3

KAMU YNETM DNYAS DERGS / YIL:2 / SAYI 7-8 / Aralk 2001

NGLTERE "SOL"UNDA YEN AILIMLAR -WLL HUTTON'un. "REVIVE A PUBL1C REALM" Makalesi zerine-

Gkhan GNAYDIN

Will HUTTON, ngiltere seimleri ncesi, 21 Mays 2001 tarihinde New Statesman'da yaymlanan bir makalesinde, kamu alannn yeniden canlandrlmas gerektiini savunuyor...

Will HUTTON, aka olmasa da makalesinde, ngiltere seimlerinde Tony Blair nderliindeki i Partisi'nin "nc Yol" teorisini savunmaktadr. Anthony Giddens gibi Cambridge niversitesi akademisyenlerinin argmanlarn oluturduu bu tez, asal olarak sosyal demokrasinin yeniden kurgulanmas esasna dayanmaktadr. Buna gre; "1970li yllarn sonlarna kadar endstrilemi lkelerde uygulamada olan 'refah devleti mutabakatnn sona erii, marksizmin itibarn yitirii ve nemli toplumsal, ekonomik ve teknolojik deiiklikler,... nasl bir yol takip edilmesi gerektii ve sosyal demokrasinin farkl bir politik felsefe olarak devam edip edemeyecei "1 sorunsaln dourmutur. "nc Yol" bu sorunsala bir yant olma iddiasn tamaktadr.

Tony Blair "Yeni i Partisi'nin farklln, Washington'da yle aklamtr; "Eski sol bu deiime direndi. Yeni sa bununla ba etmeyi arzulamad. Biz, toplumsal dayanmay ve refah salamak amacyla bu deiime ayak uydurmak zorundayz."2

Bu, gemite sosyalizmden etkilenen ngiliz i Partisi'nin, artk piyasac dnceye eklemlendiinin en yetkili azdan aklanmasdr. Bu kapsamda, serbest piyasa felsefesi asndan muhafazakarlarla bir fark kalmayan Parti, ahlaki konulara olan "zgrlk" yaklam ile onlardan ayrlmaktadr.

ngiliz muhafazakarl, Fransz devriminin

1 GDDENS, Anthony, nc Yol Sosyal Demokrasinin Yeniden Dinlimi. Birey Yaynclk, stanbul, 2000, s.9 2 Guardian, 7 ubat 1998

aydnlanma ann kimi dncelerine olan bir reaksiyon temelinde ykselmitir. Ancak serbest piyasaya adanmtk ile geleneksel aile yapsna tapnma daima bir uzlamaz eliki alan oluturmu; piyasalarn "devrimci gc" karsnda en ok gelenein alan daralmtr.

Klasik sosyal demokrasi, Keynezyen kalknmac

refah devleti dneminde g kazanmtr. Buna gre kalknma bir anlayla devlet toplumsal ve ekonomik yaama katlacak, piyasalarn rol kstlanarak korporatizm desteklenecek, alma hakk ve eitilik ile birlikte sosyal gvenlik dnceleri yaama geirilecektir.

Buna karlk yeni sa politikalarn temel argmanlar devletin kltlmesi ve gvenlik adalet d. politika gibi ana ilevlerinde etkinletirilmesi, sivil toplum alannn geniletilmesi, serbest piyasa koullarnn hakim klnmas, emein esnekletirilmesi, eitsizliin kabul, sosyal gvenlik alannn olabildiince daraltlmas olarak ne kmaktadr.

"Klasik sosyal demokrasinin aksine yeni liberalizm kresellemekte olan bir teoridir ve kreselletirici glere dorudan katks bulunmaktadr. Yeni liberaller, dnya apnda kendilerinin-daha yerel birlikteliklerle ibirliine girmelerini salayan bir felsefi yaklam izlemektedirler. Piyasalara ok az mdahale edildii ya da hibir mdahalenin sz konusu olmad takdirde dnya daha iyi bir konuma gelecektir. "3

3 GDDENS, Anthony, a.g.y-, s.25

4

KAMU YNETM DNYASI DERGS / YIL:2 / SAYI 7-8 / Aralk 2001

Bir dnem nceki ABD Bakan Bill Clinton ile hemen her alanda ortak hareket eden Tony Blair, nc Yol'un hem klasik sosyal demokrasiden hem de neo liberalizmden farkl olduunu savunmaktadr. 4 Buna gre nc Yol'un deerleri; eitlik, ihtiya sahiplerinin korunmas, zerklik balamnda zgrlk, sorumluluk yoksa hak da yok, demokrasi yoksa otorite de yok, kozmopolit oulculuk ve felsefi muh-hafazakarlk' tr.

nc Yol'un kreselleme olgusu karsndaki tutumu, tm kurgunun yneliini ortaya koyucu niceliktedir.

Kreselleme konusunda i dnyasnn 'guru'su Keniche Ohmae'nin saptamalar ilgintir; "Bizler iinde bulunduumuz zaman diliminde snrsz bir dnyada yaamaktayz, bu dnyada ulus devlet bir hayal (fiction) mesabesindedir ve politikaclar ise btn etkinliklerini yitirmilerdir."5 Bu balamda politikaclar, Dnya Bankas ya da IMF'ye verdikleri taahhtlerle semenleri olan yurttalara verdikleri szler arasnda skmlardr ve bu elien karlardan birinci grubu semek ykmll altna girmilerdir.6 Buna karlk nc Yol, kresellemenin dnya iin olumlu bir sreci tadna inanmaktadr. Buna gre; "ekonomik kreselleme bir realiteyi oluturmakta, .. sadece ya da ncelikle lkelerin ekonomik acdan karlkl bamllklar anlamna gelmemekte, fakat iinde yaadmz dnemde zamann ve mekann dnmyle ilgili bir kavramdr."7 Gnde 1 trilyon dolarn

4 Ne gariptir ki, ekonomik gstergeler asndan tarihinin en parlak dnemini yaayan ABD'de Bill Clinton'un arkasndan, ayn politikalar srdreceini ve "yeni kamu alanlar oluturaca" m savunan All Gore seilemedi. Buna karn, politikasnn temelini Reagan ve (hatta) Teachar'dan dn alan, Clinton'un" arkada" Tony Blair, ngiltere seimlerinden byk bir basar ile ayrld. 5 OHMAE, Kenichi, The End of the Nation State : The Rise of Regional Economies, London. 1995 6 PEKER, Aye, ''Dnya Bankas: Byme Syleminden yi Ynetme Sylemine", Toplum ve Bilim 69, Bahar 1996, S: 42 7 G1DDENS, Anthony, a.g.y., s.42

zerinde para el deitirmektedir. 8 " 'Balantsz sermaye' olarak adlandrlan kurumlarda ilem gren para miktar, .. 1970'den beri % 1100 orannda art gstermitir."9

Ayrca, OHMAE'nin saptamalar doru deildir. "Ulus devlet hayali bir konuma gelmemekte fakat yapsn deitirmektedir. Kreselleme yeni talepler ve ayn zamanda yerel kimliklerin retilmesi iin yeni frsatlar yaratmak sureliyle etkisini gstermektedir".10 Ayn dnceler kapsamnda makalenin yazar Will Hutton, muhafazakarlarn ngiltere'nin AB iindeki entegrasyonuna ilikin muhalefetini paradoksal bulmaktadr. O'na gre, AB'ye kar olmak, kamu alann yeniden dzenleme eyleminin rotas deildir. Eski ngiliz devletinin, merkezileme balamnda uygulad demokrasi, artk srdrlebilir deildir; kresel i uygarl kresel ynetime gereksinim gsterir, AB'de bunu salayacaktr.11 Ayrca, "(Kreselleme, yurttalarn) kiisel yaamdaki dnmler ve doayla iliki balamnda ortaya kan nemli deiimler yoluyla kendi yaam yollarn izebilmelerine yardmc olmaktadr"12Kresellemenin, evre lkelerin kendine yeterlilii zerinde ykc bir etki yapabilmesi de olasdr. Ancak buna zm olarak uygulanan korumaclk ie yaramamakta, ie yarasa bile bencil bir dnyada birbiri ile atan bloklar oluturmaktadr. Ancak, kreselleme serbest ticaret balanmda toplumsal -kltrel yaam ykc bir g haline gelirse, daha geni kapsaml olarak sonularnn incelenmesi gerekir.

8 T.C. Babakanlk Hazine Mstearl, Gl Ekonomiye Gei Program: 19 ubat 2001 gn Trkiye'de bir gn valrl dviz talebi dzeyi 7.6 milyar $'dr. Merkez Bankas'nn bu dzeydeki bir talebe dayanamamas zerine TL dalgalanmaya braklmtr. 9 GIDDENS, Anthony, a.g.y., s.42 10 A.k.,s,43 11 HUTTON, Will. "Revive A Public Realm", New Statesman, 21 May 2001 12 GIDDENS, Anthony, a.g.y., s.75

5

KAMU YNETM DNYASI DERGS / YIL2 / SAYI 7-8 / Aralk 2001

nc Yol kurgusunun znn ne denli sosyal demokrasi arlkl olduu da, ayr bir tartma konusudur. nk aslnda adlar farkl olsa da, program itibariyle ABD'de bir Cumhuriyeti Bakan olan Reagan ve ngiltere'nin muhafazakar Babakan Thatcher, Tony Blair politikalarn ncelemilerdir. Bu balamda, kresel politikann kendi ideolojik z dndaki tm ideolojileri reddederek "gereksiz" ilan etmesi ve bylece sa ile sol arasnda bir ayrmn kalmadn ne srmesinin ardndan, Anglo Sakson kamu ynetimi bu ynde evrilmi grnyor. Bu srecin ilerinde Trkiye'nin de bulunduu "tekiler" e olan etkileri de, yansma arpklklar ile birlikte, fazla gecikmeyecektir.

Trkiye 1980 ylnda Reagonomik ve Thatcherist politikalarn "rzgarn yakalam" ve farkl bir iktisat politikas anlayna ynelmitir. Bu tarihten itibaren "bencil ve dnyay bloklaana" korumac politikalardan vazgeilmi ve lke da "almtr." Emek esneklestirilmi, cretler basklanm ve dsatm artrarak dviz geliri elde edilmeye odaklanlmtr. Ayrca, kamu btesi zerinde onulmaz yaralar aan ve "yurttalar tembellie, vermeden almaya ynlendiren irrasyonel sosyal gvenlik" ve tarmsal destekleme politikalarndan yava yava vazgeilmi, felsefede muhafazakar, ticarette neoliberal "ada" bir izgi yakalanmaya allmtr.

Ancak tm gayretlere karn politikalarda "arzulanan lde" baarl olunamamtr. Uygulamann on yl bile dolmadan tkanmasnn ana nedeninin, Trkiye retiminin nicel ve nitel adan yetersiz olmasndan ileri geldiini ne sren yapsalclarn varlna karn, "demokrasiye" erken dnlmek zorunda kalmasnn baar eksikliindeki etkisi inkar edilemez.

Neyse ki Trkiye kamu ynetimi tkanmann nedenlerini doru tehis etmi ve 1989'da ortaya koyduu sessiz sedasz bir "reform" ile "politika retme esnekliini dosta dmana gstermitir". Ancak siyasetin ekonomiye egemen olmas ve poplist politikalarn yrtlmesi, siyasi istikrarszlk ve devletin ekonomideki "baskn" gc, bu reformdan da istenilen sonularn alnmasna engel olmutur. stelik yaanan krizler ile "kaybedenlerin" oalmas, sermaye snfnn da ayrmasna ve bir ksmnn "muhalefet" tarafna gemesine neden olmutur.

imdi artk yeniden "yenilenme" zamandr. Trkiye'nin Cumhuriyet boyunca kurumlam olan

yaps ve ortak hafzasnn direnme potansiyeli, "dorudan ve basit" politikalarla ekonomik -- politik reformlarn "hzla" yaama geirilmesinde her zaman beklenmedik gecikmeler dourmaya adaydr. Bu bakmdan, Dnya Bankas'nn "yoksulluk ynetimi" politikalar ve "ada" sosyal demokrasinin "yeni kamu alan" sylemi Trkiye iin yeni bk ans kaps aralamaktadr. Trkiye "bu rzgar da yakalamal", muhalefetini ykselten sol'u bylece yedekleyerek kreselleme yolundaki "tm przleri ayklamak, lkenin nn amaldr."

KAYNAKA Anonim., Kreselleme, mge Kitabevi, Ankara, 2000 BORATAV, Korkut, Yeni Dnya Dzeni Nereye, mge Kitabevi, Ankara, 2000 GIDDENS, Anthony, nc Yol Sosyal Demokrasinin Yeniden Dirilii, Birey Yaynclk, stanbul, 2000 GUARDIAN. 7 bat 1998 GNAYDIN, Gkhan, "Ulusal Ekonomik Program", Kamu Ynetimi Dnyas, Say : 6.Ankara 2001,s.-l-7 GNAYDIN, Gkhan, "Kreselleme ve Tarm Politikalar", Oknos, S: 3, Ankara, 2000, s.57 - 68 HUTTON, Will, "Revive A Public Realm", New Statesman, 21 May 2001 OHMAE, Kenichi ,The End of the Nation State : The Rise of Regional Economies, London, 1995 PEKER, Aye , "Dnya Bankas: Byme Syleminden yi ynetme Sylemine". Toplum ve Bilim 69. Bahar 1996, S: 6-59 PIEPER, Ute TAYLOR, Lance, "The Revival of the Liberal Creed : the IMF, the World Bank and Inequality in a Globahzed Economy",Globalization and Progressive Economic Policy, Cambrdge University Press, Cambridge, 1998, p. 37 - 64