industrieel erfgoed

24
GESCHIEDENIS VAN HET INDUSTRIEEL ERFGOED IN SINT-GILLIS

Upload: polygone-polygone

Post on 23-Jul-2016

226 views

Category:

Documents


2 download

DESCRIPTION

Geschiedenis van het industrieel erfgoed in Sint-Gillis

TRANSCRIPT

Page 1: Industrieel erfgoed

GESCHIEDENIS VAN HET

INDUSTRIEEL ERFGOED IN SINT-GILLIS

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page1

Page 2: Industrieel erfgoed

2

Omslagillustratie : La Linière werd vlakbij de Hallepoort

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page2

Page 3: Industrieel erfgoed

3

Sint-Gillis wordt door de industriële revolutie van detweede helft van de 19e eeuw fundamenteel hertekend.

De gemeente die in 1850 nog 5.000 zielen telde, is in 1900 goed op wegom zich de allures van een stad aan te meten; de bevolkingsteller staat indat jaar op 50.000 inwoners. 10.000 van hen zijn arbeider.

Het Zuidstation wordt in 1864 plechtig geopend. In de omtrek schietenbrouwerijen, drukkerijen, smelterijen en confectie- of lederwarenateliersals paddenstoelen uit de grond. Het gemengd functioneel karakter dat zoeigen is aan Sint-Gillis, drukt ook zijn stempel op de zuidrand van de ge-meente. Een residentiële wijk rond het Stadhuis fungeert als aantrekkings-pool voor industrie en het ambachtswezen.

Vroegere industriële gebouwen werden opgekocht door particulieren of doorde overheid en kregen een nieuwe woon- of culturele bestemming. De OpenMonumentendagen vormen een prima gelegenheid om tijdens een wandelingdoor de gemeente even onder te duiken in dit rijke verleden.

Charles PICQUÉ, Burgemeester

EEN RIJK VERLEDEN IN EEN NIEUW JASJE

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page3

Page 4: Industrieel erfgoed

Voormalige zandgroeve in Sint-Gillis, Léopold Speekaert

4

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page4

Page 5: Industrieel erfgoed

HET BLAUWE GOUDSint-Gillis zou in de Middeleeuwen nooit het daglicht heb-ben gezien als dit gebied niet zo rijk was aan water. De streekdie toen nog "Obbrussel" (Hoog-Brussel) heette, werd rij-kelijk bevloeid door rivieren, met name dan de Zenne, entelde heel wat waterbronnen. Al vrij snel werd het gehuchthet voornaamste waterreservoir voor de stad Brussel. Rivieren en beken werkten heel vroeg activiteiten als land-

bouw, visvangst en veeteelt in de hand, wat ook de bevol-king van de gemeente deed aangroeien. De bodem, klei-houdend in het westen van de vlakte en zanderig in hetoosten, bood de ideale omstandigheden voor zandgroevesen voor de latere steenbakkerijen, die nodig waren voor debouwsector, maar ook voor allerhande manufacturen enambachten. Het nabijgelegen Zoniënwoud wordt de hout-schuur van de inwoners van Sint-Gillis. Zij komen hierbrandhout inslaan en treffen er later ook de grondstoffenaan waarmee ze hutten bouwen of meubelen vervaardigen.

5

H. Collaert, gezicht op Sint-Gillis volgens Hans Bol, omstreeks 1560

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page5

Page 6: Industrieel erfgoed

6

De wind- en watermolens draaien overuren om het graante malen, het hout te bewerken en voor de vervaardigingvan wapens en gereedschap. Al heel snel geniet ook hetbier van de gemeente faam. De eerste brouwerijen ver-schijnen heel zeker in de 11e eeuw, en misschien wel vroe-ger. Water is er in overvloed, en er wordt gerst en hopverbouwd... Kortom alle ingrediënten voor succes zijnhier aanwezig. De schapen die in de vlakte grazen, leveren

niet alleen vlees, maar ook de wol die aan de basis zou lig-gen van de latere bloei van de lakenindustrie. Die fundamenteel rurale fysionomie zou stand houdentot halverwege de 19e eeuw. Dan breekt de tijd van deIndustriële revolutie aan die gepaard gaat met een be-volkingsexplosie en een spectaculaire verstedelijking. Hetbevolkingsaantal steeg van 5.000 inwoners in 1850 naar50.000 in 1900!

Het aantal inwoners in de gemeente.33.127 . . . . . . . . . . . . in 188040.289 . . . . . . . . . . . in 189051.753 . . . . . . . . . . . . in 190063.140 . . . . . . . . . . . . in 191069.716 . . . . . . . . . . . . . in 1919

KOREN OP DE MOLEN

Molen in Sint-Gillis

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page6

Page 7: Industrieel erfgoed

7

9.000In 1896 waren in Sint-Gil-lis meer dan 9.000 men-sen in de industrie aan deslag.

Met de Industriële revolutie meet Sint-Gillis zich ookeen modern gelaat aan. De factoren die daartoe bijdroe-gen, moeten we zowel binnen als buiten de gemeentezoeken: de opening van het kanaal Brussel-Charleroi, deontwikkeling van het industriebekken in de Brusselseregio in het verlengde van de as Halle-Vilvoorde, de op-mars van de kredietinstellingen, de komst van de naam-

loze vennootschappen die het bedrijfsleven een boostgeven - meer in het bijzonder de Generale Maatschappijin 1822 -, een sterke immigratie uit Vlaanderen waarvanaf 1840 de hongersnood zwaar toeslaat, het herstelvan de havenactiviteiten in Antwerpen waardoor de be-vaarbare waterwegen naar het Kanaal van Willebroek enverderop, naar de haven van Brussel, weer in gebruikkunnen worden genomen. De aanleg van de spoorwegen en de bouw van het Zuids-tation dat in 1864 wordt geopend, zijn voor Sint-Gilliszo mogelijk nog ingrijpender. Dit geldt ook voor de af-braak van de vestingwerken van de tweede omwalling ende aanleg van de lanen, de huidige kleine ring. Sint-Gillisgaat stilaan heel harmonisch op in de agglomeratie.

DE STUWENDE KRACHTEN VAN EEN REVOLUTIE

Het Zuidstation werd in 1869 ingehuldigd

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page7

Page 8: Industrieel erfgoed

8

In de bouwsector moet hout geleidelijk plaats ruimenvoor steen en baksteen. Steen- en pannenbakkerijenkomen zich in Sint-Gillis duurzaam vestigen. Halver-wege de 19e eeuw zijn dat er al achttien, verspreid overalle wijken van de Stad, vooral rond het Zuidstation, inhet Centrum, in het zuiden. De Louizawijk ontspringt dedans evenmin. Aan het begin van de 20ste eeuw heeftdeze sector nog niets van haar glorie verloren. Het aantalsteenbakkerijen overschrijdt de kaap van de twintig.

Onder impuls van de bouwsector en de meubelateliersen door de nood aan brandhout maakt ook de houtin-dustrie opgang in Sint-Gillis. Met de Industriële revolu-tie en de mechanisatie van de gereedschappen zet desector haar expansie op hetzelfde - weliswaar geestdo-dende - spoor door; houten knopen, kammen en pijpenzijn maar enkele van de uiteenlopende artikelen waarindeze nijverheidstak zich specialiseert. Een naam uit dezeperiode die klinkt als een klok is die van de Fabriek vanrotanmeubelen, ook wel gekend als Manufacture belgede meubles en joncs et bois courbés. In 1870 neemt ze haarintrek op de nummers 69-71 van de Coenraetsstraat.Naast de 500 arbeiders die in deze fabriek aan de slagwaren, stelden de eigenaars, de familie Van Oye-VanDuerne, ook Belgische en Franse gevangenen tewerk.In 1912 bouwde de nieuwe eigenaar "Au bon marché" hetgebouw om tot supermarkt. In de jaren 1960 neemt eenspeelgoedfabriek hier zijn intrek, gevolgd door de fabri-kant van chirurgisch materiaal, Hospitera, die hier en-kele jaren blijft.

BAKSTENEN, PANNEN EN HOUT

500De Belgische meubelmanu-factuur, gespecialiseerd inrieten meubelen, telde 500medewerkers die werden bij-gestaan door om en bij de1.500 gevangenen.

De Belgische fabriek van rotanmeubelen, Coenraetsstraat,

werd omgevormd tot 70 sociale woningen

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page8

Page 9: Industrieel erfgoed

DE BROUWERIJENNaarmate de tijd verstrijkt, neemt het aantal brouwerijenen distilleerderijen hand over hand toe. Aan de vooravondvan de 20ste eeuw zijn het er al een twintigtal. De sectorbundelt in 1895 haar krachten in de Collectivité des Bras-seurs saint-gillois. Na de Tweede Wereldoorlog verdwijnende brouwerijen geleidelijk en worden de gebouwen doorandere activiteiten ingepalmd. De Brouwerij Houwaerts,die zich in 1894 vestigde op het nummer 19 van de Ja-

marlaan, ging in 1969 tegen de vlakte om plaats te makenvoor een parking met zeven verdiepingen. Die werd opzijn beurt in 2009 omgebouwd tot een honderdtal lofts. De meest befaamde distilleerderij van Sint-Gillis wordtvanaf 1881 geëxploiteerd door de familie Cusenier. Debijzonder indrukwekkende industriële infrastructuur ende kantoren van de onderneming krijgen van meet af aanonderdak op het nummer 41 van de Ruslandstraat. Degrootse werken om de metrolijn door te trekken doen dedoor de Parijzenaar Eugène Cusenier opgerichte GrandeDistillerie Belge, specialist in wijn en gedistilleerd, in 1979beslissen om de gemeente te verlaten. In 1994 krijgende gebouwen als Sportcentrum van Sint-Gillis hunnieuwe bestemming.

La Brasserie Houwaerts Boulevard Jamar omgebouwd tot appartementen.

9

De brouwerij-mouterij Van Poucke-Joly, Parmastraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page9

Page 10: Industrieel erfgoed

HET INDUSTRIEELWEEFSELZodra zij zich in 1837 in de buurt van de Hallepoort ves-tigt, behoort de Vlasfabriek of de Société pour la Filaturedes Lins tot de voornaamste ondernemingen van Sint-Gil-lis. De fabriek telde 1.200 arbeiders, waarvan 80% vrou-wen. De arbeidsomstandigheden en vooral de veiligheidleidden tot een aanslepend sociaal conflict waarin devrouwen, de huismoeders, een doorslaggevende stem

hadden. In 1872 zou de fabriek eentweede bijzonder dodelijke ramp

niet meer te boven komen. Bijeen ontploffing van de

stookketels vielen 10doden en talloze gewon-

den. Nog maar tweejaar eerder kostte een

gelijkaardig ongevalal het leven aan 8

arbeiders.

In een veel huiselijkere en beslist minder ambitieuze geestvestigt het Huis Hoguet in 1929 zijn naaiateliers aan denummers 24 tot 28 van de Romestraat. In het art decogebouw waren ook de administratieve kantoren en hetprivé-appartement van de directeur ondergebracht. Deopslagplaatsen lagen langs de Waterloosesteenweg. De fa-milie Hoguet liet dit schitterende bouwwerk in 1970 naaan de gemeente op voorwaarde dat het voor culturele ac-tiviteiten zou worden bestemd. Vandaag zijn de gemeen-telijke bibliotheek en het Maison du Livre hier gevestigd.

Vanaf het einde van de 19e eeuw kent Sint-Gillis een be-langrijke instroom van joden. De inwijkelingen komenoverwegend de kleine industriële of ambachtelijke onder-nemingen van de confectiesector en de sector van lederen huiden versterken.

Zo vestigt de knopenmakerij Vandermeiren zich in 1858aan de Hallepoortlaan en brengt Cohen, sedert 1887 fa-brikant van hoeden en modeartikelen, zijn zetel onder ophet nummer 62 van de Vorstsesteenweg. In 2009 wor-den er woongelegenheden, kantoren en een kunstgalerijin ondergebracht.

1.200De Vlasfabriek of de vlass-pinnerij bood werkgelegen-heid aan 1.200 arbeiders,waarvan 80% vrouwen.

La Maison Hoguet, Romestraat 24 La Linière lag in de schaduw van de Hallepoort

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page10

Page 11: Industrieel erfgoed

Waar de Sint-Bernardstraat en de Waterloosesteenwegzich vandaag kruisen, verrijst in 1835 de chemische fa-briek van de gebroeders Van Der Elst. De buurt zal velejaren worden geteisterd door geurhinder. Dat de ge-meenteraad zich met hand en tand tegen deze fabriekverzette, maakte geen indruk. Erger nog: de bestendigedeputatie gaf de eigenaars in 1847 toestemming om zwa-velzuur te produceren; in 1859 krijgen ze groen licht voorde productie van ijzersulfaat en in 1865 worden daar nogsalpeterzuur, tinzout en ammoniak aan toegevoegd.

Ondanks herhaalde verontreinigingen waarbij meerderewaterpunten en gewassen worden vergiftigd, brengende petities koning Leopold II niet van zijn stuk. Gevolg:uit protest neemt het voltallige schepencollege ontslag.Uiteindelijk breken de gebroeders Van Der Elst in 1874,wanneer de Zuidwijk wordt aangelegd, op. Door de che-mische activiteiten liep de verstedelijking van deze buurtheel wat achterstand op.

CHEMISCHE PRODUCTEN INHET HART VAN DE GEMEENTE

De scheikundige fabriek van de gebroeders Van Der Elst

op het kruispunt van de Waterloosesteenweg

en de Sint-Bernardstraat

11

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page11

Page 12: Industrieel erfgoed

12

Gieterijen en smederijen van Sint-Gillis

KUNST, ZILVER,BRONSTwee smelterijen geven de economische, culturele enartistieke opleving van Sint-Gillis een behoorlijk duwtjein de rug. De Fonderie Jacques Petermann, later omge-doopt tot Société nationale des bronzes, vestigt zich in1870 op het nummer 55 van de Constantinopelstraat(de huidige Emile Féronstraat). Deze bronsgieterij te-kent meer bepaald voor het tweede exemplaar van de"Burgers van Calais" van Auguste Rodin. Op een steen-worp daar vandaan, meer bepaald op het nummer 15van de Denemarkenstraat, zal een andere befaamdebronsbewerker, het Maison Henri Luppens, in 1885 zijn

ateliers onderbrengen. Luppens maakt monumentalekunstwerken voor de Kruidtuin, maar zal vooral verbon-den blijven met "Het zotte lied" van de beeldhouwer JefLambeaux. De gemeente bouwde deze smelterij waarRodelle intussen haar opslagplaatsen had ondergebrachtin 2010 om tot crèche en woongelegenheden. Ook een vermelding waard is de "Fabrique de Lames etLisses Métalliques pour métiers à tisser Franz De Wolf"die in de 19e eeuw verscheen en zich vestigde op denummers 2 tot 5 van de Hallepoortlaan. Het bedrijf datover een constructie-atelier en een mechanische zagerijbeschikte, genoot een uitstekende reputatie. Vanaf het begin van de 20ste eeuw werden hier benzi-nemotoren en onderdelen gebouwd. Ook vandaag noggetuigt een prestigieus gebouw in Beaux-Artsstijl vandit verleden.

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page12

Page 13: Industrieel erfgoed

13

VAN BENZINE TOTDRIJFSTANGEND'Ieteren vatte in 1857 haar activiteiten in de Broeks-traat in Brussel-Stad aan en zou in 1873 wegens plaats-gebrek uitwijken naar Sint-Gillis om er een kleine 40jaar lang auto's te bouwen. Het bedrijf sluit hier in 1906zijn deuren en trekt naar de huidige hoofdzetel in de Ma-liestraat. In 1876 neemt de Carrosserie "de luxe et decommerce" Joseph Mettewie zijn intrek aan de Frank-rijkstraat. Net als de industrieel constructeur Michel &Fils wat verderop in de straat past ook Joseph Mettewiezich tot in de 20ste eeuw aan de moderniteit van debenzinemotor aan.

Vier jaar na de geboorte van het merk Chrysler in deVerenigde Staten, opent de eerste dealer van het merkin 1928 een indrukwekkende garage op de nummers 7tot 11 van de Neufchâtelstraat. De prachtige gevel vanglas en beton is tot op vandaag behouden gebleven.Sinds 2008 biedt het gebouw ruimte voor een twintigtalwooneenheden.

In 1935 opende ook Paul Cousin op de nummers 14 tot16 van de Morisstraat een autoconcessie van groteAmerikaanse merken. Deze verdeler zou zijn werkterreingeleidelijk verder uitbreiden tot aan het nummer 30 vandiezelfde straat. In 1985 vormden de gebouwen een win-kelgeheel dat fuseerde met een modernistisch gebouwdat zich uitstrekte van de nummers 233 tot 241 van deCharleroisesteenweg. Dit laatste dateert uit 1872 enwerd in de daaropvolgende decennia vergroot. Vandaagis er een Brico in gevestigd.

Maar nog voor de benzinemotor werd uitgevonden en,a fortiori, nog voor het eerste elektrische net, werd in-dustrieel gereedschap aangedreven door stoomturbines.Égide Walschaerts (1820 – 1901), inwoner van Sint-Gil-lis en spoorwegingenieur, ontwierp de eerste stoomma-chine zonder condensatie. Dit bijzonder distributietypeverwierf in 1848 een patent. Vanaf 1870 zou er geenander mechanisme wereldwijd zo grootschalig wordeningezet, en beslist niet alleen in locomotieven. Vanaf1861 produceerden de ateliers Walschaerts op het num-mer 62 van het Constantinopelplein (het huidige Hel-denplein) dus revolutionaire aandrijf- en mechanischemachines die bij heel wat ondernemingen en zelfs bij dein 1901 ingehuldigde Elektriciteitsfabriek van de ge-meente sterk in trek waren. De bedrijfsgebouwen ont-worpen door architect Van Der Riet verdwenen in de20ste eeuw. Ook vandaag nog is een straat in de ge-meente genoemd naar de beroemde ingenieur.

De voormalige Chryslergarage, Neufchâtelstraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page13

Page 14: Industrieel erfgoed

SACRALE KARAKTERS

Vanaf de 19e eeuw wemelt het in Sint-Gillis, en meerbepaald in de Zuidwijk, van drukkerijen. Denk maar aande firma Salomon & Uytterelst aan de Belgradostraat77 of aan de lithograaf De Grève op het nummer 131 vande Fonsnylaan; een naam die in dit rijtje beslist niet magontbreken is drukker Goffin aan de nummers 118 tot 120van de Belgradostraat. Dit immense industriële gebouwwerd in 1895 ontworpen. Vandaag bevindt zich er hetHuis van de Culturen. De drukkerij van het nummer 50van de Hollandstraat werd vaak geroemd, omdat typo-graaf José Van Houtte er tussen maart 1943 en februari1944 clandestien 525.000 exemplaren drukte van LaLibre Belgique.

14

De voormalige drukkerij Goffin, waar zich nu het Huis van de Culturen bevindt, Belgradostraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page14

Page 15: Industrieel erfgoed

MUNTEN SLAAN IN EEN HERENHUISIn 1871 besliste het Parlement een industrieel gebouw opte trekken waar munten zouden worden geslagen. In1880 werd het ingehuldigd. Daarmee werd de zetel vande Nationale Munt, die gevestigd was op het Muntpleinin het stadscentrum, verplaatst. Het uitgestrekte com-plex in neo-Lodewijk XIII-stijl werd gebouwd volgens deplannen van architect Armand Roussel. Het besloeg eenoppervlakte van grofweg 5.000 m² en lag ingesloten tus-sen de Munthofstraat, de Moskoustraat, de Overwin-ningsstraat en de Jourdanstraat. Een halve eeuw langgenoot dit gebouw wereldwijde faam. Verschillende lan-den uit Afrika en uit het Midden-Oosten lieten hier im-mers hun munten slaan. Het gebouw omvatte ateliers

van de smelterij, cokesovens, persen en muntstempels.De aanwezigheid van het Munthof trok vanaf 1880 tal-rijke welgestelden aan die tegenover de Munt schitte-rende eclectische huizen lieten optrekken geïnspireerddoor de Vlaamse neorenaissance. Nadat het Munthof,dat enige tijd leegstond, werd ingenomen door eenschool werd het gebouw uiteindelijk buiten gebruik ges-teld. De gemeente Sint-Gillis kocht het pand en beslootin 1979 het te laten slopen. Vandaag rest aan de Mun-thofstraat, op het uiterste zuidelijke punt van het parkdat binnen de huizenblok werd aangelegd, een klein ge-bouw met een verdieping waar de post was onderge-bracht. Vandaag zijn er gemeentelijke diensten gevestigd.

5.000Dit omvangrijk complex inneo-Lodewijk XIII-stijl bes-loeg een oppervlakte vanom en bij de 5000 m²

15

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page15

Page 16: Industrieel erfgoed

16

ONDERNEMINGENIN DE WIJKENHet gemengde functioneel karakter dat uitgesproken isrond het Zuidstation, was ook aanwezig in het zuidelijkegedeelte van de gemeente, bij het Gemeentehuis; in eenwoonwijk kwamen zich industrieën vestigen. De omge-ving van de IJskelderstraat oefende een sterke aantrek-kingskracht uit op kleine ateliers en fabrieken,

schrijnwerkerijen, chocoladefabrieken en op de papier-handel. De vermaarde IJskelders van Sint-Gillis werdenin 1874 gebouwd. In de winter lag hier ijs uit de vijversvan Elsene of Bosvoorde, maar ook uit Noorwegen op-geslagen; in de zomer werd dat met stoomlieren in grotetenen manden weer naar boven gebracht. Vanaf 1881zorgde een compressiesysteem voor de kunstmatigeproductie van ijs. Uit deze periode dateert ook hetzwembad dat bekend stond als Bad van Sint-Gillis. Denaam veranderde in 1924 in Bad Van Schelle. Hetzwembadwater kwam van de condensors van de stoom-machines van de ijskelder. 's Winters verscheen er eenschaatspiste. In de jaren 1980 betekende het algemeengebruik van huishoudelijke koelkasten het einde van deonderneming; die sloot de deuren in 1993. De plekwordt vandaag gebruikt voor verschillende culturele ac-tiviteiten. Op enkele passen daar vandaan, in de HenriWafelaertsstraat, namen farmaceutische laboratoria hunintrek in een klassiek en kolossaal industrieel gebouw datperfect kaderde in de residentiële straat. Het gebouwwordt vandaag gebruikt door de Faculté d’Architecture,d’Ingénierie architecturale et d’Urbanisme van de UCL.

De IJskelders van Sint-Gillis, IJskelderstraatDe Laboratoria Sanders, Wafelaertsstraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page16

Page 17: Industrieel erfgoed

17

De IJskelders van Sint-Gillis, IJskelderstraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page17

Page 18: Industrieel erfgoed

18

Ook pianobouwers wisten zich in Sint-Gillis een mooiereputatie aan te meten. Denk maar aan de ondernemingGunther. In 1866 vestigde deze grootste Belgische pia-nobouwer die ook buiten de landsgrenzen faam genootzich op het nummer 35 van de Fortstraat. Vandaag heefthet cultureel centrum Pianofabriek hier zijn zetel.

DE TRAMHERSTEL-PLAATSDe Ateliers du Tram, gelegen tussen de Mérodestraat, deKoningslaan en de Belgradostraat, werden in 1900 inopdracht van de Société des Tramways Bruxellois ge-bouwd. Ze boden voldoende ruimte voor 400 wagensen voor de 250 paarden die indertijd de trams trokken.De ateliers doen niet alleen dienst als stelplaats, maarstaan ook nu nog in voor het onderhoud en de herstel-lingen van de voertuigen en van het net.

250De tram workshops zijnontworpen om 400 auto'sen 250 paarden tegemoet

Tramherstelplaats, Koningslaan en Belgradostraat

MUZIEKFABRIEKEN

De Pianofabriek, Fortstraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page18

Page 19: Industrieel erfgoed

19

De Regie voor gas- en elektriciteitsdistributie van Sint-Gil-lis bekleedt een heel eigen plaats in de traditie van socialevooruitgang die de overheid aan de vooravond van de 20steeeuw zo sterk aanhing. De Elektriciteitsfabriek werd in 1901ingehuldigd. De zetel was gevestigd op het nummer 32 vande huidige Fernand Bernierstraat. Vanaf 1904 gaan de wer-king en de dienstverlening van de fabriek exclusief over inde handen van de gemeentelijke overheid die vergelekenmet andere gemeenten in het land bijzonder aantrekkelijkeprijzen hanteert. Vanaf 1901 beschikte de gemeente over

haar eigen regie voor gasdistributie. Ook voor haar was deprijs van deze energiebron uiterst concurrerend.

In de 20ste eeuw werd het complex van de Bernierstraatenkele malen verbouwd; dat was ook het geval in 1959 toener binnen het huizenblok een immens bijgebouw werd toe-gevoegd en er een woonhuis langs het nummer 44 van deBosniëstraat werd opgetrokken. Vandaag zijn hier de kan-toren van het Openbaar Centrum voor MaatschappelijkWelzijn en de gemeentelijke garage ondergebracht.

Elektriciteitscentrale, Fernand Bernierstraat

GAS EN ELEKTRICITEIT OP ALLE VERDIEPINGEN

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page19

Page 20: Industrieel erfgoed

20

VAN DE VOORMALIGE FABRIEKEN TOT DE HEDENDAAGSE ATELIERS

Tanguy Fraval, maker van strijk- en tokkelinstrumenten (Stenen-Kruisstraat), houdt de traditie van instrumentenbouw

die vroeger al een vaste waarde was in Sint-Gillis in ere.

Tot op vandaag treffen we in de architectuur nog sporenaan van het rijke industriële verleden van Sint-Gillis. Daarblijft het echter niet bij. Tal van ateliers sluiten immersook nu nog aan bij de traditionele ambachten en indus-trieën en zijn stille getuigen van het succes van de ge-meente bij hout- en ijzerbewerkers, in de textielsector,bij restaurateurs van schilderijen, of nog, bij bouwers vanmuziekinstrumenten. Hoewel de tijd van de pianofabriekGunther al ver achter ons ligt (zie p. 18), telt Sint-Gillisvandaag nog vijf vakmannen die zich toe toeleggen op derenovatie en bouw van muziekinstrumenten.

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page20

Page 21: Industrieel erfgoed

REMMEN? HOE DOE JE DAT?

Louise Windelinckx is de erfgenaam van het industrieelverleden bij uitstek. Haar grootvader richtte in 1920 defirma Windelinckx op, gespecialiseerd in de productie vanhydraulische cilinders en zuigers voor autoremmen. Toenhun oorspronkelijke vestiging in Molenbeek te krap werd,zocht de onderneming haar toevlucht in Sint-Pieters-Leeuw. Louise is tussen de remmen geboren. Ze werktetot in 1967 in de fabriek van haar grootvader en trok dannaar de Munthofstraat 74 om er haar eigen atelier “Remetafrein” te openen. In deze spelonk waar de koudevan metaal flirt met de zachtheid van motorolie, hersteltze remmen van auto's, en heel vaak van oldtimers zodatdie zich opnieuw veilig en wel op weg kunnen begeven.Hoewel ze net iets ouder is dan haar huisnummer, ont-breekt het haar niet aan de nodige dynamiek om nog eenhele tijd door te gaan met haar atelier.

21

Louise Windelinckx, in haar atelier, Munthofstraat

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page21

Page 22: Industrieel erfgoed

22

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page22

Page 23: Industrieel erfgoed

BEKNOPTE BIBLIOGRAFIE

Syndicat d’initiative de Saint-Gilles, Vie économique à Saint-Gilles… Des origines à demain, Brussel, 1992.

Bernier, Fernand, Monographie de Saint-Gilles-lez-Bruxelles, Weissenbruch, Brussel, 1904.

Vandewattyne, Claude, Sint-Gillis, Brussel, stad van kunst en geschiedenis nr. 21, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 1997, blz. 12-14.

Directie Monumenten en Sites van het Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Inventaris van het bouwkundig erfgoed van de gemeente Sint-Gillis, www.irismonument.be.

Les Cahiers de la Fonderie, Bruxelles industrielle hier, nr. 41, december 2009 en Made in Brussels, nr. 49, december 2013.

Coördinatie : Pierre DejemeppeRedactie : Jean-Pierre De Staercke et Pierre Dejemeppe

Grafische vormgeving : Teepee/ Thierry De PrinceProductie : Gemeente Sint-Gillis

Verantwoordelijke uitgever : Charles Picqué, 39 Van Meenenplein, 1060 Sint-Gillis

HARTELIJK DANK AAN

de APEB, de Cercle d’Histoire de Saint-Gilles (CHSG), La Fonderie, Montois Partners Architects en Roberta Saviane voor hun medewerking.

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page23

Page 24: Industrieel erfgoed

De IJskelders van Sint-Gillis, schaatsbaan in de winter en zwembad in de zomer.

Brochure uitgegeven door de gemeente Sint-Gillis naar aanleiding van de Open Monumentendagen op 19 en 20 september 2015 met als thema werkplaatsen, fabrieken en kantoren.

Brochure-patrimoine NL_Brochure-patrimoine NL 27/08/15 23:14 Page24