info sfan 5

INFO-SFAN nummer 5 maart 1971

Maandelijks tijdschrift voor science-fiction en fantastiek.

Informatief orgaan van S F A N

Lidgeld + abonnement : l50 F Familieabonnement : 250 F Steunabonnement : 300 F Losse nummers : 35 F PCR : 2.l4 van de Generale Bankmaatschappij, Meir 48, 2000 Antwerpen t.g.v. rekening 65/l04.675 van Ludo Raeijmaekers, Ommeganckstraat 38 2000 Antwerpen. Voorzitter : Willy MAGIELS Erevoorzitter : Forrest J. ACKERMAN Ereleden : A. VAN HAGELAND, Hans FRANKFURTHER, Michel FERON, B. R. BRUSS MAANDELIJKS Redaktieadres en verantwoordelijke uitgever : Paul TORFS, Melkmarkt 33, 2000 Antwerpen (tel 3l.26.l8) Eindredaktie : Simon JOUKES Opgedragen aan alle medewerkers voor en achter de schermen. Inhoudsopgave : Het kletspraatje van de eindredacteur Simon JOUKES 1 Nova L.O. WAVER 2 SF, een definitie Eddy C. BERTIN 3 Essef = Bellettrie en/of geëngageerde Literatuur Simon JOUKES 4 Vlinders Jules C. 5 Voor u gezien Caleb WILLIAMS 6 Randnota’s bij ‘Bloody mama’ van R. Corman BETWETER 8 Horror shop nr 5 Willy MAGIELS 9 The vintage years of horror & SF-film Caleb WILLIAMS 11 Waarom bang zijn ? Eddy C. BERTIN 13 Fanzine corner Tom BOMBADIL 15 Boekbesprekingen Robert SMETS, Simon JOUKES 17 André DE RIJCKE, Edith BRENDALL

HET KLETSPRAATJE VAN DE EINDREDACTEUR Simon JOUKES

l

In talrijke aan SF & Fantasy gewijde tijdschriften duikt regelmatig de strijdvraag op, of het blad Horror-bijdragen op mag nemen of niet. Ook INFO-SFAN is hieraan niet ontsnapt ! Sommige lezers schreven ons dat zij een hekel hebben aan griezel e.d. en dat Horror-fans maar een eigen tijdschrift moeten opzetten. Weer andere lezers zijn van mening dat er niet genoeg lugubere stories kunnen verschijnen en dat elke horrorrubriek welkom is. Uiteraard kunnen deze tegenstrijdige stand- punten worden verzoend. Om te beginnen staat op het titelblad van Info-Sfan duidelijk vermeld dat ons verenigingsorgaan aandacht wil besteden aan beide genres, waarbij onmiddellijk gesteld mag worden dat de scheidingslijn tussen SF en Fantastiek vaak zeer moeilijk te trekken is en in feite afhangt van de persoonlijke appreciatie van de lezer. Het opdoeken van de horrorru- brieken brengt dus geen oplossing omdat talrijke werken door bepaalde lezers nog als SF en door anderen reeds als Fantastiek worden beschouwd. In dergelijke gevallen zouden de polemieken opnieuw kunnen beginnen ! De vraag dient dus anders te worden gesteld en wel : in welke mate is deze of gene bijdrage 'fit to print' voor ons blad. Dit geschiedt op het ogenblik dat de kopij voor een nummer op de redaktietafel ligt. De redaktieraad bespreekt elke bijdrage en besluit of ze al of niet wordt gepubliceerd. Wat mag verschijnen wordt gebundeld en dan wordt er nagegaan of er een evenwichtig nummer tot stand is gekomen. Het heeft namelijk geen zin om een nummer van Info-Sfan uit te brengen dat uitsluitend is samengesteld uit bibliografieën, of uit boekbesprekingen, of uit korte verhalen. Elk lid van onze vereniging dient in elk nummer van het blad enkele voor hem interessante bladzijden te vinden, want het is onmogelijk een tijdschrift uit te geven dat door elke lezer van a tot z uitgelezen wordt. Wel is het nodig, en dat is precies onze grootste zorg, dat iedereen regelmatig aan zijn trekken komt. Met andere woorden : horror af schaffen, nee ! Maar wel : in welke mate die- nen er fantastische bijdragen te verschijnen. En kijk : dat hebt u nu zelf in de hand. Vanaf deze maand vindt u op het einde van elke INFO- SFAN een bladzijde met de opsomming van alles wat er in verschenen is en met de mogelijkheid om uw mening erover uit te spreken. Die bladzijde vult u in en stuurt u op naar de redaktie. Aan de hand van de antwoorden zal de redaktie na verloop van tijd een juist beeld verkrijgen van de 'dosering' die voor elk soort artikelen gewenst is. Boven- dien bevordert een dergelijke permanent onderzoek het contact tussen de leden van de vereniging en de redaktieraad. Verder wilde ik nog twee puntjes aansnijden in dit kletspraatje. Ten eerste, de illustraties. Er moeten absoluut illustraties verschijnen in Info-Sfan. Tot hiertoe heeft de redaktie echter nog niet de mate- riële tijd gevonden om dit probleem aan te pakken. Wanhoop echter niet : het komt wel voor elkaar, al zal de afdrukkwaliteit in het begim wel iets te wensen overlaten. Een tweede zaak is dit : INFO-SFAN verschijnt in het Nederlands en dat is heel mooi, maar verhindert een degelijke uitstraling van onze vereniging in de wereld. Bovendien is het afdrukken en verzenden van ons maandblad naar de overtalrijke internationale fanzines veel te kostbaar voor onze kas. Daarom werd besloten regelmatig (3 of 4 keer per jaar) SFAN-INTERNATIONAL te verzenden. Dit blad (een genre SFANTOOM dus) zou gedeeltelijk in het Engels en gedeeltelijk in het Frans worden op- gesteld en vooral gewijd zijn aan informatie van het Belgische Fandom. Wij hopen dat SFAN INTERNATIONAL onze vereniging wijd bekend zal maken in het buitenland, wat trouwens één van de belangrijkste doelstellin- gen van SFAN is. Uiteraard zal SFAN INTERNATIONAL niet naar onze leden worden verstuurd, aangezien de bijdragen die erin worden opgenomen, reeds in INFO-SFAN zullen zijn verschenen, eventueel in een andere vorm. En dan nog dit, hoewel het in principe niet veel met INFO-SFAN te maken heeft : houdt absoluut het weekend (of op zijn minst één dag) van

2 17 en 18 april eerstkomend vrij, voor SFANCON II, ons tweede SF-congres dat in Antwerpen, in het Archief voor het Vlaamse Kultuurleven, Minder- broedersrui, zal worden gehouden, met een zeer interessant programma waarvoor ik u verwijs naar de Sfancon-reports. - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - N O V A Wentelwringende vuurklompen in barstende lichtspiralen, spetterende vonkenbaan in vlamontploffend zwerk, gouden braakselstof door zinderend ijle melkwegen ... Een oplichten, oorverdovende zucht vóór donderend uiteenspattende massa's, protuberansvulkanen verslindend loeiend door opgetaste leegte ... Dan, NOVA ! Schitterkronkelende energie juichend jagend door sterrensymfonieën, gloei-uitdeinend door het heelal, condenswerelden druppelend, gulle strijdtrompetten van levende pijn ... Barstend continuum, wegklappende krachtmomenten, gebrul van splijtende tijdruimten ... Blakerende geiserzuilen in kleurverslindende zwartheid, kletsdreunend neerbonkend n oeverloos rimpelvacuüm ... Dan, NOVA ! Lispelstervend vlamgebral, sintelspuitend kometenspoor, verlorenkwijnende firmamentenmemel, smekend uitrekkende assetongen over metronoomuitwiggelende parsecs, klaagklampende nebulafranjes, uitdwarrelend in stuiptrekkend ruimtestof ... Een kreunendknagend stokken, vriesstollend door duistere kwadranten, haperend verkwijnen van reutelende meteorensluiers, uitgekrampte deeltjesslangen, evenwicht, rust, duisternis ... Dat was een NOVA ! L.O.WAVER - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Vroeg HUMO aan Jef Cassiers : Als je nu mocht kiezen tussen alles en nog wat, wat zou het dan worden ? Cassiers : Dan zou ik graag iets doen met de werken van Jean Ray. In het fantastische genre zijn fantastische dingen te maken. HUMO nr. 1589. 18.11.71 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

SF, EEN DEFINITIE Eddy C. BERTIN

De opkomst van TNT (The New Thing), de nouvelle vague -wan de SF, heeft opnieuw een thema in de belangstelling gebracht waarover lief- hebbers over heel de wereld reeds debatteren sedert een dertigtal jaren: wat is SF ? De letterlijke betekenis van deze initialen is nog steeds science- fiction, letterlijk wetenschappelijke fantasie, en ondanks de talrijke andere versies der initialen (speculatieve fiction, science fantasy, essef, enz.) zal deze term blijven bestaan, omdat hij nog steeds het duidelijkst omlijnd is. Laten we duidelijk zijn : ik houdt ook van swords & sorcery, horror stories, ghost yarns, en al de andere aanver- wante genres van de fantastische literatuur, maar dit is géén SF. De grenslijn moet ergens getrokken worden, en daarom kan een werkelijke definitie van het fantastisehe verhaal op wetenschappelijke basis eigenlijk niet meer zijn dan een soort catalogus die kort en bondig zegt : dit is SF, dat is géén SF. SCIENCE-FICTION is elke vorm van kunst, proza, poëzie, muziek of beeldende kunst, die als onderwerp heeft, of gebruikt voor de uitwerking van een non-SF onderwerp, de avonturen, akties, reakties of extrapolaties van elk denkend en instinctief reagerend menselijk, dierlijk, onaards of onmenselijk schepsel, tenzij verklaard als bovennatuurlijk, indien geplaatst in een situatie die niet mogelijk is, of niet mogelijk was op het tijdstip waarop het werk gecreëerd werd, in de bestaande ruimte, tijd of maatschappij, zolang deze situatie en de gevolgen daarvan op wetenschappelijke of logische manier verklaard kunnen worden, hetzij door bestaande, zelfs nog niet volledig, aanvaarde, wetenschappelijke theoriëen hetzij door een logische extrapolatie op de aanvaarde wetenschappelijke theoriëen of aspecten van de maatschappij, hetzij door de interventie van een nog onbekende maar verklaarbare factor. Een dergelijke definitie maakt een duidelijke scheiding mogelijk tussen het fantastische verhaal, de pop-thriller, zuivere SF en het speculatief moderne verhaal. Ondanks het feit dat het een zuivere on-the-run thriller is, wordt Fred Hoyle's OSSIAN'S RIDE een SF roman door het centrale thema van het boek, terwijl anderzijds de 007 crea- ties uitgesloten worden, ondanks het gebruik van diverse SF gadgets. De 'vermomde western' of space-opera wordt erbij betrokken, terwijl we logischerwijze de swords & sorcery werken uitsluiten. Bizarre werken als DAS SCHLOSS en DER PROZES worden gevoegd bij het fantastische, terwijl we wegens de logische extrapolatie op de maatschappij Walter Jenn's NEIN bij de SF rekenen. FRANKENSTEIN werd veel te lang beschouwd als een der eerste SF romans : de geleerde ademt zijn monster leven in, er is nergens sprake van enig gebruik der wetenschap. I AM LEGEND van Richard Matheson verwerkt de vampier tot pure SF, terwijl James Blish hetzelfde doet met de lycanthropie in THERE SHALL BE NO DARKNESS. Een zeer belangrijk punt in deze definitie is het TIJDSTIP waarop een werk geschreven werd. De meeste Utopias mogen we beschouwen als zuivere sociale SF, gesteund op een logische uitwerking van de destijds bestaande maatschappij. Verhalen zoals Edgar Allan Poe's HANZ PFAAL, de 'inner-worlds' in E.R.Burrough's PELLUCIDAR cyclus, Jules Verne's Utopische romans, H.G. Wells' meesterlijke en eerste volledige pure SF werken zijn nog steeds zuivere SF, hoewel vele daarvan onlogisch schij- nen in het licht van onze huidige kennis. Romans zoals Martin Caidin's MAROONED en Hank Searl's THE GEMINI PROJECT kunnen bezwaarlijk nog SF genoemd worden toen ze geschreven werden. De meeste SF onderwerpen zijn gebaseerd op nog niet aanvaarde theoriëen, o.a. de tijdreis, de parallele werelden, andere dimensies, het gebruik van ESP krachten, zoals telepathie, telekinesie e.a. Sommige van deze theoriëen die praktisch zuivere fantasie waren toen zij voor het eerst werden ge-

3

4 bruikt zijn nu dicht bij de werkelijkheid gekomen, of zijn het reeds geworden zoals hypnose, antimaterie. Dit is een definitie van SF. Sprague de Camp, Ted Sturgeon, Judith Merrill, H.L.Gold, Kingsley Amis en noem maar op, hebben er andere. Waar ligt juist de grens ? Haarfijn trekken kàn men haar niet, de werkelijke grens zal altijd liggen bij de lezer zelf, en die leest toch wat hij zelf wil. De fantastische literatuur is nu eenmaal een enorm groot gebied, en ontelbare mainstream werken kunnen geheel of gedeeltelijk beschouwd worden als SF. De werkelijke eisen van de lezer zijn dezelfde als voor elk literair genre : primo, het werk moet onder- houdende en aangename lectuur zijn, tenslotte leest men het daarom ipv een studieboek, en secundo, er moet iets van achter blijven na de lectuur. Slechts als hij aan deze eisen voldeed, heeft de auteur een goed boek, en misschien een goede SF roman geschreven. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ESSEF = BELLETTRIE EN/OF GEËNGAGEERDE LITERATUUR S. JOUKES

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°° Deze maand las ik in 'Fiction' het eerste deel van een novelle van Poul Anderson (Operation Changeling) waarin de auteur op een werkelijk zeer heftige wijze stelling neemt tegen alle mogelijke vormen van con- testatie, studentenrevolte en underground-bewegingen, zich een warm voorstander toont van politionele repressie. Dit is niet nieuws van- wege deze schrijver : in 1968 was hij mede-ondertekenaar van het fa- meuze 'pro-Vietnam'-manifest (zoals ook Van Vogt en Heinlein bijvoorbeeld) en tijdens Heicon 1970 nog, was er nogal wat deining om zijn omstreden politieke opinie. Persoonlijk heeft de betreffende novelle mij ontzettend geërgerd maar dat is niet belangrijk omdat per slot van rekening iedereen het recht heeft er zijn eigen politieke ideeën op na te houden. Veel belangrijker is de vraag die in verband hiermee onmiddellijk op- rijst, namelijk : is Essef uitsluitend een bellettristisch literair genre, waarbij stijl, vormgeving, psychologie enz. op het voorplan komen en de grondgedachte van het werk, wat dat dan ook moge zijn, waar moeten maken ? Of is Essef integendeel in wezen geëngageerde literatuur, waarbij het werk bepaalde politieke, ideologisch-filosofische, godsdienstige, psychologische, sociale en andere overtuigingen uit- draagt, en waarbij dan uiteraard, stijl en vormgeving (totaal) onder- geschikt zijn. Natuurlijk hebben wij het dan niet over een ander aspect van de Essef, namelijk haar functie als zuivere amusementslec tuur, zoals bijvoorbeeld ook de meeste detective-romans. Ik meen dat Essef als zodanig zo ruim van betekenis is, dat er beslist plaats is voor beide opvattingen. Echter, op het ogenblik dat men van oordeel is dat Essef geëngageerd mag zijn, dan mag men ook verwachten, hoe fanatiek je als SF-fan ook bent, dat bepaalde boeken en schrijvers zeer heftig bekritiseerd worden, ook al wordt er geen stelling genomen tegen de intrinsiek letterkundige waarde van die boeken of van die schrijvers. En dan komt er weer een belangrijke vraag : geëngageerde Essef, ja zeker, maar welke ? Wanneer we logisch nadenken dan is het antwoord voor de hand liggend. Essef is in de eerste plaats anticipatie, beschrijving van outer en inner space, en als zodanig erop gericht de Vooruitgang van het fenomeen Mens te stimuleren, te profetiseren en zelfs te organiseren. Naast de technische vooruitgang van de mensheid, is er het veel belangrijke aspect van de vooruitgang van de menselijke idealen, van het 'steeds meer mens zijn'. Dit kan op talrijke manieren gebeuren; een eenvoudig voorbeeld is de beschrijving van een verre toe- komst waarbij de maatschappelijke structuren zodanig zijn geëvolueerd dat er bijvoorbeeld geen oorlog meer mogelijk is. Zo kan er ook een toekomstig dictatoriaal regime worden beschreven, als een waarschuwing, opdat zoiets niet zou gebeuren. Maar het wordt helemaal anders wanneer een boek als het ware een apologie van een dictatoriaal regime is. Op dat ogenblik is er geen sprake meer van Vooruitgang maar van regressie,

5 m.a.w. van een reactionair werk. Een dergelijk werk is dan in duidelijke tegenspraak met het wezen zelf van de Essef, en dient dan ook met klem te worden verworpen. Het is inderdaad onmogelijk de achter- uitgang en de verslaving van de Mens als een Essef-ideaal te bestem- pelen. Geëngageerde Essef kan niet anders zijn dan progressief. Men begrijpe me niet verkeerd, het gaat er niet om SF-auteurs in te delen in 'goede' en 'slechte' schrijvers, naar gelang de kapitalistische of socialistische ideeën die ze er persoonlijk op nahouden. In de eerste plaats wordt de waarde van een boek bepaald door de letterkundige kwaliteiten ervan. Maar daarom hoef je de in dat boek verkondig- de theorieën beslist niet te delen en mag je openlijk uiting geven aan je onbehagen in dat verband. Zo kun je de Mémoires van Casanova een zeer goed boek vinden (zoals ik bijv.) zonder daarom als een lady- killer door het leven te gaan. Wat Poul Anderson nu betreft, die man heeft heel wat goede romans en verhalen geschreven, maar wat hij vertelt en meent is op zijn zachtst gezegd vaak vatbaar voor zeer heftige tegenstand en dan komt er fataal een ogenblik waarop je zegt : nee, voor mij hoeft het niet meer ! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - VLINDERS Jules C.

°°°°°°°° °°°°°°° Een prachtige metaalblauwe vlinder met kardinaalrood omrande vleugels plakte tegen de stam van een oude sequoia. Zijn wondermooie vleugels klapwiekten zacht in het gouden licht van een fijne zonnestraal, die door de groene schemer van het dikke bladerdele drong. De Chequana-kreek is voor kenners het mekka van de tropische vlin- dersoorten. Hier vindt men nog de paradijslijke ongereptheid : de vreugde steeds nieuwe en onbekende specimens te vangen, die de trots van een verzameling uitmaken. Marlyne Booths zag hem zitten. Een ongewoon hevige emotie kleurde haar wangen hoogrood. Ze durfde nog nauwelijks te bewegen, vrezend dat hij zou opvliegen. Haar hart bonkte ongewoon hevig bij de ge- dachte aan de afgunstige blikken van de anderen, als ze die straks op de afgesproken plaats zou ontmoeten. De vlinder voelde Marlyne's aanwezigheid. Zijn voelsprieten tastten trillend naar iedere beweging van haar lichaam. Onmerkbaar, haar adem inhoudend, hief ze langzaam het vangnet omhoog. Voor ze echter kon toeslaan wiekte de blauwe vlinder golvend weg. Marlyne overwon vlug haar eerste teleurstelling en zette een hardnekkige klopjacht in op de frivool wegdartelende vlinder. Even later bereikte zo een open plek, bezaaid met gele en purperen bloemen. De lucht was er doortrok- ken met een zoetweeïge geur. Phil Melvin hield erg veel van Marlyne. Enkel daarom was hij met haar groep naar de Chequana-kreek gekomen. Om haar te verrassen had hij graag die mooie blauwe vlinder met zijn rood omrande vleugels willen vangen. Zo was hij nu een heel eind van de groep afgedwaald en op die open plek beland. De zang der vogels streelde zijn oren en hij zoog met volle teugen de heerlijke geur der bloemen in zijn longen. Phil voelde zich zalig loom worden en die vlinder kon hem niets meer schelen. Uitgestrekt tussen de bloemen duurde het niet lang of Phil zonk weg in de armen van Morpheus. De metaalblauwe vlinder kringde boven de slaper. Er kwam een tweede bij, een derde en na enkele minuten draaide een zwerm van vlinders boven de de slapende Phil. Het was een obsederende kleurencompositie, een gewirwar van parelmoer blauw en kardinaalrode strepen. Stuk voor stuk streken ze neer op het ingedommeld lichaam. De slapende Phil

6 verdween onder een vlinderdeken. Marlyne huilde hysterisch en de leden van de groep staarden wezen- loos naar de resten van Phil Melvin tussen de bloemen. "Niet te geloven." mompelde Prof.Jannings. "Dat is duidelijk het werk van Morphina Piranhaïus !" Bill, de nieuweling van de groep keek hem vragend aan. Prof.Jannings verklaarde nader : "Morphina Piranhaïus waarvan men veronderstelde dat hij rond de eeuw- wisseling uitgestorven is, is uniek in de vlinderwereld. Om niet achterhaalde redenen treedt na een groot aantal generaties een vreemde transformatie in hun genus op. Hun slurf verandert in een stevig gebit met vlijmscherpe tandjes. Deze mooie vlinder wordt dan even vraatzuchtig als de beruchte piranhas vissen. Het laatste geval werd waargenomen omstreeks 1880. Een oude indiaan werd in enkele minuten door een Morphina Piranaïuszwerm tot op het bot afgevreten ..." Een ijzige stilte viel over de met afschuw toeluisterende groep. Niemand merkte de grote wolk Morphina Piranhaïus vlinders op die nu boven hun hoofden wervelde. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - VOOR U GEZIEN Caleb WILLIAMS

°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°° BLOODY MAMA - USA 1970 - Regie : Roger Corman - Sc : Robert Thom naar een verhaal van Robert Thom & Don Peters - Camera : John Alonzo - Muziek : Ron Randi - Montage : Eve Newman - Prod : Roger Corman for American International - Ex.prod. : James H. Nicholson, Samuel Z. Arkoff - Verd : Ciné Vog - Vert : Shelley Winters (Kate - Ma - Barker), Don Stroud (Herman Barker), Diane Varsi (Mona Gibson), Bruce Dern (Kevin Dirkman), Pat Hingle (Sam Pendlebury), Clint Kimbrough (Arthur Barker), Robert Walden (Fred Barker), Robert de Niro (Lloyd Barker), Alex Nicol (George Barker), Michael Fox (Dr. Roth), Scatman Crothers (Moses), Pamela Dunlap (Rembrandt), Stacey Harris (McClellan). De geschiedenis van Ma Barker en haar zoons is een geschiedenis vol haat, passies en geweld. Wanneer Kate Barker als jong meisje door haar eigen vader en broers verkracht wordt, zweert ze dat ze haar zoons zal opvoeden in het teken van de misdaad. Als een intelligent regisseur als Roger Corman zich aan de verfilming van deze geschiedenis waagt, verwacht éénieder iets speciaals. Met veel spanning werd de film tegemoet gezien. De reakties op de ont- vangst waren heel wisselvallig. Velen verwijten Corman dat hij sensa- tie zocht door de inbreng van bloedige taferelen. In veel landen werd de prent zelfs aanzienlijk door 'de man met de schaar' verminkt. Tot onze grote verwondering is België één der weinige landen waar de film in integrale versie te zien is (nou ja, van Vranckx mogen wij nu wel zien hoe men mensen afmaakt, maar niet hoé men ze maakt). Eerlijk gezegd kan ik me niet indenken hoe er zoveel stof kon opwaaien door het geweld in 'Bloody Mama'. In elke Italiaanse western vloeit veel meer bloed, worden heel wat meer folteringen getoond, dan in deze film. Ook Arthur Penns "Bonny and Clyde" is veel sadistischer opgevat en hiermee komen we aan het volgende controversiële punt. De tegenstan- ders van "Bloody Mama" beweren dat Corman de film van Penn geplagieerd heeft. Zij die dit beweren hebben ofwel "Bonny & Clyde" niet gezien, of anders geen van beide films begrepen. Penn toont zijn hoofdperso- nages als reactionairen tegen de kortzichtige instelling van het sys- teem. Hij maakt van zijn helden symbolen en dwingt de toeschouwer om sympathie op te vatten voor de twee misdadigers. Hiertoe zakt hij soms zelfs tot op het niveau van de goedkope sentimentaliteit (het bezoek van Bonny aan haar moeder) en komt uiteindelijk tot het besluit dat ze immoreel zijn en maakt hen dan af.

7 Corman daarentegen plaatst de Barkers in het tijdperk. Zij werden misdadigers omdat ze anders geen enkele rol in de korrupte maatschappij zouden spelen. Hij doet niet de minste moeite om zijn personages ge- liefd te maken en hun gewelddadige dood is reeds van het begin af duidelijk aan te voelen. Hij plaatst Ma Barker centraal tegenover de wereld die haar niets anders dan minachting geschonken heeft en waarvoor zij niets anders over heeft dan het bloed van anderen. Hij toont die wereld door de inlassing van originele filmdocumenten, aan de hand waarvan bij het tijdperk reconstrueert op een wijze die hij anders nooit had kunnen bereiken. Het is een tijdperk van verval en depressie, een tijd waaraan geen weemoed of sentimentaliteit verbonden kan zijn. De waarheid over de Barkers heeft hij wel niet erg gerespecteerd, maar is dat een fout ? Ook Penn heeft de waarheid omtrent zijn beruchte duo geweld aangedaan (voor wie geïnteresseerd is in de werkelijke geschiedenis van dit duo kan ik William Whitney's "The Bonnie Parker Story" (1958) aanraden). Corman maakte van Ma Barker tegelijkertijd het universele symbool van het kwaad én van de moederliefde. Door deze liefde aan haar zoons op te dringen kan zij van hen misdadigers maken. Zij vergeeft hen alles (na een verkrachting van een dorpsmeisje, zegt zij haar zoons dat dit niet meer mag gebeuren, daar er steeds het gevaar bestaat voor ... ge- slachtsziekten; na een moord geeft zij hen een standje voor hun op- vliegend karakter). Het enige element van mensenliefde in haar buurt is haar echtgenoot, die ze dan ook verlaat zo gauw haar zoons volwas- sen zijn. Zij wekt bij hen een Oedipus-complex op : ieder op beurt slaapt bij haar. Zij is dan ook uiterst jaloers als haar oudste zoon, Herman, een meisje in de familie brengt. Wanneer echter Lloyd, de zwakkeling, een meisje meebrengt wordt ze gedood. Deze moordscène is één der koelbloedigste die ik ken. Terwijl de ganse familie staat toe te kijken probeert Freddy's vriend, Kevin, het meisje in het bad te verdrinken, maar hij slaagt er niet in. Dan komt Ma en duwt haar mee- dogenloos onder. Deze scène werd voor een groot deel uit het camera- standpunt van het meisje gefilmd, zodat we de verwrongen gezichten van de moordenaars van onder het water zien. Herman is de enige die het verlies van zijn vader betreurt. Hij zal nooit iemand kwetsen die dezelfde ogen heeft als zijn vader. Dit veroorzaakt de enige ongehoorzaamheid tegenover zijn moeder. Een door hen gekidnapte miljonair, voor wie losgeld betaald werd, moet van Ma echter toch gedood worden. Herman schiet enkele kogels in de lucht, teneinde zijn moeder het idee te geven dat hij hem gedood heeft, en laat de man dan vrij. Daarna neemt hij het bevel van de bende over. Lloyd, de tweede zoon, is een poëet en van instelling kan hij zich dus niet akkoord verklaren met het leven dat hem opgelegd werd. Hij vlucht weg uit de realiteit door het innemen van verdovende middelen (verdere uitwerking van het thema van "The Trip") tot hij zich een te grote dosis heroïne inspuit en dood neervalt. Freddy, de derde zoon, is een sado-masochist. Zijn vriend, Kevin, leerde hem het genot van de pijn te kennen. Arthur, de jongste, is eigelijk slechts een meeloper. Hij doet mee zonder zich te bemoeien met de organisatie. Zoals u dus ziet een aardig zootje. Een bende meedogenloze misdadigers door hun eigen moeder opgevoed tot wilde dieren. Een bende waarin het element verraad uitgesloten is en die tot het bittere einde één geheel vormt. We zien een Shelley Winters zoals we haar nog nooit gezien hebben in de rol van Ma Barker. Eindelijk heeft ze een rol gevonden die naar haar maat geschreven werd en haar uitbeelding is dan ook onvergetelijk. Ze is een moeder vol liefde voor haar zoons, maar met een aan het bovennatuurlijke grenzende haat voor de buitenwereld. Haar personage is zo weggelopen uit een gruwelfilm. Zij is een monster. Dank zij haar vertolking kwam Corman op het idee om de film op te dragen 'In Memory and Honour of the Mothers of America". - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

8 RANDNOTA'S BIJ 'BLOODY MAMA' VAN ROGER CORMAN BETWETER

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°° Twee dingen hebben mij zeer getroffen in deze voortreffelijke prent welke elders in dit nummer door Caleb Williams wordt besproken. Eerst en vooral de zwarte humor die in de karikaturale tekening van de 'Amerikaanse Moeder' en van de matriarchale maatschappij doorbreekt. Het antimilitarisme van 'Ma', haar gezwaai met bijbelteksten en gepreek tegen het vloeken terwijl ze haar jongens voortdurend tot geweld aanzet. Psychologisch is dat zeer goed te verklaren : de sordide armoede waarin zij steeds heeft geleefd, heeft bij haar een obsessie van lijfsbehoud, veiligheid en autoprotectie in het leven geroepen, die zo dwingend wordt dat zij niet aarzelt haar kostbaarste goed, haar kinderen die zij als roofdier verdedigt, de dood in te sturen om die obsessie waar te maken. Een dergelijke diep-tragische situatie herinnert onmiddellijk aan de uitzichtloze weeklachten van een oud-Griekse Ioaste en dat brengt me op het tweede punt wat mij zo in die krachtige film getroffen heeft : in feite wordt hier een twintigste-eeuwse bewerking gegeven van het aloude drama van Oedipus, dus bepaald niet alleen in de zin die Freud aan het woord Oedipus-complex heeft gegeven. Wel wordt in deze film de Vaderfiguur niet gedood, want Ma en haar jongens trekken het huis uit van de dronkelap die heel zijn leven met een schuldcomplex en met frustraties heeft gezeten. Geestelijk is die man echter wel ver- moord in zoverre dat hij gebukt gaat onder zijn tekortkomingen en als een schrijnend refrein steeds maar weer herhaalt 'I'M SORRY', zodat zijn mislukking overduidelijk tot uiting komt; een mislukking zowel in zijn beroepsbezigheden als in zijn rol van echte vader. De treurige dronken ogen van de vader beheersen trouwens het grootste gedeelte van de film : de ogen van de juwelier die de zoons beroven worden met een glasscherf bedreigd, Herman schrikt van de ogen van de man. die hij op de pont doodt, de gijzelaars zijn geblinddoekt, niet opdat ze niet zouden weten waar zij zich bevinden maar omdat de zoons bang zijn van hun ogen : als Herman tenslotte toch de blinddoek afneemt brengt hij zijn leven in gevaar. Is er een typischer vergelijking mogelijk met Oedipus van de Griekse tragedie die zijn doodvonnis tekent door het raadsel van de Sfynx op te lossen. Tenslotte schiet Herman zich in de ogen dood, evenals Oedipus zich uiteindelijk de ogen uit- stak om zijn gruwel niet meer te kunnen zien. Tenslotte vervult het water in deze film de functie van moeder- en van doodssymbool; de rol van moeder door de veiligheid en bescherming die het geeft (vaak drijven ze rond op het water, in roei- of veerbo- ten), de rol van de dood door de talrijke slachtoffers die zij verdrinken, door het gevecht van Herman met een alligator en door de moord van het meisje in de badkuip. In zekere zin is het water hier dus gebruikt als allegorische voorstelling van 'Ma' zelf. Bloody Mama is mijns inziens een prachtige film die iedereen absoluut moet zien. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - TWEE NIEUWE NEVELVLEKKEN Tom BOMBADIL

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°° Professor Hyron Spinrand en andere astronomen van het Mount-Palomar- observatorium hebben op drie miljoen lichtjaren van de aarde, dus vlak- bij, twee nieuwe nevelvlekken ontdekt die vroeger niet werden opgemerkt door een dikke laag interstellair stof in onze galaxis. Beide nevelvlekken liggen tweemaal verder van de aarde dan de dichtstbij bekende galaxis, namelijk de Andromeda-melkweg. De ontdekking is het gevolg van een foto die enkele jaren geleden door de Italiaanse astronoom Paolo Maffei in het infrarood-spectrum werd genomen. De sterrekundigen menen dat 'Maffei I' en 'Maffei II' (zo werden de nevelvlekken genoemd) de twee grootste nevelvlekken in de buurt van de aarde zijn : hun breedte zou 50.000 tot 100.000 lichtjaren kunnen bedragen. Maffei I is waarschijnlijk ellipsvormig, Maffei II spiraalvormigm dus klassieke vormen van een nevelvlek. Vreemd is wel dat om die toch nabije stel- sels te ontdekken de grootste telescopen ter wereld (Mount Palomar en Lick) nodig waren ... - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

HORROR SHOP NR 5 Willy MAGIELS

°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°° L'ARAIGNEE D'EAU (SF) - Frankrijk 1969 - R : Jean-Daniel Verhaeghe _ sc : Jean-Daniel Verhaeghe, Marcel Bealu naar het verhaal van Marcel Biealu - P : Les Productions Tamit - Vert : Elisabeth Wiener, Marc Eyraud, Marie Ange Dutheil, André Julien. Eindelijk volgen we eens de schepping van een vrouw. Volgens de zeer zeldzame kritiek : een hoogtepunt in het genre. BURKE AND HARE (Horror) - Engeland 1971. - R : Vernon Sewell - P : Guido Cohn (Ken Shipman Prod.) - Vert : Derren Nesbith, Harry Andrews, Glyn Edwards, Yootha Joyce. Deze twee beruchte 'lijkenstelers' vormden reeds het onderwerp van John Gillings 'The Flesh and the Fiend" (1963) waarin Donald Pleasance op enige wijze gestalte ga aan William Hare en George Rose de rol van William Burke voor zijn rekening nam. CITY BENEATH THE SEA (SF) - USA 1970 - R : Irwin Allen - Vert : Richard Basehart, Joseph Cotton, Rosemary Forsythe, Stuart Whitman, Sugar Ray Robinson, Robert Wagner. Eindelijk een nieuwe speelfilm van een oude rat van de SF-film, Irwin Allen, welke de laatste tijd vooral aktief was op TV-gebied (Voyage to the Bottom of the Sea, Time Tunnel, e.a.) A CLOCKWORK ORANGE (SF) - R : Stanley Kubrick - naar de roman van Anthony Burgess -P : Stanley Kubrick (Warner Bros) - Vert : Malcolm McDowell, Michael Tarn, James Marcus, Madge Ryan, Miriam Karlin. Na zijn uitstap naar Jupiter (2001) brengt Kubrick ons een SF-geschiedenis die zich op aarde afspeelt. G-A-S-S-S-S ! (SF) - R : Roger Corman - USA 1970 - Sc : George Armi- tage - Cam : Ron Dexter - P : Roger Corman (American International) - Vert : Robert Corff, Elaine Giftos, Bud Cort, Cindy Williams. Of : waarom men de wereld diende te vernietigen teneinde hem te redden. Een nieuwe SF van grootmeester Roger Corman. Ditmaal heeft hij er humor aan toegevoegd. IL TRONO DI FUOCO (Heksenjacht) - Italië 1970 - R : Jess Franco - Vert : Christopher Lee. Nog maar eens een 'witchfinder'. Na Vincent Price en Herbert Lom volgt nu dan Christopher Lee. Who's next ? JONATHAN (Horror) - Duitsland 1970 - R : Hans W. Geissendorfer - Sc : H.W.Geissendorfer - P : Ullrich Steffen - Vert : Jurgen Jung, Ilse Kunkele, Oskar von Schab, Eleonore Schminke. Een bloedige film, maar blijkbaar toch een vernieuwing in het genre. L'U MALU CANU - Italië 1970 - R : Silverio Blasi - Vert : Herbert Pagani, Rosanna Schiaffino, Woody Strode, Samy Pavel. Een panorama van het middeleeuwse bijgeloof, gemaakt als een stomme film en met kommentaar gesproken in middeleeuws latijn en Oud-duits. LUST FOR A VAMPIRE (Horror) - Engeland 1971 - R : Jimmy Sangster - Sc : Tudor Gates naar een werk van J. Sheridan LeFanu - P : Harry Fine and Michael Style (Hammer ) - Vert : Ralph Bates, Barbara Jefford, Suzanna Leigh, Michael Johnson, Yutte Stensgaard. Een soort vervolg op "The Vampire Lovers" van Roy Ward Baker en nog eens geïnspireerd op LeFanu's "Carmilla". Wanneer ontdekt men eens dat LeFanu nog iets anders geschreven heeft ? MIDI MINUIT (Horror) - Frankrijk 1970 - R : Pierre Philippe - P : Albertine Films - Vert : Sylvie Fenec, Béatrice Arnac, Danie1 Emilfork, Jacques Portet, Laurent Vergez. Alles gaat er maar geheimzinnig aan toe als een jong paar besluit enkele dagen bij een markies door te brengen.

9

THE MIND OF MR.SOAMES (Horror) - Engeland 1970 - R : Alan Cooke - Sc : John Hale en Edward Simpson naar de roman van Charles Eric Maine ~ P : Max J. Rosenberg en Milton Subotsky (Amicus/Columbia prod.) - Vert : Terence Stamp, Robert Vaughn, Nigel Davenport, Judy Parfitt, Donald Donnelly, Scott Forbes. Na 30 jaar wordt een somnambule terug gewekt en blijkt een moorddadig karakter te hebben gekregen. MURDERS IN THE RUE MORGUE (Horror) - Engeland 1970 - R.: Gordon Hessler Sc : Christopher Withing, Henry Slesar naar het verhaal van Edgar Allan Poe - P : Louis M. Heyward (American International) - Vert : Herbert Lom, Jason Robards, Christine Kaufmann, Lilli Palmer, Adolfo Celi. Het verhaal van Poe nogmaals gebruikt als basis voor een film. Daarmee houdt waarschijnlijk alle vergelijking op. SIMON, KING OF THE WITCHES (Horror) - USA 1971 - R : Bruce Kessler - Sc : David Hammond (Fanfare Film Prod) - Vert : Andrew Prine. Films over hekserij blijken wel in de mode te zijn de laatste tijd. THE VIRGIN WITCH (Horror) - Engeland 1970 - R : Ray Austin - Vert : Ann Michelle, James Chase, Patricia Haines, Neil Hallett. Zie bovenstaande film. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - "BETROUWBARE" BERICHTEN Willy MAGIELS

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°° Over de TV-reeks "The Immortal" stond te lezen in TV-Strip van 23 januari 1971 : " ... Mocht u menen dat zo'n fantastische bloedgroep niet bestaat, dan moeten wij u teleurstellen. Want er is in de V.S. een man, die het unieke bloed heeft dat precies beantwoordt aan dat van Ben Richards. Met dit verschil dan, dat zijn bloed niet tegen oud worden beschermt. Dit unieke geval is zelfs de aanleiding geweest tot het maken van dit feuilleton." (Het zou een zekere Joe Thomas zijn die werkt in een auto- fabriek). Wij citeren verder : "Zoals gezegd werd het geval van Joe Thomas voor dit feuilleton als uitgangspunt genomen. Men knoopte er zelfs de autoindustrie aan vast doordat men van Ben Richards een auto- renner maakte ..." Dit artikel is ondertekend 'AvC'. Wie deze man is weet ik niet, maar ik kan hem best suggereren zich in het vervolg wat beter te documente- ren alvorens over iets te spreken. Of die Joe Thomas bestaat kan ik niet zeggen, maar wat ik wel weet is dat het uitgangspunt van "The Immortal' de roman van James Gunn is en dat Ben Richards daarin auto- testpiloot is. AvC weet blijkbaar niet dat deze roman bestaat. Zou lid van SFAN moeten worden. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - THE IMMORTALS André DE RIJCKE

°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°°° Het feuilleton 'De Onsterfelijken' dat de Belgische Televisie ons thans voorschotelt en dat overigens meer en meer de allures aanneemt van een achtervolgingsroman in de trant van 'The Fugitive', is gebaseerd op het gelijknamige boek van James Gunn. Zoals gewoonlijk heeft de Amerikaanse TV-bewerking slechts het basis- gegeven van het oorspronkelijke boek bewaard. Derhalve wordt aanbevolen dat belangstellenden die oorspronkelijke versie zouden lezen. Het bestaat wel niet in Franse of Nederlandse vertaling maar de Duitse versie kan besteld worden bij Wilhelm Goldmann Verlag te München in de reeks 'Goldmanns Weltraum Taschenbücher', nr 44 (ongeveer 45 F). Het boek heeft dan als titel : Der Gamma-Stoff, en bestaat uit vier delen : NEW BLOOD ('Neues Blut', verschenen in Astounding Science Fiction, ok- tober 1955), DONOR ('Der Spender', verschenen in Fantastic, november 1960), MEDIC ('Der Artz', verschenen in Venture Science Fiction in juli 1957 en ook wel bekend als 'Not so great an enemy' en THE IMMORTALS ('Die Unsterblichen', Star Science Fiction nr 4, 1958, Ballantine Books Inc.) - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

10

THE VINTAGE YEARS OF HORROR & SF-FILM Caleb WILLIAMS

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°° THE PICTURE OF DORIAN GRAY (Het portret van Dorian Gray) - USA 1945 - Regie : Albert Lewin - Sc : Albert Lewin naar de roman van Oscar Wilde - Camera : Harry Stradling - Montage : Herbert Stolhardt - Montage : Ferris Webster - Prod : Pandro S. Berman for M.G.M. - Vert : Hurd Hatfield (Dorian Gray), George Sanders (Lord Henry Wotton), Angela Lansbury (Sybil Vane), Donna Reed (Gladys), Llowell Gilmore (Basil Hallward), Peter Lawford (David Stone), Richard Frazer (James Vane). Een steeds terugkerend thema in fantastische verhalen is de drang naar de eeuwige jeugd. Christopher Marlowe en Goethe schreven beiden een 'Faust', H. Rider Haggard vond voor Ayesha de vlam uit die de jeugd behield; verder zijn er nog voorbeelden als 'Melmoth, the Wan- derer' van Charles Maturin, 'Anton York, Immortal' van Eando Binder en 'The Immortal' van James E. Gunn. Ook bij A.E. Van Vogt is het thema van de onsterfelijkheid allesoverheersend. Op het einde van de 19e eeuw deed Oscar Wilde het Londense publiek versteld staan, een Londens publiek dat toen nog erg op hem gesteld was, met zijn originele roman 'The Picture of Dorian Gray'. Dorian Gray die, door een wens te uiten, onwetend zijn ziel aan de duivel verkoopt. In plaats van zelf te verouderen ondergaat zijn geschilderd portret het verouderingsproces. Wilde heeft in deze roman zijn gal uitgespuwd op het verschijnsel vrouw, in de figuur van de wereldwijze Lord Henry Wotton, de man die de grootste invloed heeft op de onschuldige Dorian Gray. Door de aanhoudende 'zedelessen' van Wotton gaat Gray uiteindelijk een losban- dig leven leiden. De gezegden die Wilde in de mond van Wotton legde hebben een groot aandeel gehad in zijn veroordeling tijdens het be- roemde Wilde-proces. Reeds in 1915 kwam de eerste verfilming van deze roman klaar, verwe- zenlijkt door Vsevolod Meyerhold. Zeldzaam zijn de mensen die deze versie gezien hebben, welke zo goed als volledig verdwenen is. Het duurde tot in 1945 voor MGM besloot de roman nogmaals tot film om te werken. Deze maatschappij had net veel succes gekend met films als 'Dr.Jekyll and Mr.Hyde' en 'Gaslight' en de producers waren er dus van overtuigd dat de 'Gothische' sfeer van het Londen van rond de eeuwwis- seling de interesse bij het publiek zou opwekken. Ze kontrakteerden Albert Lewin, een jonge cineast die even tevoren zijn beloftevol de- buut achter de rug had (The Moon and Sixpence) en lieten hem het script van Wilde's roman opstellen en realiseren. Voor de rol van Dorian Gray werd de onbekende Hurd Hatfield gekozen, van wie men ver- wachtte dat hij de roem van een Clark Gable of een Gary Cooper zou halen. De tijd heeft ondertussen reeds uitgewezen dat dit niet zo zou zijn en dat Hatfield na deze rol weer in de anonimiteit zou verdwij- nen. George Sanders nam de rol van Lord Wotton voor zijn rekening, omringd door een reeks andere nieuwelingen, zoals Donna Reed, Angela Lansbury en Peter Lawford. Deze laatste bewees reeds in deze rol dat hij niet kon akteren en daar zou nooit verandering in komen. De periode in aanmerking genomen, verwacht men automatisch een nieuwe 'griezelopera' à la Frankenstein, maar dat is het gelukkig niet geworden. Lewin heeft zich tenvolle aan Wilde's werk gehouden en in zijn film een mimmum aantal shockeffekten verwerkt. Toch gebruikte shockeffekten (zoals bv de eerste verandering van Gray op het schilde- rij, waarop zijn glimlachende mond een cynische trek verschenen is, of de onverwachte zelfmoord van Sybil Vane, of de dood en fysieke verandering van Gray) zijn zeer sober gehouden en ontaarden niet in een bloedbad. Lewin heeft de sfeer van Wilde zeer goed in filmische beelden omgezet, en wordt hier vooral goed gediend door George Sanders, die zijn rol op een opvallend knappe manier vertolkt. De nonchalance van zijn ellen- lange monologen zijn als gegoten voor deze akteur, die zelden deze prestatie zou evenaren in zijn talrijke latere vertolkingen. Hurd Hatfield is de knappe adonis die door Wilde zo verheerlijkt werd en in wie men tijdens zijn proces zijn vriend Lord Alfred Douglas her- kende. Alleen reeds voor de creatie van deze twee akteurs is de film

11

de moeite waard om gezien te worden. In 1970 werd de derde bewerking ingeblikt, gerealiseerd door de Ita- liaan Massimo Dallamano, met Helmut Berger in de rol van Gray. Dat deze onbelangrijke akteur de prestatie van Hatfield niet zou kunnen evenaren lijdt geen twijfel. Er was moeilijk een minder geschikte akteur voor te vinden. Maar ja, het is een moole jongen, en dat is de hoofdzaak. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - WHITE ZOMBIES (Blanke zombies) - USA 1933 - Regie : Victor Halperin - Scen : Garnett Weston - Camera : Arthur Martinelli - Muziek : originele opnamen uit Haïti - Prod : Edward Halperin for United Artists - Vert : Bela Lugosi, Madge Bellamy, Joseph Cawthorn, Robert Frazer, John Harron, Frederick Peters. De film begint heel beloftevol en de toeschouwer zit reeds vóór de generiek in de verlangde sfeer. Het lichaam van een lijkendief wordt op de openbare weg begraven, zodat elke voorbijganger over hem heen stapt waardoor zijn eeuwige rust wordt verhinderd. In de daaropvolgen- de scène maken we reeds kennis met de eerste zombies. Verlaat dan echter de zaal, want na deze openingscènes vervalt de prent in goedkope griezelscènes. Een plantagehouder wordt verliefd op een pasgehuwd meisje en met de hulp van de zombieleider maakt hij er een zombie van. Maar kom, alles loopt goed af. Halperin heeft zijn film sensationeel willen maken, maar zijn scena- rio is te zwak en mist de aanknopingspunten die vereist zijn voor het vervaardigen van een interessant verhaal. Zelfs Bela Lugosi, als de zombieleider, kan niets goedmaken. Would-be griezel met geforceerd happy-end. Toch is deze film zoge- zegd een "klassieker". - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - HET MAGISCH UNIVERSUM VAN JEAN RAY/JOHN FLANDERS

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° Op zaterdag 27 februari werd de tentoonstelling over het leven en het werk van de Gentse letterkundige Jean Raymond De Kremer (1887-1964) geopend. Er werd een talrijke opkomst genoteerd van vooraanstaande persoonlijkheden : A. Van Hageland, Hubert Lampo, Claude Seignolle, Eddy C. Bertin, Ger Schmook, Hugo Neyrinck, Frank-Ivo Van Damme, Jan Jansen, Georges Adé, Prosper en Amedé Arents. Na het welkomstwoord namens de Werkgroep Jean Ray door de heer Jozef Peeters, begroette Marc Vuylsteke de Franstalige aanwezigen. Hierna sprak Hubert Lampo de aanwezigen toe en schetste de plaats van de Frasschrijvende Vlamingen in de wereldliteratuur, in het bijzonder Jean Ray. Daarna opende hij officieel de tentoonstelling. De tentoonstelling bestond uit tientallen uitgaven van Jean Ray's werken. Hieronder waren buiten Nederlandse en Franse uitgaven ook de vertalingen in het Engels, Spaans, Russisch en Grieks te zien. Verder foto's, manuscripten, proefschriften, kunstwerken en persoonlijke voorwerpen, zoals zijn oude Underwood schrijfmachine die de ge- boorte zag van honderden verhalen die Jean Ray/John Flanders op de toetsen het leven inblies. Een speciale toonkast werd voorbehouden aan Malpertuis, Harry Dickson en beeldverhalen waaraan hij meewerkte. Ook waren de vruchten te bewonderen die de Malpertuis-prijs 1971 op- leverde. Deze tentoonstelling, die een dieper inzicht probeert te brengen in het werk van één van onze grootste letterkundigen is beslist de moeite waard om door elk Sfan-lid bezocht te worden, blijft geopend tot 31 maart 1971. In het Archief en Museum voor de Vlaamse Cultuur, Minder- broedersstraat 22 te Antwerpen (tevens gelegenheid om de plaats te verkennen waar ons congres zal plaatsgrijpen. WM&PT - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - BORN SF likwideert aan 20 F/stuk (alle nummers : 1-28). Leden kunnen ons titels opgeven (+ geld) die wij willen opsnorren en toesturen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - KOSMOS 8 verschijnt begin maart. 'Cinema Bis' geschreven door Ronny Vos (ex-hoofdredacteur 'Film'), handelt over Fantastische film. 60 F. Te bestellen bij : DANNY DE LAET, p/a Pothoek 21, 2000 ANTWERPEN. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

12

WAAROM BANG ZIJN ? Eddy C. BERTIN

°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°° We leven in een zekere wereld, dwz een wereld met vaste waarden, een rationele wereld, waarin alles verklaard of wetenschappelijk verklaar- baar is. Of niet ? Een jong meisje in gezelschap, dat plots rechtveert, de ogen geves- tigd op een leeg punt in de ruimte, en na een gil ineenzakt. Dood. Oorzaak onbekend. Een grote zolder in een oud huis, waar een oud vrouwtje overleed. Drie nachten achtereen na haar dood, hoorden de bewoners haar slepende stappen doorheen de zolder dwalen. Maar er was niemand. Een man uit Napoleon's leger stapte ergens in Duitsland op doorreis uit zijn koets, voor een herberg. Hij wandelde rond de paarden en verdween. Hij werd nooit teruggezien. Ongelooflijk ? Maar het GEBEURDE. Ontmoetingen met het onbekende. Open poorten naar het rijk der angst. Want in onze rationele wereld is het meest verschrikkelijke wat er kan gebeuren, iets dat NIET in het kader van deze wereld past, iets dat niet wetenschappelijk verklaard kan worden. Plots is iets niet meer wat het BEHOORT te zijn : het is een confrontatie met het onverklaar- bare. En daarom is het angstaanjagend. Terreur komt voor iedereen op verschillende wijzen. In één vorm kwam ze gelijk voor iedereen : we waren allen bang voor het donker. Ontken het gerust, maar voor jezelf moet je het toegeven : we WAREN bang woor het donker. Kinderachtig natuurlijk, maar tenslotte WAREN we kinderen. En duisternis, en al hetgeen ze verbergt onder haar man- tel is onze aangeboren erfenis der eeuwen : een erfenis van angst, die stilaan verdwijnt bij het opgroeien, naarmate de rationaliteit van de wereld onze kinderdromen en kinderangsten wurgt. Zelfs voor ons, volwassenen, kan de duisternis een bron van angst zijn. Voetstappen in de mist, langzaam naderbij komend, eenzame stra- ten, een beschaduwd huis met blinde, starende ogen, een vreemd geluid in de kamer die leeg behoorde te zijn ... dit zijn de klauwen der angst. Veronderstel je vreedzame slaapkamer, je ontwaakt midden in de nacht, je vrouw slaapt vredig naast je. Voor je bed staat een schaduw, roer- loos, wachtend, en plots verdwenen. Misschien is hij er nooit geweest, maar in dat onderdeel van een sekonde loopt ijs over je ruggegraat, je hebt het gevoel dat je haren werkelijk rechtop staan, alsof je een e- lektrische schok gekregen hebt. Gedurende een sekonde stond je tegenover het onbekende. We zijn zoals Shirley Jackson's heldin in 'The Haunting of Hill House', wanneer het gehele huis in terreur luistert naar het onbekende, on- zichtbare iets dat doorheen het huis dwaalt, bonkend op deuren en mu- ren. In de duisternis grijpt het meisje de hand van haar vriendin, bevend van angst, tot het Iets weggaat. Wanneer ze het licht aanknipt, merkt ze dat haar vriendin aan het andere eind van de kamer zit. En plots begrijpt ze, 'Mijn God ! Wiens hand heb ik vastgehouden ?' Hier is het gevoel van naakte terreur, terugreikend naar de tijden vóór beschaving en rationalisme, terug naar de Cro-Magnon mens, sidde- rend in zijn hol, terwijl bij dag de monsters de aarde bewandelen, en 's nachts de boze geesten. Het is de verpletterende angst die de mens voelde toen hij voor de eerste maal het vuur uit de hemel zag neerval- len. Het is de angst die nog steeds aanwezig is in ons, hoe diep we hem ook liefst zouden begraven zien. Het is de angst die we zelf gestalte gegeven hebben in de vorm van goden en demonen, tovenaars en heksen, vampiers en weerwolven. Het is de angst die nog steeds bestaat. Dracula leeft, onder de naam van Vincent Vernezi, Fritz Haarman, Peter Kürten, John George Haigh. Gilles des Rais, Jack the Ripper, Markies de Sade, François Bertrand, Albert De Salvo (de Boston Strangler), Ian Brady en Myra Hindley (de moeras moordenaars) hebben hun daden neergepend met het bloed van hun slachtoffers. Necrofilie, psychopathie, amok en berserkerwoede zijn feiten uit de dagbladen. Misschien is dat een belangrijke reden om griezelverhalen te lezen,

13

om naar de bioscoop te gaan en bloed over het scherm te zien vloeien. Iets wat op deze manier zelf werd ondervonden, maakt het minder ver- schrikkelijk, minder vreesaanjagend. Het gedrukte blad, het verlichte scherm geven vorm, geluid en een relatieve werkelijkheid aan onze nachtmerries, brengen ze uit het onderbewustzijn aan de oppervlakte. De oudste en sterkste vorm van het griezelverhaal is het bovennatuurlijke, waarin de angst geschapen wordt door een kontakt met een onver- klaarbare wereld van schimmen. De laatste jaren heeft dit genre jammer genoeg, sterk aan populariteit ingeboet. Het moderne griezelverhaal steunt op bloedlust, Grand Guignol, folteringen, op naakte gruwel. Dit is geen angst meer, het verwekt afkeer, walging, het draait onze maag binnenste buiten, maar verwekt geen échte koude rillingen. Het staat te dicht bij de werkelijkheid, het grijpt niet terug naar dat duistere, wachtende deel in ons innerlijk, dat slechts opgewekt kan worden door het echte bovennatuurlijke verhaal, gehanteerd door een goed auteur. Hierin ligt de kracht van Poe en Lovrecraft, van M.R.James en Blackwood. Nog steeds raakt hun pen dat begraven gedeelte in ons, dat plots groeit tot een verslindend monster, de angst voor het onbekende. Dat elke dag in UW leven kan binnentreden. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ZWAARTEKRACHTGOLVEN EINDELIJK AANGETOOND ! Tom BOMBADIL

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°° Op het einde van zijn leven had Einstein, met behulp van een formule van zijn algemene relativiteitstheorie, aangetoond dat gravitatiekrach- ten een golvend patroon zouden moeten vormen, net zoals met elektromag- netische krachten het geval is. Met andere woorden, en om het in zeer vereenvoudigde termen te vertalen : een voorwerp dat op een bepaald ogenblik op onze weegschaal een bepaald gewicht heeft, dient op een ander ogenblik iets meer of iets minder te wegen. Deze variaties in gewicht zijn natuurlijk enorm klein : een cijfer dat zich 27 nullen na de komma bevindt ! Professor J. Weber, hoogleraar natuurkunde van de University of Chi- cago, heeft enkele maanden geleden het bestaan van die zwaartekrachtgolven aangetoond. In een vacuüm hing hij een aluminium cilinder ter grootte van een stoomketel van een lokomotief. Rond die zuiver aluminium cilinder bracht hij een gordel piëzoëlektrische kristallen aan welke de eigenschap hebben bij de minste druk elektrische stroom te ontwikkelen die gemakkelijk kan worden versterkt en geregistreerd. Deze elektrische stroom toont het bestaan aan van een elastische spanning in het hart zelf van het metaal wegens het 'weergalmen' van de hypothetische zwaartekrachtgolven. Dit alles geschiedde volgens het bekende principe van Pierre Curie : symetrische oorzaken geven symetrische effecten. Aangezien dergelijke proefneming, uiterst nauwkeurig dient te ge- schieden, vond ze terzelfdertijd plaats in het laboratorium van Chica- go en in de Universiteit van Maryland, een duizendtal kilometer daar vandaan. Beide curven zijn volkomen identiek ! Deze grafische gegevens werden in een computer ingevoerd die berekend heeft dat de zwaartekrachtgolven afkomstig zijn uit een welbepaalde plaats in het centrum van onze melkweg waar de sterren bijzonder dicht op elkaar staan en waar misschien ons heelal is ontstaan. Deze plaats door de astronomen Black Hole genoemd omdat zij niet van Terra uit kan worden waargenomen (de struktuur van een melkweg is nu eenmaal zo dat als je aan de rand ervan zit, je het centrum niet kunt zien !) zou dus de bron zijn van waaruit deze zwaartekrachtenergie met een enorme in- tensiteit vandaan komt. De geleerden zijn nu aan het werk om te pogen deze energie te gaan gebruiken, onder meer voor volkomen nieuwe communicatiemethoden. Wij, esseflezers, knikken even van voldoening en wachten met een gerust hart de door de gravitatie bewogen en voortbewogen vervoersmiddelen en dergelijke af. Misschien maken we het nog mee ! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - HILVERSUM 2 - AVRO : Elke maandag in het programma voor kinderen 'Mikadoo' : DE KLEINE MANNETJES VAN MARS, vervolgluisterspel geschreven door Annet van Battum. l6.30u - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

14

FANZINE CORNER Tom BOMBADIL

°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°° Les nouvelles de Xuensè Deze maand hebben wij het nr 3 van dit fanzine van onze Waalse vrien- den van CELIS ontvangen. Hoe die jongens het doen weet ik niet, maar zij slagen erin om goede illustraties te stencillen ! INFO-SFAN zal maar eens bij ze in de leer gaan. Twee bijdragen, over Van Vogt en Heinlein, met een beknopte literatuurlijst, (in het Frans uiteraard) vormen de hoofdbrok van dit nummer van 30 bladzijden. Het lijken ons goede inleidingen over deze schrijvers, voor beginnende SF-lezers althans. Volgt een Sword & Sorcery-verhaal van Alain Le Bussy, namelijk 'Le Temple de Djantzey'. Klassiek opgebouwd, redelijk geschreven. In de rubriek 'La quête des espaces du dedans' (zeer goed geïllustreerd), gedichten van Mikil de Déneb, Robert di Tullio, Pierre Drielsma. Ik wil wel, maar veel heb ik er niet van begrepen. Verder nog boekbesprekingen, de rubriek 'Les bons mots' van Christian Delcourt, vaak zeer goede aforismen en citaten, en het derde deel (iets minder goed geïl- lustreerd) van de roman 'Le Pays de la haine' van A. Benjamin, wat ik persoonlijk minder goed vond. Alles bij elkaar een beslist lezens- waardige fanzine die ik iedereen kan aanbevelen. Lumen Door de zorgen van Michel Féron konden eindelijk deze twee eerste pagina's van een nooit verschenen fanzine van Claude Dumont het levens- licht zien. Als zodanig is het van 'historische waarde', hoewel het artikel 'Mars déclare la guerre' zeer goed is. Jammer dat dit fanzine nooit van de grond is gekomen ... Pleiades Pimples nr 1 Nog een éénbladige fanzine van Michel Féron, uitgegeven ter gelegenheid van de Mini-Con '71 op 16 en 17 januari jongstleden ten huize van Claude Dumont werd gehouden en waar, naar ik heb gehoord, enorm gebrast werd ! Het resultaat is er dan ook naar : dit is het eerste fanzine wat in een rijdende auto (met natuurlijk een dronkelap aan het stuur) ooit geproduceerd werd (nou ja, getikt bedoel ik). Het verhaalt de lotgevallen van Michel Féron en Claude Dumont die natuurlijk weer eens zonder benzine vielen ... Ik hou enorm van dit soort fanzines waaruit de typische Amerikaanse fandommentaliteit spreekt. Vooruit Michel, nog dergelijke stunts aub ! Holland SF nr 1, jaargang 5 Dit blad van het NCSF blijkt nu weer regelmatig te verschijnen, steeds met dat leuke kaftje. Annemarie Kindt heeft blijkbaar kopijpro- blemen en smeekt dan ook om artikels. Na boekbesprekingen van 'Voor- spel en voorspellingen' en 'Grote Mungu' die ons wat mager lijken, volgt er een zeer interessant interview met Riemer Reinsma die onlangs promoveerde tot doctor in de Nederlandse letterkunde met zijn proef- schrift 'Van hoop naar waarschuwing' (een verzameling toekomstbeelden in en vlak buiten de literatuur in de Nederlanden). Dan volgen nog korte berichten en 'Ik zeg u geen vaarwel, mijn broer ...' een kort verhaal van Danny De Laet en Thierry Martens, dat ik goed vond. Mieke Suurmeyer levert tenslotte nog een terugblik op de Heicon die ons niets nieuws leert. Al met al een beter nummer dan het vorige. Heckmeck 25 Dit steengoede fanzine van Manfred Kage, Eduard Sprangerstrasse 24, 8000 München 45, is werkelijk berstensvol interessante bijdagen. Eerst en vooral een opsomming met adressen van Europese fanzines, waarin wij onder meer kunnen lezen dat SFAN (in de tijd van J. Raas- veld) slecht is ... daarna een zelfde lijst Amerikaanse fanzines, nieuws over Eurocon 2 in Brussel door Michel Féron, de mening van Jacqueline Osterrath over Heicon, plus de mening van verscheidene andere, vooral Britse fans, over het Duitse Gebeuren. Volgen zeven (ja !) bladzijden met fotomontages van Heicon '70, waarop we naast Anderson, Brunner enz. ook onze landgenoten André Leborgne, A. Van Passen en Claude Dumont

15

herkennen. Weer bladzijden vol fanbrieven en moppen en een belang- wekkende bijdrage van Manfred Kage over het Europese Fandom waarin zeer behartenswaardige dingen worden gezegd en tips worden gegeven voor meer samenwerking. Hierna worden we weer vergast op een tiental bladzijden met teksten en tekeningen in verband met Heicon (dit keer in het Duits). Na een bladzijde met foto's van het 7de internationale SF-film festival van Triëste 1970, komt een onmisbare bijdrage van Prof.dr.Petri (prachtig geïllustreerd) over de sowjet SF-film. Dit artikel is trouwens gedeeltelijk in het Russisch geschreven (jammer voor ons, want wij kennen die taal niet). Naar onze mening een fanzine die elke lezer van ons blad zou moeten proberen in zijn boeken- kast te krijgen. PARALAX O Een nieuwe fanzine aan het Vlaamse firnament. Ditmaal van onze eerste voorzitter die gelukkig niet is blijven stilzitten. Parallax, een viermaandelijks tijdschrift, bevat in zijn nulde nummer één verhaal. Een goed verhaal, zoals we niets anders verwacht hadden van Julien. We zullen er steeds van genieten een fanzine van Raasveld te ontvangen en verslinden. Naast vele goede punten heeft het nog een groot voor- deel : het heeft een eigen aangezicht. Meer inlichtingen : Julien C. Raasveld, St-Bernardsesteenweg 623, 2710 Hoboken. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - GOEDKOPERE MEULENHOFF SF-POCKETS

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° Ons lid E. Mouton gaat regelmatig naar Nederland om SF-pockets van Meulenhoff te kopen, aangezien ze daar iets goedkoper zijn dan in Bel- gië (49 F ipv 55 F voor een pocket en 69 F ipv 80 F voor dubbelster). Als dat mogelijk blijkt wil hij graag bestellingen van SFAN-leden uit- voeren en eventueel zelfs onderhandelen met zijn boekhandelaar aldaar om een korting te verkrijgen. Wie interesse heeft schrijve naar de redaktie om een en ander te organiseren. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - VERENIGINGSLEVEN IN SFANTOOMS

°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°° Een zeer belangrijk besluit werd aangenomen tijdens de algemene leden- vergadering van januari laatstleden : de interne keuken van onze vereniging, d.w.z. de algemene aspecten van het reilen en zeilen van SFAN, mag niet meer in INFO-SFAN verschijnen, behalve in de vorm van summie- re aankondigingen en dergelijke. Van nu af aan zult u dus niet meer enquêtes, werkings- en financiële verslagen in ons blad aantreffen : hiervoor werden de SFANTOOMS aan- geduid. Uiteraard is dit geen wet van Meden en Perzen maar toch zal er in de mate van het mogelijke rekening mee worden gehouden. Ook het kletspraatje van de eindredacteur zal dus geen aspecten van onze vereniging meer bespreken, maar uitsluitend worden gewijd aan vraagstukken in verband met het blad en met SF in het algemeen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - NIEUWE LEDEN

°°°°°°°°°°°° Marc DELAET de Manstraat 16 2100 DEURNE Marina KOLLN Jan Borluutplein 18 2200 BORGERHOUT E. VAN DER AUWERA Eeckhoutdries 163 2690 TEMSE Johan HUYS Hovestraat 97 2520 EDEGEM CAUWENBERGH Vredestraat 36 2800 MECHELEN L. DENIS Gerardstraat 38 1040 BRUSSEL Johan VAN DEN DRIESSCHE Kerselaarstraat 120 1710 DILBEEK Jules VERCAMMEN Vlaamse Kunstlaan 61 2020 ANTWERPEN Jacques G.C.VANDERHAEGEN St-Pieters-Aalststraat 139 9000 GENT Frank VISSER Hollandstraat 1 LOENERSLOOT (NL) Jozef VANDERPERRE Aug. Vandewielelei 79 2100 DEURNE André LEBORGNE Avenue van Volxem 435 1060 BRUSSEL E.E.M. BLY Bergsebaan 65 2160 BRECHT

16

BOEKBESPREKINGEN

°°°°°°°°°°°°°°°° ET ON TUERA TOUS LES AFFREUX Robert SMETS Vernon Sullivan 10/18 - 518 Signaleren we de herdruk van dit humoristisch boekdeel, dat de laatste jaren nog slechts moeilijk in gewone uitgave verkrijgbaar was, thans bij 10/18, de bijzonder interessante reeks pocket-uitgaven van de Union Générale d'Edition die reeds meerdere werken van Vian bij een breder publiek bekendmaakte. Verre van ons het idee Boris Vian bij de SF.auteurs te katalogeren, doch het betreft hier wel degelijk de luchthartige behandeling van een specifiek SF-thema, nl eugenetiek. Niets met huurlingen te zien, dus. Zoals de oplettende lezers wel weten was het zg vertalen van de werken van de-onbestaande-Amerikaanse kleurling Vernon Sullivan voor Bo- ris Vian aanleiding tot het publiceren van vier romans, waarvan de eerste, 'J'Irai cracher sur vos Tombes' (1947) een enorm succes te beurt viel, alsmede een langdurig proces, en de auteur een 'bepaalde' reputatie zou bezorgen die hem zijn gehele verdere leven zou bijblij- ven, zeer tot zijn ongenoegen overigens. Beide eerste romans van de reeks, op raciaal thema, blijven-officieel althans- tot op heden verboden. Inmiddels kenden de romans welke Vian onder zijn eigen naam uitgaf, en die posthuum een overweldigende bekendheid zouden verwerven, destijds een kleine tot minieme verspreiding, wat hem ten zeerste ontgoo- chelde, en zelfs tot het stopzetten van zijn carrière als romancier aanzette. Beide latere 'Sullivan'-romans wijken sterk van de eerste af, in hun humoristische behandeling van erotico-politionele evenementen. In dit geval gaat het om Rock Bayley, stoere knaap en ex-Mister Los Angeles, die om athletische motieven zijn maagdelijkheid nog enige tijd wenst te behouden, doch de aandacht heeft getrokken van Doctor Markus Schultz, die in het geheim proefnemingen verricht ter verfraai- ing van het menselijk ras, onder het motto : 'En al wie lelijk is, ma- len we af'. Hij wordt dan ook om een welbepaald aspekt van zijn persoonlijkheid door deze laatste ontvoerd en behandeld, doch hierbij blijft het natuurlijk niet ... 'Et on tuera ...' bevat alle elementen, die de laatste Vernon Sullivan- romans kenmerken, luchtige, badinerende, strikt anti-literaire, ver- haaltoon, achtervolgingen en knokpartijen, behoorlijke kruiding en multiple liefdes-esbattementen. Hoewel dus een behoorlijke dosis - commerciële - erotiek aanwezig is en het zg bedrijven van de liefde, op alle manieren, met mooie meisjes, voor Vian een belangrijk aspekt van de menselijke activiteit uitmaakt gaat het evenwel niet op hem te klasseren als een der apostels van de 'bevrijdende erotiek'; verre van hem elk idee van beperking, op welk vlak dan ook. De belangstelling van Vian voor SF was aanzienlijk; zo verzorgde hij o.m. de oorspronkelijke Franse vertaling van beide Null-A werken van Van Vogt. Ook zijn roman 'L'Herbe Rouge', misschien zijn meest persoonlijke werk, bevat ergens een SF.element, terwijl de invloed van Korzybski doorwerkt tot in 'Les Bâtisseurs d'Empire' (De Schmürz). Over de verhouding Sullivan-Vian kunnen bladzijden worden gevuld. Ondanks het feit dat men 'Et on tuera ...' aangenaam - zelfs in één adem, zoals men zegt - leest, moet natuurlijk worden gezegd dat we hier mijlenver af- en achteraan bij de zg. eigen romans van Vian, die in hun diepe gevoeligheid tot de beste na-oorlogse Franse literatuur die- nen gerekend te worden : L'Ecume des Jours, L'Automne à Pékin, L'Herbe Rouge (!) en L'Arrache-Coeur. Er kan nog worden vermeld dat 'Et on tuera tous les Affreux' eveneens als geïllustreerd beeldverhaal voorhanden is, bij 'Le Terrain Vague' (Losfeld) en, onder het sterkste voorbehoud voor elke Boris Vian-vertaling, bij De Bezige Bij (LPR 217). - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

17

18 ORBIT 6 Robert Smets Berkeley Medallion S 1848 - Edited by Damon Knight. - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Lichtpunt in deze magere jaren, verscheen 'Orbit' onlangs ten zesde en zevende male. Vier Nebula-bekroningen op vier jaar tijds, herinnert de uitgever. Inderdaad. Niettemin, uitgezonderd één werkelijke buiten gewoon verhaal (Lafferty natuurlijk), is Orbit 6 eerder een teleurstelling voor de SF.fan. Niet direkt om de afwezigheid van klassieke SF.thema's. Bij de inzet van de reeks sprak Damon Knight reeds van '... discove- ry into the strange places of the universe and of the human psyche.', hierbij de diepten van het onderbewuste, als thema, nagenoeg gelijk- schakelend met de diepten van het heelal. Evenmin om de literaire waarde van de voorgestelde teksten. Sallis en Jean Cox en Thomas M. Disch, om slechts enkelen te noemen, schrijven een briljant proza. Tenslotte eerder om een zeker gebrek aan inspiratie, het alledaagse van sommige verhalen, die meer in de actualiteit wortelen dan in verwondering of wetenschap : universiteire problemen in 'Remembrance to come' van G. Wolfe, rassenonlusten of burgeroorlog in 'Where no Sun Shines' van G.R. Dozois, het aanspoelen van de intellectueel in Turkije in Disch (overigens goede) 'Asian Shore', een climax van moeilijkheden allerhande in 'Goslin Day' (Davidson) of 'Sunburst' (R. Thorp). Iets frappanter, Kate Wilhelm in 'The Shosen' : nood aan ontvluchting van de massa, van lawaai en milieuvernietiging, geeft de hoofdfiguur tenslotte recht op een zekere privacy : 'Report for analysis, Psych.Bldg.' Ach, en dan Lafferty's 'Entire and perfect Chrysolite' : vrolijk zeilt een groepje mensen over de blauwe Middelandse Zee, voor een psychische ontdekkingstocht door het onbestaande Afrika, buiten de grenzen van de volmaakte Oecumene, het begrensde wereldbeeld van de Ouden, white people on dope, temidden van de tropische hitte, de dieren uit de verbeelding, de legendarische geografie, in and out, dan weer terug tot een weer intacte wereld, met de volmaakte middag-klaar- te van de Lybische kust over alle dingen. Een verhaal buiten alle normen, geheel en volmaakt geheel. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - Harry HARRISON Bill, The Galactic Hero. Vertaald door F Lancel onder de titel 'Bill, de held van de melkweg', Meulenhoff Pocket nr 40, Amsterdam, 1970, 157 blz., 55.-F. - Simon JOUKES - Wie reeds werken van Harry Harrison heeft gelezen (in het Nederlands verschenen onder andere reeds bij Meulenhoff 'Doodsstrijd op Pyrrhus' (nr 5) en 'Doodsstrijd in Appsala' (nr 22) en bij Prisma 'De Techni- color Tijdmachine'), weet wat hij van deze auteur mag verwachten : een spannende avonturenroman, dus 'space opera' van het zuiverste ge- halte, gekoppeld aan koldereske toestanden. Waarom lezen wij zo graag Harrison ? In de eerste plaats is het zeer amusante lectuur, nooit zwaar op de hand, met grimmig doorgevoer- de humor. De situaties zijn altijd zo onmogelijk 'enorm' dat je soms van meesterlijke volkshumor aan de tapkast zou kunnen spreken (in een Ierse pub dan wel !). Dit belet niet dat bepaalde maatschappelijke vormen venijnig op de korrel worden genomen, in casu het leger, de heldencultus, machtswellust, de super-super-technic world waarin het menselijke individu ondergaat, enz. En omdat het allemaal met grollen en lachen wordt gezegd, is er geen sprake van subversieve lectuur. Natuurlijk lees je een boek van Harrison niet om de 'plot' want die is gewoonlijk vrij banaal : hier gaat het om een stomme boerenkinkel die tegen zijn zin in, in het leger wordt geronseld en die, nogmaals zonder het zelf te beseffen, tot galactische held wordt gebombardeerd, waarna hij in een vicieuze cirkel van bureaucratische kwellingen en onmogelijkheden verzeild raakt. Tevergeefs zul je in een werk van Harrison originaliteit vinden maar dat is niet nodig om het boek in één ruk uit te lezen, ook al is het overduidelijk dat de schrijver ook met de essef als zodanig een loopje neemt. Neem dus vooral jezelf niet te ernstig op bij het volgen van de spannende evenementen rond e 'Held' en bedenk dat 'slapstick' ook een vorm van kunst kan zijn, zelfs wanneer er toevallig een slagroomtaart in je eigen snoet terecht komt. Azijnpissers en diergelijken, mijden dit boek angstvallig, voor hun bestwil ! - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

19 ORBIT 7 Robert SMETS Berkley Medallion S 1900 - Edited by Damon Knight - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - ORBIT's volgen en lijken ergens op elkaar, doch blijven van het beste nieuwe werk bieden uit het SF.field. Ook hier weer die reeks eerste- rangs-auteurs, die sedert een viertal jaren hun beste werk rechtstreeks voor deze reeks blijven houden, Emschwiler, Wilhelm, Sallis, Disch, Wolfe, Lafferty ... Bij het beste uit deze bundel : Kate WILHELM : 'April'Fool's Day Forever' : onsterfelijkheid gereser- veerd voor en door een minderheid, doch wat verliest deze er zelf bij ? Gene WOLFE : 'Eyebem', waarin een stervende robot zijn ervaring regis- treert, en zijn falende superioriteit, en, verder, 'The Island of Dr. Death and other Stories', met een jongen op de grens tussen illusie, Kitschachtige SF-figuren, en de realiteit. Keith LAUMER : 'In the Queue' : een eigenaardig verhaal, waarin de hoofdfiguur zijn levensdoel bereikt, vooraan de rij, zijn formulieren afgeeft, tenslotte terugkeert, achteraan ... Rich.HILL : 'To sport with Amaryllis' : een would-be hippie droomt van het burgerleven (square as a fucking brick), doch geeft geleidelijk alles op, Amaryllis terwille, anderen ten voordele ... James SALLIS : 'Jim and Mary G.' : kort, half uitgesproken : een gezin ontdoet zich van een kind. Volstrekt geen SF, doch die typische, prachtige Sallis-stijl. R.A.LAFFERTY : 'Continued on the next Rock' : Archeologen graven bij een zg chimney rock naar oud-Indiaanse voorwerpen : hierbij geholpen door een tweetal zeer bijzondere figuren, Margaret en de Griek Anteros (Ant-Eros), die o.a. als helderzienden optreden, doen ze onwaarschijn- lijke vondsten, waarbij een drietal rots-teksten omtrent onaanvaarde liefde, uit uiteenlopende perioden, uit de tijd gegrepen, uit de toe- komst ... Verder een tweede Lafferty : 'Old Foot Forgot' : een bolvormige alien, die zich voortbeweegt op voortdurend wisselende en verdwijnende pseudopoden, komt bij Dookh-Doctor terecht : een der vroeger schijn- ledematen weigert zich te laten opnemen en weerhoudt zich, inwendig, als een pijnlijke 'aanwezigheid'. Een omnogelijk geval. Doch ook Dookh-Doctor's tijd van gaan is nu gekomen, vergankelijkheid, vergeten- heid in het alles-omvattende 'niets' en Dookh-Doctor aarzelt. Wat is dan de oplossing voor dit alles ? Twee typische Lafferty-verhalen, getuigend van diens overweldigende belangstelling voor de meest verscheidene kultuurvormen, en achter de bizarre, soms absurde, vormgeving en een soms iets moeilijk wordende symboliek, van een diepe filosofie. Van het beste, onnodig te preciseren. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - BENNETT Margot. THE FURIOUS MASTERS. Vertaald door J.P.D. Baas-van Dijk onder de titel 'Bacillen in infrarood', Het Spectrum, Utrecht- Antwerpen, 1970. Prismareeks nr 1453, 224 blz., 46,-F -Simon JOUKES- Eigenlijk is dit geen echt SF-werk; er wordt wel heel wat over ge- schermd in het boek maar de ontknoping is juist de verwerping van een SF-oplossing. Het gegeven is eenvoudig : er zou in Yorkshire een ruim- tetuig zijn geland dat bij de mens een vreemde infectie, namelijk de drang tot gewelddadigheid, veroorzaakt, door middel van vreemde, ge- muteerde bacillen. Het verhaal is op een typisch Britse manier geschreven : lichtvoetig, vaak amusant, maar steeds aan de oppervlakte der ideëen. Voor ons is het niet geslaagd omdat de kennelijk bedoelde satire op bureaucratie, politie, regering enz., niet duidelijk uit de verf komt. Het leest lekker, dat wel, maar wat er verteld wordt is vaak zinloos en in ieder geval afgestemd op een onvolwassen publiek. Het boek laat een onbevredigd gevoel na, zoiets van : wat heb ik nu eigenlijk gelezen, waar is mijn kostbare tijd naar toe, het idee van : het zit allemaal keurig in elkaar, de schrijfster kent haar métier, maar het is volkomen onbenullig. Ook de would-be kritiek op een bepaald soort studenten (= pop, sex, snobisme) is een misser ! Onze kwotering : lezen als je niets anders te doen hebt. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

20 RENE BARJAVEL, LA NUIT DES TEMPS. Presses de la Cité, Parijs, 1968, 316 blz., gebonden. Onlangs ook in het Engels verschenen onder de titel 'Ice People', bij C.L.Markham, Hart-Davis. - André DE RIJCKE - Misschien is het wat laat een werk te bespreken dat reeds in 1968 werd uitgegeven. Ik had echter nu pas de gelegenheid dit boek van de auteur van 'Ravage' (Denoël, Livre de Poche, 520), 'Le voyageur impru- dent' (Denoël, Présence du Futur, 23), 'Le Diable l'emporte' (Denoël, Présence du Futur, 33) en andere, in handen te krijgen. Persoonlijk vind ik het zijn bestgeslaagde werk; het is modern geschreven en bevat talrijke volkomen nieuwe ideeën. Het gegeven is als volgt : door diep- tepeilingen aan de zuidpool, stuit een Franse expeditie, na door 1000m ijs te hebben heengeboord, op de ruïnes van een negenhonderdduizend jaar oude beschaving. De opgravingen worden uitgevoerd door een internationale ploeg. Twee, door speciale overwinteringstechnieken be- waarde lichamen, een man en een vrouw, worden ontdekt. Elea, de vrouw, wordt het eerst tot het leven gewekt. Dan beginnen natuurlijk de moeilijkheden : het uitwerken van een methode om in contact te komen met Elea, de naijver die tussen de verschillende mogendheden ontstaat om de hand te kunnen leggen op de wetenschappelijke kennis van deze voor ons voorhistorische kultuur. Een prachtige beschrijving wordt gegeven van de sociale instellingen van deze maatschappij die evenals de onze door oorlogen wordt verscheurd en aan die conflicten trouwens ten onder ging. De liefde van Elea en Païkan haar echtgenoot, is naar mijn mening één van de mooiste liefdesbeschrijvingen die er ooit zijn geweest : een liefde die telkens weer opnieuw wordt uitgedrukt door de eenvoudige verklaring : 'Je suis à Elea', 'Je suis à Païkan' en een zeer diepe indruk nalaat. Volgens mij een diep menselijk SF-werk dat niet vlug verouderd zal zijn, en dus warm aanbevolen. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - WETENSCHAPPEN Tom BOMBADIL

°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°° Geheugen is chemisch proces - - - - - - - - - - - - - - Dr.George Ungar van Baylor University te Houston (Texas) heeft, samen met een team wetenschapslui, vastgesteld dat het geheugen van mens en dier stoelt op bepaalde scheikundige processen. De kennis, de ervaring, zouden in de hersenen worden bewaard in de vorm van chemische verbindingen, namelijk proteïen die alle bestaan uit een aantal aminozuren die de bouwstenen zijn van het leven. Dr. Ungar is erin geslaagd een molecule te isoleren die bij ratten angst veroorzaakt. Deze molecule werd 'scotophobin' gedoopt, naar het Grieks 'skotos' = duisternis, en 'phobos' = vrees. Deze molecule verkreeg hij door ratten met elektrische schokken bang te maken voor de duisternis. Wan- neer de ratten uiteindelijk niet meer in de duisternis durfden te komen, met andere woorden, wanneer de ratten ervaren hadden dat de duisternis pijn veroorzaakt, werden hun hersenen onderzocht om de geheugen- dragers te zoeken. Het duurde uiteraard jaren voor men zover was, aangezien bij elke raffinage moest worden nagegaan of het kenmerkende bestanddeel nog aanwezig was. De 'angstmolecule' bestaat uit 15 van de 50 ons bekende aminozuren. Het bewijs voor het bestaan van die molecule werd aangetoond toen muizen die met het produkt werden ingespoten ook bang voor het donker bleken te zijn, hoewel zij daartoe geen enke- ele reden hadden. Volgens Dr. Ungar zal het nog wel een twintigtal jaren duren voor men een volledig inzicht heeft in de structuur van dergelijke 'geheugen- moleculen' en pas daarna kan men proberen ze te synthetiseren, wat ook jarenlang duurt. Wanneer men daar echter in slaagt, wat tot op heden een open vraag is, dan is er een belangrijke stap gezet naar de recht- streekse beïvloeding van de mens op de hersenfuncties. Het zou dan bijvoorbeeld mogelijk zijn meer kennis bij bepaalde achterlijke kinderen 'in te spuiten'. Dat aan dergelijke proefnemingen zeer grote morele bezwaren kleven, weten de ingewijde SF-kenners al sedert lang. Laten we hopen dat als het ooit zo ver komt, er een controle kan worden ingesteld die misbruiken onmogelijk maakt. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

21 BOEKBESPREKINGEN Edith BRENDALL

°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°° HET TIJDPERK DER ZERKEN door Manuel VAN LOGGEM Meulenhoff nr 203, 1969 - 45 F - 157 blz. Een zeer gemengde bundel met 13 fantastische (?) verhalen, die echter niet het peil bereikt van "De Oertijd voor het Venster". Van Loggem is beslist op de hoogte van SF & fantasy (zijn inleiding tot "Verbin- ding met Morgen", herdrukt in "De Verschrikkelijke buiksprekerspop" is een der beste die bestaan op dit gebied), en hij weet dus zelf best dat deze bundel beslist niet tot de griezelverhalen mag gerekend worden. De verhalen zijn echter moeilijk te klasseren : ze staan op de rand tussen het psychologisch verhaal, het symbolisme en de subtiele fantastiek. Van Loggems beheersing van taal, stijl en atmosfeerschep- ping is echter onbetwistbaar, en hoewel deze verhalen niet allemaal voldoen naar inhoud, toch vormen ze beslist enkele uurtjes leesgenot. Verscheidene thema's put de auteur uit de oudheid (Griekse geschiedenis, Oud Testament) zoals in de 'Goden zijn Dood', 'Laat mijn volk gaan' en andere. Speciaal willen we echter het titelverhaal vermelden, een uitstekend psycho-verhaal gebaseerd op een spekulatie van de toe- komst van doodgravers, 'Op de schouders' (dat herinnert aan Bloch's 'Enoch' en enigszins aan Topor's laatste roman), het makabere fanta- sietje 'Het Hazenpad' (voetgangers als vrij wild voor automobilisten) en de drie subtiele insoliete 'Verhalen van Jessie'. HET ROZE GEVAAR door Clifford D. Simak Bruna&Zn, Zwart Beertje nr 1336, 1970 - 40 F - 189 blz. Oorspronkelijke titel 'Time is the Simplest Thing', verschenen in Astounding SF Apr, May, June, July 1961 als 'The Fisherman'. Beslist een der beste romans van Simak, eindelijk in Nederlandse vertaling. Projekt Fishhook ('Vishaak') werpt de hengelroede uit doorheen het universum, door de geest van telepathen doorheen ruimte/tijd te sturen. Blaine komt terug uit de ruimte, maar hij is niet meer alleen, iets uit het onbekende heelal heeft zich in zijn geest genesteld. En vlug leert Blaine dat de menselijke houding tegenover het onbekende niet veranderd is sedert de heksenvervolgingen van de late middeleeuwen. Een vlot geschreven SF-avontuur in typische Simakstijl. Beslist te lezen. NEUTRONSTER door Larry Niven. Meulenhoff Essef nr 39 (dubbelnr), 1970 - 80 F - 320 blz. Oorspronkelijke titel: 'Neutron Star'. Larry Niven's verhalen zijn beslist niet onbekend voor de lezers van Amerikaanse tijdschriften, waar hij met verbluffende regelmaat verschijnt met uitstekende werkjes. Deze reeks behandelt de avonturen van Shaeffer in opdracht van het mysterieuze ras der Puppeteers. Niven is een der weinige auteurs die thans nog echte hard-core SF verhalen schrijft, en die desondanks zeer leesbaar blijft. Niet voor niets kreeg hij de begeerde Hugo voor het titelverhaal. Beslist aangeraden. Voor bibliofielen : de oorspronkelijke titel van het laaste verhaal is 'Grendel', speciaal geschreven voor de Amerikaanse Ballantine uitgave. Niven's laatste roman 'Ringworld' is pas verschenen bij Ballan- tine à 95 ¢. TROOST ME, MIJN ROBOT door Robert Bloch Bruna&Zn, Zwart Beertje nr 1333, 1970 - 40 F - 190 blz. Voor de eerste maal een ruime keuze van 17 verhalen uit het enorme oeuvre van Bloch's horror & SF verhalen. Beide genres wisselen elkaar af/vullen elkaar aan in een uitgebreid gamma van robots, breinen, monsters, aliens en bovennatuurlijke griezeligheden, variërend van zwarte humor tot zuivere horror. De meeste zijn uit Blochs jongere periode, en dit is duidelijk merkbaar in sommige verhalen, o.a. in 'Beesten van Barsac' 'Meisje van Mars' e.a. Ook de kwaliteit is niet altijd even goed, en sommige verhalen horen hier eigenlijk niet thuis, we denken o.a. aan het (psychologisch zeer knappe) 'Onvergeeflijke Mis- daad' dat noch SF noch fantasy is/niettegenstaande hebben we hier

22 eveneens enkele meesterwerkjes, zoals het psycho-in-'t klein verhaal 'Lucy laat mij niet alleen', het bijna klassieke 'Vreemde vlucht van Richard Clayton' (psychologisch effekt van ruimtereizen) en 'Geen beeldspraak', een werkelijke verrassende SF-shocker. Vergezeld van een uitstekende biografie van Bloch, een interessante bundel zowel voor horror als SF-addicts. DE DROMENDE JUWELEN door Theodore Sturgeon. Bruna&Zn, Zwart Beertje nr 1332, 1970 - 40 F - 188 blz. Wie kan Sturgeon's werk beoordelen ? Psychologische SF ? Bizarre fantasie ? Welk belang heeft het als men iets leest zoals 'The Dreaming Jewels' (later herdrukt als 'The Synthetic Man'). Horty, een jonge vondeling ontvlucht het huis van zijn pleegvader die hem terroriseert en sluit zich aan bij een reizende groep freaks. Junky vergezelt hem overal, een gebroken duivel in een doosje met twee vreemde stralende ogen ... ogen die méér zijn dan enkel maar glas. Horty leert de ware natuur kennen van de kristallen, en hun macht gebruiken in zijn opstand tegen de mensenhatende eigenaar van het reizend circus. Een diep menselijke SF-roman, een must voor de kenners. Vermelden we enkel het ontbreken van het laatste hoofdstuk (ongeveer 1 blz.) van de oorspronkelijke versie (zie 'Science Fantasy', Ultimate Publ.Co.no.2,1970), iets wat de waarde van deze vertaling niet schendt, maar we hadden toch graag een volledig werk gezien. Wie brengt ons eindelijk een vertaling van 'More than Human' ? JOKO VIERT ZIJN VERJAARDAG door Roland Topor. Bruna&Zn, Wit Beertje nr 1371 - 128 blz - 53 F. Oorspronkelijke titel : 'Joko fête son anniversaire'. Wie kent niet Topor's makabere cartoons en zijn insoliete vignettes uit Fiction ? Deze absurde roman is zoals zijn hele werk : krankzin- nig, satirisch, sexueel, sadistisch, insoliet, fantastisch. Men moet het lezen om het te kunnen waarderen. Joko, seriewerker, wordt op weg naar zijn werk besprongen door een vreemde man; Deze springt op zijn rug en wil betalen om zo vervoerd te worden. Joko werpt hem af, komt op zijn werk om te ontdekken dat iedereen op die manier iemand vervoerd heeft en er goed voor betaald werd. Joko is al dadelijk de uitgesto- tene in de nieuwe maatschappij. Wanneer hij zich eindelijk aanpast komen nieuwe moeilijkheden : wat doe je met zeven mensen op je rug die niet los kunnen ? Alle situaties worden tot het volledig absurde doorgedreven, dit is geen boek voor een wijde grijns, maar voor een licht bittere glimlach. Een meesterwerk van fantastische zwarte humor. En met natuurlijk reminiscenties aan één van de sterkste avonturen van Sinbad uit Duizend-en-één~nacht.

- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - DUITSE ESSEF-WERKEN André DE RIJCKE

°°°°°°°°°°°°°°°°°°° °°°°°°°°°°°°°°° Wilhelm Heyne Verlag, Nymphenburgerstrasse 47, München 2, geeft nu ook al jaren SF-romans en short stories uit, waarbij werkelijk uitstekende auteurs te vinden zijn zoals Asimov, Oliver, Sheckley, Matheson, Aldiss, Brown, Bradbury, Harrison enz. Het is natuurlijk onbegonnen werk om al die titels op te noemen, maar om u een voorbeeld te geven, kijken we eens wat er van A.E. Van Vogt bij die reeksen verschenen is : Nr 3018 The War against the Rull (Der Krieg gegen die Rull). 3047 The Voyage of the Space Beagle = Mission Interplanetary (Weltraum-Expedition der Space Beagle). 3076 Rogue Ship (Das unheimliche Raumschiff). 3094 Slan (Slan). 3100 The Weapon Shops of Isher (Die Waffenhändler von Isher). 3102 2de deel Weapon Shops (Die Waffenschmiede von Isher). 3117 The World of Null-A (Welt der Null-A). 3119 The Players of Null-A = The Pawns of Null-A (Kosmisher Schach- 3199 The Silkie (Die Veränderlichen). zug). Dus een vrij ruime keus. Duitskennende leden hebben er o.i. belang bij de folders van deze uitgeverij aan te vragen. Interessant bij deze uitgeverij is de reeks Science-Fiction Classics waarin bijvoorbeeld 6 delen van de Lensmen-cyclus van E.E.Smith verschenen zijn. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

info sfan 5

Documents