1

INFORMATORTURYST YCZNY

województwa podlaskiego

Białystok 2014

2

Spis treściHistoria w zarysie ........................................................ 5Białystok – stolica województwa podlaskiego ................ 6

Spacer po Białymstoku ................................................. 7

Białystok – kolebka esperanto ....................................... 14

Gościnny Białystok ..................................................... 16

Rowerowy Białystok ................................................... 19

Podlaskie z nieba ...................................................... 20

Różnorodność narodowościowa, religijna i kulturowa .... 26Kuchnia regionalna zapraszamy do stołu ..................... 28Suwalszczyzna i Ziemia Sejneńska .............................. 32

Ścieżki edukacyjne ..................................................... 33

Muzeum Wigier batyskafem w ciemne głębiny ............. 34

Klasztor w Wigrach ..................................................... 37

Punkty i wieże widokowe ............................................. 37

WPN – raj dla wodniaków w zgodzie z naturą i przepisami

................................................................................... 38

Baśniowy Szlak ........................................................... 39

Krasnogruda – Międzynarodowe Centrum Kultury ........ 39

Z lądu i wody czyli Wigierska Kolej Wąskotorowa i Statek

„Kameduła” ............................................................... 40

Imprezowe Suwałki blues i nie tylko ............................. 42

Zima: białe szaleństwa – nie tylko na stoku ................... 43

Zaginiony świat Jaćwingów .......................................... 44

Jezioro Hańcza ........................................................... 45

Litewska stolica Polski – połączeni ponownie przez

Unię ........................................................................... 46

Spływy i Regaty okrągłych żaglówek meandry leniwej Mary-

chy .......................................................................... 46

Sejny miasteczko na pograniczu .................................. 47Transgraniczny Szlak Dominikański .............................. 47

Najdłuższe szlaki rowerowe w regionie .......................... 48Dolina Rospudy – przyrodniczo i historycznie ................ 49Augustów – Miasto Królewskie ..................................... 50

Kanał Augustowski – Szlak Papieski ............................. 50

Wokół Necka ............................................................... 51

Mistrzostwa Polski w Pływaniu Na Byle Czym ................ 51

Augustowski – dni i noce ............................................. 52

Z perspektywy roweru .................................................. 54

Szlak Konny Puszczy Augustowskiej i Mazur ................. 54

Rajgród – lato na żaglach ............................................ 55Dolina Biebrzy ............................................................ 56

Wieże i punkty widokowe ............................................. 57

Muzeum i trasy turystyczne Twierdzy Osowiec .............. 58

Goniądz ...................................................................... 58

Na wybranych szlakach turystycznych .......................... 60

Szlaki piesze ............................................................... 60

Spływy kajakami i tratwami .......................................... 61

Szlaki rowerowe ........................................................... 62

Kultura i natura ........................................................... 64

Radziłów .................................................................... 64Narew – „Polska Amazonia” ......................................... 65

Kładka przyrodnicza Śliwno–Waniewo (w XV w. Korona–Li-

twa) ............................................................................ 66

Szlaki wokół parku narodowego .................................... 66

Choroszcz – letnia rezydencja hetmana Branickiego ..... 68Tykocin – podlaska perła baroku ................................... 69

Żydzi w Tykocnie .......................................................... 70

Ziemia Łomżyńska ...................................................... 72Turystyka pola bitwy .................................................... 72

Pierwszy skansen niepodległej Polski ............................ 73

Żegluga i bulwary w Łomży .......................................... 73

Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi .................. 74

Szlak Najdzikszej Rzeki Europy ..................................... 74

Puszcza Knyszyńska .................................................... 75Kopna Góra – Aboretum z klimatem w cieniu historii ..... 76

Silvarium w Poczopku – leśna apteka ........................... 77

Supraśl – sztuka, kultura i ... zdrowie ............................ 78Uzdrowisko Supraśl i Sanatorium Knieja ....................... 79

Teatr Wierszalin ........................................................... 79

Krynki – miasto z historią ............................................. 80Szlak Tatarski – Polski Orient ........................................ 81

Kuchnia tatarska ......................................................... 81

Szlak Rękodzieła Ludowego ......................................... 82Szlaki „Kresowe Wędrówki” .......................................... 83Michałowo – gmina bez podatków, raj dla turystów ........ 84Puszcza Białowieska – Królestwo Żubra ........................ 86

Nordic Walking Park „Białowieża” ................................ 88

Kolejka wąskotorowa ................................................... 88

Wokół Białowieży ......................................................... 88

Oferty z certyfikatem ................................................... 89

Hajnówka – Brama do Puszczy ................................. 94Jedyny taki festiwal w Polsce ............................................ 95

3

Kraina wielu religii i narodowości .................................. 96

Wokół Narewki ........................................................... 97Nordic Walking Park ,,Zielona Kraina Dobrych

Wiatrów’’ ........................................................................ 98

Ośrodek Turystyczno-Rekreacyjny Stary Dwór ............... 98

Podlaski Szlak Bociani ............................................. 99Kraina Bugu – Drohiczyn, Siemiatycze, Mielnik ........... 103

Promocyjny Spływ Kajakowy Rzeką Bug ...................... 106

Bugiem z Bogiem ...................................................... 106

Szlak Nadbużańskich Grodzisk .................................. 107

Bunkry nad Bugiem - Linia Mołotowa ......................... 107

Ciechanowiec i jego muzeum .................................... 109

BAZA ADRESOWA województwa podlaskiego Zabytki .................................................................. 113Przyroda .................................................................. 128

Parki narodowe ............................................................ 128

Parki krajobrazowe ...................................................... 128

Ogrody leśne ............................................................... 128

Kultura ................................................................. 129Muzea, skanseny .......................................................... 129

Teatry, filharmonie ........................................................ 133

Wybrane Ośrodki Kultury i Izby Regionalne ................. 133

Galerie ..........................................................................136

Pracownie na Szlaku Rękodzieła Ludowego ................ 138

Kalendarz cyklicznych imprez kulturalno-turystycznych ......................................... 139Obsługa ruchu turystycznego .................................... 149

Punkty i centra informacji turystycznej ....................... 149

Stowarzyszenia turystyczne .......................................... 150

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze ............... 152

Polska Izba Turystyki Oddział Podlaski ........................ 152

Biura podróży ............................................................... 152

Turystyka wodna ................................................. 157Żegluga .................................................................... 157

Wypożyczalnie jachtów i łodz i żaglowych .................... 157

Kajaki,sprzęt wodny .................................................. 158

Spływy tratwam i i pychówkami .................................. 163

Gondole i katamarany ............................................... 164

Nurkowanie .............................................................. 164

Kryte pływalnie ......................................................... 165

Wodne ochotnicze pogotowia ratunkowe .................... 165

Inne atrakcje wodne .................................................. 166

Turystyka rowerowa - wypożyczalnie ......................... 166Turystyka zimowa ................................................ 169

Wyciągi narciarskie ...................................................... 169

Sprzęt zimowy ............................................................. 169

Lodowiska ............................................................. 170

Turystyka konna .................................................. 170Baloniarstwo i loty spadochronowe .............. 173Kolejki wąskotorowe .......................................... 174Ośrodki sportu i rekreacji ................................ 174Inne atrakcje turystyczne ................................. 174Baza noclegowa ................................................... 175

Obiekty skategoryzowane ............................................. 175

Wybrane obiekty nieskategoryzowane ............................ 177

Komunikacja ........................................................... 194 PKP .......................................................................... 194

PKS .......................................................................... 194

TAXI ............................................................................. 194

Wypożyczalnie samochodów ......................................... 195

Pomoc drogowa .......................................................... 196

4

Marta Cywińska – poetka, pisarka:

Białystok jest miejscem moich nieustannych powrotów

(...). W archiwum moich białostockich wspomnień zacho-

wałam nieistniejący, odebrany mojej rodzinie już Stary Dom

z Ogrodem, opowieści mojej Babci o niezwykłych ludziach,

którzy odeszli, szkolne przyjaźnie, które przetrwały do dziś,

pracowite praczki na Plantach, ostatni odpust pod kościołem

Rocha, dzielnicę Mickiewicza, w której spędziłam całe dzieciń-

stwo. Dokonałam selekcji wspomnień zachowując w myślach

tylko portrety szlachetnych ludzi i emocjonalnych miejsc Pod-

lasia.

W snach widzę lot stęsknionego bociana, ścieżki wiodące

do Białowieży, Muzeum Kresowego Domu w Białostoczku, Fe-

stiwal Celtycki w Dowspudzie.

Nieustannie tęsknię, wspominam, powracam...

5

Historia w zarysieObszar dzisiejszego województwa podlaskiego to historyczna – niegdyś kraina graniczna – po-łożona wzdłuż środkowego Bugu i górnej Narwi. To tu przenikały i ścierały się wpływy polskie, ruskie, jaćwieskie i krzyżackie. Później także litewskie.

Ziemie te w XI w. należały w przeważającej części do Rusinów, a w pozostałej do książąt mazowieckich i Jaćwingów. W wieku XIII głównym ośrodkiem był Drohiczyn. Dopiero w XV w. ustalona została granica między Litwą i Mazowszem, którą wyznaczały rzeki: Ełk, Biebrza, Narew, Ślina i dalej Bug u ujścia Nurca.

Województwo podlaskie utworzono w 1517 r., a jego stolicą został Drohiczyn.

Wiek XV to czas kolonizacji mazowieckiej, ru-skiej i litewskiej. Dzięki rozwojowi osadnictwa prawa miejskie uzyskały wówczas m.in.: Łomża, Tykocin, Nowogród, Radziłów, Ciechanowiec, Wąsosz, Kol-no, Zambrów, Bielsk Podlaski, Mielnik, Drohiczyn, Brańsk. W owym czasie istniał też podział na miasta królewskie (Berżniki, Kleszczele, Narew, Knyszyn, Augustów, Krynki) oraz prywatne miasta magnatów (Choroszcz, Siemiatycze, Goniądz, Sejny, Grajewo, Raczki, Rajgród).

Wiek XVII zapisał się w historii tego obszaru jako czas wojennej pożogi i wielkich zniszczeń („potop szwedzki”, wojny kozackie, wojny z Rosją), które doprowadziły do upadku wielu miast. Wiele dobrze prosperujących ośrodków produkcji przemysłowej i rzemieślniczej przestało istnieć. Inne musiały się przekształcić w osady typowo rolnicze.

Pod koniec XVII i w XVIII w. na mapie pojawiły się nowe miasta, takie jak: Szczuczyn, Jedwabne, Czyżewo, Śniadowo, Suwałki i Białystok. Ale tylko Białystok, pozostający na pograniczu Korony i Wiel-kiego Księstwa Litewskiego, rozwijał się dynamicznie stając się ważnym centrum kulturalnym.

Po rozbiorach Polski województwo podzielono wzdłuż Bugu pomiędzy Prusy i Austrię. W roku 1807

i 1809 weszło w skład Księstwa Warszawskiego. Je-dynie tzw. obwód białostocki został wówczas przy-łączony do Rosji. W 1815 r. utworzono Królestwo Polskie (kongresowe), które na przełomie 1918/19 r. powróciło do Polski.

I wojna światowa – to kolejne, ogromne znisz-czenia i upadek wielu miast, a także niepowetowane straty w kulturze. Bezpośrednie, militarne operacje II wojny światowej zarówno ze strony okupanta nie-mieckiego, a później sowieckiego też zebrały krwawe żniwo. Było to pasmo zsyłek na Sybir, eksterminacji, rusyfikacji i germanizacji.

Województwo podlaskie w dzisiejszym kształcie administracyjnym powstało 1 stycznia 1999 roku.

Dzisiaj to obszar w którym znajdują się wielkie kompleksy leśne, cztery parki narodowe, trzy parki krajobrazowe, czyste rzeki i jeziora. Wielkie obszary bagienne w dorzeczach Biebrzy i Narwi sąsiadują z kuszącą do pieszych wędrówek Puszczą Augustow-ską, a bardziej na wschód – Puszczą Białowieską. Spływ kajakowy Czarną Hańczą, Narwią, czy tratwa-mi po Biebrzy – to niekwestionowana atrakcja tego regionu.

Zapraszamy więc do wędrówki po Podlaskiem, bo jest to piękne miejsce dla wszystkich, którzy chcą odpocząć, wyciszyć się i zwolnić tempo. Zasłuchać się w odgłosy przyjaznej przyrody. Poczuć zapach puszczy i doświadczyć gościnność ludzi, niezależnie od ich narodowości i wyznania.

6

Białystok – stolica województwa podlaskiegoSłowo „stok” oznaczało niegdyś strumień. W miejscu,

w którym dziś tętni życiem kolorowe centrum miasta, przed

wiekami rosła puszcza. Sześćset lat temu było to miejsce

łowów księcia litewskiego Gedymina. Legenda mówi, że

pewnego dnia ścigał on pięknego jelenia tak długo, aż zapadła

noc. Ciemność otulała las. Było zbyt późno, by szukać drogi

powrotnej. Postanowił więc spać pod gwiazdami. Rano, gdy

opadła mleczna mgła, ujrzał niezwykły widok. Przed nim

lśniła w słońcu rzeka o krystalicznie czystej wodzie. Biała

rzeka. Biały stok. Samorząd Miasta Białystokul. Słonimska 1, Białystoktel. 85 869 60 00www.bialystok.pl

7

Spacer po BiałymstokuJednym z najbardziej urokliwych miejsc w Bia-

łymstoku jest pałac i okalający go ogród – pamiątka po kimś, kto kochał to miasto. Człowiek ten, wielki miłośnik piękna i natury, żył w XVIII wieku. Jego dzie-ło istnieje do dziś. Jan Klemens Branicki, bo o nim mowa, obejmując w posiadanie Białystok, postano-wił zmienić surowy charakter siedziby poprzednich właścicieli miasta. Właściwie swój obecny kształt pałac zawdzięcza dwóm pokoleniom Branickich. Przebudowę pod nadzorem holenderskiego mistrza Tylmana z Gameren rozpoczął Mikołaj, a zakończył w I połowie XVIII wieku jego syn – Jan Klemens. On też zatrudnił wybitnych architektów baroku: Jana Zygmunta Deybla, Jakuba Fontanę i Jana Henryka Klemma, by na fundamentach XVI-wiecznego zamku

powstała rezydencja magnacka. Powstał prawdziwy Wersal Północy. Najbardziej eleganckie komnaty pałacu nazywano królewskimi, bo iście królewski pa-nował tu przepych. W pałacu istniał pokój „chiński”, „złoty”, biblioteka, kaplica modlitewna, sala balowa, jadalnia, akwarium, pokoje „paradne”, „paryskie”, „łazienkowe”. Wszystkie były starannie dekorowane najmodniejszymi pięknymi meblami, dziełami sztuki i cennymi bibelotami. Dziś w budynku pałacu ma siedzibę Uniwersytet Medyczny. Budynek jest czę-ściowo udostępniony zwiedzającym.

W bramie Pałacu mieści sie Multimedialne Cen-trum Informacji Turystycznej.

Informacja na temat zwiedzania pałacu:tel. 85 748 54 67, 85 748 54 05www.umb.edu.pl/palac_branickich

8

Tuż za nim stworzono dwa ogrody. Pierwszy, w stylu angiel-skim, sprawia wrażenie niewielkie-go lasu kipiącego zielenią. W dru-gim, w stylu francuskim, wszystkie krzewy są starannie przycięte i tworzą zielone labirynty i geome-tryczne wzory. Warto wejść do pa-łacu, by zobaczyć, jak wygląda to z tarasu. Za ogrodem pałacowym rozciągają się Planty (prawidłowa nazwa to Bulwary im. M. Zyndra-ma-Kościałkowskiego, wojewody białostockiego 1934-1939), park w centrum miasta, ze słynną Aleją Zakochanych, rzeźbą psa Kawelina i tańczącymi fontan-nami.

9

Najprawdopodobniej z myślą o swojej żonie – Izabeli z Ponia-towskich – Branicki zbudował w 1771 r. Pałacyk Gościnny. Dziś w pięknie odrestaurowanym budynku znajduje się reprezenta-cyjna siedziba prezydenta miasta. Często też z ogrodowych pokoi na parterze słychać marsz Mendels-sohna i huk otwieranego szampa-na. Mieszkańcy miasta zawierają tu związki małżeńskie.

Więcej o dokonaniach zna-komitego rodu znajdziemy na nowym Szlaku rodu Branickich. To jeden z pięciu szlaków kluczo-wego produktu turystycznego pn. Białystok wielu kultur, do którego

zaliczają się także: Szlak białostockich świą-tyń, Szlak architektury drewnianej, Szlak białostockich fabrykantów, Szlak esperan-to i wielu kultur. Szczegóły na www.odkryj.bialystok.pl. Strona całościowo odnosi się do tego produktu, opisując poszczególne szlaki.

Ze wspomnianego pałacyku blisko już do najstarszego kościoła w mieście, zbudowane-go w latach 1617-1621. Stary Kościół Farny tzw. biały kościółek urządzony jest w stylu barokowym. W podziemnej krypcie pochowana jest żona Branickiego, Izabela. W połowie XIX wieku, gdy liczba mieszkańców Białegostoku znacznie się zwiększyła, świątynia nie mogła pomieścić wszystkich wiernych. Zwrócono się więc do władz carskich z prośbą o zgodę na zbudowanie nowego kościoła. Uzyskano ją... po czterdziestu latach! Niestety, jedynie na stworzenie przybudówki. W 1900 r. ruszyły prace. Dziś „przybudówka” jest wielokrotnie większa od samego kościoła. Piękna i dumna, pełni rolę bazyliki katedralnej.

10

Stojąc u stóp katedry, widzimy ratusz wzniesiony dzięki J. K. Bra-nickiemu w 1745 r. Pełnił on funk-cję dzisiejszej galerii handlowej. Mieścił w sobie kramy kupieckie, często należące do Żydów, którzy w tamtych latach stanowili niemal połowę mieszkańców miasta. Dziś w budynku ratusza mieści się sie-dziba Muzeum Podlaskiego.www.muzeum.bialystok.pl

W ostatnich latach Rynek Ko-ściuszki przeszedł transformację i jest wizytówką Białegostoku. Znik-nął zadrzewiony skwer, przesunięto fontannę dzięki czemu plac aż do kościoła farnego zmienił się w dep-tak. Rynek zachował jednocześnie swój nietypowy, trójkątny kształt, jaki nadało mu rozwidlenie dróg traktów do Suraża i Choroszczy w XVII wieku.

Białostocki Rynek Kościuszki urbaniści z całej Polski w 2010 r. uznali za najlepiej odnowioną przestrzeń miejską w kraju. Rynek Kościuszki ożył na nowo. Prawie w każdy weekend coś się tu dzieje. Zimą montowane jest lodowisko pod zadaszeniem, a latem instytucje kul-tury oferują szeroki zakres tematów dla białostoczan i turystów.

Tu też zaczyna się najpopular-niejsza ulica Białegostoku, Lipo-wa, którą niegdyś Branicki polecił wysadzić lipami. To pasmo kafejek, restauracji, butików, pizzerii, ogród-ków kawiarnianych. Przed świętami Bożego Narodzenia ulica dekorowa-na kolorowymi światłami, zielonymi gałązkami wygląda bajkowo.

11

Przeszłość Białegostoku cechowała różno-rodność narodowościowa, kulturowa i religijna jego mieszkańców. W XVIII i XIX wieku mieszkali tu obok siebie Polacy, Żydzi, Rosjanie i Niemcy. Sąsia-dowały ze sobą kościoły katolickie, synagogi, cerkwie prawosławne i świątynie ewangelickie. Różnorodne kultury współistniały na jednym obszarze, a wieloję-zyczny gwar unosił się nad Białymstokiem, tworząc niezwykły klimat miasta.

Społeczność żydowska, która do II wojny świa-towej stanowiła połowę mieszkańców miasta, dziś praktycznie nie istnieje. Nie słychać już jidisz, nie ma czynnych synagog, żydowskich kupców w ratuszu, dzielnicy Chanajki. Pozostał jeden cmentarz żydow-ski – kirkut, tablice pamiątkowe i kamienice żydow-skie. W jednej z nich, przy ulicy Warszawskiej, mieści się Muzeum Historyczne. W dawnej bożnicy ma swą siedzibę Galeria im. Sleńdzińskich, a nazwiskiem żydowskiego bohatera z czasów wojny – Icchoka Malmeda nazwano ulicę w centrum miasta. Pięknie i wnikliwie o społeczności żydowskiej opowiada pie-szy, znakowany Szlak Dziedzictwa Żydowskiego. Ukazuje ponad 50 miejsc związanych z białostocki-mi Żydami. www.szlak.uwb.edu.pl

Obecnie o wielokulturowości miasta świadczą cerkwie prawosławne, istniejące w niedalekim sąsiedztwie kościołów ka-tolickich. Przy ulicy Lipowej bieli się cer-kiew św. Mikołaja z 1846 roku.

Charakterystyczna budowla na pla-nie krzyża greckiego zwieńczona jest kopułą. Warto tu wejść. Wewnątrz feeria barw malowanych ikon – błękity, czerwie-nie, biel i złoto, blask świec i niezwykła, pełna dostojeństwa cisza. W prawym skrzydle świątyni relikwie świętego Gabrie-la – dziecka urodzonego we wsi Zwierki za Białymstokiem. Jak mówi historia, kilkuletni święty leczył chorych samą swą obecnością. Nie ma tu organów, jedyna muzyka to śpiew chóralny. Nabożeństwa

wypełnione pieśniami przy blasku zapalonych świec i woni kadzideł mają w sobie magię i urok obrazów Rembrandta. W 1991 roku złożył tu wizytę papież Jan Paweł II, mówiąc do wiernych prawosławnych: „Dziś widzimy jaśniej i lepiej rozumiemy, że nasze Kościoły są Kościołami siostrzanymi”. Cerkiew Świętego Ducha znajdująca się przy ulicy Antoniuk Fabryczny, jest największą prawosławną świątynią w Polsce i jedną z największych w Europie. Cerkiew jest dwupoziomowa, znajduje się w niej najwyższy w Polsce ikonostas.

W Białymstoku i całym województwie podlaskim mieszka największa grupa wyznawców prawosławia w Polsce. Nikogo nie dziwią małżeństwa mieszane. Katolik zakochuje się w dziewczynie wyznania pra-wosławnego, pobierają się w wybranej przez siebie świątyni i wychowują dzieci w poszanowaniu różnic kulturowych i religijnych. Przyjaciele różnych wyznań składają sobie życzenia przy okazji świąt katolickich i prawosławnych, katolicy są zapraszani na śluby prawosławne i vice versa. W województwie podla-skim dwie religie: katolicka i prawosławna, jak dwie komory serca, istnieją tuż obok siebie.

12

Położona w pobliżu Opera i Filhar-monia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku jest wyjątkowym centrum życia kulturalne-go nie tylko w Polsce, ale i w tej części Europy – najatrakcyjniejszym w kraju i najnowocześniejszym tego typu obiek-tem na wschód od Berlina.

Jego lokalizacja – w mieście łączącym Europę Zachodnią ze Wschodem – ma wymiar symboliczny i jest odpowie-dzią na potrzebę stworzenia ośrodka artystycznego otwartego na środowi-ska mniejszości narodowych, a także rozwoju poprzez m.in. rozwijanie współpracy z krajami Europy Wschodniej oraz nadbałtyckimi.

To ultranowoczesne centrum artystyczne powstało na fundamencie ponad pięćdziesięcioletniej działalności Filharmonii Podlaskiej, wkrótce zaś będzie rozwijać róż-norodną działalność teatralną i muzyczną, dysponując własnym studiem nagrań oraz warunkami do realizacji radiowo-telewizyjnych. Jednocześnie tworzyć będzie ono także atrakcyjną przestrzeń konferencyjną i wystawienni-czą i ma szansę stać się tym samym prawdziwym cen-trum życia kulturalnego Polski.

Ten niepowtarzalny pod względem architektonicznym kompleks, tworzony z rozmachem i odwagą, może doskonale służyć przedsięwzięciom artystycznym o zróżnicowanym charakterze. Znajdą one dla sie-bie miejsce w trzech atrakcyjnych przestrzeniach:

Sali Koncertowej, Sali Kameralnej i Amfiteatrze, o łącznej powierzchni ponad 16 000 metrów kwadrato-wych.

Jego budowę rozpoczęto w 2006 r., a imponującą konstrukcję ze szkła, kamienia, betonu i stali nierdzew-nej zaprojektował ceniony architekt i urbanista – Marek Budzyński. Obsadzone zielenią brukowane uliczki wokół budynku, mury gma-chu pokryte bogatą roślinnością oraz wielopoziomowe ogrody i pnącza czy sieć alejek i ścieżek na

jego dachu sprawiają, że budowla doskonale kom-ponuje się z sąsiadującym Parkiem Centralnym. Z jej szczytu rozpościera się zaś niesamowity widok na panoramę miasta.

Jesienne inauguracje nowych sezonów artystycznych to niewątpliwie jedne z najważniejszych wydarzeń w kalendarzu kulturalnym regionu.

www.oifp.eu

W operze znajduje się także Opera Cafe – idelane miejsce na chwilę odpoczynku i relaksu w towarzystwie dobrej kawy i ciastka.

W budynku Opery i Filharmonii Podlaskiej mieści się:

Regionalne Centrum Informacji Turystycznej***ul. Odeska 1, Białystoktel. 85 732 68 31www.podlaskieit.pl

13

Na wylocie ulicy Lipowej, na wzgórzu, wznosi się kościół katolicki Świętego Rocha zbudowa-ny w pierwszej połowie XX wieku. Modernistyczny, o potężnej bryle, nie ma wielu sobie podobnych w Europie. Jasne, ascetyczne wnętrze mieści osiem tysięcy wiernych. U podnóża wieży kościoła św. Rocha jest udostępniony taras widokowy, z które-go można podziwiać panoramę miasta.

Oprócz omówionego powyżej podstawowego spa-cerku po Białymstoku polecamy szczegółowe szlaki:

*Szlak białostockich świątyń – tu obok siebie promowane są kościoły, cerkwie, dawne synagogi, kircha i muzułmański dom modlitwy (w Białym-stoku mieszka ok. 1800 Tatarów). *Szlak architektury drewnianej przybliża nam drewnianą architekturę miasta z jej unikatowymi kon-strukcjami: na Bojarach, Młynowej, Mazowieckiej. *Szlak białostockich fabrykantów – poprowa-dzony został między zachowanymi do dziś relik-tami zakładów świadczących o Manchesterze Północy i pałacami fabrykantów. Stąd są tu obok siebie np. Magazyny Steina na Poleskiej, stara elektrownia, fabryka Nowika i Beckera w Doj-lidach oraz mało znany dwór Weltera przy ulicy Mickiewicza. *Szlak Architektury PRL opowiada o niedale-kiej przeszłości miasta i jest unikatowy w skali kraju. Składa się z dwóch ścieżek, na których umieszczono łącznie 71 istotnych punktów zwią-zanych z architekturą okresu PRL w Białymstoku. www.fundacja.uwb.edu.pl *Białostocki Szlak Pielgrzymkowo-Turystyczny „Śladami błogosławionego ks. Michała So-poćki” – od 2010 roku turyści mają możliwość wędrówki śladami apostolskiej obecności ks. Michała Sopoćki, który okres od 1947 do 1975 roku spędził w Białymstoku. Szczątki kapłana spo-częły w specjalnej urnie w Sanktuarium Miłosier-dzia Bożego w dzielnicy Białostoczek. Więcej na www.sopocko.pl.

14

W plebiscycie na białostoczanina XX wieku wygrał lekarz, twórca sztucznego międzynaro-dowego języka esperanto, Ludwik Zamenhof. Urodził się 15 grudnia 1859 r. w Białymstoku, w ro-dzinie żydowskiej. W jego domu rodzinnym mówiono w jidisz oraz prawdopodobnie po polsku. Mały Lu-dwik słyszał więc różne języki – był częstym bywal-cem Rynku Kościuszki, gdzie mieszały się i plątały różne języki żyjących razem narodów, nakładały na siebie odmienne zwyczaje i religie, różnorodne kultury istniejące obok siebie. Jako dziesięcioletni chłopiec stwierdził, że prawdopodobnie głównym powodem ludzkich nieporozumień jest bariera języ-kowa. Wielki mały marzyciel, pragnący zjednoczenia ludzkości w duchu przyjaźni i pokoju, postanowił zatem wynaleźć język łączący narody. Wierny swym dziecięcym pragnieniom w 1885 roku stworzył język esperanto, logiczny i prosty.

Dziś w Białymstoku istnieje szkoła, w której Lu-dwik Zamenhof przygotowywał się do nauki w gimna-zjum. Od 1919 roku jego imię nosi jedna z miejskich ulic, a w centrum miasta, na skwerze przy ul. Mal-meda, stoi pomnik poświęcony jego pamięci. Działa też Białostockie Towarzystwo Esperantystów (BTE).

Białostockie Towarzystwo Esperantystów i Centrum im. Ludwika Zamenhofa organizuje co roku w grudniu obchody rocznicy urodzin twórcy esperanto Ludwika Zamenhofa w Białymstoku.

W rodzinnym mieście Zamenhofa można się uczyć esperanto m.in. na kursach organizowanych przez BTE, a także na Politechnice Białostockiej. Gro-no aktywnych esperantystów liczy ok. pięćdziesięciu osób.

W roku 2009, dokładnie w 150. rocznicę urodzin twórcy esperanto, odbył się w Białymstoku Światowy Kongres Esperanto z udziałem kilku tysięcy gości ze wszystkich kontynentów. Dużym zainteresowaniem cieszył się powołany do życia Szlak Esperanto i Wielu Kultur (produkt nagrodzony wyróżnieniem Podlaskiej Marki Roku w 2009), którego trasa sku-pia się na miejscach związanych z esperanto na tle wielokulturowej mozaiki zabytków miasta. Miejsca, przez które prowadzi, wiążą się przede wszystkim z twórcą esperanto – Ludwikiem Zamenhofem – a także z materialnymi świadectwami wielokulturo-wej i wieloreligijnej tradycji miasta.

Także w 2009 roku powstało Centrum Ludwi-ka Zamenhofa. Poza stałą ekspozycją zaprasza na często zmieniające się różnorodne tematycznie i stylistycznie wystawy czasowe. Posiada szereg po-zycji wydawniczych związanych z życiem i twórczo-ścią Patrona. Proponuje też szereg działań eduka-cyjnych adresowanych do różnych grup wiekowych. www.centrumzamenhofa.plwww.esperanto.plwww.odkryj.bialystok.pl

Białystok − kolebka esperanto

15

Hotel Esperanto *** to nowy, komfortowy i kameralny obiekt, zapewniający swoim Gościom idealne warunki zarówno do pracy, jak i do wypoczynku. Położony jest w ścisłym cen-

trum miasta, w pobliżu najważniejszych instytucji i urzędów. W jego bezpośrednim sąsiedztwie znajdują się Pałac Branickich (zwany Wersalem Podlasia), ze swoimi okazałymi barokowymi ogrodami oraz rów-nie piękny Park Planty.Hotel oferuje swoim Gościom 34 komfortowe i gu-stownie urządzone pokoje Standard i Superior, w tym pokoje z tarasami, z których rozciąga się nie-samowity widok na białostocką starówkę oraz Plan-ty. Ponadto dwa eleganckie apartamenty: Ludwika Zamenhofa i Mikołaja Kawelina, składające się z pokoju dziennego oraz sypialni. Każdy z pokojów ma m.in. indywidualnie sterowaną klimatyzację, szerokopasmowe Wi-Fi, antyalergiczną pościel, a w apartamentach dodatkowo sejf. Hotel Esperanto to idealne miejsce na organizację konferencji i szkoleń: z kameralną atmosferą, peł-nym wyposażeniem w zakresie multimediów, profe-sjonalną obsługą, bufetem oraz możliwością wzbo-gacenia spotkań o elementy kulturalno-rozrywkowe.

Mieszcząca się w hotelu Restaura-cja Kawelin jest doskonałym miej-scem do organizacji wszelkiego typu spotkań biznesowych i rodzinnych, w

salach bankietowych na dwóch poziomach, z moż-liwością aranżacji przyjęć dla nawet 270 osób. Pro-pozycje hotelowego menu łączą najlepsze tradycje kuchni polskiej i europejskiej z regionalnymi sma-kami Podlasia.

Hotel Esperanto*** & Restauracja Kawelinul. Legionowa 10, Białystoktel. 85 740 99 00, 85 740 99 02www.hotelesperanto.net www.kawelin.pl

16

Gościnny BiałystokCiekawą propozycją na weekend w Białymstoku

i okolicach jest nagrodzony Certyfikatem POT „Go-ścinny Białystok”, uznany za Najlepszy Produkt Turystyczny 2007. Oferta nawiązuje do gościnności mieszkańców miasta, a jej symbolem pozostaje oso-ba J. Klemensa Branickiego.

Tak więc pobyt rozpoczyna się od Hotelu Bra-nicki****. To obiekt klasy boutique z aurą przedwo-jennego eleganckiego hotelu Ritz. Hotel położony w zacisznej części centrum miasta, ma stylowy wize-runek, kameralną atmosferę i wysoki poziom usług.

Po południu – spacer w Białymstoku. Chwila relaksu w jednej z licznych kawiarni lub w pijalni czekolady Wedla. Pijalnia jest miejscem z duszą - niebanalna, artystyczna, inspirująca. W eleganckich salach w kolorach czerwonej róży i wanilii są orga-nizowane koncerty, wystawy, projekcje, stoi biblio-

teczka z ciekawymi książkami i prasą vis-a-vis Espe-ranto Cafe. To wyjątkowa restauracja położona w sercu Białegostoku, przy placu Miejskim. Mie-ści się w zabytkowych wnętrzach Ratusza, co jest nie lada atrakcją dla odwiedzających ją turystów. W Esperanto Cafe Goście będą mogli obcować z ekspozycjami i wystawami nawiązującymi do ży-cia i dorobku twórcy języka esperanto – Ludwika Zamenhofa, wyglądu starego Białegostoku oraz z wieloma innymi prezentacjami dorobku artystów sztuki współczesnej i dawnej. Tu skosztować można przedwojennych białostockich przysmaków, takich jak buza i białys.

Casablanca Catering Sp. z o. o.Rynek Kościuszki 10, Białystoktel./fax 85 742 60 31www.esperanto-cafe.pl

17

Miłośnikom dobrej kuchni wytyczono Białostocki Szlak Kulinarny. Wśród restauracji, które go two-rzą, są zarówno te serwujące kuchnię regionalną i polską, jak i europejską oraz światową. Wszystkie lokale są autorskimi pomysłami na świetną kuchnię i niepowtarzalny wystrój, a ich właścicieli łączy jedna idea – fascynacja kulinariami! Szlak Kulinarny to niezapomniana podróż po smakach Podlasia, kresów i świata. W tutejszej kuchni spotykają się wpływy białoruskie, litewskie, tatarskie i polskie. Białysy, buza, bliny, karta-cze, sękacze, kiszki i babki ziemniaczane, wyborny kindziuk i kumpiak – tradycyjne i smaczne.

Więcej na www.bialostockiszlakkulinarny.pl.

Na kolację i relaks w biesiadnej atmosferze uczest-nicy przenoszą się do Folwarku Nadawki, poło-żonego na obrzeżach miasta, na skraju Puszczy Knyszyńskiej, kilka kilometrów od centrum Białego-stoku w kierunku Augustowa. Jest to kompleks wiej-skich budynków z klimatem w cichej okolicy nad rzeką Supraśl, królestwo dobrego, kresowego jadła. W ofercie: konferencje, spotkania biznesowe (dla 200 osób); imprezy, także w plenerze, Ruska Ba-nia (sauna), nocleg w Domku Baniowym. Z myślą o najmłodszych stworzono plac zabaw z huśtawkami. Obok folwarku, „tuż za płotem”, znajduje się Skansen Muzeum Wsi, otwarty do zwiedzania przez cały rok.

Folwark Nadawki ul. Nadawki 2316-010 Wasilkówtel. 85 743 88 33www.folwarknadawki.pl

Następnego dnia wędrówka Szlakiem rodu Branickich (wyróżnienie w 2006 r. w Podlaskiej Marce Roku, w kategorii Miejsce). Przejazd do Su-praśla. Zwiedzanie miasteczka leżącego pośród zielonych borów Puszczy Knyszyńskiej. Wizyta w nie-zwykłym Muzeum Ikon, które w 2006 r. zdobyło na-grodę w Podlaskiej Marce Roku w kategorii Miejsce.

Po południu przejazd do miejsca niezwykłego, pełnego bajkowych atrakcji. To Lipowy Most Golf Park.

Ostatniego dnia zapraszamy do Białostockie-go Muzeum Wsi. Odtwarza ono zabudowę wsi, charakterystyczną dla części Wschodniego Podlasia i Mazowsza. Zebrano w nim ok 4 tys. eksponatów: krzyże, kapliczki, budynki i dwór przeniesiony z Bo-bry Wielkiej.

18

Hotel Lipowy Most Golf Park *** to luksusowy kompleks hotelowy usytuowany w samym sercu Puszczy Knyszyńskiej, około 30 km od Białegostoku. Otoczony pięknym lasem i jedynym w województwie podlaskim polem golfowym, składa się z obiektu hotelowego, Restauracji, Dworku, Powozowni oraz terenów piknikowych i rekreacyjnych.Do dyspozycji Gości są tu 42 pokoje 1- i 2-osobo-we (łącznie 100 miejsc noclegowych), w tym pokój dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych oraz pokoje tematyczne: Myśliwski, Napoleoński, Złoty, Srebrny, Tatarski czy pokoje „golfowe”. Ponad-to bezpłatny parking, plac zabaw dla dzieci, Wi-Fi w całym obiekcie oraz strefa Wellness, korzystanie z której jest wliczone w cenę noclegu.Lipowy Most to doskonałe miejsce do organizacji konferencji, szkoleń i spotkań biznesowych, ich uczestnicy mogą skorzystać z jednej z trzech sal: Ja-godowej, Meeting Room i Biznesowej – wszystkie one są w pełni wyposażone w profesjonalny sprzęt mul-timedialny i mają możliwość zaciemnienia. Imprezy zamknięte dla grup liczących około 30 osób można organizować w stylowym Dworku. Znajduje się tam siedem pokoi oraz niewielki taras wypoczynkowy.W hotelowej strefie Spa & Wellness czekają na Go-ści basen oraz sauna, a także zabiegi indywidualnie dobierane do potrzeb i wymagań klientów. Amatorzy gry w golfa mogą z kolei wypożyczyć hotelowy sprzęt golfowy, wynająć instruktora lub skorzystać z oferty Akademii Golfa.Na biesiady i grille idealnie nadaje się utrzymana w sielskim klimacie Powozownia, a zabawę zacząć można od wesołej przejażdżki po Puszczy Knyszyń-skiej – wozami i przy dźwiękach akordeonu.

Lipowy Most Golf Park & SPA*** Borki 29, Supraśltel. 85 749 12 71 mob. 730 731 732www.lipowymost.pl

19

Rowerowy Białystok.Miłośnicy dwóch kółek – a jest ich w Białym-

stoku liczne i aktywne grono – twierdzą, że z roweru więcej widać. Aby ich głos był lepiej słyszalny, powo-łali Stowarzyszenie „Rowerowy Białystok”, które zgłasza uwagi do inwestycji rowerowych, od projektu po oddanie ich do użytku. Podlaska Regionalna Or-ganizacja Turystyczna wydała przewodnik „Rowerem przez Podlaskie”, w którym znajduje się 21 tras rowe-rowych o różnym stopniu trudności. Najwięcej z nich prowadzi przez okolice Białegostoku. Na wycieczkę do Białostockiego Muzeum Wsi i Jurajskiego Par-ku Dinozaurów w Nadawkach można się wybrać nawet z dziećmi. Podobnie na przejażdżkę po miej-skim lasku Pietrasze. Ale już wyprawę na wzgórza Puszczy Knyszyńskiej można polecić tylko bardzo wytrawnym rowerzystom, fanom kolarstwa górskie-go. Trasa wiedzie przez rezerwat „Krzemienne Góry” pomiędzy rzekami Supraśl i Sokołda. Podjazdy i zjaz-dy mają tu miejscami od 40 do 50 metrów różnicy

BiKeR – Białostocka Komuni-kacja Rowerowa – to uruchomio-ny w maju 2014 r. nowoczesny system będący alternatywą dla tradycyjnej komunikacji miejskiej.

Mieszkańcy Białegostoku mają do dyspozycji łącznie 300 rowerów dostępnych w 30 stacjach (wypożyczal-niach) na terenie miasta, a wszystko co muszą zro-bić, by korzystać z dobrodziejstw BiKeRa to zareje-strować się na www.bikerbialystok.pl i aktywować konto, wpłacając opłatę inicjalną. Uczestnicy progra-mu mogą korzystać z bezpłatnych przejażdżek nie dłuższych niż 20 min., co w zupełności wystarczy, by efektywnie przemieszczać się po mieście, a po-siadacze biletów okresowych komunikacji miejskiej mogą bezpłatnie korzystać z rowerów przez nawet 30 minut. Dłuższe przejażdżki wymagają uiszczenia

poziomu wysokości.Ulubiona weekendowa trasa białostoczan

wiedzie z Białegostoku do Supraśla (18 km w jed-ną stronę). Jedziemy bezpieczną ścieżką rowerową wzdłuż szosy, mijając po drodze urozmaicony krajo-braz: las, stawy, kilka wzniesień. W Supraślu jest co zwiedzać i co zjeść po ciężkim wysiłku – miasteczko słynie ze znakomitej babki i kiszki ziemniaczanej.

dodatkowej opłaty, jednak doładowywanie konta jest proste, a stawki – przyjazne dla kieszeni. Rowery dostępne są każdego roku od 1 kwietnia do 30 listo-pada, a łatwy w obsłudze system pozwala na szyb-kie wypożyczenie oraz zwrot roweru. Nazwę systemu, jego logo oraz mapę stacji wybrano po konsultacjach społecznych z mieszkańcami Białegostoku.

o fe r t y poby tów na www.pak ie t y tur ys t yczne.p l

20

Podlaskie z nieba

Polska Izba Turystyki jest największą ogól-nopolską organizacją samorządową zrzeszającą biura podróży i agencje turystyczne. Reprezentu-je interesy gospodarcze swoich członków, dbając o wysoki poziom świadczonych usług i kulturę ob-sługi turystów. Ponad dwudziestoletnia działalność Izby, to także okres skutecznych starań o nowy kształt biznesu turystycznego w Polsce. Działal-ność PIT jest wielokierunkowa. Logo i certyfikatem firmy mogą posługiwać się wyłącznie członkowie Polskiej Izby Turystyki, i są one gwarancją solidar-ności handlowej, etyki budzącej zaufanie klientów biur podróży.

Polska Izba Turystyki Oddział Podlaski w Białymstokual. Jana Pawła II 77, Białystoktel. 85 744 43 26www.pit.org.pl

Firma Benkowski Balloons Team Poland organizuje różne formy lotów balonowych i sterowcem:

* turystyczne – dla osób prywatnych podczas urlopów, wakacji, *firmowe, *pokazy na linie – podczas eventów, szkoleń, imprez plenerowych, festynów i targów.

Grupy od jednej do kilkuset osób.

„Benkowski Publishing & Mazurskie Zawody Balonowe”ul. Kolejowa 12 e, Białystok,mob. 603 702 323, 609 727 272www.benkowski.pl

Ta interesująca forma zwie-dzania regionu jest aktywną formą spędzania urlopu, wakacji. Woje-wództwo podlaskie jest jednym z najpiękniejszych i najdzikszych regionów Polski. Ale by zobaczyć tak dużą przestrzeń regionu należy wzbić się w powietrze. Bez dwóch zdań widok z lotu ptaka na pod-laską i mazurską ziemię zapiera dech. Lasy, zielone łąki, błękitne jeziora, rzeki i dzika przyroda stwa-rzają wspaniałe doznania, napawa-ją najlepszymi wspomnieniami, siłą do dalszych działań.

21

Regionalny Oddział PTTK w Białymstoku to stowarzyszenie działające na rzecz rozwijania aktywnej turystyki oraz promowania województwa podlaskiego, pięknego zakątka Polski północno-wschodniej, gdzie pierwotna przyroda w idealny sposób łączy się z bogactwem wielokulturowości.

Oferuje: *organizację wycieczek objazdowych po Podlasiu, całej Polsce i Europie, * rajdy piesze i rowerowe, marsze na orientację, spływy kajakowe oraz inne formy turystyki aktyw-nej, *usługi terenowych przewodników turystycznych po województwie podlaskim oraz licencjonowa-

nych przewodników po podlaskich par-kach narodowych, w różnych językach, *profesjonalne szkole-nia na przewodników turystycznych oraz pilotów wycieczek.

RO PTTK jest wpisany do rejestru organizatorów turystyki i pośredników turystycznych prowadzonego przez Marszałka Województwa Podlaskiego pod numerem 02/11.

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Regionalny Oddział w Białymstokuul. Sienkiewicza 53 lok. 3/3 (II piętro) Białystok tel./fax 85 744 56 50, tel. 85 744 55 60www.bialystok.pttk.pl

Almatur to najstarsze biuro podróży w Polsce, które od ponad pół wieku pokazuje świat w niebanalny spo-sób. Dzięki umiejętności reagowania na dynamicznie zmieniające się potrzeby klientów oraz innowacyjne rozwiązania na życzenie, jest też liderem w organizacji obozów młodzieżowych. W ofercie biura znajdują się także wyjazdy do pra-cy, kursy językowe i szkoły oraz praktyki studenckie za granicą, tanie bilety lotnicze dla młodzieży i stu-dentów czy międzynarodowe legitymacje zniżkowe z ubezpieczeniem.Wśród partnerów biura znajdują się najbardziej reno-mowane firmy z Polski i zagranicy oraz blisko 1000 agentów na terenie całego kraju, we wszystkich więk-szych ośrodkach akademickich. Jako firma z imponującym doświadczeniem oraz

członek największych organizacji międzynarodowych branży turystycznej: World Youth Student & Educa-tional Travel Confederation, WYSE Work Abroad, ISIC czy Polskiej Izby Turystyki oraz agentem IATA, Alma-tur oferuje atrakcyjne cenowo usługi na najwyższym poziomie.

Biuro Podrózy i Turystyki „Almatur – Białystok”ul. Zwierzyniecka 12, Białystoktel. 85 742 89 43, 85 744 84 88fax 85 744 84 88www.almatur.pl

22

Hotel 3 Trio*** to nowoczesny i kom-fortowy obiekt, zloka-lizowany doskonale, bo zaledwie 5 min. od centrum miasta, w cichej i spokojnej dzielnicy, polecany

szczególnie w podróżach służbowych. Gwarantuje wygodę i subtelny wystrój wnętrz, wyśmienitą kuch-nię oraz prosty i szybki dojazd z pominięciem zatło-czonego centrum.W awangardowym budynku głównym mieści się imponujący przestronny, klimatyzowany i w całości przeszklony hol 6-metrowej wysokości, a także lobby oraz panoramiczna winda. Hotel 3 Trio*** dysponuje łącznie 115 miejscami w 70 pokojach 1- i 2-osobowych typu Standard, Comfort, Superior oraz Executive – ze względów bezpieczeństwa wszystkie objęte są strefą dla niepa-lących. Pokoje Superior oraz Executive, o podwyższo-nym standardzie, wyposażone są w klimatyzację, sejf na laptopa, minibar, LCD 32’’ oraz szerokopasmowy Internet, a przede wszystkim w wyjątkowo wygodne łóżka, wykonane specjalnie dla Hotelu 3 Trio***. Go-ście mogą także wybrać kolor pokoju, dzięki wykorzy-stywanej w nich technologii oświetlenia LED RGB.Do dyspozycji Gości jest tu osiem klimatyzowanych sal konferencyjnych o łącznej powierzchni 792 m kw., z pełnym wyposażeniem technicznym i stałym łączem internetowym. Mogą one pomieścić na-wet 700 osób, a chlubą hotelu jest sala Glamour o powierzchni 206 m kw. i 4-metrowej wysokości, na którą to salę, przez drzwi o wymiarach 3 x 4 m, można wjechać wozem strażackim! Niewątpliwą zaletą wszystkich wnętrz Hotelu 3 Trio*** jest ich naturalne oświetlenie z opcją pełnego zaciemnienia.

Hotel 3 Trio ***ul. Hurtowa 3, Białystoktel. 85 745 40 50, fax 85 742 08 34www.hotel3trio.pl

23

Dwór Czarneckiego*** jest usytuowany w otulinie Narwiańskiego Parku Narodowego, w odległości 9 km od centrum Białegostoku. Dogodna lokalizacja kompleksu zapewnia Gościom łatwy dostęp do naj-ważniejszych instytucji oraz rozrywek, umożliwiając jednocześnie szybki powrót i odpoczynek z dala od miejskiego zgiełku. W znajdującym się na skraju lasu obiekcie mieści się ponad 100 miejsc nocle-gowych, sześć sal konferencyjno-bankietowych, ele-gancka Restauracja oraz Klub Jakuba. Oferty dopeł-nia centrum SPA & Wellness – doskonałe do relaksu i wypoczynku zarówno dla gości indywidualnych, jak i biznesowych.Każdy z komfortowo urządzonych pokoi hotelowych jest wyposażony w łazienkę, telewizję satelitarną oraz telefon. Dodatkowo, w pokojach o podwyższo-nym standardzie, Goście znajdą sejf oraz lodówkę.

Cena pobytu obejmuje: * śniadanie w formie bufetu *drugie śniadanie na drogę *monitorowany parking *Wi-Fi * strefę Wellness, w tym: saunę suchą, łaźnię pa-rową, jacuzzi, grotę solną, karaibską bryzę, pod-grzewane leżanki * klub fitness

Dwór Czarneckiego***kol. Porosły 54, Choroszcztel. 85 663 74 00www.dworczarneckiego.pl

24

Hotel Podlasie** znajduje się w odległości zale-dwie 10 min. od centrum miasta – wystarczająco daleko, by odpocząć od miejskiego zgiełku i wystar-czająco blisko, by mieć w zasięgu jego atrakcje. Hotel oferuje komfortowe pokoje 1- i 2-osobowe oraz przeznaczone dla rodzin lub do dłuższych pobytów biznesowych pokoje typu studio. Na Gości czeka tu jedna z najpiękniejszych restau-racji w Białymstoku – restauracja Lipcowy Ogród serwująca specjały kuchni regionalnej, czynny przez całą dobę sklepik z podlaskimi pamiątkami, znajdu-jący się w sąsiedztwie recepcji oraz Komnata Fryzur, czyli salon fryzjersko-kosmetyczny, w którym w at-mosferze luksusu, można skorzystać z usług fryzjer-skich na światowym poziomie.Hotel Podlasie** to idealne miejsce na organizację szkoleń, warsztatów czy konferencji. Prócz trzech przestronnych sal wyposażonych w profesjonalny sprzęt multimedialny, hotel oferuje usługi dodatko-we, np. przygotowanie materiałów konferencyjnych, oprawy plastycznej, usługi profesjonalnego zespołu tłumaczy, czy możliwość indywidualnego kompono-wania menu. Największa z sal szkoleniowych idealnie nadaje się do organizacji konferencji, bankietów oraz rozma-itych imprez okolicznościowych dla nawet 200 osób.Goście Hotelu Podlasie** mają do dyspozycji Inter-net Wi-Fi na terenie całego obiektu oraz bezpłatny parking.

Hotel Podlasie**ul. 42 Pułku Piechoty 6, Białystoktel. 85 675 05 86www.hotelpodlasie.pl

25

Kajar to firma z wieloletnim doświadczeniem w organizowaniu wszelkiego rodzaju imprez okolicz-nościowych w różnych miejscach, w tym w miej-scach wskazanych przez klienta. Firma Kajar kon-centruje swoje wysiłki na promowaniu województwa podlaskiego i jego walorów w zakresie turystyki kra-joznawczej i kulturoznawczej, m.in. poprzez utwo-rzenie Punktu Informacji Turystycznej w Kurianach. Celem jest zwiększenie konkurencyjności turystycz-nej województwa oraz przyciągnięcie do niego tury-stów spoza regionu, w tym turystów zagranicznych.Kajar prowadzi Bar i Kawiarnię Opera Cafe w bu-dynku Opery i Filharmonii Podlaskiej. Serwuje się w nich fantastyczne wypieki i wyroby własne, przy-gotowane z najwyższą pieczołowitością.W swojej ofercie Kajar posiada też pokój biznesowy do kameralnych spotkań, dwie sale konferencyjno-

-szkoleniowe na 60 i 100 osób, o bardzo wysokim standardzie, wyposażone w multimedia potrzebne do wszelkich typów imprez: konferencji, kongresów, szkoleń, spotkań biznesowych, eventów, wystaw z możliwością połączenia ich z degustacją podla-skiej kuchni regionalnej.

Opera Cafe KAJAR Odeska 1, Białystok mob. 602 111 850, mob. 606 444 524www.kajar.bialystok.pl

Firma FastQuad zajmuje się kompleksową organiza-cją i przygotowaniem różnego rodzaju eventów: spo-tkań integracyjnych, imprez firmowych, wieczorów stylizowanych, pikników rodzinnych i wielu innych. Oferty są dopasowane do indywidualnych potrzeb najlepszych klientów, nowoczesny sprzęt oraz profe-sjonalna realizacja scenariuszy imprez przekładają się na sukces i ustawiczny rozwój firmy od mo-mentu jej powstania w 2005 r. FastQuad otworzył pierwszy w Białymstoku Park Linowy FastPark z parkiem urządzeń rekreacyjnych – stworzony z my-ślą o dostarczaniu ekstremalnych wrażeń. Takie są też wyniki firmy, m.in.:

* zintegrowanie blisko 200 000 osób (to tak, jakby zintegrowała cały Toruń!), *800 000 kulek paintballowych zużywanych w każ-dym sezonie, *ponad 15 000 dziecięcych twarzy ozdobionych

w kącikach malowania twarzy.W swoje mundury wojskowe FastQuad może ubrać aż 150 żołnierzy, a swoimi turbinami do zamków dmuchanych szybko wypełnić powietrzem 11-piętro-wy wieżowiec!

„FASTQUAD” Krzysztof Giroul. Szosa Knyszyńska 26, Białystoktel./ fax 85 653 49 12, mob. 883 952 222www.fastquad.pl

S.C. FASTPARKmob. 883 599 599www.fastpark.com.pl

26

Różnorodność narodowościowa, religijna i kulturowaPolacy znani są z gościnności, którą

odzwierciedlają nawet przysłowia: „Czym chata bogata, tym rada”, „Gość w dom, Bóg w dom”. Zaproszeni do domu goście mogą się spodziewać poczęstunku i przyjaznej atmosfery. Chcąc zaprzyjaźnić się z Polakami, należy pamiętać, że przyjaźnie dla nas są ważne, i jeśli rodzą się czasem powoli, to często trwają latami.

Mieszkańcami województwa podlaskiego są oczywiście Polacy, ale także Białorusini, Litwini (raczej na północy regionu), Ukraińcy, Rosjanie, czasem Muzułmanie i Żydzi. Żyją więc obok siebie ludzie różnych wyznań: katolicy, prawosławni, staroobrzędowcy oraz wyznawcy judaizmu i islamu. Różnorodność narodowościowa i religijna wynikająca z położenia i historii regionu była i jest jego piękną cechą. Współistnienie narodów, kultur i religii na

obszarze regionu ma wpływ na wyższy poziom tolerancji i otwarcie na dialog. I tak, najwięcej jest wyznawców religii katolickiej. W regionie, istnieją sanktuaria przyjmujące przez cały rok pielgrzymów: w Różanymstoku, Hodyszewie, Studzienicznej. Wiele kościołów to cenne zabytki pamiętające dawne losy lokalnej społeczności.

Podlaskie to największe w Polsce skupisko wyznawców prawosławia. W samym Białymstoku stanowią około 1/3 jego mieszkańców. Największe skupisko społeczności białoruskiej to okolice Hajnówki i Bielska Podlaskiego. Jej przedstawiciele wydają książki w języku białoruskim, organizują chóry – często cerkiewne, mają swych przedstawicieli w życiu politycznym regionu. W Białymstoku funkcjonuje Ambasada Republiki Białorusi. Studenci z Białorusi studiują w Białymstoku.

27

W województwie podlaskim jest około 150 cerkwi, w tym najważniejsze sanktuarium prawosławne na terenie Polski – Święta Góra Grabarka. W maju każdego roku odbywają się tu spotkania prawosławnej młodzieży z całego świata.

Mniejszość litewska w Polsce zamieszkuje północny wschód kraju. Najwięcej Litwinów mieszka w gminie Puńsk i stanowią oni 80 % jego mieszkańców. Radio i Telewizja Białystok w wydzielonych pasmach emitują audycje w językach mniejszości, w tym także w języku litewskim.

W Tykocinie niedaleko Białegostoku jest synagoga – pamiątka po społeczności żydowskiej regionu, która do II wojny światowej stanowiła połowę mieszkańców tego miasta oraz znaczącą część wielu innych. W zabytkowych wnętrzach Wielkiej Synagogi z 1642 r. i Domu Talmudycznego z końca XVIII w. mieści się muzeum. Prezentuje pamiątki bogatej historii Tykocina, a także zabytki kultury żydowskiej. W regionie zachowały się cmentarze żydowskie – kirkuty, tablice pamiątkowe po jego dawnych mieszkańcach, a jedną z ulic w centrum Białegostoku nazwano nazwiskiem żydowskiego bohatera z czasów II wojny światowej – Icchoka Malmeda.

Ciekawostką regionu jest szczególne przenikanie się kultury polskiej i tatarskiej. Jako wyraz dbałości

o pamiątki osadnictwa tatarskiego, utworzono Szlak Tatarski, dzięki któremu turyści mogą poznać tradycje i zwyczaje polskich Tatarów, a także spróbować tradycyjnej kuchni tatarskiej.

Północ regionu zamieszkują także staroobrzędowcy zwani starowierami. Są potomkami Rosjan, którzy w XVII wieku nie uznali reform w tamtejszej Cerkwi i uciekając przed prześladowaniami, osiedlili się m.in. w Polsce i Prusach Wschodnich. Staroobrzędowcy nie uznają duchownych, zastępują ich osobami świeckimi, tzw. nastawnikami. Z sakramentów respektują tylko chrzest dokonywany przez trzykrotne zanurzenie w wodzie, pokutę i od niedawna małżeństwo.

Nie wolno im pić alkoholu i herbaty ani palić papierosów. Zmarłych chowają w białych strojach. W Polsce mieszka około półtora tysiąca staroobrzędowców. Na Suwalszczyźnie są trzy świątynie, zwane molennami: w Gabowych Grądach k. Augustowa, Suwałkach i Wodziłkach w Suwalskim Parku Krajobrazowym. Województwo podlaskie to przestrzeń otwartego dialogu i twórczej współpracy pomiędzy narodami, grupami etnicznymi i wyznaniowymi zamieszkującymi poszczególne części regionu. Tradycje pogranicza, współistnienia i harmonijnego przenikania się kultur od stuleci stanowią o tożsamości i wyjątkowości tej ziemi.

28

Kuchnia regionalna – zapraszamy do stołu!!!Niepowtarzalny smak tutejszej kuchni wynika ze swoistej mieszanki kultur oraz różnorodności tradycji kulinarnych skupionych w województwie podlaskim. Próżno by szukać drugiego takiego regionu w Polsce, w którym mieszkałoby tyle różnych narodów. Sam Białystok aż do II wojny światowej był mozaiką kultur. W mieście i regio-nie, oprócz Polaków, zamieszkiwali Żydzi, Rosja-nie, Litwini, Białorusini, Ukraińcy, Tatarzy, Niem-cy, Romowie oraz Macedończycy. Każda nacja wzbogacała lokalną kuchnię o swoje przysmaki. W regionalnym menu pojawiły się potrawy, które na trwałe zapisały się jako charakterystyczne dla tego obszaru i dziś są symbolem regionu.

Podobnie jak w stolicy województwa – także w regionie – nie ma już tamtej społeczności, a przy-najmniej nie w takiej ilości jak kiedyś, która tworzyła ów wielokulturowy kalejdoskop narodów. Na szczę-ście powstała po nich bogata spuścizna kulinarna w postaci przepisów. I tak w spadku po Litwinach, a także dzięki dobrodziejstwu sąsiedztwa, Podla-skie ma kartacze (po stronie litewskiej – cepeliny), chłodnik po litewsku, soczewiaki, kindziuk, kumpiak, a także oryginalny sękacz (ciasto przypominające kształtem niewielki pień drzewa pełen sęków) – sym-bol kuchni pogranicza polsko-litewskiego. Dzięki Ro-sjanom w naszej kuchni są bliny i kwas chlebowy. Potrawy kuchni tatarskiej zadomowione w naszym regionie to: pierekaczewnik, czebureki i kołduny – czyli pierożki nadziewane mięsem z dodatkiem

cebuli, czosnku, pachnącego majeranku, soli oraz odrobiny cukru. Podane w rosole na długo zostają w pamięci. Kiszkę ziemniaczaną „otrzymaliśmy” od Niemców, a babkę od Żydów (do startych ziemnia-ków dodajemy drobne kawałki ulubionej kiełbasy, szynki i cebuli oraz przyprawy i pieczemy; najlepiej smakuje podawana na gorąco). Do łask wrócił także wypiekany przez Żydów białys – drożdżówka z ce-bulką posypana makiem – dawniej hit obnośnych handlarzy. Kaloryczną kuchnię mamy od Białorusi-nów – to wszelkiego rodzaju pierogi (popularne są pierożki: z serem, z grzybami, z mięsem i na słodko z jagodami. Farsz mięsny – mięso z dziczyzny, ce-bula, przyprawy; farsz grzybowy – kapusta kiszona, grzyby suszone, cebula, przyprawy; pierogi ruskie – ziemniaki gotowane, twaróg, cebula, masło, sól i pieprz. Ciasto: 1 kg mąki, 1 jajko, 600 ml ciepłej wody, szczypta soli, trochę oleju.). Także wareniki oraz potrawy gdzie bazą pozostają ziemniaki – tu królują placki ziemniaczane. Biały, musujący (bezal-koholowy) napój z kaszy jaglanej zwany buzą – pozo-stawili nam Macedończycy.

Kuchnia podlaska – to także wyśmienite dania z ryb. Polecamy szczególnie wędzoną sieję i sielawę z dodatkiem soku z cytryny, czy lina w sosie śmietan-kowym (rybę oczyścić, usmażyć, podawać ze śmie-taną zmieszaną z sosem koperkowym i ziemniakami opiekanymi w ziołach). Tu trzeba też wspomnieć o białostockim śledziku, który wyszedł już poza ramy kulinarne i stał się gadżetem promującym Podlaskie.

29

Kulinarną wizytówką regionu jest także ciemny, pachnący, przygotowany na zakwasie chleb pieczony na liściu chrzanu. Specjałem są także leśne skarby, przetwory z grzybów no i wyśmienite miody.

A w upalne dni po obiedzie – chłodne piwo „Żubr” lub „Łomża”, które są nasycone słońcem, ja-sne pełne, pasteryzowane, warzone na skraju dzisiej-szych terenów Puszczy Białowieskiej, biebrzańskich łąk i doliny Narwi. Podlaskie smaki wybierane są i nagradzane w prestiżowym plebiscycie − Podla-skiej Marki Roku i konkursie „Teraz Polska”. Zwy-cięskie potrawy wyłonione w konkursie to m.in. kieł-basa biebrzańska, kindziuk, kumpiak podlaski, miód Lipiec Białowieski, karp pieczony z borowikami, szynka puńska, kołduny tatarskie, kwas chlebowy, twaróg hajnowski, ser koryciński, a nawet nalewka “biebrznięta”.

Warsztaty kulturalne organizuje Wigierski Park Narodowy: www.wigry.win.pl.

Warsztaty przetwórstwa mleka tradycyjnymi me-todami, wypieku chleba, przyrządzania kartaczy oraz biesiady z potrawami regionalnymi można zamówić w wielu gospodarstwach agroturystycznych regionu.

Każdego roku przybywa też imprez kulinarnch z poważnym programem i ogromną frekwencją zain-teresowanych konsumentów. Organizowane w okre-sie letnim w całym województwie, w dużych i małych miejscowościach. Niektóre już na stałe wpisały się w rytm życia tychże miejsc.

W 2010 roku zadebiutował Białostocki Szlak Kulinarny. To inicjatywa Urzędu Miejskiego w Bia-łymstoku oparta na kilku filarach, wydarzeniach i im-prezach, stronie internetowej, Klubie Białostockiego Smakosza i wydawnictwach.

Do Kurowa serdecznie zapraszamy Państwa szczególnie latem. W ostatni weekend sierpnia każ-dego roku na terenie siedziby Narwiańskiego Parku Narodowego organizowana jest Biesiada Miodo-wa. To świetna okazja, by zaopatrzyć się w zapasy miodów, które nas doskonale rozgrzeją w długie, zimowe wieczory, inne lokalne przysmaki – narwiań-

30

skie ogórki, kapusta, wyborne sery i pieczywo, ale też zrelaksować nad brzegiem rzeki Narew. W ciągu dwóch dni przybywa tu 15-20 tysięcy osób. www.biesiadamiodowa.pl

Jarmark Żubra w Hajnówce organizowany już od kilku lat na przełomie lipca i sierpnia jest dobrą okazją by poznać wielokulturowość i tradycje regionu Puszczy Białowieskiej. Swoje stoiska mają też goście zza wschodniej granicy. Prezentacje odbywają się w ramach obchodów Dni Hajnówki. www.hdk.haj-nowka.pl

Kuchnia Pachnąca Tradycją to projekt re-alizowany przez Urząd Miejski w Augustowie oraz Centrum Informacji Turystycznej i Biznesowej w Dru-skiennikach. Działania przewidziane w ramach pro-jektu to m.in.: certyfikacja obiektów gastronomicz-nych serwujących dania regionalne w Augustowie i Druskiennikach, warsztaty i festyn kulinarny w Au-gustowie oraz promocja obu miast i kuchni regional-nej. www.augustow.eu

Smaki Podlasia – Uczestnicy imprezy mogą posmakować tradycyjnych potraw regionalnych oraz wziąć udział np. w: pokazach tłoczenia oleju w pra-sie, wypieku sękacza, czy też wędzenia wędlin. www.bialostockiemuzeumwsi.pl

Mistrzostwa Świata w Pieczeniu Kiszki i Babki Ziemniaczanej w Supraślu – to jedna z głównych atrakcji Spotkania z Naturą i Sztuką “Uroczysko”. Każdego roku wyłania się Mistrza Pieczenia, a dodatkowo ma tu miejsce organizo-wany od kilku lat Konkurs Nalewek Puszczańskich. www.uroczysko.pl

Ogólnopolski Dzień Ogórka w Kruszewie – doroczna impreza tematyczna promująca kruszew-skie ogórki herbowe – regionalny produkt zyskujący coraz większą popularność w regionie i całej Polsce. www.kultura.choroszcz.pl

Ogólnopolskie Dni Truskawki w Korycinie – organizowane od 1995 r. – jedna z konkurencji to: „Najsmaczniejsze ciasto truskawkowe “– wystawa dzieł sztuki domowego wyrobu i uczta dla smakoszy. www.goksitkorycin.pl

W Tykocinie organizowana jest Biesiada Mio-dowa. W programie: Konkurs na Najsmaczniejszy Miód Podlasia, Turniej Nalewek Miodowych, prezen-tacja i sprzedaż miodów z najlepszych pasiek, Aleja Produktów tradycyjnych i Regionalnych Podlasia, Kur-pi, Litwy i Białorusi. www.biesiadamiodowa.org

Każdego roku, w lipcu, zapraszamy na Suwal-ski Jarmark Folkloru, podczas którego gościom proponuje się specjały kuchni pogranicza polsko-li-tewskiego i polsko-białoruskiego. Jest to święto kultury ludowej sąsiadujących ze sobą kresów trzech państw i narodów: Polski, Litwy i Białorusi. Program obejmuje m.in.: Kiermasz potraw regionalnych Suwalszczyzny, Podlasia, Białorusi i Litwy, rękodzieła i sztuki ludowej polskiej, białoruskiej i litewskiej, oraz pokazy warszta-towe (tkactwo, kowalstwo, garncarstwo, plecionka ze słomy) twórców z Polski i Białorusi. www.soksuwalki.eu

Podlaskie Święto Chleba obchodzone jest w drugą niedzielę sierpnia. Na terenie skansenu w Cie-chanowcu ustawiają się stoiska z wyrobami piekarni-czymi. Wybierany jest najładniejszy chleb okoliczno-ściowy. Posmakować też można innych regionalnych

31

potraw. To wyjątkowa uroczystość, bo związana ze specyfiką i rolniczym charakterem powiatu wysoko-mazowieckiego. www.muzeumrolnictwa.pl

Święto Sera to impreza plenerowa nad zale-wem w Korycinie. Impreza jest zaproszeniem do prezentacji i degustacji produktów ekologicznych wytwarzanych wg tradycyjnej receptury, w tym sera korycińskiego swojskiego, który jest wizytówką gminy i regionu. Warto wiedzieć, że trwa procedura rejestra-cji tego sera w UE. www.goksitkorycin.pl

Święto Ziemniaka – Jarmark Kresowy w Moń-kach (reaktywowane po prawie 20 latach) przyjęło formułę Kresowego Jarmarku Produktów. Duże za-interesowanie wzbudzają m.in.: Konkurs w jedze-niu babki ziemniaczanej oraz pokazy gotowania na żywo. www.swietoziemniaka.pl

Kuchnia to nie tylko zbiorek menu, to także poezja dnia codziennego. Pani B. Wiatr z Tarnowa, wśród starych przepisów babci wygrzebała i taki dla humoru: Weź pół kopy spojrzeń, a samych czułych! Dwie kopy westchnień najgłębszych i łut rozumu! Mendel uśmiechów serdecznych! Uformuj serce, polukruj słodkim słówkiem! Przybierz niebieskimi migdałami, ustaw Gwiazdkę z nieba, dla ozdoby. I dawaj póki świeże!

32

Z kolei największe w województwie jezioro Wigry wraz z przyległymi, mniejszymi (łącznie 42) jest chro-nione przez park narodowy. Jest to jedyne w Polsce tak duże jezioro o krętej linii brzegowej, urozmaicone wyspami, zatokami, głębinami, śródjeziornymi gór-kami i przybrzeżnymi obszarami płycizn. Wigierski Park Narodowy położony jest na północnym skraju Puszczy Augustowskiej, największego zwartego kom-pleksu leśnego na Niżu Środkowoeuropejskim.

Suwalszczyzna to kraina bogata również pod względem historycznym. Znaleźć tu można poja-ćwieskie kurhany i grodziska. Perłą w koronie jest

klasztor Kamedułów na jeziorze Wigry. „Zespół jezior wigierskich stanowi jeden z najciekawszych krajo-brazów naszego kraju. Krajobraz ten niepowtarzalny i bezcenny uznaje się za konieczne objąć szczegól-ną ochroną dla potrzeb dydaktyczno-naukowych i krajobrazowych” – tak uzasadniano utworzenie Wi-gierskiego Parku Krajobrazowego w połowie lat 70. XX w. Po kilkunastu latach, w 1989 roku, posta-nowiono zwiększyć ochronę Wigier, drugiego co do głębokości jeziora w Polsce (73 m) i utworzono Wigierski Park Narodowy. W północnej części WPN krajobraz jest pagórkowaty, z licznymi formami polo-

„Kraina jak baśń” to aktualne hasło promocyjne Suwalszczyzny. Krajobraz łączy tu cechy terenów podgórskich z nizinnymi pojezierzami. Wyjątkowo urozmaiconą rzeźbę terenu mamy w północnej części, ukształtowanej przez najmłodsze zlodo-wacenie – głębokie rynny lodowcowe, kręte wały ozów i wysokie pasma wzgórz morenowych, czy też największe w Polsce nagromadzenie głazów narzu-towych. Właśnie tutaj w 1976 r. powstał pierwszy park krajobrazowy w Polsce (Suwalski Park Krajo-brazowy). Pośród tej bogatej rzeźby polodowcowej jest wielka osobliwość – najgłębsze w Polsce jezio-ro – Hańcza.

Suwalszczyzna i Ziemia Sejneńska

Wigierski Park Narodowy

33

Ścieżki edukacyjne

dowcowej rzeźby terenu. Południowa część jest bar-dziej płaska, położona na piaszczystych glebach san-dru augustowskiego, porośniętego rozległymi borami i borami mieszanymi. W otaczających Wigry lasach kryje się jedna z głównych atrakcji Parku: 20 śród-leśnych jezior dystroficznych, zwanych sucharami. Herbaciany kolor wody nadają im kwasy humusowe.

Park leży w północnej części Puszczy Augustow-skiej, porośniętej przeważnie sosną i świerkiem. Wy-stępują tu rzadkie i chronione gatunki storczyków. Różnorodność porostów świadczy o czystości po-wietrza. Równie bogaty jest świat zwierząt. W WPN ponad 2000 gatunków, ale „rządzi” bóbr – herbowe zwierzę parku.

Przez Wigry przepływa Czarna Hańcza, najdłuż-

By lepiej poznać WPN warto wybrać się na przy-najmniej jedną ze ścieżek edukacyjnych: „Las” (1,5 km), „Suchary” (2,5 km), „Płazy” (0,5 km), „Jezio-ra” (6,2 km), „Puszcza” (3,3 km).

Wiodą one przez tereny bardzo atrakcyjne przy-rodniczo i kulturowo, łączą się ze szlakami turystycz-nymi, prowadzącymi w różne rejony parku, dlatego też zwiedzanie powinno się zacząć właśnie od nich. Wzdłuż ścieżek umieszczone zostały tablice informa-cyjne, kładki, platformy widokowe i miejsca odpo-czynku. Sieć ścieżek edukacyjnych WPN otrzymała Wyróżnienie Prezesa PROT w konkursie „Najlepszy produkt turystyczny – Certyfikat POT 2010”.

sza rzeka w parku i jedna z najpopularniejszych tras kajakowych w Polsce.

W Wigierskim Parku Narodowym istnieje możli-wość zakwaterowania na terenie Parku w obiektach pozostających w jego zarządzie.

Centrum Informacji Turystycznej**** Wigierskiego Parku NarodowegoKrzywe 82, gm. Suwałkitel. 87 563 25 62www.wigry.win.pl

34

Muzeum Wigier – batyskafem w ciemne głębinyMuzeum Wigier mieści się w dawnej stacji hy-

drobiologicznej w Starym Folwarku. W okresie mię-dzywojennym, dzięki jej twórcy dr. Alfredowi Lityń-skiemu, stała się ona silnym ośrodkiem naukowym, a jezioro Wigry – najlepiej poznanym akwenem w Polsce. Muzeum stanowi świetną kontynuację jego pracy – udostępnia jedną z najciekawszych ekspo-zycji w regionie dotyczącą przyrody i historii Wigier.

Zwiedzanie Muzeum jest wycieczką w czasie i przestrzeni – rozpoczyna się od wystawy poświęco-nej działalności Stacji Hydrobiologicznej przed wy-buchem II wojny światowej. Potem „przeskakujemy” w epokę lodowcową na Suwalszczyźnie, by obejrzeć makietę fragmentu lodowca z trójwymiarowymi zdję-ciami śnieżnych pustyń.

Następnie czeka nas skok na głęboką wodę – wirtualna podróż batyskafem na dno jeziora Wigry. Najpierw na monitorach widzimy życie na powierzch-ni, później zanurzamy się w ciemne i zimne głębi-ny – mijamy rośliny, ryby. Przez „peryskop” można podglądać wigierskie pejzaże z różnych okresów hi-storycznych.

Z pomostu w kolejnej sali widać panoramę jezio-ra, słychać ptaki. Kontynuując wirtualną wędrówkę, możemy wejść na miękkie torfowisko otaczające le-śne jeziorko, zajrzeć do dziupli drzewa, poczuć się odkrywcą...

Od wiosny 2011 roku w Wigierskim Parku Naro-dowym czeka na turystów nowa atrakcja – rejsy po jeziorze Wigry specjalną łodzią. „Leptodora II”, bo tak nazywa się łódź, która służy do obserwacji życia w wodzie przez szklane okna w dnie łodzi. Łódź wyposażona jest w nowoczesny sprzęt badawczy – zestawy do pomiaru chemizmu wody oraz sondę termiczno-tlenową.

Punkt Informacji Turystycznej** Muzeum Wigier WPNStary Folwark 50, Suwałkitel. 87 563 01 52www.wigry.win.pl/mw

35

36

37

Klasztor w WigrachMało jest osób niewrażliwych na widok baroko-

wych wież kościoła Niepokalanego Poczęcia NMP i czerwonych dachów klasztoru Kamedułów, ma-jestatycznie wznoszących się nad jeziorem Wigry. Zespół klasztorny położony na wigierskim półwyspie to najcenniejszy zabytek Suwalszczyzny. Kamedu-li przybyli tu w 1667 r. i przez pół wieku wznosili klasztor, który stał się jednym z największych i naj-bogatszych w Polsce. To zakonnicy założyli miasto Suwałki. Po kasacji zakonu w 1800 r. władze pru-skie wysiedliły mnichów na podwarszawskie Bielany, a obiekt ulegał stopniowej dewastacji. Dopiero po-wojenna rekonstrukcja przywróciła mu dawny blask.

W skład zespołu wchodzą m.in.: dom furtiana, bramy na taras dolny i górny, eremy, dom królew-ski, pałac biskupi, kościół, dawny refektarz i wieża zegarowa.

Dla wielu to duże zaskoczenie, że eremy, czyli domki mnichów, to nie ponure pustelnie, ale ukwie-cone malutkie, ozdobne kamieniczki, w których moż-na zatrzymać się na nocleg. Przełomowym momen-tem w powojennej historii klasztoru była wizyta Jana

Punkty i wieże widokoweDostępna dla turystów wieża klasztoru w Wi-

grach to najlepszy punkt widokowy w całym Wigier-skim Parku Narodowym. Z kolei na jezioro z klasz-torem w tle warto popatrzeć z platformy w Starym Folwarku i Leszczewie (dojazd od drogi Suwałki– Sejny) lub po południu, przy spokojnej powierzchni jeziora, uchwycić w Cimochowiźnie lustrzane odbi-cie klasztoru w wodzie. Jednak najlepszą panoramę klasztoru wraz z jeziorem Wigry zobaczymy z wieży widokowej na Łysej Górze w Starym Folwarku, na terenie suwalskiego Ośrodka PTTK. Rozwiniętą, peł-ną zatok linię brzegową Wigier najlepiej podziwiać w Bryzglu z wieży widokowej przy leśniczówce lub z gospodarstwa agroturystycznego Widok.

Pawła II w 1999 roku. Papież znał tutejsze okolice z młodzieńczych wypraw. Tak je wspominał po la-tach: „Ta ziemia była dla mnie zawsze bardzo go-ścinna, kiedy tu przybywałem, szukając tu także od-poczynku, zwłaszcza na wspaniałych jeziorach (...)”. Dzisiaj można zwiedzać apartamenty, w których gościł Papież podczas jegoj najdłuższej pielgrzymki po Polsce. www.wigry.pro

38

WPN – raj dla wodniaków w zgodzie z naturą i przepisamiTurystyka wodna na Suwalszczyźnie ma wspa-

niałe tradycje. W 1928 roku suwalscy harcerze na własnoręcznie wykonanych kajakach dopłynęli do Poznania na Powszechną Wystawę Krajową. Jan Paweł II jako młody kapłan brał udział w spływach kajakowych Czarną Hańczą.

Już w 1938 roku zorganizowano nad Wigrami pierwsze kursy żeglarskie, zaś Regaty o Błękitną Wstęgę Jeziora Wigry odbywają się od ponad 50 lat.

Czym Zakopane było dla turystyki górskiej, tym szlak kajakowy z Wigier przez Czarną Hańczę i Ka-nał Augustowski dla rozwoju turystyki na nizinach. Spływ poniżej Wigier to zapewne najbardziej znany kajakowy szlak w Polsce. Klasyka to tzw. mała i duża pętla. Pierwsza (6 dni) prowadzi przez jeziora Białe, Studzieniczne i Kanał Augustowski do jeziora Serwy, stamtąd trzeba przewieźć kajaki do Bryzgla, dalej je-ziorem, Czarną Hańczą i od Rygola powrót Kanałem. Duża pętla (8-9 dni) wypływa z Augustowa w rzekę

Rospudę, dalej pod prąd w rzeczkę Bliznę do jeziora Blizno (przy niskim stanie wody odcinek Powstańce - jezioro Blizno często nie do przepłynięcia!), kajaki przewozimy na Wigry i dalej tak jak przy małej pętli.

Dzisiaj trasy te pokonują tylko najwięksi zapaleń-cy, zaś oferty biur podróży muszą ograniczyć się do Kanału Augustowskiego, jeziora Wigry, rzeki Czarna Hańcza oraz Doliny Rospudy.

Po jeziorach Wigierskiego Parku Narodowe-go pływa specjalny Punkt Informacji Turystycznej, z którego korzystają głównie kajakarze i żeglarze. Nie muszą schodzić na ląd, by uzyskać informacje lub kupić mapę. Pływający punkt informacji turystycznej o nazwie „Bóbr” najczęściej przebywa na jeziorze Po-staw, z którego wypływa rzeka Czarna Hańcza.

Pływający punkt informacji turystycznej maj-wrzesień Jezioro Wigry – Postaw – rzeka Czarna Hańcza(w punkcie można kupić mapy i licencje)mob. 510 992 672

39

Baśniowy Szlak

Krasnogruda – Międzynarodowe Centrum Dialogu

Baśniowy Szlak zainicjowany został w 2013 roku w związku z realizacją transgranicznego projek-tu polsko-białoruskiego „Podróż do etnobajki”. Podstawą Szlaku jest sieć siedmiu ciekawie za-gospodarowanych miejsc wypoczynku, zabawy, rekreacji i edukacji, zwanych Wioskami Bajek. Są one oparte na twórczości Marii Konopnickiej, legendach regionalnych i wątkach baśniowych. Każda z wiosek poświęcona jest innej tematyce.

Wioska Wesołych Wędrowców w Nowej Wsi k/Suwałk prezentuje życie wsi, Wioska Dwóch Mistrzów w Puńsku, polskiej stolicy Litwinów, eksponuje różno-rodność języków terenu pogranicza, Zaułek Krasno-

Pierwsza wzmianka o dworze w Krasnogrudzie (daw. Krasnyhrud) pochodzi z 1676 roku, a jego dzieje związane są m.in. z rodziną Kunatów, z której wywodziła się matka Czesława Miłosza.

Sam poeta często w majątku bywał, a dziś pod jego patronatem funkcjonuje tu Międzynarodowe Centrum Dialogu – otwarte w 2011 roku, w setną rocznicę urodzin poety. Działalność centrum koncen-truje się na propagowaniu etosu pogranicza i budo-waniu więzi międzykulturowych.

W okresie wakacyjnym odbywają się tu, organi-zowane przez Ośrodek „Pogranicze” – sztuki, licz-ne spektakle, koncerty, prezentacje multimedialne, spotkania z artystami i sympozjony. Funkcjonuje tu także Kawiarnia Literacka oraz Kino Medei z boga-

ludków mieści się przy Muzeum – domu rodzinnym słynnej suwalczanki Marii Konopnickiej, Wioska Za-pomnianych Wojów w Bakałarzewie przybliża histo-rię pradawnego ludu Jaćwingów, Dolina Przygód nad Szeszupą w Rutce Tartak przenosi do krainy rzek i jezior, Miasteczko Sekretnych Uliczek w Sejnach pre-zentuje dawną różnorodność kulturową tego miasta, w sercu Puszczy Augustowskiej zaś kryje się Wioska Darów Lasu oparta o potencjał przyrodniczy regionu.

Baśniowy Szlak to jedyny w swoim rodzaju produkt sieciowy, mający za zadanie zapewnienie ciekawych atrakcji gościom odwiedzającym Suwalsz-czyznę i możliwość jej bliższego poznania przez naj-młodszych. www.basniowasuwalszczyzna.pl

tym repertuarem filmów. Wśród innych inicjatyw ośrodka znajdują się

Sejneńskie Spotkania z Nauką w Domu Pogranicza, koncerty Orkiestry Klezmerskiej Teatru Sejneńskiego w Białej Synagodze czy Sejneńskiej Spółdzielni Jaz-zowej w Dawnej Jesziwie.www.pogranicze.sejny.pl

40

Z lądu i wody czyli Wigierska Kolej Wąskotorowa i Statek „Kameduła”Wigierska Kolej Wąskotorowa to kontynu-

acja leśnej wąskotorówki w Puszczy Augustowskiej z czasów I wojny światowej, rozbudowanej w latach 1923-26. Kolejka, której trasa biegła z Płociczna w okolice Zelwy, stanowiła uzupełnienie powstałego w latach 1824-39 Kanału Augustowskiego, główne-go środka transportu drewna do Europy i tartaków położonych wzdłuż tego szlaku wodnego. W latach 80. XX w. kolejka uległa likwidacji i dopiero kilka lat temu wznowiła przewozy już jako kolejna atrakcja tu-rystyczna Wigierskiego Parku Narodowego. Na trasie kolejka zatrzymuje się na tzw. fotostopy. Na głównej stacji kolejki w Płocicznie znajduje się Muzeum-Gale-ria Fotografii Kolejowej.

Dojazd od drogi Augustów–Suwałki w kierunku na Płociczno. www.augustowska.pl

Statek „Kameduła”, którego nazwa nawiązuje do klasztoru wigier-skiego, pływa trasą papieską – szla-kiem, którym w 1999 roku płynął podczas swojej pielgrzymki papież Jan Paweł II. Żegluga na jeziorze Wigry rozpoczyna się 1 maja i trwa do 31 października. Główna przystań znaj-duje się przy zespole poklasztornym w Wigrach. Rejs trwa około 1 godziny i 10 minut. Statki odpływają codziennie o godz. 10.00 11.30, 13.00, 14.30 i 16.00. Bilety są do nabycia po uprzed-niej rezerwacji lub bezpośrednio na statku. Rejs odbywa się przy minimum 5 dorosłych pasażerach. www.statekwigry.pl

41

Ośrodek Maniówka proponuje programy edu-kacyjne dla zielonych szkół, kolonii i zimowisk, podczas których uczestnicy mogą poznać uroki Suwalszczyzny na przykładzie Suwalskiego Parku Krajobrazowego oraz Wigierskiego Parku Narodowe-go, oraz spacer krajoznawczy – quest „W poszukiwa-niu kronikarza” – polegający na przejściu wyznaczo-nej trasy przy użyciu mapy oraz z rozwiązywaniem zagadek. Ośrodek prowadzi też warsztaty, m.in.: krę-cenie „wywijańców”, gałganowe – białoruska baba, ceramiczne, zdobnictwo drewniane, decoupage. Jest tu też ogrodzony kort tenisowy, idealny do gier zespołowych, oraz stół pingpongowy i bilard.Niebawem w Maniówce powstanie „Wioska weso-łych wędrowców” i „Interaktywna wioska młodego

rybaka”, gdzie będzie można zapoznać się z życiem na wsi. Stanie tu też największy tradycyjny termo-metr, który będzie zgłoszony do Księgi Rekordów Gu-innessa, oraz wiatrak-młyn, z którego będzie można podziwiać piękne krajobrazy Suwalszczyzny, w jego wnętrzu z kolei – zobaczyć, jak powstaje mąka.

Ośrodek „Maniówka”Nowa Wieś 9, Suwałkitel. 87 565 63 55, mob. 608 481 905 www.maniowka.pl

Wiele interesujących propozycji pobytów w kwaterach i ośrodkach oraz aktywnego wypo-czynku na lato i zimę (m.in. rajdy rowerowe, spły-wy kajakowe Czarną Hańczą i Rospudą, rajdy nar-ciarskie) znajduje się w katalogu ofert wypoczynku na Suwalszczyźnie przygotowanych przez członków Suwalskiej Organizacji Turystycznej.

Z racji sąsiedztwa z Litwą proponujemy zwie-dzanie atrakcji tego kraju (m.in. Wilno, Druskien-niki) i innych państw nadbałtyckich (także sana-toria).

Suwalska Organizacja Turystyczna ul. ks. K. Hamerszmita 16 Suwałki tel./fax: 87 566 20 79 www.sot.suwalszczyzna.eu

Suwalska Izba Rolniczo-Turystyczna świad-czy usługi wypoczynkowo-zdrowotne w oparciu o własny Ośrodek „Maniówka”, promuje i organizuje wczasy rodzinne na wsi z zakwaterowaniem w obiek-tach wiejskiej bazy noclegowej o zróżnicowanym standardzie, prowadzi wypożyczalnię rowerów.

Suwalska Izba Rolniczo-Turystycznaul. Kościuszki 82/7, Suwałkitel./fax 87 566 58 72, 87 566 54 94www.suwalki-turystyka.info.pl

42

Imprezowe Suwałki – blues i nie tylkoSuwałki tętnią życiem, szczególnie latem, kiedy

zjawia się tu więcej turystów. Dlatego miasto dba o ciekawą ofertę imprez kulturalnych. Suwałki Blu-es Festival to jeden z największych festiwali blueso-wych w kraju, który wpisał się już w kalendarz imprez odbywających się cyklicznie w połowie lipca w Suwał-kach. Z roku na rok przyciąga coraz większą liczbę miłośników bluesa. Podczas dotychczasowych edycji festiwal gościł znanych artystów z kraju i świata. Ich nazwiska mówią same za siebie: Joe Bonamassa, Jemery Spencer & Trond Ytterbø Band, Nina van Horn, Sławek Wierzcholski i Nocna Zmiana Bluesa, Ten Years After, Canned Heat, Mick Taylor Band, Jan Błędowski i wielu innych. Festiwal co roku jest pro-wadzony przez uznanych w środowisku bluesowym ekspertów. Dotychczas był to Sławek Wierzcholski, Jan Chojnacki oraz Andrzej Jerzyk.

Na czas trwania festiwalu Suwałki zmieniają się w stolicę bluesa. W centrum miasta stoją dwie duże sceny, na których odbywają się koncerty główne oraz kilka mniejszych scen – gdzie prezentują się młodzi artyści. Festiwalowi towarzyszą seminaria, warsztaty muzyczne, pokazy sprzętu muzycznego połączone z prezentacją wydawnictw bluesowych oraz śnia-dania bluesowe i wieczorne koncerty akustyczne w restauracjach i barach, które kończą się wspólnym muzykowaniem – jam session.

Suwałki Blues Festival został odznaczony wielo-ma nagrodami: dwukrotnie zyskał miano Najlepsze-go Produktu Turystycznego Województwa Podlaskie-go 2009 i 2010. Wyróżnienie Prezesa PROT, w 2010 r. Wyróżnienie POT, Certyfikat Podlaskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej 2013. Festiwal otrzymał też główną nagrodę w kategorii Wydarzenie Roku 2008 podczas Gali Blues Top 2008 oraz wyróżnienie w kategorii Przedsięwzięcie Roku 2008 w konkur-sie Podlaska Marka Roku. W wakacje odbywają się suwalskie Teatr-Akcje. Można na nich zobaczyć znakomite spektakle z Polski i z zagranicy. W Su-

wałkach na uwagę zasługuje Suwalskie Muzeum Okręgowe – od kilku lat organizuje dwie letnie im-prezy plenerowe: Jaćwieski Festyn Archeologicz-ny w Szwajcarii i Piknik Kawaleryjski. Suwalskie Muzeum posiada dwa oddziały: Muzeum im. Marii Konopnickiej (pisarka urodziła się w Suwałkach) oraz Centrum Sztuki Współczesnej – Galeria Andrze-ja Strumiłły (artysta mieszka nieopodal Suwałk – w Maćkowej Rudzie).www.muzeum.suwalki.pl

Centrum Informacji Turystycznej w Suwałkach****ul. ks.K. Hamerszmita 16, Suwałki tel. 87 566 20 79, fax 87 562 30 98www.um.suwalki.pl/dla-turysty/

43

Zima: białe szaleństwa – nie tylko na stokuNa Suwalszczyźnie świetnie spędza się czas także zimą. Kuligi ośnieżonymi leśnymi traktami ciągle mają tu coś z klimatu Rzeczpospolitej szlacheckiej. Z drugiej strony – wyciągi narciarskie nie ustępują nowoczesnym ośrodkom w górach.

Od ponad 40 lat suwalski Oddział PTTK orga-nizuje Ogólnopolski Rajd Narciarski „Wędrówki Północy” – to gratka dla miłośników narciarskiego włóczęgowania. Dodatkowo od 3 lat podczas rajdu, dzięki współpracy z powiatem suwalskim, można pod okiem instruktorów skorzystać z nauki narciar-stwa klasycznego.

Przy siedzibie dyrekcji Wigierskiego Parku Naro-dowego w Krzywem wyznaczono turystyczne trasy narciarskie. Prowadzą po pagórkowatym terenie pośród lasów Obwodu Ochronnego Krzywe i tworzą sieć o łącznej długości 8 km. W trzynastu węzłowych punktach ustawiono tablice informacyjne z numerem miejsca, trasy oznakowane są też specjalnymi drogo-wskazami, by ułatwić orientację w terenie. Ze wzglę-du na uwarunkowania terenu trasy przeznaczone są głównie dla średniozaawansowanych narciarzy.

Wyciąg narciarski w miejscowości Dąbrówka położony jest 5 km od centrum Suwałk, na łagodnym wzgórzu nad jeziorem o tej samej nazwie. Stok jest sztucznie na-śnieżany, ratrakowany i oświetlony. Długość zjazdu wynosi 300 m. Do dyspozycji narcia-rzy i snowboardzistów dostępni są instruk-torzy jazdy. Na miejscu można skorzystać z wypożyczalni sprzętu narciarskiego.

Wojewódzki Ośrodek Sportu i Re-kreacji „Szelment” w Szelmencie k. Je-leniewa to nowoczesna baza turystyczna, zapewniająca dostęp do wielu form tury-styki, uprawiania sportów zimowych oraz wypoczynku.

Miłośnicy „białego szaleństwa” mogą skorzystać tu z 5 oświetlonych, naśnieża-

nych i ratrakowanych narciarskich tras zjazdowych, 4 wyciągów oraz wyciągu dla dzieci. Trasy są o róż-nym stopniu trudności, poczynając od trasy zielonej (b. łatwa), niebieskiej (łatwa), czerwonej (trudna), aż po trasę czarną (b. trudna). Przy ośrodku działa szkoła narciarska dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Zajęcia prowadzone są indywidualnie i w grupach. Niespełna po półtora roku od otwarcia, WOSiR „Szel-ment” odwiedziło ok. 180 tysięcy osób, w tym wielu z państw ościennych: Litwy, Rosji i Białorusi. Wielu zachęca możliwość wykupienia noclegów i wyżywie-nia przy samym stoku.

Równolegle z rozwojem bazy zimowej ośrodek wzbogaca ofertę na lato. W lipcu 2010 r. zostało otwarte minipole golfowe o powierzchni 3 tys. m kw. z 18 dołkami z wypożyczalnią sprzętu (kije i piłeczki golfowe). Jest też pole i sprzęt do paintballa, wypożyczalnia rowerów, plaża...

Wojewódzki Ośrodek Sportu i Rekreacji SzelmentSzelment 2, gm. Jeleniewotel. 87 568 30 07www.wosir-szelment.pl

44

Zaginiony świat JaćwingówSuwalski Park Krajobrazowy jest najstarszym par-kiem w Polsce, a przyrodnicy i lokalni patrioci uwa-żają, że także najpiękniejszym. Warto go zobaczyć w trzech szatach: wiosennej, zimowej, a przede wszystkim najbogatszej – jesiennej.

Najlepiej jego walory docenimy, spoglądając nań z Cisowej Góry, zwanej „suwalską Fudżijamą”. Widać stamtąd zagłębienie rzeki Szeszupy i kilkana-ście malowniczych jezior. Punkt widokowy w Smolni-kach wziął swoją nazwę od Mickiewiczowskiej epopei „Pan Tadeusz”, którą kręcił w tym miejscu znakomi-ty polski reżyser Andrzej Wajda. Niezliczone głazy (re-zerwaty: „Głazowisko Bachanowo” oraz „Głazowisko Łopuchowskie”, „Rutka”) i srebrzące się „oczka” uzupełniają polodowcowy krajobraz, który jest żywą ilustracją podręcznika geografii.

W parku znajduje się ciekawy kompleks (zespół) archeologiczny – wczesnośredniowieczne grodzisko w Szurpiłach, zwane Górą Zamkową, a w jej sąsiedz-twie – Góra Kościelna i Cmentarna.

Na przełomie V i VI w. zamieszkujący te ziemie Jaćwingowie zbudowali tu warownię, umocnioną w XI w. Do dziś – przyglądając się zboczom Zamko-wej Góry – dostrzec można trzy pierścienie ziemnych wałów obronnych, umocnionych głazami.

Najczystsza i najgłębsza jest Hańcza – polska stolica płetwonurków. O walorach Suwalszczyzny można opowiadać długo, i to używając samych „naj”. Są tu najgłębsze i najczystsze jeziora, a tak-że największy na całym Niżu Środkowoeuropejskim kompleks leśny, najpiękniejsze księżycowe krajobra-zy polodowcowe z największym nagromadzeniem głazów narzutowych, najsurowszy w kraju klimat, przez który okolice te zyskały przydomek „polskiego bieguna zimna”.

Punkt Informacji Turystycznej*** Suwalskiego Parku KrajobrazowegoMalesowizna-Turtul 24, gm. Jeleniewotel. 87 569 18 01www.spk.org.pl

45

Jezioro Hańcza

Unikatem na skalę światową jest jezioro Hań-cza, najgłębsze w Polsce, a nawet w środkowej części kontynentu. Powstało z roztopu wód polodowcowych w głębokiej rynnie, stworzonej przez lodowiec. Do tej pory podawało się, że jego maksymalna głębokość to 108,5 m, ale ostatnie badania wykazały, że ma o trzy metry więcej – 111,5 m. Akwen ma cechy jeziora wysokogórskiego z bardzo czystymi, przej-rzystymi, dobrze natlenionymi wodami. Od wielu lat jest ono modne wśród płetwonurków, którzy w Błaskowiźnie mają swoją stałą bazę.

Na brzegach Hańczy rozrzucone są liczne głazy, niektóre nawet kilkumetrowej szerokości. Nagroma-dzenie głazów jest tak duże, że sprawiają wrażenie, jakby ktoś je „specjalnie” poukładał.

Jezioro Hańcza jest rezerwatem przyrody, w 1974 r. zostało wpisane na listę Projektu Aqua UNESCO z powodu swojej głębokości i podwodnych ścian, utworzonych ze zwięzłych osadów polodowco-wych.

Punkt Informacji Turystycznej* Centrum Kształcenia na Odległość na WsiachRynek 7, Przerośltel. 87 569 10 32www.gokprzerosl.pl

46

Spływy i Regaty okrągłych żaglówek, meandry leniwej Marychy

Litewska stolica Polski – połączeni ponownie przez UnięDo XII wielu okolice Puńska zamieszkiwali

Jaćwingowie. Potem na długo wszystko zagłu-szyła puszcza, zwana później Puszczą Merecką. Dopiero w XV wieku obszary te zaczęli zaludniać Litwini z Merecza oraz Polacy z Mazowsza. Obie nacje współistniały przez wiele stuleci.

Dziś Litwini stanowią w Puńsku kilkutysięcz-ną większość i dbają o kultywowanie tradycji.

Na ulicach miasteczka, w urzędach, słychać język litewski. A na stołach – ku uciesze turystów – serwowane są litewskie potrawy. Goście opusz-czają Puńsk z zapasem znakomitego ciemnego chleba na kalmusie. W Domu Kultury Litewskiej można zwiedzić Muzeum Etnograficzne. Jed-ną z bardziej oryginalnych nowych propozycji jest szlak konny wokół jeziora Gaładuś: Lazdijai (Łoździeje)-Puńsk-Lazdijai. W ciągu dwóch dni pokonujemy 64 km po drogach asfaltowych, go-ścińcach i ścieżkach leśnych.

Doskonałe warunki dla rozwoju turystyki stwarza Stowarzyszenie „Euroregion Niemen”. To forma or-ganizacji współpracy transgranicznej Polski, Rosji, Li-twy i Białorusi. Obejmuje więc obszary o unikatowych walorach przyrodniczych, urozmaiconych krajobrazo-wo. Atrakcyjność turystyczną euroregionu podnoszą też imprezy kulturalne o zasięgu międzynarodowym.

Stowarzyszenie „Euroregion Niemen” ul. Wesoła 22, Suwałkitel./fax 87 565 36 71, 87 565 36 72www.niemen.org.pl

Brak formalnej granicy między Polską i Litwą wydłużył możliwość spływu Marychą – najdłuższą rzeką Sejneńszczyzny. Jest to rzeka spokojna, do-skonała na rodzinne wyprawy z dziećmi i w przeci-wieństwie do innych szlaków – niezatłoczona. Spływ Marychą najlepiej rozpoczynać z jeziora Pomorze,

w okolicy którego możemy znaleźć niedrogie noc-legi w kwaterach agroturystycznych lub ośrod-kach wypoczynkowych. Biorąc pod uwagę, że przy zmiennej pogodzie na jeziorze powstają duże fale, najlepiej wybrać obiekt we wschodniej jego części, jak np. Ośrodek Turystyczny „Kukle”. Chociaż spływ w najkrótszej wersji z jeziora Pomorze trwa od 4 do 5 godzin, warto imprezę przedłużyć o krótki pobyt w rezerwacie przyrody „Tobolinka” ze śródleśnym jeziorem dystroficznym i pływającymi wyspami – pła-tami torfowców oraz zwiedzanie prywatnego skanse-nu

Rodzinny charakter mają również Integracyjne Regaty Żaglowych Łodzi Okrągłych organizo-wane na jeziorze Pomorze przez ośrodek „Kukle”. Podczas zawodów uczestnicy żeglują na okrągłych łodziach, które nie wymagają posiadania uprawnień żeglarskich. www.kukle.pl

47

Sejny – ciche miasteczko, które wita nas klasz-tornym zespołem podominikańskim o kształcie czworoboku, z narożnymi basztami zwieńczonymi hełmami oraz późnorenesansową Bazyliką Nawie-dzenia NMP z lat 1610-1619, zwróconą szczytem do głównej ulicy. Najcenniejszym zabytkiem bazyli-ki jest słynąca z cudów drewniana gotycka figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Na drugim końcu uli-cy znajduje się Biała Synagoga, zbudowana przez osadników żydowskich, którzy napłynęli tutaj pod koniec XVII wieku.

Sejny pięknie upominają się o swoją historię. Dzieci skupione wokół Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów”, który zajmuje teraz tzw. Białą Sy-nagogę (jeden z najlepiej tego typu zachowanych obiektów w regionie) i dawną szkołę talmudyczną, zbierały od sąsiadów i rodzin tutejsze historie. Na tej podstawie stworzyły makietę dawnych Sejn sprzed wojennych kataklizmów, w których są jeszcze Żydzi, Litwini, Białorusini i Cyganie. Spisały te historie jako „Kroniki Sejneńskie” i zagrały na scenie.

Sejny – miasteczko na pograniczu

Transgraniczny Szlak Dominikański

Choroszcz-Różanystok-Krasnybór-Sejny-Wilno-Liszkowo-Aglona (Łotwa)

Obejmuje najcenniejsze obiekty kultury sakralnej z XVI-XVII w., zbudowane przez zakon Dominikanów na trasie od Choroszczy do Aglony na Łotwie. Domi-nikanie swą działalnością duszpasterską, oświatową i gospodarczą wywarli znaczący wpływ na rozwój społeczności lokalnych polsko-litewskiego pogranicza. Pierwsi misjonarze dominikańscy w latach 40. XIII w. objęli swą działalnością ziemie Jaćwingów. W połowie XV w. powstał pierwszy klasztor w Wilnie. W XVII w. na terenie obecnego województwa podlaskiego po-wstały kolejno klasztory: w Sejnach, Krasnymborze, Różanymstoku i Choroszczy.

Ochroną zabytków i krajobrazu kulturowego Sejneńszczyzny oraz upowszechnianiem wiedzy o regionie zajmuje się Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkami. Powstało w 2004 r. z ini-cjatywy lokalnych historyków i społeczników zain-teresowanych ochroną dziedzictwa kulturowego tej ziemi. W maju 2005 r., po kilkumiesięcznym remoncie pomieszczeń zabytkowego Pałacu Bi-skupiego, działalność rozpoczęło Muzeum Ziemi Sejneńskiej. Wkrótce również klasztor podomini-kański został udostępniony zwiedzającym. Te dwa wydarzenia określiły główne kierunki działalności stowarzyszenia na kolejne lata. Towarzystwo jest kontynuatorem tradycji i ideałów, przyświecają-cych przedwojennemu Towarzystwu Opieki nad Zabytkami Przeszłości (założonego 27 czerwca 1906 r.).

Punkt Informacji Turystycznej* Sejneńskie Towarzystwo Opieki nad Zabytkamiul. Piłsudskiego 28, Sejnytel. 87 516 22 12www.muzeum.sejny.pl

48

Wzgórza oraz kręte drogi Suwalszczyzny to nie lada gratka dla rowerzystów. Prowadzi tutaj Między-narodowa Trasa Rowerowa Euro Velo R11, któ-ra łączy Ateny z północnym przylądkiem Norwegii. Przez podlaskie biegnie blisko trzystukilometrowy odcinek szlaku. Prowadzi on od dawnego przejścia granicznego z Litwą w Ogrodnikach (0,0 km), przez Sejny (13,5), Wigry (44,6), Stary Folwark (47,9), Studzieniczna (94,0), Augustów (105,0), Gabo-we Grądy (116,0), Woźnawieś (143,5), Brzostowo (215,4), Wizna (232,5), Piątnica (259,0), Łomża (262,0), Nowogród (280,0), Miastkowo (295,0) do miejscowości Tarnowo (300,5) na granicy z woj. mazowieckim, m.in. przez parki narodowe Wigierski i Biebrzański, Puszczę Augustowską, Dolinę Narwi. Na całej trasie na rowerzystów czekają gospodarstwa agroturystyczne i niewielkie pensjonaty, proponujące noclegi w dobrym standardzie oraz wyżywienie opar-te na lokalnej kuchni.

Fani dwóch kółek mogą się też wybrać na kra-joznawczy objazd „Pierścieniem Rowerowym Su-walszczyzny” (316,3 km). Początkiem jest węzeł szlaków w Żegarach, gdzie Pierścień krzyżuje się z innym międzynarodowym szlakiem R11, potem prowadzi przez pojaćwieskie ziemie, na północy do-ciera do Gór Sudawskich (polskiego bieguna zimna) i mostów w Stańczykach u podnóża Puszczy Ro-minckiej, a dalej idzie malowniczą doliną Rospudy przez Przerośl, Filipów, Bakałarzewo i Raczki (dzisiaj wsie, dawniej miasta pogranicza polskopruskiego) do Dowspudy (kolejny węzeł szlaków turystycznych). A stąd prowadzi śladami działalności trzech wielkich Polaków: hr. Ludwika Paca (pałac w Dowspudzie), hr. Karola Brzostowskiego (Rzeczpospolita Sztabiń-ska) i gen. Karola Prądzyńskiego (Kanał Augustow-ski). Wszyscy żyli w XIX wieku i mimo że działali w za-borowej rzeczywistości, zasłynęli jako reformatorzy, racjonalizatorzy, ludzie oddani idei i rozsądni.

Najdłuższe szlaki rowerowe w regionie

49

Dolina Rospudy – przyrodniczo i historycznieDolina Rospudy to długa rynna rzeki ciągnąca

się od jez. Rospuda Filipowska do jez. Rospuda Au-gustowska. Na tym odcinku rzeka przepływa przez siedem innych jezior, tworząc urokliwy szlak kajako-wy. Prawie cały obszar doliny rzecznej, ze względu na przyrodnicze uwarunkowania, został objęty ochro-ną w ramach obszarów Natura 2000. Nie jest więc to tylko słynne z batalii o obwodnicę Augustowa, torfowisko. Dolina rzeki jest miejscem występowania rzadkich odmian storczyków, siedliskiem wielu ga-tunków ptaków oraz naturalnym korytarzem corocz-nych wędrówek ssaków.

Poza niepodważalnymi walorami przyrodniczy-mi, są tu też i rozmaite ciekawostki historyczne. Jed-ną z nich jest fragment dobrze zachowanej, ponie-mieckiej linii obronnej z II wojny światowej. Początku

tej linii trzeba szukać już w ok. Łomży, a końca na Li-twie nad Morzem Bałtyckim. Wykorzystując część tej linii, Powiat Suwalski oznakował pierwszy w tym re-gionie szlak samochodowy oraz transgraniczny szlak rowerowy (R8). Oba noszą nazwę „Szlak Fortyfikacji Pozycji Granicznej”. Na szlakach tych można zoba-czyć trzy główne węzły obronne (Raczki, Bakałarze-wo i Filipów) wyposażone w schrony bojowe i bierne, a poza nimi wiele pojedynczych obiektów militarnych (m.in. bardzo ciekawy w m. Prawy Las). Po środku szlaku, w Bakałarzewie, każdego sezonu (od czerw-ca do października), jest otwarty skansen militarny. Szlaki kończą się przy trójstyku granic państwowych (Polski, Litwy i Rosji) w Bolciach k. Wiżajn, a rozpo-czynają w Dowspudzie, gdzie do dziś zachowały się pozostałości magnackiej rezydencji rodu Paców.

50

Augustów – Miasto KrólewskieAugustów – stolica sportów wodnych i turystyki aktywnej, ukochane miasto miłośników żeglarstwa, kajakarstwa, wioślarstwa, narciarstwa wodnego i motorowodniaków. To także nieoficjalna, letnia sto-lica województwa podlaskiego. To Mekka amatorów zabawy, ale także ciszy, natury i piękna, zapachu sosen, błękitu nieba i jezior. Miasto otula ciemno-zielona Puszcza Augustowska wraz z jeziorami: Sajno, Necko, Białe, Rospuda, Studzieniczne oraz kilkunastoma mniejszymi.

Samorząd Miasta Augustówul. 3 Maja 60, Augustówtel. 87 643 42 10www.urzad.augustow.pl

Wielką atrakcją Augustowszczyzny jest Kanał Augustowski, zbudowany na początku XIX wieku. Wtedy właśnie, w dobie dynamizacji przemysłu, kie-dy transport kolejowy i samochodowy były jeszcze w powijakach, należało zorganizować połączenia śród-lądowe. Ponieważ był to czas rozwoju inżynierii świa-towej pojawiła się koncepcja budowy kanałów, czyli sztucznych korytarzy między istniejącymi jeziorami i

rzekami. Kanał żeglowny zaprojektowany w 1824 r. przez gen. Ignacego Prądzyńskiego łączy dorzecze Biebrzy z Niemnem. Leży więc na obszarze dwóch państw - Polski i Białorusi. Całkowita jego długość to 101,2 km. Na tym odcinku, wybudowano 18 śluz, z czego 14 znajduje się po polskiej stronie. Do dzisiaj wygląd zbliżony do pierwotnego zachowało 9 śluz. Tak jak w XIX w. śluzowi otwierają luki wrót, pod-nosząc zastawki ręcznymi lewarkami. Kanał Augu-stowski w połączeniu z Czarną Hańczą jest jednym z najbardziej znanych szlaków kajakowych w Polsce. To jedyne miejsce, gdzie granice Unii Europejskiej z Białorusią można przekroczyć kajakiem, rowerem wodnym czy łódką.

„Kanał Augustowski – Szlak Papieski” zo-stał wyznaczony na pamiątkę wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II na Ziemi Augustowskiej. To trasa, którą Papież odbył na pokładzie statku “Serwy”. Podczas rejsu (ogląda się trzy śluzy) pasażerowie zwiedzają Sanktuarium Maryjne w Studzienicznej – gdzie Jan Paweł II modlił się w kaplicy na wyspie. W 2009 roku produkt ten został wyróżniony Złotym Certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycznej.

Kanał Augustowski – Szlak Papieski

51

Kolejną atrakcją Augustowa jest elektryczny wyciąg nart wodnych na jeziorze Necko. Narciarze w różnym wieku, zaopatrzeni w kolorowe nieprze-makalne kombinezony i narty wodne pokonują fale z prędkością 58 km/h na odcinku 740 m. Każ-dego roku w lipcu odbywa się tu Międzynarodowy Konkurs Skoków na Nartach Wodnych, największa impreza sportowa tej dyscypliny w Polsce. W zawo-dach uczestniczą zawodnicy czołówki europejskiej i uzyskują bardzo dobre wyniki sportowe. Magiczna aura miasta sprzyja organizowaniu romantycznych wieczorów na gondoli, katamaranach, kajakach lub statkach (Biała Flota) pływających po Kanale Augu-stowskim: „Serwy”, „Sajno” i „Perkoz”. Kursują od wiosny do jesieni. Można też aktywnie spędzić czas na basenie, całorocznym lodowisku, skuterach wod-

nych, uprawiając windsurfing lub nurkując. Ponadto w ofercie: quady, paintball, tor kartingowy, kręgielnia, korty tenisowe. Jak widać wachlarz augustowskich atrakcji jest szeroki, dzięki czemu spełni oczekiwania najbardziej wymagających turystów. Bogaty kalen-darz imprez sportowo-kulturalnych zapewnia tury-stom i mieszkańcom Augustowa mnóstwo wrażeń.

Mistrzostwa Polski w Pływaniu Na Byle CzymTo zdecydowanie najbardziej widowiskowa im-

preza augustowskiego lata. Organizowane od kilku lat w ostatnią niedzielę lipca nad Nettą jest okazją do spotkania miłośników i konstruktorów fantastycz-nych pojazdów wodnych. To dzień, w którym okazuje się, że wyobraźnia ludzka nie zna granic, a dobry humor i emocje sięgają zenitu! Rzeką płyną łodzie z plastikowych butelek, statki kosmiczne, tarcze antyrakietowe, podtopiona tratwa ze służbą zdro-wia. Chodzi o to, by pojazd utrzymał się na wodzie. Zapraszamy na duuużą porcję zabawy i śmiechu!!! Impreza otrzymała wyróżnienie POT za Najlepszy Produkt Turystyczny 2007.

Augustowska Organizacja Turystycz-na powstała w 2003 roku. Skupia samorządy i przedsiębiorców branży turystycznej. W ramach działań statutowych zajmuje się promocją regionu. Uczestniczy w targach turystycznych i akcjach pro-mocyjnych w mediach. Inicjuje, opiniuje i wspiera projekty inwestycyjne istotne dla Ziemi Augustow-skiej. Prowadzi działalność naukową, oświatową, kulturalną oraz w zakresie kultury fizycznej.

Augustowska Organizacja Turystyczna Rynek Zygmunta Augusta 44Augustówmob. 728 755 936www.augustow.pl

Wokół Necka

52

Duży rozmach mają Dni Augustowa, obchodzo-ne tradycyjnie w połowie maja. W lipcu odbywa się Festiwal Jazzu Tradycyjnego „Augustowskie Spotka-nia z Louisem Armstrongiem” w sierpniu „Augustow-ski Weekend z Trójką”, organizowany przez III Pro-gram PR. Latem posłuchać można muzyki podczas „Balladowych Nocek Nad Neckiem”, Reggae Netta Festiwal i wiele innych. Nocami, nad jeziorami grane są także sztuki teatralne pod gwiazdami.

Latem rozpoczyna się zabawa na jeziorach, zimą – w nowoczesnym kompleksie rekreacyjno- sportowym, w którym są baseny, urządzenia do ma-sażu, wanny z hydro-masażem, zjeżdżalnia wodna o długości 92 metrów, sauna, siłownia, solarium. Jest to doskonałe miejsce do zabawy dla rodzin z dzieć-mi. Ośrodek przystosowany dla niepełnosprawnych ruchowo, zapewnia profesjonalną obsługę i bezpie-czeństwo, działa przez cały rok.

Wieczorami ogromną popularnością cieszy się centrum Augustowa, czyli Rynek Zygmunta Augusta. To serce miasta. Po dniu spędzonym na jeziorach przenosi się tu życie towarzyskie, czemu sprzyja at-mosfera licznych ogródków kawiarnianych, pubów, restauracji, barów karaoke. Pięknie odnowiona ulica Mostowa wiodąca z centrum na bulwary nad rzeką Nettą to idealna trasa na wieczorny spacer we dwoje czy w gronie rodziny lub przyjaciół.

W samym sercu miasta, na Rynku Zygmunta Augusta, ma swą siedzibę Centrum Informacji Tury-stycznej w Augustowie, które zostało w 2005 r. na-grodzone przez Polską Organizację Turystyczną jako jedne z najlepszych CIT w Polsce.

Centrum Informacji Turystycznej **** w AugustowieRynek Zygmunta Augusta 44, Augustówtel. 87 643 28 83www.augustow.eu

Augustowskie dni i noce

53

Przedsiębiorstwo Turystyczne „Szot” specjalizuje się w turystyce aktywnej, głównie w kompleksowej obsłudze spływów kajakowych, organizacji firmowych imprez oraz wycieczek na Wschód.Idealna lokalizacja w Augustowie, czyli w miejscu, w któ-rym rozpoczynają się bądź kończą najciekawsze szlaki wodne Polski, 18-letnie doświadczenie w organizacji tury-styki, jedna z największych i najnowocześniejszych w kraju flot kajakowych, kompleksowa oferta, profesjonalna kadra i elastyczne podejście do każdego klienta – wszystko to przekłada się na dzisiejszą pozycję firmy. Rozbudowana oferta firmy „Szot” obejmuje:

* spływy po rzekach północno-wschodniej Polski (Czarna Hańcza, Rospuda, Biebrza) i Kanale Augustowskim, a także 6-dniowe Kanałem Augustowskim i Niemnem – „Kajakiem przez 3 kraje Polska–Białoruś–Litwa” czy jednodniowe spływy na Białoruś, * imprezy dla firm typu incentive i teambuilding (np. „W Krainie Jaćwingów”, przeprawy linowe, paintball, strze-lectwo, łucznictwo, off-road, gry scenariuszowe), * rejsy statkami, gondolami, katamaranami, *wycieczki bryczkami i kuligi, *wycieczki autokarowe po Pojezierzu Suwalsko-Augu-stowskim oraz na Wschód *biesiady, bankiety i imprezy okolicznościowe, * infrastrukturę turystyczną, od wypożyczalni sprzętu turystycznego (kajaki, kanadyjki, rowery turystyczne), przez plac zabaw, wiatę biesiadną z miejscem na ogni-sko dla ok. 70 osób, saunę zewnętrzną, staw z pomo-stem, parking samochodowy, aż po domki letniskowe.

Oferty dopełnia Villa Skomanda z komfortowymi poko-jami 1-, 2- i 3-osobowymi (oraz typu Lux) z łazienką, TV i lodówką, czyli łącznie 27 miejsc noclegowych, z możliwo-ścią dostawki. Do dyspozycji Gości jest sala restauracyjna, lobby z dostępem do czajnika i piłkarzykami oraz bezpłatny Internet Wi-Fi na terenie całego obiektu. W ofercie są 5% rabaty na jednodniowe spływy kajakowe, pakiety „Wakacje w Villi Skomanda” oraz inne atrakcje na miejscu.

Przedsiębiorstwo Turystyczne „Szot” & Villa Skomandaul. Konwaliowa 2, Augustówtel. 87 644 67 58, mob. 601 146 703www.szot.pl, www.villaskomanda.pl

54

Z perspektywy roweruCoraz więcej turystów po przyjeździe do Augu-

stowa rezygnuje z samochodów i przesiada się na rowery. I tak, trasa szlaku niebieskiego – rowerem wokół Augustowa ma 22,2 km – rozpoczyna się przy skrzyżowaniu ulic Turystycznej i Leśnej (obok stacji PKP), a kończy się w miejscowości Klonownica koło Augustowa (przed przejazdem kolejowym). Przebie-ga po terenie miasta i gminy Augustów. Łączy się z międzynarodowym szlakiem Euro Velo 11R. Na trasie szlaku zobaczymy m.in.: Kanał Augustowski (śluzy Przewięź i Swoboda), sanktuarium w Studzie-nicznej, kapliczka nad brzegiem jeziora, pomnik papieża Jana Pawła II, pomnik ku czci leśników, mały drewniany kościółek, ścieżki edukacyjne Nadle-

śnictwa Augustów i Szczebra, Rezerwat Stara Ruda, Rezerwat Jez. Kalejty, Most na Nettcie. Przez Ziemię Augustowską biegną dwa duże szlaki rowerowe: międzynarodowy Eurovelo R11 i południowa część „Pierścienia Rowerowego Suwalszczyzny”. Spotykają się w Tajnie Starym i łączą się na odcinku 15 km. Biegną wzdłuż Kanału Augustowskiego i brzegami malowniczej rzeki Rospudy. Eurovelo zahacza o wieś Gabowe Grądy, gdzie mieszkają staroobrzędowcy.

Szlak Konny Puszczy Augustowskiej i Mazur(350 km, oznaczenie: ułański proporzec w kolorze zie-

lonym)

Utworzony w 2002 roku, drugi pod względem długości szlak konny w Polsce, biegnie przez Bie-brzański Park Narodowy, Puszczę Augustowską, Wigierski Park Narodowy, a od 2005 roku także przez część Mazur. Szlak stanowi ciąg dróg i ścieżek przeznaczonych do jazdy konnej. Jego powstanie stworzyło możliwości prawne do poruszania się koni wierzchowych po terenach Lasów Państwowych oraz

parków narodowych. Noclegi zorganizowane są w stadninach prowadzonych przez nadleśnictwa oraz w gospodarstwach agroturystycznych. Organizowa-ne są rajdy Szlakiem Konnym Puszczy Augustow-skiej. To 246 km dróg i ścieżek prowadzących przez najciekawsze przyrodniczo miejsca. Trasa rozpoczy-na się od leśniczówki Grzędy, biegnie przez Puszczę Augustowską do Wigierskiego Parku Narodowego.

Wiele odcinków to piaszczyste dukty leśne po-zwalające na cwał. W Nadleśnictwie Szczerba przez cały dzień jazdy można nie spotkać człowieka. Od września niektóre stadniny organizują 3-, 5- i 7-dnio-we rajdy, gdzie każdy uczestnik ma szansę zdobycia odznaki tzw. Kamienia Milowego Puszczy Augustow-skiej w różnych kolorach, w zależności od stopnia trudności trasy. Najtrudniejszy jest 5-dniowy Rajd Zimowy organizowany między Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem.

Samorząd Powiatu Augustowskiegoul. 3 Maja 29, Augustówtel. 87 643 96 50www.augustowski.home.pl

55

Rajgród – lato na żaglachWzmianki o grodzie Raj zbudowanym na wyspie, na wzniesieniu nazywanym dzisiaj Górą Zamkową, pochodzą z X wieku. Był on siedzibą plemienia jaćwieskiego – Zlinców, strzegącego szlaku handlowego prowadzą-cego z Mazowsza w głąb ziem jaćwieskich. W XVI wieku Rajgród otrzymał prawa miejskie, a w XVII król Jan III Sobieski poszerzył je tak-że o prawa magdeburskie. Został poważnie zniszczony przez Szwedów (1656), a później Tatarów. Do rozbiorów było to miasto królew-skie.

Rajgród leży nad jeziorem Rajgrodzkim. Oddalone niespełna 30 km od Augustowa – to drugie co do wielkości jezioro w województwie. Wyróżnia się rozbudowaną linią brzegową, cie-kawie ukształtowanymi, wydłużonymi odnoga-mi. Na jeziorze znajduje się kilka podmokłych wysepek. Cały kompleks jezior rajgrodzkich objęty jest strefą ciszy, co czyni go idealnym do uprawiania żeglarstwa. Jest też chętnie od-wiedzany przez wędkarzy, a to za sprawą oko-ni, szczupaków, leszczy, a nawet węgorzy, które kryją się w jego toniach. Nic więc dziwnego, że powstały tutaj liczne ośrodki wczasowe, go-spodarstwa agroturystyczne, pensjonaty oraz przystanie żeglarskie.

Przystań w Rajgrodzie przystosowana jest dla osób niepełnosprawnych jeżdżą-cych na wózkach inwalidzkich. W połączeniu z odpowiednimi jachtami (jedynymi tego typu w Europie) umożliwia to ludziom na wózkach nie tylko rekreacyjne uprawianie żeglarstwa, ale i organizowanie regat.

W lipcu każdego roku zapraszamy wszyst-kich żeglarzy, także niepełnosprawnych, na Regaty o Błękitną Wstęgę Jeziora Rajgrodz-kiego.www.um.rajgrod.pl

o fe r t y poby tów na www.pak ie t y tur ys t yczne.p l

56

Dolina BiebrzyBiebrza jest rzeką niepokorną. Czasem wy-chodzi z siebie. Właściwie co roku – wiosną. Rozlewa wtedy swe wody daleko poza koryto, podpływa pod domy, zakrywa fragmenty dróg, straszy. Ale mieszkańcy doliny Biebrzy znają jej naturę. Spokojnie, to minie. Na linii horyzontu błękit rozlewisk jednoczy się z niebem. Słońce i białe, śmietankowe chmury przeglądają się w mokradłach.

Biebrzański Park Narodowy chroni rozległe i prawie niezmienione dolinowe torfowiska z unikalną różno-rodnością gatunków roślin, ptaków i

innych zwierząt oraz naturalnych ekosystemów. Jesz-cze w latach 70. istniały pomysły, by dolinę Biebrzy przynajmniej w części zmeliorować. Plany upadły i w 1993 roku utworzono tutaj największy polski park narodowy, który dwa lata później wpisano na listę międzynarodowej konwencji Ramsar.

Chroniona dolina rzeki ma długość ponad 100 km, a jej szerokość w południowym basenie osiąga ponad 30 km. Wiosną rozlewiska Biebrzy groma-dzą więcej wody niż największe zapory na Wiśle! Malownicze tereny bagienne, wielobarwny dywan ro-ślin oraz bogactwo świata roślin, zwierząt i grzybów stanowią jego niepodważalną wartość. Wiosną, gdy rzeka występuje z brzegów, na rozlewiskach pojawia-

ją się ptaki powracające ze swych dalekich wędró-wek. Na terenie bagien biebrzańskich jest ich – baga-tela! – około 290 gatunków. Ponadto dolina Biebrzy jest największą ostoją łosia w Polsce, którego można spotkać, jadąc „Carskim Traktem”. Zadomowiły się także wilki, bobry i wydry.

„Carski Trakt” (niegdyś strategiczna droga--grobla przecinająca dolny basen Biebrzy) jest zna-komitym miejscem, z którego można rozpocząć podglądanie biebrzańskiej przyrody. Szczególnie polecanym miejscem jest wieża widokowa i kładka na „Bagnie Ławki”. Tu można zobaczyć i usłyszeć wodniczkę, rzadkiego ptaka torfowisk niskich.

To tu, we wrześniu, rozgrywane są Mistrzostwa Europy w Koszeniu Bagiennych Łąk „Biebrzańskie Sianokosy”. W parku udostępnianych jest aż 600 km szlaków pieszych i rowerowych oraz 14 ścieżek przy-rodniczych. Udostępniony również jest szlak wodny Biebrzą i jej dopływami, jednak należy przestrzegać ograniczeń wynikających z zasad ochrony przyrody. Obowiązuje m.in. zakaz płoszenia zwierząt, a biwa-kowanie na „Białym Grądzie” dozwolone jest od 1 lipca. Zakochani w Biebrzy – zarówno mieszkający tu z dziada pradziada, jak i ci, którzy spędzają tu każdą wolną chwilę, podglądając przyrodę czy fotografując, nazywają siebie „biebrzniętymi”.

Jak bardzo rozległy jest Biebrzański Park Naro-

57

dowy, świadczy jego położenie na terenie 14 gmin i 5 powiatów. Będąc w pobliżu parku, nie sposób ominąć takich miejsc jak geometryczny środek Europy w Suchowoli, Muzeum Pisanki w Lipsku, czy leżący kilka kilometrów od źródeł Biebrzy Róża-nystok – jedno z najważniejszych sanktuariów ma-ryjnych w województwie. Burzliwą historię tych ziem można poznać, zwiedzając Muzeum Twierdzy Osowiec. Sztabin to z kolei wspaniała historia hr. Karola Brzostowskiego, który wyprzedził swoją epokę o kilkadziesiąt lat. Burzliwą, ponad 400-letnią histo-rię mają takie miejscowości, jak: Nowy Dwór, Ka-mienna, Goniądz, Trzcianne czy Radziłów, gdzie przenikają się wypływy kultury polskiej, litewskiej, ruskiej, pruskiej i żydowskiej.

Flagowym ptakiem Biebrzańskiego Parku Naro-

dowego jest batalion. Podczas wiosennych przelotów liczące setki osobników stada tych ptaków odbywają tu nad Biebrzą swoiste misterium przyrody. Pozorne walki samców przystrojonych w niepowtarzalne wzo-ry różnokolorowych piór wokół głowy zwanych kryzą przyciągają nad Biebrzę wielu miłośników ptaków z całej Europy. Nad Biebrzą można tez zobaczyć inne rzadkie gatunki ptaków m.in.: cietrzewia, dubelta, podróżniczka, a z ptaków szponiastych: błotniaka stawowego i łąkowego, bielika, czy orlika krzykliwego lub grubodziobego.

Punkt Informacji Turystycznej**** Biebrzańskiego Parku NarodowegoOsowiec Twierdza 8, gm. Goniądztel. 85 738 30 35www.biebrza.org.pl

Wieże i punkty widokoweW najciekawszych miejscach parku ustawiono

ponad dwadzieścia wież i platform widokowych. Godne polecenia dla zwiedzających są drewniane kładki poprowadzone przez mokradła i torfowiska. Są one zlokalizowane w okolicy Osowca, na Grzędach oraz na Bagnie Ławki. Wiosenne rozlewiska oraz przyloty setek ptaków najlepiej oglądać z wież w Brzostowie i Burzynie oraz naturalnych punktów widokowych: grodziska w Goniądzu, Samborach (ujście Biebrzy do Narwi, polecamy zwłaszcza o wschodzie słońca) i na Górze Strękowej (wspaniałe zachody).

58

Muzeum i trasy turystyczne Twierdzy OsowiecTwierdza Osowiec – rosyjska twierdza z II poło-wy XIX wieku, usytuowana na jedynej przepra-wie przez bagna biebrzańskie, w zwężeniu doli-ny Biebrzy. Znana jest z 6,5-miesięcznej obrony podczas I wojny światowej. Nigdy nie została zdobyta – stąd jej późniejsze obiegowe określe-nie rosyjskie” Verdun”.

Twierdza to najcenniejszy, obok Kanału Augu-stowskiego, obiekt zabytkowy na terenie Biebrzań-skiego Parku Narodowego. Muzeum Twierdzy Oso-wiec oraz trasy turystyczne Fortu I znajdują się na terenie jednostki Wojska Polskiego. Zwiedzanie tych obiektów może się odbywać się w zorganizowanych grupach, wyłącznie z przewodnikiem Osowieckiego Towarzystwa Fortyfikacyjnego. Na trasie można obejrzeć: Muzeum Twierdzy Osowiec, podziemia, bu-dowle fortyfikacyjne oraz wiele ciekawostek przyrod-niczych. Muzeum Twierdzy Osowiec posiada zbiór

militariów od czasów carskich do współczesnych. Eksponowane są one wewnątrz historycznych koszar oraz na pobliskim placu.

Osowieckie Towarzystwo Fortyfikacyjne Osowiec-Twierdza, Goniądzmob. 600 941 954www.biebrza.org.pl

Goniądz Po wojnach szwedzkich miasto bardzo podupadło i dopiero budowa linii kolejowej Brześć–Grajewo ożywiła jego gospodarkę. Warto tu zobaczyć: pier-wotny układ urbanistyczny – czworoboczny rynek z odchodzącymi sześcioma ulicami, kościół parafial-ny (powstał z fundacji księcia Witolda przed 1430 rokiem – zniszczony podczas potopu szwedzkiego i wielokrotnie odbudowywany), neogotycką kaplicę cmentarną i kapliczkę z 1864 r. zbudowaną na naj-wyższym wzniesieniu Goniądza.

Piękne rozlewiska Biebrzy można podziwiać z punktu widokowego zlo ka li zo wanego na wyso kim brzegu rzeki Bie brzy przy ulicy Majora Węgiel nego (w sąsiedz twie Domu Kul tury). Jest to dogod ne miej-sce do obser wa cji ptaków, roz le wisk i zmian zacho-dzą cych w doli nie rzeki.

Samorząd Miasta Goniądz pl. 11-go Listopada 38, Goniądztel. 85 738 00 43, fax 85 738 03 07www.goniadz.pl

Sercem Biebrzy jest położone na wysokiej skar-pie miasto Goniądz wzmiankowane już w 1358 r. Ze względu na strategiczne położenie był przedmio-tem licznych sporów i walk pomiędzy książętami mazowieckimi a Litwą (XIV/XV w.). Przyległe, bogate puszcze przyciągały na łowy króla Jagiełłę i wielu innych monarchów. Prawa miejskie magdeburskie Goniądz uzyskał w 1547 r. Przez długi czas miasto pełniło rolę portu rzecznego. Z północnego Podla-sia spławiano produkty leśne i rolne do Gdańska.

59

Goniądzki Zbyszko jest położony w samym sercu Biebrzańskiego Parku Narodowego, na skarpie, u której podnóża, malowniczą doliną, płynie dzika Biebrza. Ta niezwykła lokalizacja pozwala Gościom w pełni rozkoszować się niezwykłym krajobrazem rozlewisk Biebrzy i stwarza wyśmienity klimat do rekreacji, aktywnego wypoczynku i spotkań. Obiekt posiada komfortowe warunki noclegowe w pokojach 1-, 2- i 3-osobowych (łącznie 45 miejsc noclegowych) wyposażonych w łazienki oraz tele-wizję satelitarną. Do dyspozycji Gości jest też Bar i Restauracja serwująca specjały kuchni regionalnej. Zbyszko oferuje pełny zakres usług związanych z or-ganizacją konferencji i szkoleń.W marcu 2013 r. rozpoczęto budowę nowego luksu-sowego obiektu, a zakończenie inwestycji planowa-

ne jest na wrzesień 2014 r. Liczba miejsc noclego-wych rośnie do 110, w 27 pokojach i apartamentach o standardzie czterech gwiazdek. Pokoje wyposa-żone będą w łazienki z prysznicem, telewizję sate-litarną, minibar, telefon, dostęp do Internetu i będą dostępne w dwóch podstawowych aranżacjach: z łożem małżeńskim lub z dwoma pojedynczymi łóżkami. Z okien nowej eleganckiej Restauracji na 250 osób będzie można podziwiać przepiękne roz-lewiska Biebrzy, a oferty dopełni stylowy Lobby Bar.

Zbyszko w Goniądzu ul. św. Rozalii 13, Goniądztel. 85 738 00 74, mob. 882 198 840www.zbyszko.com

60

Na wybranych szlakach turystycznych

Na obszarze BPN i jego otuliny istnieje ponad 600 km szlaków turystycznych – pieszych, rowerowych, kajakowych i konnych. Nad Biebrzę przyjeżdża się, by być bliżej natury, spędzić czas w ciszy przery-wanej jedynie ptasim śpiewem. Z myślą o ekotu-rystach opracowano tu znakomite trasy kajakowe, ścieżki dla rowerzystów oraz piechurów, utworzono specjalne ścieżki edukacyjne. Biebrza to raj dla podglądaczy ptaków.

Z myślą o nich przygotowana została np. wypra-wa „Tropem bataliona” połączona z obserwacją i poznaniem tej najważniejszej osobliwości ornitolo-gicznej bagien biebrzańskich. Ptaki świetnie się też tropi, sunąc wolno kajakiem, tradycyjną pychówką

lub... tratwą. Szlak „Okółkiem wokół Żarowia” to z kolei wycieczka po rzece łodzią-pychówką z flisa-kiem.

Przez tereny Biebrzańskiego Parku Narodowego przebiega też niewielki odcinek Szlaku Konnego Puszczy Augustowskiej i Mazur do leśniczówki Grzędy i nosi imię Leśnika Kawalerzysty Nadleśni-czego Antoniego Puszeta. To obecnie najdłuższy w Polsce szlak do turystyki jeździeckiej. Ponad 400 km ścieżek konnych prowadzi od Wigierskiego PN, przez lasy Nadleśnictw Suwałki, Szczebra, Płaska, Augustów, Rajgród, Ełk i Drygały do okolic Orzysza.

Ci, którzy chcą ogarnąć cały bezmiar wody wio-sennych rozlewisk, mogą skorzystać z oferty przelotu nad Biebrzą balonem.

Szlaki pieszeSzlaki piesze często w okresie wiosennych rozle-

wisk są trudne do przebycia, jednak niezwykle intere-sujące dla miłośników ptaków. Aby ułatwić turystom, rodzinom z dziećmi oraz młodzieży szkolnej pozna-nie walorów przyrodniczych oraz różnych gatunków roślin i zwierząt, na terenie parku utworzono sieć ścieżek edukacyjnych. W kilkunastu miejscach przy szlakach ustawione są wieże obserwacyjne, z któ-rych można podziwiać wspaniałe i niezapomniane krajobrazy doliny Biebrzy oraz dostrzec wiele osobli-wości świata zwierząt, w tym rzadkie gatunki ptaków i oczywiście łosie.

Biebrzański Park Narodowy proponuje np. spa-cer kładkami wśród bagien w Osowcu (2,2 km), wycieczkę po Grobli Honczarowskiej (3,3 km) lub w Brzeziny Kapickie (4,2 km). Na części niektórych szlaków położono kładki ułatwiające przejście przez grząskie tereny.

Polska Organizacja Turystyczna przyznała Bie-brzańskiemu Parkowi Narodowemu za sieć ścieżek edukacyjnych Certyfikat „Najlepszy Produkt Tury-styczny 2005”.

61

Spływy kajakami i tratwamiTo najbardziej naturalny szlak turystyczny regionu. Możemy go rozpocząć w Lipsku, a skończyć w Wiź-nie nad Narwią. Jego 140-kilometrową trasę da się pokonać w ciągu 7 dni. Spływ można rozpocząć także w Augustowie – kontynuując wyprawę kaja-kową Kanałem Augustowskim.

Płynąc z biegiem rzeki, można zaobserwować, jak się zmienia Biebrza.

Na północy – od źródeł do przewężenia w re-jonie Sztabina – płyniemy kotliną o wysokich brze-gach, praktycznie bez lasów, z użytkowanymi rolni-czo łąkami. Szuwary porastają tylko bezpośrednią okolicę rzeki.

Basen środkowy, położony między Sztabinem a twierdzą w Osowcu, to rozległy bagnisty i płaski obszar pokryty grubą warstwą torfu. Rzeka płynie bli-żej południowej, wyraźnej krawędzi basenu tworzonej przez wysoczyznę, na której rozłożyły się nadrzeczne miejscowości – największa z nich to Goniądz.

Basen południowy zaczyna się od twierdzy w Osowcu i sięga po ujście Biebrzy do Narwi. Za-chodnie brzegi basenu są wysokie, miejscami wręcz strome, wschodnie zaś niskie i płaskie. Ta część Kotliny Biebrzańskiej najpełniej zachowała swój

pierwotny dziki charakter, ślady ingerencji człowie-ka są tu niemal niewidoczne. Szczególnie liczne są tu meandry starorzeczy, przecinające podmokłe torfowiska, z których wyłaniają się porośnięte lasem piaszczyste wzniesienia zwane grądami.

Warto też, podczas kolejnej wizyty w dolinie Bie-brzy, przepłynąć kajakiem jej dopływy. Mogą dostar-czyć równie dużych wrażeń.

Tratwa biebrzańska to platforma o powierzch-ni 18 m², na której ustawiony jest domek z pryczą (2-3-osobową). Przed domkiem mamy stół z ławka-mi, który po rozłożeniu i spuszczeniu rolet tworzy kolejne 2-3 miejsca do spania. Całość wykończo-na płaskim dachem, który tworzy taras widokowy, miejsce do opalania i leniuchowania. Chcąc się przemieszczać, należy używać wioseł lub pychów (długich drągów), którymi odbijamy się od dna lub brzegów. Na wyposażeniu tratwy turyści otrzymują m.in.: stół, taras obserwacyjny, grill, 2-os. namiot. Spływ daje możliwość całkowitego relaksu – goście sami narzucają tempo, organizują postoje i noclegi.

Oparta na tratwach biebrzańskich propozycja

Biura Turystyki Aktywnej La-Ventura „Dolina i Bagna Biebrzy – Ostoja Dzikiej Przyrody” (www.la-ventura.pl) została uznana przez Polską Organiza-cję Turystyczną za Najlepszą Europejską Destynację Turystyczną EDEN 2010.

62

Szlaki roweroweAtrakcją Biebrzańskiego Parku Narodowego są

szlaki turystyczne w basenie środkowym, rozpoczy-nające się przy leśniczówce Grzędy (15 km od miej-scowości Tama usytuowanej przy drodze krajowej Grajewo – Augustów). Szlak czerwony (obwodnica) liczy 18 km. Grupy zorganizowane pod opieką prze-wodnika mogą dojechać do uroczyska Nowy Świat. Do platformy widokowej i wieży widokowej na Wilczej Górze prowadzi ścieżka dydaktyczna „Wydmy” z roz-ległą panoramą na bagna basenu środkowego oraz możliwością obserwacji łosi.

Wśród wielu tras rowerowych na szczególną uwagę zasługuje „Podlaski Szlak Bociani”. Roz-poczynający się w Białowieży szlak łączy cztery parki narodowe i kończy się w Stańczykach. Więcej o szla-ku piszemy na stronie 99.

Szlak rowerowy R-11 EURO Velo (zielony). Odcinek: Wizna Burzyn - Brzostowo - Radziłów - Kli-maszewnica - Białaszewo - Okół - Ruda - Modzelów-ka - Pieńczykówek - Stoczek - Ciszewo -Kuligi - „Las Grzędy” - Woznawieś - Orzechówka - Tajenko - Śluza Sosnowo – 106,4 km. (więcej na str. 48)

Efektem współpracy i gospodarności pięciu biebrzańskich gospodarstw agroturystycznych jest produkt pn. „Piątka znad Biebrzy”. Jedną z ich propozycji jest szlak rowerowy „Dookoła centrum Europy” w 5 dni. Trasa wynosi od 87 do 191 km (kilka wariantów do wyboru). „Piątka znad Biebrzy” opracowała i wydała mapki z opisem 2 tras rowe-rowych, zapewniając również przewodnika turystycz-nego, bazę żywieniowo-noclegową i szereg atrakcji turystycznych.

Punkt Informacji Turystycznej** Ośrodek Wypoczynkowy Biebrzaul. Polna 50, Sztabintel. 87 641 21 79, mob. 603 225 100www.turystyka-biebrza.pl

Punkt Informacji Turystycznej* Dolina BiebrzyWroceń 44, Goniądztel. 85 738 39 26, fax 85 738 39 26mob. 603 078 051www.dolinabiebrzy.pl

63

Pensjonat Poniatowski*** w Suchowoli to jedyny tego typu trzygwiazdkowy obiekt w województwie podlaskim.Do dyspozycji Gości oddano apartamenty i pokoje o najwyższym standardzie, a każdy z nich jest wypo-sażony w komfortowo urządzoną łazienkę, telewizję i Wi-Fi – łącznie 23 miejsca noclegowe. Pensjonat ma w swojej ofercie imprezy okolicznościowe, jest też idealny do spotkań biznesowych – posiada dwie sale mogące pomieścić odpowiednio 100 i 350 osób.Mieszcząca się w Pensjonacie Poniatowski*** re-stauracja jest otwarta zarówno dla przebywających w nim gości, jak i dla wszystkich miłośników kuchni w najlepszym wydaniu. Goście pensjonatu mogą też korzystać z dwutorowej kręgielni z profesjonal-nym systemem komputerowym do zarządzania grą, ultrafioletowym oświetleniem, które, wraz z barem i restauracją, tworzą niepowtarzalny klimat. Stół bi-lardowy ucieszy za to miłośników bilarda.Recepcja Pensjonatu Poniatowski*** otwarta jest przez 24 godz. na dobę, a strefa Wi-Fi obejmuje cały budynek. Wysoki standard obsługi, eleganckie wnętrza oraz idealna lokalizacja, a przede wszyst-kim niepowtarzalna atmosfera miejsca sprawią, że każde spotkanie w Pensjonacie Poniatowski*** zostanie w pamięci jego Gości na długo.

Pensjonat Poniatowski***ul. Białostocka 21, Suchowolatel. 85 722 07 20fax 85 722 07 26www.pensjonat-poniatowski.pl

64

Kultura i naturaW maju i sierpniu nad Biebrzą organizowane

są Biebrzańskie Targi Wytwórczości i Sztuki Ludowej. Jest to okazja, by zobaczyć i kupić wyroby lokalnych artystów. W trakcie Targów ogłaszany jest konkurs na wyroby regionalne, występy zespołów artystycznych, można zwiedzić Muzeum Twierdzy Osowiec i spróbować potraw regionalnych. We wrześniu zapraszamy na „Biebrzańskie Sianokosy” w Biebrzańskim Parku Narodowym. Zawody polegają na koszeniu łąk kosami, jak to za dawnych lat robili rolnicy nad Biebrzą. Zarastanie łąk krzewami i trzciną spowodowałoby wycofywanie się ptaków typowych dla terenów otwartych oraz utratę cennych i rzadkich roślin. Nad Biebrzą ludzie

żyją w zgodzie z naturą i rytmem wyznaczonym przez pory roku. Wypasają bydło, uprawiają tytoń, w czerwcu koszą podmokłe łąki, niedostępne w innych miesiącach, łowią ryby, zbierają żurawiny i grzyby. Panuje spokój. Dlatego coraz więcej osób ucieka z gwarnych miast do tego zakątka Polski.

RadziłówTo dawne miasto książęce, a później królewskie.

Pierwsze wzmianki o miejscowości pochodzą z 1444 roku. Nadania praw miejskich dokonali książęta mazowieccy w 1466 roku. Po III rozbiorze miasto przeszło w ręce Prus, a po traktacie w Tylży znalazło się w granicach Cesarstwa Rosyjskiego. W 1870 roku Radziłów utracił prawa miejskie. Dziś to miejscowość gminna, położona przy ujściu Słuczy do Kubry, na dużej wyspie otoczonej bagnami Wissy i Słuczy, w pobliżu średniowiecznego grodu

(obecnie grodzisko przy wsi Pieńki-Grodzisko), który strzegł przeprawy na Kubrę i Wissę, na historycznym trakcie handlowym z Mazowsza do Prus i Grodna. Gmina Radziłów to m.in: zabytki, cykliczna regionalna impreza folklorystyczna – „Zapusty Radziłowskie” oraz największy w Polsce Biebrzański Park Narodowy. Wyjątkowe walory krajobrazowe gminy oraz niespotykana flora i fauna czynią to miejsce rajem dla przyrodników oraz osób szukających spokoju. Inne atrakcje, to m.in.: kościół w Kramarzewie zbudowany z drewna, wykonany w stylu późnobarokowym – we wnętrzu – osiemnastowieczna ambona w kształcie łodzi, kościół w Słuczu – trójnawowy z czworoboczną wieżą; kryje w sobie wyposażenie neogotyckie z elementami neoromańskimi oraz zespół dworsko-pałacowy w Słuczu – murowany dwór z 1894 r.

o fe r t y poby tów na www.pak ie t y tur ys t yczne.p l

Samorząd Gminy Radziłówpl. 500-lecia 14, Radziłówtel. 86 273 60 01www.gminaradzilow.pl

65

Narew – „Polska Amazonia”Około cztery tysiące lat temu Narew wystąpiła z brzegów, zalewając całą dolinę. Zaczęła płynąć wieloma drogami jednocześnie, tworząc skom-plikowany system rzeczny, prawdziwy wodny labirynt. Dziś, patrząc na rzekę z lotu ptaka, widzimy układ splątanych koryt, na przemian łą-czących się i rozdzielających, przypominających nieco pajęczynę.

W trosce o ochronę naturalnej bagiennej doliny rzecznej i procesów w niej zachodzących, w 1996 r. stworzono w województwie podlaskim Narwiański Park Narodowy o powierzchni 6 810 ha i otulinie (strefie ochronnej) na obszarze 15 408 ha. Płynąc wieloma korytami, Narew tworzy w granicach parku niepowtarzalną sieć. Jest to prawdziwy ptasi raj, na co wskazuje występowanie 203 gatunków, wśród nich 28 zagrożonych w skali światowej lub europejskiej.

Dobrą okazją do obserwacji ptaków w ich na-turalnym środowisku są spływy kajakowe i łodziami na terenie parku. Pośród malowniczych szlaków wodnych proponujemy m.in. 12,5-kilometrowy „Ka-jakiem wokół Kurowa”, który prowadzi przez jeden z najciekawszych fragmentów parku, obok reduty „Koziołek” z XVI w., położonej na bagnach oraz „ze-

rwanego mostu” pod Kruszewem. Na okolicznych łąkach, pod koniec lata, widzimy wznoszące się wy-sokie kopce siana, jakby wyjęte z obrazów Moneta. Wokół – cisza i sielski spokój.

Osoby, które mają więcej czasu wolnego i lu-bią wyzwania, zapraszamy do „Narwiańskiego Labiryntu” – szlaku wodnego o długości 45 km. Prowadzi on przez cały Narwiański Park Narodowy i zazwyczaj potrzeba 2-3 dni, by go pokonać. Po drodze mijamy wsie i miasteczka: Suraż, Uhowo, Bokiny, Topilec, Izbiszcze, Waniewo, Kurowo. W wie-lu z nich pozostały tradycyjne drewniane zagrody i budynki wiejskie kryte strzechą, studnie z żurawiem, drewniane wiatraki, stare krzyże przydrożne i bielo-ne kapliczki z kolorowymi kwiatami – dziedzictwo historyczne. Narew – “Polska Amazonia” Siedziba NPN mieści się w zabytkowym dworku w Kurowie, położonym w pięknym parku, przez który przebiega ścieżka przyrodnicza „Kładka wśród bagien”. Sym-bol parku narodowego to błotniak stawowy.

Narwiański Park NarodowyKurowo 10, Kobylin Borzymytel./fax 85 718 14 17www.npn.pl

66

Kładka przyrodnicza Śliwno–Waniewo (w XV w. Korona–Litwa)Pomiędzy miejscowościami Waniewo

i Śliwno zbudowano kładkę przyrodniczą o długości 1025 m, która pozwala wielu odwiedzającym na dotarcie do serca parku bez konieczności korzystania z łodzi lub kajaka. Niewątpliwą atrakcją tej ścieżki jest przeprawa przez liczne w tym miejscu koryta rzeczne przy pomocy pływających pomostów umocowanych na linach. Gdzieś pośrodku trasy, w miejscu dawnego zamczyska, znajduje się wieża widokowa, z której można podziwiać panoramę doliny Narwi.

Centrum Informacji Turystycznej w Waniewie**Waniewo 22, Sokołymob. 500 192 858, fax 86 476 30 12www.sokoly.pl

Szlaki wokół parku narodowego

przebyć kilka stuleci, spotkać różne narody, zo-baczyć cuda natury. Szczególnie polecamy prze-jażdżki tradycyjnymi łodziami „pychówkami”, które były używane przez mieszkańców regionu do prac gospodarczych. Obrzeża parku są zago-spodarowane w postaci pól biwakowych, kwater agroturystycznych i pensjonatów.

Warto się wybrać na Spływ Kajakowy „Po-graniczem kultur”. 7-dniowy spływ rzeką połą-czony jest poznawaniem walorów przyrodniczych i kulturowych. Na trasie można odwiedzić trzy parki narodowe: Białowieski, Narwiański i Biebrzański, a także zapoznać się z kulturami: białoruską, ukra-ińską, polską i żydowską. Spływ z pewnością trafi w gusta wszystkich interesujących się reliktami sta-rych miast i wsi oraz ich wielokulturowością, a także turystów wyspecjalizowanych w turystyce aktywnej. Jest to projekt Stowarzyszenia Gmin Górnej Narwi, który w 2010 roku otrzymał Wyróżnienie Prezesa PROT w etapie regionalnym konkursu „Najlepszy Produkt Turystyczny – Certyfikat POT”.

Nad Narwią krzyżują się różne szlaki przyrodni-cze i historyczne. To zdumiewające, że na tak niewielkim obszarze skumulowało się tak wie-le atrakcji. Wędrując z biegiem rzeki, możemy

67

Z kolei szlak rowerowy Obwodnica Turystycz-na Narwiańskiego Parku Narodowego to trasa w formie zamkniętej pętli o długości 90 km. Prowa-dzi wokół NPN i umożliwia aktywny wypoczynek po-łączony z możliwością zwiedzenia miejscowości na szlaku: Choroszczy, Suraża, Łap, Kurowa i Tykocina, w których znajduje się szereg zabytków, muzeów i innych atrakcji. Obszar Obwodnicy Turystycznej dysponuje dobrze rozwiniętą bazą noclegową i ga-stronomiczną, jak np. Alumnat w Tykocinie, Dworek Pentowo. Baza jest przygotowana do indywidualnych potrzeb turysty – są hotele, motele, ośrodki wypo-czynkowe i schroniska oraz kwatery agroturystyczne, gdzie można skosztować lokalnych specjałów.

Szlak Światowida to kolejny szlak rowerowy – zielony, 20 km: Starosielce – Krupniki – Barszczewo – „Szubienica” – Babia Góra – Konowały – Kruszewo (zerwany most).

Szlaki piesze: *Zygmunta Glogera – zielony ok. 45 km *Nadnarwiański – żółty, 30 km *Włodzimierza Puchalskiego – czerwony, 53 km *Włókniarzy – niebieski, 75 km.

Niedawno opracowany został Szlak Konopiel-ki, nawiązujący do twórczości E. Redlińskiego – tak dla kontrastu z oddalonym od cywilizacji światem Konopielki. Ten szlak samochodowy prowadzi przez Kowale, Zawyki, Doktorce, Lesznię, Zimnochy, Ryn-ki, Średzińskie, Suraż. Po drodze – zagrody z XIX w., świątynie i kapliczki, stanowiska archeologiczne.

W Surażu, małym miasteczku nad Narwią, w osadzie wczesnośredniowiecznej „Narwia” orga-nizowane są festyny historyczne „Grodzisko” z widowiskowymi pokazami walk wojów, występami zespołu muzyki dawnej, pokazami rzemiosła, jak ro-bienie podpłomyków, tkactwo, kowalstwo, garncar-stwo, bicie monet, obróbka drewna. W programie festynu jest także konkurs łucznictwa, rzut oszcze-pem, przeciąganie liny. Impreza kończy się zabawą przy ognisku.www.suraz.pl

68

Choroszcz – letnia rezydencja hetmana BranickiegoBędąc nad Narwią, warto zajrzeć do byłej let-niej rezydencji hetmana J. K. Branickiego znaj-dującej się w Choroszczy, na trasie Warszawa - Białystok. Mały pałacyk bieli się pośród zieleni okalającego go parku z fosami, kanałami wod-nymi, romantycznymi alejkami i mostkami. Miej-sce to urocze, spokojne, doskonałe na spacer we dwoje.

W pałacyku – siedzibie Muzeum Wnętrz Pałacowych – mieści się stała ekspozycja wnętrz pałacowych z XVIII i XIX wieku. Muzeum gromadzi eksponaty i dokumenty związane z historią pałacu i jego właścicieli, oraz meble i wyroby rzemiosła artystycznego z XVIII i XIX wieku. W działalności edukacyjno-oświatowej poprzez różne formy zajęć in-teraktywnych w przystępny sposób przybliża sztukę, kulturę i obyczaje minionych epok.

W miasteczku jest też piękny kościół katolicki z relikwiami świętego Kandyda i cerkiew prawosław-na. Zwiedzenie najciekawszych miejsc tej okolicy umożliwiają szlaki turystyczne: piesze, rowerowe, kajakowe lub narciarskie. Gmina Choroszcz otrzy-mała polskie nagrody i wyróżnienia: Najtańszy Urząd 2006, Gmina Fair Play 2006/7/8/9, Najlepsza Gmina Miejska 2005/6/7/8/9, Podlaska Gmina Marzeń 2004, Teraz Polska 2008/9, Samorząd Przyjazny Przedsiębiorczości 2008, prestiżowe wy-różnienie Razem Budujemy Sukces 2011.

W sierpniu każdego roku organizowany jest tu Jarmark Dominikański – chociaż dziś w Chorosz-czy Dominikanów już nie ma, to coroczny jarmark nawiązuje właśnie do tradycji tego zakonu. Domini-kanie byli w Choroszczy od XVII wieku, a w XIX zostali usunięci z miasteczka przez cara. Tradycja domini-kańska wróciła tu w 1989 r. Prezentacja wyrobów ludowych, swojskie jadło, huczne imprezy z muzyką, koncertami, wyborami najpiękniejszej kobiety i tań-cami pod gołym niebem – to obowiązujący każdego roku program jarmarku.

Samorząd Miejski w Choroszczyul. Dominikańska 2, Choroszcztel. 85 713 22 00www.choroszcz.pl

Punkt Informacji Turystycznej** Miejsko-Gminne Centrum Kulturyul. Sienkiewicza 29, Choroszcztel. 85 719 14 31www.kultura.choroszcz.pl

69

Tykocin – podlaska perła barokuTykocin leży nad rzeką Narew, 30 km od Białe-

gostoku, na trasie Podlaskiego Szlaku Bocianiego. Dziś cichy i spokojny, przed wiekami tętnił życiem. Tykocin założył w 1425 r. książę Janusz Mazowiecki. Malownicze starorzecze Narwi, rozlewiska Biebrzy, Puszcza Knyszyńska, jako doskonałe miejsce polo-wań, urzekły króla Polski Zygmunta Augusta, który w XVI wieku zbudował tu zamek.

Twierdza powstała na planie zbliżonym do tra-pezu z dziedzińcem i czterema wieżami w narożach. W XVI i XVII wieku była to jedna z najpotężniejszych twierdz nizinnych w Polsce. Król przeniósł do zamku tykocińskiego główny arsenał koronny, skarbiec i bi-bliotekę. Właśnie tu w 1705 r. kolejny władca August II Mocny ustanowił Order Orła Białego – najstarsze i najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospoli-tej Polskiej. Na przestrzeni wieków zamek w Tykoci-nie ucierpiał z powodu pożarów i powodzi. W czasie I wojny światowej twierdzę królewską ostatecznie zburzono, przez wiele lat widać było jedynie ruiny bastionów i fortyfikacji. Teraźniejszość przyniosła jednak pozytywne zmiany. Zgodnie z duchem cza-sów prywatny przedsiębiorca przekształcił nieistnie-jący zamek w hotel i centrum konferencyjne. Gotowa jest część warowni, zachodnie skrzydło kamienicy zamkowej w stylu późnego gotyku. Ma 1000 m kw. i mury grubości 120 cm. Na prawym brzegu Narwi ożywa twierdza królewska.

Miłośnicy historii chętnie zjeżdżają do Tykoci-na na rekonstrukcję bitwy o zamek tykociński z 1657 roku, kiedy to wojska polsko-litewskie odbiły go Szwedom. Impreza odbywa się w maju.

W połowie XVIII wieku Tykocin kwitł. Miasteczko przeszło w posiadanie Branickich, właścicieli Białe-gostoku i wkrótce, dzięki nowym inwestycjom zosta-ło nazwane perłą baroku. W kościele św. Trójcy w Tykocinie zbudowanym w latach 1741-1750 lśnią do dziś barokowo- rokokowe złote ozdoby, pozłacany ołtarz, ambona i organy z 1760 r., zdu-miewa malarstwo iluzjonistyczne, na ścianach łudzą wzrok reliefy postaci apostołów. Na ścianach po obu stronach wejścia widnieją dwa portrety małżonków Branickich – Jana Klemensa i Izabeli, autorstwa An-toniego Tallmana.

Vis-à-vis kościoła, na rozległym rynku widzimy hetmana Stefana Czarnieckiego w stroju szlachec-kim, ze złotą buławą w podniesionej ręce – drugi świecki pomnik w Polsce z 1763 roku, dłuta fran-cuskiego rzeźbiarza Pierre de Coudray. Łacińskie napisy poświęcone są Czarnieckiemu i fundatorowi pomnika Janowi Klemensowi Branickiemu.

Obok mieści się Alumnat – dawny szpital dla inwalidów wojennych, w okresie międzywojennym dom dla najuboższych. Wybudowany w latach 1633-1639 jest jedynym takim zabytkiem w Polsce. Moż-na tu przenocować i zjeść, mając spokojne wody Narwi za oknem niemal na wyciągnięcie dłoni.www.um.tykocin.wrotapodlasia.pl

70

Synagoga żydowska z 1642 roku to jedno z najciekawszych miejsc w Tykocinie. Żydzi, stanowiący wówczas niemal połowę mieszkańców Tykocina, mie-li tu swoje apteki, sklepy, słynęli z produkcji tałesów – szali modlitewnych. Katoliccy chłopi mieszkali obok, zajmując się rolnictwem. Różne religie, różne kultury, jedno miasto – dawniej obraz typowy dla regionu. Dziś po społeczności żydowskiej pozostała świątynia, pamiątki religijne i świeckie, Dom Talmudyczny.

Obecnie, to też siedziba Muzeum. Prezentuje ono pamiątki historii Tykocina, w tym zabytki kultu-ry żydowskiej, która rozwijała się tutaj przez ponad czterysta lat.

W byłym Domu Talmudycznym otwarta jest także galeria malarska lokalnego twórcy Zygmunta Bujnowskiego, Gabinet Zygmunta Glogera – autora Encyklopedii staropolskiej ilustrowanej (1900-1903), cennego przewodnika po kulturze staropolskiej. W suterenie Domu Talmudycznego znajduje się re-stauracja żydowska „Tejsza”. Tejsza w języku jidysz znaczy koza. Zwierzę to było w tradycji Żydów podla-skich uważane za symbol szczęścia i dobrobytu.

Zabytkowa synagoga w Tykocinie od kilku lat przy-bliża charakter wielu żydowskich świąt, m.in. Purim, Sukot, Chanuka. Spacerując po Tykocinie, warto zaj-rzeć także do Zespołu Klasztornego Bernardynów powstałego w latach 1771-1790 dzięki inicjatywie Jana Klemensa Branickiego. Dziś zanurzony w ciszy i spokoju, mieści w sobie Dom Pomocy Społecznej.

Chlubą Tykocina jest Tykociński Teatr Ama-torski działający od początku XX w. Spektakle pie-lęgnujące tradycje żydowskie grane są w synagodze, domu kultury, na ulicach, na rynku. Najmłodszy aktor ma 10 lat, najstarszy... ponad 80! W ramach Nocy Muzeów Teatr przywołuje duchy Żydów. W sy-nagodze żegna szabat – modlitwami, obrzędami, bułkami i winem. www.muzeum.bialystok.pl

Obok Tykocina, przy starorzeczu Narwi znajdują się gościnne Kiermusy stworzone na wzór polskie-go domu otwartego. To Jantarowy Kasztel – śre-dniowieczna warownia z salą rycerską komnatami i kapliczką. W ofercie: przejazdy konne, spływy kaja-kowe, pokazy walk rycerskich itp. W każdą pierwszą niedzielę miesiąca na Czarciej Polanie swoje ręko-dzieło prezentują artyści ludowi Podlasia. Jantarowy Kasztel został wyróżniony przez Polską Organizację Turystyczną Certyfikatem w konkursie „Najlepszy Produkt Turystyczny 2008”.

We wsi Morusy, 2 km od Tykocina, jest pamiąt-kowa drewniana chata, w której mieszkał Włodzi-mierz Puchalski (1909-1979), polski reżyser filmów dokumentalnych i oświatowych, pionier filmu przy-rodniczego w Polsce. Tytuł jego albumu „Bezkrwawe łowy” wszedł do języka polskiego jako określenie fo-tografowania ptaków i zwierząt.

Żydzi w Tykocinie

71

Zbyszko znajduje się w Nowogrodzie na skraju Puszczy Kurpiowskiej nad rzeką Narew, w sąsiedz-twie największego w Polsce Skansenu Kurpiowskie-go oraz Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi, co daje jego Gościom możliwość odpoczynku w otoczeniu niezwykłej, dziewiczej przyrody, w ciszy i spokoju.Obiekt oferuje 150 miejsc noclegowych w 58 poko-jach 1-, 2- i 3-osobowych (wyposażonych w łazienki oraz telewizję satelitarną) oraz apartamentach.Zbyszko ma w swojej ofercie także sale konferen-cyjne na 250 osób, restaurację mogącą pomieścić 150 gości, salę bankietową oraz taras i nocny klub z bilardem. Oferty dopełniają organizowane przez ho-tel atrakcje turystyczne: spływy kajakowe po Narwi, wycieczki do Skansenu Kurpiowskiego, paintball, zabawy integracyjne czy biesiady tematyczne. La-tem Goście mogą korzystać z orzeźwiających kąpieli w hotelowym basenie.

Zbyszko w Nowogrodzieul. Obrońców Nowogrodu 2, Nowogródtel. 86 217 55 18www.zbyszko.com

o fe r t y poby tów na www.pak ie t y tur ys t yczne.p l

72

Ziemia ŁomżyńskaŁomża to jedno z najstarszych miast w regionie. Los ułożył je na pięknej skarpie, na brzegu Narwi. Wiosną trzeba przejechać do pobliskiej Starej Łomży, gdzie już w X wieku istniał gród. Pamiątką po tam-tych czasach jest olbrzymie grodzisko nazwane Górą Królowej Bony.

Po drodze możemy podziwiać szerokie na kilka kilometrów rozlewiska Narwi. Na sąsiednim wzgórzu św. Wawrzyńca powstał w XI wieku pierwszy kościół na północno-wschodnim Mazowszu wybudowany staraniem św. Brunona z Kwerfurtu, skąd wyruszył na wyprawę chrystianizacyjną do Prus i tamże zginął w ok. Giżycka.

W samej Łomży warto zwiedzić zabytkową ka-tedrę (1504-1525), Klasztor i Kościoły Panien Be-nedyktynek, Klasztor i Kościól Ojców Kapucynów (1781-1798); w czasie Świąt Bożego Narodzenia podziwiać tu można najstarszą w regionie ruchomą szopkę), cerkiew z 1877 r. przekształconą na kościół katolicki, rynek wraz z ratuszem, cmentarz – nekro-polię trzech różnych religii (rzymskokatolickiej, ewan-gelicko-augsburskiej i prawosławnej) oraz Muzeum Północno-Mazowieckie z pierwszą w Polsce wystawą bursztynu. Warto też przejść się ulicą Dworną – jedną z piękniejszych w mieście. www.lomza.pl

W promieniu 30 km od Łomży znajdują się ze-społy obronne czterech szkół fortecznych: polskiej (Nowogród, Wizna), rosyjskiej (Piątnica – tu forty okazały się szczególnie ważne w 1920 r. podczas obrony Łomży przed bolszewikami oraz w 1939 r.), radzieckiej (Kolno- Nowogród- Zambrów) i niemiec-kiej (Pisa).

Zespół obronny w Piątnicy to forty połączone systemem wałów i fos, układających się w formę am-fiteatru.

Miłośnicy tzw. turystyki pola bitwy mają tu w jednym miejscu ponad 150 schronów. Do legen-dy przeszła obrona Wizny. Starcie tysiąca obrońców z 40-tysięcznymi wojskami niemieckimi nazywane jest „polskimi Termopilami”. Dowódca – kpt. Raginis wysadził się w bunkrze na Strękowej Górze.

Turystyka pola bitwy

Łomżyńskie Centrum Informacji * Lokalna Organizacja Turystyczna Ziemia Łomżyńskaul. Krzywe Koło 9, Łomżatel. 86 216 70 50 www.lotlomza.nazwa.pl,

73

Pierwszy skansen niepodległej Polski

W 2013 r. zakończył się pierwszy etap przebudowy terenów nad Narwią. Zmodernizowano i wyposażono: port rzeczny i przystań jachtową, wypożyczalnię kajaków, łodzi wiosłowych turystyczno-sportowych, miejsca do cumowania łodzi wędkarskich, żeglarskich, dźwig do łodzi, plac zabaw, siłownię zewnętrzną, ścieżki rowerowe i spacerowe oraz pole namiotowe z pełnym zapleczem sanitarnym. Port Łomża może przyjąć jednocześnie dwie jednostki do 24 m oraz ok. dwudziestu jednostek do 10 m. Tereny Sportowo-Rekreacyj-ne nad Narwią - Port Łomża otrzymały w 2013 r. Certyfikat Podlaskiej Regionalnej Organizacji Turystycznej w konkursie Najlepszy Produkt Turystyczny. www.mosir.lomza.pl

By tworzyć spójny produkt turystyczny Ziemi Łomżyńskiej powołano Lokalną Or-ganizację Turystyczną – Ziemia Łom-żyńska. Powstała, by tworzyć i koordyno-wać sieć punktów informacji turystycznej, a także propagować i podejmować dzia-łania zmierzające do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego regionu.

Lokalna Organizacja Turystyczna Ziemia Łomżyńska ul. Główna 38, Piątnica tel. 86 215 69 17www.lotlomza.nazwa.pl

Żegluga i bulwary w Łomży

Skansen Kurpiowski w Nowogrodzie, najstar-szy z powstałych w wolnej Polsce, został założony w 1927 r. Zbiory to około 3 tys. eksponatów, które pochodzą głównie z prywatnych zasobów Adama Chętnika, słynnego muzealnika. Ekspozycja plene-rowa, jedna z największych w Europie, nawiązuje

do historii kurpiowskiej Puszczy Zielonej. Składa się z dwóch działów: bartniczo-pszczelarskiego i rolnicze-go. Dział rolniczy tworzą cztery zagrody kurpiowskie (z czasów od schyłku XVII w. do końca XX w.). Wśród nich są: wiatrak, młyn wodny, kuźnia i olejarnia. www.skansenkurpiowski.republika.pl

74

Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny NarwiŁomzyński Park Krajobrazowy Doliny Narwi leży w zachodniej części województwa podlaskiego, w powiecie łomżyńskim wokół rzeki Narew i jej meandrów. W niektórych jej zaułkach mieszkają bobry i wydry. W lasach można spotkać łosie.

W parku występuje 6 gatunków nietoperzy i 178 gatunków ptaków: bociany, bataliony, czajki, gęsi, żurawie. Warto zwrócić uwagę na bogatą i cenną roślinność – 37 gatunków roślin chronionych. Pereł-ka parku – Rezerwat Kalinowo, na prawym zboczu doliny Narwi, 5 km na wschód od Łomży chroni wie-logatunkowy las liściasty o naturalnym charakterze.

Zapraszamy na ścieżki przyrodnicze oznaczone tablicami informacyjnymi i poglądowymi, by zoba-czyć florę i faunę parku. Najmłodszych zachęcamy do udziału w wyjątkowych lekcjach biologii na świe-żym powietrzu, z dala od sal lekcyjnych.

Do atrakcji turystycznych parku należy także zabytkowy dwór drewniano-murowany rodziny Luto-sławskich w Drozdowie z XVIII wieku, w którym dziś mieści się Muzeum Przyrody. Prezentowane są tu

ekspozycje z zakresu natury, ale także dawnego ży-cia dworskiego. Muzeum organizuje koncerty muzyki poważnej, a w lipcu każdego roku zaprasza na festi-wal „Muzyczne Dni Drozdowo – Łomża”.

Punkt Informacji Turystycznej* Łomżyński Park Krajobrazowy Doliny Narwiul. Główna 52, Drozdowo, gm. Piątnicatel. 86 219 21 75, mob. 606 420 429www.lpkdn.wrotapodlasia.pl

Szlak, wyróżniony przez prezesa PROT w etapie regionalnym konkursu „Najlepszy produkt turystyczny – Certyfikat POT” 2010, obejmuje całą długość żeglowną Narwi.

Z poziomu rzeki można podziwiać historyczne grody Mazowsza. Trasa wiedzie na styku Narwiań-skiego i Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz Łomżyńskiego Parku Krajobrazowego Doliny Narwi. Połączenie szlakiem wodnym dwóch województw: mazowieckiego i podlaskiego daje perspektywę działań promocyjnych naszego województwa. Trasa rozpoczyna się w Wiźnie, a kończy w Warszawie. Tę malowniczą trasę można przepłynąć pięknymi gondolami, które od kilku lat na dobre zadomowiły się na Narwi lub yachtami motorowymi typu house-boat z wszelkimi wygodami i możliwością czarteru.

Szlak Najdzikszej Rzeki Europy

o fe r t y poby tów na www.pak ie t y tur ys t yczne.p l

75

Puszcza KnyszyńskaBiałystok, stolica województwa podlaskiego, od północy i wschodu otoczony jest szerokim na 20-40 km pasem lasu. To Puszcza Knyszyńska, zaledwie 10 km od centrum, kraina ciszy i zie-leni, zabawy i relaksu. W przeważających tu bo-rach króluje sosna supraska, smukła i strzelista, jak maszty okrętów.

W Puszczy mieszka ponad 150 gatunków pta-ków, m.in. bociany czarne, żurawie, dzięcioły, orliki krzykliwe. Są drobne ssaki o zabawnych nazwach m.in.: ryjówka aksamitna i malutka, badylarka, smużka. Są i większe: jelenie, dziki, sarny, wilki, lisy, jenoty, borsuki, kuny, łasice. Są nawet rysie i ... gro-nostaje! Nad brzegami rzek i strumieni żyją piżmaki i bobry, na polach – zające. Mamy tu także jedno z pięciu stad żubrów w Polsce, żyjących na wolności.

W 1988 r. zapadła decyzja, by chroniąc Puszczę Knyszyńską, utworzyć park krajobrazowy. Obejmuje on lasy i doliny rzeczne, a wraz z otuliną zajął niemal całą Puszczę Knyszyńską. Do dziś jest drugim, naj-większym parkiem krajobrazowym w Polsce – łącznie z otuliną to ponad 126 tys. ha. Jest to park typowo leśny – lasy i zadrzewienia zajmują ponad 81% jego powierzchni. Najcenniejsze fragmenty puszczy chro-nione są w 21 rezerwatach przyrody. Gęsta sieć rzek i strumyczków z setkami leśnych źródlisk wzbogaca dodatkowo puszczę, tworząc bajeczny krajobraz ni-czym egzotyczny bór bagienny porastający te pod-mokłe tereny.

Supraśl jest główną rzeką parku, która spina

wszystkie drobne cieki, tworząc raj dla kajakarzy. Park to ochrona przyrody, działalność dydaktyczna i naukowa, ale także turystyka, rekreacja, zabawa i relaks! Służą temu ścieżki edukacyjne i szlaki tury-styczne: rowerowe, konne, kajakowe rzeką Supraśl i Sokołdą. Na 600 kilometrach szlaków turystycznych pojawiają się kolejne parkingi i wiaty, a na brzegach rzek – plaże i pomosty.

Punkt Informacji Turystycznej** Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiejul. Chodakowskiego 6, Supraśltel. 85 718 37 85www.pkpk.pl

76

Kopna Góra – Aboretum z klimatem w cieniu historiiW samym sercu Puszczy Knyszyńskiej istnie-je park leśny i ogród botaniczny w jednym. To świat kolorów, zapachów, pięciuset różnorod-nych odmian drzew i krzewów. Miejsce z klima-tem – Arboretum w Kopnej Górze, idealny cel spacerów i rajdów po puszczy.

W założonym i prowadzonym przez Nadleśnic-two Supraśl Arboretum można zobaczyć różne rodzaje lasów typowych dla Puszczy Knyszyńskiej, kolekcje krzewów m.in. jałowców, cyprysików, żywot-ników, rododendronów. Rześkie, wilgotne powietrze, przyjemny chłód, uroda roślin i sąsiedztwo rzeki Sokołdy sprawiają, że jest to wspaniałe miejsce re-kreacji i wypoczynku – szczególna atrakcja, a także przyrodnicza lekcja.

Arboretum nosi imię Powstańców 1863 r. Trzy krzyże, wzniesione obok starych dębów (pomników przyrody) w południowo-zachodniej części upamięt-niają walki powstańców styczniowych z oddziałami kozackimi nad Sokołdą. Tuż za bramą Arboretum został umieszczony duży głaz z pamiątkową tablicą poświęconą powstańcom styczniowym. Prowadzo-ne w okolicy poszukiwania odsłaniają coraz więcej szczegółów i pamiątek z tego okresu.

Dzięki współpracy leśników z Regionalnej Dyrek-cji Lasów Państwowych w Białymstoku oraz Nadle-

śnictw: Czarna Białostocka, Supraśl, Żednia i Waliły otwarto ścieżkę „Szlakiem Powstania Stycznio-wego Puszczy Knyszyńskiej”. Ma ona długość 71km i jest przeznaczona dla turystyki pieszej i ro-werowej. Prowadzi przez miejsca związane głównie z powstaniem styczniowym, ale nie omija ważnych pamiątek innych walk o wolność toczących się na tych terenach. Ścieżka jest wyposażona w infra-strukturę turystyczną, są tu: wieża widokowa, kładka przez bagna, wiaty i zadaszenia oraz tablice infor-macyjne.

Można ją pokonać w całości w ciągu kilku dni, jak też odwiedzić tylko wybrane, interesujące turystę fragmenty lub punkty:

*Czarna Białostocka – historia i współczesność puszczańskiej kolejki; *Rezerwat Taboły – Góra Powstańców; *Rezerwat Budzisk – miejsce powstańczego obozu; *Kopna Góra – dwie powstańcze historie, cmentarz wojenny 1831 roku, ekspozycja historyczna, arbo-retum, wiata rekreacyjna; *Miejsce straceń – Leśna Galeria Rzeźby 1863; *Góra św. Jana – powstańcza mogiła, wieża wido-kowa; *Królowy Most – powstańczy punkt zborny w kapli-cy św. Anny, Napoleoński Trakt; *Wieś Popówka – tragiczny rok 1943; *Bitwa pod Piereciosami – powstańcza mogiła;

77

Silvarium w Poczopku – leśna aptekaDrugi ogród leśny w Puszczy Knyszyńskiej po-wstał w 2005 roku w Nadleśnictwie Krynki w Poczopku, by w unikalny, interesujący sposób przedstawić tajemnice lasu, jego rytm życia. Silvarium bywa nazywane leśną apteką przez wzgląd na obfitość ziół leczniczych, które przed wiekami ratowały ludziom zdrowie i życie. Dziś z bogactwa „naturalnej apteki” korzysta współ-czesna farmakologia i kosmetologia.

Możemy tu zobaczyć wyjątkowy słoneczny po-

romierz fenologiczny, czyli zegar pokazujący pory dnia (godziny) oraz pory roku wynikające z cyklicz-ności zjawisk zachodzących w przyrodzie. Ułatwiał on zielarzom wybór najwłaściwszego terminu zbioru roślin leczniczych – optymalną porę dnia, miesiąca i roku. Współczesne badania, podobnie jak niegdyś medycyna ludowa potwierdzają związek między stę-żeniem substancji aktywnych w roślinach, a cyklem ich rozwoju i zjawiskami astronomicznymi.

Można tu spotkać wszystkie drzewa występu-jące w Puszczy Knyszyńskiej, przy ziołach podano opisy i „uproszczone recepty” używane w medycynie ludowej. Idąc bobrową kładką i wzdłuż rzeczki Po-czopówki aż do Pierekału dochodzi się do widoko-wej wieży, skąd widać całą bobrzą inżynierię. Mając szczęście, można podglądać jedyne na nizinach prawdziwie wolne stado żubrów.

Ten niepowtarzalny ogród obejmuje obszar

prawie 20 ha lasów, łąk i cieków wodnych, na który składają się: Galeria „Na Skraju Puszcz”, „Zio-

łowa tryba” – ścieżka, wzdłuż której posadzono i opisano prawie sto ziół, Szlak „Tropinka” - jedyna w kraju trasa, wzdłuż której odnajdziemy utrwalo-ne tropy zwierząt leśnych, „Ptasia chata” – domek ze szklanymi budkami lęgowymi, Słoneczne zegary, Park megalitowy - kolekcja skał i głazów narzutowych przywleczonych przez lodowiec, „Ksyloteka” – pre-zentująca drewno puszczańskich gatunków drzew, rzeźby pszczół i plastrów miodu, nowoczesna sala konferencyjna i kiosk multimedialny.

Silvarium otrzymało tytuł Podlaskiej Marki Roku 2005. W 2010 r. Nadleśnictwo Krynki otrzymało Wy-różnienie Prezesa PROT w konkursie „Najlepszy Pro-dukt Turystyczny – Certyfikat POT 2010” za ofertę „Las Przyjazny Turystom”.

78

Supraśl – sztuka, kultura i ... zdrowieSupraśl, miasteczko istniejące od ponad 500 lat nad rzeką o tej samej nazwie, w otoczeniu Puszczy Knyszyńskiej od wieków łączy w sobie naturę, kulturę, historię i sztukę.

Jednym z najważniejszych zabytków Supra-śla jest monaster prawosławny. Legenda mówi, że na początku XVI wieku mnisi mieszkający w nie-dalekiej osadzie Gródek, pozbawieni ciszy niezbęd-nej do modlitwy i kontemplacji z powodu organizo-wanych tam targów, puścili z nurtem rzeki Supraśl drewniany krzyż, prosząc Bożą Opatrzność, aby zatrzymał się on w miejscu sprzyjającym modłom. Prośbom stało się zadość. Krzyż wskazał braciom nowe miejsce: Supraśl. W 1501 r. powstała tu drew-niana cerkiew, później ogrody, sady, stawy rybne, ka-takumby i murowana cerkiew obronna łącząca gotyk ze stylem bizantyjskim.

Zakonnicy zgromadzili m.in. bogatą bibliotekę z cennymi drukami i rękopisami, uruchomili przy-klasztorną drukarnię, a także pierwszą we wschod-niej Polsce papiernię. Tłoczono książki świeckie po łacinie i po polsku oraz religijne w języku cerkiew-nosłowiańskim. W XVI wieku powstają prawosławne freski, a klasztor staje się prężnym ośrodkiem kul-turalnym. Świątynia zamieniona w gruzy w 1944 r. dziś pięknie odbudowana lśni w słońcu.

W części budynków klasztornych znajduje się jedyne w swoim rodzaju Muzeum Ikon, które w konkursie Podlaska Marka Roku otrzymało pierwszą nagrodę w kategorii Miejsce Roku 2006 oraz Sybillę –

I Nagrodę Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za „Dokonania z zakresu zarządzania organizacji”. Multimedialna ekspozycja muzealna jest opowieścią o ikonie, jej znaczeniu w aspekcie religijnym, histo-rycznym i obyczajowym. Harmonia obrazu, światła i dźwięku sprawia, że ikony wydają się być wrotami do baśniowego świata przeszłości. Obok Muzuem Ikon znajduje się Muzeum Sztuki Drukarskiej i Papiernictwa. www.muzeumdruku.pl

Aura Supraśla wyjątkowo sprzyja kulturze i sztu-ce. W miasteczku ma swą siedzibę Liceum Sztuk Plastycznych. Liceum mieści się w Pałacu z lat 1892-1903. Przed laty należał on do rodziny Buch-holtzów, którzy w XIX wieku zakładali w miasteczku pierwsze manufaktury sukiennicze, następnie warsz-taty tkackie, produkujące głównie na rynek rosyjski. Nieopodal pałacu nadal tkwią, przytulone do ziemi, dawne domy tkaczy.

Dziś zamiast przemysłu rozwija się tu sztuka. Każdego roku organizowane są w mieście spotkania z naturą i sztuką Uroczysko. Zaproszeni goście: na-ukowcy, artyści, działacze kultury i sztuki prezentują swój dorobek naukowy i artystyczny, biorą udział w twórczej wymianie myśli. Klimat Supraśla wyjątko-wo temu sprzyja.

Punkt Usług Turystycznych „Bukowisko” ***ul. Piłsudskiego 64, Supraśltel. 85 710 24 70www.bukowisko.com.pl

79

Twórcy Teatru Wierszalin, który ma swą siedzi-bę w Supraślu nawiązują do mitów, wierzeń tradycji i folkloru, przetwarzając je w nowatorski teatr. Oblicze teatru cechuje niezwykła prostota, spektakle nasyco-ne są muzyką i śpiewem, a drewniane rzeźby, figury i maski współistnieją z żywymi aktorami. Od roku 2006 teatr działa jako wojewódzka samorządowa instytucja kultury, współprowadzona przez Minister-stwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jest trzy-krotnym laureatem prestiżowej nagrody Fringe First przyznawanej na światowym festiwalu teatralnym w Edynburgu. Otrzymał Nagrodę Krytyków Między-narodowego Instytutu Teatralnego w uznaniu warto-ści wnoszonych do teatru światowego. W 2010 na-groda w Podlaskiej Marce Roku, w kategorii Miejsce.www.wierszalin.pl

Uzdrowisko Supraśl i Sanatorium Knieja

Teatr Wierszalin

Knieja to pierwsze sanatorium w urokliwym Supraślu – miasteczku leżącym w Puszczy Knyszyń-skiej, nad rzeką Supraśl, które od 2001 r. ma status uzdrowiska. Malownicza okolica otaczająca sana-torium, a przede wszystkim unikalny mikroklimat, który tworzą jedne z najlepszych w Polsce pokłady borowin o właściwościach leczniczych stanowią doskonałe miejsce do wypoczynku oraz powrotu do zdrowia. W ofercie sanatorium znajdują się m.in. zabiegi z zakresu fizykoterapii, kinezyterapii, masażu leczniczego czy balneoterapii, a w nowocześnie wy-posażonych gabinetach prowadzi się kompleksową rehabilitację osób ze schorzeniami reumatycznymi, neurologicznymi, narządu ruchu, górnych dróg od-dechowych oraz rehabilitację kobiet po zabiegu ma-stektomii. Pobyt w Sanatorium Knieja niewątpliwie urozmaicą spacery pięknymi miejskimi bulwarami nad rzeką Supraśl oraz korzystanie z bogatej oferty kulturalnej miasteczka.www.hotelknieja.pl

80

Krynki – miasto z historią32 kilometry od Supraśla, na terenie Puszczy

Knyszyńskiej, tuż przy granicy z Białorusią leży mia-steczko o blisko sześćsetletniej historii – Krynki. Na tym terenie pogranicza, od wieków krzyżowały się fale osadnictwa polskiego, ruskiego i litewskiego. Z historią Krynek nierozerwalnie związani są Tatarzy i Żydzi. Społeczność żydowska osiedliła się tutaj już na początku XVI wieku i dzięki otrzymanym od króla pol-skiego przywilejom dokonała gospodarczego ożywie-

nia Krynek. W połowie XIX w. pojawił się w Krynkach przemysł. Za sprawą Żydów i Niemców powstały tu liczne manufaktury i fabryczki włókiennicze. Miasto otrzymało wówczas promieniste rozplanowanie, jego centrum stanowił regularny, sześcioboczny rynek, z którego wychodziło 12 ulic. Układ ten w znacznym stopniu zachował się. Warto zobaczyć dzwonnicę z XVIII w. i budynki byłych synagog. Duża tablica w centrum parku informuje o proponowanej trasie spaceru i 9 interesujących przystankach przy zabyt-kach.

Spółdzielnia Produkcyjno-Handlowa KRYNKA produkuje popularną wodę mineralną KRYNKA. W letnie dni, podczas wędrówek po regionie dosko-nalne smakuje także kwas chlebowy i podpiwek - napoje nawiązujące do tradycji kresów wschodnich. Oprócz produkcji wody i napojów Spółdzielnia pro-wadzi Gospodę pod Modrzewiem, która znajduje się w malowniczej Puszczy Knyszyńskiej, w samym sercu Krynek (znanych z produkcji naturalnej wody źródlanej Krynka i będących ważnym punktem na podlaskim „Szlaku Tatarskim”), w odległości zaledwie kilku kilometrów od XVIII-wiecznych mecze-tów w Kruszynianach i Bohonikach i jednocześnie przy największym w tej części Europy rondzie.Wyjątkowy klimat miejsca, wyśmienita regional-na kuchnia, taka też muzyka i obsługa, czekają

na każdego, kto przybywa w te strony. Serwo-wane specjały są przyrządzane własnoręcznie na miejscu, a w sta-łym menu goście znajdą m.in. kisz-kę ziemniaczaną, flaczki, różnego rodzaju pierogi, kartacze oraz lokalną wodę Krynkę, Kwas Podlaski o smaku miodu czy Podpiwnik.„Gospoda pod Modrzewiem” świadczy również usługi cateringowe (do 200 osób) z menu zapro-ponowanym ze stałych pozycji lub przygotowanym specjalnie na życzenie klientów.

„Gospoda pod Modrzewiem”ul. 1 Maja 4, Krynkitel. 85 722 80 69, mob. 504 079 513www.krynka.pl

81

Szlak Tatarski – Polski OrientPodlaski Szlak Tatarski prowadzi ziemiami za-mieszkanymi przez potomków dość licznych nie-gdyś polskich Tatarów. Bohoniki i Kruszyniany to wsie nadane Tatarom przez króla Jana III So-bieskiego w XVII w. w zamian za niewypłacone żołdy w wojsku.

Pozostali tu nieliczni Tatarzy nadal są wierni islamowi. Kontynuują oni tradycje swoich przodków oraz odprawiają religijne ceremonie w najstarszych polskich meczetach – w Bohonikach i Kruszynianach (XVIII-XIX w.). Meczet można zwiedzić po umówieniu się z przewodnikiem: w Kruszynianach – mob. 502 543 871 i Bohonikach – mob. 692 959 073 lub 606 248 326.

Szlak „Tatarski mały” (kolor niebieski, dłu-gość 19 km) szlak dostępny rowerzystom: Kruszynia-ny – Józefowo – leśniczówka Józefowo – Słuczanka – Waliły Stacja.

Szlak „Tatarski Duży” (kolor zielony, długość 57 km) szlak dostępny rowerzystom: Sokółka – Szyszki – Malawicze Górne – Bohoniki – Stara Ka-mionka – Wierzchlesie – Talkowszczyzna – Sosnowik – Nowa Świdziałówka – Górany – Nietupa – Sannik – Kruszyniany.

Kuchnia tatarskaDania kuchni tatarskiej są często tłuste i ostre. Popularne są kołduny tatarskie – potrawa mię-sno-mączna, pilaw z mięsem baranim z bu-kietem świeżych warzyw, bielusz – na cieście drożdżowym i pierekaczewnik na cieście ma-karonowym, oba z farszem gęsim lub baranim, z dodatkiem cebuli i przypraw, spiralnie zawijane.

Do dań słodkich należy dżajma nasycona mio-dem, czak czak, chałwa – mączna słodkość z do-mieszką masła, miodu i orzechów.

Do posiłków podaje się czystą wodę syconą miodem, dzisiaj do smaku dodawany jest też sok z cytryny. Desery popija się kawą „turecką” gęstą i słodką oraz herbatą.

Pierekaczewnik został wpisany jako pierwszy w Polsce na Listę Produktów Tradycyjnych Minister-stwa Rolnictwa RP. W 2004 roku zdobył wyróżnienie w konkursie Podlaska Marka Roku organizowanym przez Urząd Marszałkowski Województwa Podlaskiego.www.bohoniki.eu, www.kruszyniany.com.pl

82

Szlak Rękodzieła LudowegoTen wyjątkowy szlak skupia warsztaty rzemieśl-nicze i pracownie ludowego rękodzieła, których jest już dziś tak niewiele, a których Podlasie ma najwięcej. Choć jeszcze sto lat temu emaliowa-ne naczynia były rzadkością, a mieszkańcy wsi zamawiali gliniane miski u wiejskiego garnca-rza, jedli drewnianymi łyżkami, spali w ręcznie tkanej bieliźnie, dziś wiele osób tęskni za tymi prostymi rzeczami.

Pracownie rękodzielnicze, które jeszcze nie-dawno niemal zniknęły, ocaliło od zapomnienia Muzeum Podlaskie w Białymstoku – jego Dział Etnografii opracował w 1994 roku Szlak Rękodzieła Ludowego. Jego podstawowym celem jest ochrona najciekawszych pracowni i ośrodków twórczości lu-dowej, kontynuujących wielowiekowe tradycje sztu-ki i rękodzieła regionu, udostępnienie ich turystom oraz koneserom sztuki ludowej.

Trasa szlaku liczy około 500 km oraz wiedzie przez pracownie garncarskie i kuźnię w Czarnej Wsi Kościelnej, warsztat tradycyjnego wyrobu drewnia-nych łyżek w Zamczysku, pracownie unikatowego tkactwa dwuosnowowego w Janowie i okolicznych wsiach: Wasilówce i Nowokolnie, pracownię rzeźbia-rza ludowego w Sokółce oraz pracownie pisankar-skie, plastyki obrzędowej i tkaniny dwuosnowowej w Lipsku nad Biebrzą. Można je zwiedzać w dni powszednie lub po wcześniejszym umówieniu się na wizytę.

W pracowniach Szlaku Rękodzieła Ludowego wytwarzane są charakterystyczne wyroby ludowego Podlasia, a ich popularność rośnie z każdym rokiem,

zarówno w Polsce, jak i za granicą – przykładowo lipskie pisanki malowane techniką batikową są tak popularne, że co roku podróżują za ocean w tysią-cach egzemplarzy, a artystkom pisankarkom w ich tworzeniu pomagają całe rodziny, po to, by móc sprostać dużym zamówieniom.

Turyści podążający Szlakiem Rękodzieła Ludo-wego, prócz podziwiania lokalnych wyrobów, mogą także nauczyć się je wytwarzać. Wiele pracowni organizuje interesujące pokazy oraz warsztaty ręko-dzielnicze.

Program wycieczki można urozmaicić pobytem nad zalewami w Czarnej Białostockiej, Janowie lub Sokółce. Warto zwiedzić Sanktuarium w Różanym-stoku oraz leśno-archeologiczny rezerwat „Krzemian-ka” nad zabagnioną doliną strumienia o tej nazwie. Z atrakcji pozaprzyrodniczych można tu zobaczyć również skansen pszczelarski i drzewa bartne oraz kopalnię krzemienia z epoki brązu.

Gminne Centrum Informacji *ul. Torowa 9, Czarna Białostockatel. 85 873 04 18, 85 710 32 04www.czarnabialostocka.pl

Punkt Informacji Turystycznej w Lipsku*ul. Rynek 23, Lipsktel. 87 642 35 86, mob. 698 621 115www.kulturalipsk.pl

83

Puszcza Knyszyńska to prawdziwy raj dla tury-stów. Przez wieki stanowiła ona tereny pograni-cza, z osadnikami polskimi, ruskimi i litewskimi, a od XVII wieku również tatarskimi. W jej mia-steczkach mieszkała także ludność żydow-ska. Dziś, za sprawą wyjątkowej gościnności mieszkańców, różnorodnej bazy noclegowej, od apartamentów hotelowych po gospodarstwa agroturystyczne, wspaniałej kuchni regionalnej, a zwłaszcza niezapomnianego smaku najlepszej na świecie babki i kiszki ziemniaczanej, puszcza działa jak magnes na odwiedzających ją turystów.

Właśnie z myślą o nich, wytyczono tu liczne szlaki piesze, a od 2004 roku czeka tu na nich oferta Kresowych Wędrówek – blisko 400 km tras: rowerowych, konnych, kajakowych umożliwiających dotarcie do najciekawszych i najcenniejszych miejsc regionu. Szlaki prowadzą przez nieskażone cywiliza-cją puszczańskie knieje, gdzie króluje żubr i gdzie można też zobaczyć wilka, rysia, bociana czarnego, żurawia czy dzięcioła, gdzie las kusi obfitością jagód, poziomek i grzybów. Kresowe Wędrówki powstały pod patronatem SSP Euroregionu Niemen, jako ini-cjatywa Związku Gmin Puszczy Knyszyńskiej Dorze-cza Rzeki Supraśl oraz przy wykorzystaniu funduszy europejskich.

Wśród szlaków Kresowych Wędrówek jest 120-kilometrowy szlak konny (wynająć konie lub nauczyć się jeździć konno można w Supraślu oraz pobliskim Surażkowie, gdzie znajduje się najwięk-sza w Polsce hodowla kladrubów –czeskiej rasy koni idealnych do jazdy rekreacyjnej wierzchem). Pełen uroków jest 150-kilometrowy szlak rowerowy, rozpoczynający się na rondzie w Krynkach. Wiedzie m.in. przez Kruszyniany, Kopną Górę , Rezerwat Surażkowo, Czarną Wieść Kościelną najważniejszy punkt na Szlaku Rękodzieła Ludowego, pokrywa się też częściowo z Traktem Napoleońskim. Wśród miłośników wodnego wypoczynku niezwykle dużym powodzeniem cieszą się szlaki kajakowe Kresowych Wędrówek : dłuższy – 77-kilometrowy rzeką Su-praśl (jego trasa niemal w całości przebiega przez tereny parku krajobrazowego) oraz krótszy – 24-kilo-metrowy szlak rzeką Sokołdą.

Szlaki „Kresowe Wędrówki”

o fe r t y poby tów na www.pak ie t y tur ys t yczne.p l

84

Michałowo – gmina bez podatków, raj dla turystów

Michałowo zostało założone w 1832 r. przez Seweryna Michałowskiego w majątku Niezbud-ka jako kolonia dla niemieckich fabrykantów przemysłu włókienniczego i ich rodzin. W krót-kim czasie, bo niespełna 30 lat później, działało tam już 29 zakładów zatrudniających aż 317 pracowników! Kwitł tu również handel i rzemio-sło, a osiedlali się tu nie tylko Niemcy i Polacy, ale i Białorusini – można powiedzieć: zaczątki Unii Europejskiej już 200 lat temu na Podlasiu! Gmina, która w 2014 roku zasłynęła w Polsce ...zniesieniem podatku od nieruchomości, przy-ciąga również turystów.

To tutaj, już 20 lat temu, zaczęli przyjeżdżać ornitolodzy z całej Eurpopy – nad Zalewem Siemia-nówka doliczono się ponad 160 gatunków ptaków. Później przepiękny Zalew Siemianówka odkryli węd-karze oraz amatory sportów wodnych: żeglarze, oraz wind- i kitesurferzy. To właśnie na Siemianówce odbywają się Regaty Żeglarskie o Puchar Żubra, tu

też powstaje nowoczesna infrastruktura turystyczna, która dodatkowo zwiększy atrakcyjność tego miejsca.

Gmina Michałowo ma w swym kalendarzu rów-nież inne imprezy: Piknik Sportowo-Zdrowotny, Świę-to Grzyba czy Prymackaja Biasieda – święto miło-śników szeroko pojętej kultury białoruskiej. Odbywają się one w amfiteatrze przy zalewie w Michałowie.

Niewątpliwie godny uwagi jest rezerwat przyrody „Gorbacz” chroniący jedno z ostatnich w tej części Polski jezioro z okresu zlodowacenia środkowopol-skiego.

O różnorodności kulturowej oraz burzliwej histo-rii tych terenów zaświadczają zabytkowe świątynie w Michałowie, Topolanach, Nowej Woli, Juszkowym Grodzie i Jałówce, ruiny pałacu i park krajobrazowy w Hieronimowie.

Samorząd Miejski w Michałowieul. Białostocka 11Michałowotel. 85 713 17 53, 85 713 17 75www.michalowo.eu

85

86

Puszcza Białowieska – Królestwo ŻubraWe wschodniej części Polski, tuż przy granicy z Białorusią, leży Puszcza Białowieska – jeden z najcenniejszych kompleksów leśnych w Euro-pie, ostatni naturalny las niżowy w strefie lasów liściastych i mieszanych oraz królestwo najwięk-szego europejskiego ssaka – żubra.. Prawie wszyscy polscy królowie, od Władysława Jagiełły poczynając, uważali Puszczę Białowieską za najbogatsze w zwierzynę łowiska. Niestety na skutek niekontrolowanej eksploatacji puszczy (szczególnie w czasie I wojny światowej) w 1919 r. padł ostatni białowieski żubr.

Już w 1921 roku powstało tu leśnictwo „Rezer-wat przekształcone następnie w pierwszy w Polsce park narodowy – Białowieski Park Narodowy. Udało się przywrócić żubra do Natury. Dzisiaj żyje w Pusz-czy ok. 500 osobników – czyli co dziesiąty żubr na świecie. W 1979 r. Park został wpisany na listę Świa-towego Dziedzictwa Ludzkości UNESCO. Białowieski Park Narodowy chroni najlepiej zachowany fragment Puszczy Białowieskiej, który ocalał przed presją człowieka – ostatni w Europie naturalny las niżowy w strefie lasów liściastych i mieszanych. Zajmuje powierzchnię 10 517 ha, co stanowi 1/6 polskiej części Puszczy Białowieskiej.

W skład BPN wchodzą: Obręb Ochronny Re-zerwat, Rezerwat Pokazowy Żubrów (część Ośrodka Hodowli Żubrów), oraz zabytkowy Park Pałacowy, na terenie którego mieści się nowoczesne Muzeum

Przyrodniczo-Leśne.Każda pora roku jest odpowiednia, by Park od-

wiedzić. Wiosną przywita nas gwar ptaków. Latem dostrzeżemy wielobarwność kwitnących roślin na śródleśnych polanach oraz różnorodność gatunków motyli, chrząszczy, błonkówek… Poranne mgły i od-głosy jeleni podczas rykowiska – to niezapomniane wrażenia z jesiennego pobytu. Uspakajająca cisza oraz pięknie ośnieżone puszczańskie drzewa zachę-cają do przyjazdu tu zimową porą.

Zwiedzanie Parku warto zacząć od miejsca, w którym serce Puszczy tętni najwyraźniej, miejsca wy-jątkowego w skali światowej – od południowej części Obrębu Ochronnego Rezerwat (dawnego Rezerwatu Ścisłego). To najcenniejsza część przyrodnicza Parku, królestwo Natury, katedra bez sklepienia. Tu zobaczy-my las naturalny, który nie został posadzony przez człowieka i rośnie praktycznie bez jego ingerencji. Od ponad 90 lat jest on pod ochroną. Tworzy go wiele gatunków drzew. To las różnowiekowy. Zobaczymy w nim cały cykl życiowy drzew: od małej siewki, po olbrzymich rozmiarów dęby, lipy, klony, oraz drzewa obumarłe. Zaskoczy nas w nim duża ilość martwego drewna: stojące, suche pnie; leżące, rozkładające się kłody; drzewa wywrócone z całymi korzeniami. Wła-śnie na nim, o każdej porze roku, dostrzeżemy fascy-nującą różnorodność świata grzybów. Wiele żyjących na tym obszarze gatunków roślin, zwierząt i grzybów to relikty lasów pierwotnych. Na skutek znacznego przekształcenia przez człowieka większości obszarów leśnych Europy wiele z nich musiało ustąpić ze swoich naturalnych stanowisk. Tu wciąż mają schronienie.

Dawny Rezerwat Ścisły BPN można zwiedzać jedynie z licencjonowanym przewodnikiem.

Punkt Informacji Turystycznej ** PTTK Oddział im J.J. Karpińskiego w Białowieżyul. Kolejowa 17, Białowieżatel. 85 681 22 95www.pttk.bialowieza.pl

87

Kto przemierzając puszczańskie szlaki nie miał szczęścia spotkać żubra, może go zobaczyć w Re-zerwacie Pokazowym Żubrów BPN. Żyje tu pokaźne stadko z młodymi. W innych zagrodach można obejrzeć łosie, jelenie, sarny, dziki, wilki i rysia. W rezerwacie prezentowana jest także grupa małych koni – tarpanów. Ciekawostką są żubronie – krzyżówki żubra z krową. Jak się okazuje, ich sam-ce są niepłodne. Natura jest ciągle od nas mądrzej-sza... Dojazd zgodnie z oznakowaniem, jadąc szosą Hajnówka-Białowieża skręcamy w lewo 3 km przed Białowieżą.

Będąc w Białowieży łatwo trafić do zabytkowego Parku Pałacowego, który otaczał nieistniejący już pałac cara Aleksandra III. Dziś rośnie tu około 90 ga-tunków drzew i krzewów z Europy, a także z Ameryki Północnej i Azji. Przy alejce dzielącej stawy znajduje się obelisk upamiętniający łowy Augusta III Sasa z 27 września 1752 r. Ma tu swą siedzibę Dyrekcja BPN i Ośrodek Edukacji Przyrodniczej mieszczący się w pięknym drewnianym budynku – Dworku Gu-bernatora Grodzieńskiego z 1845 r. O czasach car-skich świadczą dziś pozostałe elementy zabudowań np. brama pałacowa z 1894 r., budynek dawnej staj-ni carskiej, Dom Marszałkowski z 1904 r.

Na terenie Parku Pałacowego znajduje się rów-nież Muzeum Przyrodniczo-Leśne BPN – jedno z najnowocześniejszych muzeów w Polsce. Prezen-towana jest tu przyroda i historia Puszczy oraz wie-

lowiekowa działalność człowieka na jej terenie. Za-gadnienia przyrodniczo-kulturowe przedstawione są w postaci bloków tematycznych. Wystawa ma formę dioram, co pozwala wykorzystać środki ekspresyjne-go przekazu - światło, dźwięk i przestrzeń. Muzeum można zwiedzać z przewodnikiem lub przy wykorzy-staniu audio-przewodnika. W Muzeum eksponowa-ne są także wystawy czasowe. Dodatkową atrakcją jest wieża widokowa, z której rozpościera się widok na Polanę Białowieską i najcenniejszą przyrodniczą część BPN – dawny Rezerwat Ścisły.

Niedaleko głównej bramy wejściowej do BPN znajduje się Cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwór-cy. W charakterystycznym budynku z czerwonej ce-gły zbudowanym w 1895 r. znajduje się unikatowy ceramiczny ikonostas.

Samorząd Gminy Białowieżaul. Sportowa 1, Białowieżatel. 85 681 24 87www.bialowieza.gmina.pl

88

...to ponad 30 km znakomitych i czytelnie oznako-wanych tras, które posiadają punkty wspólne, po-krywają się lub krzyżują. W skład parku wchodzą 4 trasy, których początek zlokalizowano we wschodnich krańcach Białowieży – parkingu leśnym przy ul. gen.Aleksandra Waszkiewicza. Trasy prowadzą leśnymi duktami i drogami Puszczy Białowieskiej i granicą Białowieskiego Parku Narodowego. Rezerwat przyro-dy Wysokie Bagno, urokliwie wijąca się rzeka Narew-ka czy pieczołowicie odrestaurowana zabytkowa Sta-cja Kolejowa „Białowieża Towarowa” to tylko niektóre z atrakcji czekających nas na białowieskich trasach...

Z parku korzystać mogą nie tylko entuzjaści nor-dic walking, ale również miłośnicy innych dyscyplin: biegacze, spacerowicze, a zimą także narciarze bie-gowi. Na trasach zainstalowano tablice zawierające propozycje ćwiczeń do samodzielnego wykonania oraz punkty pomiaru tętna.Trasa 1 – Wysokie Bagno (żółta) 3,6 km,

ok. 30 min.Trasa 2 – Dziedzinka (zielona) 8,8 km,

ok. 1 godz. 20 min.Trasa 3 – Białowieski rekonesans (czerwona)

8,9 km, ok. 1 godz. 30 min.Trasa 4 – Białowieska wyprawa (czarna) 10,6 km,

ok. 1 godz. 40 min.Szukając noclegu w Białowieży, warto skorzy-

stać z bazy noclegowej BPN (www.noclegi.bpn.com.pl) lub oferty gospodarstw agroturystycznych poło-żonych w najbardziej urokliwych zakątkach regionu Puszczy Białowieskiej.

Białowieskie Stowarzyszenie Agroturystyczne Żubr Zabłotczyzna 12, Narewkawww.agrobialowieza.pl

Kolejka wąskotorowa

Wokół Białowieży

Na terenie Puszczy Białowieskiej istnieje sieć ko-lejek wąskotorowych, które do końca lat 80. XX wieku służyły do wywozu drewna z puszczy. Kolejka kursu-je trasą Hajnówka – Topiło (11 km) oraz Hajnówka – Dolina Leśnej (6 km). Malownicza osada Topiło leży nad stawami utworzonymi na rzece Perebel, gdzie można wybrać się na spacer ścieżką eduka-cyjną „Puszczańskie drzewa” lub ścieżką dotyczącą ochrony orlika krzykliwego, zwiedzić miniskansen o kolejkach puszczańskich, odpocząć przy wiatach z widokiem na stawy, urządzić ognisko.

Miejsce Mocy – punkt nagromadzenia ładunków dodatnich, korzystnie wpływających na organizmy żywe (miejsce kultu prasłowian).Szlak Dębów Królewskich (dł. 500 m), gdzie wielowiekowe dęby noszą imiona królów polskich i książąt litewskich.Szlak Żebra Żubra – pierwsza ścieżka przyrodni-cza w Polsce (dł. 4 km).

Przytulne restauracje oferują dania kuchni regio-nalnej – tylko tu skosztujecie Państwo potrawki z dzi-ka, zupy opieńkowej, oryginalnego ciasta marcinek i wiele innych (więcej na www.lot.bialowieza.pl)

Nordic Walking Park „Białowieża”

89

Prawdziwą perłą pośród ofert dla aktywnego tu-rysty jest Białowieski Szlak Transgraniczny wy-różniony w 2008 r. Certyfikatem Polskiej Organizacji Turystycznej. To szlak rowerowy prowadzący po obu stronach granicy. Trasa polska ma ok. 58 km, a ok. 146 km jest do pokonania po stronie białoruskiej. Prowadzi drogami dobrze oznakowanymi – drewnia-nymi, stylizowanymi drogowskazami, nawiązującymi do architektury regionu i tablicami informacyjnymi. Na trasie zlokalizowane są kioski multimedialne z funkcją informacji turystycznej.

W 2003 r. Certyfikat Polskiej Organizacji Tury-stycznej otrzymała inicjatywa Biura Turystycznego „Nature Travel” pt. Wśród żubrów – 7-dniowa wycieczka po Puszczy Białowieskiej. Istotą oferty są wycieczki rowerowe trasą ukazującą najciekawsze zakątki puszczy: rezerwaty przyrody, szlaki i ścieżki edukacyjno-przyrodnicze, wizyta u przedstawicieli

„puszczańskich” zawodów – leśniczego i pszczela-rza. Lata doświadczeń w organizowaniu szeroko ro-zumianej turystyki pozwoliły firmie na specjalizację. Dziś Nature Travel to jedno z najbardziej znanych biur rowerowych w Polsce północno-wschodniej

Kolej Drezynowa powstała w 2006 r. dzięki ini-cjatywie entuzjastów chcących zapobiec zniszczeniu linii kolejowej przebiegającej przez prastarą Puszczę Białowieską. Początkowo hobbistyczne przejazdy jedną drezyną przekształciły się na przestrzeni lat w regularne wycieczki turystyczne, dziś dostępne na kilku trasach, jako wycieczka zorganizowana dla grup łączonych (od 2 do 32 osób!) lub indywidualna wyprawa na wyłączność, a także w opcji tzw. kiwajki, czyli drezyną napędzaną siłą ludzkich mięśni. Wszyst-kie wycieczki mają swój początek i koniec w Biało-wieży Towarowej, a przejazd może trwać od 30 min. do 3,5 godz. – w zależności od trasy i kondycji osób napędzających pojazd. Turyści mogą udać się drezyną do Miejsca Mocy (którego odwiedzenie pieszo lub in-nym środkiem transportu nie jest możliwe) lub wybrać się na niezwykłą wycieczkę nocną.

Usługi Turystyczno-Kolejowe Marcin Grześmob. 604 122 567www.drezyny.bialowieza.pl

Białowieskie Drezyny

Oferty z certyfikatem

90

Hotel Białowieski *** Conference, Wellness & Spa to obiekt położony w sercu Puszczy Białowieskiej. Zacisz-na lokalizacja, unikalny mikroklimat, pierwotna przyroda oraz dziedzictwo historyczne – wszystko to sprawia,

że obiekt ten jest idealnym miejscem dla osób poszuku-jących wypoczynku w wyjątkowym miejscu.

W skład kompleksu hotelowego wchodzi m.in. ośrodek SPA, a w nim gabinety odnowy biologicznej oferujące pełny wachlarz zabiegów, kryty basen, mokre i suche sauny, a nawet poolbar i podgrzewane, zewnętrzne ja-cuzzi w hotelowym ogrodzie, dostępne przez cały rok!

Hotelowa restauracja oferuje specjały kuchni podla-skiej, myśliwskiej i kresowej. Z myślą o Gościach cenią-cych zbalansowaną dietę serwuje się tu potrawy lekkie, przyrządzane na miejscu i z ekologicznych produktów.

W 2013 roku kompleks hotelowy powiększył się o nowe skrzydło – Komfort & Business. Jego Goście mają do dyspozycji 24 wygodne i gustownie urządzone pokoje o podwyższonym standardzie.

Nowoczesne, w pełni wyposażone sale konferencyj-ne, kompleksowa obsługa wydarzeń biznesowych czy spotkań integracyjnych, łącznie z programem artystycz-nym i organizacją wolnego czasu uczestników stanowią o wyjątkowej ofercie Hotelu Białowieskiego…

A wszystko to w nawiązaniu do chlubnych tradycji tych ziem, które już od czasu Jagiellonów służyły jako miejsce spotkań możnych tego świata, podejmujących ważkie de-cyzje z dala od zgiełku i ciekawskich uszu. Właśnie tutaj polował wraz z Witoldem Jagiełło (1409 rok), przygotowu-jąc zapasy i opracowując taktykę wojny z Zakonem Krzy-żackim. Bywali tu także Zygmunt August, Stefan Batory, Jan Kazimierz, Stanisław Poniatowski, członkowie dyna-stii Romanowów oraz władze wolnej Rzeczypospolitej.

Oferty Hotelu Białowieskiego*** dopełnia wypożyczalnia wygodnych turystycznych rowerów oraz okoliczne trasy ro-werowe umożliwiające poznanie pierwotnej puszczy na szla-kach Białowieskiego Parku Narodowego. Po dniu pełnym wrażeń Goście mogą się zaś zrelaksować w nocnym klubie.

Hotel Białowieski***ul. Waszkiewicza 218 b, Białowieżatel. 85 681 20 22www.hotel.bialowieza.pl

91

Pensjonat Sioło Budy to ostoja tradycji kresów wschodnich. Znajdujący się w odległości 9 km od Białowieży obiekt zdobył I Nagrodę w Konkursie na Najlepiej Zachowany Zabytek Wiejskiego Budow-nictwa Drewnianego w województwie podlaskim w 2010 r. i jest jedynym takim obiektem w Puszczy Białowieskiej. Czynny jest przez cały rok i oferuje przyjezdnym roz-maite atrakcje sezonowe, goszcząc ich w typowych kresowych domkach mogących pomieścić łącznie 80 osób. Na Gości czeka również Karczma Osoczni-ka, Wiata Wielkiego Łowczego, w której o każdej po-rze roku organizowane są degustacje regionalnych potraw oraz trunków. Jest tu też XIX-wieczny skan-sen. Można tu smacznie i swojsko zjeść i pohulać podczas folkowych koncertów pod chmurką. Sioło Budy to miejsce idealne na organizację roz-maitych eventów, a jego wyjątkową scenerię i re-gionalną kuchnię doceniły m.in. ekipy telewizyjne, np. BBC, TVN, TVP, Okrasa, który tu właśnie „łamał przepisy”, czy sam Książę Karol – podczas wizyty w Białowieskim Parku Narodowym. W Siole Budy odbywają się warsztaty rękodzielnicze i kulinarne: wypiekania chleba, tradycyjnego bicia masła oraz lepienia pierogów, a na osoby ceniące sobie aktywny wypoczynek czekają trasy piesze i ro-werowe znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie.

SiołoBudyBudy 41, gm. Białowieżatel. 85 681 29 78, mob. 698 664 496www.siolobudy.pl

92

Lokalna Organizacja Turystyczna „Region Puszczy Białowieskiej” to stowarzyszenie zrze-szające samorządy, stowarzyszenia, fundacje, nadleśnictwo, Białowieski Park Narodowy oraz podmioty branży turystycznej takie jak: biura tu-rystyczne, obiekty gastronomiczne i noclegowe, właścicieli kwater agroturystycznych.Nadrzędnym celem organizacji jest wspieranie roz-woju turystyki w regionie Puszczy Białowieskiej.

Lokalna Organizacja Turystyczna „Region Puszczy Białowieskiej” ul. 3 Maja 45, Hajnówkatel. 85 682 43 81www.lot.bialowieza.pl

Powstałe w 1950 roku Polskie Towarzystwo Tury-styczno-Krajoznawcze zrzesza w Białowieży wielu doświadczonych i licencjonowanych przewodni-ków, którzy wytyczyli ponad sto kilkadziesiąt ki-lometrów szlaków: pieszych i rowerowych przez najatrakcyjniejsze tereny Puszczy Białowieskiej.

Planując swój pobyt w Puszczy Białowieskiej, ważną informację , iż zwiedzanie niektórych obiek-tów Białowieskiego Parku Narodowego powinno się odbywać pod opieką licencjonowanych prze-

Lokalna Organizacja Turystyczna „Region Puszczy Białowieskiej”

PTTK w Białowieżywodników. Do Muzeum Przyrodniczo-Leśnego oraz do najcenniejszej części Białowieskiego Parku Naro-dowego,dawnego Rezerwatu Ścisłego można wejść można wejść jedynie w małych grupach i koniecz-nym wymogiem jest obecność licencjonowanego przewodnika.

Biura PTTK, położone są przy parkingu i głównej trasie prowadzącej do Białowieskiego Parku Narodo-wego, specjalizują w organizacji wycieczek szkolnych – kilkunastu przewodników białowieskiego PTTK jest nauczycielami, co gwarantuje, że odwiedziny w Bia-łowieży to nie tylko wypoczynek ale i warta wyjazdu lekcja zarówno historii Polski jak i biologii czy geogra-fii. Przy „łucie szczęścia” każdy może zobaczyć „Im-peratora Puszczy” w swoim naturalnym środowisku.

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Oddział im J.J. Karpińskiego w Białowieżyul. Kolejowa 17, Białowieżatel. 85 681 22 95www.pttk.bialowieza.pl

93

94

Na skraju Puszczy Białowieskiej usytuowane jest stosunkowo młode, funkcjonujące zaledwie 60 lat na prawach miejskich, miasto Hajnówka. Nie sposób je ominąć, podróżując do Białowie-ży. Ponadto w jej malowniczej okolicy jest wiele atrakcji, dla których warto się zatrzymać.

W centrum miasta, na skwerze im dr. Dymitra Wasilewskiego stoi odlana z brązu, naturalnej wiel-kości sylwetka żubra – króla puszczy. W tym miej-scu swój bieg rozpoczyna wiele szlaków turystycz-nych, które stanowią ciekawą ofertą dla amatorów wędrówek pieszych i rowerowych.

Turystów zmęczonych wędrówką po szlakach z pewnością zainteresują atrakcje Parku Wodne-go jednego z najmłodszych i najnowocześniejszych podlaskich obiektów tego typu. W obiekcie można skorzystać m.in. z gejzeru podwodnego, sztucznej rzeki, kuli wytwarzającej falę, jacuzzi, sauny: suchej i parowej, tężni solankowej, masaży, mini spa. Funk-cjonuje tu również Punkt Informacji Turystycznej.

Hajnówka słynie z pięknej cerkwi pw. Świętej Trójcy budzącej podziw swoją oryginalną architek-turą. Budowla z charakterystycznymi cebulastymi kopułami z zewnątrz. Wnętrze świątyni jest dekoro-wane wielobarwnymi scenami biblijnymi. W trakcie

nabożeństw wierni zapalają świece, roznosi się zapach kadzideł, rozlega się śpiew. Kopuła cerkwi jest wysoka tak, by zapewnić jak najlepszą akustykę. W świątyniach prawosławnych nie ma sprzętów gra-jących, oprawę muzyczną zapewnia chór.

W soborze każdego roku w maju, już od 30 lat odbywa się Międzynarodowy Festiwal „Hajnow-skie Dni Muzyki Cerkiewnej” z udziałem chórów z wielu państw reprezentujących muzykę chrześci-jańską różnych tradycji. Festiwal otrzymał miano najlepszego produktu turystycznego województwa podlaskiego w 2010 r.

Prywatne Muzeum Kowalstwa i Ślusarstwa zaprasza na prezentacje kucia oraz lekcje historii ko-walstwa. Na zapleczu starej kuźni znajduje się minia-turowa osada starożytnego hutnictwa, gdzie można poznać proces wytopu żelaza w tzw. dymarce.

W Hajnówce działa również Muzeum i Ośro-dek Kultury Białoruskiej, prezentujący bogactwo kulturowe, historię i tradycje białoruskiej mniejszości narodowej zamieszkującej Podlasie.

Punkt Informacji Turystycznej *** LOT „Region Puszczy Białowieskiej” Centrum Turystyki Regionu Puszczy Białowieskiejul. 3 Maja 45, Hajnówkatel. 85 682 43 81www.lot.bialowieza.pl www.powiat.hajnowka.pl/ctrpb

Hajnówka – Brama do Puszczy

95

Stowarzyszenie Kulturalne „Pocztówka” tworzo-ne jest przez grupę miłośników kultury, m.in. artystów (muzyków, aktorów, plastyków), kryty-ków sztuki oraz dziennikarzy. Powstało w 2004 r. i ma swoją siedzibę w prastarej Puszczy Białowie-skiej, w Policznej, w starym drewnianym domu zwanym Pocztówką (budynek dawnej poczty).

Stowarzyszenie współpracuje z licznymi instytu-cjami kulturalnymi z Polski i zagranicy, prowadząc intensywne działania artystyczne i edukacyjne, promuje teatr i szeroko pojętą kulturę, zajmuje się też upowszechnianiem nowych dziedzin sztuki, pro-mocją Polski oraz regionu poprzez prezentacje arty-styczne.

To właśnie „Pocztówka” organizuje coroczną imprezę wędrowną – Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Wertep”, czyli wielki teatr za małe pie-niądze. Jest to wynik realizacji wieloletniego transgra-nicznego projektu i ścisłej współpracy wielu między-narodowych podmiotów.

Na przełomie lipca i sierpnia „Wertep” wyrusza w trasę po małych wschodnich podlaskich miej-scowościach, gdzie teatry goszczą bardzo rzadko. W każdej z nich daje nawet po 10 spektakli: dla dzie-ci i dorosłych, komedie i tragedie, widowiska plene-rowe i salowe.

Na „Wertepie” zagrały grupy z Białorusi, Ukra-iny, Danii i Polski, artyści z USA i Czech. Coroczna organizacja festiwalu jest możliwa dzięki współpracy wielu partnerów: Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, lokalnych samorządów, ośrodków kul-tury oraz Białowieskiego Parku Narodowego. Nad odpowiednim przyjęciem gości, stroną techniczną i logistyką festiwalu czuwają oddani wolontariusze, a finansowo wspierają go również firmy prywatne, nie tylko z sektora turystyki.

Stowarzyszenie Kulturalne Pocztówka Policzna 40, Kleszczelemob. 513 172 746 www.stowarzyszenie.podlasie.pl www.wertepfestival.pl

Jedyny taki festiwal w Polsce

96

Kraina wielu religii i narodowościPowiaty hajnowski i bielski to największe w Pol-

sce skupiska ludności wyznania prawosławnego i narodowości białoruskiej. Warto więc wybrać się na Szlak Prawosławnych Świątyń. Wiedzie on przez niezwykle wartościowe obszary przyrodnicze: lasy Puszczy Białowieskiej, Puszczy Ladzkiej oraz dolinę Narwi.

Inny Podlaski Szlak Kulturowy „Drzewo i Sacrum” przedstawia bogactwo drewnianej archi-tektury województwa podlaskiego. Podczas wędrówki można obejrzeć wiele imponujących obiektów oraz zapoznać się z ich historią. Zachowała się tu piękna drewniana architektura wiejska, świątynie, kaplice, przydrożne krzyże i kapliczki, warsztaty rzemieślni-cze, dworce, zabytki techniki jakimi są drewniane wiatraki oraz młyny wodne, a także zabytki przyrody oraz zabytki archeologiczne. Na szlaku można ze-tknąć się z wieloma przykładami fascynującej trady-cji rękodzieła i rzemiosła ludowego.

We wrześniu organizowany jest Festyn Arche-ologiczny Zbucz-Grodzisko. Plenerowa impreza promuje wczesnośredniowieczne grodzisko w Zbu-czu, którego powstanie szacuje się na II połowę IX w. Można tu zobaczyć walki wojów czy pokazy średnio-wiecznego rzemiosła.

Ze Zbucza (gm. Czyże) tylko kilka kilometrów do Orli, miejscowości której rozkwit datuje się na wiek XVII. Tu Radziwiłłowie wznieśli zamek oraz kompleks

dworski z pałacem, folwarkiem, ogrodem włoskim, obiektami sakralnymi i zborem kalwińskim. Orla otrzymała też prawa miejskie. Niestety, podczas wojen szwedzkich miasto zniszczono, wyginęli wy-znawcy kalwinizmu, a zbór został sprzedany Żydom i zamieniony w synagogę. Dziś to jeden z najokazal-szych zabytków Orli. Zachowała się też XVII-wieczna cerkiew (później przebudowana), pierwotnie unicka, drewniana oraz trzykondygnacyjna dzwonnica.

W pobliżu leży Bielsk Podlaski – miasto z po-nad 500-letnią historią. Malownicze kopuły cerkwi (jest ich siedem, a każda z nich to odrębna opowieść i historia burzliwa – jak i dzieje tego miasta), wieże kościołów, ratusz – dzieło Izabeli Branickiej i nowo-czesna pływalnia „Wodnik” – to dzisiejszy pejzaż Bielska. Wiele drewnianych domów, zbudowanych jeszcze w XIX w. dopełnia bogactwa architektury i zaświadcza o kunszcie dawnych rzemieślników.

Z latami świetności Polski i Litwy w XVI wie-ku związane są losy Kleszczel – prawa miejskie miejscowość uzyskała w 1523 r. z przywileju króla Zygmunta Starego. Z inicjatywy królowej Bony prze-prowadzono pomiarę włóczną, która przyniosła duże zmiany w procesie zasiedlania podlaskich królewsz-czyzn. W roku 1544 Bona założyła kościół parafialny łaciński pw. św. Zygmunta i na jego uposażenie od-dała targowe od rzemieślników. Natomiast królowa Anna (żona Stefana Batorego) w 1581 r. udzieliła miastu pozwolenia na zbudowanie ratusza z postrze-galnią, szynkiem i wagą. W tym samym czasie miasto otrzymało drugi przywilej – prawo używania pieczęci z herbem… Do tych dobrze udokumentowa-nych wydarzeń nawiązują dzisiejsi gospodarze tych terenów.

Punkt Informacji Turystycznej** Centrum Turystyki i Kultury „Hładyszka”ul. 1 Maja 19, Kleszczeletel. 85 681 80 54www.kleszczele.e-kultura.pl

97

Największą puszczańską rzeką jest Narewka, która – mimo kilkukrotnych regulacji – zachowa-ła swój naturalny charakter z meandrami i staro-rzeczami. Właściciele kwater agroturystycznych proponują spływy kajakami.

W centrum Narewki, nad brzegiem rzeki, po-wstała Stanica Kajakowa, która pełni także funk-cję informacji turystycznej. Latem istnieje możliwość popływania kajakiem, natomiast zimą można skorzy-stać ze skuterów śnieżnych. Teren wokół stanicy jest ogrodzony, posiada wygodny parking, miejsce na ustawienie przyczepy campingowej, pole namiotowe i wiatę ogniskową. Nowe kajaki, pomost do bezpiecz-nego zejścia do wody oraz niezbędny osprzęt (wio-sła, kamizelki ratunkowe) stworzyły solidne podstawy do rozwoju tej formy turystyki.

W Narewce można zobaczyć dom-galerię Ta-mary Sołoniewicz znakomitej reporterki narodowo-ści białoruskiej, w którym znajdują się prace wyko-nane podczas jej malarskich plenerów oraz wystawy fotografii i obrazów. Można tu też zwiedzić izbę regionalną, w której prezentowane są przykłady rę-kodzieła ludowego wykonanego przez mieszkańców gminy Narewka. O wielokulturowości tych terenów zaświadcza też zabytkowe obiekty sakralne oraz kir-kut, gdzie na powierzchni 1 ha znajduje się ok. 150 macew oraz fragment ogrodzenia.

W Narewce krzyżuje się pięć szlaków ro-werowych. Jeden z nich prowadzi nad zalew Sie-mianówka – trzeci co do wielkości sztuczny zbiornik w Polsce. Już dawno został on odkryty przez węd-karzy, później żeglarzy i miłośników żeglowania na desce, a ostatnio kitesurferów.

Wiele tras prowadzi przez teren Białowieskiego Parku Narodowego. „Wilczy Szlak” zaczyna się w okolicy wsi Masiewo, biegnie m.in. przez uroczysko Głuszec (dawnej ostoi głuszca) z licznie występują-cymi tu borami bagiennymi, miniskansenem leśnej

kolejki wąskotorowej. „Carska Tropina” ciągnie się wzdłuż doliny Narewki drogą usypaną jeszcze za cza-sów carskich. Są tu dobrze zachowane zbiorowiska leśne – przede wszystkim grądy i olsy oraz punkt widokowy nawiązujący do tradycyjnych brogów z wi-dokiem na nadrzeczne łąki. W pobliżu znajdują się też dwie ostoje żubrów:„Kosy Most” i „Czoło” z plat-formami do obserwacji zwierzyny.

Najważniejszy wezęł szlaków to Park Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Gruszkach (Nadleśnictwo Browsk), w którym znajdują się: herbarium, Lasowid oraz Złoty Szlak św. Eustachego (tel. 85 685 83 44).

Samorząd Gminy Narewkaul. Białowieska 1, Narewkatel. 85 682 98 80www.narewka.pl

Wokół Narewki

98

Ośrodek Turystyczno-Rekreacyjny Stary Dwór

Kolejna grupa specjalnie wyznaczonych tras do nordic walking potwierdza wyjątkowe zainte-resowanie tą formą turystyki przez gospodarzy tych terenów. W skład Parku „Zielona Kraina Dobrych Wiatrów” wchodzi 5 tras o łącznej dłu-gości 40 km.

Wejście na trasy zlokalizowano w 3 punktach: *Ośrodku Edukacji Ekologicznej w Siemianówce, *parkingu Nadleśnictwa Browsk w Gruszkach oraz *przy Urzędzie Gminy w Narewce.

Trasy wiodą w głąb puszczy, ukazując piękno jej pół-nocnej części:Trasa nr 1 „Leśny elementarz” (żółta) 4,2 km; ok.

40 min.Trasa nr 2 „Puszczańska pętla” (zielona) 7,9 km;

ok. 1 godz. 20 min.

Trasa nr 3 „Siemieniakowszczyzna” (zielona) 8,2 km; ok. 1 godz.

Trasa nr 4 „Narewkowska Droga” (czerwona) 7,7 km; ok. 1 godz 30 min.

Trasa nr 5 „Kapliczka św. Eustachego” (czarna), ok. 12,7 km; ok. 2 godz.

Nordic Walking Park ,,Zielona Kraina Dobrych Wiatrów’’

...przy zalewie Siemianówka to doskonałe miej-sce do aktywnego wypoczynku nad wodą, znane w chwili obecnej przede wszystkim jako baza dla miłośników sportów wodnych.

Dla wypoczywających turystów dostępna jest plaża o powierzchni ponad 8 tys. m kw., obiekty socjalno-sanitarne (łazienki, prysznice, umywalki), trzy rekreacyjne pomosty, plac zabaw dla dzieci oraz parkingi. Dla organizowania na terenie ośrodka im-prez wybudowany został także amfiteatr na ponad tysiąc miejsc.

Turyści wypoczywający pod namiotem lub z przyczepą campingową mogą skorzystać na tere-

nie ośrodka z pola namiotowo-campingowego wraz z niezbędną infrastrukturą i zapleczem sanitarnym oraz możliwością podłączenia do energii elektrycz-nej. Prawdziwie aktywny wypoczynek umożliwia bogata baza sportowa: wypożyczalnia sprzętu wod-nego, korty tenisowe, boiska oraz ścianka wspinacz-kowa.

Punkt Informacji Turystycznej w Narewce**ul. Hajnowska 33, Narewkatel. 85 685 80 62www.narewka.pl

99

Podlaski Szlak Bociani

Trasa szlaku prowadzi przez następujące miej-scowości: Białowieża – Pogorzelce – Narewka – Stare Lewkowo – Odrynki – Narew – Trześcianka – Kaniuki – Wojszki – Doktorce – Suraż – Turośń Dolna – Baciuty – Bokiny – Pajewo – Tykocin – Piaski – Łaziuki – Łazy Duże – Zajki – Laskowiec – Strękowa Góra – Dobarz – Osowiec-Twierdza – Goniądz – Dawidowizna – Klewianka – Biało-suknia – Gurbicze – Mociesze – Dolistowo Stare – Jasionowo – Sztabin – Wilkownia – Starożyń-ce – Rudawka – Mikaszówka – Strzelcowizna – Czerwony Folwark – Stary Folwark – Nowa Wieś – Dębowo – Wołownia – Gulbieniszki – Błasko-wizna – Maciejowięta – Stańczyki. Turysta może wybrać dowolny fragment szlaku i ulubioną formę aktywnego wypoczynku, poruszając się rowerem, kajakiem czy łodzią pychówką po Narwi.

Podlaski Szlak Bociani jest pierwszym produk-tem turystycznym woj. podlaskiego, który otrzy-mał Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej „Najlepszy Produkt Turystyczny” w 2003 roku.

W 2009 roku szlak został odnowiony i oznako-wany nowymi tablicami informacyjnymi. Na stronie internetowej www.podlaskiszlakbociani.pl można odbyć wirtualną wycieczkę oraz poznać szczegółowy jego przebieg. Wędrujemy przez tereny, najcenniej-sze pod względem przyrodniczym nie tylko w Polsce, ale i w Europie.

Szlak łączy najpiękniejsze miejsca wojewódz-twa podlaskiego, w tym 4 parki narodowe: Biało-wieski – najstarszy polski park narodowy, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości - ostoja żubra, Narwiański – nazywany polską Amazonią, Biebrzański – największy park narodowy w Polsce – ostoja łosia oraz raj dla ornitologów, Wigierski – zespól jezior stanowiący jeden z najciekawszych i bezcennych krajobrazów naszego kraju. Podlaski Szlak Bociani jest najdłuższym znakowanym szla-kiem rowerowym województwa podlaskiego liczącym 412,5 km. Dzięki tablicom informacyjnym można poznać życie i zwyczaje bociana białego oraz dowie-dzieć się o miejscowościach i atrakcjach turystycz-nych na szlaku.

www.bocian.podlaskieit.pl

100

Szlak rozpoczyna się od Białowieży czyli od Białowieskiego Parku Narodowego, który chro-ni ostatni na niżu Europy las naturalny, który przed wiekami rozciągał się w strefie lasów liściastych i mieszanych.. Uroku obrazowi pierwotnego lasu do-daje królujący tam żubr. Warto tu zobaczyć: Park Pałacowy, Muzeum Przyrodniczo-Leśne, Rezerwat Pokazowy, Obręb Ochronny Rezerwat (dawny re-zerwat ścisły). W samej Białowieży jest cerkiew pw. św. Mikołaja Cudotwórcy z unikatowym por-celanowym ikonostasem oraz kościół pw. Teresy od Dzieciątka Jezus z 1935 roku.

Dalsza część Podlaskiego Szlaku Bocianiego biegnie m.in. przez Krainę Otwartych Okiennic – trzy wsie charakteryzujące się tradycyjnym ukła-dem przestrzennym i typową dla regionu drewnianą zabudową mieszkalną. Prawie każdy dom zachował do dziś bogate zdobienia okiennic, narożników, pod- i nadokienników. Są to prawdziwe dzieła sztuki sny-cerskiej.

Na około 86 kilometrze szlaku jest miejscowość letniskowa położona nad Narwią – Doktorce. Za-chęcamy do skorzystania z nowoczesnego Parku Linowego przy Ośrodku Wypoczynkowym Zaci-sze. Park linowy to specjalnie przygotowany teren do zabaw z użyciem lin. Bawić się w nim mogą za-równo dzieci, młodzież, jak i osoby starsze. Zapew-niają niezapomniane wrażenia, adrenalinę i wysiłek na świeżym powietrzu.

Będąc w Surażu i jego okolicach, warto zwie-dzić: średniowieczne grodzisko – Góra Królowej Bony w Surażu, Kościół pw. Bożega Ciała z lat 1873– 1876, Muzea: Archeologiczne i Etnograficz-ne, Dziedzictwa Pokoleń, Krzyży i kapliczek, wcze-snośredniowieczną osadę słowiańską „Nawia”, która organizuje średniowieczne festyny „Grodzisko” oraz Kurhany z IV w. w Surażu, Zawykach, Doktorcach i Śledzińskich.

Za Surażem zaczyna się Narwiański Park Na-rodowy chroniący unikalny system rzeki wielokory-towej (anastomozującej) – Narwi.

Jednym z najpiękniejszych przystanków na szla-ku jest barokowy Tykocin. Znajduje się tu ufundowa-ny przez ród Branickich Kościół pw. Św. Trójcy przy barokowym rynku w kształcie trapezu z pomnikiem Stefana Czarnieckiego z lat 1761-1763. Szczególną uwagę turystów przykuwa zrekonstruowany zamek wcześniej wzniesiony przez Zygmunta Augusta oraz Wielka Synagoga z 1642 roku, pełniąca obecnie funkcję muzeum. Kilka kilometrów od Tykocina leży Pentowo „VII Europejska Wieś Bociania”. W jednym gospodarstwie znajduje sie aż 26 gniazd! Bocianie życie najlepiej oglądać z wież widokowych wybudowanych pomiędzy bocianimi gniazdami i starorzeczami rzeki Narew. W zabytkowym Dworze Szlacheckim rodziny Toczydłowskich oprócz Stadni-ny Koni jest utrzymana hodowla koników polskich. Można tu wynająć konie lub przejechać się bryczką.

101

Do Osowca prowadzi odcinek historycznej drogi zwanej „Carską Drogą” zbudowaną pod koniec XIX wieku na potrzeby carskiej armii. Dalszy ciąg szlaku będzie prowadził przez Biebrzański Park Narodowy, który chroni najważniejsze na świecie mokradła będące miejscem istnienia ponad 900 gatunków roślin, około 270 gatunków ptaków i 48 gatunków ssaków. „Sztandarowymi” zwierzętami parku są bataliony oraz łosie – duma parku, które nad Biebrzą mają swoją największą ostoję w Polsce.

W miejscowości Osowiec Twierdza mieści się siedziba Biebrzańskiego Parku Narodowego oraz Twierdza Osowiec z lat 1882-1892 z czteroma for-tami: Centralnym (I – udostępniony do zwiedzania), Zarzecznym (II), Szwedzkim (III) i Nowym (IV) oraz Muzeum Twierdzy Osowiec.

W Goniądzu warto zobaczyć: kościół pw. św. Agnieszki i św. Antoniego Padewskiego z lat 1922-1924, kaplicę pw. św. Floriana z 1864 r., kaplicę cmentarną pw. św. Ducha z 1907 r oraz młyn wodny z końca XIX w.

Kolejną ciekawą miejscowością na terenie Bie-brzańskiego Parku Narodowego jest Sztabin. Warto się tu zatrzymać się w Gospodarstwie Agroturystycz-nym u Państwa Siebiedzińskich, którzy jednocześnie prowadzą informację turystyczną, wypożyczalnię sprzętu turystycznego, organizują wycieczki krajo-znawcze oraz spływy kajakowe i tratwami po Biebrzy.

Na około 307 kilometrze Podlaskiego Szlaku Bo-cianiego leży Mikaszówka. Warto tu zobaczyć jed-ną ze śluz Kanału Augustowskiego oraz drewniany kościół urządzony w tradycyjnym puszczańskim sty-lu dzięki licznym rogom jeleni i łosi. Jest to miejsco-wość położona na szlaku kajakowym Czarnej Hań-czy.Dalej zaczyna się Wigierski Park Narodowy, który jako jedyny w Polsce obejmuje dobrze wykształ-cony i urozmaicony krajobraz pojezierny ostatniego zlodowacenia. Spośród innych parków narodowych wyróżnia się on zróżnicowaniem jezior i rzek, mo-zaikowym układem ekosystemów leśnych, wodnych i torfowiskowych, występowaniem ciekawych form polodowcowej rzeźby terenu. Jest to kraina 42 jezior, z których najgłębsze Wigry posiada krętą linię brze-gową oraz wiele malowniczych wysp i zatok.

W sercu Parku leży Stary Folwark, gdzie mieści się nowoczesne Muzeum Wigier. Dzieki unikato-wym wystawom można poznać Wigierski Park Naro-dowy z okresu zlodowacenia, od strony głębin jeziora Wigry czy chodząc po bagnie i kładce podsłuchując śpiewu ptaków.

Kilkanaście kilometrów od Starego Folwarku w Szelmencie koło Jeleniewa warto zajechać do Wojewódzkiego Ośrodka Sportu i Rekreacji Szelment oferującego cały rok noclegi, pole do gry w mini golfa, wypożyczalnię rowerów, możliwość gry w pa-intball na specjalnie przygotowanym polu bitewnym – planowana jest również budowa plaży oraz wycią-gu nart wodnych na pobliskim jeziorze. W okresie

102

zimowym staje się największym ośrodkiem uprawia-nia sportów zimowych dzięki trasom zjazdowym oraz wyciągom narciarskim.

Symbolem Suwalskiego Parku Krajobrazo-wego jest Góra Cisowa. Jest to doskonałe miejsce

Od 2015 roku Województwo Podlaskie będzie mogło gościć znacznie więcej amatorów wypo-czynku na dwóch kółkach. „Trasy rowerowe w Polsce Wschodniej” to przedsięwzięcie, jakiego jeszcze w naszym kraju nie było. Utworzą jedną wielką trasę na terenie pięciu województw, o dłu-gości niemal 2 tysięcy kilometrów.

Planowana łączna długość szlaku wynosi 1980 km, z czego najdłuższy odcinek powstanie w woje-wództwie podlaskim -590 km ścieżek rowerowych.

Na obszarze województwa podlaskiego trasa przebiegać będzie zarówno przez atrakcyjne przy-rodniczo tereny parków narodowych: Wigierskiego, Biebrzańskiego, Narwiańskiego i Białowieskiego, jak również różnorodna kulturowo miasta, miasteczka i wsie, które ukażą odwiedzającym ich wielkie bogac-two i urok. Najbardziej urokliwe i charakterystyczne tereny z zabytkowymi cerkwiami np. w okolicach

gdzie roztaczają się piękne widoki na 22 jeziora po-przedzielane wzgórzami oraz kolorowymi pasami pól i łąk. Jadąc dalej szlakiem dotrzemy do Błaskowizny – wsi nad najgłębszym jeziorem w Polsce – Hańczą. Jest to popularne miejsce wśród miłośników nurko-wania oraz wędkarstwa.

Podlaski Szlak Bociani kończy się w Stańczy-kach – miejscowości leżącej na granicy wojewódz-twa podlaskiego i warmińsko – mazurskiego. Znaj-dują się tu jedne z najwyższych w Polsce mostów kolejowych, ze zdobionymi filarami wzorowanymi na rzymskich akweduktach.

Regionalne Centrum Informacji Turystycznej***ul. Odeska 1, Białystoktel. 85 732 68 31www.podlaskieit.pl www.odkryjpodlaskie.pl

Bielska Podlaskiego. W tym klimacie zachwycają również Hajnówka i Supraśl z Muzeum Ikon. Poza tym przy trasie znajdują się zabytkowe miasta tj. Łomża i Tykocin, położone malowniczo nad Narwią.

Projekt „Trasy rowerowe Polski Wschodniej” za-kłada budowę ponad 220 Miejsc Obsługi Rowerzysty, zlokalizowanych co 5-10 km – MOR z parkingiem dla rowerów oraz co 15-30 km – MOR z, obiektami gastronomicznymi, sklepami spożywczymi, sklepem ze sprzętem sportowym i serwisem rowerowym, ma-pami i znakami informacyjnymi. Nie rzadziej niż co 150 km – MOR w miejscu węzłów integracyjnych, umożliwiający rowerzyście zmianę środka transportu.

Cała trasa zostanie oddana do użytku do końca 2015 roku. Ścieżki rowerowe powstaną dzięki środ-kom z Unii Europejskiej. www.greenvelo.pl

Pierwszy taki szlak w Polsce

103

Kraina Bugu – Drohiczyn, Siemiatycze, MielnikPołudniowa część naszego województwa leży dziś poza tranzytowymi trasami, ale to tu two-rzyła się historia regionu i rzeczpospolitej szla-checkiej, przeważnie tej zaściankowej, ale dum-nej i patriotycznej.

Drohiczyn to miasto koronacyjne i pierwsza stolica województwa podlaskiego. Każdy kamień nosi tu pamięć wielkiej historii. Dawniej potężny gród na pograniczu polsko-ruskim, dzisiaj senne, urokliwe miasteczko. Podziwiając z Góry Zamkowej piękne położenie miasta, należy pamiętać, że patrzymy na stary gród, jeden z czterech w Polsce – po Gnieź-nie, a przed Krakowem i Warszawą. W 1253 roku koronowano tu króla Rusi – Daniela Romanowicza, prawnuka Bolesława Krzywoustego. W 1498 r. Dro-hiczyn otrzymał prawa miejskie, stolicą województwa podlaskiego został w 1520 r. i był nią przez ponad 200 lat. W XVII w. dzięki powstałemu kolegium jezu-ickiemu, a później kolegium pijarskiemu miasto stało się uznanym ośrodkiem szkolnictwa. Dzisiaj w zespo-le poklasztornym mieści się siedziba kurii diecezjalnej i seminarium duchownego.

Malownicze okolice miasta były wielokrotnie opi-sywane, m.in. przez Sienkiewicza, Kraszewskiego, Żeromskiego i wykorzystywane jako plenery polskich filmów – „Kronika wypadków miłosnych”, „Nad Nie-mnem”, „Panny z Wilka”. Naturalny punkt widokowy stanowi Góra Zamkowa z wczesnośredniowiecznym grodziskiem. Zabytki, które warto w Drohiczynie obej-rzeć to kościół pw. św. Trójcy z przełomu XVII i XVIII

w; zespół klasztorny franciszkanów z trójnawowym późnobarokowym kościołem pw. Wniebowzięcia NMP oraz klasztor benedyktynek z kościołem z XVIII w. z piękną rokokową fasadą. W miasteczku jest też cerkiew, początkowo unicka, po 1848 przebudowa-na na prawosławną pw. św. Mikołaja Cudotwórcy.

Punkt Informacji Turystycznej** MGOK w Drohiczynieul. Kraszewskiego 13, Drohiczyntel./fax 85 655 70 69www.drohiczyn.pl

Obecne pokolenie mieszkańców tego regionu w swojej aktywności gospodarczej nawiązuje też do czasów największej świetności Siemiatycz w II po-łowie XVIII w., kiedy właścicielką miasta była księżna Anna Paulina z Sapiehów Jabłonowska. Przeprowa-dzone reformy przyniosły jej sławę w Europie. W dzie-le „Ustawy dla dóbr moich rządców” opisała zasady organizacji dworu, kancelarii, podała przepisy doty-czące uprawy pól, leśnictwa, bartnictwa i łowiectwa. Odwiedzał ją król Stanisław August i inni wielcy tam-tej epoki – Krasicki, Naruszewicz, Kołłątaj, Staszic.

Warto tu obejrzeć kościół pw. Wniebowzięcia NMP, ufundowany przez Sapiehów, konsekrowany w 1638; pozostałości po rezydencji księżnej Jabło-nowskiej m.in: oranżerię, mury kamienne okalające teren pałacu ze sfinksami zdobiącymi niegdyś bra-mę; cerkiew z 1866 r., neobarokowy Dom Talmu-dyczny i XVIII-wieczną synagogę.

Punkt Informacji Turystycznej** Biuro Promocji Powiatu Siemiatyckiegoul. Piłsudskiego 3, Siemiatyczetel./fax 85 655 58 56www.siemiatycze.pl

104

Gmina Mielnik, najbardziej wysunięta na połu-dnie gmina województwa podlaskiego, od wscho-du graniczy z Białorusią, zaś z południa z woje-wództwami: mazowieckim i lubelskim.

Na wypoczywających czekają tu liczne atrakcje, takie jak ścieżki widokowe i szlaki o zróżnicowanym stopniu trudności. Trasy te można pokonywać pieszo lub rowerem. Na chętnych czeka około 100 kilome-trów tras asfaltowych i 500 kilometrów dróg utwar-dzonych, a także malownicze drogi polne.

Gmina Mielnik to przede wszystkim piękna i wijąca się dolina Bugu i trasa atrakcyjnego szlaku wodnego przebiegająca najciekawszym fragmentem doliny Bugu, jakim jest Podlaski Przełom Bugu, roz-ciągający się od Niemirowa do Drohiczyna. Gmina posiada rozbudowaną bazę rekreacyjno-rozrywkową. Na brzegach rzeki można oddać się wędkowaniu, a na bardziej aktywnych czekają spływy kajakowe.

Turystyka, sport i rekreacja to niejedyna forma rozrywki. Na spragnionych ciszy, pragnących uciec z zatłoczonych miast czekają urokliwe kościółki i cer-kwie, a także Ośrodek Dziejów Ziemi Mielnickiej, w którym znajduje się kolekcja 69 prac Henryka Musia-łowicza (Honorowego Obywatela Mielnika).

W styczniu 2012 r. studio filmowe „Zodiak Jerzy Hoffman Film Production” przekazało Gminie Miel-nik rekwizyty z filmowych adaptacji Sienkiewiczow-skiej „Trylogii”. Są wśród nich m.in. stroje głównych bohaterów, zbroje husarii, szable, zastawa kryszta-łowa. Stroje można obejrzeć w Ośrodku Dziejów Ziemi Mielnickiej.

Samorząd Gminy MielnikPiaskowa 38, Mielniktel. 85 65 65 861fax 85 657 70 21www.mielnik.com.pl

Mielnik to gród i port zlokalizowany na skrzy-żowaniu dwóch szlaków handlowych rzeki Bug łą-czącej Gdańsk ze Lwowem i drogi lądowej z Wilna do Krakowa. Prawa miejskie otrzymał w 1501 roku i stał się siedzibą sejmików szlacheckich oraz sądu ziemskiego i grodzkiego. Tu także w 1501 r. podpi-sano dokumenty wyrażające gotowość ściślejszego połączenia Korony z Wielkim Księstwem Litewskim (Unia Mielnicka). Do rozbio97 Kraina Bugu rów był stolicą Ziemi Mielnickiej, a tutejszy port – jednym z większych punktów handlowych nad Bugiem. Miel-

105

nik do dzisiaj nosi ślady dawnej świetności, dlatego warto niektórym miejscom przyjrzeć się z bliska. Największym zabytkiem jest Góra Zamkowa (180 m) z grodziskiem z XI-XII w. wraz z pozostałościa-mi późniejszego zamku, z dobrze widoczną fosą; ze szczytu rozciąga się rozległy widok na Bug. Na uwagę zasługuje też klasycystyczna murowana cer-kiew z pięcioma kształtnymi kopułami – wewnątrz drewniany ikonostas (1776), neobarokowy kościół, dziewiętnastowieczna synagoga w której mieści się galeria (można tu obejrzeć dzieła T. Kantora, J. No-wosielskiego, W. Kunza).

Punkt Informacji Turystycznej** Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji w Mielniku Ośrodek Dziejów Ziemi Mielnickiejul. Brzeska 71, Mielniktel. 85 657 71 00www.goksir.mielnik.com.pl

Tylko kilka kilometrów na północ... i jesteśmy w najważniejszym sanktuarium prawosławnym w Polsce. Święta Góra Grabarka, bo o niej mowa, zasłynęła w 1710 roku, kiedy kilka tysięcy ludzi, którzy schronili się tu i modlili do cudownej ikony Spasa Izbawnika, ocalało z pustoszącej okolicę zara-zy. Jeszcze w tym samym roku wierni wybudowali tu drewnianą kapliczkę, z czasem stanęła cerkiew. Po pożarze w 1990 roku ocalały jedynie dwie nadpalo-

ne ikony: Zbawiciela i św. Mikołaja oraz fragmenty ewangelii. Cerkiew odbudowano. Na górze działa też jedyny w Polsce żeński monastyr św. św. Marty i Marii. Dziś wielu pielgrzymów przynosi tu krzyże wotywne - jest już ich ponad dziesięć tysięcy! U stóp góry bije uzdrawiające źródełko. Wierni obmywają się namoczonymi chusteczkami, aby oczyścić się z chorób. Chusteczki rozwieszają na gałęziach drzew i brzegu. 18 i 19 sierpnia, w Święto Przemienienia Pańskiego, Grabarkę odwiedzają tysiące pielgrzy-mów. Nadbużańska okolica podlaska nie jest ani piękna ani wesoła, ale tęsknie poważna i zakochać sie w niej można pisał Józef Ignacy Kraszewski.

106

Bug, to jedna z najpiękniejszych i najdzikszych rzek w Polsce. To najdłuższa rzeka województwa podlaskiego. Płynie najpiękniej między Niemirowem i Drohiczynem. Odcinek ten nazywa się Podlaskim Przełomem Bugu i prowadzi nim trasa każdego spły-wu kajakowego. Bug to rzeka o wartkim nurcie, nie-kiedy kapryśna, ma liczne zakola i meandry. Trzeba uważać na mielizny (oznaczone są biało-czerwonymi tyczkami) i wysepki. Na trasie spływu znajduje się wiele ciekawych miasteczek m.in. Niemirów o bo-gatej historii, zabytkowy Mielnik i Drohiczyn – histo-ryczna stolica regionu. Aby zrobić zdjęcia Drohiczyna trzeba wejść na wysoki lewy brzeg rzeki. Także rezer-waty „Wydma Mołożewska” i „Skarpa Mołożewska” ze stadami ptaków oraz pocztówkowymi widokami, wprawiają w zachwyt.

Wysoką renomę zyskał Promocyjny Spływ Kajakowy Rzeką Bug na trasie Mielnik-Drohiczyn- Brok. Spływ organizowany jest rokrocznie w czerwcu od roku 2001. Zaczyna się w Mielniku i kończy – po sześciu dniach w Broku. Oprócz bliskiego kontaktu z rzeką Bug i nadbużańską przyrodą, uczestnicy zwiedzają najciekawsze miejsca położone w Dolinie Bugu w towarzystwie przewodników, którzy w inte-resujący sposób przybliżą historię tych terenów. Po

Nadbużański Produkt Turystyczny Bugiem z Bogiem to ko-lejny produkt turystyczny który otrzymał Wyróżnienie Prezesa PROT w etapie regionalnym konkursu „Najlepszy Produkt Turystyczny 2008” Certyfikat POT. To gotowa, zorganizowana oferta, dzięki któ-rej można poznać największe atrakcje Podlasia Nadbużańskiego. I tak: Dzień 1. zwiedzanie Mielnika, później wycieczka rowerowa na

Świętą Górę Grabarkę z możliwością udziału w prawosławnym nabożeństwie, następnie biesiada nadbużańska z lokalnymi przy-smakami, przy regionalnej muzyce ludowej.

Dzień 2. spływ kajakowy na trasie Mielnik-Drohiczyn; wieczorem biesiada słowiańska.

Dzień 3. Zwiedzanie Drohiczyna w tym Muzeum Diecezjalnego.

całodniowych zmaganiach z rzeką, przy wieczornym ognisku istnieje możliwość spróbowania smaków lo-kalnej kuchni przy granej na żywo muzyce. Można wybrać skróconą dwudniową wersję spływu z zakoń-czeniem w Drohiczynie. Organizatorzy gwarantują wrażenia, których nie zapomina się nigdy! W XVII i XVIII w. Bug był głównym traktem handlowym pomię-dzy Wołyniem i Europą. Dzisiaj, o niewykorzystanym potencjale podlaskich rzek (oprócz Bugu dotyczy to również Narwi) świadczy spontanicznie odradzająca się żegluga pasażerska. Na podlaskim odcinku Bugu kursują dwa statki, pływające na zamówienie trasa-mi: Drohiczyn i okolice oraz Niemirów – Mielnik.

Promocyjny Spływ Kajakowy Rzeką Bug

Bugiem z Bogiem

107

Zapomniane dziedzictwo, jakim są grodziska, w połączeniu z malowniczym otoczeniem, czy-stym środowiskiem, bogatym krajobrazem kul-turowym, przenoszą w odległe czasy do miejsc nieodkrytych.

Przygoda odkrywania może się zdarzyć na Szla-ku Nadbużańskich Grodzisk. Produkt otrzymał Wyróżnienie PROT w etapie regionalnym konkursu na „Najlepszy Produkt Turystyczny 2009 i 2010”. ‚

Jest to nowy szlak turystyczny w dolinie Bugu, popularyzujący najstarsze wytworzone przez człowie-ka formy terenu: grodziska, kurhany i cmentarzyska kurhanowe. Kształtowane przez wieki przetrwały do współczesności i nierzadko ukryte są wśród pól i gęstych lasów, z dala od obecnych siedzib ludz-kich. Tak duże skupiska tych ciekawych zabytków archeologicznych są wyjątkowe w skali kraju. Często nie zdajemy sobie sprawy z ich istnienia. Szlak ma

długość blisko 41 km. Wiedzie przez nadbużańskie miejscowości, zlokalizowane w gminach Drohiczyn i Siemiatycze.

Bunkry nad Bugiem - Linia Mołotowa

Szlak Nadbużańskich Grodzisk

Umocnienia radzieckie powstałe po 17 września 1939 r. na nowej granicy między Trzecią Rzeszą a Związkiem Radzieckim nazywano także” zębami Stalina”. Pomimo zaangażowania wielkich środków, względnie dobrego wyposażenia oraz informacji wywiadu – atak 22 czerwca 1941 r. spowodował opuszczenie fortyfikacji bez poważniejszego, zorga-nizowanego oporu. Część z bunkrów została znisz-czona przez Niemców, którzy sprawdzali na nich skuteczność swojej artylerii i czołgów. Pozostałe bunkry, niektóre w nadspodziewanie dobrym stanie, usytuowane są wzdłuż Bugu.

Ciekawostką południowej części woj. podlaskie-go są złoża kredy. W Mielniku eksploatację rozpoczę-to w okresie międzywojennym. To jedyna w Polsce odkrywkowa kopalnia kredy.

Dodatkowa ciekawostka: Góra Uszeście - znaj-dujący się w Mielniku rezerwat roślinności ksero-

termicznej (ciepłolubnej). Obejmuje dwa najwyższe wzniesienia morenowe na Wysoczyźnie Drohickiej: Duże Uszeście (204 m n.p.m.) i Małe Uszeście (174 m n.p.m.). Na stokach południowych w miejscach otwartych, przy słonecznej pogodzie temperatura powierzchni gleby osiąga niekiedy 78° C, co sprzyja występowaniu roślinności stepowej.

108

„Bug rajem dla turysty” tto projekt realizo-wany przez siedem nadbużańskich gmin, mający na celu m.in. rozwój unikalnych przyrodniczo i krajobra-zowo terenów. Dzika rzeka Bug, jej malownicza doli-na i piękne kompleksy leśne, stanowią o turystycznej atrakcyjności tych terenów, a rozwój turystyki jest naturalnym kierunkiem rozwoju. Celem projektu jest stworzenie markowego sieciowego produktu tu-rystycznego, uwzględniającego wiele form turystyki w ofercie całorocznej: przyrodniczo-krajoznawczej,

aktywnej, edukacyjnej, wodnej, agroturystyki i eko-turystyki. Dotychczasowa infrastruktura turystyczna wzbogaci się m.in. o: trzy przeprawy promowe, sie-dem marin, Nadbużański Park Historyczno-Krajobra-zowy, Nadbużańskie Centrum Turystyczne, liczne oznakowane ścieżki rowerowe oraz elementy tury-stycznej małej architektury.

www.bugrajem.eu

Wielki Gościeniec Litewski to szlak turystyczny wio-dący z Warszawy do Wilna. Powstał dzięki staraniom Sokołowskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego oraz Sokołowskiego Ośrodka Kultury, które wspólny-mi siłami wydały obszerny przewodnik pełen atrakcji i legend o miejscach znajdujących się na historycznym szlaku handlowo-pocztowym (m.in. urokliwych wsi i miasteczek, zaścianków szlacheckich i pałaców), opi-sujący lata świetności głównej arterii Rzeczypospolitej XVII i XVIII w. łączącej obie jej stolice. Wielki Gościniec Litewski to ok. 300 km przepięknych

krajobrazów przyrodniczych i kulturowych. Biegnie przez wiekowe lasy i malownicze nadbużańskie niziny. Warto tu i tam zboczyć z trasy i odwiedzić niezwykłe miejsca sąsiadujące ze szlakiem – jest ich pełno, za-równo po stronie polskiej, białoruskiej, jak i litewskiej. Bezpłatny egzemplarz przewodnika można odebrać w Sokołowskim Ośrodku Kultury.

Lokalna Organizacja Turystyczna „Wielki Gościniec Litewski”ul. Wolności 21, Sokołów Podlaskimob. 536 838 500www.wielkigoscinieclitewski.pl

109

Bug przestaje być rzeką graniczną wojewódz-twa podlaskiego na wysokości ujścia rzeki Nu-rzec. Kilka kilometrów w górę Nurca położony jest Ciechanowiec, jedno z najstarszych miast w regionie, z Muzeum Rolnictwa, które w ilości odwiedzanych turystów ustępuje tylko obiektom Białowieskiego Parku Narodowego i Kanałowi Augustowskiemu.

Muzeum powstało w 1962 roku. Nosi imię księdza Krzysztofa Kluka, zasłużonego w dziejach miasta XVIII-wiecznego przyrodnika, jednego z pio-nierów nauk przyrodniczych w Polsce. W skansenie prezentowane są m.in. wschodnio-podlaskie zagrody szlacheckie. W pierwszej części skansenu budynki ustawiono tak, aby pokazywały przekrój całego spo-łeczeństwa: od chłopskich jednokomorowych chałup po drewniane, ozdobne dworki drobnej podlaskiej szlachty, na neoklasycystycznym Pałacu Starzeń-skich kończąc. Na drugiej polanie ulokowano kilka spichlerzy i kuźnię. Integralną częścią skansenu stał się XIX-wieczny młyn wodny. W pałacu Starzeńskich z XIX wieku znajduje się wystawa poświęcona histo-rii Ciechanowca i Fundacji Ciechanowieckich oraz

ekspozycja wnętrz pałacowych. Obok znajduje się jedyne w swoim rodzaju Muzeum Weterynarii. Nie-wątpliwą atrakcją jest otwarte w 2004 roku pierwsze w Polsce Muzeum Pisanki, powstałe z liczącej ok. 1,5 tys. eksponatów prywatnej kolekcji.

Ciechanowiec i jego muzeum

110

Ossolińskich, obiekty poklasztorne, pozostałości zamku z XVI w. tzw. Zamczysko, XIX-wieczną cerkiew i synagogę z przełomu XVIII i XIX w.

Samorząd Miejski w Ciechanowcuul. Mickiewicza 1Ciechanowiectel. +48 86 277 11 45www.ciechanowiec.pl

Ciechanowiec w XIII wieku był własnością ksią-żąt mazowieckich, w XV w. pozostawał w granicach Litwy, a po 1569 powrócił do Korony. Prawa miejskie magdeburskie otrzymał w 1429 roku. Miasto usy-tuowane na trasie jednej z najważniejszych dróg wiodących z Mazowsza na Litwę (Warszawa-Cie-chanowiec-Bielsk Podlaski-Grodno-Wilno) prze-żywało swój rozkwit. Należało do rodu Kiszków. Funkcjonowała tu świątynia i drukarnia. W wieku XVI podzielony został na dwie części: lewobrzeżną zwaną „Starym Miastem” - tu zbudowano zamek obronny w którym gościł m.in. Stefan Batory i prawobrzeż-na zwana „Nowym Miastem”. Zniszczony podczas potopu szwedzkiego, do swej świetności Ciechano-wiec wrócił pod rządami rodziny Ossolińskich. W XIX wieku wzdłuż rzeki Nurzec przebiegała granica Rosji z Księstwem Warszawskim. Stary Ciechanowiec po-zostający w granicach Rosji rozwijał się jako ośrodek handlu. Zbudowano fabryki włókiennicze, młyny, ce-gielnie. Nowy zaś Ciechanowiec pozostał miastem o charakterze rolniczym. Obie części zostały połą-czone po odzyskaniu niepodległości. Dziś zwiedza-jąc miasto warto zatrzymać się przy kościele Trójcy Przenajświętszej wzniesionym ze środków fundacji

W Gminie Ciechanowiec, w miejscowości Winna-Poświętna warto zwiedzić zespół kościoła parafialnego z drewnianym kościołem i dzwonnicą z 1696 r, a w Pobikrach neogotycki kościół, zespół dworski i park z poł. XIX w.

Wjeżdżając głębiej w powiat wysokomazowiecki zanurzamy się w świat dawnych szlacheckich przy-siółków, z taką sympatią opisywanych choćby w sien-kiewiczowskiej trylogii. Jadąc od strony Białegostoku warto obejrzeć zabytkowy dwór Stefanii Karpowicz w Krzyżewie, pałac Kołodziejskiego w Kurowie, dwór Glogerów w Tyborach-Kamiance czy Sanktuarium w Hodyszewie z barokowym obrazem z ok 1630 r., uznawanego za cudowny. W niedalekiej Rudce – (Powiat Bielsk Podlaski) urzeka wspaniały zespół pałacowy wraz z przylegającym parkiem z XVIII w. (dawna siedziba Ossolińskich i Potockich).

Punkt Informacji Turystycznej w Ciechanowcu ***pl. 3 Maja 31, Ciechanowiecmob. 507 793 404www.ciechanowiec.pl