไตยของไทย (Thai Civic Education) มารคท�าหนาทผประสาน

งานระดบภมภาคของเวทเสวนารวมเอเชย-ยโรปวาดวยเศรษฐกจแหงวนพรงน และ

เวทรฐสภาอาเซยนวาดวยธรรมาภบาลในงานความมนคง

มารค ศกซาร ส�าเรจการศกษาระดบปรญญาโทดานกฎหมายจาก

มหาวทยาลยฮมบรก และปรญญาโทดานรฐศาสตรจากมหาวทยาลยเสรแหงเบอรลน

รจกผแปล•

ภควด วระภาสพงษ

เกดและโตในกรงเทพฯ แตหลงจากนนกวาครงชวตอาศยอยในตางจงหวด ท�างานแปล

ทงงานวรรณกรรมและวชาการ เขยนบทความบางประปราย ผลงานแปลทผานมา

มอาท สมญญาแหงดอกกหลาบ ของ อมแบรโต เอโก, ความเบาหววเหลอทนของ

ชวต ของ มลาน คนเดอรา, บรรษท โดย โจเอล บาคาน, ประวตศาสตรฉบบยอของ

ลทธเสรนยมใหม ของ เดวด ฮารว, ไมสงบจงประเสรฐ โดย พอล ฮอวเกน รวมทงชด

นวนยายของ ปรามเดย อนนตา ตร และชดนยายนกสบของ เรยมอนด แชนดเลอร

เปนตน

สฤณ อาชวานนทกล

จบปรญญาตรดานเศรษฐศาสตรจากมหาวทยาลยฮารวารด และปรญญาโทดาน

บรหารธรกจจากมหาวทยาลยนวยอรก ปจจบนเปนนกเขยน นกแปล และกรรมการ

ผจดการดานการพฒนาความร บรษท ปาสาละ จ�ากด รวมทงเขยนบลอกสวนตว

ท http://www.fringer.org/ งานเขยนและงานแปลสวนใหญสะทอนความสนใจอยาง

ตอเนองในกจการเพอสงคมและการเงนเพอสงคม อาท พลงของคนหวรน โดย จอหน

เอลคงตน และ พาเมลา ฮารตแกน, สรางโลกไรจน โดย มฮมหมด ยนส, ลองคลน

โลกาภวตน และ ทนนยมทมหวใจ: ทางเลอกใหมแหงการพฒนา เปนตน

ธร ปตดล

เกดทกรงเทพฯ เรยนจบปรญญาโทและเอกดานการพฒนาและดานนโยบายสวสดการ

สงคมจากมหาวทยาลยออกซฟอรด ปจจบนเปนอาจารยประจ�าคณะเศรษฐศาสตร

มหาวทยาลยธรรมศาสตร มความสนใจดานเศรษฐศาสตรการเมองและประวตศาสตร

เศรษฐกจไทย

ภม น�าวล

จบปรญญาตรคณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย ปจจบนเปนบรรณาธการ

ประจ�าส�านกพมพ openworlds นกวชาการอสระ และนกแปลอสระ รวมทงเปนนายก

สมาคมศษยเกาและทปรกษาชมรมวรรณศลป จฬาลงกรณมหาวทยาลย สนใจดาน

วรรณกรรมวจารณ จตวเคราะห ปรชญา และทศนศลปตะวนออกรวมสมย ผลงาน

แปลทผานมา เชน คารล จง (Introducing Jung) โดยส�านกพมพมลนธเดก

ฐณฐ จนดานนท

จบปรญญาตรเกยรตนยมอนดบ 2 จากคณะเศรษฐศาสตร (ภาคภาษาองกฤษ)

เอกเศรษฐศาสตรการเมอง มหาวทยาลยธรรมศาสตร เคยเปนนกศกษาแลกเปลยน

ทมหาวทยาลยลนด ประเทศสวเดน เปนเวลา 1 ปการศกษา มความสนใจดาน

เศรษฐศาสตรการเมอง การพฒนา และประวตศาสตรเศรษฐกจ ปจจบนเปน

บรรณาธการประจ�าส�านกพมพ openworlds

in the vertigo of change: how to resolve thailand’s transformation crisis

Documents