KONCEPCJA ZAJĘĆ

„INNOWACJE I EKSPERYMENTY”

PO EWALUACJI

OPRACOWAŁA: JOANNA ZIELIŃSKA

Zatwierdzona do realizacji dn. ……………………………

Koncepcja zajęć realizowanych w ramach projektu pn. „Kreatywni i innowacyjni uczniowie

konkurencyjni na rynku pracy” dofinansowanego w ramach Regionalnego Programu

Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020

Ewaluacja koncepcji zajęć: INNOWACJE I EKSPERYMENTY

I. Wszystkie zaplanowane zagadnienia zajęć „Innowacje i eksperymenty” zostały

zrealizowane zgodnie z założeniami.

II. Tematy zajęć były słusznie podzielone na takie grupy, które odpowiadają porom roku.

W toku realizacji zajęć okazała się jednak trudna do zachowania kolejność zagadnień

zimowych, z racji na brak śniegu. Dlatego też przy realizacji części tematów, zwłaszcza

tych, które zależne są od warunków pogodowych, należy dopuścić zmianę kolejności

omawianych zagadnień, jeżeli treść ich nie jest budowana na wiedzy z poprzednich,

niezrealizowanych zajęć.

III. Zajęcia „Innowacje i eksperymenty” zostały pierwotnie zaplanowane dla klasy 3 szkoły

podstawowej w wymiarze 30 godzin na rok szkolny 2016/2017. Z racji wydłużonej

w roku szkolnym 2017/2018 przewidywanej liczby godzin do 35, zostało dodanych

5 nowych tematów:

JESIEŃ:

1. Lekcja organizacyjna. Ewaluacja wstępna. IT/IK

(Brakowało wcześniej lekcji poświęconej zebraniu informacji, na temat tego, co

uczniowie już wiedzą o planowanych zagadnieniach i o ustaleniu klasowych

zasad obowiązujących na zajęciach).

2. Elektryzowanie się ciał. IK

ZIMA:

3. O pomarańczach i kołach do pływania. IT/IK

LATO (dopisany rozdział):

4. Krzywo nawinięty rulonik papieru. IK

5. Zaczarowana nitka. IK

Kompetencje uzyskane przez ucznia w procesie nauczania z uwzględnieniem dodanych

tematów znajdują się w uzupełnionej wersji koncepcji zajęć „Innowacje i eksperymenty”.

I. Informacje wstępne:

Koncepcja zajęć prowadzonych w Gdańskiej Autonomicznej Szkole Podstawowej

w ramach projektu “„Kreatywni i innowacyjni uczniowie konkurencyjni na rynku pracy”

dofinansowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa

Pomorskiego na lata 2014-2020.”

nazwa przedmiotu: Innowacje i eksperymenty

planowana liczba godzin: 35( 1h/tydzień/2017-2018 )

autor programu: Joanna Zielińska

II. Wstęp:

ogólna charakterystyka zajęć

Przedmiot „Innowacje i eksperymenty” został pomyślany jako innowacyjne zajęcia

edukacyjne podążające z duchem czasu. Obejmuje on lekcje z pogranicza fizyki, chemii,

przyrody czy geografii, a zatem sięga do różnorodnych zasobów nauk ścisłych szeroko

pojętych. W jaki sposób sięga? Osiąga to poprzez działanie, dziecięce eksperymentowanie,

doświadczanie wszelkimi zmysłami, świadome i aktywne uczestniczenie w procesie uczenia

się, poprzez innowację i kreatywność, w tym wykorzystanie TIK, a także, a właściwie przede

wszystkim, przez emocjonalne zaangażowanie uczniów.

Ciekawość świata, a co za tym idzie, chęć zrozumienia i wytłumaczenia pewnych zjawisk jest

czymś naturalnym dla każdego pytającego dziecka. Istnieje możliwość realizacji

poszczególnych tematów na więcej niż jednej godzinie lekcyjnej, w związku z czym realizacja

koncepcji może być wydłużona.

charakterystyka odbiorcy

Zajęcia skierowane są do uczniów klasy trzeciej szkoły podstawowej.

niezbędne warunki realizacji programu

Lekcje „Innowacji i eksperymentów” opierają się głownie na działalności praktycznej

uczniów - doświadczeniach, wykonanych w następujących fazach:

1. Stawianie pytań-problemów, częściowo przez nauczyciela, częściowo przez uczniów

(np. Co się stanie, jeżeli?).

2. Przewidywanie wyników mających postać odpowiedzi na pytania- problemy

(formułowanie przez uczniów hipotez).

3. Planowanie, przygotowanie eksperymentu (przez nauczyciela lub uczniów) (W jaki

sposób to sprawdzić?).

4. Przeprowadzenie eksperymentu.

5. Ustalenie przez uczniów wyników uzyskanych podczas eksperymentu i porównanie

z przyjętą hipotezą.

6. Niekiedy również: budowanie przez uczniów dalszych uogólnień (lub z pomocą

nauczyciela).

Zajęcia mogą odbywać się w stałych salach zajmowanych przez poszczególne oddziały klas

trzecich z tym, że niezbędna jest możliwość rearanżacji miejsca pracy, tak by uczniowie mogli

pracować w zespołach i mieli dostęp do węzła sanitarnego. Sala powinna być wyposażona w

komputer z internetem, rzutnik i tablicę multimedialną i/ lub mobilną pracownię iPadową.

Część zajęć przewidziana jest do realizacji na dworze, przed budynkiem szkoły.

Na każde zajęcia, uczniowie wraz z nauczycielem zobowiązani są do przygotowania

materiałów potrzebnych do przeprowadzenia danego eksperymentu. Są to przedmioty

codziennego użytku takie jak np. szklanki, butelki, miski, świeczki czy przedmioty służące

do zabaw, np. balony, piłeczki pingpongowe, plastelina albo produkty spożywcze, typu:

proszek do pieczenia, sól czy cukier. Są one ogólnodostępne i nie wymagają wielkich

nakładów finansowych ze strony uczniów/rodziców czy nauczyciela/szkoły.

III. Cele zajęć

cele ogólne

1.Podnoszenie u uczniów podstawowych umiejętności i kompetencji kluczowych

niezbędnych na rynku pracy.

2.Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności.

3.Podniesienie kompetencji związanych z umiejętnością wykorzystania narzędzi TIK.

cele szczegółowe

Podstawa programowa kształcenia ogólnego, w tym kształcenia na I etapie edukacyjnym,

narzuca m.in. kształtowanie wśród uczniów umiejętności takich jak:

- myślenie naukowe – umiejętność formułowania wniosków opartych na obserwacjach

empirycznych dotyczących przyrody i społeczeństwa;

- uczenie się, jako sposób zaspokajania naturalnej ciekawości świata, odkrywania swoich

zainteresowań i przygotowania do dalszej edukacji;

- współpraca zespołowa;

- dążenie do odpowiedzialności, wytrwałości, kreatywności, podejmowanie inicjatyw itp.;

- kształtowanie pozytywnego stosunku do nauki oraz rozwijanie ciekawości w poznawaniu

otaczającego świata i w dążeniu do prawdy;

- obserwowanie i prowadzenie prostych doświadczeń przyrodniczych, analizowanie ich

i wiązanie przyczyny ze skutkiem;

- umiejętność posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno-

komunikacyjnymi, w tym także dla wyszukiwania i korzystania z informacji.

Uczniowie jednym słowem powinni samodzielnie umieć znajdować i tworzyć wiedzę.

Program „Innowacji i eksperymentów“ nawiązuje właśnie do powyższych celów. Oto jego

cele składowe:

DYDAKTYCZNE

Głównym celem przedmiotu „Innowacje i eksperymenty” jest wzbudzenie w uczniach

ciekawości poznawczej co do naturalnych lub zainicjowanych zjawisk czy interakcji

istniejących w otaczającym ich świecie biochemicznym czy fizycznym oraz próby tłumaczenia

tych zjawisk czy interakcji. Uczniowie nabywają umiejętności stawiania hipotez, decydowania

o ich utrzymaniu lub obaleniu , wysuwania wniosków i niekiedy też czynienia dalszych

uogólnień płynących z ustalonych wniosków. Zatem celem „Innowacji i eksperymentów” jest

również kształtowanie umiejętności jak przejść od typowego dla tego wczesnego okresu

rozwojowego myślenia konkretno-obrazowego do głębszego analizowania zjawisk, przyczyn i

skutków, do logicznego myślenia, przewidywania, szacowania, integrowania poznanej

wiedzy ze światem, wykorzystywania wiedzy w życiu codziennym, a nawet wymyślaniu

nowych rozwiązań i innowacji. Do realizacji tych celów służy głównie (opisana wcześniej)

metoda pracy, jaką jest eksperyment (doświadczenie).

WYCHOWAWCZE

Uczniowie podczas zajęć opartych na doświadczeniach nabywają nie tylko umiejętności

przeprowadzania samych eksperymentów i wyciągania z nich wniosków, ale również

kształtują w sobie: obowiązkowość, systematyczne przygotowywanie się

do zajęć, aktywność, staranność, współpracę w grupie, ale i samodzielność, zachowywanie

zasad bezpieczeństwa, utrzymywanie porządku w miejscu pracy, zaangażowanie,

kreatywność i umiejętne korzystanie z narzędzi TIK.

Celem zajęć jest również wzbudzenie w uczniach emocjonalnego zaangażowania

w proces zdobywania wiedzy poprzez odpowiednie zwrócenie ich uwagi na fragment

otaczającego świata, albo stworzenie w warunkach sali lekcyjnej pewnego wycinka

środowiska biochemicznego czy fizycznego. Uczeń zaangażowany emocjonalnie w to, co ma

nastąpić, w to co zamierza zbadać, co chce sprawdzić, albo co mu zostało niejako

podrzucone do sprawdzenia, będzie działał świadomie, sprawnie, dokładnie, z ochotą

przygotuje się do zajęć, będzie aktywny, nieco niecierpliwy, ale to dlatego, że będzie

zaangażowany w wymianę doświadczeń w grupie, będzie generował nowe pomysły, zadawał

pytania, a nie jedynie na nie odpowiadał.

Zajęcia ze względu na swoją tematykę i sposób realizacji zagadnień mają również

przygotować do łatwiejszego wejścia w świat przyrody, fizyki, chemii, geografii czy

astronomii, z którymi uczniowie zetkną się na kolejnych etapach edukacyjnych.

IV. Treści nauczania i założone osiągnięcia ucznia

Zagadnienia realizowane na zajęciach zgrupowane są wokół pór roku. Stanowią one punkt

wyjścia do stawianych problemów poddawanych doświadczeniom.

Pracę z projektem zaczynamy jesienią, stąd pierwszy rozdział zatytułowany jest: Jesień –

Wilgoć, deszcze i wiatry. Tematyka tych zajęć zainspirowana jest deszczową

i wietrzną jesienną pogodą. W czasie jego realizacji uczniowie badają głównie właściwości

wody i powietrza.

Zima - Mróz i lód. Przeczekajmy zimę w kuchni. – to dział drugi. Podczas zimowych miesięcy

uczniowie mogą badać właściwości wody w różnych stanach skupienia, zwłaszcza w postaci

lodu. W tym czasie - okresie przygotowań potraw do świąt i na karnawał – przewidziane są

różne doświadczenia z produktami żywnościowymi, a także samodzielne wytwarzanie

żywności.

Wiosna – Ruszamy na dwór - przyroda budzi się do życia! Podczas jego realizacji uczniowie

przeprowadzają w terenie doświadczenia i obserwacje przyrody budzącej się do życia

lub stwarzają minihodowle wewnątrz klasy. Badają wtedy rośliny, glebę, budowę skorupy

ziemi.

Lato – Przedsmak wakacji. Ostatnie zajęcia poświęcone są „doświadczeniom – zabawom” o

tematyce wakacyjnej.

Lp. Temat Badana właściwość świata fizycznego

lub biochemicznego Uwagi o realizacji

Jesień – Wilgoć, deszcze i wiatry.

1. Lekcja organizacyjna. Ustalenie zasad i zakresu działań. Ewaluacja wstępna.

IT/IK

2. Elektryzowanie się ciał. Elektrostatyka. IK

3. Stały, ciekły gazowy. Właściwości ciał w różnych stanach skupienia.

IT

4. Ruchomy atrament. Tornado. Właściwości ciał w różnych stanach skupienia, w różnej temperaturze.

Jak powstaje tornado?

IT

5. Igraszki wodne: Nadzwyczajna łódka z plasteliny, temperamentny balon,

łódka z folii aluminiowej.

Badanie siły wyporu. IK/IT

6. Papier, który nie zamaka. Butelka, której nie ma.

Właściwości powietrza.

IK/IT

7. Uparta piłka. Zatopione jajko. Unoszące się jajko.

Siła wyporu a gęstość ciał. IK/IT

8. Zaczarowany balon. Duch w butelce. Sprężanie i rozprężanie powietrza. IK/IT

9. Woda może rozpłynąć się w powietrzu. – Parowanie. Mokry,

suchy czy lepki.

Działanie narządów zmysłu. IT

10. Przyklejone. Woda dobrym klejem? Adhezja. IK/IT

11. Uwaga, gotowy, wydmuchać. Ciężki balon.

Rozszerzalność ciał. Waga powietrza.

IK

12. Butelka napełniona powietrzem. Butelka bez powietrza?

Właściwości powietrza. IK/IT

13. Duch balonu w butelce. Ściśnięte powietrze w strzykawce.

Właściwości powietrza. IK/IT

14. Mocne powietrze (kartka i linijka). Pragnienie i frustracja. Zasysanie lub

naciskanie.

Ciśnienie powietrza. IK/IT

15. Pędzący balon – rakieta balonowa. Siła wyrzutu powietrza. IK/IT

Zima - Mróz i lód. Przeczekajmy zimę w kuchni.

16. Poruszający się zapach.

Badanie mocy cząsteczek eterycznych.

IK

17. Palący się cukier. Słodki chleb. Właściwości cukru/ów. IK

18. Gdzie jest sól. Sok z cytryny wybielaczem?

Rozpuszczalność ciał. Właściwości soku z cytryny.

IK

19. Zimno, zimniej. Właściwości wody w różnych stanach skupienia, głównie w postaci

lodu.

IK

20. O pomarańczach i kołach do pływania.

Wyporność ciał. IK/IT

21. Balon widmo. Reakcja kwasu z ługiem. IK

22. Lemoniada własnej produkcji. Elementy przetwórstwa żywnościowego.

IK/IT

23. Produkcja twarogu. Elementy przetwórstwa żywnościowego.

IK/IT

24. Taniec rodzynków. Gęstość ciał. IK

Wiosna – Ruszamy na dwór - przyroda budzi się do życia!

25. Wybuch wulkanu. Powstawanie dwutlenku węgla. IK/IT

26. Hodowla marchewki/pietruszki z fragmentu korzenia.

Rozwój rośliny od korzenia.

IK

27. Hodowla marchewki – wnioski. Łodygi rozczepione. Woda wspina się

Jak woda dociera od łodygi do kwiatów?

IK

do góry po bibułce.

28. Zmiana koloru liści. Słodkie liście./ Słone liście? Efekt lotosu.

Funkcja łodygi w roślinie. IK

29. Zmian koloru i smaku liści – wnioski. Zielony barwnik w trawie, pasiaste

liście (Rośliny w labiryncie?)

Pozyskiwanie zielonego barwnika roślin i jego właściwości.

IK

30. Powietrze w glebie. Zielony barwnik roślin – wnioski.

Badanie składu gleby. IK

31. Raz czerwony, raz zielony, raz niebieski.

Właściwości soku z kapusty czerwonej.

IK

32. Najlepsze bańki mydlane. Zapobieganie szybkiemu parowaniu. IK/IT

33. Tworzymy wodospad.

Ciśnienie wody. IK

Lato – przedsmak wakacji

34. Krzywo nawinięty rulonik papieru. Waga wyważenia. IK

35. Zaczarowana nitka. Ewaluacja.

Właściwości wody, napięcie powierzchniowe.

IK

IK – innowacyjność i kreatywność

IT – zajęcia przy wykorzystaniu sprzętu IT, również tego zakupionego w projekcie

W czasie realizacji programu uczniowie mogą również być zapraszani do prezentowania

klasie własnych doświadczeń, badających podobne właściwości świata biofizycznego czy

chemicznego, jak te, które dotąd obserwowali i poznawali. Mogą to być prezentacje

demonstrowane/przeprowadzane raz w miesiącu na końcu lub na początku planowych zajęć.

V. Procedury osiągania celów:

metody i formy pracy

Program zajęć „Innowacje i eksperymenty” przewiduje indywidualne lub grupowe formy

pracy uczniów, w zależności od zasięgu działań, ilości potrzebnych/dostępnych materiałów,

czasochłonności, trudności doświadczenia. Najwięcej zaangażowania

w zdobywanie i kształtowanie własnej wiedzy o świecie dostarczają aktywizujące metody

i techniki nauczania, a wśród nich – eksperyment/doświadczenie.

Powyższe zajęcia mogą opierać się na następujących rodzajach eksperymentów

laboratoryjnych (tutaj: klasowych), wyróżnianych ze względu na stopień zaangażowania

uczniów:

- demonstracja eksperymentu (pokaz) - nauczyciel sam wykonuje poszczególne czynności, a

uczniowie obserwują jego przebieg i wyniki,

- eksperyment kierowany - uczniowie wykonują kolejne czynności, których przebieg słownie

ustala nauczyciel, on też naprowadza, motywuje, kontroluje i koryguje ewentualne błędy

- eksperyment samodzielny - uczniowie po odpowiednim ukierunkowaniu i naprowadzeniu

na właściwy tok myślenia i działania (np. korzystając z TIK) samodzielnie eksperymentują.

Eksperymenty mogą być również przeprowadzane „w terenie” i wtedy wyróżnia się:

- eksperyment naturalny – badanie, obserwowanie procesów w ich naturalnym środowisku,

lecz w warunkach odpowiednio kontrolowanych lub wyselekcjonowanych przez badacza

(przez pokaz, nakierowanie lub samodzielnie przez uczniów).

W czasie „Innowacji i eksperymentów“ mogą pojawić się również inne metody pracy

z uczniami:

- burza mózgów (np. przy ustalaniu czym zajmuje się niniejszy przedmiot),

- dyskusja (np. nad ustalaniem możliwych hipotez),

- kula śniegowa (np. przy tworzeniu pojęcia „eksperyment”).

środki i pomoce dydaktyczne

Jako jedno z narzędzi pomocnych w realizacji założonych celów i treści kształcenia poleca się

korzystanie z następujących pozycji wydawniczych:

„365 eksperymentów na każdy dzień”, Anita von Saan, Wyd. Moses.REA, Kempen,

2005r.

„101 eksperymentów z wodą”, Wyd. „Jedność”, Kielce, 2010r.

„101 eksperymentów z roślinami”, Wyd. „Jedność”, Kielce, 2010r.

„Podręcznik eksperymentów”, E. Busa, R. Bigazzi, Wyd. „Jedność”, Kielce, 2008r.

Techniczne środki nauczania: Tutoriale z serwisu Youtube, Materiały z innych

serwisów internetowych, program komputerowy „Professor WHY” , iPady m.in.

jako aparaty fotograficzne i kamery

VI. Procedury ewaluacji:

kompetencje uzyskane przez ucznia w procesie nauczania

- zna zasady zachowania na zajęciach i obowiązujące wymagania niezbędne do bezpiecznego

i efektywnego przeprowadzenia doświadczeń

- zna podstawowe właściwości ciał stałych (w tym lodu), wody i powietrza.

- potrafi wyjaśnić zależność gęstości i budowy ciał od tego jak się zachowują w wodzie czy

z ogniem.

- umie wyjaśnić czym są siły: grawitacji, naporu, wyporu, ssąca, odrzutu, adhezji, cząsteczek

zapachowych, elektryzowania ciał, napięcia powierzchniowego, wyważenia ciał*.

- potrafi wytworzyć niektóre produkty spożywcze: karmel, twaróg, lemoniadę.

- zna skład niektórych produktów spożywczych, wie jak z nich pozyskać np. cukier.

- poznaje właściwości i niektóre reakcje kwasów z zasadami, wie, jak je wykorzystać w życiu

codziennym. Posiada podstawową wiedzę, jak badać kwasowość i zasadowość substancji.

- zna i umie wykorzystać zasady i warunki prawidłowego hodowania roślin.

- wie, jak budowa wewnętrzna i zewnętrzna roślin wpływa na ich życie. Potrafi samodzielnie

dokonywać obserwacji przyrodniczych i je analizować.

- potrafi zrobić długotrwałe bańki mydlane i mini wodospad.

- świadomie korzysta z dostępnych mu receptorów w poznawaniu otaczającego go świata.

- umiejętnie korzysta z TIK w zdobywaniu wiedzy o świecie biofizycznym.

- wzbudza w sobie poznawczą ciekawość świata.

Podczas każdej lekcji uczeń kształci swoje ogólne umiejętności wspomniane

w punkcie: Cele wychowawcze i dydaktyczne, czyli np. doskonali się w technicznym

przeprowadzaniu eksperymentów kierowanych przez nauczyciela czy kolegów, a także wiąże

raz zdobytą wiedzę z następną, buduje uogólnienia, stąd coraz lepiej rozumie prawa biofizyki

czy chemii.

sposoby i metody ewaluacji na początku realizacji i na końcu projektu

Ewaluacja będzie polegać na przeprowadzeniu testu kompetencji na początku

i na końcu roku szkolnego opartego na wiedzy przekrojowej. Test wykaże również przyrost w

zakresie umiejętności uczniów w obszarze kreatywności i innowacyjności oraz umiejętności

uczniów w obszarze wykorzystania narzędzi TIK w procesie uczenia się.

Arkusz testowy jest tak skonstruowany, że obejmuje większość zagadnień poruszanych w

ramach realizacji projektu. Test przeprowadzony na początku roku nauczycielowi daje obraz

uczniów – jeśli dysponują niewielką wiedzą, powinni być zaciekawieni zdobyciem odpowiedzi

na postawione pytania. Jeśli zaś część zagadnień będzie dla nich oczywista, nauczyciel będzie

miał sygnał, do ewentualnego stworzenia zajęć w oparciu o nowe, inne tematy. Testy

ewaluacyjne wraz z kluczami zostaną opublikowane po zakończeniu realizacji zajęć.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Stały, ciekły, gazowy.

Cele ogólne: Zainteresowanie przedmiotem. Wprowadzenie do tematyki zajęć.

Wprowadzenie pojęć: ciała stałe, ciekłe i gazowe. Podniesienie kompetencji związanych z

umiejętnością wykorzystania narzędzi TIK.

Cele szczegółowe: Wyjaśnienie pojęć „innowacje i eksperymenty” oraz ciała stałe, ciekłe i

gazowe. Zapoznanie z niektórymi własnościami tych ciał – przyjmowanie formy naczynia,

bądź nie. Podanie ciekawostek o suchym lodzie i sposobu na stworzenie własnej gaśnicy.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: plastikowe kubki jednorazowe: kubek żwiru lub

kamyczków, kubek wody i pusty kubek, program komputerowy Professor Why zainstalowany

na klasowym komputerze + tablica multimedialna (+ ewentualnie kamera komputerowa i

karty do gry Professor Why)

Metody pracy: oglądowe, oparte na słowie i na działalności praktycznej uczniów, w tym

eksperyment, burza mózgów, gra dydaktyczna

Formy organizacji pracy : zbiorowa, indywidualna, w parach

Przebieg zajęć:

I. Burza mózgów: Z czym kojarzy ci się przedmiot: „Innowacje i eksperymenty”?

II. Zebranie pomysłów. Przedstawienie celów i wymagań związanych z zajęciami.

III. Zainteresowanie przedmiotem, wprowadzenie nazw części stosowanych naczyń,

narzędzi, używanych substancji i wykonywanych czynności na podstawie

programu komputerowego Professor Why. Wykonanie następujących po sobie

czynności dyktowanych przez wirtualnego profesora z użyciem wirtualnych

substancji przez kolejnych uczniów na forum klasy przy użyciu programu, myszy

komputerowej i tablicy multimedialnej na przykładzie doświadczenia: „Suchy lód i

Twoja gaśnica” (lub też z użyciem kamerki i kart do programu PW).

IV. Omówienie doświadczenia i sposobu stworzenia gaśnicy. Podanie innych

sposobów gaszenia pożaru.

V. Wytłumaczenie form i sposobów pracy na zajęciach na podstawie

przeprowadzenia własnych doświadczeń. W parach przewidywanie, a następnie

badanie, jak zachowuje się zgniatany kubek: pusty, z wodą i z kamykami.

Wytłumaczenie, dlaczego woda wylała się, pusty kubek łatwo było zgnieść, a

kubek z kamykami trudno.

VI. Zapisanie wniosków. Ustalenie, że w pustym kubku coś było – powietrze, czyli

gaz. Ciała gazowe i płynne przyjmują kształt naczynia, a ciała stałe mają „swój”

kształt.

VII. Zadanie pracy domowej – przyniesienie atramentu.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Przyklejone. Woda dobrym klejem?

Cele ogólne: Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności oraz

kompetencji związanych z umiejętnością wykorzystania narzędzi TIK. Odpowiedzenie na

pytanie: Czy woda może być dobrym klejem?

Cele szczegółowe: Stworzenie warunków do obserwacji adhezji. Zbadanie siły adhezji.

Znalezienie występowania i zastosowania adhezji przy pomocy umiejętnego korzystania z

Internetu i dostępnej wiedzy.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: na każdą parę: 4 monety dwuzłotowe, pocztówka,

szklanka, 2 szkiełka mikroskopowe, iPady

Metody pracy: eksperyment, metoda poszukująca

Formy organizacji pracy: w parach, indywidualna

Przebieg zajęć:

I. Podanie parom U. instrukcji wykonania eksperymentu. (U. położą nierówno

pocztówkę na szklance, a następnie na jej bardziej wystającym końcu umieszczą

monety. Przed eksperymentem U. przewidują co się stanie i dlaczego. – Monety

spadną pod wpływem ich ciężaru i grawitacji.)

II. Zastanowienie się, co można zrobić, aby tak ułożone monety nie spadły? Jeśli U.

nie wiedzą, N. sugeruje napełnienie szklanki po brzegi wodą.

III. Wykonanie drugiego eksperymentu, obserwowanie, czy pocztówka z monetami

utrzymuje się na pełnej wody szklance trwale, czy do pewnego momentu.

IV. Podanie wniosków przez U. ( Powierzchnia kartonu przykleja się z cząsteczkami

wody do czasu jej wyparowania).

V. Zbadanie, jak silna jest siła przyklejania się wody do płaskich powierzchni. U.

próbują kolejno rozdzielić 2 pomoczone szkiełka mikroskopowe.

VI. Podanie wniosków przez U. (Adhezja jest bardzo silna.)

VII. Próba podania własnych przykładów adhezji (kreda na tablicy, kurz na lamperii,

krople deszczu na szybie, odnóża wielu zwierząt wodno-lądowych). Wyszukanie w

Internecie przykładów występowania i zastosowania adhezji (np.w Wikipedii),

podzielenie się zdobytymi informacjami na forum klasy.

VIII. Zapisanie wniosków z zajęć w zeszycie przedmiotowym oraz informacji o

przyniesieniu na kolejne zajęcia 2 balonów i 2 kijów (zestaw dla 4 uczniów).

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Poruszający się zapach.

Cele ogólne: Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności. Badanie

mocy oddziaływania cząsteczek eterycznych.

Cele szczegółowe: Kształtowanie umiejętności uważnego słuchania i przeprowadzenia

eksperymentu według instruktażu nauczyciela a także według własnych założeń. Wyjaśnienie

pojęcia: „cząsteczki eteryczne”. Wyjaśnienie, dlaczego puder rozsypany na wodzie porusza

się po kontakcie z cebulą.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: na parę - miska z wodą, sypki puder do makijażu lub

zasypka dla niemowląt a także cukier puder, przekrojona cebula.

Metody pracy: oparte na słowie i na działalności praktycznej uczniów, w tym eksperyment,

metoda problemowa

Formy organizacji pracy : w parach, indywidualna

Przebieg zajęć:

I. Rozgrzewka umysłowa. Nauczyciel przedstawia wstępnie przebieg eksperymentu.

„Chcemy na wodzie w misce uzyskać pływający pył, do którego zbliżymy

przekrojoną cebulę. Zaobserwujemy co się dzieje wtedy z pudrem. Jakiej

substancji użyjemy, by to uzyskać: cukru pudru, czy lepiej pudru do makijażu, a

może to nie ma znaczenia?” Uczniowie przewidują, co może być lepsze i dlaczego;

potem wsypują puder (cukier się rozpuści i jest tu bezużyteczny, a puder do

makijażu lub zasypka utrzyma się na powierzchni w pożądany sposób).

II. U. przewidują, co może się stać z pudrem po zbliżeniu doń cebuli.

III. U. przekrajają cebulę i zbliżają jedną jej połówkę na kilkadziesiąt sekund nad

wodę z pudrem.

IV. U. weryfikują swoje przewidywania, podaja wnioski, tłumaczą doświadczenie z

pomocą N. (N. wyjaśnia pojęcie „cząsteczki eteryczne”. Cząsteczki eteryczne

cebuli – niewidoczne, ale istniejące i generujące „brzydki zapach” - odpychają

lekkie cząsteczki pudru, który rozchodzi się na wodzie tworząc „szczeliny”. Cebula

ma rzeczywiście odpychający charakter. Siła tegoż odpychania, jak widać jest

duża”.)

V. Zapisanie wniosków z przeprowadzonego odkrycia.

VI. Chętni, zgłoszeni tydzień wcześniej uczniowie, prezentują indywidualnie na

forum klasy własne eksperymenty. Nauczeni wcześniejszym doświadczeniem

postępują tak, jak przy większości eksperymentów organizowanych wcześniej

przez nauczyciela:

a) Stawianie pytań-problemów (np. Co się stanie, jeżeli?).

b) Przewidywanie wyników mających postać odpowiedzi na pytania- problemy

(formułowanie przez uczniów hipotez).

c) Przygotowanie eksperymentu (przez uczniów i ich ewentualnych pomocników) (W

jaki sposób to sprawdzić? Czego do tego użyć?).

d) Przeprowadzenie eksperymentu.

e) Ustalenie przez uczniów wyników uzyskanych podczas eksperymentu i porównanie z

przyjętą hipotezą.

f) Budowanie przez prezentujących uczniów dalszych uogólnień (dopowiadanie

wyjaśnień, ciekawostek).

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Lemoniada własnej produkcji.

Cele ogólne: Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności.

Wytworzenie własnej lemoniady.

Cele szczegółowe: Kształtowanie umiejętności postępowania zgodnie z przepisem

kulinarnym w celu zrobienia lemoniady z wody, cytryny i sody oczyszczonej. Kształtowanie

precyzji (odmierzania składników). Utrwalenie wiedzy o kwasach i zasadach - powiązanie

zdobytej wcześniej wiedzy na temat reagowania kwasów z zasadami i wydzielania się

dwutlenku węgla z własną produkcją lemoniady. Zacieśnianie współpracy grupowej,

aktywizowanie się w procesie edukacji, czerpanie satysfakcji z dokonań naukowych.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: na każdą parę – cytryna, wyciskarka do cytryn, 0,5 l

wody niegazowanej, łyżeczka sody oczyszczonej lub proszku do pieczenia, 2 łyżeczki cukru, 2

słomki, pojemnik z miarką, 2 szklanki

Metody pracy: oparte na działalności praktycznej uczniów - eksperyment

Formy organizacji pracy : w parach

Przebieg zajęć:

1. Wprowadzenie do tematu zajęć. Zapytanie, jak zrobić własną lemoniadę? Pozyskanie

propozycji od uczniów.

2. Podanie uczniom przepisu na własną lemoniadę.

3. U. współpracując w parach wykonują następujące czynności:

a) Z umytej cytryny wycisnąć sok i przelać do pojemnika z miarką.

b) Dolać taką samą ilość wody.

c) Dodać łyżeczkę proszku do pieczenia i wymieszać miksturę słomką.

d) Można posłodzić mieszaninę 2 łyżeczkami cukru.

e) Płyn szybko rozlać do szklanek i można pić (np. przy pomocy słomek).

4. U. podsumowują, skąd wzięły się bąbelki w napoju (reakcja kwasu-soku z cytryny z

zasadą – sodą oczyszczoną powoduje wydzielanie się gazu – dwutlenku węgla).

5. Zapisanie wniosków w zeszycie przedmiotowym.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Wybuch wulkanu.

Cele ogólne: Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności oraz

.

Cele szczegółowe: Wyjaśnienie, jak można zrobić mini wulkan oraz dlaczego następuje wybuch cieczy po połączeniu sody oczyszczonej z sokiem z cytryny, co powstaje w wyniku reakcji zasady z kwasem. Nabycie umiejętności fotografowania (poklatkowego) efektów działań uczniów przy użyciu iPada.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: na trójki: duża, głęboka miska, kamienie i piasek,

butelka, 0,5 szkl. octu, soda oczyszczona rozpuszczona w 0,5 szkl. wody, barwnik spożywczy,

lejek, 1 lub kilka iPadów na klasę.

Metody pracy: eksperyment, metoda ćwiczeń praktycznych

Formy organizacji pracy: w trójkach, indywidualna, zbiorowa

Przebieg zajęć:

I. Zainteresowanie uczniów tematem i przyniesionymi przedmiotami – formułowanie przewidywań, co się stanie, gdy połączymy sodę oczyszczoną z octem.

II. Podanie trójkom U. instrukcji wykonania eksperymentu. – Umieszczenie butelki w misce z usypanym kopczykiem z piasku, obłożonego z wierzchu kamykami (na kształt krateru). Zmieszanie octu z barwnikiem spożywczym. Wlanie do butelki przez lejek wody z sodą oczyszczoną, a następnie dodanie zabarwionego octu (przez dwoje uczniów). Obserwacja tworzenia się bąbelków, wzbierania płynu w butelce i wybuchu płynów z naczynia. Weryfikowanie przypuszczeń.

III. Jednoczesne, przy użyciu iPada poklatkowe fotografowanie kolejnych etapów wybuchu wulkanu przez trzeciego U. (relacja może zostać umieszczona na stronie internetowej szkoły).

IV. Próba wspólnego opisania, co się zadziało i wyjaśnienie, że po połączeniu kwasu z zasadą powstają bąbelki gazu - dwutlenku węgla.

V. Zapisanie wniosków w zeszycie przedmiotowym.

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Woda może rozpłynąć się w powietrzu. – Parowanie. Mokry, suchy czy lepki?

Cele ogólne: Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności.

Odpowiedzenie na pytanie: Czy wszystkie ciecze wyparowują?

Cele szczegółowe: Zbadanie działania narządów zmysłu - receptorów dotyku. Nabycie umiejętności rozpoznawania dotykiem różnych rodzajów cieczy i mąki.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: na każdą czwórkę: łyżka, 5 kubków, a każdym inna

substancja: łyżka oleju, łyżka mleka, łyżka płynu do naczyń, łyżka wody, łyżka mąki, apaszka,

ręczniki papierowe do wycierania palców po każdej próbie.

Metody pracy: eksperyment, metoda badawcza

Formy organizacji pracy: w czwórkach, indywidualna, zbiorowa

Przebieg zajęć:

I. Podanie zespołom U. instrukcji wykonania zadania. (U. napełniają każdy z kubków

inną substancją (wodą, olejem, mąką, płynem do naczyń, mlekiem). Następnie

zawiązują apaszką oczy jednemu U. i umieszczają kolejno palce jego dłoni w 5

zgromadzonych substancjach na kilkanaście sekund. U. na podstawie dotyku

(konsystencji, sposobu znikania z palca, bądź nie) zgaduje, co to za substancja. U.

zmieniają się kolejno w odgadywaniu produktów z zawiązywanymi oczami; przed

każda próbą kubki ustawiane są w inny sposób przez pozostałych członków

zespołu.

II. Zastanowienie się, po czym poznać daną substancję? (ciekła, sypka, lepka, kleista,

po chwili nic nie zostaje na palcu, po chwili na palcu zostaje proszek, cały czas

zostaje na palcu…) - grupowe uzupełnienie karty z częściowo sformułowanymi

wnioskami – zał. 1a.

III. Zweryfikowanie wniosków – odczytywanie w grupach wzoru wniosków zał. 1b.

Wspólna dyskusja w klasie, wyjaśnienie ewentualnych innych odczuć niż podano

we wnioskach. Wklejenie zweryfikowanej karty pracy do zeszytu

przedmiotowego.

Zał.1a T: Działanie receptorów dotyku. Palec zwilżony wodą szybko staje się ………………….., a w dotyku

……………………… niż był na początku. Palec zanurzony w płynie do

naczyń wysycha …………………………. . Mleko wysycha całkowicie,

ale pozostawia ……………………………… warstewkę, a olej pozostaje

na palcu w formie …………………………. warstwy. Mąkę dotykiem

łatwo odróżnić od cieczy, bo jest …………………………

Dlaczego?

Woda nie znika, lecz ……………………………………. Ciepło z naszego

ciała wędruje do wody (którą badamy), przez co skóra na palcu

………………………………się . Mleko i płyn do naczyń również

zawierają ………….…, która paruje pozostawiając (na

skórze)pozostałe składniki. Olej nie …………………………………………… .

Wszystkie te wrażenia docierają do naszego mózgu dzięki

……………………………………………………………

Po otrzymaniu od nich sygnału nasz mózg rozpoznaje czy coś jest

sypkie, lepkie, wilgotne, suche, kleiste, tłuste…

T: Działanie receptorów dotyku. Palec zwilżony wodą szybko staje się ………………….., a w dotyku

……………………… niż był na początku. Palec zanurzony w płynie do

naczyń wysycha …………………………. . Mleko wysycha całkowicie,

ale pozostawia ……………………………… warstewkę, a olej pozostaje

na palcu w formie …………………………. warstwy. Mąkę dotykiem

łatwo odróżnić od cieczy, bo jest …………………………

Dlaczego?

Woda nie znika, lecz ……………………………………. Ciepło z naszego

ciała wędruje do wody (którą badamy), przez co skóra na palcu

………………………………się . Mleko i płyn do naczyń również

zawierają ………….…, która paruje pozostawiając (na

skórze)pozostałe składniki. Olej nie …………………………………………… .

Wszystkie te wrażenia docierają do naszego mózgu dzięki

……………………………………………………………

Po otrzymaniu od nich sygnału nasz mózg rozpoznaje czy coś jest

sypkie, lepkie, wilgotne, suche, kleiste, tłuste…

Z ł. 1b T: Działanie receptorów dotyku. Palec zwilżony wodą szybko staje się suchy, a w dotyku

zimniejszy niż był na początku. Palec zanurzony w płynie do

naczyń wysycha powoli. Mleko wysycha całkowicie, ale

pozostawia lepką warstewkę, a olej pozostaje na palcu w formie

tłustej, śliskiej warstwy. Mąkę dotykiem łatwo odróżnić od cieczy,

bo jest sypka.

Dlaczego?

Woda nie znika, lecz wyparowuje. Ciepło z naszego ciała wędruje

do wody (którą badamy), przez co skóra na palcu ochładza się .

Mleko i płyn do naczyń również zawierają wodę, która paruje

pozostawiając (na skórze)pozostałe składniki. Olej nie

wyparowuje.

Wszystkie te wrażenia docierają do naszego mózgu dzięki

receptorom dotyku. Po otrzymaniu od nich sygnału nasz mózg

rozpoznaje czy coś jest sypkie, lepkie, wilgotne, suche, kleiste,

tłuste…

T: Działanie receptorów dotyku. Palec zwilżony wodą szybko staje się suchy, a w dotyku

zimniejszy niż był na początku. Palec zanurzony w płynie do

naczyń wysycha powoli. Mleko wysycha całkowicie, ale

pozostawia lepką warstewkę, a olej pozostaje na palcu w formie

tłustej, śliskiej warstwy. Mąkę dotykiem łatwo odróżnić od cieczy,

bo jest sypka.

Dlaczego?

Woda nie znika, lecz wyparowuje. Ciepło z naszego ciała wędruje

do wody (którą badamy), przez co skóra na palcu ochładza się .

Mleko i płyn do naczyń również zawierają wodę, która paruje

pozostawiając (na skórze)pozostałe składniki. Olej nie

wyparowuje.

Wszystkie te wrażenia docierają do naszego mózgu dzięki

receptorom dotyku. Po otrzymaniu od nich sygnału nasz mózg

rozpoznaje czy coś jest sypkie, lepkie, wilgotne, suche, kleiste,

tłuste…

SCENARIUSZ ZAJĘĆ

Temat: Tworzymy wodospad.

Cele ogólne: Podniesienie kompetencji w zakresie kreatywności i innowacyjności.

Odpowiedzenie na pytanie: Z jakiego otworu w butelce najdalej będzie tryskała woda – z

górnego, środkowego czy dolnego?

Cele szczegółowe: Wyjaśnienie, dlaczego przez otwory w butelce wylatuje woda z różną siłą.

Dojście do rozwiązania: Jak najłatwiej zrobić 4 dziurki w butelce, jedna pod drugą?

Wyjaśnienie, dlaczego pierwszą dziurkę w butelce zrobić najłatwiej.

Środki dydaktyczne i narzędzia pracy: na każdą parę: 1,5l plastikowa butelka, woda, gwóźdź

lub śrubka, taśma klejąca

Metody pracy: eksperyment, metoda problemowa

Formy organizacji pracy: w parach, zbiorowa

Przebieg zajęć:

I. Pary przedziurawiają gwoździem butelkę w 4 miejscach, w linii pionowej, próbują

robić to tak, aby było najłatwiej (wkręcając śrubkę, korkując butelkę, zatykając

zrobione już dziurki, by butelka była bardziej napięta).

II. Przygotowanie wodospadu według instruktażu N. - Szczelne zaklejenie dziurek w

butelkach taśmą klejącą. Napełnienie butelek wodą i w pozycji poziomej

wyniesienie ich na boisko szkolne.

III. Stawianie hipotezy: Z jakiego otworu w butelce najdalej będzie tryskała woda – z

górnego, środkowego czy dolnego? Przewidywanie – dlaczego zadzieje się tak, a

nie inaczej.

IV. Odklejenie fragmentów taśmy, przytrzymanie butelek w pozycji pionowej

otworami od siebie. Obserwacja przez U. strumieni wylewającej się wody.

Weryfikowanie przypuszczeń.

V. Wspólne opisanie tego, co się wydarzyło, wyjaśnienie, dlaczego woda na dole

tryskała najdalej i najdłużej, a na górze najsłabiej i najkrócej (przez największe na

dole ciśnienie).

VI. Powrót do klasy, zapisanie wniosków w zeszycie przedmiotowym.