innovatiebrochure ruimte voor de rivier

RUIMTE VOOR INNOVATIESTAPSGEWIJS OF MET GROTE SPRONGEN

Ruimte voor de Rivier

< foto voorzijde

#Tineke DijkstraNieuwbouwwijk Nieuw Oostindie in Leek

INHOUDSOPGAVE

INHOUDSOPGAVE 2

0 VOORWOORD: EVOLUTIE OF REVOLUTIE? 3

1 INLEIDING 4

2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU 72.1 Deaanpak:meebewegeninplaatsvantegenhouden 7

2.2 Samenwerking:Rijkenregiodoenhetsamen 8

2.3 Ruimtelijkekwaliteit 9

2.4 Versnellingenindeplanuitwerkingenvoorbereidingsfase 11

2.5 Innovatieincommunicatie 12

2.6 Programmabeheersing 13

3 INNOVATIE IN HET ONTWERP 153.1 Buitendijksebereikbaarheid 15

3.2 Wonenoplocatie 16

3.3 Innovatiefdijkontwerp 16

3.4 Agrarischbedrijfcombineertnatuur-enwaterbeheer 17

3.5 Duurzameenergiewinning 17

3.6 InlaatwerkVeessen-Wapenveld 18

3.8 Langsdammen 19

3.9 InvaarbeveiligingLent 20

3.10RegelwerkenPannerdenenHondsbroekschePleij 20

4 JURIDISCHE OPTIMALISATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN 214.1 Coördinatievanbesluiten 21

4.2 Inpassingsplannen 22

4.3 Rijksomgevingsvergunning 22

4.4 Schaderegelingen 22

5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING 235.1 Vroegtijdigemarktbenadering 23

5.2 DBFM 24

5.3 AanbestedingswijzeBVP 25

5.4 Concurrentiegerichtedialoog 25

5.5 DuurzaamheidalsEMVI-criterium 26

5.6 UAV-GC-contractenenfunctioneelspecificeren 26

6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN 276.1 Innovatieingrondverzet 27

6.2 Innovatieindijkbouw 29

6.3 Innovatiebijhetruimenvanbommen 31

7 REFERENTIES 32

8 CONTACTPERSONEN PER INNOVATIE 34

9 PROJECTLIJST 35

= INHOUDSOPGAVE

#Erwin ZijlstraUiterwaarden bij Avelingen

0 VOORWOORD: EVOLUTIE OF REVOLUTIE?

Defotovanhetmeisjeopdeomslaggeefteenmooibeeldvanevolutionaireinnovatie.Dezevormvaninno-vatieisnoodzakelijkombestaandezakenteverbeteren.Hetgaathierbijomtallozekleineverbeteringenopverschillendeterreinen,diestapsgewijswordendoor-gevoerd.Elkeverbeteringbrengteenkleinepositieveverandering.Bijelkaaropgeteldzorgendezekleineveranderingenechtervooreengrooteffect.

Plotselinge,revolutionaireinnovatieisvooralnodigomgoedtekunnenanticiperenopnieuweentoekomstigevragen.Hierbijwordencompleetnieuweprocessenenmethodesingevoerd.Voorstabiele,succesvolleorgani-satiesisditvaaklastig.Zijhebbenhunsuccesimmerstedankaanhuidigewerkwijzen.Vooreenprogrammaofprojectisditeenvoudiger.Indezetijdelijkeorganisatiesliggendeprocessenenproceduresnognietvast.Zezijnflexibeleromdaterallesaangedaanwordtomhetprogrammaofprojecttoteensuccestemaken.

DitisprecieswaaromRuimtevoordeRiviererinisgeslaagdomteinnoveren.Deprogramma-omgevingbleekeenvruchtbarebodemvoorallerleiinnovaties.Groteverbeteringeninbestaandeprocedures,maarookeffectievenieuweprocedures,techniekenenaan-bestedingsvormen.Ditrapportbeschrijftdaarombeidevormenvaninnovaties.Sommigeklein,sommigegroot.MaarmetalsgemenedelerdatzeallemaalbijdragenaanhetsuccesvanhetprogrammaRuimtevoordeRivier.

Erzijntweevormenvaninnovatieteonderscheiden:deevolutionaire,stapsgewijzeinnovatieenderevolutionaire,plotselingeinnovatie.Ditroeptdevraagop:zijndetoegepasteinnovatiesbinnenRuimtevoordeRiviernuevolutionairofrevolutionair?

Ditrapportbeschrijftzowelevolutionaire als revolutionaire innovaties

0 VOORWOORD

#Erwin ZijlstraIJssel bij Deventer

1 INLEIDING

Ditrapportgeefteenoverzichtvandieinnovaties.Bedoeldvoorlopendeentoekomstigeprogramma’svanRijkswaterstaat-zoalshetHoogwaterbeschermings-programma(HWBP)enhetDeltaprogramma-envoordebeleidsdirectieRuimteenWater.Maarookvoormarktpartijen,lokaleoverheden,onderzoeksinstitutenofdepolitiekisdezepublicatieinteressant.

OverzichtsdocumentDitrapportiseenoverzichtsdocument.Deinnovatieswordenbondigbeschrevenenvoorachtergrond-informatieiseenreferentielijstopgenomen,waarinookverwijzingennaareventueleevaluatiestevindenzijn.Hetrapportzelfheeftgeenevaluerendkarakter.TochiseenalgemenebeschouwingoverhoeRuimtevoordeRiviermetinnovatiesisomgegaanopzijnplaats.

Waarom innovatie?Datinnovatiezobelangrijkisvoorwaterveiligheids-programma’sen-projectenkomtomdatdebeschermingtegenhoogwatereencomplexeopgaveisgewordenvanwegedeveleontwikkelingenlangsdegroterivieren.Denkaantoenemendedrukopruimtegebruikdoorverstedelijking,transport,mobiliteitenbehoefteaanrecreatievevoorzieningen.Ookdeklimaatveranderingdoeteenduitinhetzakje:wemoetenrekeninghoudenmettoenemendeweersextremen.Tegelijkertijdverwachtdemaatschappijeensteedshogerveiligheidsniveautegenliefsteenlagereprijs.Ditallesvraagtomvernieuwendeoplossingen.

InnovatieiséénvandesuccesfactorenvanhetprogrammaRuimtevoordeRivier.Erzijnbinnenhetprogrammaveelvernieuwendeoplossingengesignaleerd,onderzochténtoegepastdiehetdelenwaardzijn.

1 INLEIDING

RUIMTE VOOR DE RIVIER | RUIMTE VOOR INNOVATIE

Moetjenieuweideeënproberente slijten aan de projecten?Ofmoetjedebehoefteuitdeprojectenzientehalen?

Innovatieprogramma Ruimte voor de RivierMarkt,overheidenwetenschapzijnzichzeerbewustvandenoodzaakvaninnovatiesintechniek,samen-werkingenorganisatie.Sinds2007werkenzebinnenhetNetwerkDeltatechnologiesamenominnovatietestimuleren.OokRuimtevoordeRiviermaaktdeeluitvanditnetwerk.Omkansenopinnovatiestesignalerenenvooralnatejagen,heefthetprogrammabijdestartin2007eencoördinatortechnischeinnovatiesbenoemdenisinoktober2009eeninnovatieprogrammavast-gesteld.(Innovatie bij Ruimte voor de Rivier, Voortgang uitvoering intentieverklaring, september 2009)

Rol van de marktUitdit(technische)innovatieprogrammaissamenmetprojectpartnersenmarktpartijeneenaantalkansrijkeinnovatiesbenoemd.Dezeinnovatieszijnnietallemaalopgepakt,Rijkswaterstaatkaneeninnovatienamelijknietvoorschrijvenaandemarkt.DitheefttemakenmetdehuidigeD&C-contracten(DesignenConstruct).Dezecontractvormgeeftdemarktweliswaarruimteominnovatiesindeontwerpfasemeetenemen,maarmarktpartijenmoetentijdenseenaanbestedingwelzelfmetdieinnovatieskomen.Ditverklaartwaaromeenaantalvoorgesteldeinnovatiesnietisopgepakt.De‘normale’werkwijzevoldoetblijkbaarnogsteeds.Ofderegelgevingmaakttoepassingvaneeninnovatienognietaantrekkelijkgenoeg.

ProcesinnovatiesDeeersteaandachtvanRuimtevoordeRivierwasvooralgerichtoptechnischeinnovaties.Onderdrukvandeopleveringsdatumvan2015zijnechterveelandereinnovatiesontstaan.Dezemeerevolutionaireinnovatiesblekenvaaknodigomknelpuntenoptelossendienietmettraditioneleoplossingenofmethodenkondenwordengetackeld.Denkhierbijaanorganisatorischeofjuridischevernieuwingenombijvoorbeelddekansopvertraginginhetvergunningen-procesteverkleinen.Dezeprocesinnovatieszijnvroegtij-digbedachtengeïmplementeerdindeverschillendewerkprocessenbinnenhetprogramma.

Aanbod- én vraaggestuurdEendilemmabijhetstimulerenvaninnovatieisofjeaanbodgestuurdofvraaggestuurdtewerkmoetgaan.Metanderewoorden:moetjenieuweideeënproberenteslijtenaandeprojecten?Ofmoetjedebehoefteuitdeprojectenzientehalen?BinnenRuimtevoordeRivierzijnbeidemethodengebruikt.Nieuweinnovatieszijngetrachtteslijtenaanprojectenengewenstetech-nischeinnovatieszijnopgehaaldindeprojecten.

Ruimte in aanbestedingDegewensteinnovatieszijnnaderonderzochtensomsuitgewerktinreferentieontwerpen(voorbeeldontwerpen),zoalsvoordrijvendebruggen.Dezeinnovatieszijnver-volgensmetmarktpartijenbesproken.Vooreengrootaantalinnovatieswashetzaakomruimteindeaan-bestedingtescheppen.Bijvoorbeelddoordewerkwijzeindeaanbestedingopentelatenenkansrijkeinnovatie-conceptenindeopdrachtmeetegeven.Opdezemanierwerddemarktzoveelmogelijkuitgedaagdommetnieuweideeëntekomenofdezeuittewerken.WatopvielisdatalsinnovatieveaanbiedingenookwordenbeloondmiddelsextrascoresopdeEMVI(EconomischMeestVoordeligeInschrijving)criteria,deinnovatie-krachtvandemarktgrootis.

Interne conflictenRuimtevoordeRivierheeftervarendatinnoverenbinneneenprogramma-/projectomgevingmeteenspecifiekescopetotinterneconflictenkanleiden.Voortgangenfinanciënbepalenvaakdeteneur.Innovatorenwordenvaakalsstorendervarendoorprojectleiders,diegerichtzijnophetscopebeheervanhunprojecteneencomplexetaakhebben.Binnenzo’nresultaatgerichteomgevingishetvangrootbelangominnovatiealsspecifiekdoeltebenoemen.

PilotsEenandereles,isdattechnischeinnovatiespilotsver-eisen.Grotetechnischeinnovatielaatzichnietspontaanontstaanineenaanbesteding,daarvoorzijnderisico’stegrootvoordemarkt.Ermoetduidelijkzichtzijnopeengroterevraagwilhetbedrijfslevengeïnteresseerdzijn.Alshetbedrijfsleveneeninteressanteinnovatieheeft,ishetdusvanbelangomdezesameninuitvoeringtebrengen.

1 INLEIDING


Vijf inzichtenSamenvattendheeftRuimtevoordeRivierdevolgendeinzichtenopgedaan:1 Dekansenopinnovatiezijnprojectspecifiek.Het

isbelangrijkdatdeprojectleiding/opdrachtgeverzichopensteltvoorinnovatie.

2 Marktpartijenmoetenuitgedaagdwordenommetinnovatiestekomen.Ditkandoorindeaan-bestedingruimtetebiedenvoorinnovatie.Datbetekent:niettedirectiefzijninhetvoorschrijvenvanbijvoorbeeldeenontwerpofuitvoerings-methode.En:innovatieexplicietenzoSMARTmogelijkverwoordenindeopdracht.

3 GoedgekozenEMVI-criteria,oftewelalsinnovatieookbeloondwordt,gevendemarktinnovatieruimte.

4 Innovatiegedijtvooralalsereenurgentoptelossenprobleemis.Opdringenvaninnovatieswerktniet.Leurenwerktooknietbijhetzoekennaartoepas-singenvoorinnovaties.Zorgvooralvoorinformatie,inspiratieenpresenteerdemeerwaarde.

5 Naasttechnischeinnovatiezijnerookveelverbete-ringenvanprocesenmethodentoegepast.Dezekunnenhetbestevoorgeschrevenworden.Geenvrijblijvendheiddus.Welmoetwordenaangegeveninwelkespecifiekesituatiesdezeverbeteringenrelevantzijn.

LeeswijzerDezebrochurebegintmetdeinnovatiesopprogramma-niveau(hoofdstuk2).Hiernavolgendeprojectinnova-ties,volgenseenindelingdieminofmeeraansluitbijdecyclusvanplanuitwerkingenrealisatie.Hetzijnachter-eenvolgensinnovatiesindeontwerpfase(hoofdstuk3),juridischeinnovaties(hoofdstuk4),marktbenadering(hoofdstuk5)entechnischeuitvoeringsinnovaties(hoofdstuk6).

Deinnovatieswordenbondigbeschreven,ookdeinno-vatiesdieniet(volledig)zijnopgepakt.Voormeerinfor-matiewordtverwezennaardereferentielijstoppagina32.Dezelijstbevateenoverzichtmetverwijzingennaarachtergronddocumenteneneventuelebeschikbareeva-luaties,gevolgddoordecontactpersonenperinnovatie.Ookiseenprojectlijstopgenomenwaarbinnendegenoemdeinnovatieszijntoegepast.

Nietvoorelkeinnovatieiseenevaluatiegereed.Dezewordenmogelijknoguitgevoerd,inoverlegmetpartijendieietsmetdeervaringenvanRuimtevoordeRivierwillendoen.Ditrapportvormttevenseengoedebasisomdegesprekkenhieroveraantegaan.

1 INLEIDING

#RijkswaterstaatArtist impression Waalbrug bij Nijmegen

2 INNOVATIE OP PROGRAMMANIVEAU

2.1 De aanpak: meebewegen in plaats van dijkversterking

Ruimtegevenaanderivierinplaatsvanalleenderivierbeteugeleniseeninnovatieve,langetermijnaanpakomNederlandookindetoekomsttebeschermentegenhetwater.Onslandkenteeneeuwenoudetraditievandijken-bouwenlandwinning.Deeersterivierdijkenwerdenomstreeks1200aangelegdendijkverhogingwastotvoorkortdeoplossingomdeomgevingtebeschermentegenhoogwater.RuimtevoordeRivierbreektmetdezetraditie.Delaatste150jaarishetideevanmeerruimtegevenaanderiviervakergeopperd.HetisechternieteerdergrootschaliginpraktijkgebrachtenonderdeelgewordenvandeNederlandsehoogwaterstrategie.

Deredenvoordezetrendbreukisdatderivierruimteverliest.Delaatsteeeuwenismeerdan50.000hectareaanvoormaligeuiterwaardenverdwenen(Frans Klijn en Karin Stone, 2000).Derivierenliggeningeklemdtussensteedshogeredijken,waarachtersteedsmeermensenwonen.Tegelijkertijdisdebodemachterdedijkengedaald.Bovendienregenthetvakerenharder,waar-doorderivierenmeerwatermoetenverwerken.Hetgevolg:stijgendewaterstandenenmeerkansopover-stromingenmetgroteimpactopmens,dier,infrastruc-tuureneconomie.Alleendijkverhogingen-versterkingzijnnietgenoegomhettoenemendeoverstromingsge-vaartekeren.Dewaterstandmoetnietverderstijgen.DaaromzetRuimtevoordeRivierinoprivierverruiming.

Dithoofdstukbeschrijftzesinnovatiesopprogrammaniveau.Hetzijndeaanpak;samenwerkingtussenRijkenregio;ruimtelijkekwaliteit;versnellingenindeplanuitwerkingenvoorbereidingsfase;communicatie;enprogrammabeheersing.

Alleendijkverhogingen-versterkingzijnnietgenoegomhettoenemende overstromingsgevaartekeren.Dewaterstandmoetomlaag



DeRuimtevoordeRivier-werkwijzeleidttotbetereplannen,meerdraagvlakendaardoorminder kans op vertraging

DitmarkeerdeeentrendbreukindemanierwaaropNederlandhoogwaterbeschermingaanpakt.Dekernachterdietrendbreukisdusmeebewegeninplaatsvanalleenmaartegenhouden.

Bijhetconceptvanmeebewegenhorenechteraltijdgoededijken.DitwordtbevestigddoorhetprojectVeiligheid Nederland in Kaart (VNK),datonderzoekdoetnaardefaalmechanismenvandijken.Dekansophetfalenvandijkenwordtmomenteelhogeringeschatdanoverstromingdoortekortaanhoogtevandijken.Inhetlichtvanrisicoreductiewordtdaaromdekomendetien-tallenjarenookingezetopdijkverbetering.

2.2 Samenwerking: Rijk en regio doen het samen

DesamenwerkingbinnenRuimtevoordeRivierisvernieuwend.HetRijkbepaaltderandvoorwaarden(veiligheidsdoelstellingen,tijdengeld),deregiokrijgtmaximaleruimtevoordeinvulling.Regionaleenlokaleoverheden(provincies,waterschappenengemeenten)zijnaangesteldalsinitiatiefnemersenhebbendeplannensamenmetbewonersenbedrijvenbedacht.Zevoerendezeplannenwaarmogelijkookzelfuit,alsrealisatoren.Hetiseenwerkwijzedieleidttotbetereplannen,meerdraagvlakendaardoorminderkansopvertraging.

Rijksdoelenwordendusgerealiseerddooroverhedenopalleniveausenerwordtintegraalsamengewerkt.Dezewerkwijzeheeftookalsvoordeeldatregionaleoverhedendekanskrijgenomhundoelenbinnendeprojectenteintegreren.Somsheeftdatgeleidtotkoste-lozeaanpassingenvanhetontwerp.Alsdatnietmogelijkwashebbenregionalepartijenextrafinanciënbeschik-baargesteld.Indepraktijkbetekendeditineenbeperktaantalgevallendatderegionaleoverheidbesloottotuitstelvandeextradoelen.DezewerkwijzeheefttotnieuwespelregelsennieuwewerkervaringentussenRijkenregiogeleid.Overigenswelmetbehoudvandebestaandeverdelingvanverantwoordelijkhedenenbevoegdheden.

DeprovincieshebbenbijdeopstellingvandePlanologischeKernbeslissing(PKB)RuimtevoordeRiviereenvoortrekkersrolgehadomhetoverleginderegioteregisseren.Bovendienheeftdestaatssecretarisaanhengevraagdomeenzwaarwegendadviesoptestellen.DezeregioadviezenwarenookingrotelijnenherkenbaarindeuiteindelijkePKB.AlleoverhedenhebbentijdensdePKB-fasenauwmetelkaarsamen-gewerkt.DeregionalebijeenkomstenbijvoorbeeldzijngezamenlijkdoorRijkenregiogehoudenenzowelhetregionaleadviesalsdePKBzijngebaseerdopdezelfdeinformatie.DitresulteerdeineenregionaaladvieseneenPKBdiedichtbijelkaarzaten.Deverschillenwarenverklaarbaardoorandereprioriteitenenbeleidsuitgangspunten(Ten Heuvelhof 2007, Procesevaluatie, totstandkoming Ruimte voor de Rivier)

Derealisatievanhetprogrammaisverdeeldincirca34projecten.Zewordengrotendeelsuitgevoerddoordecentraleoverheden:derealisatoren.Hetprogrammatelttienrealisatoren,waarvanzeswaterschappen,tweegemeentenenRijkswaterstaat.(Rijkswaterstaat Oost- Nederland, 2004)

Decombinatievaneennationaalprogrammametdecentraleoverhedenalsuitvoerderiseenconstructiedievakervoorkomt.Denkmaaraandedijkverbeterings-planneneindjarennegentigenhettweedeHoogwater-beschermingsprogramma(HWBP-2).Ditzijnechtersubsidieprogramma’swaarbijderealisatorenbijdeuit-voeringaanminderstriktevoorwaardenzijngebonden.

Projectenkaart



De dubbeldoelstelling van hoogwaterveiligheid en ruimtelijke kwaliteit is een effectief middelommetdehoogwaterveiligheidsmaatregelenmeerderemaatschappelijkedoelentedienen

HetspecialeaanRuimtevoordeRivierisdatdebetrokkenheidvandedecentraleoverhedeninover-eenkomstenisgeregeld.Erzijntweesoortenvanovereenkomstengesloten:eenovereenkomstvoordeplanuitwerkingeneenovereenkomstvoorderealisatie.Indezeovereenkomstenzijnafsprakengemaaktoveronderandere:• descopevandemaatregel;• watervoordeverdereuitwerkingtenminste

moetgebeuren;• verwijzingennaartegebruikenmethoden,

toetskadersenz.;• faseringvandeovereenkomstmetbeschrijving

vandemijlpaleninclusiefwiemoetinstemmenmetdemijlpalen;

• verantwoordelijkhedenvandebeidecontractpartners;

• derolvanhetprogrammaRuimtevoordeRivieralstoetserenfacilitator;

• tijdenfinanciën.

Voordeuitvoeringiseenprogrammabureauingerichtdatzorgdraagtvooreengoedeprogrammabeheersingenadviseringvandebewindspersoon.Alseencontract-partnerbijvoorbeeldeenprojectbesluitbijdebewinds-persoonaanbiedt,dantoetsthetprogrammabureauhoehetzichverhoudtmetdeovereenkomstenofhetaangeleverdebesluit(plusonderbouwing)vanvoldoendekwaliteitis.Debewindspersoonwordthieroverviadedirecteur-generaalRijkswaterstaatendedirecteur-generaalRuimteenWatervoorzienvaneenadvieseneenantwoordbrief.Defiguurrechtsonderillustreertdezewerkwijze.

Betrokkenheid is belangrijk

Hetprogrammabureauisinhetvoortrajectalintensiefbetrokkenbijhetopstellenvandestukken.Riviertak-managersspelenhierineencrucialerolalsverbindingtussenprojectenprogrammbureau.Alseenrealisatorhulpnodigheeft,danwordtdatviaderiviertakmanagervanhetprogrammabureaugeregeld.

OokdeinteractievewijzewaaropRijkenregiodesamenwerkingbinnenRuimtevoordeRivierhebbeningevuld,isbestuurlijkvernieuwend.Regionaleover-hedenhebbensteedsbreedenproactiefnaarbestuur-lijkeconsensusisgezocht(zie2.4.1).

Sturingslijnen voor besluitvorming

dg RwsTAATssEcRETARIs

sTURINgslIjN

OVEREENkOMsTEN

VERANTwOORdINgslIjN

cENTRAlE EN dEcENTRAlE MAATREgElEN

dg Rws

pROgRAMMAbUREAU



Metbehulpvanhet Q-team hebbendeprojectenhunruimtelijkeambitieskunnenrealiseren.Deadviezenhebbensomsooktotdaadwerkelijkandereontwerpengeleid

2.3 Ruimtelijke kwaliteit

NaastveiligheidheefthetprogrammaRuimtevoordeRiviereentweededoelstelling:verbeterenvanderuimte-lijkekwaliteit.Ditkomtneerophetverhogenvandegebruik,belevings-oftoekomstwaardevaneengebied.Demanierwaaropdieruimtelijkekwaliteitsdoelstellingisingevuld,isinnovatief.Nognieteerderisbinneneengrootwaterstaatsprojectzoveelexplicieteaandachtbesteedaanruimtelijkekwaliteit(Evaluatie Ontwerpprocessen Ruimte voor de Rivier).

Hetrivierengebiediseconomisch,ecologischenland-schappelijkvaninternationaalbelang.Oplocatieswaarveiligheidmaatregelenwordengenomen,wordtdeherinrichtingdaaromzoveelmogelijkaangegrepenomderuimtelijkekwaliteitteverbeteren.Hierdoormoethetrivierengebiedaantrekkelijkerenleefbaarderworden.Hetstrevenisomwaterveiligheidtecombinerenmetanderegebruiksfuncties,zoalseconomie,natuurenrecreatie.

Dedubbeldoelstellingiseeneffectiefmiddelommetdehoogwaterveiligheidsmaatregelenmeerderemaatschap-pelijkedoelentedienen,zoconcludeertdeTussenevaluatie PKB Ruimte voor de Rivier van de Erasmus Universiteit/Berenschot.Ookisheteeneffectiefmiddelgeblekenombestuurlijkeflexibiliteitintebouwen.De‘pijn’diedoordemaat-regelenontstaat,kanverzachtwordendoorderuimtelijkekwaliteitindezegebiedeneenimpulstegeven.

GebiedsontwikkelingMeervoudigruimtegebruikiseenbelangrijkuitgangs-puntgeweestbijdeinvullingvanderuimtelijkekwaliteitsdoelstelling.Hierbijisderegionadrukkelijkuitgenodigdommogelijkhedenaantedragenenzototeenintegralegebiedsontwikkelingtekomen.Bijeengrootdeelvandeprojectenisditookgelukt.

Natuurderij Keizersrande, Deventer

Voorbeeldenzijndeherinrichtingvanhetbedrijven-terreinbijAvelingen,deNatuurderijKeizersrandebijDeventer,zand-enkleiwinninginonderanderedeMillingerwaardendeHuissenschewaarden,eenver-beteringvandelandinrichtingvooragrarischgebruikinOverdiep,eennieuwstedelijkhartvoorNijmegen-Lentendestaandemastroute(‘rondjeKampen’)indeIJsseldelta.Dezeintegralegebiedsbenaderingisuniekentrektinternationaalveelbelangstelling.

Versterken karakteristieken riviertakkenEenanderinnovatiefuitgangspuntindebenaderingvanruimtelijkekwaliteit,isdeaandachtvoorbehoudenversterkingvandegebiedseigenkarakteristiekenvanhetrivierenlandschap.Ditisweliswaareengangbareaanpakbinnendelandschapsarchitectuur.InnovatiefisechterdatRuimtevoordeRiviergebruikheeftgemaaktvaneennieuwinstrument:erzijnHandreikingen Ruimtelijke kwaliteitopgesteldvoordeIJssel,WaalenRijn.

Dezehandreikingenbenoemendekarakteristiekenvandeverschillenderiviertakken.Zezijnbedoeldalsleidraadvoorontwerpersenalsinhoudelijktoetsings-instrumentvoorhetprogramma.Dehandreikingenzijnvergelijkbaarmetderoute-ontwerpendievooreenaantalsnelwegenzijngemaakt.VernieuwendisechterdatRijkswaterstaatzeincoproductieheeftopgesteldmetbetrokkenministeriesenprovincies.



Soepele samenwerking tussen overheidspartijeniseencrucialefactorbijruimtelijkeprojecten,zoblijktuitdeleerervaringen.RuimtevoordeRivierheeftdaaromeensterkefocusophetbereikenvanbestuurlijkeconsensus

Cluster ruimtelijke kwaliteitVernieuwendindewerkwijzevanRijkswaterstaat,isdatRuimtevoordeRiviervijfkennisteamsheeftingesteld,onderanderevoorhetclusterruimtelijkekwaliteitenvoordeclustersrivierkunde,juridischezaken,bodemenintegraalontwerp.Dezeteamsfaciliterenkennisdelingtussendeprojecten,biedenexpertiseenzorgenvoorprogrammabredekennisuitwisseling.Zohoeftelkprojectnietsteedszelfhetwielopnieuwuittevinden,waardoordeplan-enrealisatieprocessensnellerenefficiënterverlopen.Daarwaaraanpassingeninbeleiden/ofwet-enregelgevingnodigzijn,spelendekennisteamsookeensignalerendeenfaciliterenderolrichtingdebevoegdegezagen.

Maatwerk en dialoogRuimtelijkekwaliteitismoeilijkSMARTtemaken.Erbestaanmethodiekenenmodellenvoor,maardezezijnindepraktijkvaakonvoldoendebruikbaar.Maatwerkisvereist.InRuimtevoordeRivierisdaaromgekozenomindialoogtussendeprojectteams,hetprogrammabureau(riviertakmanagerenclusterruimtelijkekwaliteit)eneenonafhankelijkeKwaliteitsteamRuimtevoordeRivier(kortwegQ-team)invullingtegevenaanderuimtelijkekwaliteitsdoelstelling.Perprojectfaseissamenconcreetgemaaktwatruimtelijkekwaliteitinhoudt,wathetambitieniveauisenhoedittebereikenis.

Kwaliteitsteam Ruimte voor de Rivier (Q-team) Ruimtelijkekwaliteitbereikjedoorsynergietussenalledisciplinesdieeenrolspelenbijdeinrichtingvaneengebied.HetQ-teambestaatdaaromuiteenfysischgeograaf,stedenbouwkundige,rivierkundige,ecoloogenlandschapsarchitect.Zijadviserenoverenenzorgenervoordatderuimtelijkekwaliteitookbinnendeprojectengoedwordtgeborgd(R. Havinga, juli 2009).HetQ-teamwerktnauwsamenmethetclusterruimtelijkekwaliteitenheeftindeplanstudiefasedrieformeleadviezenperprojectopgeleverd,onderanderedoorlocatiebezoeken.HeteindoordeelvanhetQ-teamheeftsteedsmeegewogenbijdeprojectbesluiten.

Het Q-team

MetbehulpvanhetQ-teamhebbendeprojectenhunruimtelijkeambitieskunnenrealiseren.Deadviezenhebbensomsooktotdaadwerkelijkandereontwerpengeleid.VoordeDijkverleggingWestenholtebijvoorbeeldismedevanuithetoogpuntruimtelijkekwaliteitdedijkverderteruggelegddanindePKBwasvastgesteld.

HetinstellenvaneenonafhankelijkadviesteamvoorruimtelijkekwaliteitwasdestijdsnieuwbinnenRijks-waterstaat.InmiddelszijnermeerdereQ-teamsingesteld,zoalsbijhetprojectAfsluitdijk.NaastdebijdragediehetQ-teamlevertaanruimtelijkekwaliteitisernogeenvoordeel.IndeTussenevaluatie PKB Ruimte voor de Rivier van de Erasmus Universiteit/BerenschotwordthetinstellenvaneenQ-teamgenoemdalséénvandebestuurlijkeinnovatiesdiehebbenbijgedragentotdesoepeleuitvoeringvanhetprogramma.



Erissteedsbreed en proactief gezochtnaarbestuurlijkeconsensus

2.4 Versnellingen in de planuitwerking en voorbereidingsfase

AlsRuimtevoordeRivier‘ouderwets’hadgepland,danwasdeeinddatumuitgekomenop2022.Groteversnellingwasdusnodigomin2015hetgewensteveiligheidsniveautehalen.Uitdeervaringenvanvorigeprojecten/programma’s(RWS ON, 2004)enaanvullendeanalysebleekdatvooralonderstaandezakentussenprojectbesluitenstartuitvoeringvertragendwerken:• hoofdvergunningenenRO-procedure(ruimtelijke

ordening)endaarbijbehorendeberoepen;• uitvraagnaardemarkt;• grondverwervingeneventueleonteigening,inclusief

eventueleoverdrachtnaardebeheerder.

Omdedoorlooptijdteversnellenzijndevolgendeinnovatiesbedacht:1 bestuurlijkeconsensusbijelkbestuurlijkrelevant

besluit;2 ConceptvergunningenenconceptRO-plan

(ruimtelijkeordening)bijprojectbesluit;3 vroegtijdigebetrokkenheidbeheerder;4 grondaankoopstartenbijstartplanuitwerking;5 coördinatievandevergunningen

(zie hoofdstuk 4.1);6 versneldemarktbenadering(zie hoofdstuk 5).

Dezeversnellingen(metuitzonderingvanpunt5en6)wordenhierondertoegelicht.

2.4.1 Bestuurlijke consensusSoepelesamenwerkingtussenoverheidspartijeniseencrucialefactorbijruimtelijkeprojecten,zoblijktuitdeleerervaringen.RuimtevoordeRivierheeftdaaromeensterkefocusophetbereikenvanbestuurlijkeconsensus.Vaninstemmingopdedoelen,beheer,totmedewerkinginvergunningenenruimtelijkeplannen.DemanierwaaropRuimtevoordeRivierditbijelkrelevantbesluitheeftbereikt,isvernieuwend.

Werkenmetstuurgroepen/bestuurlijkebegeleidings-groepenisgangbaarbinnengroteinfrastructureleprogramma’s.OnderscheidendbijRuimtevoordeRivierisechterdatdebetrokkenheidvanderegionaleover-hedenverderreikte(S. van Herk, 2014).DatkomtdoordedubbeldoelstellingvanRuimtevoordeRivier(hoogwa-terveiligheidénruimtelijkekwaliteit).Hierdoorliepenbestuurderseenstapextra,omdathetprogrammakan-senboodomookhundoelenterealiseren.Problemenmetbijvoorbeelddevergunningverleningwerdensnelleropgelost.Ookwarenbestuurderseerderbereidomelkaartehelpen.Zeorganiseerdenruimtevoorelkaar.

Erissteedsbreedenproactiefnaarbestuurlijkeconsen-susgezocht.Ditwerktealsvolgt.DebewindspersoonvanhetministerievanInfrastructuurenMilieuslootplanstudie-overeenkomstenmetdecentraleoverheden(J.S. Rijke, 2014).Conformdezeovereenkomstbodendedecentraleoverhedeneenadviesaanvooreenbesluit,bijvoorbeeldeenvoorkeursalternatief(SNIP2a)ofeenprojectbesluit(SNIP3).Inmeerderegevallengingditadviesvandedecentraleoverheidvergezeldvanhandte-keningenvananderebetrokkenbestuursorganen.ZolagereenregionaaladviesdatdebewindspersoonvanhetministerievanIenMmoeilijkkonnegeren.



RuimtevoordeRivierheeftbeheerdersvroegtijdig bij het ontwerp betrokken

2.4.2 Conceptvergunningen en concept RO-plan bij projectbesluit

Nahetprojectbesluitverandertvaaknoghetnodigedoorvergunningeneninspraak.Dezeaanpassingenkostentijdengeld.RuimtevoordeRivierheeftdaaromderegionalepartnersgevraagdombijhetprojectbesluitookdeconcepthoofdvergunningenenhetconceptRO-plan(ruimtelijkeordening)opteleveren.

Hetvoordeelhiervanisdatdeverschillendevergunning-verlenersalineenvroegstadiummetelkaaroverleggen,meestalineenambtelijkewerkgroepbevoegdgezag(AWBG).OnderzoekingenvoorbijvoorbeelddeFlora-enfaunawet,NatuurbeschermingswetofOntgrondingen-wetwordenhierdooralindeplanuitwerkinggoeduit-gevoerd.Ditlevertbijdewerkelijkevergunningverleningminderverrassingenop.

Dezewerkwijzeisindepraktijknietbijalleprojectenvollediguitdeverfgekomen.Vaakwerdeneralleenlijstenopgeleverdmetpuntenwaaraandeconcept-vergunningennognietvoldeden.Tochishetalgemenebeelddatdewerkwijzevoorversnellingheeftgezorgd.Hetaantalverrassingenindevoorbereidingenuitvoe-ringisafgenomen.Ditleidttoteenbeterevoorspelbaar-heidvaneenproject,betererisicoanalyseseneenjuistefocusvandeinitiatiefnemerrichtingvergunningentrajectenaanbesteding.Devergunningverlenersziendanookgraagdatditeenstandaardwerkwijzewordt.

2.4.3 Vroegtijdige betrokkenheid beheerder Debeheervraagwordtvaakuitdeweggegaanindeplanuitwerking.Wijzigingenopheteindevandeuit-voeringzijnklassiek.EvenalsdediscussieoverwieinerdebeheerfasevoorwelkobjectverantwoordelijkisDatmoestveranderen,vooralvanuithetoogpuntvaneenvlotteoverdracht.RuimtevoordeRivierheeftbeheerdersdaaromvroegtijdigbijhetontwerpbetrok-ken.Hiervoorzijndevolgendeeisenontwikkeld.

Bijhetprojectbesluit(SNIP3)moetwordenopgeleverd:• eenoverzichtwelkebeheerderwelkobjectkrijgten

watdeverwachtekostenzijn;• eenbeoordelingvanhetontwerpdoordebeheerder;• eenbeheerplanvoorennaderealisatie(afgestemd

metdetoekomstigebeheerders).Bijdestartmarktbenadering:• instemmingobjectbeschrijvingenensomsook

toetsingenvanontwerpendoordeeindbeheerders.DezewerkwijzeheeftgoedgewerktenisinmiddelsopgenomenindeWerkwijzeAanlegvanRijkswaterstaat.

2.4.4 Grondaankoop starten bij start planuitwerkingIndemeesteprojectenstartdedaadwerkelijkegrondaankooppasnahetprojectbesluit.Omdatditvertragendwerkt,heeftRuimtevoordeRivierdelocatie-discussiealmeegenomenbijhetvaststellenvandePKBRuimtevoordeRivier.Zokonalaanhetbeginvandeplanuitwerkinggestartwordenmetactievegrond-verwerving.Enerwarennogmeerverbeteringen.Deinitiatiefnemer/grondaankoperkonzo:• snellertoteenfinaalbodkomen;• ruilgrondenbuitenhetprojectkopen;• actievebedrijfsverplaatsingenorganiseren;• ruimeaankoopmaatregelenaanbiedenomstille

liquidatievanbedrijventevoorkomen.Ditheeftgeleidtoteenbeperktaantalonteigeningen.Bijsommigeprojectenwasbijhetprojectbesluitalmeerdan75%aandegrondenverworven.

2.4.5 SNIP HandboekRuimtevoordeRivierheefttemakenmetveelverschil-lendeoverheden.Tijdensheteerstejaarvandeplan-uitwerkingsfase(2006-2007)bleekdatdezeoverheden/initiatiefnemersbehoeftehaddenaaneenoverzicht-documentmeteisentenaanzienvandeplanuitwerkingwaaraandeadviezenwordengetoetst.DitheeftgeleidtothetSNIP Handboek:eensoortchecklistvooreensolideplanuitwerking,inclusiefdegewensteversnellingen.



2.5 Innovatie in communicatie

DecommunicatievanRuimtevoordeRivierisinnovatiefwatbetreftdecommunicatiestrategie,media-aanpakensamenwerking/organisatie.Kenmerkendzijndeproactievebenaderingvandepers(‘jeeigennieuwsmaken’),dekeuzeomhetRuimtevoordeRivier-verhaaldoorpartnersenbetrokkenentelatenvertellenenhetveelvuldigegebruikvandigitaleensocialemedia.MetdezeinnovatiesheeftcommunicatiebijgedragenaaneensterkepositioneringvanRuimtevoordeRivier,aandraagvlakenkennisoverdrachtenaaneenduidigheidindecommunicatie.

2.5.1 Communicatiestrategie

Community-building RuimtevoordeRivierrichtzichsindsdeplanfaseopcommunity-building.Erzijnverschillendenetwerken(communities)opgerichtwaarRuimtevoordeRivierinteractiefmeecommuniceert.Hetzijnrespectievelijkdebewonersvandeprojectgebieden,debewonersvanhethelerivierengebied,mensendiebijdeveiligheidgebaatzijn(endusverdervanderivierwonen)endaarnaastorganisatiesdieprofessioneelbetrokkenzijnofinteressehebbeninhetonderwerpwaterveiligheid(denkaanscholen,musea,natuurbeheerorganisatiesofwetenschappers).Decommunicatiestrategiesluitaanopdezenetwerkenenkenmerktzichdoorgezamenlijk-heid:RuimtevoordeRivierisvaniedereen.

#Rivierjutter @RobMeeuwsen

Laat anderen het Ruimte voor de Rivier-verhaal vertellenIndehuidigerealisatiefasewordtgebruikgemaaktvandezeRuimtevoordeRivier-community.DestrategieiseropgerichtdatpartnersenbetrokkenenhetRuimtevoordeRivier-verhaalvertellen.Nietlouterinformatiezenden,maarontvangersdeverhalenlatenvertellen.EenvoorbeeldisdeinzetvanRivierjutters:enthousiasterivierbewonersdieopvrijwilligebasismooieverhalenoverhetrivierengebiedschrijven,filmenoffotograferen.

Indezeverhalenisookruimteisvooreenpositief-kritischenoot.Alleenpositieveverhalencommunicerenisnietgeloofwaardig.OmdatRuimtevoordeRivierinmiddelseensterkmerkis,kanhetkritischegeluidenlatenhorenzonderdatditafbreukdoetaanhetdraag-vlakvoorhetprogramma.

Een proactieve media-aanpakInnovatiefaandemedia-aanpakvanRuimtevoordeRivierisvooraldeproactievebenadering.Hetprogrammamaakthaareigennieuwsdooraantesluitenbijwaterspeeltindemaatschappij.

Hiervoorwordtgeïnvesteerdineengoederelatiemetde(internationale)pers.Journalistenwordengevoedmetachtergrondinformatieenkrijgeninvalshoekenaangereikt.Huis-aan-huiskrantenkrijgenkant-en-klareartikelenaangeleverd.



Voorendogene risico’sisdeafspraakdatdeprojectenverantwoordelijkzijnvoordebeheersingenookdegevolgenvanderisico’sdragenVoorexogene risico’sgeldtdatdeprojectenwelverantwoordelijkzijnvoordebeheersing,maardathetprogrammaderisico’sdraagt

Andersomwordtookgepeildaanwelkefeitenenver-halenbehoefteis.Kenmerkendisookdejournalistiekeaanpak.RuimtevoordeRivierbrengtveelinhoudelijkeverhalenmeteenjournalistiekeinsteek.VerderwordtgezorgdvooreengoedeoverdrachtvanhetRuimtevoordeRivier-verhaalaanmilieu-eneducatiecentra,vrijwilligersenscholen.

Innovatiefisverderhetveelvuldigegebruikvandigitalemedia:website,digitalenieuwsbrievenensocialemedia(Twitter,Google+,LinkedIn,YouTube).DeperswordtbediendmeteendigitalebeeldbankenpublicatieswordengedeeldopISSUU.OokdeRivierjuttersdelenhunverhalenviadesocialemediakanalen.Verderiserveelaandachtvooruitgekiendecontentverspreidingviadeverschillendekanalenenwordtoptimaalgebruikgemaaktvancrossmedialemogelijkheden.

#RuimtevdRivier

Samenwerking/organisatieRuimtevoordeRiviercommuniceertoverzowelhetprogrammaalsoverdeprojecten.Ditvraagtomeenvernieuwendeaanpakquasamenwerkingenorganisatie.LeidendhierbijisdatRuimtevoordeRivierweliswaarderegieheeft,maaraltijdgezamenlijkeninafstemmingmetdeverschillendepartnerscommuniceert.Hetprogrammaheeftduseenstrategischecommunicatie-coalitievanadviseursdiewerkzaamzijnbijverschillendepartners(Rijkswaterstaat, brochure Samen werken aan een veilig en mooi rivierengebied, 2012).Erzijncontactmomentenviavakdagen,overleggenperriviertakenindiennodigeen-op-een-contactvoorafstemming.Decommunicatierondommijlpalenwordtgezamenlijkgeorganiseerd.

2.6 Programmabeheersing

DeprogrammabeheersingvanRuimtevoordeRivierbestaatonderandereuitrisicomanagementenwijzigingenmanagement.Innovatiefwatbetreftwijzigingenmanagement,ishetgebruikvankwalitatievecriteriaomwijzigingentebeoordelenenvasttestellen.Vernieuwendaanhetrisicomanagementisdecontinuewisselwerkingtussenbeheersingopproject-enopprogrammaniveau.Ookzijnerduidelijkeafsprakengemaaktoverwieopwelkniveauverantwoordelijkisvoorderisico’senwiedegevolgendraagt.Hetresultaathiervaniseenstrakkeenintegralebeheersingvanhetprogrammaoptijdengeld.

RisicomanagementUitgangspuntvoorderisicobeheersingvanRuimtevoordeRivier,isdatrisico’sopdátniveaubelegdwordenwaarzehetbestebeheerstkunnenworden.Sommigerisico’szijnuniekvooreenproject,anderezijnproject-overstijgend.Sommigeprojectrisico’skunnenduseffectieveropprogrammaniveaubeheerstworden.DitheeftRuimtevoordeRivierookgedaan.Hetprogrammabureaubiedthulpbijrisicoallocatieen-beheersing,zonderdirectdeverantwoordelijkheidovertenemen.

Derisicoverdelinginverantwoordelijkheiden(financiële)gevolgenzijnvastgelegdinbestuursover-eenkomstentussenhetRijkendedecentraleoverheden(realisatoren).Opelkniveauissprakevanendogeneenexogenerisico’s.Voorendogenerisico’sisdeafspraakdatdeprojectenverantwoordelijkzijnvoordebeheer-singenookdegevolgenvanderisico’sdragen.Voorexogenerisico’sgeldtdatdeprojectenwelverantwoor-delijkzijnvoordebeheersing,maardathetprogrammaderisico’sdraagt.

Eenvoorbeeldvanzo’nexogeenrisico,isarcheologie.Projectenzijnverantwoordelijkvoorhetonderzoek.Mochterondanksonderzoekechteronverwachtseenvondstwordengedaan,dandraagthetprogrammadegevolgen.


https://twitter.com/RuimtevdRivier

https://plus.google.com/u/0/+RuimtevoorderivierNl2015/posts

ttps://www.linkedin.com/groups/Ruimte-voor-de-Rivier-7436045?gid=7436045&csrfToken=ajax%3A0369141729126031411&trk=groups_most_popular-h-join&goback=%2Egmp_7436045&report%2Esuccess=jTiduiQIRhHlbqc5TDGqhpyzZ8Qk7lkaNRuxWnvBSs__h6bJRxoemY7sLp68MOr2_M9hW1r_Zfwkr6KNrDngKv76Q6MTw2DxrqoaFaWBbpgjNHL0MPQxqaGumu8jM4kxYmwhv1Gum2BkYOvUaenSZ1KBL8BDr2OYiRbgZ_GiP99khgy0URQ0oWLB1sL8yH72wnxhvo8BSJF8D03NaRngZ_GsLfkD7Vvq7RnhoWXBc478_gMJe7bS-WbTQ8j_a0oJMKih5TcEXQD

https://www.youtube.com/channel/UCf5XQvnreoELLNbwXS584Xw


Risicowisselwerking

OpdRAchTNEMER

RIsIcO’s

ExOgEEN

ExOgEEN

ExOgEEN

ENdOgEEN

ENdOgEEN

ENdOgEEN

ENdOgEEN

MAATREgEl RIsIcO’s

pROgRAMMAdIREcTIE RIsIcO’s

I EN M (dgw) RIsIcO’s

Deverdelingistezieninbovenstaandefiguur.Derodelijnbetekentdatdegevolgenvaneenexogeenrisico’snaarhetvolgendeniveaugaan.Erisechtersprakevaneenwisselwerking.Deprojectenmoetenderisico’swelbeheersen.Alsditwordtnagelaten,danishetprojectzelfverantwoordelijkvoordegevolgen.

RuimtevoordeRivierheeftverderkennisuitwisselinggestimuleerdover(opgetreden)risico’senhetbijbeho-renderisicomanagement.Dithelptomadhocoplossingentevoorkomenenstructureleprogrammabeheersingtoetepassen.

WijzigingenmanagementOokophetgebiedvanwijzigingenwordtonderscheidgemaakttussenendogeneenexogenewijzigingen.Endogenewijzigingenwordendoorhetprojectafgehan-deldterwijlbijexogenewijzigingendebesluitvormingendegevolgenopprogrammaniveauliggen.

Hetonderscheidtussenwijzigingenopproject-enprogrammaniveauisbinnenRuimtevoordeRiviernietalleengemaaktaandehandvanderisicoverdelingof–zoalsmeergebruikelijk–(financieel)mandaat.Erzijnookkwalitatievecriteriageformuleerddiemedebepalendzijnofwijzigingenopproject-ofjuistopprogrammaniveauwordenbehandeld.

Beheersing van de risico’s

scO

pE

/ b

OR

gIN

g p

VE

RIs

IcO

MA

NA

gEM

ENT

TIjd

gEl

d

TEchNIschE cONdITIONERINg

RUIMTElIjkE ORdENINg EN VERgUNNINg pROcEdUREs

VAsTgOEd

bEhEER EN ONdERhOUd

OMgEVINg

MARkT EN AANbEsTEdINg

ORgANIsATIE

Dezecriteriazijnverbondenaandetweehoofddoel-stellingenvanhetprogramma:waterveiligheidenruimtelijkekwaliteit.Daarnaastzijnercriteriaophetgebiedvanwet-enregelgeving,ruimtelijkeordenings-proceduresenbeheerdersacceptatiegeformuleerd.Dezethema’szijnrisicovolvoorprojectenenhetprogramma.Doorzeexplicietalscriteriumtehanterenbijhetbeoordelenenvaststellenvanwijzigingen,isercontinueaandachtvoordebeheersingvandezerisicovollethema’s.


#Rijkswaterstaat juni 2014 - herinrichtingsplan Noordwaard

3 INNOVATIE IN HET ONTWERP

3.1 Buitendijkse bereikbaarheid

VeelmaatregelenbinnenRuimtevoordeRivier,zoalsdeaanlegvannevengeulenofhoogwatergeulen,beïnvloedendebuitendijksebereikbaarheidvoorbewoners,agrariërs,ondernemers,recreantenenbeheerders.IndePlanologische Kernbeslissing (PKB) deel 4isopgenomendatdebereikbaarheidgelijkmoetblijven.Innovatieveoplossingeninhetontwerpwarendusgewenst.Hetvraagstuk‘buitendijksebereikbaarheid’speeltbijdeprojectenindeNoordwaard,Millinger-waard,Middelwaard,DeTollewaard,Cortenoever,Voorsterklei,Veessen-Wapenveld,WestenholteenMunnikenland.

InspiratieboekInsommigegebiedenmoesteenbrugaangelegdwordenvoorslechtséénofenkelebelanghebbenden.Indeze

gebiedenisonderzochtofdeaanlegvoorkomenkonwordenenofereenalternatiefgevondenkonwordenmetminderlandschappelijkeimpact.HiertoeheefthetinnovatieprogrammavanRijkswaterstaateeninspiratie-boekontwikkeld(Rijkstwaterstaat, 2007)metalsdoelomvernieuwendeoplossingenteverkennen.

IndeaanbestedingenvoordeDijkverleggingWesten-holteendeUiterwaardvergravingScheller-enOldenelerbuitenwaardenisaanarchitectenbureausgevraagdomschetsontwerpentemakenvoorzoweleenvastealseendrijvendebrug.Eeninnovatievebrug(drijvendofanderszinsvernieuwend)bleekindepraktijkechterniethaalbaar.

Eisen,zoalsbereikbaarheidvoorverhuisauto’s,vuilnis-wagensenbrandweerofdevereistelevensduurvanhonderdjaar,vroegentochomeenvrijrobuustenzwaar

RuimtevoordeRivierheeftindeontwerpfasemeerdereinnovatiesonderzochten/oftoegepast.Zekenmerkenzichvooraldoormultifunctionaliteit:hoekunneninhetontwerpmeerderefunctiesgecombineerdworden?

Insommigegebiedenmoesteenbrugaangelegdwordenvoor slechts één of enkele belanghebbenden.



RuimtevoordeRivierpastverschillendeinnovatievedijkontwerpentoe.Hetgaatomklimaatbestendige en/of multifunctionele dijken

ontwerp.Anderzijdsspeeldedebeheerkwestieenrol.HetontwerpvanIPVDelftvandedrijvendebrugbijvoorbeeldwerdenthousiastontvangen,maarvieluiteindelijktochafomdatdegemeentenietgarantwildestaanvoorhetbeheervandezebrug.

Hetisindepraktijkdusmoeilijkgeblekenombuiten-dijkswonenenwerkentecombinerenmetinnovatievevormenvanbereikbaarheid.

3.2 Wonen op locatie

Doorderivierverruimingenontstaannieuwe,buiten-dijksegebieden.RuimtevoordeRivierheeftnaarinno-vatieveoplossingengezochtomsloopvanwoningenengebouwenindezegebiedentevoorkomen.Bijvoorbeelddoorwoningenencultuurhistorischegebouwenhoog-waterbestendigtemaken.

Terpwoningen Overdiepse polder

DezeinnovatiewordtonderanderetoegepastinCortenoever.Omwaterschadebijhoogwatertevoor-komen,wordteenaantalwoningenaangepast.Denkbijvoorbeeldaanhetverhogenvanstopcontacten.Mochthettochmisgaan,dankunnendebewonerseneigenareneenberoepdoenopdeschaderegeling.(Strategisch kader schadevergoeding, 2007)(Beleidsregel schade-vergoeding Ruimte voor de Rivier, Staatscourant, 6 mei 2009)

Verplaatsingvancompletewoningenofgebouwennaareenanderelocatieofophogingisinsommigegevallenwelonderzocht.Ditbleekechterbouwtechnischofvanuitkostenoverwegingniethaalbaar.Watwelistoe-gepast,isnieuwbouwvanwoningenen/ofbedrijvenopterpen.Hierdoorkunnenbewonerstochindegebiedenblijvenwonenen/ofwerken,zoalsindeOverdiepsePolder,VoorsterkleiendeNoordwaard.

3.3 Innovatief dijkontwerp

RuimtevoordeRivierpastverschillendeinnovatievedijkontwerpentoe.Hetgaatomklimaatbestendigeen/ofmultifunctioneledijken.Ookiserinnovatietoegepastomdeimpactvaneendijkvoordeomgevingtebeperken,zoalsbijdegroene,golfremmendedijkinFortSteurgat.(Silva en Van Velzen, De dijk van de toekomst? oktober 2008)

Wakkere Dijk MunnikenlandDeWakkereDijkinMunnikenlandisdeeerstemulti-functionelerivierdijkdieinNederlandwordtaangelegd.Dedijkheefteenwaterkerendefunctie,isgeschiktalshoogwatervluchtplaatsvoorveeenanderedierenenbiedteenuitzichtpuntvoorrecreanten.Innovatiefzijnverderdegoeddoordachteopbouweneenbreeddijkprofiel,watdedijkextrabetrouwbaarmaaktenminderkwetsbaarvoorerosieschade.Hierheeftdedijkzijnnaamookaantedanken(WakkereDijk:dedijkdienooitslaapt).Dedijkwordtbovendienvolledigaangelegdmetgronddievrijkomtbinnenhetproject.

Wakkere dijk bij Munnikenland



NatuurderijKeizersrandeiseenbuitendijkse,biologischeterpboerderijheefteenagra-rischefunctie(melk-envlees-vee)enzorgttegelijkertijdvoornatuur-enwaterbeheer.De koeien houden de begroeiing op natuurlijke wijze laag en bevorderen zo de doorstroming van de IJssel

OokanderewaterkeringenbinnenRuimtevoordeRivierkenmerkenzichdooreentoekomstbestendigenmulti-functioneelontwerp.DenieuwekademuurbijLentbijvoorbeeldbiedtookruimteaanrecreatie.

Waterkering bij Lent

EenandervoorbeeldzijndewoonterpenindeOverdiepsePolderendeNoordwaard.Dezeterpencombinerendefunctieshoogwaterveiligheid,wonenen/ofwerken(landbouw).

Groene, golfremmende dijkDoordeontpolderingvandeNoordwaardblijftFortSteurgatbinnendijksgebied,datbeschermdmoetwordenmeteennieuwedijk.Debewonerswildenhunuitzichtechternietkwijt.Rijkswaterstaat,uitvoerdervanhetproject,heeftdaaromsamenmetdeprovincie,gemeenteenGrootTechnologischInstituutDeltareseengroene,golfremmendedijkontworpen.Voordedijkwordteenlaaggroeiendwilgenbos(griend)aangelegd,dateengolfremmendeffectheeft.DenieuweFortdijkkanhierdoor65cmlagerwordenuitgevoerd(4,60m).Voordebewonersblijftdeimpactgroot,maardebelevingisnatuurlijkeren‘groener’.HetisvoorheteerstinNederlanddatdezegroene,golfremmendedijkwordttoegepast.

3.4 Agrarisch bedrijf combineert natuur- en waterbeheer

Eenvernieuwendecombinatievanfunctiesisooktoe-gepastbijdeNatuurderijKeizersrandevandeStichtinghetIJssellandschap,onderdeelvanhetprojectRuimtevoordeRivierDeventer.Dezebuitendijkse,biologischeterpboerderijheefteenagrarischefunctie(melk-envleesvee)enzorgttegelijkertijdvoornatuur-enwater-beheer.DekoeienhoudendebegroeiingopnatuurlijkewijzelaagenbevorderenzodedoorstromingvandeIJssel.

Derealisatievanditbedrijfstuitteoptweegrotebezwaren.DebeleidslijnGroterivierenstaatnieuwbouwbuitendijksnietzomaartoe.Daarnaastishetplaatsenvaneenboerderijineennatuurgebiedvolgensnatuur-wetgevingnietgewenstvanwegedeammoniak.Beideproblemenzijnuiteindelijkopgelost,wattevenseenvoorbeeldisvandegoedebestuurlijkesamenwerkingbinnenRuimtevoordeRivier.

ErzijninNederlandmeerderepogingengedaanomeenbiologisch-agrarischbedrijfnatuur-enwaterbeheertelatencombineren.Ditisechterdeeerstekeerdathetisgeluktzonderextrasubsidies.

3.5 Duurzame energiewinning

HetProgrammabureauRuimtevoordeRivierheeftaanderealisatorengevraagdomteonderzoekeninwelkeprojectenduurzameenergieeenplekkankrijgen.

InhetprojectRuimtevoordeWaalisinhetontwerpvandeverlengingvandeWaalbrugrekeninggehoudenmetdeplaatsingvanwarmteleidingenvooreenwarmte-wisselaar.Dezekanindebodemvandenevengeulgeplaatstworden.Ditiseenuniekelocatievooreenwarmtewisselaar.AlsdegeplandewoningbouwophetnieuweLentereilanddoorgaat,dankandezewarmtewisselaarindetoekomstenergieleverenvoorzo’ndriehonderdwoningen



HetprojectDijkterugleggingLent/RuimtevoordeWaalcombineert hoogwaterveiligheid met de aanleg van een rivierpark/stadsparkmiddenindeWaal(Lentereiland)eneenwaterfrontlangsdekadevanLent

Verlengde Waalbrug Nijmegen

DeaannemervanhetprojectRuimtevoordeWaalvoertookeenhaalbaarheidstudieuitnaardeontwik-kelingvanheteilandbijLentalsenergieneutraalgebied.Uithetonderzoekkunnenaanpassingennaarvorenkomen,dieanticiperenopdetoekomst.Nijmegenwilalsstadin2045energieneutraalzijn.Devoorstellenzullendoordegemeenteinsamenwerkingmetdenetwerkbeheerderverderuitgewerktworden.

HetprojectHoogwatergeulVeessen-Wapenveldheeftonderzochtofzonnecellenlangswegenenopbruggenhetwegdekkunnenverwarmenvoorgladheidsbestrij-ding.Ditideebleekfinancieelnietrealiseerbaar.OokbijCortenoeverishetplangeopperdomhetfietspadoverdedijkteverlichtenmetzonnecellen.Innovatiefisverderdatindeuitvraagaandeaannemersomdynamischeverlichtingisgevraagd,zodatvleermuizennietinhunroutewordenverstoord.

3.6 Inlaatwerk Veessen-Wapenveld

VoorhetprojectHoogwatergeulVeessen-Wapenveldiseeninnovatiefinlaatwerkontworpen.DehoogwatergeulmoetingevalvanextreemhoogwatergrotehoeveelhedenwateruitdeIJsselkunnenafvoeren.Ditvraagtomeendeelsbeweegbaarinlaatwerk,dathetwaterlangkankerenenpasbijeenvoorafbepaaldewaterstandruimbaangeeftaanhetwater.Innovatiefzijnhetmechanisme(beweegbaar,metkleppen)endegroteomvangvanhetinlaatwerk.

Inlaat Hoogwatergeul Veessen-Wapenveld

3.7 Stadsparken en waterfronten

Projecteninstedelijkgebiedhebbenextrabehoefteaaneencombinatievanhoogwaterveilheidmetruimtelijkeontwikkeling.VoorbeeldenzijnNijmegen,Deventer,RuimtevoordeLek(Nieuwegein/Vianen),IJsseldelta/Kampen,WestenholteenSchellerenOldenelerBuiten-waardenenMeinerswijk.Bijdezeprojectenzijndeland-schappelijke,recreatieveenwoonfunctieinhetontwerpgecombineerd.

Innovatiefisvooraldeontwikkelingvanstadsparkenenwaterfronten.HetprojectDijkterugleggingLent/RuimtevoordeWaalbijvoorbeeldcombineerthoogwaterveilig-heidmetdeaanlegvaneenrivierpark/stadsparkmiddenindeWaal(Lentereiland)eneenwaterfrontlangsdekadevanLent.Hetprojectheefthiervoorookeenprijsgewonnen:deNewYorkWaterfrontCenterAward2011.



Dezelangsdammen verbeteren in één keer de waterveiligheidendeomstandighedenvoorscheepvaartennatuur

Steiger en aanlegplaats bij de Worp in Deventer

EenandervoorbeeldisDeventer,waaruiterwaard-vergravingengecombineerdwordenmetdeaanlegvaneenkademetsteiger,deaanpassingvaneenzandwinplasvoordewaterrecreatieenaanlegplaatsbijdeWorp.Hierdoorontstaateenaantrekkelijkwaterfront.

OokbijBuitenstadVianen(onderdeelvanhetprojectRuimtevoordeLek)ontstaateennieuwwaterfrontdoordeaanlegvaneenbrug,molen,aanlegsteigerencamperstandplaats.

Impressie van langsdam in de Waal

3.8 Langsdammen

RijkswaterstaatlegtindeWaaltweelangsdammenaan,alsonderdeelvanhetprojectKribverlagingWaal.Dezelangsdammenverbeterendewaterveiligheidendeomstandighedenvoorscheepvaartennatuur.Zevormeneeninnovatiefalternatiefvoorkribben(RDWW-2004-055, juni 2004).HetontwerpisdoorRijkswaterstaatOost-NederlandgebaseerdopervaringeninDuitslandenaandeNederlandsesituatieaangepast.DaarnaishetinRuimtevoordeRivieringebrachtalsdevervangervooreentrajectkribverlaging.

Eenlangsdamiseenstenendamwelkeparallelaanderivierloopt.Zehouden-netalskribben-devaargeulopzijnplek.Omdatzeevenwijdigaanderivierliggen,ont-staateengeleidelijkerstroombeeld.Bijhogewaterstan-denwordthetwaterhierdoorgemakkelijkerafgevoerddanoverenlangseendwarsgelegenkrib.Doordaterdanminderopstuwingis,blijvendehoogwaterstandenlager.Ineenlangsdamzittenopeningenendrempels,diedestroombreedtevanderivierkunnenreguleren.Daardoorkandeaanzandingindevaargeulwordenbeperktenhoeftermindergebaggerdteworden.Hier-doorwordtdehindervoordescheepvaarteenstukminder.



Tenslottezorgendelangsdammenvooreenscheidingtussendehoofdgeuleneenoevergeul,opdeplekwaarnudekribbenliggen.Ditbiedtkansenvoordenatuur;vissenenwaterplantenprofiterenvanhetrustigerewaterindeoevergeul.HetisvoorheteerstinNederlanddatlangsdammenvandezeschaalgrootte–respectievelijkzevenendriekilometerlang–wordenaangelegd.Zewordenalspilotgerealiseerdendebeoogdeeffectenwordeneenaantaljaargemonitord.

3.9 Invaarbeveiliging Lent

VoordenevengeuldievoorhetprojectDijkterugleggingLentwordtaangelegd,iseeninnovatieveinvaarbeveili-gingontworpen.DezevoorkomtdatschepenvanafdeWaalperongelukdenevengeulinkunnenvarenenschadeaanbruggenveroorzaken.Eerstwerdgedachtaaneenvangnet.Vanuitbeheerenonderhoudisechtergekozenvooreenpermanenteconstructievandrijvendepontonsmetpalen,directachtertweekribvakkenbijdeinstroomopeningvandenevengeul.EendergelijkepermanenteengrootschaligeconstructieisnognieteerderinNederlandtoegepast.

Impressie van invaarbeveiliging nevengeul Lent

3.10 Regelwerken Pannerden en Hondsbroeksche Pleij

Rijkswaterstaatheefttweeinnovatieveregelwerkenaangelegd:bijPannerdenenindeHondsbroekschePleij.Deregelwerkenbestaanuiteenbetonnenconstructiemetstaanders,waartussenschottenkunnenwordengeplaatst.Doorschottenwegtehalenofteplaatsen,stuurthetregelwerkbijhoogwaterhetwaterindeafge-sprokenverdelingtussenderiviertakken.Innovatiefzijndeinstelbaarheidenheteenvoudigeontwerp:geeningewikkeldetechnischebedieningofbewegendedelenomtevervangenofonderhouden.

Regelwerk Hondsbroeksche Pleij


#Jasja DekkerUiterwaardvergraving Meinerswijk

4 JURIDISCHE OPTIMALISATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN

RuimtevoordeRivierzorgtopverschillendemanierenvoorjuridischeoptimalisatievanpubliekeprocessen:• beteresamenwerkingtussendeverschillende

bevoegdgezaginstanties;• verkortingenstroomlijningvandebesluit-en

beroepsprocedures;• eenvoudigereinspraakenberoepvanburgers;• minderlastenbijregionalebestuursorganenom

besluitentenemen;• vereenvoudigingenstroomlijningvandeafhandeling

vanverzoekenomschadevergoeding.

Dezeinnovatiewordtvooraltoegepastdoorsystematischengeorganiseerdgebruiktemakenvannieuwemoge-lijkhedenindewet.Debereikteversnellingenvariërenvandrietottwaalfmaanden.Demogelijkhedenwordenhiernatoegelicht.

4.1 Coördinatie van besluiten

Besluiten,zoalsplannen,vergunningenenontheffingenzijnbinnenalleRuimtevoordeRivier-projectengecoördineerdvoorbereidenafgehandeld.ZevolgenonderleidingvaneencoördinatorvanprovincieofRijktegelijkertijddezelfdeprocedureenkomenbijéénrechter(RaadvanState)inberoep.Hiervoorisgebruik-gemaaktvanderuimeremogelijkhedendiedenieuweWetruimtelijkeordening(Wro)biedt.(Besluit tot toepassing van de rijkscoördinatieregeling, Staatscourant, 9 oktober 2009)

DithoofdstukbeschrijftopwelkemanierenRuimtevoordeRiviergebruikheeftgemaaktvannieuwemogelijkhedenvandewet.Hetdoelvandezejuridischeoptimalisatieisomdepubliekeprocessenteversnellen,testroomlijnenen/oftevereenvoudigen.

4 JURIDISCHE INNOVATIE4 JURIDISCHE INNOVATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN


Hetsluitenvandeovereenkomstenheeftgeleidtoteengrotere acceptatie van de Ruimte voor de Rivier-projecten,enhetinvoerenvanéénloketzorgtvooreenbetereafwikkelingvanschadeverzoeken

Omdezecoördinatietebevorderen,hebbenbetrokkenoverhedenbestuurlijkesamenwerkingsovereenkomsten(SOK-ken)gesloten.Vergunningverlenersenhandhaverswerkenopambtelijkniveausamenindeambtelijkewerkgroepbevoegdgezag(AWBG)enopbestuurlijkniveauineenstuurgroep.Dekwaliteitvandebesluitenisgeborgddooropverschillendemomententetoetsenoponderlingeconsistentieenanderejuridischeeninhoudelijkeaspecten.VerdervertegenwoordigtéénadvocatenkantoorinopdrachtvanRuimtevoordeRivieralleoverhedenindeberoepen.

Coördinatievanbesluitenleidtuiteindelijktotstroom-lijningvanproceduresenbeheersingvantermijnen.Decoördinatiebiedtbetrokkenenbovendieneenbeterinzichtinhetverloopvandeprocedureendemogelijk-hedenomzienswijzennaarvorentebrengenofberoepintestellen.

4.2 Inpassingsplannen

RuimtevoordeRivierheeftvooreenaantalprojectenrijks-ofprovincialeinpassingsplannenlatenvaststellen.OokditwordtmogelijkgemaaktdoordenieuweWetruimtelijkeordening(Wro).DewinstisdathierdoorgeenbestemmingsplannenofWaterwet-projectplannenenafzonderlijkemilieueffectrapportenmeerhoeventewordenvastgesteld.Ditdringthetaantalbesluitenterugendaarmeeookdeadministratievelastvooroverheden.

Sloop woning Cortenoever

4.3 Rijksomgevingsvergunning

BijcoördinatievanbesluitenkunnendeGedeputeerdeStatenvandeprovincieofdeministerbevoegdwordenomdeomgevingsvergunningteverlenen,inplaatsvanbur-gemeesterenwethoudersvandegemeente.RuimtevoordeRivierheeftvandezemogelijkheidindeWetalgemenebepalingenomgevingsrecht(WABO)gebruikgemaakt.Zoheeftdeministereenaantalomgevingsvergunningenver-leendvoorhetprojectHoogwatergeulVeessen-Wapenveld.Hetgingomvergunningenmetgroteimpactopdeomge-ving.Daardoorwerddelastvoordegemeenteverkleind.

4.4 Schaderegelingen

RuimtevoordeRivierheeftdeafhandelingvanschadeoptweemanierengestroomlijndenvereenvoudigd:doorgrondeigenarenvoorafovereenkomstenaantebiedenendooréénschadeloketintestellen.Grondeigenarenvangebiedendiedoordemaatregelenvanbuitendijksworden,kunneneenovereenkomstaan-gaanomnuofindetoekomsthungrondenopstallenaanhetRijkteverkopentegenbinnendijksewaarde.Alszeeigenaarblijven,vergoedthetRijkvolledigdeschademochtereenoverstromingvoorkomen.

VerderisdeBeleidsregelSchadevergoedingRuimtevoordeRiviervastgesteld.Diebiedtdevolgendevoordelen:• Burgerskunnenbijéénrijksloketterechtmethun

schadeclaims,ookalshetbesluitdooreenandereoverheiddanhetRijkisgenomen.

• DeministervanInfrastructuurenMilieukangebundeldbesluitenoveraanvragenvoorvergoedingvanschade.

• Schadeclaimswordenvolgenséénprocedureeneenduidigecriteriabeoordeeld.

• ErhoeftvoordeafhandelingvanclaimsgeenverderefinanciëleverrekeningplaatstevindentussenRijkendeandereoverheden.

HetsluitenvandeovereenkomstenheeftgeleidtoteengrotereacceptatievandeRuimtevoordeRivier-projecten,enhetinvoerenvanéénloketzorgtvooreenbetereafwikkelingvanschadeverzoeken.

4 JURIDISCHE INNOVATIE VAN PUBLIEKE PROCESSEN

#Marcel KöppenUiterwaardvergraving Millingerwaard

Omtekunnenversnellenenoptimaalgebruiktemakenvandeinnovatiekrachtvandemarkt,heeftRuimtevoordeRivierverschillendevernieuwingenindemarktbenaderingtoegepast.

5.1 Vroegtijdige marktbenadering

RuimtevoordeRivierheeftaannemersinverschillendeprojectenopeenvroegtijdigmomentbijdeplanvormingbetrokken,voordatdeplannenzijnuitgewerkttoteeninrichtingsplan.

Demarkthaddezewensallanger,wantzokanindeuitvoeringbetergeprofiteerdwordenvanslimme(ontwerp)oplossingenentechnieken.Hetvroegtijdigbetrekkenvandemarktsluitookgoedaanbijeenterug-trekkende(rijks)overheidenintegralemarktbenadering.Ditverkortdedoorlooptijdvaneenproject,biedtéénduidelijkaanspreekpuntvoordeomgevingspartijengedurendemeerdereprojectfasesenzorgtvoorminderhindervoordeomgeving.

P-D&C-contractenEenvoorbeeldvanvroegtijdigemarktbenadering,isdetoepassingvaneenPlan,Design&Construct(P-D&C)-contractvoordevierNederrijnprojecten.Hier-bijzijnplanuitwerking,ontwerp,realisatieenoverdrachtgebundeldinééncontract.Hetisvoorheteerstdatdittypecontractindewatersectoristoegepastendateenbouwbedrijf(Boskalis)zóvroegbijdeplanvormingbetrokkenis.

5 INNOVATIEVE MARKTBENADERING



Dezevoordelenhebbenzichvertaaldineenlageaanneemsomenenormetijdwinst:drievandevierprojectenzijneen jaar eerder afgeronddanwasvoorzien

P-D&C-contractenhebbendevolgendevoordelen:• Deaannemerkandevergunningenprocedure,

ontwerpenuitvoeringgedeeltelijkparalleluitvoeren.• Deaannemerbrengtzijnuitvoeringskennisen

creativiteitin.• Deplanningisefficiënterenerzijnminder

overdrachtmomenten.• Bewoners,bedrijven,hetwaterschap,degemeenten

enRijkswaterstaatsprekenallemaalmetdezelfdeopdrachtnemerendiepartijisookdegenediedeafsprakendaadwerkelijkuitvoert.Ditzorgttevensvoorbreeddraagvlak.

• Lagerecapaciteitsvraagaanopdrachtgeverszijde.• Beterekennisborging.Dezevoordelenhebbenzichvertaaldineenlageaan-neemsomenenormetijdwinst:drievandevierpro-jectenzijneenjaareerderafgeronddanwasvoorzien.DeP-D&C-contractvormisooktoegepastbijhetprojectUiterwaardvergravingMillingerwaard.

Millingerwaard

Parallel schakelenP-D&C-contractenzijnalleentoepasbaaralsinitiatiefnemerenrealisatorvaneenprojectdezelfdepartijzijn.Eencontractkannamelijkniethalverwegevanopdrachtgeverwisselen.Ditmaaktehetlastigommeerteexperimen-terenmetP-D&C,wantbinnenRuimtevoordeRivierisvaaksprakevaneenandereinitiatiefnemervoordeplanstudiedanderealiserendepartijindeuitvoeringsfase.

Wathetprogrammawelveelheeftgedaanis:• Zovroegmogelijkstartenmetnadenkenoverde

marktbenaderingendeuitvoering(vanafSNIP2a,dekeuzevandenaderuittewerkenoplossing).

• Parallelschakelenvanprocessenendemarktbena-deringzoveelmogelijknaarvorenhalen,ookalwashetRO-spoor(ruimtelijkeordening),deconditio-neringofdegrondverwervingnognietafgerond.

DezewerkwijzeistoegepastinonderanderedeprojectenOntpolderingNoordwaard,HoogwatergeulVeessen-Wapenveld,enDijkverleggingenCortenoeverenVoorsterklei.Hetisvoordenattesector(envoorveelrealisatoren)vernieuwend.

5.2 DBFM

EenparallelleontwikkelingvanP-D&C-contractenzijnDBFM-contracten(Design,Build,FinanceenMaintain).Hierbijzijnnaastontwerp,uitvoeringookdefinancieringenonderhoudgedurendeeenmeerjarigeperiodeonder-deelvandeaanbesteding.Dezecontractenwordenaltoegepastvoordeaanlegvanwegen(drogesector).

DeF-component(Finance)waarbijdemarktdusookverantwoordelijkisvoordefinancieringvaneenproject,isindenattesectorlastigervormtegevendanindedrogesector.Bijwegprojectenkandefinancieringdoor-gaansgekoppeldwordenaaneenmaligebetalingbijopleveringenvervolgensaanvergoedingen,gebaseerdopdebeschikbaarheidvandeweg.BijnatteprojectenzoalsbinnenRuimtevoordeRiviergaathetnietalleenoverbeschikbaarheid,maarookoveraspectenalshoog-waterveiligheidenpeilniveau.Hetisdevraagofhetgewenstisomvoordezeaspectendemaatschappelijkeverantwoordelijkheidbijeenmarktpartijtebeleggen.

VoordeprojectenNoordwaardenIJsseldelta–twee‘groteprojecten’(meerdan60miljoeneuro)waarvanRijkswaterstaatderealisatoris–zijnwelfinanciëlevergelijkingengemaakttussenD&C-enDBFM-contracten.DitisgedaanmetbehulpvandePPC(Public-PrivateComparator).DaarbijisookonderzochtofdeM-component(Maintain;debeheercomponent)meegenomenkonworden.



Toepassingvandeconcurrentiegerichte dialoogisrelatiefnieuwvoordewatersector.Deeersteervaringenzijnpositief

DezeanalysestoondenvoorbeideprojectenaandatdemeerwaardevaneenDBFM-contractzeerbeperktwas.OokzijneraspectendieeenDBFM-contractonaan-trekkelijkmaken.Zobleekhetindepraktijklastigomdebeheercomponentmeetenemen.Onderandereomdatnatteprojectenintegralerzijn(richtinggebieds-ontwikkeling)endaardoorindebeheerfasemetveelverschillendesoortenwerkzaamhedenenbeheerderstemakenhebben.InhetcontractvoorhetprojectIJssel-deltaishetwelgeluktomeenkleinebeheercomponentmeetenemen(driejaar)voorhetonderhoudvandezomerbedverlaging.

5.3 Aanbestedingswijze BVP

InnovatiefisookBestValueProcurement(BVP).Dezenieuweaanbestedingswijzeisnadrukkelijkdoordemarktzelfaangedragen.BVP(ookwelprestatie-inkoop-genoemd)istoegepastbijdevierNederrijn-projecten.BijeeninkoopvolgensBVPteltvooraldekwaliteitvandeaanbiederendevisiewaaropdezedeproject-doelstellingendenkttebehalen.Belangrijkhierbijisinhoeverredeaanbiederhetwerkoverziet,eenbeeldkanschetsenvanderisico’s,zichcommitteertaandebijbehorendebeheersmaatregelen,enmogelijkekansenvoordeopdrachtgeversignaleert.

BijBVPwordenindeaanbestedingsfasegeenuit-gebreidebeschrijvingenvandewerkzaamhedenofontwerpoplossingenmeergevraagd.Deinschrijvingbestaatuiteenkortrisico-enkansendossiereneenplanning.Naastdeschriftelijkebeoordelingvanhetdossierendeplanning,wordenmetdesleutelfigurenuithetprojectteamvandeinschrijversinterviewsgehouden.Hetdoelisominzichttekrijgeninhoeverredesleutelfigurenhetprojectdoorgrondenenderisico’soverzien.

InhetgevalvandeNederrijnprojecten,isgegundopbasisvanEMVI(EconomischMeestVoordeligeInschrij-ving),volgenseenverdelingvan70%voorkwaliteiten30%voorprijs.Doorvroegtijdigoverrisico’senkansennatedenkenendemogelijkheidtekrijgenomdezeineenaanbiedingteverwerken,heeftditzichbijvierNederrijn-projectenvertaaldineenkwalitatiefhoog-waardigeaanbiedingmeteenzeerscherpeprijs.Eenaanbiedingookdiedoordemarktpartijiswaargemaaktindeuitvoering.BVPlijkteengoedemanieromdebestepartijvoordeklusteselecteren.

5.4 Concurrentiegerichte dialoog

Bijtweeprojectenisgekozenvooreen(vroegtijdige)marktbenaderingviaconcurrentiegerichtedialoog.BijdeDijkverbeteringSchoonhovenseveer-Langerakbrachtdeopdrachtgevermetbehulpvaneenverkenningoplossingsrichtingeninkaart.Marktpartijenzijnvervol-gensuitgedaagdombinnendiebandbreedteeenvoorkeursoplossingaantedragenendezenaderuittewerkentoteendefinitiefontwerpeneenconceptpro-jectplanWaterwetbinnendescopevantijd,geldenrisi-co’s.Demarktpartijdiehetwerkgegundkrijgt,zaluitein-delijkditconcept-projectplanverderuitwerken(planfase)enookderealisatieopzichnemen.Ditleverteenver-snellingop.

VoorRuimtevoordeRivierIJsseldeltaisookgekozenvooreenconcurrentiegerichtedialoog.Bijditprojectisdeplanfasevanhetprojectgrotendeelsafgerond.Eenvandekenmerkenvanhetprojectisdecomplexe,dynamischeomgevinginhetbeheergebiedmetdriewaterschappen,drieprovincies,vijfgemeentesendriedienstenvanRijkswaterstaat.Degekozenprocedurebiedtdemogelijkheidomlosvandezedynamiekmetgegadigdenindialoogtetreden.Eenandervoordeelisdattijdensdedialoogfaserisicobeheersmaatregelenkunnenwordenbespreken,ietswattijdensreguliereaanbestedingsproceduresjuridischzeerbeperktmogelijkis.Ookpastdezeproceduregoedbijdeambitievandeopdrachtgeversomdesamenwerkingmetdeopdracht-nemertebevorderen.



WerkwijzenzoalsUAV-GC en functioneel specificerenzijnbinnenRijkswaterstaatweliswaaraleenaantaljarendenorm,maarwerdenindenattesectortotvoorkortnognauwelijkstoegepast

Toepassingvandeconcurrentiegerichtedialoogisrelatiefnieuwvoordewatersector.Deeersteervaringenzijnpositief.Zoweldeprojectteamsaanopdrachtgeverszijdealsdegegadigdemarktpartijenzienmeerwaardeindemogelijkheidommeerinhoudelijkoverhetterealiserenwerktepraten.Tegelijkertijdkomtwelnaarvorendatdeconcurrentiegerichtedialoogeenbehoorlijktijdsbeslagopallebetrokkenpartijenlegt.

5.5 Duurzaamheid als EMVI-criterium

Duurzaamheidissindseenaantaljareneenvastonder-deelbijdeinkoopvanRijkswaterstaatenisooktoege-pastbinnenRuimtevoordeRivier.DenkhierbijaanhetterugdringenvandeCO2-uitstootofhetuitdagenvanleveranciersominnovatieveoplossingen,techniekenenmaterialenaantedragen.EeninnovatievemanierwaaropRuimtevoordeRivierditheeftgedaan,isdeopnamevanduurzaamheidalséénvandeEMVI-criteria(EconomischMeestVoordelingInschrijving)indeaan-bestedingvanhetprojectUiterwaardvergravingMeiners-wijk.AanbiedersmeteenhogescoreopdeCO2-ladder,kregendaardooreenhogeregunningskans.

5.6 UAV-GC-contracten en functioneel specificeren

BijnaalleRuimtevoordeRivier-projectenzijnmetgeïntegreerdecontractvormenopdemarktgezetenonderUAV-GC(UniformeAdministratieveVoorwaar-denGeïntegreerdeContractvormen)vermarkt.Deopdrachtgevershebbenveelalfunctioneelgespecifi-ceerd,gegundopbasisvanEMVI(EconomischMeestVoordeligeInschrijving)en(vaakvoorheteerst)systeemgerichtecontractbeheersing(SCB)toegepast.

Functioneelspecificerenisbedoeldomontwerpvrijheidtecreërenvoorenverantwoordelijkheidteleggenbijdeopdrachtnemer.EMVI(EconomischMeestVoordelingInschrijving)iseengunningsmethodedieprijsenkwali-teitcombineert.SysteemgerichteContractbeheersing(SCB)totslotiseensturingssysteemwaarbijde

opdrachtgeveropafstandcontroleertofeenopdracht-nemeraandekwaliteitseisenvoldoet.

Dezewerkwijzen,zoalsUAV-GCenfunctioneelspecifi-cerenzijnbinnenRijkswaterstaatweliswaaraleenaantaljarendenorm,maarwerdenindenattesectortotvoorkortnognauwelijkstoegepast.Veelwaterschappenbijvoorbeeldhaddenhiernogbijnageenervaringmee.DatUAV-GC,functioneelspecificeren,EMVIenSCBdooraansturingvanuithetprogrammainbijnaalleprojectenwordentoegepast,isdusvernieuwendtenoemen.

Kuntwerk brug Noordwaard


#Erwin ZijlstraGraafwerkzaamheden Deventer

6 TECHNISCHE INNOVATIE: SNELLER EN GOEDKOPER UITVOEREN

6.1 Innovatie in grondverzet

InRuimtevoordeRivierwordtintotaalmaarliefst38miljoenkuubgrondontgraven.MeerdandehelfthiervankanhergebruiktwordenbinnendeRuimtevoordeRivier-projecten.Tochontstaatveelovertolligegrond,dieafgevoerdmoetworden.Metinnovatievetechniekenkanditgrondoverschotteruggedrongenworden.

6.1.1 OnderzuigenRuimtevoordeRivierheeftdevergravingstechniek‘verticaalonderzuigen’verkend.Bijtraditioneelafgravenvangrondontstaateenaandeelniet-vermarktbarebagger-specieengrondwaarvooreenkosteneffectievebestemmingmoetwordengevonden.Verderkunnendoorhetweghalenvaneenkleihoudendetoplaagkwelproblemenontstaan.(Rapport Continue Onderzuigtechniek, innovatie beproefd, Cubic Square BV BV Machinefabriek De Hollandsche IJssel, 14 juni 2009)

Metverticaalonderzuigenkunnendezenadelenmoge-lijkwordenondervangen.Hierbijwordtdebodemverlaagddoorvermarktbaarzand(engrind)opeenbeheerstewijzeonderdetoplaagwegtezuigenzonderdezeteverwijderen.Kenmerkendvoordezetechniekisdatdebodemineencirkelvormigpatroonwordtverlaagd.

RuimtevoordeRivierheeftsamenmetexterneadviseursdehaalbaarheidonderzochtvaneenuit-voeringspilotopprojectniveau.Vanwegedebeperkteomvangvandehoeveelheidgrondverzetisdezeechternietdoordemarktopgepakt.Bijaanbestedingeniswelsteedsdemogelijkheidvanonderzuigenopengehouden.

Omdeprojectensneller,goedkoperenmetminderhindervoordeomgevinguittevoeren,heeftRuimtevoordeRivierverschillendetechnischeinnovatiestoegepast.Dezezijnonderteverdeleningrondverzet,dijkbouwenexplosievenruiming.



Hettoepassenvanthermisch gereinigde grondpastbinnenhetrijksbeleidomduurzaamomtegaanmetbouwstoffen

Demarktheeftdeverticaleonderzuigtechniekinmiddelsweldoorontwikkeldnaareencontinuonderzuigsysteem.Ditsysteemisindepraktijkbeproefd.Hierbijwordtdezuigmondinéénarbeidsganghorizontaalonderdetop-laagdoordebodemgetrokkenenwordthetzandopge-zogenenafgevoerd.Hetresultaatisdatdebodeminstrokenwordtverlaagdwaardoormindersprakeisvanbodemverstoringenenvertroebelingindewaterkolomdanbijdeverticaleonderzuigtechniek.

Eenanderbelangrijkvoordeelvanhetcontinueonder-zuigsysteemisdesnelheid:erkaninéénprocesgangeengroteroppervlakbodemverlaginggerealiseerdworden.Ditlaatonverletdatdeverwerkingscapaciteitvanonderzuigennogbeperktis,vergelekenmettraditioneelgraaf-enbaggermaterieel.TotnutoeheeftgeenenkelemarktpartijonderzuigenvoorgesteldvoordeuitvoeringvanRuimtevoordeRivier-projecten.

6.1.2 Thermisch gereinigde grondIndeprojectenOverdiepsePolderenNoordwaardisthermischgereinigdegrondtoegepast.Thermischgereinigdegrondisoorspronkelijkvervuildegronddiedoorverhittingzodanigisgereinigddathetmateriaalgeschiktisvoortoepassingindeweg-enwaterbouw.Deaanwezigeasrestengevenhetmateriaaleenzwartekleur.Hettoepassenvanthermischgereinigdegrondpastbinnenhetrijksbeleidomduurzaamomtegaanmetbouwstoffen.

IndeNoordwaardendeOverdiepsePolderisthermischgereinigdegrondgebruiktalskernmateriaalinnieuwebedrijfsterpeneninkades.DeaannemervandeNoord-waardwasvanplanomdethermischgereinigdegrondookinwoonterpentoetepassen.Vanwegeweerstandbijdetoekomstigebewonersishierechtervanafgezien.Deervaringheeftgeleerddateenzorgvuldigeomgevings-communicatieergbelangrijkiswanneergebruikvanthermischgereinigdegrondwordtoverwogen.

Thermischgereinigdegrondheeftrelatiefbeperktetoepassingsmogelijkhedeninwatergebonden(rijks-)projecten.Ditkomtdoorwijziginginderegelgeving,waardoorerminderonbruikbaregrondbeschikbaarkomtuitontgravingen.Watookmeespeeltisdathetproductieprocesvanthermischereinigingduurennietduurzaamis;deverhittingkostveelenergie.

6.1.3 Slim baggerenRuimtevoordeRivier,RijkswaterstaatOost-NederlandenDirectoraat-GeneraalRuimteenWater(DGRW)doensameneenpilotproject/studieomdebaggerstrategieopdeWaalteoptimaliseren.(RWS, HKV en Deltares, januari 2013).LangsdezerivierwordenmaatregelenuitgevoerdinhetkadervanzowelRuimtevoordeRivier,deKader-richtlijnWater(KRW)enNURG(Nadereuitwerkingrivierengebied).Dezemaatregelenveroorzakennaarver-wachtingaanzanding.Deoptimalisatiemoetleidentotminderbaggerwerk(vooralminderbaggerdagen)enzominmogelijkhindervoordescheepvaart.

Demarktwordtuitgenodigdomeenoffertetedoenvoor‘slimbaggeren’.Ditiseenuitgekiendecombinatievanbaggerenenterugstorten,gebruikmakendvaninnovatievetechnieken,zoalsverbeterdploegen,sleep-zuigen,sand by-passing,punaisebaggeren,agitatiebag-geren(loswoelen)etc.RijkswaterstaatOost-Nederlandonderzoektookstructurelemaatregelenomaanzandingtebeperken.(Arjan Sieben et al, januari 2013).Eenvoorbeeldisgrootschaligetoepassingvanlangsdammeninplaatsvankribben.

Verbeterde ploeg die wordt getest door Deltares



Aandetoepassingvanzandwerend geotextielisdeWaterinnovatieprijs2013toegekend

Inhetpilotprojectwordtverdergekekennaarcontract-duuren-vorm,hergebruikoptiesvoorhetsedimentenmeer(tijds)geconcentreerdbaggeren.MetbehulpvaneenmodelonderzoekwordendemorfologischeveranderingenvanzoweldeenkelvoudigealsdegecombineerdeRvdR-,KRW-enNURG-maatregelenvastgelegd.Vervolgensanalyseerthetmodelheteffectvanverschillendebaggerstrategieënomtotoptimalisatietekomen.

6.2 Innovatie in dijkbouw

6.2.1 Geotextiel tegen pipingRuimtevoordeRivierpastinhetprojectDijkversterkingtrajectHagestein-Opheusdenverticaalzandwerkendgeotextiel(VZG)toe.Ditiseeninnovatievepreventie-maatregeltegenpiping.Pipingiseenfaalmechanismebijdijken,waarbijstromingvanwateronderdedijkzandmeevoert,waardoorpipes(openingen)ontstaandiededijkverzwakken.

BijVZGwordtgeotextielverticaalindedijkaangebracht.Ditkunststofweefselwerktalseensoortfilter:hetlaatwelwaterdoor,maargeenzand.Hetzandblijftzoopgeslotenonderdedijkenerkangeendoorgaandepipeontstaan.

Datgeotextielwerktompipingtegentegaan,bleektij-denspipingexperimentenmetdeIJkdijk.BinnenRuimtevoordeRivierwordtVZGvoorheteerstopvierplaatsenineenbestaandedijkingebracht.Dewerkingvangeo-textielwordtookbeproefdopeenproeflocatielangsdeWaal.

VZGkaneengoedalternatiefzijnhetaanbrengeneenklassiekepipingberm.Hetisgoedkoper,eenvoudigaantebrengenenneemtveelminderruimteinbeslag.Ditheefteenpositiefeffectopdeomgeving.Aandetoepas-singvanzandwerendgeotextielisdeWaterinnovatieprijs2013toegekend.

Verticaal zandwerend geotextiel

6.2.2 Innovatieve kwelschermenDijkverleggingkunnenleidentoteentoenamevankwelbijhoogwater.Eenoplossingomoverlastdoorkweltegentegaan,isdeaanlegvaneenkwelscherm.InRuimtevoordeRivierzijntweeverschillendetechniekentoegepast:voordedijkverleggingbijLentenindeHondsbroekschePleij.

VernieuwendinLentisdathetkwelschermtotongekendediepte(20meter)onderdenieuwekadeisaangebracht(diepwand).Ookhetmateriaalvanhetschermisinnova-tief:eencombinatievancement-bentonietmeteenfolie-schermomabsolutewaterdichtheidtewaarborgen.

Waterkerend scherm Lent: cement-bentoniet met folie



De INSIDE-techniekenzijnbijuitstekgeschiktvoorlocatieswaaronvoldoenderuimteisvoordijkverbeteringingrond,doorbijvoorbeeldbebouwingaandedijk

IndeHondsbroekschePleijiseenmixed-in-placekwelschermaangebrachtonderdenieuwedijk.Bijdezemethodeisdegrondonderdedijkverbeterddoordezeinbewegingtebrengenentemengenmeteenmengselvankleideeltjesencement.Opdezemanierhoeftnietgegraventeworden,watdeoverlasttevensbeperkt.Detechniekisbovendiengoedkoper.HetinnovatievekwelschermisinmiddelsopgeleverdendebeheerderwaterschapRijnenIJsselistevredenoverhetresultaat.

6.2.3 Dijkversterking INSIDEMixed-in-placeisafkomstiguitINSIDE.INSIDEiseendijkversterkingsprojectvanRijkswaterstaat,CURBouw&Infra,gestartin2001enbedoeldommarktpartijenaantesporeninnovatieve,ruimtebesparendeenkosten-bewustemethodenteontwikkelenvoordijkversterkingvanbinnenuit.TweeandereinnovatiesuitINSIDEzijndijkvernagelingendijkdeuvels.(Waterschap Rivierenland, januari 2014)

Dijkvernagelingsmachine

Dijkvernagelingiseenaantaljarengeledendooreencombinatievanaannemersaangedragenalsoplossingvoorinstabieledijken.Hetiseensoortgrondwapenings-techniek,vergelijkbaarmetwapeninginbeton.Nagelsgevendebestaandedijkextrasterkteenvoorkomendatdedijkafschuift.DijkvernagelingwordtbinnenRuimtevoordeRivierineendijkvakbijVianentoegepast.Inditdijkvakisbinnendijksonvoldoenderuimtevoordeaanlegvaneenklassiekestabiliteitsbermindegrond.

Bijdetechniekdijkdeuvelswordenzwakkeplekkenverstevigddooreenstalenbuisintebrengentotdiepindeondergrondendezebuisvoltestortenmetgrout(eencementachtigmateriaal)waardoorverankeringwordtgerealiseerd.Dezetechniekisweliswaaralindepraktijktoegepast,maarleverdedenodigetechnischecomplicatiesop.Inmiddelsheeftdemarktgewerktaanverbeteringvandezedijkversterkingstechniek.

DeINSIDE-techniekenzijnbijuitstekgeschiktvoorlocatieswaaronvoldoenderuimteisvoordijkverbeteringingrond,doorbijvoorbeeldbebouwingaandedijk.Doordatdeversterkingsconstructiesinhetdijklichaamwordenaangebrachtennietmeerzichtbaarentoe-gankelijkzijn,isbeheerenonderhoudwellastigerdanbijeenklassiekedijkversterkingingrond.

Mengen breuksteen met lijm voor het maken van PBA

bron Arcadis / Egon Bijlsma



De ruiming van bommen kanhiermeesimpeler,snellerengoedkoperwordenuitgevoerd

6.2.4 PBAVoordeversterkingvandeprimairekeringeninNoord-Brabant(onderdeelvanhetprojectWaterbergingVolkerak-Zoommeer)wordteeninnovatiefmateriaaltoe-gepastvooroverlagingvandebestaandedijkbekleding.HetgaatomPolyurethane Bonded Aggregate(PBA)(Arcadis, 2013 Design manual).Ditiseengelijmdesteensoort,dieeerderinkustverdedigingsprojectenistoegepastalssterkenduurzaamdijkbekledingsmateriaal.Nuwordthetineenzoetwatermilieutoegepast.DoordestructuurmetveleholtenbiedtPBAkansenvoorecologischeontwikkeling,zoalseenkruidenrijkevegetatie.

PBA met Haringmanblokken op de voorgrond

Bath polder, bron Arcadis / Egon Bijlsma

6.3 Innovatie bij het ruimen van bommen

RuimtevoordeRivierDeventerheefteeninnovatievebeschermingsconstructiegebruiktbijderuimingvanviervliegtuigbommeninmaart2013.Normaalgesprokenwordenzo’ntwintigtotdertigzeecontainersrondeengevondenvliegtuigbomgestapeldomdezeonschadelijktekunnenmaken.Voorvierbommenzouditneerkomenoptachtigtothonderdtwintigcontainers.Deopbouwkostcircadriedagenenhetislastigomdecontainersteverwijdereningevalvanhoogwater.

CombinatieIJsselfrontheefthiervooreenoplossingbedacht,inopdrachtvanhetWaterschapGrootSalland

Innovatieve beschermingsconstructie gebruikt in Deventer

Vliegtuigbommen geruimd bij Ruimte voor de Rivier-project Deventer

eninsamenspraakmetgemeente,ExplosievenOpruimingDienstDefensieenTNO.Denieuweconstructiebestaatuitslechtsvierzeecontainersopeenrij,waarmeeeensoortviaductbovendebomwordtgebouwd.Opdestellagekomenvervolgenshardhoutenbalkenenanderhalvemeterzand.

Dezeconstructiekaninslechtsééndagopgebouwdworden.Ookhoevenmindermensentewordengeëva-cueerd.Deruimingvanbommenkanhiermeesimpeler,snellerengoedkoperwordenuitgevoerd.Eenbrederetoepassingvandezetechniekvereistopnameindericht-lijnvandeEODD.Hiervoorzijnnognaderegegevensnodig,diemetbehulpvaneentestopVlielandnajaar2014wordenverzameld.


7 REFERENTIES

1 RuimtevoordeRivier(2009)Innovatie bij Ruimte voor de Rivier, Voortgang uitvoering intentieverklaring.

pagina 4

2 Factsheetsbehorende bij referentie 1: a Wonenoplocatie b Bereikbaarheidbuitendijks c Onderzuigtechniek d InnovatieveDijkversterkingInside e InnovatieveDijkversterkingOutside f Integralegebiedsontwikkeling:Stadsparkaande

rivier g Integralegebiedsontwikkeling:Dynamische

waterfronten h Innovatieveverwerkingvangrond i Mechanischeslibontwatering j VersterkteBaggerspecie k Grondgestuurdontwerpen l Innovatievekribben(eilandkribenparallelkrib) mInnovatieenversnellingdoorbeteredoel-

omschrijving,versneldeselectieeninteractiemetburgerenomgeving

3 FransKlijnenKarinStone,WLDelftHydraulics(2000),Vroegere ruimte voor de Rijntakken.

pagina 7

4 WebsiteVeiligheidNederlandinKaart pagina 7

5 E.tenHeuvelhof,H.deBruijn,M.deWal,M.Kort,M.vanVliet,M.NoordinkenB.Böhm(2007),Procesevaluatie, totstandkoming Ruimte voor de Rivier, Berenschot Consulting Group

pagina 8

6 Ecorys(2011),Evaluatie Ontwerpprocessen Ruimte voor de Rivier

pagina 9

7 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2009)Ruimtelijke kwaliteit bij Ruimte voor de Rivier: rollen, taken, werkwijze en organisatie

pagina 10

8 Erasmusuniversiteit&Berenschot(augustus2011),Tussenevaluatie PKB Ruimte voor de Rivier

pagina 9 pagina 10

9 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2009),Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit Waal, Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit IJssel, Handreiking Ruimtelijke Kwaliteit Rijn

pagina 10

10 RWSOost-Nederland(2004)HandboekWerkprocessen

pagina 8 pagina 11

11 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2008),SNIP Handboek

pagina 11 pagina 13

12 UNESCO-IHEandTUDELFT,S.vanHerk(2014),Delivering Integrated Flood Risk Management: Gover-nance for collaboration, learning and adaptation. Dis-sertation Civil Engineering and Geosciences

pagina 11

13 J.S.Rijke,UNESCO-IHE(2014),Delivering Change: Towards fit-for-purpose governance of flooding and drought. Dissertation Civil Engineering and Geosciences

pagina 11

14 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2012),Samen werken aan een veilig en mooi rivierengebied

pagina 13

7 REFERENTIES

http://repository.tudelft.nl/assets/uuid:748a9bc2-128e-4561-a887-942fa65af216/R3294_67.pdf

http://repository.tudelft.nl/assets/uuid:748a9bc2-128e-4561-a887-942fa65af216/R3294_67.pdf

http://www.helpdeskwater.nl/onderwerpen/waterveiligheid/programma%27-projecten/veiligheid-nederland/

https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-30080-29-b1.pdf




http://issuu.com/ruimtevoorderivier/docs/def_eindrapport_rvr__deel_1_en2___27-10-2011_-web-/1

http://issuu.com/ruimtevoorderivier/docs/def_eindrapport_rvr__deel_1_en2___27-10-2011_-web-/1

http://issuu.com/ruimtevoorderivier/docs/tussenevaluatiepkbaug2011

http://issuu.com/ruimtevoorderivier/docs/tussenevaluatiepkbaug2011

http://www.ruimtevoorderivier.nl/kennis-educatie/handreikingen-ruimtelijke-kwaliteit




http://publicaties.minienm.nl/documenten/handboek-snip-overzicht-van-producten-en-toetscriteria

http://publicaties.minienm.nl/documenten/handboek-snip-overzicht-van-producten-en-toetscriteria

http://www.unesco-ihe.org/sites/default/files/2014_unesco-ihe_phd_thesis_van_herk.pdf




http://repository.tudelft.nl/view/ir/uuid%3A1e7c1d58-2aa3-47ea-8c2f-33d11b9f9983/




http://www.ruimtevoorderivier.nl/media/78773/corporate_brochuredefdoorlopend.pdf

http://www.ruimtevoorderivier.nl/media/78773/corporate_brochuredefdoorlopend.pdf

15 ProgrammadirectieRuimtevoordeRivier(2006),Planologische Kernbeslissing (PKB) deel 4

pagina 17

16 IPVDelft(december2007),Inspiratieboek Bereik-baarheid buitendijks

pagina 17

17 Strategischkaderschadevergoeding(juli2007) pagina 17

18 Staatscourant(6mei2009),Beleidsregel schadever-goeding Ruimte voor de Rivier

pagina 17

19 W.SilvaenvanVelzen,Rijkswaterstaat(oktober2008),De dijk van de toekomst? Quick scan Door-braakvrije dijken

pagina 18

20 M.vanderWal,RijkswaterstaatDWW(2004)Samenvattend rapport Innovatieve kribben met palenrijen

pagina 20

21 Staatscourant(8oktober2009),Besluit tot toepas-sing van de rijkscoördinatieregeling

pagina 22

22 CubicSquareBV,MachinefabriekDeHollandscheIJssel(14juni2009),Rapport Continue Onderzuig-techniek, innovatie beproefd

pagina 28

23 Rijkswaterstaat,HKVenDeltares(januari2013)Praktische voorbeelden van sedimentsturing in de IJs-sel, aanzet tot pilotprojecten op knelpunten

pagina 29

24 ArjanSiebenetal,Rijkswaterstaat,TUDelftenDel-tares(januari2013),Verder Uitdiepen, “op weg naar een gezamenlijke keuze voor efficiënt, betaalbaar en duurzaam vaargeulonderhoud”

pagina 29

25 WaterschapRivierenland(januari2014),Dijkvernageling Lekdijk Vianen

pagina 30

26 Arcadis(2010),Polyurethane Bonded Aggregate Revetments, Design Manual, BASF Polyurethanes Gmbh

pagina 31

27 Documentencommunicatie: • Communicatiestrategieplanstudiefase2007 • Communicatiestrategie2012 • Communicatiestrategie2013-2015 • ReputatieonderzoekRuimtevoordeRivier

(Blauw,2007&2012) • Enquêtecommunicatiemiddelen

(MaatschapvoorCommunicatie,2013)

7 REFERENTIES

7 REFERENTIES

http://www.ruimtevoorderivier.nl/media/35290/pkb4vastgesteldbesluitsamengevoegd.pdf

http://www.ruimtevoorderivier.nl/media/35290/pkb4vastgesteldbesluitsamengevoegd.pdf

http://rijkswaterstaat.nl/rws/corporate/Wegen%20naar%20de%20toekomst/Minder%20hinder/Bereikbaarheid%20buitendijks/Inspiratieboek%20Bereikbaarheid%20Buitendijks.pdf

http://rijkswaterstaat.nl/rws/corporate/Wegen%20naar%20de%20toekomst/Minder%20hinder/Bereikbaarheid%20buitendijks/Inspiratieboek%20Bereikbaarheid%20Buitendijks.pdf

http://www.ruimtevoorderivier.nl/media/1374/beleidsregelstaatscourant.pdf

http://www.ruimtevoorderivier.nl/media/1374/beleidsregelstaatscourant.pdf

http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2008/10/01/de-dijk-van-de-toekomst-quick-scan-doorbraakvrije-dijken.html



http://publicaties.minienm.nl/download-bijlage/15153/innovatieve-kribben-met-palenrijen-hoofdrapport-samenvattend-rapport-innovatieve-kribben.pdf



https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/vi948wjnp4yx

https://www.parlementairemonitor.nl/9353000/1/j9vvij5epmj1ey0/vi948wjnp4yx

http://dtvirt35.deltares.nl/products/30442



http://www.dijkverbetering.waterschaprivierenland.nl/projecten/dijkvernageling

http://www.dijkverbetering.waterschaprivierenland.nl/projecten/dijkvernageling

http://www.joostdevree.nl/bouwkunde2/jpgp/pba_5_polyurethane_bonded_revetments_design_manual_www_arcadis_nl.pdf



8 CONTACTPERSONEN PER INNOVATIE

Cor Beekmans hoofd riviertakmanagement, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

2 Innovatie op programmaniveau2.1 Deaanpak:meebewegeninplaatsvantegenhouden2.2 Samenwerking:Rijkenregiodoenhetsamen2.3 Ruimtelijkekwaliteit2.4 Versnellingenindeplanuitwerkingenvoorbereidingsfase

Jade Wissink coördinator communicatie, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

2.5 Innovatieincommunicatie2.6 Programmabeheersing

Regina Havinga expert ruimtelijke kwaliteit, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

3 Innovatie in het ontwerp 3.1 Buitendijksebereikbaarheid3.2 Wonenoplocatie3.7 Stadsparkenenwaterfronten3.5 Duurzameenergiewinning

Rick Kuggeleijn senior adviseur hoogwaterveiligheid, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

3.3 Innovatiefdijkontwerp3.4 Agrarischbedrijfcombineertnatuur-enwaterbeheer3.6 InlaatwerkVeessen-Wapenveld6.2 Innovatieindijkbouw

Koen Wouters contractmanager en technisch manager, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

3.8 Langsdammen3.10RegelwerkenPannerdenenHondsbroekschePleij

Wierdy de Haan technisch manager Ruimte voor de Waal

[email protected]

3.9 InvaarbeveiligingLent

Peter Bakkerexpert bestuursrecht, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

4 Juridische innovatie

Edgar Keukenmeester projectmanager programmabeheersing grote projecten en onderhoud

[email protected]

5 Innovatieve marktbenadering

Wim Sterk expert grondstromen en grondkwaliteit, programmabureau Ruimte voor de Rivier

[email protected]

6 Technische innovatie: sneller en goedkoper uitvoeren

Martijn Lommerssenior adviseur, Rijkswaterstaat grote projecten en onderhoud

[email protected]

6.3 Innovatiebijhetruimenvanbommenconditionering

8 CONTACTPERSONEN PER INNOVATIE

nl.linkedin.com/pub/cor-beekmans/12/199/433/nl

mailto:cor.beekmans%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/in/jadewissink/nl

mailto:jade.wissink%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/pub/regina-havinga/5/558/652/nl

mailto:regina.havinga%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/pub/rick-kuggeleijn/1a/27a/184/nl

mailto:rick.kuggeleijn%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/pub/koen-wouters/4/82b/3b1/nl

mailto:koen.wouters%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/pub/wierdy-de-haan/b/a9a/252/nl

mailto:w.dehaan%40nascapm.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

mailto:peter.bakker%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/in/edgarkeukenmeester/nl

mailto:edgar.keukenmeester02%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

nl.linkedin.com/pub/wim-sterk/58/870/900

mailto:wim.sterk02%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

mailto:martijn.lommers%40rws.nl?subject=Ruimte%20voor%20de%20Rivier%20%7C%20Ruimte%20voor%20Innovatie

Gelderland

• DijkterugleggingLent(RuimtevoordeWaal),gemeenteNijmegen

• DijkverbeteringNederrijn/Betuwe/Tieler-enCulemborgerwaard,WaterschapRivierenland

• DijkverbeteringLek/Betuwe/Tieler-enCulemborger-waard/beidedijkring43,WaterschapRivierenland

• DijkverbeteringLek/AlblasserwaardendeVijfheerenlanden/dijkring16(trajectHagestein-Opheusden;trajectSchoonhovenseveer-Langerak;dijkverbeteringbijVianen),WaterschapRivierenland

• DijkverbeteringNederrijn/Arnhemse-enVelpsebroek,WaterschapRijnenIJssel

• DijkverleggingingenCortenoeverenWaterschapValleienVeluwe

• DijkverleggingVoorsterklei(bijZutphen),WaterschapValleienVeluwe

• DijkverleggingHondsbroekschePleijenregelwerkPannerden,Rijkswaterstaat

• UiterwaardvergravingMillingerwaard,DienstLandelijkGebied(DLG)

• HoogwatergeulVeessen-Wapenveld,WaterschapValleienVeluwe

• KribverlagingWaalenLangsdammen,Rijkswaterstaat• UiterwaardvergravingenDoorwerthsewaarden,

Rijkswaterstaat• UiterwaardenvergravingMiddelwaard,Rijkswaterstaat• DeTollewaard,Rijkswaterstaaten• ObstakelverwijderingElst(Nederrijnprojecten),

Rijkswaterstaat• UiterwaardvergravingHuissenscheWaarden,privaat

initiatief• UiterwaardvergravingMeinerswijk,Rijkswaterstaat• UiterwaardvergravingBrakelseBenedenwaarden

enDijkverleggingMunnikenland,WaterschapRivierenland

Noord-Brabant

• DijkverbeteringAmer/Donge,WaterschapBrabantseDelta

• DijkverbeteringSteurgat/LandvanAltena,WaterschapRivierenland

• DijkverbeteringBergscheMaas/LandvanAltena,WaterschapRivierenland.

• OntpolderingNoordwaard,Rijkswaterstaat• OntpolderingRivierverruimingOverdiepsePolder,

WaterschapBrabantseDelta

Overijssel• DijkverleggingWestenholteen

WaterschapGrootSalland• UiterwaardvergravingScheller-enOldeneler

Buitenwaarden(bijZwolle),WaterschapGrootSalland• UiterwaardvergravingenBolwerkplas,Worpen

Ossenwaard,WaterschapGrootSalland• UiterwaardenvergravingenenKeizers-en

StobbenwaardenenOlsterwaarden,(bijDeventer)WaterschapGrootSalland

• RuimtevoordeRivierIJsseldelta,ProvincieOverijssel/Rijkswaterstaat

Utrecht• UiterwaardvergravingHonswijkerwaarden,

stuweilandHagestein,HagesteinseuiterwaardBossenwaard,PontwaardenHeerenwaard(RuimtevoordeLek),Rijkswaterstaat

Zuid-Holland • UiterwaardvergravingAvelingen,gemeenteGorinchem

Zeeland/Zuid-Holland/Noord-Brabant• BergingophetVolkerak-Zoommeer,

WaterschappenBrabantseDelta,ScheldestromenenHollandseDelta/Rijkswaterstaat.

Onderstaandelijstiseenopsommingvandeprojectnamenwaarbinnendegenoemdeinnovatieszijntoegepast,plusderealisatoren.Voorprojectinformatie:ganaarruimtevoorderivier.nlofnaardeprojectsitevanderealisatoren.

9 PROJECTLIJST

9 PROJECTLIJST

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkteruglegging-lent

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkteruglegging-lent

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverbetering-nederrijn-betuwe-tieler-en-culemborgerwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverbetering-nederrijn-betuwe-tieler-en-culemborgerwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverbetering-lek-betuwe-tieler-en-culemborgerwaarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverbetering-lek-betuwe-tieler-en-culemborgerwaarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/zuid-holland/dijkverbetering-lek-alblasserwaard-en-de-vijfheerenlanden




http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverbetering-nederrijn-arnhemse-en-velpsebroek

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverbetering-nederrijn-arnhemse-en-velpsebroek

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverlegging-cortenoever

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverlegging-cortenoever

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverlegging-voorsterklei

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverlegging-voorsterklei

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverlegging-hondsbroeksche-pleij

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/dijkverlegging-hondsbroeksche-pleij

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-millingerwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-millingerwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/hoogwatergeul-veessen-wapenveld

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/hoogwatergeul-veessen-wapenveld

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/kribverlaging-waal-en-langsdammen

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-doorwerthsche-waarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-doorwerthsche-waarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-middelwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-de-tollewaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/utrecht/obstakelverwijdering-elst

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/utrecht/obstakelverwijdering-elst

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-huissensche-waarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-huissensche-waarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-meinerswijk

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/gelderland/uiterwaardvergraving-munnikenland



http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/dijkverbetering-amer-donge

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/dijkverbetering-amer-donge

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/dijkverbetering-steurgat-land-van-altena

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/dijkverbetering-steurgat-land-van-altena

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/dijkverbetering-bergsche-maas-land-van-altena

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/dijkverbetering-bergsche-maas-land-van-altena

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/ontpoldering-noordwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/rivierverruiming-overdiepse-polder

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/noord-brabant/rivierverruiming-overdiepse-polder

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/dijkverlegging-westenholte

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/dijkverlegging-westenholte

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/uiterwaardvergraving-scheller-en-oldener-buitenwaarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/uiterwaardvergraving-scheller-en-oldener-buitenwaarden

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/uiterwaardvergraving-bolwerksplas,-worp-en-ossenwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/uiterwaardvergraving-bolwerksplas,-worp-en-ossenwaard

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/uiterwaardvergraving-keizers-en-stobbenwaarden-en-olsterwaarden



http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/ruimte-voor-de-rivier-ijsseldelta

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/overijssel/ruimte-voor-de-rivier-ijsseldelta

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/utrecht/uiterwaardvergraving-bossenwaard,-pontwaard-en-heerenwaard




http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/zuid-holland/uiterwaardvergraving-avelingen

http://www.ruimtevoorderivier.nl/projecten/zeelandzuid-hollandnoord-brabant/waterberging-volkerak-zoommeer



http://www.ruimtevoorderivier.nl/

innovatiebrochure ruimte voor de rivier

Documents