informator - targówek · 2011-02-20 · 3 szanowni państwo, miło mi przekazać w państwa ręce...
TRANSCRIPT
InformatorUrzędu Dzielnicy
Targówekm.st. Warszawy
- STYCZEŃ 2008 R. -
3
Szanowni Państwo,
Miło mi przekazać w Państwa ręce nowy Informator Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy.
Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom mieszkańców dużo miejsca poświęcono w nim historii dzielnicy, ciekawym i ważnym miejscom, a także ludziom związanym z Targówkiem.
Naszą podróż zaczynamy w Lasku Bródnowskim, na terenie wczesnośredniowiecznego grodziska, a następnie przedstawiamy dzieje naszej dzielnicy do czasów współczesnych.
Jednak Targówek to nie tylko historia. To także nowoczesna, dynamicznie rozwijająca się dzielnica Warszawy. Miejsce, w którym miło jest mieszkać, pracować i wypoczywać.
W opracowaniu znajdą Państwo także informacje o Urzędzie, pracach Zarządu i Rady Dzielnicy.
Serdecznie zachęcam do lektury.
4
HistoriaNajstarsze œlady osadnictwa na terenie
dzisiejszegoTargówkasiêgaj¹epokibr¹zu,nastêpnepochodz¹zwczesnejepoki¿elazaipóŸniejokresuCesarstwaRzymskiego.KiedyœprawybrzegWis³yporasta³awiel
ka PuszczaBrodzieñska, która ³¹czy³a siêzBoramiNieporêckimiorazPuszcz¹Dêbsk¹nadMieni¹iŒwidrem.Lesiste,niskopo³o¿onegruntyprzetykaneby³ybagnamiipiaszczystymiwydmami.Miejscamiby³ynatyle¿yzne,¿emoglinanichosiedlaæsiêludzie.Jednymztakichmiejscby³yterenydzisiejszegoBródna,po³o¿onemiêdzydwiemarzekamiSkurcz¹iZ¹z¹zwan¹dawniejBrodni¹...WIXwiekupowsta³aosada,anapocz¹t
kuXwieku gród obronny, który stanowi³centrumadministracyjnowojskowedu¿egoobszaru.Skupia³wokó³siebieokolicznewsieiosady.Mia³charaktermilitarnyiznajdowa³siênawa¿nymszlakuhandlowymzRusinazachód.Ma³oktowie,¿ejednazwersjilegendyoWarsieiSawiezwi¹zanajest
w³aœniezPuszcz¹Brodzieñsk¹.Todoniej jakg³osi legendadotar³w³adca,któryzKrakowadoP³ockapodró¿owa³.„KrólKazimierzOdnowicielemzwany(...)kiedyoœwie¿ymmlekuiœwie
¿ejrybietylkopomyœla³,nahoryzoncieujrza³dym,azachwilêma³¹chatê.
NaterenieDzielnicyTargówekochronieprawnejpodlegaj¹posiadaj¹status
pomnikówprzyrody2g³azynarzutowei2drzewarosn¹ce
naterenieCmentarza
Bródnowskiegodêbyszypu³koweoœrednicy270
i250cm.
TygodnikStolica,rok1963,nr43(829)
TargówekMalowniczyGraj¹teraznaSzwedzkiejwPraskimTeatrzeLudowym,komedyjkêpodtytu³em"KochankowiezTargówka"(...).ItakpoznaliœmyTargówekmalowniczy:naKowieñskiejdomekotulonypêdamidzikiegowinajakstarydworek;naChemicznejkrzewybia³ychdaliinatleruderyzczerwonejceg³y;naOlgierdarajskiogródekzfontann¹przycha³upieniewiêkszejjakaltanka;naHandlowejkozypas¹cesiêna³¹cespokojnie,jakbyoboknieby³ozgie³kunaTrasieWZ;naWo³omiñskiejprzemyœln¹architekturêgo³êbników;naWincentegodrewnian¹czynszówkêpiêtrow¹zbalkonikamiiokapamirzeŸbionymiprzezdomoros³egoartystêwkuraski,serduszkaifalbanki(...).
TygodnikStolica,rok1967,nr25(1019)
LatyfundiaWarszawyWarszawazdawa³obysiêjestrównienieodpowiednims¹siedztwemdlaPGRjakPGRdlastolicy.Ajednaks¹siaduj¹zesob¹,wiêcejPGR"mieszka"wstolicy,naBródnie.Warszawazaakceptowa³aobecnoœæPGRuwmieœcie.Nasta³e.Pozostanienawetwówczas,gdywpobli¿uzabudowañgospodarczychstan¹blokiosiedlamieszkaniowego"NoweBródno".(...) Makieta grodu „Bródno Stare”
(...)Gospodynibardzoserdecznieprzywita³aniespodziewanychgoœci,poczêstowa³adostojnikaœwie¿ymmlekiemodw³aœniewydojonejkozy,anarybêpoczekaæradzi³a,m¹¿bowiem–PietrkoRybak–ladachwilaznocnychpo³owówmia³wróciæ.NaPietrkad³ugoczekaænieby³otrzeba,takjakprzewidzia³agospodynizpe³nymikoszamiró¿norodnychrybprzyby³.Wtrakciespo¿ywaniawyœmienicieprzyrz¹dzonychowocównocnegopo³owu,jakichjeszczekrólw¿yciuniejad³opowiedzia³rybakoswojejrodzinie,którawostatnimczasiepowiêkszy³asiêodwojecudownychbliŸni¹t.Jednakniema³ek³opotymielirodzicezochrzczeniempociech.Œwi¹tynibowiemwpobli¿unieby³o,adopobliskiejwsiBródnokap³anprzybywa³rzadko(...).Królzawspania³ypoczêstunekmonetyz³otenastó³gospodarzompo³o¿y³,uzna³,¿ezatakdobrejedzeniesiêzap³atanale¿y.Jednakzgodniezestarymludowymzwyczajemizas³aniaj¹csiêprzys³owiem„Goœæwdom,Bógwdom”gospodarzezap³atynijakwzi¹æniechcieli.Tymczasemnieomieszka³królojeszczedwieprzys³ugipoprosiæ:ogoœcinêwdrodzepowrotnejzGnieznaiozaszczytbyciaojcemchrzestnymbliŸni¹tnachrzcie,doktóregosammia³doprowadziæ...“Gródwpo³owieXIwiekuzosta³spalony,jednakosadapo³o¿onaobokniegoistnia³adalej,alejej
znaczeniezmala³o.Dzisiejsz¹dzielnicêtworz¹dawnewsieiosady:TargowoWielkie,Bródno,Pelcowizna,Elsnerów,
Marcelin,Utrata,Zacisze.Wartoprzyjrzeæsiêrównie¿ichhistorii,mimoskromnychŸróde³historycznych.PorazpierwszyTargoweWielkie–wieœiosadatargowa,wymienianajestwŸród³achhistorycznychwlatach11131123jakowchodz¹cawsk³aduposa¿eniabiskupstwap³ockiego.WXIIXIIIwiekuby³awa¿nymoœrodkiemwymianytowarowejprzyprzeprawiewiœlanej,abynaprze³omieXIIIiXIVwiekustraciætoznaczenienarzecznowoza³o¿onejWarszawy.WwiekuXViXVIwystêpowa³ajakowieœszlacheckalicz¹ca2³any(oko³o34ha).
TargowoMa³e–wXVwiekuby³wsi¹.Wroku1580liczy³a3,5³ana(oko³o59ha)inale¿a³adoTargowskichiKarniewskich,nastêpniedoGumowskich,aprzedrokiem1741doLubomirskich.Popo³¹czeniuwpierwszejpo³owieXVIIIwiekuzTargowemWielkimprzyjêtowspóln¹nazwêTargówek.Wroku1753Targóweknaby³podstolip³ocki–Szyd³owski,którywroku1764odsprzeda³gokrólowiStanis³awowiAugustowi.Wroku1780królwydzier¿awi³czêœæziemiSzmulowiZbytkowerowi,którywkrótkimczasiezmonopolizowa³niemalca³¹gospodarkêprask¹,adlaswoichwspó³ziomkówufundowa³bo¿nicêicmentarz.Targówekby³dwukrotnieniszczony–4golistopada1794roku,podczasszturmuPragiwczasieinsurekcjikoœciszkowskiejipodczaspowstanialistopadowegowroku1831.Oko³oroku1840w³aœcicielTargówka–Noskowski–rozpocz¹³parcelacjêgruntów.Zainteresowanieterenamiprzysz³oporoku1875wrazzwybudowaniem¿elaznejKoleiNadwiœlañskiej.Wywo³a³otowyj¹tkoweo¿ywieniebudownictwaprzemys³owegoimieszkaniowego–powsta³ybocznicekolejowe,magazyny,sk³adyiwarsztaty.Wroku1889czêœæTargówka,aporoku1916ca³oœæ,zosta³aw³¹czonadoWarszawy.WokresiemiêdzywojennymTargówekby³peryferyjn¹dzielnic¹zamieszka³¹g³ównieprzezubog¹ludnoœærobotnicz¹.
5
Widok na prawą stronę Wisły. Okres międzywojenny (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)
Targówekwielezawdziêczapopularyzatorowigwarywarszawskiej–Stanis³awowiWiecheckiemuWiechowi.Toonwswychpopularnychfelietonachzamieszczanychw„Expresiaku”,opisywa³perypetieiprzygodyTeofilaPiecyka,szwagraPiekutoszczakaorazpaniGieni,którzyw³aœniesiêzTargówkawywodzili...(...)Targówekby³jedn¹wielk¹rodzin¹,tutajdobrzewszyscysiêznali
(...)Jedendrugiemuzawszepomaga³wbiedzie(...)Wieczoramika¿dybra³coœdosiedzeniaiwychodzi³napodwórko,gdziegada³osiêdopóŸnychgodzin(...)WpóŸniejszymczasiektoœkupi³akordeoninapodwórkuodbywa³ysiênawettañce.Przychodzilis¹siedzizinnychdomówizabawytrwa³ydopóŸnychgodzin(...)Akiedyprzychodzi³aniedziela,wszyscyeleganccy,chocia¿wtychsamychubraniach,alewyprasowanych,wygoleniipodstrzy¿eni,szlizrodzinamidokoœcio³a,apopo³udniunaspacernadWis³ê(...)(zksi¹¿kiB³a¿ejaBrzostka„Zaprogiem–codziennoœæwprzestrzenipublicznejWarszawylat195570”)
TygodnikStolica,rok1954,nr13(327)
NowyDomKulturynaBródnie
(...)NareszcieBródno,taodleg³aodœródmieœciaWarszawyici¹glejeszczezaniedbanadzielnicaotrzymaw³asnyDomKultury.Natêpierwsz¹ijak¿epotrzebn¹placówkêkulturaln¹czekaj¹mieszkañcydzielnicyoddawna.Dlategozainteresowaniebudow¹wœródokolicznejludnoœcijestogromne.(...)DomKulturynaBródnietopierwszawWarszawiebudowaczynspo³eczny.Nazaoszczêdzonymzwielubudowlimaterialepracuj¹murarzeZjednoczeniaBudownictwaPrzemys³owegonr4wWarszawie,cieœle,instalatorzy,robotnicyzró¿nychsto³ecznychprzedsiêbiorstw.Czêstopopo³udniuprzychodz¹dzieciszkolneimieszkañcypobliskichbloków.(...)Ambicj¹budowniczychjestwykoñczenieDomuKulturynarocznicêRewolucjiPaŸdziernikowej.MieszkañcyBródnaczekaj¹naotwarcieDomuKulturyzniecierpliwoœci¹.(...)
6
Park Wiecha z Teatrem Rampa
Mapa Pragi ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy
Natomiast pierwszewzmianki oBródnie –wsi ksi¹¿êcej, pochodz¹z lat141425,kiedystanowi³amaj¹tekksi¹¿¹tpiastowskich.Odroku1536by³aw³asnoœci¹ królewsk¹ (z czegodokrólanale¿a³o11 ³anówoczynszowanych–ok.185ha,a1³anwójtowski–ok.17hanale¿a³domieszczanwarszawskich).Wroku1580dzier¿awi³j¹starostawarszawskiBart³omiejZaliwski(jeden³anwójtowskiu¿ytkowa³starostawarszawskiJanD³ugosz).Wpocz¹tkachXVIIwewsiza³o¿onofolwark,anatereniepowsta³ym.in.2karczmyi2m³yny,awpuszczyobokgospodarowa³o12bartników,zktórychka¿dyby³zobowi¹zanyp³aciæ„13r¹czekwarszawskiegomiodu”.Wczasie„potopu”szwedzkiegowdniach2830golipca1656rokupodczas trzydniowej,przegranejprzezPolakówbitwyzwojskamiszwedzkimiibrandenburskimi,Bródnozosta³ospalone.Wroku1662znajdowa³osiêtutylko6domostw.PodkoniecpowstaniakoœciuszkowskiegoBródnoucierpia³opo razdrugi. JeszczeprzedwalkamiwobronieWarszawy,wceluoczyszczeniaterenówdlaartyleriizosta³ospalonewrazTargówkiem.Wczasiepowstanialistopadowegoporazkolejnynatychterenachtoczy³ysiêzaciêtewalkipodczasbitwywdniu24.02.1831r.
7
Wlatach190515dogminyBródno
nale¿a³aBia³o³êka,Elsnerów,
Golêdzinów,Pelcowizna,
Targówek,Zaciszei¯erañ.
Wroku1916,wmomencieprzy³¹czeniagminyBródnodoWarszawy,Bródno
posiada³o25ulic,TargówekiUtrata63,aPelcowizna13ulic.
Targówek przed budową osiedli mieszkaniowych. Ulica Syrokomli (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)
8
W październiku 1916 roku przeprowa-dzono spis ludności. Największym pod względem liczby mieszkańców po tej stro-nie Wisły był Komisariat XXIV (Targówek) - 8368 osób, Komisariat XXV (Bródno) liczył 6794 osób. Targówek zajmował 427 ha powierzchni, a Bródno - 337 ha. Zdecydowana większość budynków była drewniana - na Bródnie aż 97 procent zabudowy, na Targówku - 93 proc. Tylko jedna nieruchomość na Bródnie posiadała wodociąg, na Targówku 5.
Mapa z podziałem na komisariaty(ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)
TygodnikStolica,rok1954,nr22(336)
KomitetyBlokowenaBródnie
(...)Wieleulicpozbawionychnawierzchniotrzyma³onowepokryciegruzoleszowe.15s³upówzprzewodamielektrycznyminaul.Zagranicznej,gro¿¹cychwywróceniemwymieniononanowe;przeprowadzonospororemontówmieszkañ;naulicyNiemieñskiejza³o¿onorurywodoci¹goweiju¿wkrótcemieszkañcyotrzymaj¹wodêdomieszkañ.(Brakwodywmieszkaniachjestogóln¹bol¹czk¹Bródna.Pompykróluj¹tutajnawszystkichniemalpodwórkach).Nauwagêzas³ugujeutrzymywanieprzezkomitetblokowysta³egokontaktuzeszko³¹ikomitetemrodzicielskim(...).Obokwartoœciwychowawczychimo¿liwoœciprzeprowadzaniawœródm³odzie¿yodpowiedniejagitacji(np.oniedeptaniutrawników),matoogromneznaczeniewzwalczanium³odocianychchuliganów.(...)
Zabudowa Bródna by³a jeszcze wielokrotnie niszczona. Zewzglêdunabudowêpasaprzyfortecznegow1873rwprowadzonozakazwznoszeniabudowlimurowanych.Przezwieledziesi¹tkówlatnaBródniepowstawa³ywiêctylkodrewnianedomostwa,którychœladyistniej¹dodziœ.Wroku1884zinicjatywyprezydentaStarynkiewiczaza³o¿onocmentarzbródnowski.Wroku1916Genera³gubernatorvonBeslerwyda³rozporz¹dzeniew³¹czaj¹cezdniem1gokwietniadoWarszawyczêœæBródna,cowreszcieo¿ywi³ookolicê.
Okolice cmentarzy przed II wojną światową (Archiwum Dokumentacji Mechanicznej)
NaBródnieznajdujesiêostatniPGR(„PGRBródno”Sp.zo.o.).
Bródno przed II wojną światową (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)
9
Wybrukowanoulice,za³o¿onosieæwodoci¹gow¹ikanalizacyjn¹,rozpocz¹³siêintensywnyrozwój.Wroku1939Bródnoliczy³ooko³o1,5tys. mieszkañców.Po wojnie w roku1951doWarszawyprzy³¹czonoBródnoStare.Wroku1969zrealizowano jedn¹znajwiêkszychpowojennych inwestycjimieszkaniowych –osiedlemieszkaniowe o powierzchni370hazpo³o¿onymw jego centrumParkiem Bródnowskim. W latach197380 wybudowanoSzpitalBródnowski.
TygodnikStolica,rok1951,nr3(218)
PodwarszawskieBródnoodkrywaskarbyswejziemi
(...)Têdyp³ynê³aprzedlatyrzeczkaZanza,a¿znik³azpowierzchniziemiizmap,ujêtawodwadniaj¹cykana³bródnowski.Aprzecie¿jeszczenietakdawno,wporzezimowej,ch³opcyprzebywaliszmatdrogiodkoloniiZaciszedoZagórekna³y¿wach.Ta,prawieca³arówna,p³aszczyznawjednymtylkomiejscuzwanymZagórkamiposiadaniewielkiewzniesienie.Otymwzniesieniuró¿nieró¿nimieszkañcymówili.Dlaarcheologówjednakoddawnaju¿nieulega³o¿adnejw¹tpliwoœci,i¿wzniesienietoresztkiwa³uobronnegogrodziska,któretuw³aœnie,napó³wyspieoblanymwodamirzeczkiZanzy,broni³oprzedwiekamiprzeprawybroduprzeztopieliska.St¹dwywiod³asiênazwaBródna.(...)Zaklês³ewa³ygroduinajbli¿szeichs¹siedztwouleg³ypowa¿nymzniszczeniom.Wokresiedwuwojenbudowanotustanowiskaartylerii,powierzchniêzrytofortyfikacjami.Winnymznówokresiewybieranost¹dpiasek.(...)
10
Nowe osiedle mieszkaniowe - lata siedemdziesiąte (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)
Ulica Julianowska - lata powojenne (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)
Ulica Siedzibna tuż po II wojnie (ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej)
Pelcowizna–oko³oroku1806w³aœcicielfolwarkuGolêdzinów,Pelcwybudowa³karczmê,wpobli¿uktórejpowsta³akoloniaifolwarkPelcowizna.Wzmo¿onyruchbudowlanynast¹pi³tuporoku1890.Pelcowiznazosta³aw³¹czonadoWarszawywroku1916.Wroku1936naPelcowiŸniemieszka³o6703osób,zczegonajwiêkszyodsetekstanowi³abraækolejarska.Elsnerów–osadaza³o¿onawroku1820.Wroku
1877posiada³a5domówdrewnianychnale¿¹cychdofolwarkuizamieszkanaby³aprzez44mieszkañców.Wroku1904posiada³a14gospodarstwi249mieszkañców.Wroku1921folwarkiwieœElsnerówliczy³y30domówi204mieszkañców.Elsnerówzosta³przy³¹czonydoWarszawywroku1951.Marcelin–folwarkiwieœza³o¿onewpocz¹tkach
XIXwieku.Wroku1827liczy³5domówi66mieszkañców,wroku1905–22domyi239mieszkañców.Wroku1921wfolwarkuMarcelinby³o10domówi161mieszkañców,awewsiMarcelin17budynkówmieszkalnychi60mieszkañców.Marcelinzosta³przy³¹czonydoWarszawywroku1951.Utrata – za³o¿ona zosta³a pod koniecwieku
XIX.Wroku1912zamieszkanaby³aprzez1184mieszkañców.Wroku1916zosta³aw³¹czonadoWarszawy.TargówekPrzemysłowyswoj¹nazwêzawdziê
czalicznymfabrykom,którepowstawa³ytuoddrugiejpo³owyXIXwieku.Ulice:Chemiczna,Hutnicza,Naftowa,Siarczana...Ju¿samenazwyulic,powsta³ychnapocz¹tkuXX
wiekuœwiadcz¹,orodzajufabryk,jakietubudowano.Najbardziejznan¹zistniej¹cychtuprzedIIwojn¹œwiatow¹ fabryk by³o przedsiêbiorstwo „Kijewski i Scholtze“. By³a tonajwiêkszafirmabran¿ychemicznejwWarszawie.Posiada³aw³asn¹hutêorazbocznicekolejowe.Polatachjejmiejscezaj¹³Procter&Gamble.UlicaKsiêciaZiemowitaby³ag³ów
n¹arteri¹okolicy.Odbiega³yodniejmniejsze uliczki zabudowane tanimi,szybkostawianymidrewnianymidomami.Pierwsze linie autobusowe uru
chomiono tudopieropodkoniec lat30tychXXwieku.Linia "T" ³¹czy³aKsiêciaZiemowitazTargow¹alinia"I"Radzymiñsk¹zTrock¹.
11
JózefElsner(17691854)kompozytor,pedagog,muzyk.Studiowa³medycynê,
teologiê,muzykê.Wspó³pracowa³m.in.zWojciechemBogus³awskim,by³nauczycielemFryderykaChopina,
którydedykowa³muswoj¹sonatêcmollop.4.DyrektorTeatruNarodowego,
wyk³adowcam.in.wSzkoleDramatycznejprzyTeatrzeNarodowymiUniwersytecie
Warszawskim.Skomponowa³m.in.opery:LeszekBia³yiKról£okietekczyliWiœliczankioraz8symfonii,marsze,polonezy,walce.Najwiêkszedzie³o
muzyczne:"MêkaPanaNaszegoJezusaChrystusa",JózefElsnerzadedykowa³carowiMiko³ajowiI.Wzamian,car
ofiarowa³kompozytorowiz³otypierœcieñorazmaj¹tekzwanypodziœdzieñ
Elsnerowem.
Plebania kościoła Zmartwychwstania Pańskiego na Targówku Przemysłowym
Zacisze
Jegonazwapochodziodspokojnychimalowniczychterenów,naktórychle¿y.By³yonedlaprzedwojennychmieszkañcówWarszawyzacisznymustroniemorazmiejscemwypoczynku.Zaciszepowsta³onapocz¹tkuXIXwieku.Pocz¹tkowoby³oniewielk¹
koloni¹,aleoko³o1870rokusta³osiêosiedlemletniskowymdlawarszawiaków.Wroku1877zamieszkaneby³oprzez63osoby,wroku1912przez
418,awroku1921przez319.Zaciszezosta³oprzy³¹czonedoWarszawywroku1951.ZygmuntJórski–w³aœciciel
terenówmiêdzyTargówkiem,ElsnerowemiBródnemwokresiemiêdzywojennymrozpocz¹³parcelacjêczêœciswoichgruntów. Równolegle prowadzi³gospodarstworolne„owyso
kiejkulturzeuprawy”–jegonowalijki,szparagiicykoriaby³ycodzienniedostarczanedoHaliMirowskiej.
(...)NaprzeciwstacjiZaciszebieg³adrogadomaj¹tkuJórskiego.Usypanawysoko,sz³a
krêto,wysadzanakasztanami,obros³agêstymikrzakami,wygl¹da³abardzoromantycznie.
(...)Zdalanawzgórzubieli³ysiêzabudowaniamaj¹tku.W³aœcicielZaciszaiszmatuTargów
kazatrudnia³wswoimogrodnictwieszeœædziesi¹tosób.(...)
(zksi¹¿kiStefanaRoguskiego„OpowieœciWujazZacisza”)NaZaciszumieszkaoko³o20tysiêcyludzi.Zabudowatowwiêkszoœci
parteroweijednopiêtrowedomywybudowanenaniewielkichposesjach.Kana³Bródnowskiod³ugoœci11kilometrów,któryprzep³ywaprzez
Zacisze³¹czyRembertówzKana³em̄ erañskim.Wykopanyzosta³wpo³owieXIXwieku,ajegozadaniemby³ouregulowaniewodydawnychstrumieniRewyiBrodniorazobni¿eniewódgruntowychokolicznychterenów.PrzedwojenneZaciszewniczymnieprzypomina³otegowspó³czesnego.Tam,
gdzieniesta³ytakliczne,jakdziœdomy,znajdowa³ysiê³¹kiorazpodmok³eterenype³nestawówirozlewisk.G³ówn¹arteri¹Zaciszaby³apo³o¿onana
wysokimnasypie,szerokanaok.6metrów,wybrukowana kostk¹ „SzosaRadzymiñska”.Wzd³u¿niejkursowa³akolejkaw¹skotorowa,którajedn¹zeswoichstacjiwrazzmijank¹mia³anaZaciszunieopodalwylotuulicCzarnejDrogiiBlokowej.
Pierwszepracewykopaliskowezapocz¹tkowanowroku1949.(...)Wrokuubieg³ymprowadzonodalszepraceodkrywcze.Trwa³yoneod19czerwcado30wrzeœnia.Badaniamiobjêto14arówpowierzchni.Przekopano1.400metrówkw.powierzchni,wyrzuconozwykopów3500mtr.szeœæ.ziemi.Wwynikutychpracwydobytoizebranoimponuj¹c¹liczbê15tysiêcysztukfragmentówceramikiorazró¿nychprzedmiotówcodziennegou¿ytkuzokresuwczesnohistorycznego(doXIIwieku).(...)PraceprzeprowadzanenaterenieStaregoBródnas¹nietylkoszukaniemœladównaszej,zamierzch³ejprzesz³oœciwskaliogólnokrajowej,alerównie¿badaniemdziejówterenunajœciœlejzwi¹zanegozhistori¹najdawniejszejWarszawy.Wi¹¿¹siêonezposzukiwaniamiarcheologicznymiprzeprowadzanymiiwgranicachlewobrze¿negomiasta.Czypozwol¹naodkrycie"tajemnicy"praprzodków"warszawian"?Niedalekaprzysz³oœærozstrzygnie.
12
„Drewniak” na ul. Jórskiego
„Dom pod wazami” na ul. Jórskiego
Zabytki i ciekawe miejscaGród Bród now ski
GrodziskonaBródnieStarymzosta³oodkrytenapocz¹tkuXXwieku.W1947rokukompleksosadniczyw³¹czonodoProgramuKomitetuBadañnadPocz¹tkamiPañstwaPolskiego.Badaniaarcheologicznenatereniegrodziskaiosadyprowadzonozniewielkimprzerwamiod1949do2001roku.Wwynikupracwykopaliskowychods³oniêtoobszarponad16tysiêcym2.GrodziskonaBródnieStarym,wrazzprzylegaj¹c¹doniegoosad¹jestwchwiliobecnejjedynym
przebadanymwczesnoœredniowiecznymkompleksemosadniczymnaterenieWarszawy.Prawdopodobnieju¿podkoniecIXwiekupowsta³atuosada,anapocz¹tkuXgródobronny.Pe³ni³onfunkcjêrefugialn¹,czyliwczasiezagro¿enialudnoœæzpobliskiejosadymog³aschroniæsiêzajegowa³ami.Gródwzniesiononawydmie,otoczonejodpo³udnia,zachoduiwschodubagnami.Obwarowany
zosta³wa³amidrewnianoziemnymi.By³yonezbudowanewtechniceprzek³adkowej,tzn.grubepaledrewnauk³adanowwarstwyrazwzd³u¿,razwpoprzekwa³u.Górn¹czêœækonstrukcjitworzy³yskrzyniedrewniane,wzniesionetechnik¹nazr¹biwype³nionekamieniami.Wa³yprzysypywanoglin¹iziemi¹wceluwzmocnieniaiochronykonstrukcjiprzedspaleniem.Nawierzcho³kuwa³uzbudowanodrewnianyostrokó³.Szerokoœæpodstawywa³ówwynosi³aoko³o8,5m,wysokoœæ6m.Wymiarygroduwynosi³y47x40metrów.Jegownêtrzenieby³ozabudowane.Dogrodu,odstronypo³udniowej,prowadzi³adrewniana
Grodzisko z lotu ptaka (fot. A. Gajdziński)
13
brama,zamykanawierzejami.Mia³aonaszerokoœæ2metrów.Odstronyzachodniejznalezionoszcz¹tkipomostuprowadz¹cegodogrodu.Badaniaarcheologicznepozwoli³ywysun¹æhipotezê,¿egródnapocz¹tku
XIwiekuzosta³zniszczonywskutekpo¿aru.Obokgrodurozwija³asiêosada.By³aonaotwarta,czyliniebroniona
przez¿adneumocnienia.Rozci¹ga³asiênapó³noc,zachódipo³udnieodgrodu.Mia³achaotyczn¹irzadk¹zabudowê,aposzczególnedomostwaby³yodsiebieoddaloneokilkametrów.Podczaspracarcheologicznychods³oniêto87obiektów:œladybudynkówzbudowanychnapowierzchniziemi,pó³ziemianek,jammagazynowych,paleniskoraznieokreœlonychkonstrukcjidrewnianych.Donajciekawszychodkryænale¿ydrewnianabudowlaopowierzchni12m2zpodcieniami ikomor¹,któranajprawdopodobniejby³apracowni¹ko³odzieja i bednarza.Znalezionowniejdziesiêcioszprychoweko³owykonanezdrewnajesionowegoorazdrewnian¹³y¿kêczerpak.Osadaprzetrwa³azniszczeniegroduifunkcjonowa³adokoñcaXIwieku.G³ównym zajêciem ludnoœci zamieszkuj¹cej osadê by³o rolnictwo
ihodowla.Uprawianoproso,¿yto,jêczmieñipszenicê,zwarzywogórki.Hodowanokury,krowy,œwinie,kozyiowce.Zbieranogrzybyiowoceleœne,polowanonadzik¹zwierzynêi³owionoryby.Mieszkañcy osady na Bródniewszystkie niezbêdne im przedmioty
wykonywaliwramachzajêædomowych.Najbardziejrozpowszechnionymzajêciemby³owyrabianienaczyñglinianych.Zajmowa³ysiêtymkobiety.Szczególn¹cech¹naczyñbródnowskichjestichbogataornamentyka.Zglinywykonywanotak¿eprzêœlikiu¿ywanewtkactwie.Zajmowanosiêtak¿eobróbk¹koœciirogu.Wykonywanoznichszyd³a,ig³y,przek³uwacze,oprawkirêkojeœcino¿y¿elaznych,grzebienieigwizdki.Znaleziska¿u¿li¿elaznychpozwalaj¹przypuszczaæ,¿emieszkañcyosa
TygodnikStolica,rok1967,nr32(1026)
WosiedlumieszkaniowymnaBródnie
Pomiêdzyulicami
Toruñsk¹,œw.Wincentego,
Budowlan¹iterenami
kolejowymiodzachodu
powstajeosiedle
mieszkanioweBródno.
(...)Ca³y355hektarowy
obszarnowegoosiedla
podzielonona12bloków:
10znichstanowiæbêd¹
jednostkiosiedlowo
mieszkaniowe,jedenasty
tocentralnyoœrodek
handlowous³ugowy,
adwunastyzieleñdla
którejzarezerwowanoa¿
17,69ha(wtymnapark
12,5ha).Wprzysz³oœci
przeznaczasiênatereny
wypoczynkowosportowe
obszardzisiejszego
PGRBródno.Tam
woparciuokana³
powstan¹boiska,baseny
kapieloweitrawiaste
pla¿e.Najwa¿niejsze
jednaktobloki
mieszkalnedla70000
mieszkañców.(...)80
proc.blokówtobudynki
4i5kondygnacyjne
oprzewadzemieszkañ
typuM3iM4.Pomiêdzy
nimistan¹wie¿owce
9piêtrowe.Ka¿deosiedle
wyposa¿onezostanie
14
Relikt grodziska „Bródno Stare”
dynaBródnieStarymwytapiali¿elazowykorzystuj¹cmiejscowez³o¿aruddarniowych.Wykonywanoniewielkieno¿yki,haczykinaryby,grotystrza³,gwoŸdzie.Rozwiniêtaby³aobróbkadrewna.Jejznajomoœæby³aniezbêdnaprzybudowieumocnieñgrodu,chat,
pomostów.Zdrewnawykonywanotak¿e³y¿kiczerpaki,cebrzyki.Okontaktachhandlowychmieszkañcówosadyœwiadczyæmog¹takieznaleziska,jakbr¹zoweokucie
koñcapochwymiecza.Mo¿naprzypuszczaæ,¿ezosta³oonowyprodukowanenaterenieziemruskich,anaBródnodosta³osiêdziêkiwymianiehandlowej,podobniejakfragmentp³ytkizzielon¹polew¹iu³amekglinianejamforki.Wykopaliskom prowadzonym na Bródnie Starym towarzyszy³o du¿e zainteresowaniemediów.
Zorganizowanowielewystawisesjinatematwynikówbadañ.Wroku1947grodziskozosta³ow³¹czonegoProgramuKomitetuBadañnadPocz¹tkamiPañstwa
Polskiego.ProfesorZdzis³awRajewskiwysuwa³kilkakrotnie,poczynaj¹codroku1949,projektstworzeniarezerwatumuzeumarcheologicznegonaBródnie.PowielunaradachwUrzêdzieKonserwatorskimPrezydiumRadyNarodowejm.st.Warszawypodjê³odecyzjêostworzeniurezerwatu,zlecaj¹cwykonanieprojektuwed³ugwstêpnychza³o¿eñprof.Zdzis³awaRajewskiegozespo³owiarchitektówpodkierunkiemprof.PiotraBiegañskiego.Jegoprojektniedoczeka³siêjednakrealizacji.DopieroGminaWarszawaTargówekpodjê³adzia³ania
narzeczpopularyzacjitegostanowiska.Umocnionoizabezpieczonowa³ziemny,anapolaniestworzonomiejscerekreacji.WspólniezPañstwowymMuzeumArcheologicznymiZarz¹demOczyszczaniaMiastautworzonoœcie¿kêedukacyjn¹,wramachktórejmo¿nazapoznaæsiêztakimitematamijakhistoria,geografia,matematyka,biologia.WratuszunaTargówkuprezentowanajestwystawaprzedstawiaj¹cawynikibadañarcheologicznych. Jejg³ówn¹atrakcj¹ jestmakietagroduiosady.W³adze dzielnicy planuj¹ stworze
nie na terenie Lasku Bródnowskiego„WarszawskiegoParkuArcheologicznegoGrodzisko”.Opróczrozwiniêciadotychczasowej bazy rekreacyjnej, projektprzewidujezbudowaniepawilonuedukacyjnowystawienniczegoocharakterzeeuropejskich„visitorcenter”.Celemtegoprzedsiêwziêciajestprzedewszystkimuœwiadomieniepotrzebyochronydóbrkultury,identyfikacjimiejscowegospo³eczeñstwazprzesz³oœci¹jejma³ejojczyzny.GrodziskoBródnoStare,jedynywWarszawie obiekt wspó³czesnypocz¹tkomPañstwaPolskiego,staniesiêwkrótce¿ywympunktemnaturystycznejmapiestolicyiprzedmiotemdumymieszkañcówTargówka.
15
Festyn edukacyjny na terenie grodziska
Cmen tarz Bród now ski
Za³o¿onyzosta³zaprezydenturySokratesaStarynkiewiczawroku1884.Odpocz¹tkuswegoistnieniaby³cmentarzemdlabiedniejszejludnoœcistolicy.Wroku1888postawionodrewnian¹kaplicêpodwezwaniemœw.WincentegoáPaulo,dobudowyktóreju¿ytodrewnianychrusztowañwykorzystanychwczeœniejdorestauracjiKolumnyZygmunta.Wroku1934naprzeciwkokoœcio³awybudowanomurowan¹dzwonnicê.Nacmentarzu,wczasieIIwojnyœwiatowejorganizacjekonspiracyjneprzechowywa³ywgrobowcachbroñiamunicjê.By³onrównie¿kryjówk¹dlaukrywaj¹cychsiêprzedgestapowcamiludzi.
wpe³nykompleturz¹dzeñ
towarzysz¹cych(place
zabawowedladzieci,
pawilonyhandlowe,itp.).
Zaplanowanoparkingi
osiedloweo4136
miejscachi2076boksów
gara¿owych.Iloœæta
jednakju¿dziœwydaje
siêniewystarczaj¹ca.
Pozaurz¹dzeniami
podstawowymi
ocharakterzeosiedlowym
zaprojektowanorównie¿
urz¹dzeniakomunalne
ius³ugoweniezbêdne
dladzielnicyjako
ca³oœæ.Takwiêcw
planachprzewidziano
wybudowanie8szkó³
15izbowych(wtym
jednejszko³yspecjalnej),
13przedszkoli
4oddzia³owych,5
¿³obków,1szpitala
nawiele³ó¿ek,
przychodnii3punktów
aptecznych.Uzbiegu
ulicPrzemys³owej
iKondratowiczapowstanie
centrumhandlowo
us³ugowe,wktórym
znajd¹siêm.in.wiêksze
sklepyispecjalistyczne
punktyus³ugoweoraz
kinona800miejsc,bar
szybkiejobs³ugi,stacja
obs³ugisamochodów,
urz¹dpocztowyipunkt
biblioteczny(...)
16
Pomnik pamięci żołnierzy Armii Krajowej
Cmentarz Bródnowski - okres międzywojenny (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy)
Teren cmentarza,wielokrotniepowiêkszanego,osi¹gn¹³obszar114ha.Pochowanonanimoko³omilionaosób.Spoczywaj¹tum.in.:RomanDmowski(18641939),dzia³aczniepodleg³oœciowy,ministersprawzagranicznych,pose³nasejm;Mieczys³awFogg,w³.Fogiel(190190),piosenkarz;TonyHalik,w³.Mieczys³awSêdzimirAntoniHalik(19211998),podró¿nik,dziennikarz,autorprogramówtelewizyjnychorazAleksanderKakowski(18621938),kardyna³,arcybiskupmetropolitawarszawski.Murcmentarnyliczyoko³o5kmd³ugoœci,ag³ów
naaleja1,2km.Wczêœcipó³nocnowschodniejzlokalizowanes¹specjalnekwaterydlabezwyznaniowcówizmar³ychwinnychobrz¹dkach.JesttojedenznajwiêkszychcmentarzywEuropie.Nawprostbramyg³ównejcmentarzadoroku1968
sta³drewniany,piêtrowydomzlegendarn¹restauracj¹Krañcowa,zwan¹BaremPodTrupkiem,wktórejurz¹dzanosyrki (wgwarzeTargówka–stypy).JerzyKasprzyckiw„Po¿egnaniachwarszawskich”pisa³:„(...)Odwielupokoleñstypyw„Krañcowej”by³ytradycj¹œciœleprzestrzegan¹przezwielerodzin
Drewniana kaplica pod wezwaniem św. Wincentego á Paulo
Grób Mieczysława Fogga
17
praskich,zw³aszczazBródna,Targówka,Pelcowizny.Ludzinieznaj¹cychtegozwyczajumog³araziæknajpiana atmosfera, na pozóruw³aczaj¹capowadzechwiliipamiêcizmar³ego.Aleci,którychtu¿egnano,samiprzecie¿za¿yciabywaliuczestnikamipodobnych
obrzêdów,uznawali jeiuwa¿alizadowódnajszczerszychuczuæmi³oœci,przyjaŸni,szacunku.(...)”.Stoj¹cynatereniecmentarzamurowanykoœció³parafialnywzniesiono
wlatach50tychXXwiekuicociekaweonrównie¿powsta³zmateria³urozbiórkowego.Ceg³ypochodzi³yzezniszczonegoirozebranegopowojniemauzoleumrodzinyPrzeŸdzieckich,któresta³onacmentarzuprzykoœcielepw.œw.PiotraiPaw³anaKoszykach.
TygodnikStolica,rok1969,nr11(1110)
SzansadlaMarywilskiej
(...)Naprzekórwszelkim
prawid³omilogice
¿yciewielkomiejskie
naBródnowkraczaod
stronynajgorszychruder,
odAnnopola.Wie¿owce
stopniowoinieub³aganie
wch³aniaj¹poletka
izagrody.Natarcieidzie
wkierunkuWincentego,
nagospodarstwa
ogrodnicze.Wdalszej
kolejnoœciznikn¹
zpowierzchniziemi
"motykowe"domki,
skupionewzd³u¿linii
tramwajowej,przy
Bia³o³êckiejiWysockiego
wprzysz³oœcipraskiej
trasieNS.
OsiedleBródnowskiema
byænajwiêkszewstolicy.
W1975wprowadz¹siê
ostatniz70tysiêcznej
rzeszymieszkañców(...).
18
Tu spoczywa Tony Halik
grób Romana Dmowskiego
NaœwiêtegoWincentegoWprostcmentarzabródnowskiego
piwkosiêwbutelkachpieniWbudcezpiwempaniGieni.
Popogrzebie,kto¿ywruszadoGieninahaberbusza
Tus¹zdrówkawszystkichpiteTych,coodwalilikitê.
Cmen tarz Ży dow ski
Powsta³ju¿wroku1740,jednakw latach 176080 by³ nieczynnynaskutekprotestówludnoœcikatolickiej.Wroku1780SzmulZbytkower–bankierkrólaStanis³awaAugustaPoniatowskiego,dzier¿awca Targówka, cz³owiek zamo¿ny,w³aœcicielm.in.tartaków,cegielni,magazynówirzeŸni,fundatorm.in.praskiejsynagogiuzyska³odkrólaStanis³awaAugustaprzywilej,namocyktóregosta³siêzwierzchnikiemcmentarza.Wroku1870,popo³¹czeniugmi
nypraskiejzwarszawsk¹,cmentarzsta³siêmiejscemspoczynkuubo¿szych¯ydów.Nacmentarzuzostalipochowanim.in.:SzmulZbytkower(17561801),kupiec,bankier,za³o¿ycielSzmulowizny(jegopotomkiemby³m.in.HenriBergson– filozoffrancuski, laureatNagrodyNobla)orazAbrahamStern(17681842),zas³u¿onyuczony,cz³onekTowarzystwaPrzyjació³Nauk,dziadekpoetyAntoniegoS³onimskiego.Wczasiewojnyhitlerowcyzamknê
licmentarz,aczêœæmacewwykorzystali m.in. do utwardzaniadrógilotniskpolowych(powojniemacewypos³u¿y³yte¿jakokrawê¿nikiwwarszawskimzoo).Pozosta³enagrobkiw latach19461947z³o¿onowœrodkowejczêœcicmentarza.Wroku1982,z inicjatywyFundacjiRodzinyNissenbaumów,terencmentarzazosta³ogrodzony,aodstronyul.œw.Wincentegowzniesionog³ówn¹bramê.Na jejs³upachumieszczonop³askorzeŸby upamiêtniaj¹ce martyrologiênarodu¿ydowskiego.
19
Brama Cmentarza Żydowskiego
Uratowane macewy złożone na Cmentarzu Żydowskim
Cmen tarz Epi de micz ny
ReliktnajstarszegocmentarzaWarszawyprzyulicyMalborskiej, za³o¿onegow latach morowej zarazy170812. W jego miejscu stoi nagrobek z 1708rokuw kszta³cie kolumnyzkrzy¿emnawierzcho³ku.Na kolumnie znajduje siênapis–„TuMicha³Walembergerpowietrzemruszonyzsynemicórk¹le¿y,któryodswey¿ony tepami¹tkêodbiera,prosz¹cmijaj¹cychdoBogaowestchnienienaduszele¿¹cych,wdzieñdrugiwrzeœniawiekuskoñczy³,doczeka³wrokPañskitysi¹csiedemsetósmy”.
Cmen tarz Cho le r ycz ny
CmentarzCholerycznyznajdowa³siêmiêdzynasypamikolejowymi(niedalekoronda¯aba)is³u¿y³dogrzebaniazmar³ychwczasiepowtarzaj¹cychsiêepidemiicholery.Zlikwidowanogowroku1908,adlauczczeniapochowanychwzniesionosymboliczn¹mogi³êogrodzon¹muremzczerwonejceg³y.Poœrodkuznajdowa³siêkopiec,ananimdu¿yg³azzkrzy¿em iwyrytes³owa– „Tuspoczywaj¹szcz¹tki478
ofiarzarazycholerycznejzlat18721873zebranepodwspóln¹mogi³¹pozniesieniucmentarzacholerycznegopodczas budowywêz³a kolejowegow1908roku”.Dodziœzachowa³
siêceglanymurzdobiony motywamikrzy¿a.
TygodnikStolica,rok1978,nr25(1591)
Najpierwby³„Walerek”
(...)Bródnojestjeszcze
placembudowy.
UzbieguulicWincentego
iKondratowiczapowstaje
zopóŸnieniemszpital
(...).Naniektórych
blokachbrakujeelewacji.
Podobnonietynkuje
siêœwie¿ychœcian,ale
czynieprzyjêtowtym
wypadkuzbytdu¿ej
tolerancji?Ocentrum
us³ugowym,które
wprojektachprzybiera³o
rozmiaryœródmiejskiej
œcianywschodniejna
raziecicho.Zatona
przed³u¿eniuulicy
Toruñskiejprzygotowuje
siêbudowêmostu.Jest
towpewnymsensie
nobilitacjadlaBródna,
gdy¿wtensposóbuzyska
jeszczejednopo³¹czenie
zeŒródmieœciem.
zkomunikacj¹niejest
najgorzej.Piêcioma
liniamitramwajowymi
ilicznymiautobusami
doje¿d¿asiêdowszystkich
dzielniciwa¿niejszych
punktówmiasta(...).
20
Drewniana zabudowa
Jeszcze przed IIwojn¹ œwiatow¹ ca³a okolicaby³a„usiana”drewnianymidomamiwstylu,którywarszawiacynazwali„nadœwidrzañskim”.Warszawa,otoczonawczasiezaborucarskiegopasemfortówiumocnieñ,musia³amieæoczyszczonepolebitwy.Jedyn¹,dopuszczon¹wpasiefortecznym, zabudow¹by³y drewniane iniskiedomy,którenawypadekwojnymo¿naby³o³atwoiszybowyburzyæ.
Drew nia ny dom, ul. Bi ru ty 18
Przedwojn¹, w³aœcicielem domu by³ niejakiPaprocki, którymieszka³wnimnaparterzewdrugiejklatce.Budynekpos³u¿y³zascenografiêdoserialuSta
nis³awaBarei–„Alternatywy4”.Townimnapocz¹tkumieszka³ipotajemniewyk³ada³ProfesorD¹bRozwadowski.
Ulica Siedzibna - dom rodziny Borowiec
Ulica Biruty 18
Ulica Julianowska 27
21
Ko ściół
Zmartwychwstania Pańskiego
Znajduje siê przy ulicy Ksiêcia Ziemowita 39.Tenoryginalny iurokliwykoœció³ekzosta³wzniesionyw1919 rokuz inicjatywywarszawskichkolejarzy,którzypoIwojnieœwiatowejzaczêlisiêtusprowadzaæ.Wybudowanyzosta³zpodk³adówkolejowychwed³ugprojektu samego StefanaSzyllera, który nada³ mupewnecechystyluzakopiañskiego.Postawionyjakoprowizoryczny i tymczasowy,s³u¿ywiernymdodzisiaj.W roku 1948 dobudowano do niego dwie bocznekaplice.Jegownêtrzeskrywatrzydrewnianeo³tarzezaprojektowaneprzezStanis³awaWitkiewicza.
GazetaWyborcza,20020603
Turniejrycerski
PorazsiódmynaBródnieodby³siêTurniejRycerskioSzablêZygmuntaIIIWazy.WniedzielnychbojachopróczPolakówwyst¹pilite¿goœciezAnglii.Zakuciwstalowezbrojerycerze,giermkowieiszykownedamydworuspacerowalipoalejkachparkowych.zarenydobiega³szczêkbroni.Nastraganachmo¿naby³opoznaæsekretyœredniowiecznychzielarek,zobaczyækowalawykuwaj¹cegowrozgrzanym¿elaziegrotydostrza³,atak¿ekupiæca³yrycerskirynsztunek.Tylkoplastikoweubikacjeipobliskieblokisprowadza³ybrutalnienaziemiêamatorówpodró¿ywczasie.(...)Rozegranokilkakonkurencji.Tjostrycerskitowalkawciê¿kimuzbrojeniu(prawdziwazbrojawa¿ynawetdo50kg)naspecjalnemaczugi.Wszystkozzachowaniemkodeksuhonorowego,któryzabranianp.zadawaniaciosówwplecy.G³ówn¹atrakcj¹by³tzw.InterMedieval.Wtejkonkurencjiwziêliudzia³tak¿egoœciezAnglii.Rycerzewalcz¹tuostr¹broni¹.Przedpojedynkiemumawiaj¹siê,czybêd¹tomieczejednoczydwurêczne,topory,m³otyrycerskielubglewie(rodzajw³óczni).(...)
22
Zabytkowa dzwonnica
Kościół p.w. Zmartwychwstania Pańskiego
Ulica Tykocińska
Przed budow¹ osiedla mieszkaniowego„Targówek“ulicaTykociñskadochodzi³adoul.Radzymiñskiej.W³aœcicielamitychterenówbyliPraccy,st¹dnaokolicêmawiano„Pracówka“,która póŸniej zosta³a przemianowana na„Placówkê“.
Willa,przyTykociñskiej15Dziœniezamieszkana,wybudowanazosta³a
wroku1930.Zaprojektowa³j¹architektBoles³awPietruski,którypracowa³m.in.przyodbudowiewarszawskiejStarówki.Jakpoœwiadczaj¹Ÿród³a,parcelênaktórejstanê³awilla,znanyarchitektkupi³odPinkusaPracowitegoza900dolarów.Wlatachpowojennychwwilli zadomowi³ siêkomitetPolskiejPartiiRobotniczej.
BudynekPrzychodniZdrowia,przyTykociñskiej32/34Wybudowanywroku1914.Ciekawostk¹s¹
¿elazneko³aznajduj¹cesiêodfrontu,któres³u¿y³ydoprzywi¹zywaniakoni.Przedwojn¹by³siedzib¹gminy.WpierwszychdniachPowstaniaWarszawskiegodzia³a³tupowstañczypunktsanitarnyIIRejonu6–XXVIObwoduArmiiKrajowej.
Uli ca Wy soc kie go
PomnikCudunadWis³¹ufundowalimieszkañcydzielnicywroku1925.ZdewastowanypowojnieprzezUB,odtworzonyzosta³wroku1995.Wtymmiejscupozostawionoprzedwojenny
fragmentulicy–zpolnymikamieniamiitoramitramwajowymi.Oba relikty zosta³y zachowane dziêki sta
raniom Towarzystwa Przyjació³ Warszawy–Oddzia³Bródno.Natereniedzielnicyznajdujesiê³¹cznie17
miejscpamiêci.Ichwykazmo¿naznaleŸæm.in.nastronieinternetowejurzêdu.
23
Pomn)ik Cudu nad Wisłą
Budynek Przychodni Zdrowia
Willa przy ul. Tykocińskiej
For ty obron ne
NatereniedzisiejszegoTargówkaznajdowa³ysiê3spoœródprawie40tu fortówobronnych,wchodz¹cychwsk³adTwierdzyWarszawapowsta³ychpodkoniecXIXwieku.By³ tookres,kiedyRosjaCarskajako jednoznajwiêkszycheuropejskichmocarstwwalczy³aododatkowewp³ywynaareniemiêdzynarodowejorazuzyskaniepolitycznejimilitarnejdominacjiwEuropie.Budowêzespo³u fortówrozpoczêtonaprze³omiemarcaikwietnia1883roku,aukoñczonow1890roku.£¹czniena terenieWarszawy istnia³o36 fortów,Cytadela,oko³o15km.wa³ówirowów,zespo³ykoszaroweorazkilkadziesi¹tkilometrówdróg³¹cz¹cychposzczególneelementytwierdzy.
FortXII(zwanyAntoninów)Znajdowa³siêpopo³udniowowschodniejstronieobecnejulicyNie
œwieskiej.By³nietypowy–posiada³dwawa³y iotoczonyby³ rowemfortecznymwype³nionymwod¹.Dojegozadañnale¿a³aobronadwóchwa¿nychliniikolejowych–petersburskiejimoskiewskiejorazmiêdzypola.Obronêprowadzonobezpoœredniozwa³ów.Zosta³zlikwidowanynamocyrozporz¹dzeniaokasacjitwierdzyz31gostycznia1909roku.Wewrzeœniu1939 rokuprzebiega³aprzezniego liniaobronypolskichwojsk.Latem1944roku,NiemcywoparciuofortzbudowaliliniêobronyPragi.
FortXIIa(zwanyLewinów)Zaliczanyjako„punktoporu”znajdowa³siêprzyulicyLewinowskiej
inale¿a³doseriiszeœciupodobnychobiektów.Posiada³dwabetonoweschronyiotoczonyby³wa³emwype³nionymwod¹.Jegopowierzchniawynosi³a1,1ha.Zadaniemfortuby³aobronaszlakówkomunikacyjnych–KoleiPetersburskiej iSzosyRadzymiñskiejorazprzestrzenimiêdzynimi.Zosta³zlikwidowanywroku1913.Wewrzeœniu1939rokuprzebiega³a têdy linia obronypolskichwojsk.Na jegoprzedpolu zgin¹³niemieckigenera³WehrnervonFritsch.
FortXIII(zwanyLewiepol,Lewiopol,Lewicpol)Znajdowa³siêprzydzisiejszejulicygen.Skierskiego.Podobnie jak
fortXIIby³nietypowy,posiada³dwawa³y,otoczonerowemfortecznymwype³nionymwod¹.Dojegozadañnale¿a³aobronamiastaprzedatakamizpó³nocnegowschodu,wzd³u¿liniiKoleiPetersburskiejiSzosyRadzymiñskiej.Zosta³zlikwidowanywroku1913.Terennale¿yobecniedowojska.
24
¯ycieWarszawy,20061019
Pla¿owaniewParkuBródnowskim
Wreszciezrobi³osiê
ciep³o!Abypo³¹czyæ
przyjemnezpo¿ytecznym
(czyliopalaniedlamam
izabawêdladzieci),
proponujêwyjœciedo
ParkuBródnowskiego.
Jestonpo³o¿ony
wcentrumosiedla
Bródno,pomiêdzy
ulicamiKondratowicza,
Chodeck¹,Wyszogrodzk¹
ici¹giempieszym
bêd¹cymprzed³u¿eniem
ulicy£abiszyñskiej.
Zaprojektowanyzosta³
wpo³owielat70.przez
in¿.StefaniêTraczyñsk¹
natereniedawnychupraw
rolnychiogrodniczych.
Mia³spe³niaærolê
zielonychp³ucdla
mieszkañcówblokowisk.
Dziesiêælattemuzaczêto
jegomodernizacjê
iunowoczeœnianie.To
w³aœniewtedyzadbano
o³adnyplacykzabawdla
dzieci.
Kiedyodwiedziliœmygo
zBrunonem,zastaliœmy
schludnezje¿d¿alnie,
piaskownice,bujawki
nasprê¿ynachima³e
karuzele.Niedaleko
wydzielonotak¿e
25
Mapa przedstawiająca rozmieszczenie fortów na terenie Targówka (ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy
26
Bu dy nek na staw ni
Drewniananastawniaznajdujesiêprzynasypie kolejowym(ul.11Listopada70).Do dziœ u¿ywa siêtu rêcznych dŸwignizwrotnicowych.Niedalekobudynku
ciekawostka–podstacja elektryczna siecitramwajowej z latmiêdzywojennych.S³u¿y³adowzmacnia
niaimpulsuelektrycznegodlatramwajów,którejecha³y„takikawa³”,boa¿doCmentarzaBródnowskiegoidalejnaPelcowiznê.
Bu dy nek PKP przy Ra dzy miń skiej
„OdTargówkaa¿doMarekzaiwaniasamowarek...”Pierwszypoci¹gkonny„kolejkimareckiej”wyruszy³zTargówkadoMarek
wroku1899.Naprze³omieXIXiXXwiekukoniezosta³yzast¹pioneparowozikami,aliniêprzed³u¿onozTargówkadoulicyStalowejizMarekdoRadzymina.W¹skotorowakolejka,któraodroku1900³¹czy³aWarszawêzRadzyminem
zwanaby³a"kolejk¹mareck¹"lub"ciuchci¹".Tory(pojedyncze)bieg³ypoprawejstronieSzosyRadzymiñskiej.Sk³adywyposa¿onewparowóziczterywagonykursowa³ycopó³godziny.NastacjinaZaciszunieopodalulicCzarnejDrogi iBlokowejby³a"mijanka".Kolejkazosta³azlikwidowanawroku1972.
miejscadogierizabaw
ruchowychorazboiskado
koszykówkiisiatkówki.
Nibynicspecjalnego,ale
parkjestmi³ym,tak¿e
dlaoka,urozmaiceniem
wœródmieszkalnych
klockówzwielkiej
p³yty.Najegoterenie
znajduj¹siêstawyigórki
saneczkowe(wlecie
górkas³u¿ydoturlania
siêwdó³iprzyprawiania
tymozawa³rodziców).
Obokplacuzabaws¹
³aweczki,gdziemo¿na
trochêsiêpoopalaæ.
Jeœlichodzionapojeczy
przek¹ski,toznajdziemy
jewokolicznych
sklepachosiedlowych.Po
zmierzchunieogrodzony
ParkBródnowski
oœwietlaj¹stylowelampy.
Niestety,nienatknê³am
siênaprzenoœnetoalety
widocznietozbyt
nowoczesneurz¹dzenie.
ParkBródnowskiznajduje
siêpomiêdzyulicami
Kondratowicza,Chodeck¹
iWyszogrodzk¹.
27
Kalendarium:•koniecIXwieku:naStarymBródniepowstajeosada,•koniecIXlubXw.:obokosadypowstajegród,•po³owaXIw.:spaleniegrodu(osadapozostaje),•lata111323:pojawieniesiênazwyTargowoWielkiejakowsiiosadytargowej,•XIIXIIIw.:TargoweWielkiefigurujejakowa¿nyoœrodekwymianytowarowejprzyprzeprawiewiœlanej,•prze³omXIIIiXIVw.:utrataprzezTargowoWielkieznaczeniahandlowegonarzecznowoza³o¿onej
Warszawy,•lata141425:nazwaw³oœciBródnozostajepodanawŸródlepisanym,jakomaj¹tekksi¹¿¹tzrodzinyPiastów,•XVw.:TargowoMa³eby³owsi¹szlacheck¹,•1536:Bródnostajesiêw³asnoœci¹królewsk¹,•1580:Bródnodzier¿awistarostawarszawskiBart³omiejZaliwski,•pocz¹tekXVIIw.:wewsiBródnieza³o¿onofolwark,•2830lipca1656:BródnozostajespalonewtrakcieprzegranejprzezPolakówbitwyzwojskamiszwedzkimi
ibrandenburskimi,•pierwszapo³.XVIII:TargowoWielkiezostajepo³¹czonezewsi¹TargowoMa³eprzyjmuj¹cnazwêTargówek,•17024:zniszczeniaPragiawrazzni¹Bródnapodczasprzemarszówwojskszwedzkichwlatach"wojny
pó³nocnej",•1764:TargóweknabywakrólStanis³awAugust,•1780:dzier¿awc¹TargówkazostajeSzmulZbytkower,którym.in.wtymsamymrokuotwieracmentarz
¿ydowski,•4listopada1794:natereniedzisiejszegoCmentarzaBródnowskiegoorazwokolicachPelcowizny,¯eraniai
innychokolicznychfolwarkówrozegra³ysiêostatniewalkiinsurekcjikoœciuszkowskiej,•1806powstaniefolwarkuikoloniiPelcowizna,•pocz¹tekXIXwieku:powstaniewsiifolwarkuMarcelin,wsiZaciszeorazosadyElsnerówiUtraty,•24II1831:bitwywczasiepowstanialistopadowegopomiêdzyBródnemiBia³o³êk¹oraznapagórkach
Targówka,•1840:pocz¹tekparcelacjiTargówka,•18678:utworzeniegminyBródno,doktórejopróczwsiBródnonale¿a³atak¿etzw.NowaPraga,•1875:wprowadzeniezakazuwznoszeniabudynkówmurowanych,•1875:budowaliniiKoleiNadwiœlañskiej,•18836:budowa,m.in.naterenachdzisiejszejDzielnicyTargówektrzechfortówwchodz¹cychwsk³ad
TwierdzyWarszawa,•1884:otwarcieCmentarzaBródnowskiego,•1889:czêœæTargówkazosta³aw³¹czonadoWarszawy,•1911:zniesieniezakazubudowaniabudynkówmurowanychnaBródnieiPelcowiznie,•1916:przy³¹czeniedoWarszawyosadyiczêœcifolwarkuNoweBródno,osadyPelcowizna,stacjiPraga
Nadwiœlañska,wsiifolwarkuGolêdzinowo,czêœcifolwarkuRó¿opolorazkoloniiUstronie,UtratairesztyTargówka,
•wrzesieñ1939:naterenieBródna,Pelcowizny,TargówkaiZaciszatrwaj¹ciê¿kiewalkiwobronieWarszawy,•1sierpnia1944:pocz¹tekPowstaniaWarszawskiego,•5sierpnia1944:rozkazdozakoñczeniaPowstaniadlatejczêœciWarszawy,•1951:przy³¹czeniedoWarszawyBródnaStarego,Elsnerowa,MarcelinaorazZacisza,•1965:pocz¹tekbudowyNowegoBródna,•197380:budowaSzpitalaBródnowskiego,•19czerwiec1994:utworzenieGminyWarszawaTargóweksk³adaj¹cejsiêz:Bródna,TargówkaiZacisza,•2002:zmianaustrojum.st.Warszawy–przekszta³ceniegminywdzielnicê
28
tarGÓwek - NasZa DZieLNicaObecnieTargówektojednaznajnowoczeœniejszychiszybkorozwija
j¹cychsiêdzielnicWarszawy.Nieprzypominaju¿robotniczegoosiedlazlatsiedemdziesi¹tych.Trudnote¿znaleŸæTargówekBalcerkaznanegozpopularnegoserialu„Alternatywy4”.Nowoczesneosiedla,parki,obiektysportowe,sklepy,hipermarketysku
teczniewypar³ydawn¹zabudowê.
RatuszTargówkajeszczekilkalattemuby³samotnymobiektemstoj¹cymw„szczerympolu”.Terazsta³siêcentrumponadstutysiêcznejdzielnicy.Wokolicyprzybywanowoczesnychbudynków,któreradykalniezmieniaj¹
charakterTargówka.
GazetaWyborcza,20030619
KinonaBródniezekranemnabloku
Grafikkomputerowy
Pawe³Czekalskima
niezwyk³ypomys³.
Naœcianiejednego
zblokównaBródnie
bêdziewyœwietlaæfilmy.
Widzowiemusz¹tylko
przynieœæswojekrzese³ka.
(...)"Dlaczegomam
jechaæ320km,¿eby
robiækinoplenerowe?
Przecie¿tu,naBródnie,
te¿s¹doskona³ewarunki
staredrzewa,niska
zabudowa".Projekt
zatytu³owa³:"Kinona
b(l)oku".Zjednejstrony
chodzibowiempoprostu
ofilmywyœwietlanena
œcianiebloku.Azdrugiej
takiekinojestnaboku
¿yciakulturalnego,bo
wszystkiewydarzenia
s¹podrugiejstronie
Wis³y.Noinaboku¿ycia
codziennegowyjaœnia
Pawe³Czekalski.Dla
niegotaakcjama
wzbudziæwludziach
refleksjê.Chodzite¿
obudowaniewiêzimiêdzy
s¹siadami,którzywyjd¹
napodwórko,spêdz¹
razemczas,coœprze¿yj¹.
Stadnina koni przy PGR Bródno (w tle osiedle Zielone Zacisze)
Ratusz Dzielnicy Targówek
Naobszarzedzielnicywyró¿niamyczteryrejony:osiedlaozabudowiewielorodzinnej:BródnoiTargówekMieszkaniowy,ZaciszeElsnerówzbudownictwemjednorodzinnymorazTargówekPrzemys³owy,gdziewwiêkszoœciznajduj¹siêzak³adyprodukcyjne.Dziêkiznacznymnak³adomfinansowymnainwestycjeuda³osiênadrobiæwieloletniezaleg³oœci.W la
tach19992006wybudowanokilkanaœciekilometrówdróg,kanalizacjisanitarnejiœcie¿ekrowerowych.W2005r.zakoñczonobudowêprzed³u¿eniaul.Œw.Wincentego,cousprawni³okomunikacjêpomiêdzycentrumdzielnicyatranzytow¹Tras¹Toruñsk¹.MieszkañcyTargówka
szybko docenili dobr¹sieædrogow¹orazmo¿liwoœækorzystaniaztrzechmostów³¹cz¹cychdzielnicêzlewobrze¿n¹czêœci¹miasta.Wplanachw³adzWarszawy znajduje siêju¿ kolejna przeprawaprzezWis³ê–mostKrasiñskiego.Po³¹czyonplacWilsonazul.Budowlan¹.Wszyscychwal¹sobiete¿doskona³e po³¹czeniakomunikacjimiejskiej. Nowoczesny wiadukt w pobliżu centrów handlowych
Osiedle Zacisze z lotu ptaka (fot. A. Gajdziński)
29
30
Pozainwestycjamiwinfrastrukturêdzielnicastarasiêtak¿etworzyækompleksyrekreacyjnosportowe,s³u¿¹cemieszkañcom.Sztandarowymprzyk³ademjestP³ywalnia„Polonez”zlokalizowanaprzyOœrodkuSportuiRekreacjiprzyul.£abiszyñskiej.Wostatnimczasiepowsta³yte¿nowoczesnehalesportoweprzyul.
OssowskiegoiTurmonckiej,odnawianes¹szkolneboiska,astadionOSiRodrokuposiadanowoczesnystadionzesztuczn¹muraw¹,posiadaj¹cycertyfikatFIFA.Wprzysz³oœcipowstanieturównie¿M³odzie¿oweCentrumSportu.Najwiêksz¹inwestycj¹,jakamaszansepowstaænatereniedzielnicy,jest
nowoczesnahalawidowiskowosportowana20tys.zlokalizowanaprzyul.Radzymiñskiej.„ArenaVarsovia”,botak¹nazwêmanosiæobiekt,by³abymiejscemnajwiêkszychwydarzeñsportowychimuzycznychwkraju.
Jeszczedoniedawna
Bródnowystêpowa³o
albowkronikach
kryminalnych,albo
wnotatkachoawariach.
Aprzecie¿tojedyne
blokowiskowPolsce,
gdziejestTurniejRycerski
iuda³osiêzrealizowaæ
projektartystyczny
"Bródno2000"(...)
przekonujePawe³
Czekalski.D³ugoszuka³
odpowiedniegoblokuna
osiedlu.Albonieby³o
³adnejœcianybezokien,
albodrzewazas³ania³y.
Dopierobudynekna
Hieronima6wyda³mi
siêodpowiedni,tym
bardziej¿ejesttudu¿e
podwórkomówiPawe³
Czekalski.Napocz¹tku
lipcaspróbujedotrzeæ
dook.500mieszkañców
osiedla,którychzaprosi
naprojekcjê(11bloków
wokolicachHieronima,
SuwalskiejiToruñskiej).
(...)Jaktwierdzi,
pomys³entuzjastycznie
podchwyci³JacekBia³ek,
szefDomuKultury"Œwit"
naTargówku.Obieca³
pomóczewza³atwieniu
sprzêtu,w³¹czy³siête¿
wza³atwianieformalnoœci
izezwoleñ.(...)
Pływalnia Polonez z najdłuższą zjeżdżalnią w Warszawie
Nowoczesne boisko OSiR Targówek
Dziêki dobrze rozbudowanej sieciœcie¿ekrowerowychTargówekprzyci¹gaosobylubi¹ceaktywnywypoczynek.Rowersta³siêpopularnymœrodkiemkomunikacji.Nadwóchkó³kachmo¿nasiêwybraæzarównonawycieczkêdolasu, jakinazakupy.Dowyboru,opróczlicznychosiedlowychbazarów,jestkilkawielkopowierzchniowychcentrówhandlowych–CHTargówek,ZielonyParkHandlowy,ParkHandlowyTargówekzeznakomitymirestauracjami,IKEA,s¹siedzkieM1,orazOBI,CastoramaiPraktiker.Ka¿dyznajdzietucoœinteresuj¹cegodlasiebie.W³adzedzielnicydbaj¹tak¿eotzw.
„zielonep³uca”Targówka–parkiiterenyleœne.
31
Park Handlowy Targówek
Las Bródnowski
32
ParkBródnowski,pomodernizacjiw1997r.,sta³siêwizytówk¹dzielnicy iulubionymmiejscemwypoczynkumieszkañców.Znajduj¹siêtuplacezabawdladzieci,boiskadokoszykówkiisiatkówki,kortytenisowe,œcie¿kirowerowe.Zuwaginadobr¹lokalizacjêparkjestmiejscemwydarzeñkulturalnych
iimprezdzielnicowych.Wczerwcustajesiê„polemwalki”dlarycerzy,stawaj¹cychwszrankioSzablêZygmunta IIIWazy.Jesieni¹na jegob³oniawkraczaj¹S³owianie,barbarzyñcy,Rzymianie,anawetpostaciezeskandynawskichlegend,przyby³enaPiknikHistoryczny.
GazetaWyborcza,20031116
Pawe³Althamernominowanydonagrodywkonkursie
Nietylkonajstarszy
znominowanych
"m³odych",ale
inajbardziejutytu³owany.
Jegoudzia³naDocumenta
wKassel,Biennale
Wenecjiczyostatnio
presti¿owanagroda
Vincentawwysokoœci
50tys.eurototylko
niektórezosi¹gniêæ.
Wychowanekprof.
GrzegorzaKowalskiego,
performer,rzeŸbiarz,
twórcainstalacjiifilmów
wideo,wspó³pracujena
sta³ezFundacj¹Galerii
Foksal.Zas³yn¹³m.in.
hiperrealistycznymi
rzeŸbiarskimi
autoportretamioraz
akcjamianga¿uj¹cymi
lokaln¹spo³ecznoœæ.
Efektemjednejznich
"Bródno2000"by³
wielkinapis"2000"
utworzonyzeœwiate³
zokienbródnowskiego
mrówkowca.Althamera
interesujespo³eczny
wymiarsztukiijejzwi¹zek
z¿yciemprzeciêtnego
cz³owieka.
Turniej Rycerski w Parku Bródnowskim
Park Bródnowski
RównieatrakcyjnymmiejscemjestdlamieszkañcówdzielnicyParkWiecha,którykilkalattemuprzeszed³gruntown¹renowacjê.Przebudowanog³ówn¹oœparku,ustawiononowe³awki,pergoleimurkikwietne.Towszystkowpo³¹czeniuzestylizowanymifontannamiorazbliskoœci¹TeatruRampanada³omuniepowtarzalnyklimaticharakter.
33
Nowoczesne ujęcie wody oligoceńskiej w Parku Wiecha
TeatrRampa–budynek
wybudowanywroku1950,ponoæjakokoñcowastacjametra.Wzwi¹zku
zprzerwaniemrobótadoptowanogona
DzielnicowyDomKultury„Targówek”–
„dedek”,jakmawia³ananiegom³odzie¿.
W1990rokuwnêtrzaprzystosowanodlapotrzebteatru.
Teatr Rampa w Parku Wiecha
34
Wyj¹tkowymmiejscemwmiejskimkrajobraziejestLasekBródnowski.Nacodzieñ,jakiwweekendytêtni¿yciem.Naspaceryirowerowewycieczkiwybieraj¹siêca³erodziny.Znajduj¹siêtupozosta³oœciœredniowiecznegogrodziska„BródnoStare”orazFortuLewicpolwchodz¹cegowsk³adXIXw.TwierdzyWarszawa.Nale¿ywspomnieæte¿oKanaleBródnowskim,którydziêkirealizowa
nemuprzezdzielnicêprogramowirewitalizacji,mo¿esiêstaæprawdziw¹atrakcj¹przyrodnicz¹.Wzd³u¿ niego maj¹powstaæœcie¿kirowerowe i miejsca dowypoczynku.Wzd³u¿ kana³u ma
powstaæ tak¿e trasarowerowa,któramia³aby prowadziæ a¿nadZalewZegrzyñski.Dzielnicajestte¿zaanga¿owana w projektutworzeniaszlakuwodnegozWarszawynadNiemen.Listintencyjnywtejsprawiepodpisa³yw³adze miejscowoœciiwojewództwle¿¹cychwzd³u¿ szlaku.Takichtrasspacerowychpowstaniewiêcej.W³adze dzielnicy
planuj¹dostosowanieg³ównychci¹gówkomunikacyjnychdocelówrekreacyjnych.Dotyczytom.in.otoczeniaRatusza.UlicaXXDywizjiPiechotyWPzosta³awy³o¿onakostk¹granitow¹,awzd³u¿niejstanê³ylatarnie,nadaj¹ceulicywyj¹tkowycharakter.
¯ycieWarszawy,20051229
Drugaliniazmieniatrasê
(...)Drugaliniametrapo³¹czyJelonkiiBródno.Wagoniki(...)Dotr¹doDworcaWileñskiegoipojad¹dalejulicamiSzwedzk¹iTrock¹,przezZaciszedoulicyRembieliñskiej.(...)
Dziennik,20060818
LudwikKondratowiczmadwieulicenaBródnie?
NaBródnieznajduj¹siêulice:LudwikaKondratowiczaiW³adys³awaSyrokomli.Totasamaosoba:SyrokomlatopseudonimliterackiKondratowiczaXIXwiecznegopoetyit³umaczapoezjirosyjskiej,niemieckieji³aciñskiej.Ulicenazwanotakdziesiêcioleciatemu.Dziœju¿niesposóbustaliæ,czypomys³odawcynazwniewiedzieli,¿etotasamaosoba,czypoprostuchcieliszczególniej¹uhonorowaæmówiRafa³Lasota,rzecznikprasowyUrzêduDzielnicyTargówek.Zmiananazwyniegrozijednakmieszkañcomtychulic.W³adzedzielnicyzamierzaj¹utrzymaædubluj¹cegosiêpatrona.Zw³aszcza¿emieszkañcyTargówkazd¹¿ylisiêju¿dotegoprzyzwyczaiæ. Kanał Bródnowski
Las Bródnowski
Targówekkusi inwestorów.Stosunkowoniskiecenygruntóworazaktywnoœæw³adzsamorz¹dowych sprawia, ¿e wiele firmwybra³o Targówek Fabryczny namiejsceswojejsiedziby.Przyk³ademmo¿ebyænajwiêkszywEuropieŒrodkowoWschodniejzak³adprodukcyjnykoncernuProcter&Gamble,czyfirmySTO.Wci¹gukilkuostatnichlatdzielnicazmie
ni³a zupe³nie swójwizerunek.Dziœ niktnienazwieTargówkasypialni¹Warszawy.Corazwiêcejosóbchcetumieszkaæ,gdy¿mocnymatutemTargówka jestniewielkaodleg³oœæ od centrum oraz s¹siedztwotraswylotowychzmiasta.S¹tuobszarydogodnenietylkodlainwestycjimieszkaniowych i handlowych, ale tak¿e terenyprzeznaczonepodzabudowêprodukcyjn¹.Dziêkiprzemyœlanymplanomzagospodarowaniaprzestrzennego,uda³osiêzmieniæszarezaniedbaneblokowiskawmiejsce,gdzieprzyjemniejestmieszkaæ,pracowaæiwypoczywaæ.
35
Park Bródnowski (w tle osiedle Bródno)
Osiedle Bródno z lotu ptaka (fot. A. Gajdziński)
36
Pozmianieustrojuadministracyjnegostolicywroku2002Targówekzgminyprzekszta³ci³siêwintegraln¹czêœæmiasta–dzielnicê–izosta³w³¹czonywstrukturêorganizacyjn¹m.st.Warszawy.Wœródobowi¹zkówdzielnic,zapisanychwnowejustawiewarszawskiej,
znalaz³ysiêm.in.utrzymywanieieksploatacjazasobówlokalowych,placówekoœwiaty ikultury,pomocyspo³ecznej,sportu,rekreacji,zadaniazwi¹zanezutrzymaniemzieleniidrógocharakterzelokalnym.Mimostalezwiêkszanymœrodkomnainwestycjedzielnicowe,wielejest
jeszczedozrobienia.Nale¿ypamiêtaæ,¿eniektóreobszarydzielnicytomiejscaogromnychkontrastów.Dotyczytog³ównietzw.TargówkaPrzemys³owego.W³¹czenietegoterenudoprogramurewitalizacjim.st.Warszawypozwoliwykorzystaæjegopotencja³rozwojowyiwp³ynienapoprawêwarunków¿yciamieszkañców.EfektemjestutworzeniePodstrefyTargówek£ódzkiejSpecjalnejStrefyEkonomicznej,wktórejinwestycjêrozpoczê³afirmaProcter&Gamble.Projekttendoskonales³u¿ypromocjiTargówka,jakomiejscaprzysz³ychinwestycji.
GazetaWyborcza,20020519
MistrzowiezBoogieRock
Tonajwiêkszysukcespolskiegoboogiewoogie.Kilkadnitemuparatrenuj¹canaTargówkuzdoby³apucharœwiatawkategoriijuniorów.(...)Wzgodnejopiniisêdziównajlepsibyli16letniMaciejZaruskiidwalatam³odszaKarolinaMarkiewiczzklubuBoogieRockprzydomukulturyZacisze.(...)Czytensukcestoprze³omwwaszejkarierze?Przedewszystkimbêdziemyju¿znanizagranic¹iprzynastêpnychturniejachrozstawiani.Niebêdziemymusielistartowaæweliminacjach.Aczycoœwiêcej?PojedziemynagrudniowemistrzostwaœwiatadoSzwajcarii,jeœlibêdziemymielizaco.WPolsceboogiewoogieniejestpopularne,trudnoznaleŸæsponsorównanaszewyjazdy,doMonachiumpojechaliœmydziêkigminieTargówek.WNiemczechjestzupe³nieinaczej.Tamsiêbardziejinteresuj¹tañcem.Nazawodyprzychodziwiêcejludzi,znaj¹siênapokazachiprzedewszystkimlubi¹tañczyæ.(...)
Zakład produkcyjny koncernu Procter&Gamble
Kamienica przy ul. Siarczanej
37
Igrzyska Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej na terenie OSiR Targówek
Dzielnicaprowadzidzia³anianarzecz integracjimieszkañców.S³u¿¹temuimprezyplenerowe,piknikirodzinneikonkursydzielnicowe.Ciekaweinicjatywypodejmuj¹te¿radyosiedli–ZaciszeiTargówekFabryczny,promuj¹naj³adniejszeogrodyprzydomowewlokalnychkonkursachorazorganizuj¹pomocdlamieszkañców.Wartowspomnieæobardzodobrejwspó³pracyDzielnicyzlokalnymipodmiotamigospodarczymi.Aktywniedzia³aj¹organizacjepozarz¹dowe.OdkilkulatTargówekprzodujewedukacjiekologicznej,realizuj¹cprogram„ZielonaPolska.ZielonaWarszawa.ZielonyTargówek”wspólniezfundacj¹NaszaZiemia.NaTargówkunawetprzedszkolakiwiedz¹doczegos³u¿¹kolorowepojemniki,znajduj¹cesiêwka¿dejszkole.Wa¿n¹rolêw¿yciuspo³ecznymdzielnicyodgrywa
j¹organizacjeœwiadcz¹cepomocosobomniepe³nosprawnym.Od13latodbywasiêwyj¹tkowaimpreza–IgrzyskaDzieciiM³odzie¿yNiepe³nosprawnej.S¹oneokazj¹nietylkodosportowychzmagañ,alerównie¿doprawdziwejintegracjizrówieœnikami,którzype³ni¹funkcjêopiekunówpodczasca³ejimprezy.Wtychzawodachka¿dyjestzwyciêzc¹.Natereniedzielnicydzia³a18placówekistowa
rzyszeñpomagaj¹cychosobomniepe³nosprawnymlubznajduj¹cymsiêwtrudnejsytuacjimaterialnejirodzinnej.
Festyn sportowy w Szkole Podstawowej nr 114
38
Prê¿nierozwijasiêdzia³alnoœæorganizacjiemerytówirencistów.OdkilkulatprzyDKŒwitdzia³auniwersytettrzeciegowieku.O„indeksuczelni”corokustarasiêkilkadziesi¹tosób.W2007rokudziêkiwspó³pracyzespó³dzielniamimieszkaniowymidzielnicarozpoczê³abezp³atnyprogram„Gimnastykadlaseniora”.Mapê kulturaln¹ dzielnicy tworz¹ przedewszystkim domy kultury
DK„Œwit”naBródnieiDK„Zacisze”s¹siaduj¹cyzosiedlemTargówekMieszkaniowyorazsieæplacówekBibliotekiPublicznejznowoczesn¹Czytelni¹Naukow¹przyul.Œw.Wincentego85.Eksponowanemiejscew¿yciukulturalnymdzielnicyzajmujeRatusz.Wsalikonferencyjnej„GaleriiKondratowicza20”odbywaj¹siêkoncerty,wystawymalarstwa,rzeŸby,grafikiiwystêpyteatralne.Szczególn¹rolêodgrywaTeatrRampa.Ciekawyrepertuarsprawia,¿espektaklemaj¹zawszeliczn¹widowniê.
¯ycieWarszawy,20061028
SuperprzedszkolenaTargówku
Ponad140dziecizTargówkarozpocznie2listopadazajêciawnowymprzedszkoluprzyul.Korzona2.Placówkajestbardzonowoczesna.Ka¿depomieszczeniewyposa¿onowsterowanyelektroniczniesystemalarmowy,abyzapewniædzieciombezpieczeñstwomówiRafa³Lasota,rzecznikTargówka.Dziecibêd¹mia³ydodyspozycjisalêzabawiœwietlicê.Wjednymzpomieszczeñwidaænaœcianiesurowybetonimateria³yizolacyjne.Chcemy,abyprzedszkolakiwiedzia³y,zczegopowsta³budynekwyjaœniaRafa³Lasota.Toniekoniecinnowacyjnychrozwi¹zañ.Wka¿dejtoaleciezamontowanolicznikiwody,abynajm³odsimoglisiêdowiedzieæ,ilejejzu¿ywaj¹podczasmyciar¹k.Ponadtojeœlimaluchmajakieœproblemy,mo¿ewka¿dejchwiliwezwaæwychowawczyniê,wciskaj¹cguzikalarmowy.Dziecibêd¹sprawowa³ypieczênadogrodemzimowym.Sameposadz¹tamroœlinki.Budowaplacówki(razemzprojektem)kosztowa³aok.9mlnz³. Konkurs „Debiuty” w DK „Świt”
Dom Kultury „Świt”
W DK Zacisze prê¿nie dzia³a Klub TanecznyBoogieRock, któryorganizujeOtwarteMistrzostwaWarszawywBoogieWoogieorazbierzeudzia³wwieluimprezachmiêdzynarodowych,odnosz¹cdu¿esukcesy.PrzyDKŒwitdzia³aLigaBaronów,któraodkilku
latwspó³organizujeTurniejRycerskioSzablêZygmuntaIIIWazy.Wówczasna„bródnowskiepola”zje¿d¿asiêkwiatrycerstwazca³ejPolski,aostatnionawetzEuropy.Tow³aœniedziêkirycerzomTargóweknawi¹za³wspó³pracêkulturaln¹zKamieñcemPodolskimnaUkrainie.Wramachniejzosta³azorganizowanam.in.wymianawakacyjnadzieciim³odzie¿y,warsztatyteatralneorazudzia³przedstawicielidzielnicywFestiwaluKulturNarodowychwKamieñcuPodolskim.DzielnicaTargówekjestdoskona³ymmiejscemdo
realizacjiinnowacyjnychprzedsiêwziêækulturalnych.Dobrym przyk³adem jest projekt „Bródno 2000”–autorstwaPaw³aAlthamerazrealizowanyprzywspó³udzialeUrzêduGminyWarszawaTargówek,DomuKultury„Œwit”iharcerzyzKHZHPPragaPó³noc.
39
„Bródno 2000” - projekt artystyczny Pawła Althamera
Próba zespołu Boogie Rock w DK Zacisze
40
Podopiek¹dzielnicypozostaje21przedszkoli,11szkó³podstawowych,5gimnazjalnych oraz 5ponadgimnazjalnych.
Wieleszkó³wspó³pracuje z organizacjamipozarz¹dowymi w realizacjiciekawych projek
tówedukacyjnych.Przyk³ademmo¿ebyæGimnazjumnr142im.RobertaSchumana,któredziêkiwspó³pracyzAmbasad¹Francjiodlatorganizujewymianêm³odzie¿yzeszko³¹wLimoges.Wszko³achistniej¹kieruj¹cdom³odzie¿ybogat¹ofertêko³azain
teresowañ.UczniowiezTargówkauczestnicz¹wolimpiadachprzedmiotowych,
konkursachizawodachsportowych,odnosz¹clicznesukcesy.Równie¿nauczycielestalepodnosz¹swojekwalifikacje,uczestnicz¹wkursachiszkoleniach.Dzielnica systematycznie realizuje inwestycje w infrastrukturê
szkoln¹.Odnawiane i rozbudowywane s¹ istniej¹ce placówki, salesportowe,boiska.W2006rokuoddanodou¿ytkunajnowoczeœniejszeprzedszkolewWar
szawieprzyul.Korzona.Takichobiektówbêdzieprzybywaæ,gdy¿naTargówkuosiedlasiêcorazwiêcejm³odychludzi.
GazetaWyborcza,20070503
Bobry...
Rodzinabobrów
zamieszka³ana
Targówkuwrzeczce
przyfabrykachwpobli¿u
Utraty.Zbudowa³yju¿
sobiepokaŸnydom.
Nieby³onanieskarg,
wiêcichnieruszamy
¿artuj¹wdzielnicy.
Wgêstwiniedrzew
wokolicyrzekizwanej
przezmieszkañców
„œmierdziawk¹”widaæ
ogromne¿erenie.(...)
Robotnicyzpobliskiej
fabrykitwierdz¹,¿ebobry
s¹oswojoneinieboj¹siê
spaceruj¹cychwokolicy
ludzi.Pewnieprzesz³y
tamzkana³unaZaciszu
przypuszczaRafa³Lasota,
rzecznikprasowydzielnicy
Targówek.Odkilkulat
mieszkawnimrodzina
bobrów.Masiêœwietnie.
Ludziejepolubili,nawet
pilnuj¹psów,¿ebyichnie
gania³y.(...)
Najnowocześniejsze przedszkole przy ul. Korzona
Szklany dach przedszkola przy ul. Korzona
W2007r.oddanodou¿ytkuP³ywalniêMuszelkaprzyulicyBalkonowej2/4.Toobiektwyj¹tkowy, gdy¿ w pe³nidostosowany do potrzebosób niepe³nosprawnych.Dopracowano tu ka¿dyszczegó³. Basen, opróczogólnodostêpnej p³ywalni,dysponuje tak¿e dwudziestopiêciometrowym torem dorehabilitacji inaukip³ywaniawyposa¿onymwplatformêzjazdow¹dlawózkówinwalidzkich.Ju¿napierwszychzawodachorganizowanychprzezPolski
KomitetParaolimpijskipad³y3rekordyœwiatawp³ywaniu.Wgrudniu2007r.obiektuzyska³g³ówn¹nagrodêwkonkursie
"Warszawabezbarier".P³ywalniapozaprogramemzajêædlaosóbniepe³nosprawnychprowadzitak¿ezajêcianaukiidosko
naleniap³ywaniadlauczniówzplacówekoœwiatowychDzielnicyTargówek.
41
Zawody pływackie na Pływalni Muszelka
Wizualizacja kompleksu przy ul. Balkonowej
O bezpieczeństwie na Targówku słów kilka
Blisko200policjantówzkomisariatunaTargówkuczuwanadbezpieczeñstwemmieszkañcówtejdzielnicy.Mundurowipracuj¹wdwóchsiedzibach:przyul.Chodeckiej3/5,gdziemieszcz¹siêsekcjekryminalnaidochodzeniowoœledczaorazprzyul.Motyckiej15–sekcjaprewencjiirewirdzielnicowych.Dziêki skutecznejpracyPolicji z rokuna rok znaczniepoprawia siê
bezpieczeñstwowdzielnicy.Notujemycorazmniejzdarzeñzwi¹zanychzuszkodzeniemmienia,kradzie¿ami,w³amaniamidosamochodóworazrozbojami.Odkilkulatroœnietak¿ewykrywalnoœæprzestêpstw.Wynikiosi¹ganeprzezpolicjantówzTargówkapowoduj¹,¿et¹czêœæ
Warszawymo¿nauznaæzastosunkowospokojn¹ibezpieczn¹.Dlapoparciapowy¿szychstwierdzeñwartoprzytoczyæstatystykêzpoprzednichdwóchlatipierwszegopó³rocza2007roku.W pierwszym pó³roczu tego roku policjanci zanotowali 1767
przestêpstw.Zrokunarokmalejete¿liczbazdarzeñkryminalnychz4177w2005
rokudo1571–wpierwszympó³roczu2007r.Mniejszaliczbaprzestêpstwicorazwiêkszawykrywalnoœætoefekty,na
któresk³adasiêkilkaczynnikówm.in.wiêkszaliczbapatroli,rozpoznanieœrodowiskaprzestêpczego,wspó³pracamieszkañcówzPolicj¹.Wzrostbezpieczeñstwawdzielnicytotak¿emonitoringwizyjny–na
Targówkuzainstalowano15kamer.Takiedzia³aniapozwoli³ynakompleksow¹analizêzagro¿eñorazskuteczneprzeciwdzia³anienaruszaniuprawa.Wartowspomnieæoprogramieprewencyjnym„Powiadom,reaguj,nie
toleruj”.Zak³adaon,¿emieszkañcydzielnicaktywniebêd¹dbaliobezpieczeñstwopoprzezinformowaniepolicjioprzypadkachizdarzeniach,wywo³uj¹cychniepokój.Dziêkiszybkiejinformacjiszansanazatrzymaniesprawcównatzw.„gor¹cymuczynku”jestdu¿owiêksza.
42
Trybuna,20060803
Pierwszedlaniepe³nosprawnych
NaTargówkutrwarozbudowanajwiêkszegowWarszawiecentrumrehabilitacyjnegodladzieciniepe³nosprawnych.Przyul.Balkonowej2/4odwrzeœnia2007r.bêdzieczynnajedynawstolicyp³ywalniadostosowanadoichpotrzeb.Jejkosztwynosi18,5mlnz³.Sk³adaæsiêbêdziezdwóchczêœci:sportowejip³ytszejdopotrzebrehabilitacyjnychzpodestamizejœciowymi,wyposa¿onejwnowoczesneurz¹dzenia,np.masa¿epodwodne.Zakoñczeniebudowyp³ywalnirozpocznieremontpo³¹czonejzni¹szko³ypodstawowej,dostosowanejwpe³nidopotrzebniepe³nosprawnychuczniów,anastêpnierozbudowaprzychodnirehabilitacyjnej.(...)Basen,szko³aiprzychodniapo³¹czonebêd¹zesob¹systememwindu³atwiaj¹cychprzemieszczaniesiêniepe³nosprawnym.TylkonaTargówkujest12tys.osóbzró¿nymiformaminiepe³nosprawnoœci,dlaktórychrehabilitacjastanowiwa¿nyelementpowrotudozdrowia.(...)
Policjanci z Komisariatu Warszawa-Targówek
43
URZĄD DZIELNICY TARGÓWEK
Pozmianieustrojuadministracyjnegostolicyzgodniezustaw¹oustrojum.st.Warszawyz15marca2002r.Targóweksta³siêintegraln¹czêœci¹stolicyiw³¹czonyzosta³wstrukturêorganizacyjn¹m.st.Warszawy.ZgodniezzapisamiustawyTargówekjestobecniejedn¹z18tzw.jednostekpomocniczychwramach
miasta.Wœródobowi¹zkówdzielnicwymienionychwustawiewarszawskiej,znajduj¹siêm.in.:utrzymywanie
ieksploatacjazasobówlokalowych,placówekoœwiatyikultury,pomocyspo³ecznej,sportuirekreacji,zadaniazwi¹zanezutrzymaniemzieleniidrógocharakterzelokalnym.Szczegó³owekompetencjeokreœlastatutstolicy.Urz¹dDzielnicyTargówekm.st.WarszawyWroku2004Targówek,jakojednazpierwszychdzielnic,uruchomi³nowoczesnyWydzia³Obs³ugi
Mieszkañców. Podstawowym celem by³o ujednolicenie procedur i podniesienie jakoœci obs³ugimieszkañców.PowstanieWOMukszta³towa³owstrukturachadministracyjnychmiastanowestandardy,przyczyniaj¹csiêdostworzeniauczciwej,kompetentnejiprzyjaznejobs³ugimieszkañców.W2006rokuTargówekzaj¹³IImiejscewdrugiejedycji„KonkursunanajlepszyWydzia³Obs³ugi
Mieszkañcówm.st.Warszawy”istaleutrzymujesiêwwarszawskiejczo³ówce.Jakojedenzniewieluprowadzibie¿¹cebadaniapoziomuobs³ugiistopniazadowoleniaklientapoprzezankietydostêpnewholuinastronieinternetowejurzêdu.Wnioskip³yn¹cezanalizyankiets³u¿¹dodalszegodoskonaleniajegopracy.Wydzia³podejmujete¿inicjatywywzakresieu³atwieniakomunikacjipoprzezinternet.Nastronie
internetowejurzêdumo¿napobraæwszystkiepotrzebnedrukiikartyinformacyjneorazuzyskaæszybk¹odpowiedŸpoprzezzak³adkê„Zadajnampytanie…”.Mo¿nate¿sprawdziæ,ileosóbczekawkolejceinajakimetapierealizacjijestdanasprawa.Nawizytêmo¿nasiêumówiætelefonicznie,asmszawiadomioza³atwieniusprawy.Dzielnicaplanujezwiêkszenieiloœcistanowiskobs³ugi,poszerzeniekataloguus³ugonlineorazuru
chomienieCentrumObs³ugiPrzedsiêbiorcy.RadaDzielnicyInteresymieszkañcówTargówkareprezentuj¹radnidzielnicywybieraniwwyborachsamorz¹dowych.Rada jakoorgankontrolny iuchwa³odawczyopiniujewa¿nedecyzjedotycz¹ce funkcjonowania
iprzysz³oœcidzielnicy.Wszelkiedzia³aniapodejmowaneprzezZarz¹dDzielnicy(Burmistrzaijegozastêpców)konsultowane
s¹zradnyminietylkowtrakciesesji,aletak¿enapoziomiepracwkomisjachmerytorycznychRadnisprawuj¹wa¿n¹funkcjêspo³eczn¹.Podczas
pe³nionychdy¿urówspotykaj¹siêzmieszkañcamidzielnicy i zapoznaj¹ zproblemami spo³ecznoœcilokalnej.Jakoichprzedstawicieleprzekazuj¹wszelkieuwagiwformieinterpelacjiiarkuszyinterwencyjnychZarz¹dowiDzielnicy.Radnidzielnicys¹dostêpninady¿urachwterminachpodanychnastronieUrzêduhttp://www.targowek.waw.pl/rada/rada.htm lubwWydzialeObs³ugiRadyDzielnicyTargówekul.Kondratowicza20pok.123,tel/fax.6752130
44
Zarz¹dDzielnicyZarz¹dDzielnicywybieranyjestprzezRadêDzielnicy.TworzygoBurmistrzoraz4zastêpców.Zarz¹dDzielnicype³nifunkcjewykonawcze.Realizujebud¿etorazprzedstawiawynikidzia³alnoœci
wpostacisprawozdañRadzieDzielnicy.Wramachwewnêtrznegopodzia³uobowi¹zkówka¿dyzCz³onkówZarz¹dunadzorujepracêokreœlonych
wydzia³ówUrzêduDzielnicy.
RADNIDZIELNICYTARGÓWEKM.ST.WARSZAWY
45
Wka¿dyponiedzia³ekwgodz.15.0017.00,Cz³onkowieZarz¹du,wramachpe³nionychdy¿urów,spotykaj¹siêzmieszkañcamiDzielnicy.Terminwizytynale¿ywczeœniejuzgodniæzsekretariatemdanegoBurmistrza.
ZARZ¥DDZIELNICYTARGÓWEKM.ST.WARSZAWY(SCHEMATPODZIA£UKOMPETENCJI)
46
Wydział Obsługi Rady Dzielnicy
tel. 022-675-30-66 wew.125,126, 022-675-21-30 tel/fax: 022-675-30-66 wew.466, pok.123 (I piętro),
Wydział Organizacyjny
tel. 022-33-89-415, fax: 022-675-20-35, pok.430 (IV piętro)
rzecznik prasowy:
tel. 022-33-89-416, fax: 022-675-20-35, pok.431 (IV piętro) e-mail: [email protected]
Wydział Administracyjno - Gospodarczy
tel. 022-675-30-66 wew.229, pok.329 (III piętro),
Wydział Budżetowo - Księgowy
tel. 022-675-30-66 wew.212, fax 022-675-21-80, pok.218 (II piętro)
podatek od środków transportowych (tel.wew.204)
podatek od nieruchomości osób prawnych (tel.022-33-89-326)
budżet dzielnicy (tel.wew.230) podatki od nieruchomości
(tel.wew.203, fax-tel.wew.169) podatek od posiadania psa (tel.wew.203) podatek rolny, leśny od osób fizycznych
(tel.wew.202) dzierżawy, użytkowanie wieczyste
(tel.wew.201) podatek VAT (tel.wew.624)
Wydział Działalności Gospodarczej i Zezwoleń
tel. 022-33-89-437, fax: 022-675-24-78, pok.426 (IV piętro), ewidencja działalności gospodarczej
(tel. 022-33-89-435/424) zezwolenia (tel. 022-33-89-436/423)
Wydział Informatyki
tel. 022-675-24-90, 022-33-89-420, 022-33-89-422, pok.425 (IV piętro),
Wydział Infrastruktury
tel. 022-33-89-330/331, fax 022-675-20-27 pok.320 (III piętro)e-mail: (sekretariat) [email protected]
drogi (tel. 022-33-89-321, 022-33-89-324) kanalizacja, gaz
(tel. 022-33-89-324, 022-33-89-325) oświetlenie ulic (tel. 022-33-89-348) zieleń, porządki
(tel. 022-33-89-322, 022-33-89-323) i nspektor sanitarny (tel. 022-33-89-438)
Wydział Kadr
tel. 022-33-89-353, 022-675-77-40 pok.235 (II piętro)
Wydział Kultury
tel. 022-675-86-60, 022-33-89-314, pok.203 (II piętro)
Wydział Obsługi Mieszkańców
tel.022-675-30-66 wew.105, fax: 022-675-21-24, pok.410 informacja
(parter - hol, tel.022-675-30-66 wew.238) kasy (stanowiska 1-3, tel. 022-675-30-66
wew.628) biuro podawcze, kultura, edukacja
(stanowiska 4-5, tel.022-33-89-300) architektura, drogownictwo, geodezja,
ochrona środowiska (stanowisko 7-8 na parterze, tel.022-33-89-300)
rejestracja pojazdów (stanowiska 9-14 na parterze, tel. 022-675-30-66 wew.602,605,607,608)
prawa jazdy (stanowiska 15,16 na parterze, tel. 022-675-30-66 wew.603,604)
działalność gospodarcza (stanowiska 17-19 na parterze, tel. 022-675-30-66 wew.157,615)
sprawy lokalowe (stanowisko 30 na parterze tel.022-675-30-66 wew.168)
Wydział Ochrony Środowiska
tel. 022-33-89-442, pok.414 (IV piętro) edukacja ekologiczna (tel.022-33-89-304) odpady (tel.022-33-89-431) powietrze, hałas, woda (tel./fax 022-33-89-302) zieleń (tel.022-33-89-301)
Wydział Oświaty i Wychowania
tel. 022-33-89-315 tel/fax, 022-675-22-93, pok.230 (II piętro) szkoły ponadgimnazjalne, placówki
oświatowe (tel. 022-675-85-14)
szkoły podstawowe, gimnazja (tel. 022-675-30-66 wew.233)
przedszkola (tel. 022-675-30-66 wew.248) kadry szkół, (tel. 022-675-30-66 wew.210) bhp, awans zawodowy
(tel. 022-675-30-66 wew.239) inspektor sanitarny (tel. 022-33-89-438) inspektor budowlany (tel. 022-33-89-438) inspektor d/s remontów (tel. 022-33-89-352)
Wydział Prawny
tel. 022-33-89-446, pok.132 (I piętro) obsługa: tel. 022-675-30-66 wew.160, 163 (tel./fax)
Wydział Sportu i Rekreacji
tel. 022-33-89-351, pok.204 (II piętro)
Wydział Spraw Społecznych i Zdrowia
tel. 022-338-94-49, tel/fax 022-338-94-34, pok.308a (III piętro) wnioski w sprawie wydania decyzji,
potwierdzanie prawa do świadczeń opieki zdrowotnej, finansowanych ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia
Wydział Zamówień Publicznych
tel. 022-675-30-66 wew.236, 237-przetargi, tel/fax 022-675-18-83, pok.201 (II piętro)
Wydział Zasobów Lokalowych
tel. 022-675-20-42, 022-675-30-66 wew.111, pok.113 (I piętro) zamiany, wyroki (tel.wew.108) regulacja tytułów prawnych (tel.wew.133) pustostany (tel.wew.109) przydziały lokali (tel.wew.112) wykup mieszkań (tel.wew.405,165) nadzór właścicielski (tel. 022-33-89-425) dodatki mieszkaniowe -
(tel. 022-33-89-306,426)
Wydziały Urzędu Dzielnicy Targówek:
W budynku Urzędu Dzielnicy Targówek m.st.Warszawy znajdują się następujące Wydziały oraz Delegatury:
47
Delegatury Biur Urzędu m.st.Warszawy w Dzielnicy Targówek:
W budynku Urzędu Dzielnicy Targówek m.st.Warszawy znajdują się następujące Wydziały oraz Delegatury:
Delegatura Biura Administracji i Spraw Obywatelskich
tel. 022-675-23-06, 022-675-30-66 wew.113, 135 - fax, pok.115 (I piętro), rejestracja pojazdów (tel. 022-675-23-07) odbiór dowodów rejestracyjnych
(tel.wew. 602, 605, 607, 608) prawa jazdy (tel.022-675-23-15, 022-675-30-
66 wew. 603,604 - wydawanie, przyjmowanie wniosków)
dowody osobiste, przyjmowanie wniosków (tel.wew. 625,626,
informacja 022-675-21-46) meldunki (tel.wew.618, 620, 623,
informacja 022-675-81-15), wydawanie dowodów osobistych
(tel.wew.618, 620)
Delegatura Biura Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego
tel.022-33-89-429, tel/fax 022-675-24-69, pok.407 (IV piętro),
sekretariat, sprawy wojskowe (tel. 022-33-89-429)
bezpieczeństwo publiczne (tel.022-33-89-316) zarządzanie kryzysowe (tel.wew.616)
Delegatura Biura Gospodarki Nieruchomościami
tel.022-33-89-313/413, fax 022-675-19-38, pok.421, pok.422 (IV piętro), podziały nieruchomości, przetargi
(tel.022-33-89-410) komunalizacja, zasiedzenia (tel.022-33-89-409) przekształcenie prawa użytkowania
(tel.022-33-89-410) opłaty z tyt.użytkowania wieczystego
(tel.022-33-89-410) zwroty nieruchomości dekretowych
i wywłaszczonych (tel.022-33-89-406) komunalizacja mienia (tel.022-33-89-406) regulacja stanów prawnych (tel.022-33-89-408) dzierżawa i pierwokupy (tel.022-33-89-407) dzierżawy, najem nieruchomości
(tel.022-33-89-407)
Delegatura Biura Geodezji i Katastru
tel. 022-33-89-448, pok.415 (IV piętro) ewidencja gruntów (tel.022-33-89-402) zmiany w ew.gruntów (tel.022-33-89-
402,403) wypis z rejestru gruntów (tel.022-33-89-401)
Delegatura Biura Architektury i Planowania Przestrzennego
tel. 022-33-89-335, tel/fax 022-675-19-06, pok.322 (III piętro), referat urbanistyki (tel. 022-33-89-338,339,341) referat administracji archit.-budowlanej
(tel. 022-33-89-341, 022-33-89-342, 022-33-89-343)
Delegatura Biura Ochrony
tel. 022-675-30-66 wew.242, 022-675-91-16, pok.206 (II piętro)
przy ul.Kondratowicza 20 ma swoją siedzibę Urząd Stanu Cywilnego dla Dzielnicy Targówek
Urząd Stanu Cywilnego
- urodzenia (tel. 022-338-93-40) - archiwum (tel. 022-675-30-66 wew. 161, 642 fax) - zgony (tel. 022-675-30-66 wew. 161, 642 fax) - małżeństwa (tel. 022-338-93-32)
Dom Kultury "Świt"
03-641, ul. Wysockiego 11tel. 811-01-05, 811-11-09, fax 811-04-24e-mail: [email protected], http://www.dkswit.com.pl
Dom Kultury "Zacisze"
03-641, ul. Blokowa 1tel. 022-679-84-69, fax 022-679-98-60e-mail: [email protected], http://www.zacisze.waw.pl
Teatr RAMPA
Warszawa, ul. Kołowa 20, tel. 022-679-89-76, 022-679-05-35, http://www.teatr-rampa.pl
Biblioteka Publiczna Dzielnicy Targówek
ul. św.Wincentego 85, tel. 022-675-52-19
Ośrodek Sportu i Rekreacji
03-397 Warszawa, ul. Łabiszyńska 20, tel. 022-811-91-36, fax 022-811-91-19Basen "Polonez" tel.022-844-88-00
Ośrodek Pomocy Społecznej
Filia nr 1 dla mieszkańców Bródna ul. Chodecka 2 (03-332 Warszawa), tel. 022-674-20-14
Filia nr 2 dla mieszkańców Targówka i Zacisza ul. Stojanowska 12/14, tel. 022-679-51-57
Samodzielny Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej
ul. Kondratowicza 20, tel. 022-33-89-310, 022-33-89-350, fax 022-675-26-74, Dyrektor: Witold Bromboszczwww.szpzoz-wt.waw.pl
W skład Zespołu wchodzą: Żłobek nr 77, ul. Chodecka 3,
tel. 022-811-34-10, Żłobek nr 96, ul. Wejherowska 1,
tel. 022-679-71-97, Żłobek nr 86, ul. Tokarza 4, tel. 022-811-82-91. Przychodnia Rehabilitacyjna dla Dzieci
i Młodzieży, ul. Balkonowa 4, tel. 022-674-78-58.
Ośrodek Diagnostyczno-Konsultacyjny, ul.Remiszewska 12/14, tel. 022-679-01-47
Zakłady Gospodarowania Nieruchomościami
ZGN Nr 1 w Dzielnicy Targówek, ul. Gościeradowska 5 Sekretariat, tel. 022-679-99-59, fax 022-679-46-64
ZGN Nr 2 w Dzielnicy Targówek, ul. Toruńska 86 Sekretariat, tel. 022-594-07-00, fax 022-675-86-16
Zakład Usługowy "Targówek"
04-463 Warszawa, ul.Stojanowska 12/14, tel./fax 022-678-28-88
Dzielnicowe Biuro Finansów Oświaty - Targówek m.st.Warszawy
04-463 Warszawa, ul. Stojanowska 12/14, tel./fax 022-679-76-67
48
Źródła:„ArchitekturawWarszawie”,MartaLeœniakowska,wyd.Arkada,Warszawa1998,ArchiwumPañstwowem.st.Warszawy,ZbioryKorotyñskich,„AtlasHistorycznyWarszawy”,Warszawa1999,„BedekerWarszawski”,KarolMórawski,Wies³awG³êbocki,Iskry,Warszawa1996,„Bródnoiokolice”,wyd.LampaiIskraBo¿a,Warszawa1995,„Bródnoiokolice,tomII”,wyd.Semafic,Warszawa2001,„EncyklopediaWarszawy”,PWN,Warszawa1975,„Gwara`warszawskadawniejidziœ”,Bronis³awWieczorkiewicz,PIW,Warszawa1974,„OpowieœciwujazZacisza”,StefanRoguski,wyd.Iskry,Warszawa1983,„Po¿egnaniawarszawskie”,J.KasprzyckiiM.Stêpieñ,wyd.Arkady,1971,„TwierdzaWarszawa”,LechKrólikowski,wyd.Bellona,Warszawa2002,„WarszawaPraga”,KAW,Warszawa1980,„WarszawskiejPragidziejedawneinowsze”,wyd.JedenŒwiat,Warszawa2006,„Warszawskiepo¿egnania”,J.KasprzyckiiM.Stêpieñ,wyd.PTTK„Kraj",Warszawa1986,„ZaprogiemcodziennoœæwprzestrzenipublicznejWarszawylat195570”,B³a¿ejBrzostek,wyd.Trio,Warszawa2007,„GazetaWyborcza”,„TygodnikStolica”,http://www.um.warszawa.pl/zmh/w.htm(Historyczne¯ydowskieMiejscawWarszawie),www.rwestoen.pl;www.diapozytyw.pl;www.um.warszawa.pl;www.targowek.waw.pl;www.warszawajestwielka.pl;www.wikipedia.org;www.varsovia.plpodziêkowaniadlaArchiwumPañstwowemum.st.Warszawy,InstytutowiPamiêciNarodowejorazTowarzystwuPrzyjació³WarszawyOddzia³Bródnozaudostêpnieniezdjêædopublikacjii
Urząd Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy
teksty: Rafał Chwiszczuk, Justyna Skalska-Stadejek, Rafał Lasota
Zdjęcia: Archiwum Dokumentacji MechanicznejArchiwum Państwowe m.st. WarszawyInstytut Pamięci NarodowejUrząd Dzielnicy Targówek m.st. WarszawyRafał ChwiszczukArtur GajdzińskiRobert Woźniak