İNSAN DOĞUM DEFEKTLERİ-İNSAN DOĞUM DEFEKTLERİ-KONJENİTAL ANOMALİLER-KONJENİTAL ANOMALİLER-KONJENİTAL MALFORMASYONKONJENİTAL MALFORMASYON

Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Prof. Dr. Alpaslan GÖKÇİMEN Adnan Menderes Üniversitesi Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Histoloji ve Tıp Fakültesi Histoloji ve Embriyoloji Anabilim Dalı Embriyoloji Anabilim Dalı

İNSAN DOĞUM DEFEKTLERİ-İNSAN DOĞUM DEFEKTLERİ-KONJENİTAL ANOMALİLER-KONJENİTAL ANOMALİLER-

KONJENİTAL MALFORMASYONKONJENİTAL MALFORMASYON• 1- Malformasyon: 1- Malformasyon: Vücudun geniş Vücudun geniş

bir bölümünde, organın bir kısmında bir bölümünde, organın bir kısmında veya bütününde doğuştan anormal veya bütününde doğuştan anormal gelişim sonucu morfolojik bir hasar gelişim sonucu morfolojik bir hasar olmasıdır.olmasıdır.

2-BOZULMA 2-BOZULMA

Normal gelişimde bir karışıklık veya Normal gelişimde bir karışıklık veya dış etkilerle bozulma sonucu dış etkilerle bozulma sonucu vücudun geniş bölgesi, organın bir vücudun geniş bölgesi, organın bir bölümü veya tamamının morfolojik bölümü veya tamamının morfolojik bozukluğudur. Teratojenlere maruz bozukluğudur. Teratojenlere maruz kalmayı izleyen morfolojik kalmayı izleyen morfolojik değişiklikler bozulma olarak değişiklikler bozulma olarak düşünülmüştür.düşünülmüştür.

3-DEFORMASYON3-DEFORMASYON

Mekanik kuvvetlerden dolayı Mekanik kuvvetlerden dolayı vücudun bir bölümünün anormal vücudun bir bölümünün anormal şekil, biçim veya pozisyon almasıdır. şekil, biçim veya pozisyon almasıdır. Oligohidroamniyoz neticesinde Oligohidroamniyoz neticesinde intrauterin baskı “equnovarus ayak intrauterin baskı “equnovarus ayak veya yumru ayak” oluşmasına sebep veya yumru ayak” oluşmasına sebep olur.olur.

4-DİSPLAZİ4-DİSPLAZİ

Dokudaki hücrelerin anormal Dokudaki hücrelerin anormal yerleşimi ve bunun morfolojik yerleşimi ve bunun morfolojik neticeleridir. Displazi, neticeleridir. Displazi, dishistogenezin (anormal doku dishistogenezin (anormal doku şekillenmesi) zamanı ve şekillenmesi) zamanı ve neticesidir.Histogenezle ilgili bütün neticesidir.Histogenezle ilgili bütün anomaliler bu yüzden displaziler anomaliler bu yüzden displaziler olarak sınıflandırılır.olarak sınıflandırılır.

Yeni doğanda çoklu anomalilerin Yeni doğanda çoklu anomalilerin patogenez ve sebeplerinin patogenez ve sebeplerinin

belirlenmesinde kullanılan terimlerbelirlenmesinde kullanılan terimler

•Politopik alan defekti: Tek Politopik alan defekti: Tek gelişim alanının gelişim alanının rahatsızlığından köken alan rahatsızlığından köken alan anomalilerin modelleridir.anomalilerin modelleridir.

SEKUENSSEKUENS

Mekanik faktörler veya olası Mekanik faktörler veya olası yapısal defekt yapısal defekt veya bilinendenveya bilinenden kaynaklanan çoklu anomali kaynaklanan çoklu anomali modelidirmodelidir..

SendromSendrom Birbirleri ile patogenetik Birbirleri ile patogenetik olarak bağlantılı bir olarak bağlantılı bir sekuens veya politopik sekuens veya politopik alan defektini alan defektini tanımlamayan çoklu tanımlamayan çoklu anomali modelidir.anomali modelidir.

Sayısal Kromozom Sayısal Kromozom AnomalileriAnomalileri

Kromozomların sayısal sapmaları Kromozomların sayısal sapmaları genellikle ayrılamama sonucudur. genellikle ayrılamama sonucudur. Mitoz veya mayoz süresince, bir Mitoz veya mayoz süresince, bir kromozomun iki kromatidi veya kromozomun iki kromatidi veya kromozom çiftlerinin birbirlerinden kromozom çiftlerinin birbirlerinden ayrılmamalarıdır. Bunun neticesinde ayrılmamalarıdır. Bunun neticesinde kromozom çifti veya kromatidler, bir kromozom çifti veya kromatidler, bir kardeş hücreye geçer ve diğer kardeş kardeş hücreye geçer ve diğer kardeş hücrelere de gönderilir. Ayrılmama hücrelere de gönderilir. Ayrılmama maternal veya paternal gametogenezis maternal veya paternal gametogenezis sırasında oluşabilir. sırasında oluşabilir.

Anöploidi ve PoliploidiAnöploidi ve Poliploidi

Kromozom sayılarındaki değişimler anöploidi Kromozom sayılarındaki değişimler anöploidi veya poliploidi olarak karşımıza çıkar. veya poliploidi olarak karşımıza çıkar. Anöploidi, diploid kromozom sayısı olan Anöploidi, diploid kromozom sayısı olan 46’dan herhangi bir sapmadır. Anöploid bir 46’dan herhangi bir sapmadır. Anöploid bir bireyin kromozom sayısı haploid kromozom bireyin kromozom sayısı haploid kromozom sayısı olan 23’ün tam katları da değildir (45 sayısı olan 23’ün tam katları da değildir (45 veya 47). Poliploid bir bireyin kromozom veya 47). Poliploid bir bireyin kromozom sayısı, diploid sayı olan 46’nın dışında sayısı, diploid sayı olan 46’nın dışında kalan, haploid sayı olan 23’ün tam kalan, haploid sayı olan 23’ün tam katlarıdır. katlarıdır.

Turner SendromuTurner Sendromu

• Turner sendromunun fenotipi dişidir. Turner sendromunun fenotipi dişidir. Sekonder seks karakterleri etkilenmiş, Sekonder seks karakterleri etkilenmiş, kızların %90’ında gelişmemiştir. kızların %90’ında gelişmemiştir.

• Kromozom anomalileri nedeniyle görülen Kromozom anomalileri nedeniyle görülen düşüklerin %18’ini oluşturur. Genellikle düşüklerin %18’ini oluşturur. Genellikle babadan gelmesi gereken X kromozomu babadan gelmesi gereken X kromozomu kaybolmuştur. kaybolmuştur.

• Turner sendromundaki en sık karşılaşılan Turner sendromundaki en sık karşılaşılan kromozom yapısı 45X’dir.kromozom yapısı 45X’dir.

Otozomlardaki Trizomi Otozomlardaki Trizomi

• Hücrede, iki çift kromozom yerine üç tane Hücrede, iki çift kromozom yerine üç tane kromozom varsa bu bozukluk trizomidir. kromozom varsa bu bozukluk trizomidir.

• Trizomiler sayısal kromozom Trizomiler sayısal kromozom anomalilerinin en sık görülenidir.anomalilerinin en sık görülenidir.

• Bu sayısal hatanın genel nedeni Bu sayısal hatanın genel nedeni kromozomlarda mayotik ayrılamamadır. kromozomlarda mayotik ayrılamamadır. Bunun sonucunda gametlerden birisinde Bunun sonucunda gametlerden birisinde 23 yerine 24 kromozom olacak ve bundan 23 yerine 24 kromozom olacak ve bundan oluşan zigot 47 kromozoma sahip oluşan zigot 47 kromozoma sahip olacaktır. olacaktır.

Otozomlardaki TrizomiOtozomlardaki Trizomi

Trizomiler 3 temel sendromla bağlantılıdır.Trizomiler 3 temel sendromla bağlantılıdır.• Trizomi 21 Down sendromuTrizomi 21 Down sendromu• Trizomi 18 Edwards SendromuTrizomi 18 Edwards Sendromu• Trizomi 13 Patau SendromuTrizomi 13 Patau SendromuTrizomi 13 ve Trizomi 18’li yeni doğanlarda Trizomi 13 ve Trizomi 18’li yeni doğanlarda

çok ciddi anomaliler ve ileri derecede çok ciddi anomaliler ve ileri derecede zeka geriliği vardır ve bunlar genellikle zeka geriliği vardır ve bunlar genellikle bebekken ölürler.bebekken ölürler.

Trizomik olguların yarıdan fazlası erken Trizomik olguların yarıdan fazlası erken dönemde spontan abortusla sonuçlanır.dönemde spontan abortusla sonuçlanır.

Seks Kromozomlarındaki Seks Kromozomlarındaki TrizomiTrizomi

• Seks kromozomlarındaki trizomi Seks kromozomlarındaki trizomi daha yaygındır. daha yaygındır.

• Bu olgunun fiziksel belirtileri Bu olgunun fiziksel belirtileri puberteden önce ortaya çıkmadığı puberteden önce ortaya çıkmadığı için çocukluk ve yeni doğan için çocukluk ve yeni doğan döneminde fark edilmezler.döneminde fark edilmezler.

• Günümüzde bu olgu kromozom Günümüzde bu olgu kromozom analizi çalışmaları sayesinde başarılı analizi çalışmaları sayesinde başarılı bir şekilde belirlenebilmektedir.bir şekilde belirlenebilmektedir.

TriploidiTriploidi

Poliploidin en sık karşılaşılan tipidir Poliploidin en sık karşılaşılan tipidir (69 kromozom). Fetuslarda belirgin (69 kromozom). Fetuslarda belirgin intrauterin gelişme geriliği vardır. intrauterin gelişme geriliği vardır. Gövde başa göre daha az geliştiği Gövde başa göre daha az geliştiği için baş-gövde orantısızlığı vardır.için baş-gövde orantısızlığı vardır.

TetraploidiTetraploidi

• Diploid kromozom sayısının iki Diploid kromozom sayısının iki katına çıkmasıdır 92. İlk yarıklanma katına çıkmasıdır 92. İlk yarıklanma bölünmesi sırasında oluşur. bölünmesi sırasında oluşur. Embriyolar çok erken düşükle Embriyolar çok erken düşükle sonuçlanır ve sıklıkla boş koryonik sonuçlanır ve sıklıkla boş koryonik kese ile karşılaşılır. Bu olgu kese ile karşılaşılır. Bu olgu “kurumuş embriyo” olarak da “kurumuş embriyo” olarak da adlandırılır.adlandırılır.

İlaç veya kimyasal bir İlaç veya kimyasal bir maddenin teratojen maddenin teratojen

etkisinde:etkisinde:• Gelişimin kritik dönemleriGelişimin kritik dönemleri• İlaç veya kimyasal maddenin dozuİlaç veya kimyasal maddenin dozu• Embriyonun genetik yapısıEmbriyonun genetik yapısı

Teratojen, konjenital anomali Teratojen, konjenital anomali oluşmasına neden olan yada oluşmasına neden olan yada populasyonda anomali insidansını populasyonda anomali insidansını artıran herhangi bir ajandır.artıran herhangi bir ajandır.

İnsan Gelişiminin Kritik İnsan Gelişiminin Kritik DönemleriDönemleri

• Hücre bölünmesinin, hücre farklılaşmasının Hücre bölünmesinin, hücre farklılaşmasının ve morfogenezin en yoğun olduğu dönemdir.ve morfogenezin en yoğun olduğu dönemdir.

• Beyin gelişimi için en kritik dönem3-16 Beyin gelişimi için en kritik dönem3-16 haftalar arasıdır.haftalar arasıdır.

• Alkol gibi teratojenler, embriyonik ve fetal Alkol gibi teratojenler, embriyonik ve fetal dönemler boyunca zeka geriliğine sebep dönemler boyunca zeka geriliğine sebep olur.olur.

• Diş gelişimini tetrasiklinler etkiler. Doğum Diş gelişimini tetrasiklinler etkiler. Doğum öncesi 18. haftadan, 16 yaşına kadar öncesi 18. haftadan, 16 yaşına kadar etkileyebilir.etkileyebilir.

Yüksek RadyasyonYüksek Radyasyon

• SSS VE GÖZ ANOMALİLERİSSS VE GÖZ ANOMALİLERİ

KIZAMIKÇIKKIZAMIKÇIK

• Glokom, katarakt gibi göz hasarlarıGlokom, katarakt gibi göz hasarları• SağırlıkSağırlık• Kalp anomalileriKalp anomalileri

TalidomitTalidomit

• Kol-bacak defektleri: meromelia(kol veya Kol-bacak defektleri: meromelia(kol veya bacakların bir kısmının yokluğu bacakların bir kısmının yokluğu

• 1960’ların başında Talidomit adlı sedatif 1960’ların başında Talidomit adlı sedatif ilacın yol açtığı 10.000’den fazla ilacın yol açtığı 10.000’den fazla malformasyonlu doğum, bu trajik olayların malformasyonlu doğum, bu trajik olayların başında gelir. Talidomit faciası boyutunda başında gelir. Talidomit faciası boyutunda olmasa dahi ilaçların yol açtığı çok sayıda olmasa dahi ilaçların yol açtığı çok sayıda epidemik olay kimyasallardan korkuyu epidemik olay kimyasallardan korkuyu besleyen önemli faktörler olmuştur. besleyen önemli faktörler olmuştur. Kimyasalların yarattığı çevre sorunlarının Kimyasalların yarattığı çevre sorunlarının anlaşılması da 1960’lı yıllarda hız anlaşılması da 1960’lı yıllarda hız kazanmıştır. kazanmıştır.

Sigara İçimiSigara İçimi

• İntrauterin büyüme geriliğiİntrauterin büyüme geriliği• Yoğun sigara içenlerde (günde 20 veya Yoğun sigara içenlerde (günde 20 veya

daha fazla) erken doğum, sigara içmeyen daha fazla) erken doğum, sigara içmeyen kadınlara göre iki kat fazla olmakta, kadınlara göre iki kat fazla olmakta, bunların bebekleri de normalden daha az bunların bebekleri de normalden daha az kilolu doğmaktadır.kilolu doğmaktadır.

• Kalp defektiKalp defekti• Kol bacak kısalıklarıKol bacak kısalıkları• Üriner kanalda anomalilerÜriner kanalda anomaliler• Davranış problemleriDavranış problemleri• Fiziksel büyümede yavaşlamaFiziksel büyümede yavaşlama

NikotinNikotin

• Uterus kan damarlarında daralma yaparak Uterus kan damarlarında daralma yaparak uterus kan akımını azaltır.uterus kan akımını azaltır.

• Plasentanın villuslar arasındaki Plasentanın villuslar arasındaki boşluğunda bulunan maternal kandan boşluğunda bulunan maternal kandan embriyo veya fetüse gerekli olan oksijen embriyo veya fetüse gerekli olan oksijen ve besin maddeleri desteğini azaltır.ve besin maddeleri desteğini azaltır.

• Oluşan yetersizlik, embriyodaki hücre Oluşan yetersizlik, embriyodaki hücre büyümesini bozar ve zihinsel gelişimi kötü büyümesini bozar ve zihinsel gelişimi kötü olarak rtkilerolarak rtkiler

AlkolAlkol

• Erken gebelik döneminde orta ve yüksek Erken gebelik döneminde orta ve yüksek düzeyde alkol tüketimi, fetüsün düzeyde alkol tüketimi, fetüsün büyümesinde ve morfogenezinde büyümesinde ve morfogenezinde değişikliklere yol açar.değişikliklere yol açar.

• Prenatal ve postnatal büyüme geriliğiPrenatal ve postnatal büyüme geriliği• Zeka geriliğiZeka geriliği• MikrosefaliMikrosefali• Maksiller hipoplaziMaksiller hipoplazi• Kısa burunKısa burun• İnce üst dudakİnce üst dudak• Doğumsal kalp hastalıklarıDoğumsal kalp hastalıkları

AlkolAlkol

• Günümüzde zeka geriliğinin en Günümüzde zeka geriliğinin en yaygın sebebidir.yaygın sebebidir.

• FAS: Fetal alkol sendromu: 1-2/1000 FAS: Fetal alkol sendromu: 1-2/1000 canlı doğumda gözlenir. Hastalığın canlı doğumda gözlenir. Hastalığın şiddeti hafiften şiddetliye kadar şiddeti hafiften şiddetliye kadar değişir. değişir.

Dietilstilbesterol (DES)Dietilstilbesterol (DES)

• İnutero olarak (anne karnında) DES İnutero olarak (anne karnında) DES ‘e maruz kalan kadınlarda uterus ve ‘e maruz kalan kadınlarda uterus ve vagen anomalileri gözlenmiştir.vagen anomalileri gözlenmiştir.

• Erken yaşta kanser gelişme riski Erken yaşta kanser gelişme riski yüksektir.yüksektir.

AntibiyotiklerAntibiyotikler

• Tetrasiklinler: Dişlerde Tetrasiklinler: Dişlerde diskorolasyon, mine hipoplazisi, diskorolasyon, mine hipoplazisi, uzun kemiklerde büyüme geriliğiuzun kemiklerde büyüme geriliği

• Streptomisin:SağırlıkStreptomisin:Sağırlık

TeratojenlerTeratojenler

• Antikoagülanlar: Heparin dışında Antikoagülanlar: Heparin dışında tüm antikoagülanlar plasenta tüm antikoagülanlar plasenta membranını geçer ve embriyo veya membranını geçer ve embriyo veya fetüste kanamalara sebep olabilir.fetüste kanamalara sebep olabilir.

• Antikonvülzanlar (Valproik Asit: Antikonvülzanlar (Valproik Asit: kafa-yüz, kol-bacak defektleri)kafa-yüz, kol-bacak defektleri)

TeratojenlerTeratojenler

• Antineoplastik İlaçlarAntineoplastik İlaçlar• ACE (Anjiyotensin dönüştürücü ACE (Anjiyotensin dönüştürücü

enzim) İnhibitörlerienzim) İnhibitörleri• İnsülin ve Hipoglisemik İlaçlarİnsülin ve Hipoglisemik İlaçlar• Vitamin A: Kafa-yüz anomalileriVitamin A: Kafa-yüz anomalileri• SalisilatlarSalisilatlar• Tiroid İlaçlarıTiroid İlaçları