Influenza

ICD-10 : J10, J11 กลมระบาดวทยาโรคตดตอ

ลกษณะโรค

เปนการตดเชอไวรสทระบบทางเดนหายใจแบบเฉยบพลน โดยมลกษณะ

ทางคลนกทสาคญคอ มไขสงแบบทนททนใด ปวดศรษะ ปวดเมอย

กลามเนอ ออนเพลย ไขหวดใหญเปนโรคทสาคญทสดโรคหนงในกลม

โรคตดเชออบตใหมและ โรคตดเชออบตซา เนองจากเกดการระบาดใหญ

ทวโลก (pandemic) มาแลวหลายครง แตละครงเกดขนอยางกวางขวาง

เกอบทกทวป ทาใหมผ ปวยและเสยชวตนบลานคน

สาเหต

เกดจากเชอไวรสไขหวดใหญซงม 3 ชนด (type) คอ A, B และ C ไวรส

ชนด A เปนชนดททาใหเกดการระบาดอยางกวางขวางทวโลก ไวรสชนด

B ทาใหเกดการระบาดในพนทระดบภมภาค สวนชนด C มกเปนการตด

เชอทแสดงอาการอยางออนหรอไมแสดงอาการ และไมทาใหเกดการ

ระบาด

เชอไวรสชนด A แบงเปนชนดยอย (subtype) ตามความแตกตางของ

โปรตนของไวรสทเรยกวา hemagglutinin (H) และ neuraminidase

(N) ชนดยอยของไวรส A ทพบวาเปนสาเหตของการตดเชอในคนทพบ

ในปจจบนไดแก A(H1N1), A(H1N2), A(H3N2), A(H5N1) และ

A(H9N2) สวนไวรสชนด B ไมมแบงเปนชนดยอย

เนองจากไวรสไขหวดใหญมยโนมเปน RNA แยกเปน 7-8 ชน ทาใหย

โนมมการเปลยนแปลงพนธกรรมไดคอนขางบอย เรยกวา genetic

variation การเปลยนแปลงยโนมทาใหแอนตเจนซงเปนผลผลตของยนส

เปลยนแปลงไปดวย คอม antigenic variation ซงม 2 แบบคอ

1. Antigenic drift เปนการเปลยนแปลงแอนตเจนเพยงเลกนอย

เนองจากเกด RNA point mutation ทาให amino acid

เพยงหนงหรอมากกวานนเปลยนไป แตไมมากพอทจะทาให H

หรอ N เปลยนไป antigenic drift ทาใหเกดการระบาดในวง

ไมกวางนก

2. Antigenic shift เกดขนจากขบวนการ gene reassortant

คอการทไวรสไขหวดใหญชนด A 2 สายพนธเกดการตดเชอใน

เซลลหนงเซลล มการนายโนมจากไวรสสายพนธหนงไปใสใน

อนภาคของไวรสอกสายพนธหนง ในเซลลเดยวกน ทาใหเกด

อนภาคของไวรสชนดใหม ซงแอนตเจนเปลยนไปจนทาให H

หรอ N เปลยนไปจนเกดชนดยอย (subtype) ใหมทาใหเกด

การระบาดใหญ (pandemic) มาแลวในอดต

ปจจบนสามารถพบ hemagglutinin (H) ทแตกตางกนถง 15 ชนด

และ neuraminidase (N) 9 ชนดของไวรสชนด A แตมเพยง H1N1

และ H3N2 ทพบตดเชอในคนบอย เนองจากการเปลยนแปลงของ

แอนตเจนทเกดไดบอยทาใหมเชอไวรสไขหวด ใหญสายพนธใหมๆ

เกดขนตางสถานทและตางระยะเวลา ดงนนจงตองมระบบการเรยกชอ

เพอปองกนความสบสน คณะผ เชยวชาญไดกาหนดใหเรยกชอเชอไขหวด

ใหญตามหลกสากลทวโลกดง น ชนดไวรส/ชอเมองหรอประเทศทพบ

เชอ/ลาดบสายพนธทพบในปนน/ป ค.ศ.ทแยกเชอได/ชนดยอยของ H

และ N เชน A/Sydney/5/97(H3N2), A/Victoria/3/75/(H3N2)

การศกษาดานนเวศวทยาบงชวาเชอไวรสไขหวดใหญของสตว เลยงลก

ดวยนมมกาเนดมาจากเชอไขหวดใหญของสตวตระกลนก (avian

influenza virus) สตวนกนา (aquatic bird) เปนแหลงรงโรค

(reservoir) เชอไวรสสามารถแบงตวไดในลาไสของสตวประเภทเปดปา

(wild duck) โดยไมทาใหสตวเกดอาการ สตวเหลานขบถายเชอไวรส

จานวนมากออกมาพรอมอจจาระ ในแตละปจะมลกนกเปดนาจานวน

มากเกดขนทวโลกลกนกเหลานไดรบเชอ ไวรสทอยในนา เมอลก

นกเปดนาโตขนกจะยายถนและแพรกระ จายเชอไวรสไปอยางกวางขวาง

การระบาดของ avian influenza บนเกาะฮองกงในป พ.ศ.2540 ซงเกด

จากเชอไวรส H5N1 บงชวาเชอแพรกระจายจากนกทอยตามชายฝง

(shorebird) ไปสเปดโดยการปนเปอนของอจจาระ จากนนแพรไปสไก

และปกหลกอยในตลาดขงสตวปกมชวต (live bird market) นกทอย

ตามชายฝงและเปดไมเปนโรคเพราะเปนแหลงเกบเชอโดยธรรมชาต

สวนไกเปนโรคตดเชอรนแรงและตายมาก คนตดเชอมาจากไกทาง

อจจาระทปนเปอน (fecal oral) เชอไวรสทผานสตวมาหลายเผาพนธจะ

มฤทธกอโรคไดสงในไกและคน การผสมกน (reassortment) ระหวาง

ไวรสตางเผาพนธ (species) เกดขนไดงายอาจทาใหเพมชนดยอยใหมท

สามารถทาใหเกดการตดเชอใน คนได มการศกษาวาการใชอจจาระเปด

ไปเลยงปลาจะนาไปสการแพรเชอไวรส avian influenza ไปสหม เชอ

อาจแพรไปในอาหารและซากนกทนาไปเลยงหม

วธการตดตอ

เชอไวรสไขหวดใหญตดตอทางการหายใจ โดยจะไดรบเชอทออกมา

ปนเปอนอยในอากาศเมอผ ปวยไอ จาม หรอพด ในพนททมคนอยรวมกน

หนาแนน เชน โรงเรยน โรงงาน การแพรเชอจะเกดไดมาก นอกจากนการ

แพรเชออาจเกดโดยการสมผสฝอยละอองนามก นาลายของผ ปวย

(droplet transmission) จากมอทสมผสกบพนผวทมเชอไวรสไขหวด

ใหญ แลวใชมอสมผสทจมกและปาก

ระยะฟกตว

ประมาณ 1-3 วน

ระยะตดตอ

ผ ปวยสามารถแพรเชอไวรสไขหวดใหญตงแต 1 วนกอนมอาการและจะ

แพรเชอตอไปอก 3-5 วนหลงมอาการในผใหญ สวนในเดกอาจแพรเชอ

ไดนานกวา 7 วน ผ ทไดรบเชอไวรสไขหวดใหญแตไมมอาการกสามารถ

แพรเชอในชวง เวลานนไดเชนกน

อาการและอาการแสดง

อาการจะเรมหลงไดรบเชอ 1-4 วน ผ ปวยจะมไขแบบทนททนใด ( 38 ซ

ในผใหญ สวนในเดกมกจะสงกวาน) ปวดศรษะ หนาวสน ปวดเมอย

กลามเนอ ออนเพลยมาก และอาจพบอาการคดจมก เจบคอ ถาปวยเปน

ระยะเวลานานอาจจะมอาการไอจากหลอดลมอกเสบ (post viral

bronchitis) อาการจะรนแรงและปวยนานกวาไขหวดธรรมดา

(common cold) ผ ปวยสวนใหญจะหายเปนปกตภายใน 1-2 สปดาห

แตมบางรายทมอาการรนแรง เนองจากมภาวะแทรกซอนทสาคญคอ

ปอดบวม ซงอาจทาใหเสยชวตได ผ ทเสยงสงตอการเกดภาวะแทรกซอน

หรอเสยชวต ไดแก

ผ ทอาย 65 ปขนไป

เดกทอายตากวา 2 ป

ผ ปวยโรคเรอรง เชน โรคปอด โรคหวใจ โรคไต เบาหวาน

ภมคมกนบกพรอง

เดกทไดรบการรกษาดวยยาแอสไพรนเปนเวลานาน

หญงตงครรภระยะท 2 หรอ 3 ในฤดกาลทมไขหวดใหญสง

การวนจฉยแยกโรค

การวนจฉยแยกโรคไขหวดใหญจากเชออนโดยอาศยลกษณะทางคลนก

อยางเดยวทาไดยาก เชออนๆททาใหเกดอาการคลายไขหวดใหญ ไดแก

Mycoplasma pneumoniae, adenovirus, respiratory syncytial

virus (RSV), rhinovirus, parainfluenza virus, และ Legionella

spp.

การตรวจทางหองปฏบตการเพอยนยนการวนจฉยโรค

ตรวจพบเชอไวรสไขหวดใหญในเสมหะทปายหรอดดจากจมก

หรอลาคอ หรอ

ตรวจพบแอนตเจนของเชอไวรสไขหวดใหญใน epithelial cell

จาก nasopharyngeal secretion โดยวธ fluorescent

antibody หรอ

ตรวจพบวามการเพมขนของระดบภมคมกนตอเชอในซรมอยาง

นอย 4 เทาในระยะเฉยบพลนและระยะพกฟน โดยวธ

haemaglutination inhibition (HI) ซงเปนวธมาตรฐาน

หรอ complement fixation (CF) หรอ Enzyme - linked

immunosorbent assay (ELISA)

ระบาดวทยา

พบไดทวโลก ในแถบอบอนไขหวดใหญเปนโรคทเกดขนในฤดหนาว ใน

แถบซกโลกเหนอพบไดในระหวางเดอนพฤศจกายนถงเมษายน และซก

โลกใตพบในระหวางเดอนพฤษภาคมถงตลาคม สวนในเขตรอนการเกด

โรคไขหวดใหญตามฤดกาลไมชดเจน อาจพบไขหวดใหญระบาดได

ตลอดป

การระบาดของไขหวดใหญ มทงการระบาดในทองถน (endemic) ซงมก

เกดทก 1-3 ป และการระบาดใหญทวโลก (pandemics) ซงพบทก 10-

40 ป เกดจากการทเชอม antigenic shift และมการผสมกน ของไวรส

ในคนและในสตวหลายชนด เชน สกร สตวปก มา เปนตน เมอมไวรส

ชนดยอยใหมเกดขนและสามารถทาใหเกดการเจบปวยในคนและแพร

ระบาดจากคนหนงไปสอกคนหนง ประชากรทวโลกยงไมมภมคมกน โรค

จะกระจายไปอยางรวดเรวในทกกลมอายเกดการระบาดไปทวโลกได

ในชวงศตวรรษทผานมามการระบาดของไขหวดใหญทวโลก 4 ครงคอ

1. พ.ศ. 2461 - 2462 Spanish flu จากไวรส A(H1N1) เปน

ครงทรายแรงทสด ประชากรทวโลกปวยรอยละ 50 และตาย

มากถง 20 ลานคน

2. พ.ศ. 2500 - 2501 Asian flu จากไวรส A(H2N2) โดยเรม

ตรวจพบในประเทศจน

3. พ.ศ. 2511 - 2512 Hong Kong flu จากไวรส A(H3N2) เรม

ตรวจพบในฮองกง

4. พ.ศ. 2520 - 2521 Influenza A (H1N1) กลบมาระบาด

ใหญอกครง แยกไดจากผ ปวยในสหภาพโซเวยต จงเรยก

Russian flu แตมถนกาเนดจากประเทศจน

การปรากฏของไวรส A สายพนธใหมบางครงกไมไดทาใหเกดการระบาด

ทวโลก ดงเชนการระบาดอกหลายครง ดงน

พ.ศ. 2540 Avian flu จากไวรส A(H5N1) เปนไวรสชนดยอย

ใหมทอดตเคยพบเฉพาะในนก แยกเชอไดในคนเปนครงแรก

จากผ ปวยในฮองกง 18 ราย เสยชวต 6 ราย มการฆาไก 1.4

ลานตวทวเกาะฮองกงเพอยตการแพรระบาดของเชอ การทม

ผ ปวยเนองจากตดเชอจากไกไปสคน แตไมมการแพรเชอนจาก

คนสคน

พ.ศ. 2542 จากไวรส A(H9N2) ทฮองกงพบผ ปวยเดก 2 ราย

อาย 1 ป และ 4 ป ทงสองรายหายเปนปกต ไวรสชนดนมกพบ

ทาใหตดเชอในนกแตปรากฏวามการขามพนธทาใหตด เชอใน

คน การตดเชอไวรส A(H9N2) มรายงานอกทประเทศจนแต

หลงจากนนยงไมพบ

พ.ศ. 2545 จากไวรส A(H1N2) พบมการระบาดทางแถบ

แอฟรกาใต สหรฐอเมรกา อนโดนเชย ฝรงเศส เยอรมน

ไอรแลนด เนเธอรแลนด องกฤษ ออสเตรเลย แตการระบาดไม

รนแรงจนถอเปน pandemic เนองจาก A(H1N2) นเกดจาก

การรวมตวของ H1 จากชนดยอย A(H1N1) และ N2 จากชนด

ยอย A(H3N2) ซงประชากรมภมคมกนตอทงสองชนดยอย

แลว

พ.ศ. 2546 จากไวรส A(H7N7) ในผ ปวยชาวเนเธอรแลนด

กลมหนง ซงเชอนเปนไวรสจากสตวปก (avian) ทาใหตดเชอ

มาสคน

การรกษา

การใหยาตานไวรส amantadine hydrochloride หรอยา

rimantidine hydrochloride ภายใน 48 ชวโมง นาน 3-5 วน จะชวย

ลดอาการและจานวนเชอไวรสชนด A ในสารคดหลงททางเดนหายใจได

ขนาดยาทใชในเดกอาย 1-9 ป ใหขนาด 5 มก./กก./วน แบงให 2 ครง

สาหรบผ ปวยอาย 9 ปขนไปใหขนาด 100 มก. วนละ 2 ครง (แตถา

ผ ปวยนาหนกนอยกวา 45 กก. ใหใชขนาดเดยวกบเดกอาย 1-9 ป) นาน

2-5 วน สาหรบผ ปวยอาย 65 ปขนไป หรอผ ทการทางานของตบและไต

ผดปกต ตองลดขนาดยาลง

ในชวงหลงๆ ของการรกษาดวยยาตานไวรส อาจพบการดอยาตามดวย

การแพรโรคไปยงคนอนได กรณนอาจตองใหยาตานไวรสแกผ เสยงโรคสง

ทอยรวมกนเปนกลม ถามอาการแทรกซอนจากเชอแบคท เรยตองใหยา

ปฏชวนะดวย และควรหลกเลยงยาลดไขพวก salicylates เพอลดความ

เสยงตอการเกดโรค Reye's syndrome

โรคไขหวดใหญในสตว (Highly Pathogenic Avian Influenza -

HPAI)

โรคเอเวยนอนฟลเอนซาหรอโรคไขหวดนก แบงเปน 2 ชนด คอ

1. ชนดไมรนแรงหรอชนดไมทาใหเกดโรค สวนใหญจะแสดง

อาการใน 2 ระบบคอ ระบบทางเดนหายใจ และระบบทางเดน

อาหาร

2. ชนดรนแรง มคา Pathogenicity มากกวา 1 มอาการแสดงใน

ทกระบบ โดยเฉพาะระบบประสาท อตราปวยและตายสง

สาเหต

เกดจากเชอไวรสไขหวดใหญ A และ B ปจจบนทพบระบาดมกเกดจาก

เชอไวรสยอย H5 และ H7

วธการตดตอ

เชอไวรสสามารถอยในเนอเยอตางๆ อจจาระ และนาไดนาน จงเปน

แหลงรวมของเชอรวมทงนามกของสตวปก พบเชอจากไกและไกงวง แต

สตวปกทกชนดสามารถเปนโรคได การตดโรคเกดจากการสมผสโดยตรง

กบอจจาระ สงคดหลงของสตวปวย หรอการใหอาหาร นา เครองมอ

เครองใชตางๆ เสอผา ไขปนเปอนเชอทแตกอยในต ฟกสามารถแพรโรคส

ลกไกได สตวปกนาและนกทะเล (waterfowl and sea birds) อาจนา

เชอไวรสเขามาสฝงสตวปกได เชอไวรสไขหวดใหญ A ทไมรนแรงอาจพบ

ไดทวโลก ชนดยอย H5 และ H7 ทรนแรงบางครงพบไดในนกทหากน

อสระอยในทวปยโรปและแหลงอนๆ มหลกฐานวาไวรส H5 ทมความ

รนแรงปานกลางอาจกลายเปนไวรสทมความรนแรงสงได

ระยะฟกตว

ประมาณ 3-5 วน

การวนจฉยทางคลนก

สตวซมอยางรนแรง ไมกนอาหาร

ผลผลตไขลดลงอยางชดเจน

หนาบวมนาเชนเดยวกบหงอนและเหนยงทบวม ดาคลา

มจดเลอดออกทเยอบผวภายใน

ตายกระทนหน โดยอตราตายอาจถงรอยละ 100

วการ (Lesions)

อาจไมพบวการใดๆในกรณทสตวตายกระทนหน

พบเลอดคงทระบบกลามเนอ

สตวหรอซากมอาการขาดนา

พบการบวมนาทชนใตผวหนงบรเวณหวและคอ

พบนามกและนาลายในชองจมกและชองปาก

เยอชมบทตามเลอดคงอยางรนแรงและพบจดเลอดออกใน

บางครง

พบเมอกในชองหลอดลมมากผดปกต หรอหลอดลมอกเสบ

อยางรนแรงและมเลอดออก

พบจดเลอดออกทกระดกอกดานใน เยอไขมนและเยอบทอยใน

ชองทอง ผวเยอบภายในชองลาตว

ไตมเลอดคงรนแรง บางครงพบสารยเรทเกาะตดททอเนอไต

รงไขมเลอดออกและเสอมเลกลง

ผวเยอบกระเพาะพกมเลอดออก โดยเฉพาะบรเวณรอยตอกบ

กน

กนมเลอดออกและเยอบหลดลอก

พบจดเลอดออกทเยอนาเหลองในชนของเยอบลาไส

การวนจฉยแยกโรค วนจฉยแยกจากโรคตอไปน

โรคอหวาตเปดไก

โรคนคาสเซลชนดรนแรง

โรคทางเดนหายใจโดยเฉพาะโรคกลองเสยงอกเสบ

การวนจฉยทางหองปฏบตการ

วธการตรวจ

1. การตรวจหาเชอไวรส โดยการตรวจหา haemagglutination,

ตรวจหาเชอไวรสไขหวดใหญ A ดวยวธ immunodiffusion

test, ตรวจหาชนดยอย (subtype) และตรวจสอบความ

รนแรงของสายพนธ

2. การทดสอบทางซรม โดยวธ haemagglutination and

haemagglutination inhibition หรอ agar gel

immunodiffusion

การเกบตวอยาง

1. ปายเชอจากหลอดลม กนหรออจจาระจากสตวมชวต หรอเกบ

อวยวะตางๆและอจจาระของสตวทตายแลว

2. เกบเลอดจากสตวปวยแลวตงทงไวใหแขงตว หรอเกบซรม

ระบาดวทยา

เชอไวรสไขหวดใหญ A ทไมรนแรงพบไดทวโลก สวนชนดรนแรง H5 และ

H7 แยกไดจากนกเปนบางครงในยโรปและทอนๆ การระบาดของไขหวด

นกชนดรนแรง (HPAI) เคยเกดในเพนซลวาเนย ประเทศสหรฐอเมรกาใน

พ.ศ.2526-27, ออสเตรเลย, ปากสถาน และเมกซโก

เชอไวรสไขหวดใหญ A/H5N1 เรมพบระบาดในคน พ.ศ. 2540 ทฮองกง

มผ ปวย 18 ราย เสยชวต 6 ราย มการฆาไกทงหมด จากนนกลางเดอน

กมภาพนธ พ.ศ.2546 พบผ ปวยอก 2 ราย เสยชวต 1 ราย วนท 28

กมภาพนธ พ.ศ.2546 เกดการระบาดของไขหวดนกในสตวปกท

เนเธอรแลนด มการฆาไกไป 25 ลานตว และมการตดเชอมายงคน พบ

ผ ปวยเยอบตาอกเสบและมอาการคลายไขหวดใหญซงตรวจพบเชอไวรส

ไขหวดใหญ H7 จานวน 82 ราย นอกจากนยงมสตวแพทยอาย 57 ป

เสยชวตในวนท 17 เมษายน พ.ศ.2546 โดยตรวจพบเชอไวรสไขหวด

ใหญ A/H7 จากสารคดหลงทดดจากหลอดลม

การตรวจพบเชอไวรสไขหวดใหญ H7 ในผสมผส 3 ราย โดยทงสามราย

นไมไดมการสมผสโดยตรงกบการเลยงสตว จงเปนไปไดวาอาจมการตด

เชอนระหวางคนดวยกน เปนการสนบสนนสมมตฐานทวาคนทตดเชอ

อาจเปน mixing vessel และถามการผสมกนระหวางไวรสไขหวดใหญ

ในคนและในสตวอาจกอใหเกดไวรส ไขหวดใหญตวใหมทกอใหเกดการ

ปวยและตายจานวนมาก

การระบาดทเบลเยยมเรมวนท 15 เมษายน พ.ศ.2546 มผ ปวย 1 ราย

และฆาไกไปมากกวา 700,000 ตว สวนประเทศเยอรมนนเรมพบการ

ระบาดวนท 9 พฤษภาคม พ.ศ.2546 มการฆาไกไปประมาณ 81,000

ตว การเฝาระวงโรคไขหวดนกในประเทศไทยตงแต พ.ศ.2540-2545 ไม

พบเชอไวรสไขหวดนกทงจากการเฝาระวงเชงรบโดยการตรวจสตว

ประเภท นกทปวย 1,641 ตวอยาง และการเฝาระวงเชงรกโดยการตรวจ

ตวอยางสตวปก 398 ฝงจาก 23,880 ตวทจะเขาโรงฆา และตวอยางนก

เลยงและนกปาอก 514 ตวอยาง

การปองกนและควบคมโรคในสตว

โรคนไมมวธรกษาแตสามารถปองกนและควบคมได ดงน

ไมใหสตวปกมการสมผสกบนกปา โดยเฉพาะอยางยงสตวปก

นา หลกเลยงการนาสตวปกทไมรภาวะสขภาพแนชดเขามาใน

ฝง

ดาเนนขนตอนการทาความสะอาดและฆาเชอโรคในฟารม

ควบคมคนทเขาออกฟารม

ในฟารมพอแมพนธควรเลยงสตวปกเพยงกลมอายเดยว โดย

นาระบบการเขาทงหมดออกทงหมดมาใช

หากมโรคเกดใหทาลายสตวทงหมด กาจดซากสตวและผลตผล

ทงหมด

ทาความสะอาดและฆาเชอโรคในฟารมแลวพกการใชงานอยางนอย 21

วนกอนทจะนาสตวฝงใหมเขามาเลยง

มาตรการของกรมปศสตวในการควบคมปองกนการแพรเชอของโรคนเขา

มาในประเทศไทย

1. การเฝาระวงโรค

1.1 การเฝาระวงเชงรก

o ดาเนนการตรวจสตวปกทกฝงทจะสงเขาโรงฆาสตว

o ตรวจนกปาทจะสงออกนอกประเทศและนาเขามาใน

ประเทศ ซงไดรบจากกรมปาไม

1.2 การเฝาระวงเชงรบ เฝาระวงในแหลงทพบวามผ ปวยหรอสตวปวย

เพอคนหาสตวปวยเพมเตมรวมทงประสานกบหนวยงานของกระทรวง

สาธารณสข เพอดาเนนการเฝาระวงผ ปวยเพมเตม

2. ตดตามขอมลขาวสารการระบาดของโรค โดยการรวบรวม

ขอมลทรวดเรวและเปนปจจบนเพอใหทราบถงสถานการณและ

ขอมลทางระบาดวทยาและปจจยทมอทธพลตอการระบาดของ

โรค

3. เขมงวดการนาเขาสตวปก ซากและผลตภณฑสตวปก และ

ระงบหรอชะลอการนาเขาสตวปกและซากสตวปกจากประเทศ

ทมการระบาดของ โรค เชน ฮองกง จน เนเธอรแลนด

สหรฐอเมรกา เบลเยยม

4. เฝาระวงคนเดนทางและลกลอบนาเขาสตวปกจากประเทศทม

การระบาดของโรค

5. เพมศกยภาพของเจาหนาทและจานวนหองปฏบตการในการ

ตรวจวนจฉยใหครอบ คลมพนทมากขน พฒนาเทคโนโลยการ

ตรวจวนจฉยโรคใหมประสทธภาพเพอสามารถตรวจวเคราะห

โรคไดรวดเรวและทนการณ โดยศนยวจยและพฒนาการสตว

แพทยทง 7 แหง และสถาบนสขภาพสตวแหงชาต

การปองกนและควบคมโรค

มาตรการการปองกน

1. การปฏบตตวเพอปองกน ถาเปนไปไดควรหลกเลยงการอยใน

พนทปดทมคนหนาแนน และสมผสใกลชดกบผ ทมอาการของ

การตดเชอทางเดนหายใจเฉยบพลน รกษาสขวทยาสวนบคคล

โดยเฉพาะการลางมอ พยายามอยาสมผสกบสตวปกและนก

โดยเฉพาะอจจาระของสตวเหลาน ถาสมผสตองลางมอให

สะอาดดวยสบ

2. โดยการใหวคซนในชวงกอนฤดกาลของไขหวดใหญ

การผลตวคซน เชอไวรสไขหวดใหญมววฒนาการอยเสมอโดยการ

เปลยนแปลงลกษณะแอนตเจน อยางรวดเรว ดงนนเพอใหวคซนไขหวด

ใหญมประสทธผล จงจาเปนตองพฒนาวคซนในแตละปใหสามารถ

ตอตานเชอไวรสสายพนธท ทาใหเกดการเจบปวยในชวงเวลานน วคซน

ประกอบดวย 3 สายพนธ โดยมการดดแปลงสวนประกอบทกปเพอให

แนใจวาสามารถคมครองตอสายพนธ ทปรากฎในแตละฤดกาลของ

ไขหวดใหญ เนองจากการเปลยนแปลงแอนตเจนของไวรสไขหวดใหญท

แพรกระจายอยเกด ขนเรวมาก จงมความแตกตางอยางมนยสาคญ

ระหวางสายพนธทปรากฎในชวงระหวางฤด กาลของไขหวดใหญในซก

โลกเหนอและซกโลกใต มการปรบสวนประกอบของวคซนทจะใชสาหรบ

แตละซกโลก ดงนนวคซนทใชในซกโลกหนงจงอาจใหผลในการปองกน

การตดเชอไข หวดใหญเพยงบางสวนในอกซกโลกหนง องคการอนามย

โลกมการประกาศสายพนธวคซนสาหรบใชปละ 2 ครง ครงแรกสาหรบ

ประเทศในแถบซกโลกเหนอในเดอนกมภาพนธ และครงหลงในเดอน

ตลาคมเพอใชสาหรบประเทศในแถบซกโลกใต ควรฉดวคซนทกปกอน

ฤดกาลของโรคในพนทนนๆ เชน ประเทศสหรฐอเมรกาจะฉดในชวงเดอน

พฤศจกายนถงมนาคม ในเขตรอนชนควรฉดในชวงเดอนเมษายนถง

กนยายน

ผลของวคซน วคซนสามารถปองกนโรคไดรอยละ 70-90 ในคนหนมสาว

เมอสวนประกอบในวคซนเขาไดกบเชอทระบาดในขณะนน ในกลม

ผสงอายวคซนสามารถปองกนโรคไดรอยละ 58 นอกจากนวคซนยงชวย

ลดความรนแรงของโรค ลดอตราความเจบปวยและการอยโรงพยาบาล ม

การศกษาทโรงพยาบาลรามาธบดใน พ.ศ.2544-2545 โดยใหวคซน

ปองกนไขหวดใหญในผ ปวยโรคหลอดลมอดกนเรอรง พบวาวคซน

สามารถลดอตราปวยดวยไขหวดใหญไดมากกวากลมทไมไดรบ วคซน

ในชวง 3 สปดาห-6เดอนหลงฉดวคซน

ผทควรไดรบวคซน แบงเปน 2 กลม

1. ผ มความเสยงทจะเกดภาวะแทรกซอนจากไขหวดใหญ ไดแก

ผสงอาย ( 65 ป)

ผ ทอยในสถานพกฟน และสถานดแลผ ปวยเรอรง

ผใหญและเดกทมโรคเรอรงในระบบการหายใจและระบบหวใจ

และการไหลเวยนเลอด รวมถงเดกทเปนโรคหอบหด

เดกและวยรน (อาย 6 เดอน - 18 ป) ทไดรบยาแอสไพรนเปน

เวลานาน

หญงตงครรภทจะมอายครรภในไตรมาสท 2-3 ระหวางมการ

ระบาดของไขหวดใหญ

2. ผ ทอาจแพรกระจายไขหวดใหญใหกลมทมความเสยงสงทจะเกด

ภาวะแทรกซอนจากไขหวดใหญ ไดแก

แพทย พยาบาล และบคลากรทางการแพทยอนๆ ทตองสมผส

ผ ปวย

เจาหนาทในสถานพกฟนทตองสมผสกบผ ปวย

ผดแลสถานพกฟนทมกลมเสยงสง

สมาชกในครอบครวของผ ปวยกลมเสยงสง

ผ ทแพไขไกและแพสวนประกอบอนๆ ของวคซน และหญงม

ครรภในไตรมาสแรกไมควรไดรบวคซน เนองจากมความเสยง

ในการสญเสยทารกในครรภ

ชวงเวลาทควรฉดวคซน ควรฉดวคซนไมต ากวา 2 สปดาหกอน

ฤดกาลทจะมไขหวดใหญระบาดทกป ผ ทเคยไดรบวคซนแลวอาจฉด

กอนเวลาเพยงไมกวนกได ไมควรฉดวคซนกอนฤดกาลระบาดนานมาก

เพราะระดบแอนตบอดยจะลดลงภายในเวลา 2-3 เดอนหลงฉด

ขนาดของวคซน เดกอายนอยกวา หรอเทากบ 3 ขวบใหขนาด 0.25 มล.

(7.5 มคก.) เดกอายมากกวา 3 ขวบใหขนาด 0.5 มล. เดกอายตากวา 9

ขวบฉดวคซน 2 ครง หางกน 1 เดอน ผใหญหรอผ ทเคยไดรบวคซนมา

กอนหรอผ ทเคยเปนไขหวดใหญฉด วคซนครงเดยว

3. การใชยาตานไวรส ยา amantadine hydrochloride หรอยา

rimantadine hydrochloride มประสทธผลในการปองกนไวรส

ชนด A ได แตปองกนไวรสชนด B ไมได การใชยามขอจากด

เนองจากมราคาแพง มความเสยงตอปฏกรยาไมพงประสงคและ

การดอยา จงมขอบงชการใชในกรณตอไปน

o ประชากรกลมเสยงทอาจแพวคซนไขหวดใหญ

o การระบาดใหญ (pandemic)

o ผไมมภมตานทาน นกทองเทยวทเปนกลมเสยงสง หรอผ ท

เสยงตอภาวะแทรกซอน เชน ในสถานพกฟนคนชรา ใน

ภาวะทไมอาจจดหาวคซนทเหมาะสมมาได หรอกรณ

ตองการผลปองกนการตดเชอชนด A สงสด

การควบคมผ ปวย ผสมผส และสงแวดลอม

1. รายงานการระบาด: เมอพบผ ปวยทมผลการตรวจยนยนทาง

หองปฏบตการ หรอพบการปวยเปนกลมกอนใหรายงาน

สานกงานสาธารณสขจงหวดทนททาง โทรศพทหรอโทรสาร

แลวสง รง.506 ไปตามลาดบขนของเครอขายระบาดวทยา

2. การแยกผ ปวย: ในทางปฏบตโดยทวไปมกไมไดแยกผ ปวย

เพราะวนจฉยโรคโดยยนยนผลการตรวจทางหองปฏบตการได

ชา แตถามการระบาดทมผ ปวยจานวนมากอาจจาเปนตองแยก

ผ ปวย โดยเฉพาะเดกออนและเดกเลกในชวง 5 - 7 วนทเรม

ปวย

3. การทาลายเชอ: ไมจาเปน ยกเวนกรณไขหวดใหญทมแหลงโรค

มาจากสตวตระกลนกตองเฝาระวงและ กาจดสตวเพอปองกน

การแพรระบาดของเชอ

4. การกกกน: ไมจาเปน

5. การปองกนผสมผส: การใชยาตานไวรส ไดแกยา

amantadine hydrochloride หรอยา rimantidine

hydrochloride ในการปองกนไวรสชนด A ในผสมผสได

6. การสอบสวนผสมผสและแหลงโรค: ไมกอประโยชนมากนก

ยกเวนกรณไขหวดใหญทมแหลงโรคมาจากสตวตระกลนก ควร

คนหาผ ปวยเพมเตมจากสงแวดลอมหรอแหลงโรคเดยวกน

มาตรการเมอเกดการระบาด

1. เนนการใหสขศกษาและการบรการสาธารณสข โดยเฉพาะ

โครงการใหภมคมกนแกกลมเสยงสง และการเฝาระวงโรคแบบ

เขม

2. ตองวางแผนเตรยมความพรอมเพอรบมอกบการระบาดใหญ

โดยมองคประกอบสาคญดงน

o การเฝาระวงโรค เพอใหรสถานการณโรคและเพอตดตาม

ลกษณะของเชอไวรสทเปนสาเหตของ การปวยในแตละป การ

เฝาระวงเชอตองทาทงในคนและในสตว เพราะเชอไขหวดใหญ

ในคนและสตวมความเชอมโยงและแลกเปลยนสารพนธ กรรม

กนอยเสมอ

o การประเมนภาระโรค (disease burden) ทเปนผลกระทบจาก

การระบาดใหญ ทงผลกระทบตอสขภาพและดานเศรษฐกจ

และสงคม เพอใชในการจดลาดบความสาคญของปญหา การ

เตรยมและกระจายทรพยากร

o การปองกนโรค ปจจบนวคซนไขหวดใหญมการผลตในปรมาณ

ทไมพอใช และมราคาแพง นอกจากนยงไมสามารถผลตไว

ลวงหนานานๆ เพราะจะตองผลตใหมองคประกอบทสอดคลอง

กบเชอไวรสทพบในฤดกาลนน และซกโลกนนจงจะม

ประสทธภาพในการปองกนโรคได สวนยาตานไวรสนนหายาก

และมราคาแพงกวาวคซนมาก ดงนนจงตองมการจดหาและ

สารองวคซนและยาทจาเปนตองใช รวมทงจดลาดบ

กลมเปาหมายทจะไดรบวคซนและยาตานไวรสเมอเกดการ

ระบาดไวลวงหนา

o การบรหารจดการ กระทรวงสาธารณสขของแตละประเทศ

จะตองจดทานโยบายและแผนทชดเจน เพอจดการกบปญหา

ไขหวดใหญทงในสถานการณปกต (inter-pandemic) และ

สถานการณการระบาดใหญ (pandemic)

โอกาสการระบาดใหญ

การเกดการระบาดในทองถน (epidemic) แตละครงประชากรจะม

ภมคมกนตอสายพนธการระบาดเพมขน จนกระทงมภมคมกนสงสด

ภายใน 10 - 30 ป ในชวงเวลานจะมไวรสชนดยอยและสายพนธใหม

ปรากฏขน ทาใหเกดการระบาดทวโลกวนเวยนเชนนเรอยไป

การผสมกนของไวรสจากคนและจากสตวนกนา (โดยเฉพาะนกนาใน

ธรรมชาต) โดยมหมเปน mixing vessel เปนตนตอของเชอททาใหเกด

การระบาดทวโลก ประเทศจนโดยเฉพาะตอนใตของประเทศมประชากร

อยหนาแนน มการเลยงหม เปดและไกไวรวมกนซงเปนลกษณะทาง

เกษตรกรรมของประเทศ ในสถานทเชนนคนจงมความเสยงทจะสมผส

กบไวรสไขหวดใหญทไมใช ของคน (non-human influenza virus) ได

มากทสด ผ เชยวชาญคาดการณวาการเรมตนของการระบาดทวโลกม

ความเปนไปไดอยาง สงทจะเรมจากประเทศจนตอนใต ฤดกาลทจะเกด

การระบาดทวโลกควรเปนฤดกาลทมไขหวดใหญในคนระบาดใน

ประเทศจน

ลดารตน ผาตนาวน, ธรศกด ชกนา..