insan nasil insan oldu_ - m. ilin_ e. segal - say yayinlari
TRANSCRIPT
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
1/1011
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
2/1011
NSAN NASIL NSAN OLDU
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
3/1011
M. lin - E. Segal
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
4/1011
Rusa aslndan eviren:
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
5/1011
Ahmet Zekerya
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
6/1011
Bilim Dizisi
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
7/1011
nsan Nasl nsan Oldu / M. lin - E. SegalSertifika No: 10962Yayn Haklar Say YaynlarBu eserin tm haklar sakldr. Yaynevinden yazalnmakszn ksmen veya tamamen alnt yaplamhibir ekilde kopyalanamaz, oaltlamaz ve
yaymlanamaz.Yayn Ynetmeni: Asl Kurtsoy HsmRusa Aslndan eviren: Ahmet ZekeryaDzelti: Aya Kran Kapak Resmi: Geopolitical Child Watching thBirth of the New Man,Salvador Dal, 1943Say Yaynlar
Ankara Cad. 54 / 12 TR-34410 Sirkeci-stanbulTelefon: (0212) 512 21 58 Faks: (0212) 512 50web: www.sayyayincilik.come-posta: [email protected] Datm: Say Datm Ltd. ti.
Ankara Cad. 54 / 4 TR-34410 Sirkeci-stanbulTelefon: (0212) 528 17 54 Faks: (0212) 512 50e-posta: [email protected] sat : www.sa kitap.com
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
8/1011
EVRMENN NOTU
Dnya zerinde insann evrimi konusundkitap yazmay yazarlara Aleksey Maksimovi Gsalk vermiti.
Bu kitabn yazarlarndan biri, Gorki ilekonumas srasnda unlar sylemiti:
Biliyor musunuz, ben bu kitaba nasl balaimdi, usuz bucaksz uzay gznzn getirin. Yldzlarn, bulutsularn doldurduu uzBu devler devi bulutsulardan birinde Gnealev yanyor. Gneten gezegenler kop
Kck bir gezegende madde canllayor, kbilincine varmaya balyor. Bunun sonucnsan ortaya kyor.
Yazarlar 1936 ylnda, insann oluumalp dnmeye nasl altn, ate yakmademiri eritmeyi nasl rendiini, doaya egeolmak iin nasl savatn, dnyay nasl kavdeitirdiini anlatan bu kitap zerinde almbaladlar.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
9/1011
Kitabn birinci blmnde ilkel insan ve oplum dzeni anlatlmaktadr.
kinci ve nc blmlerdeyse, klelikderebeylik dnemlerinde insann geliimi ve
ortaya konmaktadr.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
10/1011
NSAN BR DEVDR
Bu dnyada bir dev var.
Bu devin yle kollar var ki, hi glk ekmbir lokomotifi kaldrabilir.
Bu devin yle ayaklar var ki, gnde binkilometre koabilir.
Bu devin yle kanatlar var ki, bulutlar zerkularn kamad yksekliklerde uabilir.
Bu devin yle yzgeleri var ki, su albalklardan daha iyi yzebilir.
Bu devin yle gzleri ve kulaklar vagrlmeyeni grr, baka bir ktada konuulaitir.
Bu dev o kadar gldr ki, dalar delip g
ve doludizgin akp giden sular durdurur.Bu dev, yeryzn istedii gibi dei
ormanlar diker, denizleri birletirir, lleri sular
Kimdir bu dev?
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
11/1011
Bu dev insandr.
Acaba insan nasl dev oldu, nasl dnyefendisi oldu?
Biz bu kitapta ite bunu anlatacaz.
M. lin - E. Se al
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
12/1011
I. BLM
1
Ta Sayfal KitapYeryuvarla byk bir kitap gibi ayaklar
altnda duruyor.
Yerkabuunu meydana getiren tabakalar, her
abaka, bir kitap sayfas gibidir.Biz, bu kitabn en son sayfasndayz. lk yapr
ok derinde. Okyanuslarn dibi ve ktalarn torada.
Bu ilk yapraklara, kitabn ilk blmlerine varlamamtr. Onlarda neler yazl olduunu, aahmin edebiliriz.
nsanlarn yaad zaman yaklatka, k
okunmas daha kolaylayor.Scak lavlarn yakp buruturmu olduu say
yeryznde da silsilelerinin nasl meydana geldbaka sayfalar, yerkabuunun ykselip ala
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
13/1011
onucunda, denizlerin nasl genileyip yedaraldklarn anlatyorlar.
Deniz hayvanlarnn kabuklarndan meygelmi beyaz sayfalardan, beyaz tabakala
hemen sonra kmr gibi kara tabakalar geliyor.
Kaln kmr tabakalarnn meydana geayfada, bir zamanlar yeryzn kaplayan
ormanlarn tarihini okuyabiliriz.
Yer yer elle izilmi gibi, yaprak izlerine kmr haline gelen ormanlarda yaam hayvaosillemi iskeletlerine rastlanyor.
Bylece, sayfa sayfa dnyann tm ta
okuyabiliriz. Kitabn kahraman, yani insan, ancon sayfalarnda belirir. lk bakta, bu byk kkahramannn insan olmad sanlabilir. zamanlarn dev fil ve gergedanlarnn yannda ikinci derecede bir ahs gibi grnr. Fakat bu
kahraman, gittike artan bir cesaretle n pkmaya balad.
Ve bir gn geldi ki insan, bu byk kitabn ykahraman deil, ayn zamanda onu yazanlarda
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
14/1011
olmaya balad.
te bir rman kesitinde, buz anda meygelmi tortul tabakalar arasnda bir kara izgi agrnyor.
Doa denen kitapta bu kara izgi, aa kmizilmitir. Kumlarla topran arasnda bu inaa kmr tabakas da nereden kt? Oyangnndan kalm bir iz olmasn!
Yangn izleri, geni bir sahay kaplar, buraizgiyse ksack. Byle bir iz, ancak ateten kolabilir.
Atei de, ancak insan yakabilir.
stelik, atein yannda insann daha bzlerine: ta aletlere, avlanm hayvaparalanm kemiklerine rastlarz.
Okunabilmesi Gereken Sz
lk insann avlanrken yaam olduu yerldrm olduu hayvanlarn kemiklerine astlanr. Buralarda sararm et kaburgalar, boy
balar ve yaban domuzlarnn eri dileri bul
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
15/1011
Kemikler baz yerlerde byk ynlar meygetirirler. Bunlardan, insann uzun zaman ayn ykald anlalyor.
En ilginci de udur ki, avc kulbelerinde bu
at, yaban domuzu ve bizon kemikleriyle birliktemamut kemikleri, yani byk mamut balar, renbenzeyen uzun eri dileri, gvdeden ayrlmmamut ayaklar da vardr.
Mamut gibi dev bir hayvan ldrebilmeknsan, ne kadar gl ve cesaretli olmalyd. mamutu paralayp kulbelere kadar gtrebin bundan daha fazla bir kuvvet gerekti. mamutun her aya neredeyse bir ton arl
ba da bir insann sabilecei byklkteydi.Fil avnda kullanlan zel tfekler tayan bug
avclar bile mamutla kolay kolay baa kamazKald ki, ilk insann tfei de yoktu ve silahlabaktan ya da sivri ta burunlu kargdan ibaretti
Geri aradan geen binlerce yl iinde ta adeie deie daha keskinlemi ve mkemmellemiti. Ta bak ya da ta a madan nce insan ta n st kabu unu
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
16/1011
onra przleri yontup kendine sivri ve kesici ayapard.
akmakta gibi sert bir malzemeden yapabilmek byk bir hnerdi. Bunun iin i
yapt ta aleti kullandktan sonra atmaz, gzbegibi korur ve krlendii zaman bilerdi.
nsan, kendi emeinin ve zamannn debildii iin, yapt aletin de deerini bilm
balamt.nsan, aletinin zerine titriyordu, nk eme
zamann ne demek olduunu biliyordu.
Ne kadar uralrsa uralsn, ta yine
Mamut gibi bir hayvan ldrebilmek iin takarg kt bir silaht. nk mamutun, zrhl gegibi kaln bir derisi vard.
Yine de insan, mamutlar ldrebiliyordu.
avc kulbelerinde bulunan mamut balar ve dspat ediyor.
lk avclar mamutlarn hakkndan nasl gelebiliacaba? Bunu ancak insan szn okurken
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
17/1011
insanlar anlamnda dnebilenler anlayabiliryapmay, avcl, ate yakmay, ev kurmay ve tolemeyi, insan tek bana deil, br insabirlikte, onlarla el ele vererek renmiti.
Kltr ve bilimi tek bir insan deil, milyoemeine dayanan insan toplumu yaratmtr.
nsan yalnz olsayd, hayvan olarak kalrd.
Toplumda hayvan insana eviren, emek olmu
Baz kitaplarda ilk avclar, kendi emei ve aher eyi elde etmi bir Robinson olarak edilirler.
nsan gerekten byle bir Robinson olsnsanlar topluluk halinde deil de, ayr ayr ahalinde yaam olsalard, hibir zaman insanbir kltr yaratamazlard.
Zaten Robinsonun hayat da gerekte, D
Defoenun anlatt gibi olmamt. Defoe, geryaam bir denizcinin hayatn, kitabna esas oalmtr. Bu denizci, anlatlana gre, bir geayaklanmaya nayak olduu iin okyan
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
18/1011
ortasnda ssz bir adaya karlm. Yllar sadaya gelen gezginler, adada tek bana yaolan denizciyi bsbtn yabanilemi bir bulmular. htiyar denizci, konumay bile he
hemen unutmu, insandan ok haybenziyormu.
ada insann bile tek bana insan okalabilmesi pek kolay deildir.
Ya ilkel insana ne denir?lkel insan insan yapan, birlikte yaamalar, b
avlanmalar ve alet yapmalaryd.
nsanlar mamuta sr halinde ullan
Mamutun kll gvdesine bir deil, onlarca aplarlard. Mamutu kovalayan insan srsayakl ve ok elli bir varla benzerdi. Hatta yonlarca el, onlarca ayak deil, bir o kadar da kafas ilerdi mamut avnda.
Mamut, insandan kat kat byk ve glyd,nsanlar ondan akllydlar.
Mamut o kadar ard ki, insan ezmesi iten
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
19/1011
deildi. Ne var ki insanlar da bu devi yenmekasl onun bu arlndan faydalanyorlard.
nsanlar mamutu kuatp stepi tututuruyoAtein parltsndan lgna dnen ve da
mamut, atein kovduu tarafa doru kayAtese, insann sinsice tertibine gre, mabatakla doru kovuyordu.
Mamut oraya varnca, bataklk yerde kuru
kgir bir bina gibi kveriyordu. Etraf grlemesini andran brmeleriyle sarsarak, kayan kh dierini bataklktan karmaya abaabaladka da daha derine batyordu.
Artk insanlara sadece mamutu ldkalyordu.
Mamutu tuzaa drp ldrmek kolay deama ldrdkten sonra, yaadklar yere srkledaha gt. lkel insann yaad yerler genel o
bir rman su basmayan yksek kysnda bulunrmak insann hem su ihtiyalarn karlar, hemkylarnda ate yakmak iin gerekli malzemeyi,a salard.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
20/1011
yle ki, mamutu en alak yerden, batakyukarya srklemek gerekiyordu.
Bu ite de yine bir ift deil, onlarca ift el al
Mamutun kaln derisi, sert sinirleri, gl adakeskin talarla kesilir, paralanrd. Tecrhtiyarlar, hayvann ban ve ayaklarn gvddaha abuk ayrmak iin nereden kegerektiini retirlerdi.
Mamut paralara blndkten sonra, yaadklar yere tamaya koyulurlard.
in elbirliiyle yrmesi iin insanlar heazdan barr ve onlarca insan, kll byk bir
ya da uzun hortumlu ba srkleye srgtrrlerdi.
Avclar kan ter iinde, bitkin bir halde kulbevarrlard. Bundan sonra balayan byk
grlmeye deerdi. nsanlar, drt gzle bekledmamutu avlaynca bayram yapyorlard. Uzuzaman iin yiyecek saladklarna seviniyorlard.
nsann br hayvanlarla yarmas sona er
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
21/1011
nsan, hayvanlarn en byn yenerek yarmonuna galip olarak gelmiti.
Yeryznde insanlar, daha byk bir oalmaya baladlar. Zamanla bu oalma dah
artt, insanlar btn dnyaya yayldlar. Bylece bhibir hayvana ksmet olmayan bir ey insana koldu.
Tavanlarn da saylar oalp insanlarnki k
olabilir mi?Olamaz. nk tavanlar oalnca, bunlar
yrtc hayvanlar daha da oalr ki bu da tavayeniden azalmasna sebep olur.
Demek oluyor ki, yabani hayvanlarn salabildiine artamaz. Bunlarn kolay aamadklar snrlar vardr.
nsan kendisi gibi, hayvanlar da evreleyen d
nrlar oktan amt: Alet yapmay rennceleri yemedii eylerle beslenmeye baldoay kendisine kar daha cmert olmzorlamt. nceleri tek bir insan srsgeinebilecei yerde, sonralar iki, hatta
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
22/1011
opluluu geinebilir olmutu.
Daha sonralar, byk hayvanlar avlabalamakla insan doadaki etkinliini ve yaalann daha da geniletti.
Artk insann, bitkisel yiyecekler toplabeslenmesine gerek kalmamt. Otlama iini hesabna bizonlar, atlar, mamutlar yapyorlardhayvan srleri, steplerde otluyor ve tonlarca ot
evirerek semiriyorlard. yle ki, insan bir bizonda mamutu vurmakla, yllarca ylm besin ve kaynana sahip oluyordu.
Yedii besin insana son derece gerekFrtnal, tipili, souk gnlerde yiyecek aramgidilemezdi. Yaz da k da scak olan o bzamanlar gemie karmt nk.
Bir deiiklik, baka bir deiiklii douruyor
nsan, yiyecek mallar yapmaya balaynca,yerde daha uzun mddet yaamak zorunda kalnk mamutu beraberinde kolayca tayamazd
Baka sebepler de insann artk avare
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
23/1011
kurtulmasna yol at. nceleri her aa insana, hayvanlardan korunmak iin snak olabilirdi.
Artk insann yrtc hayvanlardan korkusu azaAma yeni bir dman belirmiti: Souk.
Souktan ve kar frtnasndan korunmak nsann gvenebilecei bir barna olmalyd.
nsan kinci Bir Doa Yaratyor
yle bir zaman geldi ki, insan, kocaman sdnyada, kendisi iin kck, scak bir dkurmaya koyuldu. Maara azlarnda ya da diplerinde, deri ve dallardan yapt ve ne yamkar, ne de yelin girebilecei bir at altna s
Kk dnyasnn ortasnda yakt ate, geaydnlatyor, kn da styordu.
Eski insanlarn avlanmak iin yerletikleri yerlkulbenin atsn tutan direkler vard. Bunlarn iz
bugn bile rastlanr. Direkler arasnda ocak, yapma gnei evreleyen kmrlemi tbulunmutur.
Duvarlar oktan kp rmse de y
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
24/1011
bellidir. te buradaki topraktan, bu dnyay knsan hakknda birok bilgi edinilir.
Ta baklar, akmakta paralar, paralahayvan kemikleri, ocaktaki kl ve kmr, topra
kumla kararak, doada bulunmayan bir meydana getirmitir.
Ancak izleri kalm bu evden kp birka teye gidilecek olursa, insan emeinden
grlmez. Ne alet bulunur, ne ocak, ne ocakta kve kl, ne de kemik.
nsan emeinin izlerini saklayan topra kazabulunan ta bak ve kazma aralarn ggeirirken, oktan snm ocan kmeelerken, nceki dnyann insan iin son dolmadn apak grrz. nk insan kendi kk dnyasn kurmutur.
2
Gemi Zamanlara lk GeziBizon ve mamut avclarnn yaadklar yerlerd
ok iki ta alete rastlanr. Bunlardan biri, iki ucubir gen, dieriyse yarm daire eklinde kesk
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
25/1011
evhadr.
Bu aletlerin baka baka ilerde kullanbesbellidir. Yoksa bu kadar farkl olmazlard.
Bu aletlerle ne iler grldn nasl anlamalAletler gzden geirilince baz eyler anlal
ama en iyisi zihnen ta devrine dnp insanlaraletlerle neleri ve nasl ilediklerini grmektir.
Romanlarda sk sk: On yl geriye dnelimzlere rastlanr. Romanclara kim ne diyestedikleri ekilde dnebilirler. stelik kahramahakknda da istediklerini yazmakta serbesttirler.
Peki, yazdmz bu gerek hikyede biz hareket etmeliyiz? Uydurmaya hakkmz yok. Sbizim on yl deil, on binlerce yl geriye dnmgerekiyor.
Yine de, Ta Devrine dnmek mmkndr.
Ta Devrine gitmek isterseniz, her eyden yannza uzak yolculuklarda gerekli olan almalsnz. Bata adr gelir. adr; katlanbambu denekler, yere baland kazklar ve b
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
26/1011
akacak ekile birlikte, kk bir antaya sadrdan baka daha bir yn ey gerekir: Bagneten koruyacak bir apka, balta, tengazoca, matara, kak, pusula ve harita. B
bunlar bir bavula yerletirip yannza silah da aldonra (Ta Devrinde avlanmadan geinilemezyakn limana gidip gemiye bilet almak kalr.
Ancak bilet alrken Ta Devrine gideceylemeyin. Sylerseniz, gemiye bineyim de
marhaneye dersiniz.
Bilette: Ta Devrine gidi-geli szleri yebasbaya baka bir yaz olacak: Melbourne.
Bu biletle Avustralyaya giden transatlabinebilirsiniz.
Birka hafta sonra gemi sizi gezinizin amacyerlere ulatracak.
Btn mesele u ki, XX. yy.da bile insanlaryerlerde, mesela Avustralyada, ta aletler kullanUzak gemi zamanlara gidilemeyeceine dnyamzda bugn de ayn artlarda yaanayere gidilebilir. Bilginler insanlarn eski a
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
27/1011
nasl yaadklarn renmek istedikleri zaman yaparlar.
Avustralyada bugne kadar ta aletleri kulnsanlar yaamaktadr. Bunlarn nasl altk
grebilmek iin, yaadklar yerlere gitmeliyiz.
Avustralyal avclarn yaadklar yerlere gideyer yer dikenli allklarla kapl, susuz, teplerden geip ktann ierilerine doru g
rmak kylarnda bulunan aalarn altnda, kabuu ve dallardan yaplm kulbeler grece
Kulbelerin yannda ocuklar oynar, kaderkekler alr. Sa sakal uzam bir ihtiyar, vurulmu bir kangurunun derisini yzer. htelinde gen eklinde bir ta bak grrz. Bizuzun geziyi yaptran ey de ite bu ta aletkendisidir.
ada Avustralya yerlileri elbette ilkel de
kel insanlarla aralarnda binlerce kuak Kullandklar ta aletler, gemiin kalntlar olupbirok eyi aydnlatabilir. Avustralya yerlilealmalarna dikkat edilirse, ta genin avc oldu u rlr. en bi imli b le b aklarla
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
28/1011
hayvan ldrlyor, derisi yzlp barsemizleniyor.
kinci eski alet, yani yarm daire eklindeki bgrebilmek iin daha da uzaklara, Avustraly
gneyindeki Tazmanya Adasna gitmek gOrada kadnlar byle baklarla, pek uzak olmbir gemie kadar elbise bier, deri yzekeserlerdi.
Aletler arasndaki bu iblm, insanlar arasblmn gsterir ki bu, daha avclkla geinennsanlarla balamt.
Daha ok i karabilmek iin, bir ib
gerekiyordu. Erkekler avlanrken, kadnlar durmuyor, kulbe kuruyor, elbise dikiyor, opluyor, yiyecek hazrlyorlard.
Yallarla genler arasnda da iblm vardr
Bin Yllk OkulHer i ustalk ister. Ama onu bir kims
renmek gerekir.
Eer her dlger baltay, bk ve rendeyi ke
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
29/1011
bulmak, stelik bunlarla nasl ilemek gerekdnmek zorunda olsayd dnyada tek bir dbulunmazd.
Corafya renmek iin herkesin d
dolamas, Amerikay yeniden kefetmesi, Afrncelemesi, Everest Tepesine trmangerekseydi ve btn bunlar birer birer anlatsbuna bir insann mr yetmezdi.
nsanlarn gittike daha ok ey rengerekiyor.
ki yz yl nce on alt yanda profesr ovard.
Sovyetler Birliinde yalnz lise renimi tayldr. Ve ileride daha uzun sre okumak zorunluba gsterecek herhalde. nk her yeni yl, bbirok yenilik getiriyor. stelik bilimlerin saysartyor. Bir zamanlar yalnzca fizik vard. Oysa
eofizik, astrofizik var. nceleri yalnz kimya vbugnse jeokimya, biyokimya ve ziraat mhendde var. Yeni bulularn etkisiyle bilimler, canl hcgibi geliip oalyorlar.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
30/1011
Ta Devrinde bilim diye bir ey yoktu. ecrbesi yeni yeni birikmeye balamt. nemei de imdiki gibi bileik deildi. Bununrenmeye az zaman harcanyordu. Ama o za
da renmek gerekliydi.Vahi hayvanlarn izini gtmek, vurulan hayv
derisini yzmek, kulbe kurmak, ta bak yapbtn bunlar hner ve ustalk isterdi.
Hner, ustalk nereden alnrd?nsan, usta olarak domaz, ustalk sonr
renilir.
nsann hayvandan ne kadar uzaklat, onda
kadar farkl olduu asl burada grlr.Hayvanlar, derilerinin rengi ya da gvdele
ekli gibi, doal aletleri ve bunlar kullanma yede ana babalarndan soyaekim yoluyla a
Domuzun toprak kazmay renmesine lzum yonk burnu bu ie elverili bir ekilde dKemirgenler de aa kemirmeyi ve kesmeyi korenirler. nk kemirmeye ve kesmeye elvdileri vardr. Bunun iin hayvanlarn ne aletleri v
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
31/1011
ne de okullar.
rdek yavrusu yumurtadan kar kmaz, sineyenge avlamaya balar. Oysa bunu kendkimse retmemitir. Yabanc kularn yuvalar
ana babadan uzak byyen guguk kuu yavonbaharda yalnz balarna yola kar ve A
yolunu elleriyle koymu gibi bulurlar.
Hayvanlar, ana babalarndan birtakm b
alrlarsa da bunlar iin okul, phesiz sz koolamaz.
nsana gelince i deiir.
nsan, aletlerini kendisi yapar, onlarla do
Bunun iin de onlar kullanma yetisini, babasndan miras olarak deil, retmenlerindeecrbe sahibi insanlardan alr.
nsan, gramer kurallarn ve aritmetik problem
zme usullerini doutan bilseydi, bu tembepek houna giderdi herhalde. O zaman insaokula ihtiyalar kalmazd, ama bu da insannyararna olmazd. Okulsuz hibir ey renilensana zg hner ve yeti, bir noktada donup
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
32/1011
bir sincabnkinden farksz olurdu.
Bereket versin insan, hazr hner ve yedomaz. renir ve retir: Her kuak, insaortak tecrbe hazinesine yeni bir eyler k
Bylece tecrbe gittike artar.
nsanln bilgi snrlar gittike geniliyor.
nsan insan yapan, ona bilim, teknik, sanakltr veren, hep o bin yllk okul, yani emek okul
nsan bin yllk okulda renime ta devbalamt. Tecrbeli avclar, genlere zor amesleini, yani yabani hayvanlarn toprak zebraktklar izleri tanmay, rktmeden ava
yaklamak gerektiini retegelmilerdir.Av ustalk ister ama imdi avc olmak
kolaydr. Bunun bir nedeni artk avclarn silahkendilerinin yapmamalardr. Ta Devrind
opuzundan bana ve mzrak ularna kadaeyi kendileri yaparlard. Bu ite yal bir genlere ok ey retebilirdi.
Ev ilerinde de bilgi ve tecrbe gerekti. Kad
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
33/1011
lerinden baka, kulbe kurmay da becermeOdun kesmeyi de, terzilii de.
Her insan topluluunda, mrleri boyedindikleri i tecrbelerini genlere aktaran,
yal erkekler ve kadnlar olmutur.
Peki, ama kendi ustaln, bilgi ve tecrbnsan bakasna nasl verebilir?
Gstermek ve anlatmakla.
Bunun iinse dil gereklidir.
Hayvanlarn yavrularna, doal birer alet pene ve dilerinden faydalanmay retmgerekmez. Bunun iin de hayvanlarn konubecermeleri hi de gerekli deildir.
nsan iin konumak zorunluydu.
Dil, hem ortaklaa alma, hem de ya
ecrbe ve ustalklarn genlere retmelergerekliydi.
Peki, Ta Devri insan nasl konuurdu?
Dilsiz Dil
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
34/1011
Maaralarn derinliklerinde, ilk insann avlanyaad yerlerde, ou zaman insann kendisdaha dorusu kalntlar da bulunur.
1924 ylnda, Simferopol ehri yaknlarndakiKoba adl maarada Sovyet arkeologlar, ilknsann kemiklerini buldular. Bu insan, maaortasnda ekenar drtgen biimli bir megmlmt. Yine ayn maarada, geyik kemikle
a aletler de bulundu. Ta Devrinin balangcyaam olan insanlara ait byle bir kzbekistandaki Teik Ta maarasnda bulunmutu.
lk avclar burada bir da geidinin yama
yerlemilerdi. Balca avlar kolay yakalanamayan da keisi olduuna gre bunlaevik ve atik olmallard. Teik Ta maarasndaalet ve hayvan kemiklerinden baka sekiz yalabir ocuun kafatasyla kemikleri de bulunmutu
Ta Devrinin balarnda yaam olan insankalntlar yalnz Sovyetler Birliinde deil byerde, Amerika ktas hari btn ktabulunmutur.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
35/1011
Bu devre ait kalntlardan biri Neander Irvadisinde bulunduu iin, bilim adamlar dnsanlarna Neandertal insan derler.
Kahramanmza biz de Neandertal indiyeceiz. Kendisine yeni bir ad vermek gerenk onu pithecanthropus erectustan ayranbinlerce yl iinde deimitir.
Beli dorulmu, elleri daha eviklemi,
nsan yzne daha ok benzemeye balamtr.
Yazarlar kahramanlarnn d grnlerini ayrntlaryla, unlara benzer szlerle tasvir edAlev alev yanan gzler, marur kartal bu
karga kanad gibi kara salar. Kahramann kahacmi zerinde durmak akllarndan bile gemez
Bizim tutumumuzsa bambaka. Kahramankafatas hacmi bizim iin birinci derecede nembizi gzlerinin renginden ve salarnn parltsdaha ok ilgilendirir.
Neandertal insannn kafatas zerinde yancelemeler beyninin, pithecanthrerectusunkine oranla b m eli mi oldu
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
36/1011
gstermitir.
nsann bin yllar boyunca yapt almalar gitmemi, kendisini, hele ellerini ve kafatasn bbaa deitirmitir. nk hep kafa buyurmu,
almtr.
nsan, bir ta parasna keski biimini vermurarken, kendisi farkna varmadan parmakladeiiyor, daha evikleiyor, daha ustalay
Ayn zamanda beyni de deie deie bileekil alyordu.
Neandertal insanna bir gz atsaydnz, maolduu aklnza gelmezdi.
Oysa yine de maymuna ok benzerdi.Dar aln, bir siper gibi gzlerinin zerine sark
Eri dileri ileriye doru kkt.
Neandertal insann ada insandan ayran
ve enesiydi. Aln arkaya doru eik, enesiysm, yok mu belli deildi.
Hemen hemen alnsz olan bu kafatasnda, ansann beyin ksmlarndan bazlar eksikti. Alt
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
37/1011
de henz konumaya elverili deildi.
Byle bir alna ve eneye sahip olan insan, insan gibi dnp konuamazd.
Neandertal insannn da konumas gerekiyBunu gerektiren, benzerleriyle ortaalmalaryd.
nk insanlar birlikte altklar zaman, ileeylerde hi olmazsa biraz olsun birbi
anlamalydlar. nsan, enealt blgesinin enesinin geliip konumaya elverili hale gelmbekleyemezdi. nk bu, binlerce yl isterdi.
Peki, ama insanlar nasl anlayorlard?
Tm vcutlaryla. Henz bir zel konuma orgolmad iin, btn vcutlar konuurdu; yzadaleleri, omuzlar, ayaklar ve en ok da eller.
Kpekle hi konutuumuz olmu mudur? K
ahibine bir eyler anlatmak istedii zaman, gzlerine bakar, onu burnuyla iter, ayaklarn dizlkoyar, kuyruunu sallar, gerinir, esner. Kkonumay beceremez, bunun iin de burnu
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
38/1011
kuyruunun ucuna kadar btn vcuduyla konuzorunda kalr.
lk insanlar da szlerle konumay bilmezAma baka insanlarla anlamaya yardm eden
vard.
nsan, kes diyeceine bu anlam ifade edeekilde elini sallard; ver diyeceine avucunu uburaya, beriye gel yerine de parman kv
aret ederdi. Sesi de ellerine yardm karsndakinin dikkatini jestlerine ekmek barr, brrd.
yi, ama bunlar nereden biliyoruz?
Toprak altnda bulunan her ta alet pargemiin bir ksmdr. Ama jestlerin paralarnkalntlarn nerede bulmal? oktan rm ellerin hareketlerini nasl tasavvur etmeli?
Atalarmz olan eski insanlar, biz ada insaaz ok bir eyler miras brakmam olsalardelbette imknsz olurdu.
Jestlerle fade Edilen Anlamlar
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
39/1011
Bir zamanlar Leningrada bir Kzlderili gelDelik burunlar anlamna gelen, Nemepu
kabileye mensup olan Kzlderili, d grnFenimor Kuperin, sava baltalaryla
Kzlderililerine benzemiyordu.Amerikal misafir ne makosen ayakkab giym
de ban ku tyleriyle sslemiti. Srtnda hergiydii gibi elbiseler vard. Kzlderili lisann biliyor ve ngilizceyi de ana dili gibi mke
konuuyordu.
Bu iki dilden baka, Kzlderililer araskullanlan ok eski zamanlardan kalm nc de biliyordu.
Bu dil, dnyann en basit dilidir. Bunu renin gramer kurallarn bilmeye gerek yok. Bu oumuza g gelen fiil ekimlerinin ad bile yoTelaffuzu renme ii de yok, nk dilde keyok. Misafir Kzlderilinin konutuu dil, esadeil, iaret yani hareket diliydi.
Bu dilin bir szln yapmay deneseyaa yukar yle bir ey kard ortaya.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
40/1011
Jest Szlnden Bir Sayfa
Ok Bir el, gzle grnmeyen bir yay tutar, el de yayn grnmez kiriini ekiyormu aretler yapar.
Vigvam (Kzlderili evi) Kenetleparmaklardan meydana gelen iki tarafl, sivri da
Beyaz insan Alndaki teri siler gibi hareket apkann kenarn ifade eder.
Kurt Elin iki parma, iki kulaa benzeteriye doru uzatlr.
Tavan Bir elin iki parma ileri doru uzbr elle bir kavis izilir ki, iki uzun kulak ve tavyuvarlak vcudunu gsterir.
Balk Avu, dikine durumda saa sola haettirilir. Bu, yzen bal hatrlatr.
Kurbaa Parmaklar birletirilip zplar gibi kapanr.
Bulut ki yumruk ban zerine kaldrlr. Bug kaplam bulutlar temsil eder.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
41/1011
Kar Yine ayn jest. Yalnz bu kez yumruklaraneciklerinin dne dne yamasn taklit edercyavaa alr.
Yamur Yine ayn jest. Yumruklar a
birdenbire yere doru indirilir.
Yldz ki parmak ban zerinde bklp alhareket yldzlarn titreyiini gsterir.
Burada her jest, her hareket havada elle izbir tablodur.
En eski yazlarn harf deil resim olmalar gibeski diller de herhalde hareketlerle izilen esimdir.
ada Kzlderililerin kulland iaret dili, ek insanlarn konutuklar dil deildir. Kzlderi
dilinde, eski jestlerden baka, ilk insanbulunmas mmkn olmayanlar da vardr. r
Kzlderililerin diline son zamanlarda gestlerden birkan alalm:
Otomobil ki el, ilkin tekerleklerin dnmesinieder, sonra direksiyonu eviriyormu gibi yapar
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
42/1011
Katar Yine dnen iki tekerlek harekeokomotifin bacasndan duman kmasn taklit el hareketleri.
Bu jestlerin yakn zamanlarda do
phesizdir. Szlkte bunlarla yan yanansanlardan kalm olduklar pek muhtemel estler de buluyoruz. rnek:
Ate El aadan yukarya doru saa
haraket ettirilir. Bu ykselen duman gsterir. Havay dikine yaran el hareketi.
Kim bilir, belki ilk insanlar elleriyle havay yardzaman, al demek isterlerdi. nk insan
aleti ayn hareketi yapan keskiydi ve almaeyi yarmaktan ibaretti.
Kullandmz aret Dili
Jestlerle konuma dilinden bugn de faydalan
Evet demek istediimiz zaman, ou haldba hareketiyle yetiniriz.
Orada ve oraya demek istediimiz za
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
43/1011
parmamzla iaret ederiz. Hatta bunun iin, parma dediimiz, konuan zel bir parmavar.
Selamlarken bamz eeriz. Bamz sa
omuz silkeriz, aresizlik ifadesi olarak elleaarz, kalarmz atarz, dudak srrz, dbkeriz, elle tehdit ederiz, yumrukla masaya vurayamz yere vururuz, el sallarz, bamz iki elarasna alrz, elimizi kalbimize gtrrz, kucak
anlamnda ellerimizi yana aarz, elimizi uzvedalarken havadan pckler gndeririz.
te size iinde tek bir sz olmayan bir konum
Ve bu dilsiz dil, jest dili hi unutulmuyor. bu dilin baz avantajlar var. Bazen uzunkonumayla anlatlamayan birok ey tekhareketle anlatlabilir. yi bir aktr bazen yarmek bir sz sylemez, ama kalar, gzleri, dudyzlerce sz anlatr.
Bayraklar araclyla iki gemi arasnda konuulduunu grmsnzdr. Bu konuma olmasayd, rzgrn ve dalgalarn uultusunu, bde to seslerini bastrabilmek i in ne l bi
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
44/1011
gerekirdi. Kald ki, byle hallerde kulan da inpek faydas olmaz. O zaman i gzlere der.
Binlerce yl yaadna ve insanlara buggerekli olduuna gre, iaret dilinin hi de kt
olmad anlalyor.
Sesli dil, eski iaret dilinden stn gelmi, onu bsbtn skp atamamtr. Malup olastn gelenin hizmetine girmitir. Birok halkta i
dilinin, uaklar gibi bakalarna baml olanlarolarak kalmas sebepsiz deildir.
Kafkasyada, baz Ermeni kylerinde devkadar kadnlarn yabanc erkeklerle, bildiimiz
dilinde konumaya haklar yoktu. Meramlarn ael iaretiyle anlatabilirlerdi.
aret dili Suriyede, randa ve daha byerlerde de grlmtr.
ran ahnn saraynda uaklar harekedertlerini anlatabilir, sadece kendi seviyelerinkimselerle szl konuabilirlerdi. Bu zavakelimenin gerek anlamnda konuma hakknyoksundular.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
45/1011
Grlyor ki, oktan kaybolan gemiin kalntzlerini bugnk hayatmzda da buluyoruz.
nsan Akl Sahibi Oluyor
Ormanda yaayan her hayvan, her yandan binlerce sese kulak verir ve binlerce iareti izler
Bir dal atrdamas, dmann yaklatna olabilir. Kamaya ya da kendini savunmak
direnmeye hazrlanmak gereklidir.Gk grledi ya da aalarn yapraklarn d
bir yel estiyse, bir delie ya da yuvaya yaklaan frtnadan saklanmak gereklidir.
rk yaprak ve mantar kokan topraktahayvan kokusu geldiyse, koku duyulur duyulmazleyip yakalamaldr.
Her hrt, her koku, ot zerindeki her iz, her ya da slk bir ey anlatr, bir ey ifade eder ve byaplmasn gerektirir.
lk insan da doadan gelen seslere kulak veok gemeden bu seslerden baka, o lulu undan insanlarn nderdi i sesler
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
46/1011
anlamaya balamt.
Bir avc ormanda geyik izi bulursa, arkasgelen br avclara bunu el sallayarak bildArkadakiler geyii daha grmemi olsalar
verilen iaret, avclarn silahlarna daha arlmalarn ve karlarnda geyiin
boynuzlarn grm gibi tetikte davranmagerektirirdi.
Hayvann yerdeki izi de bir iarettir.Bir iz bulunduunu bildiren el sallay da i
haber veren iaretti.
Avclardan biri yerde bir iz bulduu ya da yak
hayvann kard hrty iittii her defasopluluun br yelerine bunu bildiren bir verirdi.
Bylece, doadan insana gelen iaretlere b
z, yani insan topluluunun insana ilettii iarhaber veren iaret eklendi.
van Petrovi Pavlov bir kitabnda, insan siaretleri haber veren iaret olarak niteler.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
47/1011
Balangta iaretleri haber veren iaret, saest ve barlard. Gz ve kulaklarn aldiaretleri haber veren iaretler, bir te
merkezine gider gibi insann beynine giderdi. B
iareti haber veren iareti, yani bir hayaklayor szn kapnca hemen; ellere, kdaha salam tutun; gzlere, yapraklara dikkatle bakn; kulaklara, ormann atrthrtlarna daha iyi kulak asn diye emrederdi.
Hayvan daha grnrlerde yoktu, ama insankarlamaya hazrd.
Byle iaretler, hareketler ve barlar arttkbeyine gelen iaretleri haber veren iar
klatka, insann kafasnda bulunan bu mstasyonun ii de o derece artyordu. Beyindeyeni hcreler meydana geliyordu. Beyin gelihacmi byyordu.
Neandertal insannn kafatas hpithecanthropus erectusunkinden 400-500 daha byktr. nsann beyni geliiyor, dnmeyi reniyordu.
nsan ne i hatrlatan bir i areti rd za
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
48/1011
gece bile olsa gnei dnmeye balyordu.
Gidip mzra getirmesini iaret ettiklermzrak yaknda olmayp grnmese bile, dnebilir olmutu.
Ortaklaa alma insana konumay, konumdnmeyi retmiti.
nsan, akln doadan bir armaan olarak almkendi emeiyle kazanmtr.
Dilden Dile
Daha aletler azken ve insann tecrbesi ktkeecrbeyi bakasna iletmek iin en basit ia
yetiyordu.alma toplumsallatka, jestler
oplumsallayordu: Her eyi tam oanlatabilecek ayr ayr jestler gerekmiti.zorunluluk, hareketlerle ifade edilen anla
dourdu. nsan, jestleriyle hayvann, silahn, aesmini havada izmeye balad.
nsan oklu kirpinin eklini izerken, saizmekle yetinmeyip bir an iin kendisi de
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
49/1011
kirpiymi gibi bir hal alyordu. Kirpinin topra kazp attn, inelerini nasl diktiini harekeasvir etmeye balyordu.
Byle bir pantomim iin, zamanmzda, a
gerek sanatlarda rastlanlan derin bir ggcne sahip olmak gerekir.
Su iiyorum dediimiz zaman, szlerimuyu nasl itiimiz, bardaktan m, ieden
avucumuzdan m itiimiz anlalmaz.O zaman jestlerle konuan insan, su ime
belirtmek iin avucunu azna gtrr, grnmuyu kana kana iiyormu gibi yapard. Grenu gerekten tatl, souk ve susuzluu gideriyo
gelirdi.
Biz yalnz, avlanmak deriz. lk insansa iarhareketlerle bandan sonuna kadar tmahnelerini tasvir ederdi.
aret dili hem fakir, hem de zengindi. Zennk eya ve olaylar canl bir ekilde edebilirdi. Fakirdi, nk jestle, mesela sol ga gz de gsterilebilirdi, ama gz anlamn
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
50/1011
etmek ok gt.
Jestlerle bir eyin aslnda az ok uygun taasviri yaplabilirdi, ama soyut bir kavram hibir anlatlamazd.
aret dilinin baka yetersizlikleri de vGeceleri bu dille konuulamazd. nk karanlhareketleri grlmezdi. Gn nda da iaret dkonumak her zaman mmkn olmuyordu.
Krda insanlar jestlerle kolayca anlaabiliyorFakat aatan bir duvarn avclar birbirlerayrd ormanlarda, jest ve iaretlerle konumknszlayordu.
te o zaman sesten medet ummak gerekmilk zamanlarda dil ve boaz, sahibinin irad
pek tabi olmuyordu. nsann dilinden, boazkendisinin karmak istedii sesler yerine b
esler kyordu. Bunlar birbirine kararak babrme ve lk eklini alyordu. nsann diline hkim olup aka anlalacak bir ekonumaya balayabilmesi ok uzun srmt.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
51/1011
Dilin az boluundaki hareketleri, jestlergze arpmayanyd. Fakat bunlarn bykavantaj vard ki o da iitilebilmeleriydi.
Eve kabilesinin dilinde bildiimiz yrmek y
u ekiller kullanlr: Zu dze dze emin admyrmek; zo bula bula hangi yolda oldubakmadan acele yrmek; zo pia pia kadmlarla yrmek; zo govu govu ban ne deip hafife topallayarak yrmek.
Sesle ifade edilen birer resim biiminde olazler, basbaya emin admlarla yry, diz
bkmeden yryen bir insann emin admyryn btn ayrntlaryla belirtiyor.
Ksacas ka eit yry varsa, o kadar da grlyor.
Jestlerle izilen resmin yerini, artk szle edilen anlamlar almtr.
te insan nce jestlerle, sonra da skonumaya byle alyordu.
nsan Emek Yaratt
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
52/1011
Bir insan, bir rman akntsna kar gidonunda nasl kaynaa varrsa, biz de ecrbesinin kaynana geldik.
Bu kaynakta hem insan toplumunun, hem
hem de dncenin balangcn bulduk.
Bir rmaa dklen kollarla rman dahagenilemesi ve sularnn artmas gibi, ecrbesinin rma da gittike geni
derinleiyordu. nk her yeni kuak, ecrbelerini bu rmaa aktyordu.
Kuaklar birbiri ardndan gemie karynsanlar ve kabileler iz brakmadan yok oluyor, ve kylerin yerinde yeller esiyordu. Zamann gcne hibir ey dayanamayacak gibiydi. Fnsanln tecrbeleri kaybolmuyor, biyaamaya devam ediyordu. Dilde her almadaki her hareket, bilimdeki her kavkuaklarn bir yere toplanm tecrbesidir.
Irmaa akan sular rmakta kaybolmad gibikuaklarn tecrbeleri de boa gitmemitirzamanlar yaam olan insanlarn emei, insecrbesinin rma nda nmz insanl
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
53/1011
emeiyle kaynamtr.
Irman kaynana, her eyin balangcnabyle vardk. alan, konuan, dnen bir olan insan ite byle dodu.
Maymun deie deie insan haline gelinkadar gemi olan binlerce yla gz ataFriedrich Engelsin, insan emein yahakkndaki szlerini hatrlamamak imknsz.
3Av Toplumundu
Fransann Solutre blgesinde, kayalkuurumla biten ykseke bir yayla vardr.
Arkeologlar bu yaylann eteinde byk bir kyn bulmulardr. Burada mamutlarn kemikleri, ilkel -kz boynuzlar ve maara aylakafataslar grlmtr. Fakat kemiklerin o
kemiiydi. Bunlar insan boyunu aan yhalindeydi. Bilim adamlar bu kemik ynn eayrdktan sonra, burada en az yz bin at kaymlardr.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
54/1011
Byle muazzam bir at mezarl nasl meygelmiti? Kemikleri dikkatle inceleyen bilgbirounun krk, paralanm ve yank oldugrmlerdir. Bu kemiklerin buraya, a kadn
elinden getikten sonra yldklar belli olmutumezarlnn gerekte muazzam bir yiyecek arpl olduu anlalmtr.
Bu kadar p bir ylda ylamazd. Demek insburada yllarca yaamlard. Fakat p yn
baka yerde deil de burada, uurubulunuyordu. lk avclar, kulbelerini niin dovada deil de bir uurumun kenarnda kurmul
Avclar ovada bir at srsne rastladklarnda
ve yksek otlarn arasnda gizlene gizlene ihtrye yaklarlard. Her avcnn elinde birka mbulunurdu. ndekiler iaretlerle, atlarn nerede vkadar olduklarn, nereye doru gittiklerini bildiri
Avclar at srsn kuatp emberi yava ydaraltrlar, ilkin ovada kara birer leke gibi gatlar artk iyice seilirdi. Atlar byk bal, ayaklydlar, vcutlar uzun sert kllarla kaplyd.
Atlar birden rk tetikte bulunur ka m
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
55/1011
hazrlanrlard. Fakat i iten gemi olurdumzrak bulutu, uzun gagal, kanatsz kular gibi adoru uard.
Mzraklar atlarn sarlarna, srtlarna, boyun
aplanrd. Nereye kamalyd? Dman, atlaaraftan sarmt. Birdenbire ykseliveren bu duvarn yalnz bir k yolu, yalnz bir kaps Uurum. At srs, kurtulmak iin, vahi bir kinve grltyle bu kapya atlrd. Avclarn da istzaten buydu. Sry hep bir tarafa, uurum yrerlerdi. Korkudan lgna dnen atlar, nle
hibir ey grmeden kaarlard. At srs, sallkuyruklar, kprm srtlaryla, canl bir seli andSonunda ister istemez uurumun kenarna vandeki atlar tehlikeyi grp balard kinemahlanmaya. Fakat artk durulamazd. Arkadaki
ndekileri sktrp iterlerdi.
Bu canl selin bir elale gibi uuruma akma
aada kanl bir ceset yn meydana gelirdi.
te av byle sona ererdi.
Sonra kaya dibinde ateler yaklr, yalla
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
56/1011
datrlard. Av btn toplumundu. Fakat eparalar en cesur ve en usta avclara verilirdi.
Yeni nsanlar
Saate baktmz zaman, akrep hareketsizgelir bize. Fakat bir iki saat sonra akrebin ydeitirdiini grrz.
nsanlarn hayatnda da byle olur. evremizhatta kendimizdeki deiikliin ou zaman farolmayz. Tarihin akrebi bize hareketsiz gibi grAncak birka yl sonra akrebin yerini deitirdikendimizin de evremizin de deiip bakalatarkna varrz.
Eskiyi yeniyle karlatrmak iin elimizde hdefterleri, fotoraflar, gazeteler, kitaplar Atalarmznsa bu kyaslamay yapacak hibiryoktu ellerinde. Hayat kendilerine hareketsideimez grnrd. nk rakamsz ka
zerinde akrebin hareketi fark edilemez.Ta aletler yapan her usta, kendisine u
retenin btn hareket ve usullerini olduuekrarlamaya alrd.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
57/1011
Kadnlar ev yaparlarken, oca bykannelerkurarlard.
Avclar hayvanlar, atalarndan grdkleri kovalayp bir yere kstrrlard.
te yandan insanlar hi farknda olmadan alede, evlerini de, almalarn da deitiriyorlard.
Her yeni alet, ilk zamanlarda eskisine benzerdi. lk mzrak, kargdan az farklyd. lmzraa ok benzerdi. Fakat okla karg birbirartk iyice farkllamt. Ok ve yayla avlankargyla avlanmaya hi benzemezdi.
nsann yalnz aletleri deil, kendisi de deiiy
Bunu kazlarda bulunan iskeletlerden anlyMaaraya giren insan, Buz ann sonmaaradan kan insanla karlatrrsak, bubaka baka iki varlk olduu grlr. Maagiren, daha maymuna benzeyen, eli bkk, boc
bocalaya yryen, hemen hemen alnsz ve eNeandertal insanyd. Maaradan kansa grnyle bizden pek az farkl olan, boylu Kromanyon insanyd.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
58/1011
Maara Evler
nsann yaay deitike evi de deiiyEvlerin tarihini yazsaydk, maaradan balamgerekirdi. Doa yaps olan bu evi, insan hazr o
bulmutu.
Doa kt bir mimardr. Dalar ve dalamaaralar yaparken, buralarda insann yaayumurunda bile olmamtr. Bunun iin, ins
barnacak maara ararlarken, kendilerine bakmdan uygun olana pek seyrek rastlarlard.ya tavan ok alakt, ya duvarlar kmek zeya da kaps o kadar dard ki, ieriye emeemekleye girmek bile zordu.
Evi, iinde yaanabilecek hale getirmek iin bopluluk kollar svar, maarann tavann ve duvaa aletlerle kazr, aa kazklarla da dzeltirdi.
Hemen giri yerinde ocak kazlr, evresine
dizilirdi. Anneler yavrularna zenle yhazrlarlard. Bunun iin yerde bir ukur kazlrynden dek yerine de ocaktan lk kl konulu
Maarann bir kesinde, ay eti ve her
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
59/1011
yiyecek stoklar iin bir ambar yaplrd.
Bylece insan, doann yaratm olduu maaekidzen veriyor, onu kendi emeiyle insan eeviriyordu.
Bu ie harcad emek, zaman getike artyo
nsan, kaya diplerinde hazr atms yerler buzaman altna duvar ryor, hazr duvar bulunczerini atp ev yapyordu.
Fransann gneyindeki dalarda, ilk insanlakalma byle bir ev bulunmutur. Yerli halk bueytan Oca gibi acayip bir ad vermitir.
byk ta paralarndan yaplm bu inin oca
yalnz eytann snabileceini sanmlardr. Atalaarihini daha iyi bilselerdi, eytan Ocann, arafndan deil, insan eliyle yaplm olduanlarlard.
lk avclar bir zamanlar burada kayalk biraltnda, dadan kopmu ta paralarndan meygelen iki duvar bulmular. Bu hazr iki duvara ki duvar da insanlar rm. Duvarlarn biri byevhalardan, dieri de kazklar arasna dallar
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
60/1011
zeri hayvan derisiyle kaplanarak yaplmtr.
Bu sonuncu duvarn byle yapldn saahmin ediyoruz, nk zamanla yklp gitmitir.
Duvarlarla evrili geni bir ukur olan zemidibinde akmakta paralar, kemik aletleboynuzlar bulunmutur.
eytan Oca yar ev, yar maaradr. buradan gerek eve gei pek uzak deildir.
ki duvar rebilen insan drt duvar da rebilir
Bylece maaralarda, hazr kaya atlar adeil, ak havada kurulmu ilk evler belirdi.
Avclarn Evi1925 yl sonbaharnda Don Irma kylar
Gagarino ky halkndan Antonof, yeni bir yvamak iin avlusunda toprak kazyordu.
Krek ikide bir kemik paralarna arpgcrdyordu.
Kyl, tam o srada oradan geen Vladadndaki retmene:
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
61/1011
Bu kadar kemiin ne ii var burada, birkazamyorum, neredeyse krek krlacak, yaknmt.
retmenin yerinde baka biri olsayd, durupene aldktan sonra yoluna devam ederdi.
Ky retmeni byk bir arkeoloji hevesliKylnn ukurdan kard kaln, sar, cilalbyk bir dii dikkatle incelemeye balad.
Byle byk bir di, ancak mamut dii olabilir
Don kylarnda mamut ha! ldrmak iten de
retmen, ukurdan karlan bir yn k
oplayp bir arabaya ykledikten sonra, kehirdeki mzeye gtrd.
Kk ehirlerdeki mzelere yolunuz dmoralarda ok eitli eyalarn bulunduunu golmalsnz. Bir de bakarsnz mermer bir anrsnn yannda, arie Katarina devrinde yabir beyin portresi...
Baka bir odada da o havalide bulunan madebitki koleksiyonlarnn yannda, kll elinde de
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
62/1011
utan kartondan bir pithecanthropus erectus.
retmen Gagarino, kynde bulunan kemte byle bir mzeye teslim etmiti.
Mze mdr, mamut diini ve br kemkataloa kaydedip pithecanthropus eremadenlerin yanna koymakla yetinebilirdi.
Ama yetinmedi. Hemen Leningrad AntropoloEtnografya Mzesine bir mektup yazd. Neva Irkysndaki binalardan birinde bulunan bu mzRus bilginleriyle gezginlerinin dnyann bucandan toplam olduklar zengin koleksiyaklanr.
ok gemeden Leningraddan GagariZamiyatin adnda bir arkeolog geldi. Leninbilginle ky retmeni aratrmalara baladlar.
Gagarinoda neler bulunmutu?
Kazlarn daha ilk gnlerinde, akmaktakazma aletleri ve keskiler, kemik bir biz, delinmmavi tilki dii, kmrle kark mamut ve bhayvan kemikleri bulunmutu.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
63/1011
akmaktandan aletler ve mamut dii parukurdan baka, ambar duvarlarnn tobadanasndan da kt. Belliydi ki, toprakta kemve ta aletler, ayklanamayacak kadar oktu.
Kaz ileri aylarca devam etti, yeni yeni bulundu. Bulunan eyalar, yani i aletleri, eyalar, heykelcikler, yabani hayvan kemtinayla sandklara yerletirilip Leninggnderiliyor, orada da uzmanlar incelem
balyorlard.
Mineraloglar aletlerin hangi tatan yapolduunu anlyor, paleontologlar ilk insanlarn hhayvanlar avladklarn renmek iin kem
nceliyor, usta restoratrler de mamut diiyaplm olup zamanla anm figrleri onaryorla
te yandan arkeologlar dikkatle, arkbiliminin tm kurallarna uyarak kaz ilerine dediyorlard. Gzlerinin nnde, ilk avclarngittike daha iyi beliriyordu.
Avc evi, duvar dipleri boyunca ta bloklar, mkellesi ve dileri bulunan bir zeminlikti. muhtemel ki duvarlar a a kazklar arasna
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
64/1011
dallarn hayvan derileriyle kaplanmasyla yapKazklarn ular da yukarda birleerek meydana getirirlerdi. Duvarlarn berkitilmesi idiplerine talar ve mamut kemikleri ylrd.
Byle bir ev dardan byk bir kulbenzerdi. Bir duvarn dibinde, mamut diyaplm kadn heykelcikler bulunmutu. Biri todieri de zayf bir kadnd. Sanatnn,heykelcikleri doadan kopya ettii anlalyKadnlarn salar zerinde zellikle durulmu, bzenle ilenmiti.
Kulbenin ortasnda, yerde sandk vazifesini gdairesel bir ukur vard. Bulunan kemik ine,
lki dilerinden gerdanlk ve bir mamut kuyanlalan burada korunmak istenmiti.
ne, diki ilerinde kullanlyordu, gerdanln yarad malm. Ya mamut kuyruu niin
dikkatle saklanmt?Baka yerlerde bulunan eyalara dayan
ylenebilir ki, ilk avclar yabani hayvabenzemek iin sk sk srtlarna hayvan postu ge
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
65/1011
arkalarna kuyruk takarlard.
Gagarinodaki zeminliklere benzer konyurdumuzun baka blgelerinde de bulunmuVoroneje yakn kylerden birinde o kadar sk k
bulunurdu ki, kye kemikler anlamna Kostenki ad verilmiti.
Bulunan kemiklere bakarak, bir zamburalarda mamut, maara aslanlar, maara a
ve at avlayan insanlarn yaam oylenebilirdi.
Konstenki kynde Sovyet arkeologlanceledikleri konuttan, orada insanlarn bir zemideil, birka zeminlikte yaadklar anlalAvclar ortaklaa, toplu halde avlanZeminliklerde gzelce yontulmu ta ve kemik abulunmutu. Eyalar arasnda fil diinden heykelcikleri de vard. Bunlardan birinde dusulyle yaplm bir desen ve mein nlk eilebilmiti. Demek insan daha o zaman lemeyi biliyordu.
lk avclarn evleri imdiki evlerimize benzemezdi. D ardan evin ancak dairese
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
66/1011
msei andran dam grnrd. Eve yalnz bacgirilebilirdi, nk damdaki bacadan baka yoktu.
Toprak duvarlarn dibinde kanepe yerine m
kafalar duruyordu. Yatak vazifesini de togryordu. Bu evin sakinleri orta yerde, baopraktan yaplm yastklara koyup uyurlard.
Kanepeleri kemikten, yataklar topraktan ola
evde masalar tatand.Evin en aydnlk yeri olan ocak banda, yass
evhalardan i tezgh yaplrd. Byle tezgzerinde aletlere, malzeme paralarna
krntlarna, yarm kalm eyalara imdi bile rastte tezgh zerine serpilmi kemik boncuBazlar hazr, cilal ve delik. Bir ksm daha deil. Usta, uzunca bir kemii birka yerentmise de, ayr ayr boncuklar ha
dorayamam. Bir ey engel olmu, belknsanlar evlerini brakmak zorunda kalmlarustaca yaplm mzrak ularn, delikli kemik ineitli ilerde kullanlan ta keskileri bgittiklerine gre, herhalde byk bir tehli
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
67/1011
karlamlard.
Bu eyalar yapmak pek kolay deildi. Her baatlerce emek verilmiti. Tarihte ilk ine olan k
neyi ele alalm. ne byk bir ey deil
grnr, ama bunu yapabilmek byk ustalk iste
nsan konutlarndan birinde, hammaddesyapm yarda kalm eyalaryla, tam donatkemik ine bulunmutu. Atlyede her ey olduu
kalmt.O kadar ki, eer bugn ine ie yarasayd
atlyede hemen ertesi gn ine yapbalanabilirdi.
Ancak unu da sylemeliyiz ki, imdi bbecerebilecek ustalar bulunabilecei phelidir
ne yle yaplrd: nce keskiyle takemiinden bir kymk karlp ucu, prtkl bir
ivriltilir sonra ta bizle delik alr ve bir ta levperdahlanrd.
ne ustalar her toplulukta bulunmazd. Kemiken deerli eyalardan biriydi.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
68/1011
Karla kapl stepte tten birka zeminlik grnBunlardan birine yaklap gzleri yaartan dumaldrmayarak damndaki baca deliinden girelim.
Farz edelim ki bamza sihirli bir klah ggrnmez olmuuz da, kimse bizi grmZeminlik duman iinde, karanlk ve grltl. Buen az on yetikin ve ok sayda ocuk var.
Gzlerimiz dumana alnca, insanlarn yzlervcutlarn daha iyi gryoruz. Bunlarda maymundan hibir eser kalmamtr. Boylu byakkl ve gldrler. Elmack kemikleri gzleri birbirine yakn. Yaz vcutlarna k
boyalarla eitli ekiller izmiler.Yerde oturan kadnlar, kemik inelerle ya
hayvan derilerinden elbise dikiyorlar. ocubaka oyuncaklar olmadndan bir at aya ve boynuzuyla oynuyorlar. Ocak banda, evhalardan yaplm tezghta bir usta bakurmu, bir aa mzran bana kemikten bgeirmeye urayor. Yannda baka bir ustakeskiyle bir eyler iziyor.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
69/1011
Yaklaalm bakalm, nasl alyor.
Usta, bir kemik levha zerine, otlayan bir at riziyor.
Atn t gibi bacaklarn, ksa yeleli uzun boyban alacak bir ustalk ve sabrla iziyocanlym da neredeyse ayak deitirecek grnyor.
Resim hazr, ama ressam izmeye devam edAtn zerine yandan bir izgi ekiyor. Sonra bir dbir daha. Kemik levhadaki atn zerinde acayesim meydana geliyor. Ne yapyor bu ilk u
ada bir ressamn bile imrenebilecei bu
esmi niin bozuyor byle?Resim gittike karyor. Derken atn zerind
kulbe resmi beliriyor. Bunun yanna ressamkulbe daha iziyor. Bal bana bir kamp!
alacak ey! Bu acayip resim ne ifade edBu rasgele mi oluyor yoksa ressamn bile bile ybir fantezi mi?
Ne biri, ne de dieri. lk insanlarn maarala
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
70/1011
astlanlan bu garip resimlerden koleksiyyaplabilir. te, iki kulbe resminin altnda bir mau da stne tane kulbe izilmi bir bizon. Y
ba, omurgas ve ayaklar kalm. Eik bu
akall ba, n ayaklar arasnda. Etrafn iknsan evirmi.
Byle acayip hayvan, insan ve ev resimkemik ve ta levhalarda ve kayalarda da rastlada, bunlar en ok maara duvarlarnda bulunur.
Yeraltnda Resim Sergisi
El fenerlerimizi alp maaraya gidelim. Gideher dnemeci, her yolu aklmzda tutmalyz. yeraltndaki bu labirentte yolu armak iten de
Kayalk koridor gittike daralyor. Tavandazyor. Fenerlerimizi duvara evirip dik
bakyoruz.
Yeralt sular, maaralar parlak kristaslenmi. Hem de insan eli demeden.
lerliyoruz. Biri anszn:
Buraya bakn, diye baryor.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
71/1011
Duvarda kara ve krmz boyalarla izilmi bir esmi. n ayaklarnn stne diz km. Kartna mzraklar saplanm.
Durup on binlerce yl nce burada almessamn eserine bakyoruz.
Biraz tede bir resim daha var. Duvarda ediyormu gibi grnen acayip bir yaratk rhayvan desen hayvan deil, insan desen insan
Bu kambur yaratk sakall, kvrk boynuzlu vekuyruklu. El ve ayaklar insannkiler. Elinde biutuyor.
Resme dikkatle baknca, bunun bizon
giymi bir insan olduu anlalyor.Bundan sonra ayn ekilde baka bir resim, s
bir tane daha grdk...
Acayip bir resim sergisi!
Zamanmzda ressamlar, kl atlyelerde alTablolar mzelerde zerlerine k debileceekilde aslr.
lk insan karanlk maaralarda, baka insanla
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
72/1011
uzak bir yerde resim yapmaya zorlayan neydi?
Demek bu resimler bakalar grsn, seydiye yaplmamt.
O halde ilk ressam, bu resimleri niin izmithayvan maskeleri takm, dans eden insan figne ifade ediyordu?
Bir Muamma ve zm
Bir ka avc dans ediyor. Her birinin bandabizon kellesinden yzlm deri ya da bizonu anboynuzlu maske var. Hepsinin elinde ya yay ya dmzrak. Dans, bizon avn temsil ediyor. Avclabiri yorulunca, der gibi yapyor. O zaman bak
avc ona kr ulu bir ok atyor. Bizon yaralanKendisini ayaklarndan tutup srkleye srmeydana karyor ve bann zerinde balladktan sonra serbest brakyorlar. Bu kez
meydandaki yerini bizon maskeli baka biri a
Bazen de bu danslar bir dakika bile verilmeksizin iki, hatta hafta sryor.
Bir gezgin, ilk avclarn bir dansn ite anlatyor. Fakat gezgin bu dans nerede g
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
73/1011
olabilir?
Kzlderili kabilelerinde, eski zaman avclageleneklerinin yer yer yaamakta olduu KAmerika steplerinde.
te ilk ressamn maara duvarna izmi oav dansnn tasvirini, gezginin bu notlarnda buld
Bylece anlamn kavrayamadmz muammasn zm olduk. Fakat zlenmuamma, bu bulmaca, bir yenisini kard oHaftalarca sren bu acayip dans neyin nesiydi?
Dans bizim iin bir elence ya da sanattr. FKzlderililerin yalnz sanat akna ya da elenc
hafta boyunca kendilerinden geinceye kdans ettiklerini dnmek zordur. stelik onlardans da, danstan ok bir trene bir ritele benz
Byc, ubuunun duman ucunda tteni ne
avurursa, dans edenler de, hayali bir hayvan igibi o yana gidiyorlar. Byc, dumanna veyne gre, dans edenleri bir kuzeye, bir douygneye, bir batya yneltiyor.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
74/1011
Dans byc ynettiine gre bu, dans olmkp bir by treni oluyor.
Kzlderililer, garip hareketleriyle bizobylemeye, onlar by gcyle bozkrlardan
kendilerine doru getirmeye alyorlar.
te maara duvarlarnda dans eden esimleri bunu anlatyor. Resimdeki sadece
dans deil, ayn zamanda by trenini idare
bycdr. Mealelerin nda resim izmekmaaraya girmi olan ressam da yalnz redeil, ayn zamanda bir bycdr.
Ressam, hayvan maskesi takm avclar ve bizonlar tasvir etmekle, av uurlu klmak iin yapyor. Ve dansn ava yardm edebilir olduyzde yz inanyor.
Bu bize vahice ve anlamsz gibi grnr.
Biz ev kurmaya balarken, duvarc ve dlgehareketlerini taklit ederek dans etmeyiz. balamadan nce de elde silah dans etmeyiz. Fbizim sama saydmz eylere atalarmz cidey gzyle bakarlard.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
75/1011
Maarada bir kemik levha zerine kesizilmi bir av sahnesi vard. Levhann ortasvurulmu bir bizon, evresinde de avclar; bizyalnz ba ve n ayaklar yenmemiti.
Bu resim ne ifade ediyordu?
Sibiryann baz yerlerinde otuz ya da krk yl avclar ayy vurduktan sonra ay bayram yapaVurulmu ay eve getirilip bakeye t
yerletirilirdi. Ban n ayaklarnn arasna koyanne ekmek ya da akgrgen kabuundan yapgeyik figrleri dizerlerdi. Bunlar ayya adkurbanlard. Aynn yzn akgrgen kabuudaireciklerle ssler, gzlerine gm pa
koyarlard. Sonra avclar gelip yznden perlerBu birka gn, daha dorusu birka gece sr
olan bayramn, ancak balangcyd. Her gece aetrafnda toplanlarak arklar sylenir, dans ed
Avclar yzlerine akgrgen kabuundan yaahtadan maskeler takp ayya yaklar, karseilir, sonra ay gibi yryerek dansa balarlard
ark ve danslardan sonra yemek balard. A
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
76/1011
etini yer, bana ve n ayaklarna dokunmazlard
Bylece kemik levha zerindeki resmin ne ettii de anlalyor. Yani bu bizon bayramBizonu kuatm olan insanlar, etini avclara ve
in ona kranlarn sunuyor ve bir dahaki sefyine byle cmert olmasn rica ediyorlar.
Kzlderililerin yaadklar yerlere gidersek, avc bayramlarnn onlarda da det olduunu gr
Guiol kabilesinden Kzlderili avclar da, vurdgeyiin art ayaklarn douya evirir, nne yiyeceklerle dolu bir tabak koyarlar. Sonra nbegeyie yaklaarak sa elle, burnundan kuyrukadar svazlar, ldrlmesine raz olduu iineekkr ederler. Bunu yaparken l hayvana:
Dinlen byk karde, derler.
Byc geyie dnerek:
Sen bize boynuzlarn verdin, teekkr eder.
4Tarihin Akrebi
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
77/1011
Tarihin akrebini birka bin yl ileriye alalm. ybizi zamanmzdan ancak elli yzyl ayrsn.
Elli yzyl!.. Bir insann, hatta bir ulusun haya
konusu olunca bu pek uzun bir sredir. Fakat konumuz ne bir insan, ne de bir ulustur, bnsanlktr.
nsanln ya bir milyon kadar olduuna gryzyl da pek fazla saylmaz.
Akrebi ileri aldk diyelim. Yeryuvarla gevresinde birka bin defa daha dnd demektre iinde yeryznde neler oldu? Tepesindek
klahnn bir hayli daralp bzld hemen
arpar.Karlarn meydana getirdii klahn evresind
ormanlarn uzand zamanlardan bu yana gemitir. Ormanlar seyrelmi, baz yerlerde boormanlarn ierilerine kadar sokulmutur. ormanlar, urada burada, yerlerinde kamlundalk brakarak geriye ekilmilerdir.
u rman dirseinde grnen tepedeki ne?bir or an serilmi ibi...
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
78/1011
Bu, insan eliyle deitirilmi bir toprak paraBaaklar arasnda eilmi kadnlar grnyor. leyen oraklar, baaklar biiyor.
ekici oktan grmtk, oraysa ilk gryoruz. Bu orak hi de imdikine benzemTatan ve aatan, yani hilal biiminde bir aackeskiler dizilerek yaplmtr.
Grdnz bu toprak paras, yeryzndearlalardan biridir. nsan eli dememi doada bar yorganlar henz seyrek.
Yabanl otlar, baaklar her taraftan sktrynsan henz bu otlarla savamay bilmiyordu,
baaklar yine de yenilmiyordu otlara. Bir gelecek altn baakl buday okyanusu yeryzn kaplayacakt.
Irman kysndaki yeil ayrda beyaz, sar, a
bir dalan bir toplanan irili ufakl hayvgrlyordu.
nek, kei ve koyun srleriydi bunlar. emeiyle evcilletirilmi, deitirilmi bu hayv
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
79/1011
henz pek azd. Bunlar kendi balarnn arbakmak zorunda olan yabanl akrabalarndan hzl oalyorlard.
Birka bin yl sonra, yeryznde ya
mandalarn says, evcil kz ve ineklerinkindeolacakt.
Tarlalar ve hayvan srleri olunca, yaknlardade olmalyd. te ky de rman dik ky
yerlemitir. Artk bu bildiimiz o avc kulbelerideildi. Burada, kazk ve dallardan yapkulbelerin yerini, sivri daml ahap evler alEvlerin duvarlar balkla svanmt. Kapnn zeat altndan uzanan kiriin ucunda, a
yontulmu boynuzlu bir boa ba gze arpyBoa, evi koruyan Tanryd. Ky yksek bir it vhendekle evriliydi.
Her taraftan duman, hayvan gbresi ve tazkokular geliyordu.
Evlerin yannda ocuklar oynayor, domuzlayavrular amurda yuvarlanyorlard. Evin kapsndan, ieride yanan ate grnyordu. ba nda bir ihti ar kadn rek i iri ordu. Ha
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
80/1011
cak kln zerine koyup stn toprak bir mrtyordu. Belli ki, mlek imdiki frnlarn gryordu. Kanepenin zerinde aatan yapnakl kap kacak gze arpyordu.
Kyden kp rmaa doru inelim. Kyda dolu bir kayk. Irman kt gle kadar kagidersek, orada da bir ky grrz. Fakabsbtn baka bir biimde yaplmtr. Gkysnda olmayp ada gibi iindedir.
Gln dibine kazklar aklm, kazklarn zktkler konup deme ekilmitir. Bu aayapma adaya kprlerle gidilir. Evlerin duvarlbalk alar ve balklkta kullanlan aletler aslm
Glde ok balk olsa gerek. Halk yalnz balkgeinmiyor galiba. Evlerin arasnda ubuklarlm sivri daml dairesel ambarlar grnBurada tahl korunuyor. Ambarlarn yannahrlarda inekler bryor.
En ince ayrntlarna kadar gzmcanlandrdmz bu eski ky oktan yok olmutuzamanlar evlerin bulunduu yerler su altnda kalmGln dibinde byle evlerin kalntlarn nasl bul
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
81/1011
Bu imknsz gibi grnyorsa da, bazen gl sulaekilip yzyllarca saklad eyleri gzler erdii de oluyor.
Bir Glden Neler renildi
1853 ylnda svirede iddetli bir kuraklk olmVadilerde rmaklarn suyu azalmt, gllerin ekilerek amurlu dipleri meydana kmt. Gl kysndaki Obermaylen kasabasnn
udan bir para toprak koparabilmek iin kurakaydalanmaya karar vermilerdi.
Bunun iin suyu ekilen araziyi, bir bentle gayrmak gerekti.
e baland. k giyinmi ehirlilerin pazar gmavi ve yeil sandallarla geziye kt yarabaclar atlarn dehleyerek bende toayorlard. Toprak hemen oradan, kurumu gdibinden alnyordu. Birdenbire kazmaclardan b
krei, yar rm bir kaza arpt. Derkekazn ardndan bir ikincisi, ncs bulunduzamanlar insanlarn burada alm oldanlalyordu. Krein topraa hemen her vurueni ta baltalar olta i neleri anak mlek k
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
82/1011
kyordu. Arkeologlar olaya el koydular. Bulunakaz, gln dibinden kan her eyi inceleyvaktiyle Zrih Glndeki gl evlerinden yapkasabay olduu gibi kitap sayfalarna geirdiler
Kazk temeller zerinde kurulmu byle gl ebir zamanlar lkemizde de, imdi Moskovbulunduu yerlere yakn Klazma Irmanda ve Mehri yaknlarnda Veletma Irmanda da vard.
Arkeologlar svirede Nevatel Glnncelediler. Yaplan incelemeler, gln dibinin bkat olduunu gstermitir.
Brekte hamurun peynirden kolayca ayrld
gln dibinde de bir kat dierinden ayrmak koAltta bir kat kum, onun stnde ev, kap kacak vekalntlaryla amur kat, sonra yeniden kum tabaBu bylece birka defa tekrar ediyordu. Yalnyerde, iki kum tabakas arasnda kaln bir k
abakas vard.Bu tabakalar nasl meydana gelmiti?
Kumu su getirebilmiti, kmr nereden km
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
83/1011
Burada ate yaklm olduu da belliydi.
Bilim adamlar, tabakalar inceleyerek glnarihini rendiler. ok eski zamanlarda gkylarna gelen insanlar, kylerini bu
kurmulard. Yllar sonra gl sular kabara kakyy basmt.
nsanlar su altnda kalan kylerini bgitmilerdi. Yaplar suda ryp harap olm
nceleri krlanglarn cvldat damlarn zekk balk srleri yzmeye balamt. Evin akadar ak kaplarndan, yzgelerini oynata oyurna balklar kyordu. Sobann yankanepenin altnda yengeler byklarn kmldaty
Harabelerin zerini yava yava amurlar, bunlakumlar kaplyordu.
ok daha sonralar, su yava yava ekgln dibi grnmeye balad. Eskiden kbulunduu kumluk alandan da ekildi. Ky grnmyordu. nk kumlarn altnda kalmt.
nsanlar yeniden gln kysna g ettiler. Balemeye, sar kumlarn zerine yongalar salba lad. Gl kenarnda birbiri ardnca eni ve sa
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
84/1011
evler ykseldi.
nsanla gln sava ite byle srp gidiyordavata talih bir insanlara, bir gle glyordu.
yapyor, gl ykyordu.
Bu sonu gelmeyen savatan usanan insagln kenarn brakp dibine kazklar abunlarn zerinde, gln ortasnda yaabaladlar. Demenin aralklarndan grnen
artk insanlar iin tehlikeli deildi. Ne kykselirse ykselsin, demeye kadar kamazd
Ama insann sudan baka bir dman daha Ate...
nsan, maaralarda yaad o uzak zamanateten korkmazd. Maarann ta duvarlar yandeildi ya.
lk ahap evlerle birlikte ilk yangnlar da ba
Binlerce yldr, insann hep isteine boyun een imdi bir yrtc hayvan gibi trnaklarn gstermit
te Nevatel Glnn dibinde bulunan kmr tabakas, eski bir yangn kalntsyd.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
85/1011
Ne ana baba gnyd yangn! nsanlar cankurtarmak iin ocuklarn barlarna basarak atlyorlard. Allarda lgna dnen hayvanlar,bas baryorlard. nsanlarn onlar dn
vakitleri yoktu. Aa kasaba, etrafa kvlcaarak yanyordu.
Kasaba halk iin yangn byk bir felaketti.
Evleri kl eden ate, bize ve mzelerimize
deerli eyler yani aa kaplar, balk alar, buday taneleri ve bitki saplar gibi ebrakmtr.
Ate kolayca yakabilecei eyleri, nasl olmumucize kabilinden korumutur?
Eyalar tutuarak suya dyordu. Su ndryor yani koruyordu. Bylece zedelenm
gln dibine kyorlard. Orada eyalar bakbela bekliyordu: rme tehlikesi. Fakat yan
kmrlemeleri, onlar bu tehlikeden kurtarncecik bir kmr kabuu, eyalar rmkorumutu.
Eyalar ateten ayr, sudan ayr etkilenselerd
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
86/1011
olup giderlerdi. Fakat atele su birlikte iliyordayede binlerce yl nce dokunmu ve ok day
olmayan bir keten paras bile korunabilmitir.
lk Kuma
lk kuma, tezghta dokunmam, elle rlm
Eskimolar, imdi bile kuma dokumazlar, reBunun iin drt ke bir gergefe, zg dgren uzunlamasna iplikler gerer, enine aplikleri dorudan doruya parmaklaryla geirirl
Uzunlamasna iplikler gerilmi bu gergefin, idokuma tezghlarna benzer hibir taraf yoktur. dokuma tezghnn asl, yine de bu drt
gergeftir.Gln dibinde bulunan kmrlemi ve kara
bez paras, insann hayatnda ok nemli bir gsteriyor. nceleri hayvan derilerinden elbise
giyen insan, artk keten yetitirerek ipliklerkuma yapmtr.
Kumatan binlerce yl nce doan ine, en nideri dikmekten bez dikmeye gemitir.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
87/1011
Mavi ieklerle kapl keten tarlas, kadbana yeni iler amt.
Eller, orak ilerinden yorgunluunu alamadan, ketenleri kkleriyle dikm
gerekiyordu. Keten dikilip kurutulur, sonra ykyine kurutulurdu. Ama i bununla da bitmKurutulmu keteni tokmaklarla dver, tararBylece apak keten hazr olurdu. Artk sra, kmeini eirecek olan kirmendeydi. Ancak bu
onra dokunmaya balanabilirdi.
Kadnlarn ketenle uramaktan bakamaya vakitleri kalmazd. Buna karlk, artk ba rtleri, nlkleri, saakl etekleri vard.
lk Madenciler
imdi her evde, yapma malzemelerden istedkadar eya bulabilirsiniz.
Doada ne tula, ne ini, ne dkme demir, nkt vardr. nsann ini ya da dkme demir etmek iin, doann verdii arac tannmaykadar deitirmesi gerekmitir. Dkme dkendisini douran maden filizine benzer mi? Y
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
88/1011
ar saydam ini bir fincana bakld zabalktan yapld akla gelir mi?
Ya beton, selofan, plastik, suni ipek, sekauuk gibi maddeler? Dalarda beton kayala
da aatan ipek yapabilen bcekler negrlmtr?
nsan, maddeye hkim olduka, yava yava atlyesinin daha derinliklerine giriyordu. e ta
yontmakla balayan insan, imdi molekllerle,gzle grlmeyen paracklarla urayor.
Bu i ok eski zamanlarda, maddeler aylan kimyann douundan ok daha
balamt. Denebilir ki insan, maddeyi ou zadeitiriyor da, farknda bile olmuyordu.
lk mlekiler bal piirdikleri zaman, farolmadan maddeye hkim oluyorlard. Bu kolay deildi. Maddenin zerrecikleri bir ta paras
yontulup deitirilemez, elle ekil verilemez. Buel gc yerine, maddeye yeni nitelikler kazandrbaka bir kuvvet gerek.
nsan atein yardmyla bu yeni kuvveti bu
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
89/1011
oldu. Ate, bal, ekmei piiriyor, bakr eritiyo
Gl diplerinde ta aletlerle birlikte, ilk bakr ade buluyoruz.
Yz binlerce yl boyunca aletlerini tatan yaolan insan, nasl oldu da birdenbire madendenyapmay renebildi? stelik madeni nerede bu
Ormanlarda ve ovalarda gezinirken, paralarna rastlamayz. imdi bakr kle ebulunur. Eskiden byle deildi. Birka bin yl kle bakr, imdikinden daha sk bulunabilirdi. kleleri ayaklarnn altnda yuvarland nsanlar buna nem vermezlerdi, nk aleakmaktandan yaparlard.
Bakr, insanlarn dikkatini ancak akmakenmeye balaynca ekti. nsanlar kyharcadklar iin akmakta tkenmeye balalerken, etraflarnda bek bek akma
paralar brakrlard ve bunlar artk hibiryaramazd.
Yz binlerce yl boyunca, ie yarar akmayedekleri hissedilir derecede azalmt. steli
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
90/1011
akmakta, balta, kazma, bak gibi byk ayapmaya uygun deildi.
Birok yerde akmakta ktl balad. Bu bbir felaketti. lkemizde demir yetersizlii
gstermi olsa, fabrikalarmzn halini dDemir arayp bulabilmek iin gittike yerin derinliklerine inmek ve oradan maden cekarmak zorunda kalrdk.
Eski insanlar da byle yapm, akmaocaklar amaya balamlard. Bunlar dnyadmaden kuyularyd.
Baz yerlerde tebeir yataklarna, on-on iki mderinlikte eski maden ocaklarna rastlanr. Bilgibi, akmaktayla tebeir ou zaman bir ybulunurlar.
O zaman yeraltnda almak tehlikeliydi. Ople inilirdi. Karanlk ve dumanl ocaklarda ra y
kk bir ya kandili nda allrd. madencilerin hayatlarn korumak iin mocaklar ve tneller dayanaklarla tutturulur. zamanlardaysa, ocaklarn duvar ve taban
eki tirme i bilmezlerdi. ken ocakl
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
91/1011
madencilerin diri diri gmld olurdu. Bugnakmakta ocaklarnda, tebeir tabakalar alm madencilerin iskeletleri ve geyik boynuzuyaplm kazmalar bulunur.
Byle ocaklardan birinde iki iskelet bulunmbir adamla bir ocuk iskeleti. Anlalan baba, oda alp ie gtrm ve bir daha eve dnmemi
imdi gelelim yine akmaktana.
akmakta azalyordu dedik. Hele iyisini etmek gittike gleiyordu. Oysa akmansana ok gerekliydi. Baltasn, ban, aphep ondan yapard.
yle ki, akmakta yerine baka bir ey bugerekti. akmaktandan baka insanlar daha ndenemediler! Hele gzleri hep bakr klelerindBu yeil kleler nasl talard acaba, bir ie yamyd?
Bir kleyi alp ekile dvmeye baladlar.zannettikleri iin bakr da ta gibi ilestiyorlard. Bakr, ekile dvldke sertleeklini deitiriyordu. Ama bakr dvmek u
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
92/1011
sterdi. Fazla dvlnce incelip paralanrd.
nsan ite bylece madeni ilk kez dvmeye,lemeye balamt. Geri bu, madeni slemekti. Souk ilemeden, starak ilemeye
pek uzun srmedi.
Kimi zaman bakr klenin ya da bakr fiatee dt oluyordu. Belki de insan, bpiirdii gibi bakr da bile bile piirmeyi dene
Ate tavn alnca, bakr eriyip ocan ddklerek yuvarlak bir ekilde birikirdi.
nsanlar, elleriyle yaratm olduklar haraarak bakar ve bu yeilimtrak kara ta k
bakra evirenin kendileri olmayp atein olduunu sanrlard.
Eriyip ocan dibine toplanan bakr paralayekileriyle balta az, kazma ve bak yaparlard
Bylece insan, tabiatn sihirli mahzeninde pve dokunulduu zaman n n ten bir mbulmutu. Yani insann att kle ya da filiz, olup karsna kmt.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
93/1011
te bu harikay yaratan da insann emeiydi.
lk iftiler
Geen yzyln sonlarnda, Rus arkeologlarnd
V. Hvoyko, Kiev ilindeki Tripolye Ky yaknlaeski bir ky bulmutu.
Daha sonra yurdumuzun gneyinde bunun gibkyler bulundu.
Bu kyleri, arkeologlarmzdan T. S. Passek L. Bogayevski incelediler. Bu incelemeleiftilerin be bin yl nce yaam olduklarn yice biliyoruz.
Etraf yksek bir itle evrili kyn ortasndal vard. Alann evresinde de drt daml, boprak sval ahap evler ykseliyordu.
Hatta daha o zamanlar bu evlerden bbalktan yaplm bir maketi bulunmutu. B
oyuncak olmayp by iin kullanmak zere yapolduu pek muhtemeldir.
Belki de insanlar, iinde kadn ekilleri de bulbyle bir kk evin, byk gerek evi kt ruhla
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
94/1011
ve eitli uursuzluklardan koruyabilecenanyorlard.
Maket evin kapsnn sanda bir soba, solundteberi koymak iin kaplarn bulunduu yksek
yer gze arpyordu. Bunun hemen yannda, ezen eilmi bir kadn figr vard. Kurban keyerse kapnn karsndaki pencerenin yanndSobann banda da, ocan koruyucusu saylakadn figr duruyordu.
Byle bir eve hakkyla ev denebilirdi. kaplamas dorudan doruya kiriler zerindzerinde yatlabilen sobas, imdiki Rus kylebulunan sobalar andryordu. Demesi, pii
opraktan olduu iin sertti. Topra piirmek ikurulurken demenin zerinde ate yakBalkla sval duvarlar, eitli resimlerle sslenm
Her evde, birbirinden blmelerle ayrlm boda vard.
Kylerde evlerden baka byk kulbelebulunuyordu.
Halk arasnda usta mlekiler, demir
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
95/1011
bakrclar da vard.
mlekiler bir metre yksekliinde kpler yonlar renkli resimlerle sslerlerdi. Pembbalktan yaplm kaplar, izgilerin, helezonlar
eitli ekillerin meydana getirdii eytanca yapdesenlerle sslenirdi. Desen, yer yer gzgenie am bir insan yzn, bir yaban hayvya da gnei andryordu.
Kydeki kazlarda bulunan aletler incelenirsealetlerden bakr aletlere geiin nasl olduu agrlr.
Bak, kazma, ok ular gibi en eski alakmaktandan ve kemikten yaplmt.
Toprak, tatan ya da boynuzdan yaplm apalenirdi. Aa bir sap geirmek iin apaya alrd.
Ekinler, inek kaburgalarndan ya da aayaplm oraklarla biilirdi. Aa orakla babiilemeyecei iin zerine akmaktandan yakeskin diler taklrd.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
96/1011
Yine ayn kylerde ilk bakr aletlerin, yani gyzl balta azlarnn kalplar da bulunmutur.
O zamanlar hangi tahllarn yendiini bile biliimdi. Arkeologlar, Kolomiyina Kynde duv
vamada kullanlan baln iinde buday, avdar, dar taneleri ve baaklar bulmulard.
Emein Takvimi
Zaman yllar, yzyllar, binyllarla leriz. nsann hayatn inceleyenlerinse baka bir tabaka bir zaman ls kullanmalar gerekmrnein, u kadar bin yl nce diyecek yerde a devrinde, yeni ta devrinde, bakr devrtun devrinde deriz. Bu, yllar gsteren bir ta
olmayp insan emeinin deitii devirleri gsakvimdir. Bu takvimden, insann yolu zerinde haamalardan, hangi duraklardan gemi ohemen anlalverir.
Hepimizin bildii takvimde hem byk, hem kzaman lleri, yani yl, ay, gn, saat vardr.
Zaman, byk ve kk paralara ayrlmtr. emeinin devirlerini gsteren takvimde de
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
97/1011
Devrinin yontma ta devri ve cilal ta devri oayrlmas gibi.
imdi hikyemizde ta aletlerin yerini maletlere braktklar, iftiliin ve hayvanc
doduu tarih aamasna gelmi bulunuyblmyle birlikte dei toku balamt. Bir yyaplan bakr balta az, yava yava bir kabidierine geiyordu.
nsanlar buday verip deri almak ya da kumaanak mleklerle deitirmek iin kayklarlaky dolarlard. Kabilelerden biri bakr bakmzengindi, dieri de mlekleriyle n salmt. Bherhangi bir gln ortasndaki kazklar ze
kurulmu kyn halk, mallarn deitirmek iin misafirleri karlard. Mallarla birlikte kabilecrbeleri ve yeni alma metotlar da birdierine geerdi.
Kabilelerin konutuklar diller baka bolduuna gre, dei toku srasnda insaaret diline bavurmalar gerekiyordu. Bkabilelerine dnerken beraberlerinde yalnz edeil, farkna bile varmadan benimsedikleri ya
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
98/1011
zleri de getirirlerdi. Bylece kabilelerin dzlerle birlikte fikirleri de birbirine karrd.
Yabanc kabilelerin tanrlar da kendi tanrlayannda yer alrd. Birok inantan, gelecekte
bana halklar kapsayacak inanlar douyordu.
Tanrlar byle geze geze, yeni yeni yerlerdeyeni adlar alyorlard. Ama adlar ne olursa obunlar kolayca tannrd.
Eski halklarn dinlerini incelerken, BabilTammuz, Msrllarn Osiris, Yunanllarn Adonis verdikleri tanrlarn hep ayn Tanr olduunu grBunlar eski iftilerin, sonbaharda lp ilkbahyeniden dirilen tanrsndan baka bir ey deildi
Bazen tanrlarn nasl gezdiklerini harita zebile gsterebiliriz. rnein Adonis, YunanisSuriyeden, Sami halklarnn yaad lkelegelmitir. Bunu bizzat Adonis ad da gste
Samilerin dilinde bay demektir. Yunananlamadklar bu sz insanlara ad overmilerdir.
te eyalarn, szlerin, inanlarn dei to
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
99/1011
byle oluyordu.
Dei tokuun her zaman bar iinde, kavyapld sylenemez. Eer misafirler bkumalar, tahl zorla alabilirlerse, bundan
ekinmezlerdi. Zaten bir aldatma olan dei tou halde gz gre gre soygunculuk halini aMisafirler ve ev sahipleri silaha sarlp tartarpmayla hallederlerdi. Yabancy soymakldrmek de gnah saylmazd.
yle ki, kylerin kalelerle evrilmeye balanebepsiz deildi. Davetsiz misafirlerin gelmem
in kylerin evrelerine hendekler kazlr, rlrd.
Yabanc kabilelerden olanlara pek gvenilmHer kabilenin yeleri, yalnz kendilerini insan syabanclara insan gzyle bakmazlard. KendiGnein ocuklar, Gn insanlar adlarn
yabanclaraysa aalayc lakaplar takarSonralar bu lakaplarn baz halklara, alnyaptrlm gibi, ad olduklar da ok grlmt
Kzlderililer arasnda imdi bile tozlu burunve e ri halk ibi kabileler vardr. Herh
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
100/1011
vnlemeyecek bu lakaplar, sz geen kabkendileri seip alm olmasalar gerek.
5ki Yasa
Tarihte, gezginlerin gemileriyle yalnz yeni deil, oktan unutulmu zamanlar da bulddefalarca grlmtr.
Avrupallar Avustralyay bulduklar zaman, bana bir ktay ele geirmek onlar iin bybaaryd.
Avustralyallar iinse bu gerek bir talihsnk insan emeinin devirlerini gsteren takgre hesaplanrsa, bunlar daha geri bir zamyayorlard. Avrupallarn greneklerinden biranlamyorlar ve dzenlerine boyun estemedikleri iin kendilerine yabanl hayvanladavranlyordu. Avustralyallar halen kulbeyayorlard. Avrupa ehirlerindeyse yksek bkurulmutu. Avustralyallar zel mlkiyetin olduunu bilmiyorlard. Avrupadaysa, bakasnn ormannda geyik avlarsa o-radan atl
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
101/1011
Avustralyal iin yasal olan, Avrupal iin sutu
Avustralyal avclar, karlarna bir koyun skt zaman sevin lklaryla sry sararkm koyunlara her yandan yamur gibi m
yadrrlard. Ama burada ie Avrupal iftilemavzerleri karrd.
Hayvanclkla uraan Avrupal iin koyunolduu halde, ilkel artlarda yaayan Avustralyal
in bir avd. Avrupallarn yasalarna gre koyunatn alan ya da byten sahibinin maAvustralyallarn yasalarna greyse hayvan, zleyip vurannd.
Avustralyallar kendi zamanlarnn yasauyduklar iin Avrupallar bunlar insan deillermkoyun srsne saldran kurtlarm gibi tepelerle
Avustralyal kadnlar, patates ekili bir bulduklar zaman da iki yasa birbiriyle arp
Kadnlar hemen bu tatl yerelmalarn denekazp karmaya balarlar ve bu kadar ok kkn bir yerde bulunmasna aarlard. Buradaat iinde topladklarn baka yerde bir
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
102/1011
oplayamazlard.
Ama bu ans, kadnlar iin byk bir feolurdu. Silahlar patlar, kadnlar kimin tarafndaniin ldrldklerini anlamadan, srtlarnda ykl
yere serilirlerdi.
Amerikann bulunmas da iki dnya arasndatma idi.
zel Mlkiyet Yoktu
Amerikay bulan Avrupallar, yeni bir dbulduklarn sanyorlard.
Kristof Kolomba, zerinde:
KOLOMB, KASTLYA VE LEON N YENDNYA BULDU! szleri yazl bir nian verilmi
Ne var ki bu yeni dnya, gerekte eskdnyayd. Avrupallar oktan unutmu old
gemilerini, bir rastlantyla Amerikada bulmuKzlderililerin grenekleri okyanusun
kysndan gelenlere vahi ve anlagrnyordu. Kzlderililerin evleri, elbis
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
103/1011
dzenleri, Avrupallarnkine benzemiyordu.
Kuzeyde yaayan Kzlderililer topuzlarn, mularn tatan ve kemikten yapyorlard. Demirolduunu henz bilmiyorlard. Artk iftilikle u
msr ekiyor, kabak, bakla, ttn yetitiriyorBalca ileri avclkt. Ahap evlerde yakylerini itle saryorlard.
Daha gneyde, Meksikada yaayan Kzlder
bakr aletleri, altndan ssl eyalar, kerpyaplm, alyla svanm byk evleri vard.
Amerikaya ilk kanlar yani fatihler, btn bgnlk notlarnda tm ayrntlaryla inceden inanlatmlard.
Ama eyalar anlatmak, dzenleri anlatmaktadaha kolaydr.
Amerikadaki dzense ylesine acayipt
Avrupallar bunlar hi anlamyor ve bu konuda keyler anlatyorlard.
Yeni dnyada para, tccar, zengin ve fakir yKzlderililer arasnda, altnn ne olduunu
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
104/1011
kabileler vard, ama deeri bilinmiyordu.
Kristof Kolombun gemicilerinin ilk grdKzlderililerin burunlarnda altn ineler, boyunlada altn gerdanlklar vard. Fakat bu ssleri bo
oyuncak ve ufak tefek eyalarla hi nazlanmdeitiriyorlard.
Denizin te yanndan gelenler, dnyada yansanlarn kle ve efendilere, aa ve ky
ayrlmalarna almlard, burada nedense heitti. Amerikada dman esir edilirse ne kde uak yaplr, ya ldrlr ya da evlatla alnrd
Burada ayr ayr kimselere ait atolar, eiftlikler yoktu. nsanlar uzun evler denilen evlerde yaarlard. Tm bir soy bir yerde yortaklaa alr, hep birlikte yer ierlerdi. Toprakayr insanlarn deil, btn kabilenin malyd. Yaoprakta alan toprak kleleri yoktu. Buyaayanlarn hepsi zgrd.
Derebeylik dzeninde, yani toprak klelii ayaayan Avrupallar artmak iin yalnz buyeterdi. Kald ki, dahas da vard.
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
105/1011
Avrupada bir kimse bakasnn malna el koyandarmann yakasna yapp kendisini apar hapse tkacan herkes bilirdi. Buradaysa nemlkiyet, ne jandarma, ne de hapisane v
Bununla birlikte burada kendine zg bir dzen vBu dzeni koruyorlard, ama Avrupadaki gibi de
Avrupada devlet, zenginlerin mal ve myoksullarn el uzatmamalarna, uaklarn efendiboyun emelerine, toprak klelerinin aalar
almalarna dikkat ederdi.
Buradaysa insan, akrabas ve soydavunurdu.
Biri ldrlecek olursa, bunun cn btnbirden alrd. Fakat iin tatlya baland da oldrenin akrabalar af diler, ldrlenin akrabalarmaanlar verirlerdi.
Avrupada imparatorlar, krallar, prensler v
Buradaysa ne kral vard, ne taht. Kabilenin ibtn kabile huzurunda efler kurulu zmlerdkimse gsterdii yararlk iin efler kuruluna sakat iini iyi yapmazsa atlrd. eflie seo da larnn ba na efendi kesilemezdi. Zaten
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
106/1011
z, baz Kzlderili kabilelerin dillerinde sahatip demekti.
Eski dnyada devletin bakan kral, aileninde babayd. Toplumun en byk birlii devle
kk birlii de aileydi. Kral uyruklarn, babocuklarn yarglar ve cezalandrrd. Kral olkeyi, baba da oluna mlkn miras brakrd.
Yeni dnyadaysa, babann ocuklar ze
hibir nfuzu yoktu. ocuklar analarnn olup oyannda kalrlard. Uzun evde her eyi kadnlar ederdi. Avrupallarda erkek ocuklar evde kalocuklarsa kocaya giderlerdi. Burada tam teerkek kadn deil, kadn erkei evine alrd.
efendisi kadnd.Bir gezgin unlar yazmt:
ou hallerde evin efendisi kadnd. etrafnda btn soy smsk birlemi olurdu. E
toklar ortakt. Fakat eve av seyrek getiren erbana gelmedik kalmazd. Ne kadar ocuu veolursa olsun, her an yorgann denkleyip evi terk emri alabilirdi. Kadn dinlememek olm
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
107/1011
Dinlemediinde biri araya girip onu korumerkein kendi soyuna dnmesi ya da baka sobir kadnla evlenmesi gerekirdi. Kadnlar bykuvvetti. Yerlilerin deyimiyle efin boynuzunu kr
gerekirse, yani onu yeniden baya bir sra evirmek gerekirse, bunu uzun uzadya dnmhemen yaparlard. efi seme ii de yine kadelindeydi.
Eski dnyada kadn erkeine ba
Kzlderililerde kadnn yerini Pukinin hikyesinden renebiliriz: John Tenner geryaam bir insan. Kzlderililere esir dt zakendisini Net No Kua adl bir kadn evlatla etmi. Bu kadn Otavuavlar kabilesinin nderiKaynda hep kendi bayra bulunurmu. NeKua, ngiliz kalesine girdii zaman, top atlkarlanrm. Yalnz Kzlderililer deil, beyazlaona sayg gsterirlermi.
Byle bir dzende insann soy aslnn badeil, anada aranmasnda alacak bir ey yoAvrupada ocuklar babalarnn soyadburadaysa analarnn soyadlarn alrlard. Ge ik so undan, ana sa A so undan o
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
108/1011
ocuklar Ay soyundan saylrd. Her kadnlardan, bunlarn kzlarnn ocuklarndan vorunlarn yine kz torunlarndan meydana gelirdi.
Avrupallarn btn bunlara akl ermiy
Kzlderililere de, grenek ve trelerine de gzyle bakyorlard.
Yay ve ok, ilk kayklar ve ilk apalar zamankendilerinin de tpk byle bir dzenleri oldu
Avrupallar u-nutmulard.lk kolonistler ve gezginler, Amerika hakkn
notlarnda soy nderlerini, toprak aalar oasvir ederler. nderlii bir rtbe, totemi de ayarlard. Bu notlara gre nderler, yani
kurulu, senato; byk askeri efse krald. imdiki bakomutana kral demek gibi bir ey.
Amerikal beyazlar, birka yzyl boyunca halkn grenek ve trelerini anlayamam
Amerikal Morgan Eski Toplum adl kitabAmerikay ikinci defa kefedinceye kadar bu rp gitmiti. Morgan, rokualarn ve Azte
yaadklar klan toplumunun, Avrupallarn
-
7/27/2019 Insan Nasil Insan Oldu_ - M. Ilin_ E. Segal - Say Yayinlari
109/1011
gemi olduklar bir aama olduunu ispat etti.
Fakat Morgan, kitabn 1879 ylnda yazmt. Amerikann kefedildii dnemden bahsediyor
Beyazlar Kzlderilileri anlamadklar Kzlderililer de beyazlar anlamyorlard. Kzldebeyaz insanlarn bir avu altn yznden birbirlgrtlana sarlmaya hazr olmalarna erdiremiyorlard. Beyazlarn Amerikaya