INFORMATIKA ETA

ORDENAGAILUA

MAIDER BAIGORRI ABERASTURIIES LAKUA BHI 1BATX B

AURKIBIDEA1.SARRERA2.HARDWAREA WTA SOFTWAREA3.SARRERA GAILUAK4.IRTEERA GAILUAK5.SARRERA IRTEERA GAILUAK6.BILTEGIGAILUAK7.PROZESATZEKO UNITATE ZENTRALA (PUZ)8.ORDENAGAILUAREN ABIATZE PROZESUA

1.SARRERA•ZER DA INFORMATIKA? Informatika hitza bi hitzetan bananduta dago;INFOR eta MATIKA."Infor" hitza informazio esan nahi du,eta "matika",automatikoa esan nahi du.

Beraz Informatikahitza honela definitu ditzakegu:“ ordenagaiuekin zerikusia duen guztia ikertzeaz eta irakazteaz arduratzen den zientziari INFORMATIKA deritzogu.”

INFORmazioa autoMATIKA

INFORMATIKA

1.SARRERA•ORDENAGAILUAKDEFINIZIOA:“Proograma baten arabera datuak prozesatzeko gai den makina elektronikoa”SORTZAILEAOrdenagailua “Charles Babbagek “ asmatu zuen.ITZURAREN ALDAKETAOrdenagailuak asko aldatu dira asmatu zirenetik bai itzuran eta erabileran ( gaur egun ia guztiok ordenagailu bat daukagulako eta gainera ordenagailuak gaur egun errazagoak direlako leku batetik bestera eramatea (ordenagilu portatilak) ).

2.HARDWAREA ETA

SOFTWAREAHARDWAREA• ZER DA? Ordenagailuaren atal fisikoa da, hau da, ordenagailuaren osagaien multzoa : zirkuitu elektronikoa,kablea, pantaila, teklatua, sagua, inprimagailua, CD irakurgailua,eskanerra etab.

2.HARDWAREA ETA

SOFTWAREASOFTWAREA• ZER DA?Programak dira; hau da, ordenagailuak funtzionatu ahal izateko eman beharreko aginduak dira.

2.HARDWAREA ETA

SOFTWAREAORDENAGAILUA (PC)

HARDWAREA SOFTWAREA

1. Monitorea 2. Txartel nagusia3. PUZ4. RAM memoria5. Hedatze txartela

6. Elikadura-iturria7. Disko optikoa8. Disko gogorra9. Teklatua10. Sagua

1. MS-DOS2. Unix3. Linux4. Mac Os5. Windows

3.SARRERA GAILUAK

•ZER DIRA?Ordenagailuan informazioa sartzeko tresnak dira. Ordenagailuarekin komunikatzeko erabiltzen dira.

3.SARRERA GAILUAK

3.SARRERA GAILUAK

ESKANERRA: Paper, diapositiba edo beste euskarri batean dagoen informazioa (irudiak, testua, argazkiak, e.a.) ordenagailuan sartzeko erabiltzen da.

SAGUA: Erakusle bat mugiarazten du ordenagailuaren pantailan. Honela, pantailan dauden ikonoak aukera ditzakegu, programak martxan jarri…

TEKLATUA: Tekla-multzo batez osatuta dago informazioa sartu ahal izateko ordenagailuan. Funtzio-teklak, idazteko teklak, zenbaki-teklak, norabide-teklak, edizio-teklak, tekla bereziak

3.SARRERA GAILUAK

WEBCAM: Irudiak grabatzeko, bideokonferentziak egiteko eta Internet bidezko komunikazio baten solaskideen irudiak ikusteko erabiltzen da. Irudi hau Internet bidez bidaltzen da urrutiko ordenagailu batera non aipatutako irudia ikus daitekeen.

MIKROFONO: Ahotsa grabatzeko eta soinu fitxategi batean bihurtzeko erabiltzen den ordenagailuaren aparatua da.

4.IRTEERA GAILUAK

•ZER DIRA?Ordenagailuak duen informazioa kanpora bidaltzea ahalbidetzen dituzten gailuak dira.

4.IRTEERA GAILUAK

PANTAILA EDO MONITOREA: Irteerako gailu honek, tekleatzen ari den informazioa, saguaz egiten diren ekintzak edota informazioaren prozesaketa erakusten ditu. Era errazean sortzen dira irudiak monitorean. Monitore baten pantaila oso puntu txikiez osatuta dago, pixel-ak.

BOZGORAILUAK: Soinua erreproduzitzeko erabiltzen dira. Ordenagailuak bidaltzen dizkion seinaleak igortzen ditu anplifikadore txiki bat erabiliz.

4.IRTEERA GAILUAK

INPRIMAGAILUA: Bere funtzioa, dokumentu bat modu fisikora pasatzea da. Bi mota daude:Tinta erabiltzen dutenak eta Laser bidezkoak

PROIEKTOREA: Proiektagailu bat bideoaren seinale bat jasotzen duen aparatua da eta irudi egokia proiektatzen du proiekzio-pantaila batean.

KASKOAK: Iturri elektronikotik sortutako seinale elektrikoa jasotzen duten transduktoreak dira.

5.SARRERA IRTEERA GAILUAK•ZER DIRA?

Sarrera-irteera unitateak informatika arloan, periferikoen eta PUZen arteko konexioak edo informazioaren trukeaz arduratzen diren gailu elektronikoak dira. Ordenagailuan datuak sartzeko eta hortik informazioa ateratzeko aukera ematen dute.

5.SARRERA IRTEERA GAILUAK

MODEMA:Modemak elkarrengandik urruti dauden ordenagailuen arteko komunikazioa egiteko aukera ematen du, telefono linearen bitartez: Internet konekzioa. Bi motatakoak daude. -Barrukoa. Ordenagailuan instalatuta dago eta telefono lineari konektatuta.- Kanpokoa. Ordenagailuaren portu bati eta telefono lineari konektatuta egoten da. Argindarrari konektatu behar zaio.

5.SARRERA IRTEERA GAILUAK

USB MEMORIA:( Universal Serial Bus; ingelesez pendrive, USB flash drive), informazioa gordetzeko flash memoria bat erabiltzen duen biltegiratze-gailu bat da

DISKO GOGORRA: Disko gogorra ordenagailu baten informazio iraunkorra gordetzen duen gailua da. Disko gogorrek datu kopurua handiak gordetzeko gaitasuna izaten dute eta azkarrak dira datuak bilatu, ezabatu eta idazterakoan.

PERIFERIKOAK LABURPENA

PERIFERIKOAK

SARRERA-IRTEERA

IRTEERA

SARRERAESKANERRATEKLATUAARRATOIAMIKROFONOAWEBCAM

KASKOAKPROIEKTOREAINPRIMAGAILUABOZGORAILUAKMONITOREA

MODEMPENDRIVEDISKO GOGORRA

PERIFERIKOAK LABURPENA

6.BILTEGIGAILUAK

• ZER DIRA?Informazioa (datuak eta programak) gordetzeko erabiltzen diren gailuak.

• Ordenagailuaren biltegiratzea: datuak gordetzeko bi modu nagusi ditu.

1-Disko gogorra: informazioa (datuak eta programak) gorde daiteke modu egonkorrean geroago eskuratzeko. Ordenagailua itzaltzean datuak hor jarraitzen dute.

2-Memoria Nagusia: Memoria hegazkorra da, korrontea kentzean bere edukia ere galtzen du beraz. Normalean denbora baterako memoria bezala erabiltzen da, datu ez iraunkorrekin. Programen exekuzioa azkarragoa izan dadin, ordenagailua martxan dagoen bitartean erabiltzen ari garen guztia gordetzen du.

6.BILTEGIGAILUAK• BILTEGIRATZE PERIFERIKOA: Biltegiratze

periferikoa konputagailuaren unitate zentralari datuak memoria nagusitik ezabatu eta gero berrriz eskuratzea ahalbidetzen dion periferikoa da.• MOTAK: Diskete unitatea, disko gogorra,

DVDa, CDa, USB memoria

6.BILTEGIGAILUAK

DISKO GOGORRA:ordenagailu baten

informazio iraunkorra gordetzen duen gailua. Disko gogorrek

datu kopuru handia gordetzeko gaitasuna izaten dute eta

azkarrak dira datuak bilatu, ezabatu eta idazterakoan.

DISKETERA: disketeak irakurtzen dituen gailua da.

-USB unitatea: Unibersal Serial Bus-en siglak dira.

Gailu digitalak ordenagailura konektatzeko aukera ematen duen bus serie interfaze bat

da.

-DVD: Digital Versatile Disc-a 1995-aren amaieran sortu zen informatiko eta ikus-entzuteko 10 bat enpresen eskutik. Funtionamendua ( CD-aren antzekoa ). Motak ( dvd-rom, dvd-

bideoa ).

-Txartelak: informazioa gordetzeko gailuak. Motak ( XD: memoria flash-eko txartela da, SD: memoria

flash-eko txartela.

-CD: disko zirkular bat da, erdian zulo bat duena a. Funtzionamendua ( laser argi bat

jaurtitzen da diskoaren gainazalaren aurkea eta diodo bat arduratzen da erreflektatutako argia aztertzeaz. Islatutako argia altua edo

baxua izango da eta irakurketa egin ondoren CPU-ari, zeroak eta batekoak itzultzen

dizkio ). Motak ( cd-rom, cd-r ).

M OTAK

6.BILTEGIGAILUAK•NOLA GORDETZEN DA

INFORMAZIOA?Konputagailuek informazioa gordetzeko Sistema Bitarra erabiltzen dute eta oinarrizko unitatea bytea da.Bit Binary digit-en akronimoa da (digitu bitarra). Bit bat sistema bitarreko digitu bat da.Zenbakitzeko sistema arruntean hamar digitu erabiltzen ditugun bitartean, sistema bitarrean bi soilik erabiltzen dira, 0 eta 1. Hots, bit batek 0 edo 1 balio har dezake. Bit bat errazago ulertzeko pentsatu dezakegu bonbila bat dela, eta hau, piztuta (1) edo itzalita (0) egon daitekeela.

7.PROZESATZEKO UNITATE ZENTRALA

(PUZ)• ZER DA?PUZ-a edo CPU-a ingelesez, prozezadorea ere deitua da. Konputagailu digital baten osagaia da eta ordenagailuaren bihotza dela esan daiteke. Informazioa sarrerako gailuetatik unitate zentralara doa eta honek emaitzak sortu eta irteerako gailuetara bidaltzen ditu.• ZERTARAKO DA?Konputagailuaren programetan dauden aginduak interpretatzeko eta datuak prozesatzeko da PUZ-a. Baita ere beste konponente batzuei aginduak emateko da.

7.PROZESATZEKO UNITATE ZENTRALA

(PUZ)

• PUZ MOTAK:Gutxi-gora-behera PUZ guztiak antzerakoak dira. Denak funtzio berdinak betetzen dituzte. Bakarrik produktuaren kalitatea aldatzen da prosezadorearen markaren arabera. Intel eta AMD dira ezagunenak.

ELIKADURA-ITURRIAOrdenagailuan korronte elektrikoa sartzea ahalbideratzen duen gailua nada, hau da, korronte elektrikoak duen korronte alternoa hainbat korronte zuzen bihurtzen ditu ordenagaiuluak behar dituen behar elektriko guztiak asetzeko. Bi mota aurkitu ditzakegu; Korronte zuzenekoak edo korronte conmutatuakoak.

DISKO GOGORRA Ordenagailuaren informazioa gordetzen duen gailua da. Disko gogorrak informazio asko gordetzeko ahalmena dute. Denbora aurrera doan einean, disko gogorren informazioaren edukiera haundituz doa.

OINARRIZKO PLAKAPlaka basea edo ama plaka, ordenagailuaren oinarrizko elementua da,ordenagailuaren gailu guztiak hona konektatuta daude.

DISKETERA ETA DISKETEADisketea edo disko malgua disko unitate bat da, banda magnetiko fin eta malgu batez osatua. Disketera datuak gordetzeko untitate bat da.

CD/DVD UNITATEA:CD/DVD- a datuak gordetzeko paratua da, irakurtzeko eta idazteko funtzioak egiten dituen gailua da

MIKROPROZESADOREA:Mikroprozesadorea ordenagailuko prozesadore bat da, ordenagailuko eginkizunak zirkuitu intregratu bakarrean barne hartzen dituena. Mikroprozesadorea eginkizun anitzeko gailu programagarri bat da.

RAM MEMORIA: Oinarrizko datuak gordetzen dituen txartela da, adibidez, erabilera sistema. Memoria fugaza du, hau da, amatatzerakoan informazioa galtzen du.

BIDEO TXARTEABideo Txartela edo txartel grafikoa, ordenagailuak irudiak monitore batera bidali ahal izateko beharrezkoa duen osagaia da, txartelaren arabera, errendimendua ezberdina izan daiteke.

SOINU TXARTELASoinu-txartela programa informatikoen bidez ordenagailu baten soinu sarrera eta irteera kontrolatzea ahalbidetzen duen txartela da.

SARE TXARTEA:Sare-txartela edo NIC , ordenagailu bati sare baterako sarbidea sartzera bideratzen duen txarela da.

7.PROZESATZEKO UNITATE ZENTRALA (PUZ)-REN

ATATAK

1.Erabiltzaileak pizte-botoia sakatzen du.2.Aurrekoaren ondorioz, ROM memorian

dagoen programatxo bat RAM memorian kopiatzen da. (BIOSean sartu)

8.ORDENAGAILUAREN ABIATZE PROZESUA

RAM memorian kopiatutako programen aginduak irakurri eta exekutatzen hasten da prozesadorea. Programa honen aginduek edo instrukzioek ondokoa egiten dute:

3.

• Hardwarea (teklatua, sagua, monitorea, eta abar) ondo konektatua dagoela eta ondo funtzionatzen duela agiaztatu. Esaterako, teklatua konektatuta ez baldin badago hori adierazten duen mezua ager daiteke pantailan.

• Disko gogorretik RAM memoriara beste programatxo bat kopiatu; programatxo honek ordenagailuan instalatuta daukagun Sistema Eragilea abiatuko du (Microsoft Windows XP, Microsoft Windows Vista edo GNU/Linux).

• Programatxo honek, Windows XP edo 7, Windows mahaigaina, eta horrekin batera, ataza--barra, “hasi” edo “Inicio” botoia, ikonoak, eta abar erakutsiko ditu pantailan.

• Hemen bukatzen da abaitze-prozesua. RAM memorian Sistema Erabilea (Windows XP, 7 edo GNU/Linux) dago kargatuta erabiltzaileen aginduen zain (programak abiatu, eta abar)

AMAIERA

EGILEA: MAIDER BAIGORRI ABERASTURI 1BTX B