Ingvar Sigurgeirsson:

Ólíkar leiðir í námsmatiSamræða við sálfræðikennara

13. ágúst 2009

Efni

1. Að vekja til umhugsunar um ýmis álitamál sem tengjast námsmati

2. Gefa nokkur dæmi um ólíkar leiðir sem kennarar eru að fara í viðleitni til að bæta námsmat

Áhugi – gróska – gerjun – þróun

Erum við sammála um hvað námsmat er?

Samofið allri kennslu. Kennari fylgist með nemanda í dagsins önn. Allt mat sem ekki er formgert með e-m hætti.

Allt skipulegt, formlegt, opinbert námsmat, s.s. próf, kannanir, skipulegar athuganir, skráning á árangri, formlegur vitnisburður.

Óformlegt námsmat – Formlegt námsmat

Námsmat er öll öflun upplýsinga um nám nemenda og miðlun þeirra til nemenda eða

annarra

Mikilvægar spurningar?• Hvernig er námsmati yfirleitt háttað í

framhaldsskólum? En í sálfræðiáföngum?• Eru námsmatsaðferðirnar að skila góðum

árangri?• Eru þetta bestu aðferðir sem völ er á?• Hvað þarf helst að bæta eða þróa í námsmati og

hvaða leiðir koma helst til greina við að bæta námsmat?

• Á hverju á að byggja þróun námsmats?

Rannsóknir NámskráReynsla

Ákvæði Aðalnámskrár 2004

Tilgangur námsmats er að kanna að hve miklu leyti nemendur hafa tileinkað sér markmið aðalnámskrár (skólanámskrár) í viðkomandi grein. Námsmat getur farið fram með mismunandi hætti eftir ákvörðun skóla [leturbr. IS]. Umfang þess skal þó að jafnaði vera í samræmi við umfang kennslu í viðkomandi grein. Kennarar bera ábyrgð á námsmati og þeir meta úrlausnir nemenda.

Námsmat í sálfræðiNámsmatið skal vera í samræmi við markmið náms eins og þau eru sett fram í aðalnámskrá og skólanámskrám. Markmiðin vísa veginn fyrir kennslu og nám. Námsmatið upplýsir hvort markmiðunum hefur verið náð, hvað þurfi að bæta og hvert skuli halda næst.

Aðferðir til námsmats eru margvíslegar og varða bæði tímasetningu þess, viðfang og vinnulag. Sem dæmi má nefna

• símat á öllum námstímanum• lokapróf að námsáfanga loknum, annaðhvort munnleg eða skrifleg• mat á verkefnum af ýmsu tagi• mat á vinnuferli við verkefnin

Í samfélagsgreinum geta allar þessar leiðir átt við - og fleiri til - allt eftir markmiðum náms hverju sinni …

VandiVandi að ræða námsmat í framhaldsskólum:• Lítið sem ekkert er vitað (örugg vitneskja) um hvernig

námsmati er háttað í framhaldsskólum hér á landi!• Raunar er sáralítið vitað um kennsluhætti í

framhaldsskólanum yfirleitt!!!• Þó þetta:

– Athugun Rósu M. Grétarsdóttur og Sigurbjargar Einarsdóttur á námsmati í þremur framhaldsskólum (MH, MA og FG)

– Rannsókn Rósu á viðhorfum íslenskukennara til námsmats

– Rannsókn Ragnheiðar Hermannsdóttur á viðhorfum nemenda til námsmats

Alþjóðleg umræða Bandaríkin: Stöðluð próf eða óhefðbundið námsmat (alternative assessment, sjá grein IS)

England: Stöðluð próf eða leiðsagnarmat, formative assessment, sjá grein Black og Wiliam, 1998)

Hér á landi Námsmatsaðferðir sem eru að ryðja sér til rúms: einstaklingsmiðað námsmat, leiðsagnarmat, námsmöppur (ganga undir ýmsum nöfnum), óhefðbundin próf

Bakgrunnur: Gróska, gerjun, deilur

Í brennidepli nú: Leiðsagnarmat

• Kjarninn í leiðsagnarmati er að nemandinn fái (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf, leiðsögn)

• Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna sýni þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur

• Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati

• Sjálfsmat og jafningjamat eru mikilvægir þættir í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilji markmiðin)

(Black og Wiliam 1998: Inside the Black Box)

Kennslufræði leiðsagnarmats

• Útskýra markmið fyrir nemendum

• Markvissar spurningar

• Leiðbeinandi endurgjöf (umsagnir)

• Virkja nemendur (sjálfsmat, jafningjamat)

• Jafningjakennsla

(Wiliam 2007: Changing Classroom Practice)

Álitamál álitamálanna: -

Hvaða hlutverki gegna einkunnir?-

Er hugsanlegt að einkunnir hafi neikvæð áhrif á nám?

• Rannsóknir Ruth Butler o.fl. frá 1986 og 1988– Endurgjöf í formi einkunna– Endurgjöf í formi umsagna– Endurgjöf í formi einkunna og umsagna– Engin endurgjöf

Hlutverk einkunna

• Endurgjöf• Upplýsing• Hvatning• Niðurstaða• Dómur• Grundvöllur fyrir flokkun nemenda (náms- og

starfsval)• Vottun

Hvers vegna vefst einkunnagjöf svona fyrir okkur mörgum?

• Knappt form – samantekt!• Álitamál?• Óljósir mælikvarðar? Við hvað á að miða?• Einkunnir geta verið afar afdrifaríkar!

– Til umhugsunar: Matskvarði KHÍ

Annað álitamál: Staða skriflegra lokaprófa

Vaxandi efasemdir um stöðu og vægi skriflegra lokaprófa:

– Prófa aðeins hluta markmiða– Margir nemendur læra fyrst og fremst fyrir prófin– Neikvæð afturvirkni prófa– Próf eru skólaverkefni sem eiga sér fáar hliðstæður

í lífinu sjálfu (námsmat ætti að endurspegla mat í lífinu sjálfu)

Óhefðbundin próf

• Próf þar sem nemendur mega nota hjálpargögn • „Svindlpróf“, glósupróf, önnur hjálpargögn ... öll

gögn• Heimapróf• Prófverkefni gefin upp með fyrirvara • Nemendur fá að gera endurteknar tilraunir við sama

próf / sömu próf: Prófavikur (Salaskóli)• Einstaklingsmiðuð próf (Salaskóli, Norðlingaskóli)• Samvinnupróf (Salaskóli)

… ákvað að prófa í fyrsta sinn samvinnupróf/könnun … Prófað var úr

tveimur málfræðiatriðum sem þau voru að læra í þýsku og ég lét þau

draga miða með hverjum þau lentu (tveir saman). Þau undirbjuggu sig

svo heima. Í prófinu hvísluðust þau á og komu sér saman um svar og

hvert par skilaði einu blaði (hinn aðilinn fékk svo ljósrit af útlausninni

seinna). Efnið sem verið var að prófa hentaði sérlega vel til þessa

verkefnis - einkum beyging lýsingarorða þar sem velta þarf fyrir sér kyni

orða, falli og endingum veikrar og sterkrar beygingar. Útkoman var mjög

góð og nemendur ánægðir. Þeir hafa spurt hvort þeir megi ekki gera

svona aftur. Einn nemandi sagði við samstarfskonu mína að maður lærði

svo vel fyrir þessa könnun því maður vildi ekki valda samstarfsaðila

sínum vonbrigðum! Kv. Ásta

Ásta Emilsdóttir, Kvennaskólanum

Ég prófaði svindlpróf fyrir stuttu. Það gekk mjög vel og voru stór hópur nemenda sem undirbjó sig

samviskusamlega fyrir prófið. Þeir sem ekki undirbjuggu sig fyrir prófið gekk yfirleitt illa. Þeir

nemendur sem stóðu sig vel töluðu um að ég hefði platað þau. Þau sögðu að þau hefðu þurft að

lesa heilmikið þegar þau voru að búa til svindlmiðann. Skemmtilegt að prófa eitthvað nýtt

í skyndiprófumkv. þsig

Þórður Sigurðsson, FÁ

Fjölbreytt námsmat

Mat á frammistöðu Námsmöppur /

sýnismöppur („Portfolio“)

Greining og mat á verkefnum / úrlausnum

Dagbækur, leiðarbækur* Sjálfstæð verkefni Sjálfsmat nemenda*

Jafningjamat* Umræður – viðtöl* Viðhorfakannanir Próf og kannanir Óhefðbundin próf Sýningar,

námshátíðir, upp-skeruhátíðir,

Leiðarbækur – dagbækur

Ensk heiti:• Reflective diary• Learning diary• Learning protocol• Learning log• Learning journal• Blog

Sjálfsmat nemenda

Þýðing– Virkja nemendur til ábyrgðar á námi sínu– Mikilvæg þjálfun– Nemendur skilja betur tilgang námsins– Kennarar fá mikilvægar upplýsingar um nám og

kennslu (þeir heyra raddir nemenda)– Rannsóknir sýna að sjálfsmat getur bætt

námsárangur

Sjálfsmat – þátttaka nemenda; aðferðir

• Nemendasamtöl • Umræðufundir, sbr. matsfundir • Leiðarbækur, lestrardagbækur• Gátlistar, matsblöð, kannanir, dæmi …

Matsfundir

• 10–20 þátttakendur• Orðið gengur tvo til þrjá hringi:

– Jákvæð atriði: Hvað eruð þið ánægð með?– Kvörtunarhringur: Hvað má betur fara?

• Nemendur nefna eitt / tvö / þrjú atriði eftir því hvað ákveðið hefur verið

• Öll atriði eru skráð• Engar umræður

Jafningjamat• Virkjar nemendur til þátttöku og ábyrgðar

• Eflir skilning nemenda á markmiðum námsins

• Bætir endurgjöfina (hún verður fyllri – fleiri sjónarhorn)

• Nemendur taka ábendingum nemenda oft betur en

ábendingum kennara

• Nemendur leggja sig oft meira fram ef þeir vita að félagar

þeirra taka þátt í mati

• Veitir mikilvæga þjálfun (tjáning, samstarf,

jafningjastuðningur) – nemendur læra að gagnrýna

uppbyggilega

Dæmi um jafningjamat (IS)

Við jafningjamatið styðjist þið við eftifarandi spurningar:

• Er efnið í möppunni fjölbreytt? • Er efnið áhugavekjandi? • Leggur höfundur mikið af mörkum sjálfur? • Gætir hugmyndaflugs? • Virðist höfundur hafa lært mikið á námskeiðinu? • Gæti annar aðili nýtt sér efnið með auðveldum hætti? • Hversu góður er frágangur (málfar)? • Er heimilda getið? • Skrifið stutta umsögn og gefið einkunn. Notið einkunnaviðmiðanir

Kennaraháskólans við einkunnagjöfina, sjá á þessari slóð: • http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namsmat/matsbanki/matskvardi.htm

Jafningjamatið sendið þið umsjónarmanni námskeiðsins (ingvar@khi.is).

Matskvarðar henta vel við jafningjamat

Gagnlegir tenglar

• Kennsluaðferðavefurinn• Að vanda til námsmats – Heimasíða námskeið

s• Peel – námsmat• Best Practices

• http://www.teachers.tv/ - (Assessment)