institucionet e prkohshme vetqeverisse · 2015-05-26 · gjeodezi iv. modulet e praktikave...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimor

ARSIMI PROFESIONAL Programi 2008

Pylltari Niveli I, II

Kosovë 2008

Republika e Kosovës

Republika Kosova-Republic of Kosovo Qeveria –Vlada-Government

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë- Ministarstva Obrazovanja Nauke i

Tehnologije-Ministry of Education Science &Technology

Kabineti i Ministrit /Kabinet Ministra/ Cabinet of the Minister

UDHËZIM ADMINISTRATIV ZBATIMI I PLANIT DHE PROGRAMIT PËR ARSIMIN PROFESIONAL FUSHA: BUJQËSI, PËR NIVELIN E PARË (KL.X,XI) NUMËR: 19/2008 Datë: 19. 08. 2008 Në bazë të Kapitullit VI, neneve 93 (4) dhe 97 (2) të Kushtetutës së Republikës së Kosovës, nenit 6.1 paragrafi (d) të Ligjit mbi Arsimin Fillor dhe të Mesëm në Kosovë, nenit 6, 8, 11 të Ligjit mbi Arsimin dhe Aftësimin Profesional si dhe nenit 25 paragrafi 7 të Rregullores së Punës të Qeverisë së Kosovës nr. 1/2007, Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe e Teknologjisë nxjerr këtë Udhëzim administrativ (më tutje UA): Neni 1 Qëllimi Qëllimi i këtij udhëzimi është zbatimi i planit dhe programit mësimor për shkollat profesionale, nivelin e parë (kl.X,XI). Neni 2 Planprogrami Plani dhe programi i ri për nivelin e parë fusha Bujqësi, profilet: pylltari, mbrojtja e bimëve, përpunimi i drurit, teknologji ushqimore, hortikulturë, veterinari, blegtori, pemëtari me vreshtari, lavërtari me perimkulturë, i është bashkangjitur këtij Udhëzimi administrativ.

2

Neni 3 Zbatueshmëria Me zbatimin e planit dhe programit të klasës së dhjetë, zëvendësohen planet dhe programet e deritashme të kl. X, XI. Neni 4 Hyrja në fuqi Ky udhëzim administrativ hyn në fuqi me fillimin e vitit shkollor 2008/2009.

3

PERMBAJTJA

. Parathënie II. ulit për profilin “Pylltarisë”

10

mirëmbajtja e mekanizimit në pylltari V. a 11

ёve

i resurseve

789

VII. g asa 12

lanifikimi hapsinor

I

Ko niza er kurrik III. Programet e lëndëve profesionale, klasa

1. Biologji 2. Kimi 3. Dendrologjia

4. Shfrytezim dhe transport pyjorë 5. Matjet e pyjeve dhe vlerësim i resurseve

6. Klimatologji 7. Gjeodezi

IV. Modulet e praktikave profesionale, k asa 10l

1. Matja e pyjevee dhe vlerësimi i resuseve

2. Përdorimi dh

Programet e lëndëve profesionale, klas

1. Bazat mbi tokё

n dhe tё ushqyerit e bim2. Dendrologjia3. Klimatologji 4. Matjet e pyjeve dhe vlerësim5. Teknologjia e drurit 6. Shfrytezim dhe transport pyjorë . Mbrojtje pylli . Silvikulture . Pyllëzim dhe fidanishte

VI. Modulet e praktikave profesionale, k asa 11l

1. Matja e pyjeve dhe vlerësimi i rdhe transport

esuseve 2. Shfrytëzim

Pro ramet e lëndëve profesionale, kl

1. Matjet e pyjeve dhe vlerësim i resurseve 2. Shfrytezim dhe transport pyjorë 3. Silvikulture 4. Planifikimi menagjus te pyjeve

rim pyjore 5. Legjislacion dhe administ. Mbrojtja e ambientit dhe p6

4

VIII Modulet e praktikave profesionale, klasa 12 .

pyjeve dhe vlerësimi i resuseve nsport

IX. ale, klasa 13

2. Sociologjia rurale 3. Mbitshmeri dhe planifikim i rrugve

5. Planifikimi menagjus i pyjeve inistrim pyjore

mbientit dhe planifikimi hapsinor

. Modulet e praktikave profesionale, klasa 13

1. 2. 3.

XI. Struktura e arsimit në Kosovë

1. Matja e2. Shfrytëzim dhe tra Programet e lëndëve profesion

1. Biolgji

4. Silvikulture

6. Legjislacion dhe adm7. Mbrojtja e a

X

5

Parathënie

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Që nga fillimi i veprimtarisë në Kosovë, Ministria e Arsimit e Shkencës dhe e Teknologjisë (MASHT) reformën e vet e ka mbështetur në dy shtylla: (a) përfshirja e ekspertëve, specialistëve dhe konsulentëve vendorë për zhvillimin e strukturave të reja, dhe (b) angazhimin e agjencive ndërkombëtare e vendore, të cilat ndihmojnë Ministrinë në sajimin dhe zbatimin e programeve të reja në sistemin e ri të arsimit në Kosovë.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat teknike e profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie kosovare të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata që me përkushtim të madh punuan në këtë dokument dhe donatorët që kanë ndihmuar dhe përkrahur procesin e zhvillimit të planprogramit deri në këtë fazë.

6

Korniza e Kurrikulit Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli : I , II I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin 1. Struktura e shkollimit Arsimimi në profilin “Pylltari” trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale, në tri shkallë (nivele):

- niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore, i përgatit nxënësit për nivelin fillestar (hyrës) të punësimit në profesionin e pylltarit. Jep një çertifikatë të përgatitjes profesionale për nivelin e punëtorit të kualifikuar dhe mundëson kalimin në shkallën e dytë të arsimimit profesional.

- niveli i dytë, me kohëzgjatje një vit mësimor pas përfundimit të shkallës së parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e nivelit më të lartë. Jep një çertifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punëtorit më kualifikim të lartë dhe mundëson kalimin në shkallën e tretë të arsimimit profesional (niveli teknik-manaxherial) ose në kurset urë (një vjeçare) që lejojnë kalimin në studimet universitare ose post-sekondare.

- niveli i tretë, i arsimimit profesional, me kohëzgjatje një vit mësimor, i përgatit nxënësit për të fituar një nivel më të lartë të kualifikimit profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e studimeve në nivele më të larta. Jep një diplomë të përgatitjes profesionale të nivelit Teknik i pylltarisë i kualifikuar me shkathtësi të larta dhe mundëson arsimimin e mëtejshëm në shkolla post-sekondare ose në universitete.

Arsimimi në profilin “Pylltari”, niveli I, II dhe III, përgadit teknik të profileve të ngushta në kuadër të prodhimit bimor (prodhues i bimëve drunore si dhe nderhyrja silvikulturore) dhe që i referohen kryesisht punimeve tё prodhimit drunor.

Kurrikuli i profilit “Pylltari”, Niveli I, II dhe III. është i strukturuar në lëndë mësimore (teorike) dhe module mësimore (praktike), në tre grupe kryesore:

- grupi i lëndëve të përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

- grupi i lëndëve teorike-profesionale, që synojnë konsolidimin te nxënësit, të koncepteve shkencore, si dhe bëjnë njohjen e tyre me proçeset teknike-teknologjike që lidhen me profesionin e Pylltarit.

- grupi i moduleve të praktikës profesionale, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat praktike të nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës.

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimit Qëllimi kryesor i shkollimit (tri nivelëshsh) për Pylltari është zhvillimi i personalitetit të nxënësve per t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gadishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale. Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë nxënësve:

7

- Mundësitë e përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e

mendore; - Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe

qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme per të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e trajnimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në fushën e zhvillimit intensiv tё bujqёsisё;

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm per rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjen e disiplines, kuriozitetin intelektual dhe vlerat morale; - Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësit që do të

ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale. - Mbështetje pёr tё çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë përgjegjësi

në proçesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional. - Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjelltë nëpërmjet përvojes

së punës praktike. - Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në

kontekstet e integrimit Europian. 3. Grupi të cilit i drejtohet shkollimi Shkollimin për “Pylltari”, niveli I, II dhe III, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetsore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë. Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere pranimi të posaçme për këto shkolla. 4. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëm Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin “Pylltari” në shkallën I, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën II të këtij profili. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin “Pylltari”, Niveli II, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në shkallën III (teknik/manaxherial) në të njëjtin profil, për të fituar diplomën e maturës, me të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar. 5. Mundësitë e punësimit Shkollimi për profilin, “Pylltari”, Niveli I, II dhe III, u referohet prodhimit drunor dhe punëve në ekonomit pyjore, që ofrojnë shërbime profesionale në këtë lëmi. Nisur nga kjo, punëtori i kualifikuar, Tekniku i Pylltarisë i nivelit I, II dhe III mund të punësohet në ndërrmarrjet prodhuese e përpunuese të prodhimit, por edhe nё punishte të vogla, në institucione të ndryshme si punëtor i shërbimit të prodhimit drunore ose mund të vetëpunësohet si teknik ambulant për të kryer shërbime të ndryshme në këtë sektor. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një bisnes të në ndërrmarrjet e ekonomive te tona pyjore si dhe në serra, në njësit shtetrore apo private dhe të punësojë të tjerë.

8

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit 1. Kompetencat e përgjithshme Ndjekja e shkollimit në Profilin “Pylltari”, Niveli I, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin e me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Këto kompetenca të përgjithshme do të zhvillohen në një nivel më të lartë gjatë kryerjes së shkollimit për “Pylltari”, Niveli II dhe III. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë: - Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për argumentuar opinionet për çështje të ndryshme. - Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes

dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional. - Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme

problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror. - Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe

shoqërore. - Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të reja, më

efektive dhe më efiçiente. - Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve lokale,

rajonale dhe globale. - Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij. - Në kontekstin e pavarësisë në vendim-marrje, të tregojë vet-kontroll në ushtrimin e veprimtarive të tij. - Të organizojë drejt proçesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gadishmërinë e vullnetin për një të

nxënë që zgjat gjithë jetën. - Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e objektivave të

pranuara. - Të vlerësojë dhe vet-vlerësojë nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe çuar më

tej arritjet. 2. Kompetencat profesionale

Me përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në Profilin “Pylltari”, niveli I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë: - Punojnë në mënyrë të sigurtë duke përdorë rrobat, paisjet dhe ndihmen e parë në vendin e

punës. - Përdorinë dhe mirëmbajnë motosharren - Përdorinë dhe kryejnë shërbimet e mirëmbajtjës ditore dhe vjetore të traktorit sipas

instruksioneve të prodhuesit. - Drejtojnë dhe manovrojnë të sigurtë një traktor i cili përdoret në pylltari - Përzgjedhinë dhe pёrdorinë instrumentet matëse për vlërsimin e resurseve në pylltari - Kryejnë matjen e vellimit të drunjeve më instrumente matëse - Kryejnë matjen e vellimit të trupave më instrumente matëse. Me vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në Profilin “Pylltari“, niveli II, nxënësi do të rrisë në një nivel më të lartë kompetencat e fituara në nivelin e parë, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë: - Njohin dhe zbatojnë ligjet dhe rregullat që veprojnë në fushën e bujqёsisё.

9

III. Plani mësimor për profilin “Pylltari”, Niveli I, II dhe III Nr. Modulet mësimore Numri i orëve në javë A. Lëndët e përgjithshme

(Gjithësej) Klasa10 16

Klasa 1113

Klasa 13

Klasa 16

1 Gjuhë dhe komunikim 3(105) 3(105) 3(105) 3(105) 2 Gjuhë e huaj- angleze 2(70) 2(70) 2 (70) 2 (70) 3 Edukatë fizike 2(70) 2(70) 2 (70) 2 (70) 4 Matematikë aplikative 2(70) 2(70) 2 (70) 2(70) 5 Teknologji e informimit (ECDL) 2(70) 2(70) 2(70) 2(70) 6 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1(35) 1(35) 1(35) 2(70) 7 Edukim qytetar 1(35) 8 Gjuhë e dytë e huaj 1(35) 1(35)

9 Fizikë 1(35)

10 Gjeografi 1((35)

11 Histori 1(35)

12 Menaxhimi i projekteve

B Lëndët profesionale (Gjithësej

10 13 9

1 Kimi 1(35) - - - 2 Biologji 2(70) - - 2(70)

4 Klimatologji 1(35) 1(35) - - 5 Dendrologjia 2(70) 1(35) - - 6 Gjeodezia 1(35) - - 7 Shfrytezim dhe transport 2(70) 1(35) 2(70) - 8 Matjet e pyjeve dhe vlerësimi i

resurseve 1(35) 2(70) 2(70) -

9 Bazat mbi tokën dhe të ushqyerit e bimëve

2(70) - -

10 Teknologjia e drurit - 2(70) - - 11 Mbrojtje Pylli - 1(35) - 12 Silvikulture - 2(70) 2(70) 1 13 Pyllëzim dhe fidanishte - 1(35) 14 Planifikimi menagjus i pyjeve - - 1(35) 2(70) 15 Legjislacion dhe administrim pyjore - - 1(35) 1(35) 16 Mbrojtja e ambientit dhe planifikimi

hapsinor - - 1(35) 1(35)

17 Sociologjia rurale - - 1(35) 18 Mbitshmeri dhe planifikim i rrugve - - 2(70) C Modulet e praktikës profesionale

(Gjithësej) 6 6 10 6

1 Përdorimi dhe mirëmbajtja mekanizimit në pylltari

3(18)

2 Matja e pyjeve dhe vlerësimi i resuseve

3(18) 4(23 K ) 6(36 K)

3 Shfrytëzim dhe transport 2(12 K) 4(23 K ) 4 G Gjithësej A+B+C Max 32 Max 32 Max 32 Max 32

10

Raportet kohore: Lëndët e përgjithshme – 32,3%; Teoria profesionale – 24,7% dhe Praktika profesionale – 43% IV. Udhëzime për zbatimin e kornizës së kurrikulit Lëndët e përgjithshme janë të njëjta për të gjitha profilet arsimore dhe programet e detajuara të tyre parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT. Javët mësimore sipas klasave: - Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (Niveli I). - Klasa 12 – 32 javë (Niveli II). Java mësimore ka 5 ditë x 6 orë/ditë = 30 orë mësimore në javë. Një orë mësimore është 45 minuta. Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore do të përdoret koncepti i kreditit (K), i cili do të jetë i barazvlefshëm me 6 orë mësimore (1 ditë praktike). Praktikat profesionale do të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë: Klasa 10: Praktikë – 1. ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë Klasa 11: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë Klasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë Klasa 13: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javë Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me rradhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në vartësi të kushteve dhe situatave specifike në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të rradhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke u munduar të mos e dëmtojnë proçesin e përvetësimit të tyre. Mbështetur në kapitujt dhe temat mësimore të paraqitura në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësuesit bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, instruktorët përgatisin plane më të detajuara ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. njëkohësisht, ata përgatisn instrumentat e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve. Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilës prej të tri niveleve të përgaditjes në Profilin “Pylltari”, do të organizohet në formë provimesh, të fokusuara në tri drejtime kryesore:

- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme; - Provimi i integruar për lëndët e teorisë profesionale; - Provimi i integruar për praktikën profesionale.

Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në çertifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy nivelet e përgaditjes, ndërsa për nivelin e tret do të merr diplomë më përgatitje të lartë Teknik i pylltarisë Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së çertifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT. V. Udhëzime të përgjithshme didaktike Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieje të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme. E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proçes analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, Niveli e

11

integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës. Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proçes të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit dhe instruktorët e praktikave. Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatitë Pylltaret. Mësuesit dhe duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi. Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm. Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës. Përsa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuara në situata pune reale apo të simuluara.

Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

12

Programet e lëndëve profesionale

- klasa 1o ARSIMI PROFESIONAL

Programi

Pylltari

13

Programi i lëndës

Biologji

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 10-tё nxёnёsi duhet të:

- shpjegojë rolin e biologjisë si shkencё dhe lidhjet e saj me bujqësinё; - tregojё cilat janё karakterisitkat e jetёs; - shpjegojë ndërtimin, shumimin, ushqimin, luftimin dhe rolin e virusëve, bakterieve në

bujqësi dhe industrinë ushqimore; - shpjegojë strukturën dhe funksionin e organeleve të qelizës; - tregojё se energjia kinetike dhe potenciale përbëjnë energjinë e përgjithshme të qenieve të

gjalla dhe si shfrytёzohet kjo energji prej tyre; - shpjegojë ndërtimin dhe bazën molekulare të trashёgimisë - ADN dhe ARN; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e sistemit nervor të organizmave të gjallë; - shpjegojë procesin e shumëzimit të qenieve të gjalla, bimëve dhe shtazëve dhe si ndikon

mjedisi nё kёtё proces; - përshkruajë klasifikimin e shtazëve dhe tiparet e përgjithshme të tyre; - shpjegojë rëndësinë e mjedisit jetësor dhe si rregullohet e mbrohet hapsira jetësore.

II. Fondi i orëve të lëndës:

35 javë x 2orë/javë = 70 orë

III. Programi i hollёsishem i lëndёs Kapitulli 1:Biologjia dhe lidhja e saj me bujqёsinё 3 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë biologjinë si shkencë jo vetёm me vlera njohёse por edhe praktike, veçanёrisht e lidhur me kulturёn bujqёsore;

- diskutojё pёr proceset jetёsore të së gjallёs; - shpjegojё kuptimin e sistemit biologjik.

b) Temat e kapitullit

- Biologjia bashkёkohore dhe roli i saj në bujqësi . - Karakteristikat e jetës. - Sistemet biologjike dhe udhëheqja me sistemet biologjike.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi tё:

- shpjegojё pёrmbajtjen duke theksuar nё vazhdimёsi lidhjet me kulturёn bujqёsore; - tё rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr proceset jetёsore të së gjallёs; - bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve;

14

- pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- diapozitive dhe pamje të figurave themeluese të biologjisë; - projektor; - sllajde.

Kapitulli 2: Viruset dhe prokariotet 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë virusët, bakteriet, ndërtimin e tyre dhe rolin e tyre në bujqësi; - shpjegojë mënyrat e luftimit të bakterieve dhe preparatet që përdoren për këtë qëllim.


- Virusët, forma, madhësia, shumimi, ndërtimi dhe roli i tyre në bujqësi. - Bakteriet, format, madhësia, shumimi, ndërtimi dhe roli i tyre në bujqësi. - Mjetet për luftë kundër bakterieve - dezinfektimi, sterilizimi dhe pasterizimi.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr llojet kryesore të viruseve dhe bakterieve dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde;

- shpjegojё pse dhe si luftohen viruset dhe bakteriet nё veçanti në bujqёsi; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё grupimin e viruseve dhe bakterieve në

bazё të karakterisitkave dhe pamjes (mund të pёrdoren vizatime të tyre ose vetёm me emёrtimet të vendosura në mёnyrё të çrregullt dhe nxёnёsit t’i grupojnё);

- demostrojё se si kryhen proceset e dezinfektimit, sterilizimit dhe pasterizimit në kushte laboratorike;

- udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi të bёjё vrojtime me mikroskop;

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- diapozitivё e fotografi nga virusët dhe prokariota; - laborator; - mikroskop; - sllajde; - preparate për desinfektim; - preparate për sterelizim; - preparate për pasterizim.

Kapitulli 3: Qeliza, struktura dhe funksioni i saj 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë strukturën dhe funksionin e organeleve të qelizës (cipat biologjike, organelet citoplazmike);

- krahasojë qelizën bimore me atë shtazore;

15

- vёzhgojё dhe regjistrojё ngjashmёrinё dhe ndryshimet ndёrmjet qelizave bimore dhe shtazore;

- përshkruajë procesin e ndarjes së qelizës. b) Temat e kapitullit

- Evulocioni i qelizës - bërthama dhe kromozomet. - Bartja e materieve nëpër membranë - difuzioni, osmoza dhe transpiracioni aktiv. - Përbërja kimike e qelizës - komponimet joorganike dhe organike. - Ndërtimi i qelizës dhe funksioni i membranës qelizore. - Ndarja e qelizës - amitoza, mitoza dhe mejoza. - Pasojat e çrregullimit të ndarjes së qelizës – tumoret.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr qelizёn, strukturёn e saj dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva, sllajde e fotografi;

- pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema tё ndarjes së qelizёs; - udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi të bёjё vrojtime me

mikroskop tё qelizave bimore e shtazore si dhe tё mbajё shёnimet pёrkatёse; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- laborator; - mikroskopi; - projektor; - sllajdi; - diapozitive e fotografi nga qeliza; - skema të ndarjes qelizore; - diapozitive me tipe të ndryshme indesh; - diapozitiva, fotografi e pllakata për ndërtimin dhe funksionin e membranes qelizore.

Kapitulli 4; Metabolizmi 4 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë se për tё jetuar dhe funksionuar qelizat e gjalla shfrytëzojnë energjinë potenciale të lidhjeve kimike;

- përshkruajë larminё, rolin e enzimeve dhe pjesëmarrjen e tyre në reaksionet e sintezës kimike;

- kuptojë se enzimet janë ndërmjetësues në proçeset metabolike; - shpjegojë se çfarë ndodh gjatë proçesit të fotosintezës; - shpjegojё rëndësinë e fotosintezës si “fabrika” mё e rёndёsishme kimike mbi tokё.


- Metabolizmi si veti kryesore e qёnieve të gjalla. - Enzimet (fermentet). - Mënyrat e të ushqyerit. - Fotosinteza, produktet e saj dhe roli pёr botёn e gjallë. - Kemosinteza.

16


- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me procesin e metabolizmit duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, bimё tё ndryshme, skema etj. (tё siguruara nga vetё mёsuesi ose nxёnёsit);

- organizojё nxёnёsit tё punojnё individualisht pёr të hedhur me anё tё vizatimit pёrfytyrimin e tyre pёr fotosintezёn dhe kemiosintezёn;

- japё ushtrime pёr reaksionet e sintezёs kimike; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.


- diapozitive dhe pamje të figurave të qёnieve të gjalla - projektor; - sllajde; - bimë të ndryshme; - skema për proçesin e fotosintezës dhe kemosintezës; - diapozitive, fotografi e pllakata për konkretizimin e strukturës anatomike të gjethes etj.

Kapitulli 5: Proceset katabolike-burimi i energjisë për jetën 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë proçeset katabolike si burime të energjisë së qёnieve të gjalla; - shpjegojë proçeset katabolike të karbohidrateve dhe yndyrnave; - shpjegojë proçesin e frymёmarrjes dhe atё oksido-reduktues; - përshkruajë zhvillimin e proçesit të fermentimit.

b) Temat e kapitullit - Proceset katabolike si burim i energjisë së qёnieve të gjalla. - Katabolizmi i karbohidrateve, yndyrave dhe proteinave. - Proceset oksidoreduktuese. - Frymёmarja qelizore dhe fermentimi. - Glikoliza dhe cikli i Krebsit. - Fermentimi alkoolik dhe qumështor.


- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me burimet e energjisё kimike pёr jetёn e qёnieve të gjalla duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, bimё tё ndryshme, skema etj. (tё siguruara nga vetё mёsuesi ose nxёnёsit);

- organizojё nxёnёsit tё punojnё individualisht pёr të vizatuar ciklin e Krebsit apo skemёn e procesit tё fermentimit;

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- diapozitive dhe pamjet të proçeseve katabolike; - projektor; - sllajde; - skema e ciklit tё Krebsit; - mostra bimësh ;

17

- fara bimësh.

Kapitulli 6: Gjenetika-baza materiale e trashёgimisë 14 orë a). Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- pёrshkruajё ndërtimin e acideve nukleike ADN dhe ARN; - shpjegojë nё pёrgjithёsi procesin e biosintezës sё proteinave; - pёrshkruajё gjenet, gjenotipin dhe fenotipin; - përshkruajë rregullat themelore të trashёgimisë dhe ndikimin e mjedisit në shfaqjen e

gjeneve trashёguese; - pёrshkruajё kromozomet, strukturën dhe rolin e tyre në organizmin e njeriut; - shpjegojё se sëmundjet trashёguese janё pasojë e ndryshimit të materialit gjenetik; - tregojё se çfarё roli dhe rёndёsie ka inxhinjeria gjenetike pёr njeriun dhe botёn e gjallё.


- Bazat molekulare të trashёgimisë - ADN dhe ARN. - Biosinteza e proteinave. - Gjenet, gjenotipi dhe fenotipi. - Rregullat themelore të trashёgimisë. - Burimet e variabilitetit gjenetik. - Ndikimi i mjedisit në shfaqjen e gjeneve trashёguese. - Gjenetika e njeriut. - Kromozomet e njeriut. - Determinimi i seksit tё njeriut. - Ndryshimet në hormonet seksuale dhe në materialin gjenetik. - Sёmundjet trashёguese. - Inxhinieria gjenetike dhe rëndësia për njeriun dhe botën e gjallë.


- shpjegojё konceptet bazё tё gjenetikёs; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr trashёgiminё, rolin qё luan

mjedisi apo inxhinjeria gjenetike nё shfaqjen e gjeneve trashёguese dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva, sllajde e fotografi;

- pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skemё tё spirales sё ADN-sё, etj. - udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi të bёjё vrojtime me

mikroskop pёr pёrcaktimin e strukturёs së ADN-sё nё preparate bimore si dhe tё mbajё shёnimet pёrkatёse;


- tretësira të ndryshme; - mikroskopi; - projektor; - sllajdi; - preparate për përcaktimin e ADN dhe ARN.

18

Kapitulli 7: Ngacmueshmeria dhe sjelljet e organizmave 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë rolin e sistemit nervor dhe funksionimin e tij në organizma të gjallë; - shpjegojë si shfaqen reflekset, instiktet, emocionet dhe sjelljet te organizmat e gjallë; - shpjegojë rëndësinë e hormoneve dhe tё rregullimit hormonal.

b) Temat e kapitullit - Sistemi nervor dhe funksionimi i tij. - Reflekset (e lindura dhe të fituara). - Instiktet, emocionet dhe sjelljet. - Hormonet dhe rregullimi hormonal.


- theksojё funksionimin e sistemit nervor në qёniet e gjalla, veçanёrisht te kafshёt bujqёsore; - nxisё nxёnёsit tё japin shёmbuj të shfaqjes sё reflekseve, instikteve, emocioneve e sjelljeve

të qёnieve tё gjalla pёr tё theksuar dallimin ndёrmjet njeriut dhe qёnieve tё tjera të gjalla; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- skema të sistemit nervor; - projektor; - sllajdi.

Kapitulli 8: Shumëzimi dhe zhvillimi i qёnieve të gjalla 14 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë mënyrat e shumëzimit dhe zhvillimit të bimëve; - bёjё klasifikimin sistematik të bimëve; - përshkruajë organet vegjetative dhe gjenerative të bimëve; - përshkruajë fazat kryesore të zhvillimit të bimëve dhe të shtazëve; - tregojё se kategori të ndryshme organizmash shtazore zhvillimin embrional e kryejnë në

mjedise të ndryshme; - përshkruajë faktorët e mjedisit, të cilët ndikojnë në zhvillimin embrional të bimëve dhe

kafshëve.

b) Temat e kapitullit - Shumëzimi dhe zhvillimi i bimëve. - Shumëzimi vegjetativ jo seksual dhe seksual i bimëve. - Zhvillimi postembrional. - Zhvillimi i bimëve dhe indet bimore. - Klasifikimi (sistematika) e bimëve. - Organet bimore vegjetative dhe gjenerative. - Shumëzimi dhe zhvillimi i shtazëve. - Shumëzimi seksual i shtazëve. - Gametogjeneza - qelizat seksuale-gametet. - Ovogjeneza.

19

- Fazat e zhvillimit individual. - Frytnimi. - Adaptimet embrionale. - Organogjeneza. - Zhvillimi jo normal-metamorfoza. - Regjenerimi dhe transplantimi. - Mplakja dhe vdekja.


- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me shumёzimin e bimёve dhe kafshёve duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, bimё tё ndryshme, skema etj;

- rrisё pёrqendrimin e nxёnёsve duke iu drejtuar pyetje me gojё (pyetje “të mbyllura” ose “të hapura”);

- organizojё nxёnёsit tё punojnё nё grupe pёr klasifikimin e bimёve dhe dallimin e organeve vegjetative nga ato gjenerative te bimёt;

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjev me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- diapozitive dhe pamje të figurave të qёnieve të gjalla; - projektor; - sllajde; - bimë të ndryshme; - tabelё e klasifikimit sistematik tё bimёve.

Kapitulli 9: Klasifikimi i shtazëve 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë historinë e klasifikimit të shtazëve; - pёrcaktojnё njёsitё sistematike sipas rendit ngjitёs; - shpjegojnё shkaqet e larmisё (diversitetit) biologjike; - grupojë gjallesat sipas sistemeve shkencore të klasifikimit; - përshkruajë tiparet kryesore të përfaqësuesve tipikё të grupeve të gjallesave; - shpjegojë tipin protozoa, ndërtimin, shumimin dhe zhvillimin; - shpjegojë rëndësinë e protozoa dhe metozoa për njeriun dhe botën e gjallë.


- Grupet e gjallesave, historiku i zhvillimit të tyre. - Tipi protozoa (ameba, euglena dhe parameci). - Tipi metozoa . - Klasifikimi dhe karakteristikat e përgjithshme. - Rëndësia e protozoa dhe metozoa për njeriun dhe botën e gjallë.


- shpjegojё tiparet kryesore tё pёrfaqёsuesve tipikё të grupeve të gjallesave duke i ilustruar me albume, fotografi, vizatime etj;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me historikun e klasifikimit të shtazёve;

20

- realizojё shfaqjen e njё filmi shkencor në monitor ose tё organizojё vajtjen nё kinema apo vizitё nё njё qёndёr studimore;

- organizojё nxёnёsit tё punojnё në laborator (duke bёrё dhe vrojtime nё mikroskop të mikroorganizmave) pёr tё zbatuar metodat e klasifikimit të kafshёve;


- diapozitive dhe pamje të figurave të qёnieve të gjalla; - projektor; - sllajde; - skemё e klasifikimit të shtazёve; - albume.

Kapitulli 10: Ekologjia dhe mbrojtja e mjedisit jetësor 9 orë a). Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë lidhjen ndёrmjet gjallesave dhe mjedisit; - përshkruajë sistemet mbrojtëse në mjediset jetësore; - përshkruajë cilat janё mundësitë dhe faktorёt e ndotjes të ujit, ajrit, tokës dhe ushqimit; - kuptojë se ç’ёshtё rregullimi i mjedisit dhe ndërrimi i hapsirës jetësore; - shpjegojë rëndësinë e rezervateve natyrore dhe parqeve nacionale në mbrojtjen e mjedisit

jetësor.

b) Temat e kapitullit - Mbrojtja dhe pёrmirёsimi i mjedisit jetësor. - Ndotja dhe mbrojtja e ujit, ajrit, tokës dhe ushqimit. - Zhurma dhe mbrojtja nga zhurma. - Sistemi monitoring. - Rregullimi i mjedisit dhe ndërrimi i hapsirës jetësore. - Parqet nacionale dhe rezervatet natyrore.


- shpjegojё rёndёsinё e mbrojtjes sё mjedisit pёr jetёn në tokё duke e ilustruar me shembuj nga Kosova dhe bota pёr rastet e ndotjes sё mjedisit dhe pasojat qё kanё sjellё;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me problemet e ndotjes së mjedisit dhe tё grumbullojё idetё e tyre se si mund tё kontribuojnё ata nё kёtё fushё;

- organizojё ekskursione nё mjedise tё ndryshme ku ndjehet efekti i ndotjeve tё mjedisit, i zhurmёs etj. si dhe masat qё janё marrё pёr zbutjen e tyre;

- nxisё nxёnёsit tё grumbullojnё informacione rreth kёtyre çёshtjeve nga burime tё ndryshme (gazeta, revista, interneti etj.);

- ftojё njё specialist (nё se ёshtё e mundur) tё fushёs sё ekologjisё dhe mbrojtjes sё mjedisit pёr tё dhёnё informacione shtesё dhe pёr tё biseduar me nxёnёsit.


- fotografi tё mjediseve tё ndotura por edhe tё parqeve e rezervateve.

21

Programi i lëndës

“Kimi”

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 10-tё nxёnёsi duhet tё:

- shpjegojë rëndësinë e kimisë për jetën dhe lidhjen e saj me shkencat e tjera natyrore; - shpjegojë strukturën e atomit, sistemin periodik të elementeve; - bëjë përcaktimin e lidhjeve kimike dhe tё strukturës sё molekulave; - pёrshkruajё proçeset që zhvillohen gjatë tretjes; - përshkruajë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes; - pёrshkruajё faktorёt që ndikojnë në shpejtёsinё e zhvillimit tё reaksioneve; - shpjegojë proçesin e oksido-reduktimit dhe rëndësinë e tij; - shpjegojë rëndësinë e elementeve të grupit I-A dhe grupit VII-A; - shpjegojë rëndësinë e karbonit dhe komponimet e tij në bujqësi; - përshkruajë hidrokarburet; - dallojё hidrokarburet në bazë të vargut karbonik.



III. Programi i hollёsishëm i lëndёs

Kapitulli 1: Kimia si shkencë natyrore 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё:

- shpjegojë rëndësinë e kimisë për jetën; - shpjegojë lidhjen e kimisë me shkencat e tjera natyrore dhe me teknologjinë; - rendisë pajisjet laboratorike, substancat ; - shpjegojë shenjat që tregojnë për rrezikshmërinë e tyre.

b) Temat e kapitullit: - Kimia në funksion të jetës. - Kimia si shkencë eksperimentale. - Puna në laboratorin e kimisë.

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet qё mёsuesi tё:

- shpjegojё pёrmbajtjen duke theksuar lidhjen e kimisë me kulturat bujqёsore; - zhvillojё debatin pёr lidhjet e kimisё me shkencat e tjera natyrore dhe me teknologjinё; - demonstrojё se si punohet në laborator dhe si veprohet pёr t’iu shmangur rreziqeve nga

substancat kimike.

22

d) Kushtet për realizimin e kapitullit: - figura, fotografi tё themeluesve tё shkencёs së kimisё dhe tё shpikёsve tё njohur të fushёs së

teknologjisё; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substancat kimike.

Kapitulli 2: Struktura e atomit dhe sistemi periodik i elementeve 4 orë. a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet tё:

- njohë grimcat në bazë të ngarkeses elektrike dhe të masës së tyre; - shpjegojë ndërtimin e atomit, numrin e masës dhe lidhjen midis tyre; - analizojë shpërndarjen e elektroneve nëpër orbitale të atomeve dhe joneve të elementeve të

grupeve kryesore në sistemin periodik të elementeve; - kuptojë radhitjen e elementeve në sistemin periodik si pasojë e strukturës së tyre atomike.

b) Temat e kapitullit:

- Përbërja e atomit (bërthama dhe mbështjella elektronike). - Ndërtimi i sistemit periodik të elementeve. - Metalet, jometalet dhe metaloidet.


- japё detyrё nxёnёsve pёr vizatimin e orbitaleve tё atomeve dhe joneve; - shpjegojё përdorimin e tabelës së sistemit periodik të elementeve pёr pёrcaktimin e

strukturёs së atomit. d) Kushtet për realizimin e kapitullit:

- tabela e sistemit periodik të elementeve; - skema tё orbitaleve tё atomeve dhe joneve të ndryshme.

Kapitulli 3: Lidhja kimike dhe struktura e molekulave 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Në përfundim të kapitullit nxënësi duhet tё:

- shpjegojë lidhjen kimike në përgjithësi dhe atë kovalente në veçanti; - tregojë ndryshimet e molekulave polare dhe atyre jopolare; - kuptojë momentin dipolar si kriter për përcaktimin e polaritetit të molekulave; - përcaktojë forcat midis molekulave; - shpjegojë lidhjen hidrogjenore dhe ndikimin e saj tek uji.


- Lidhje jonike. - Lidhja kovalente. - Modifikimet. - Molekulat polare dhe ato jopolare. - Forcat ndërmolekulare. - Lidhja hidrogjenore. - Vetitë fizike të komponimeve me lidhje hidrogjenore (uji, alkoolet, acidet karboksilike).

23


- shpjegojë njohuritë e reja duke i mbështetur me materiale vizuale dhe eksperimente; - aktivizojë nxënësit nëpërmjet pyetjeve me gojë ose detyra me shkrim; - zhvillojë ekskursion; - zhvillojë punё laboratorike: matje dhe vёzhgime.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit:

- materiale didaktike për lidhjet kimike; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

Kapitulli 4: Tretësirat 4 orë a) Qëllimet e kapitullit: Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё :

- njohë proceset që zhvillohen gjatë tretjes së kristaleve jonike; - tregojë dallimin midis tretësirave; - analizojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes.

b) Temat e kapitullit: - Tretësirat dhe llojet e tretësirave. - Tretshmëria e substancave. - Përbërja e tretësirave.


- shpjegojë njohuritë e reja duke i mbështetur me demostrime dhe materiale vizuale; - nxisë diskutimin nëpërmjet pyetjeve apo detyrave; - organizojë ekskursion; - zhvillojë punё laboratorike: matje dhe vёzhgime.


- materiale didaktike, vizuale për tretësirat; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

Kapitulli 5: Kinetika e reaksioneve kimike 4 orë a) Qëllimet e kapitullit: Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё :

- përcaktojë shpejtësinë e reaksioneve kimike; - shpjegojë ndikimin e faktorëve në shpejtësinë e reaksioneve kimike; - shpjegojë reaksionet katalitike dhe veprimin e katalizatorëve.


- Shpejtësia e reaksioneve kimike. - Faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksioneve kimike. - Kataliza dhe katalizatorët.

24


- shpjegojë njohuritë e reja duke i mbështetur me demostrime dhe materiale vizuale; - nxisë diskutimin nëpërmjet pyetjeve apo detyrave; - organizojë ekskursion; - zhvillojë punё laboratorike: matje dhe vёzhgime.


- materiale didaktike për kinetikën e reaksioneve kimike; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

Kapitulli 6: Reaksionet e oksido-reduktimit 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё :

- shpjegojë reaksionet e oksido reduktimit; - shpjegojë lidhjen midis oksidimit dhe reduktimit; - shpjegojë barazimet e reaksioneve të oksido-reduktimit.

b) Temat e kapitullit: - Reaksionet e oksido-reduktimit. - Barazimi i reaksioneve të oksido-reduktimit.


- shpjegojë reaksionet e oksido-reduktimit; - organizojë demonstrime për të rritur vëmendien e nxënësve; - planifikohen punё laboratorike: matje dhe vёzhgime; - japë detyra me shkrim.


- materiale didaktike për reaksionet e oksido-reduktimit; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

Kapitulli 7. Kimia inorganike 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё :

- shpjegojë rëndësinë e elementeve të grupit IA, veçanërisht natriumit dhe komponimeve të tij dhe të grupit VIIA, veçanërisht klorit dhe komponimeve të tij;

- të dallojë elementet me veti të përbashkëta në kuadër të grupeve. b) Temat e kapitullit

- Elementet e grupit të IA dhe VIIA. - Elementet e grupit IVA, karboni.


25

- pёrdorё materiale pamore (diapozitiva, figura, sllajde, skema etj.) pёr ilustrim; - bёjё demostrime tё proceseve në kushte laboratorike; - udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi tё kryejё eksperimente e

prova laboratorike; - japё ushtrime pёr elementet e e grupit të IA dhe VIIA dhe të grupit IVA.


- materiale didaktike për grupet IA, VIIA dhe IVA; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

Kapitulli 8: Përbërjet organike të karbonit 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё :

- përshkruajë kiminë organike dhe historikun e saj; - shpjegojë përbërjet organike të karbonit; - klasifikojë komponimet e karbonit në bazë të grupeve funksionore.

b) Temat e kapitullit - Çfarë studion kimia organike dhe historiku i saj. - Njohja me përbërjet organike të karbonit.


- shpjegojё pёrmbajtjen duke theksuar nё vazhdimёsi lidhjet me kulturёn bujqёsore; - pёrdorё materiale pamore (diapozitiva, figura, sllajde, skema etj.) pёr ilustrim; - bёjё demostrime tё proceseve në kushte laboratorike; - udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi tё kryejё eksperimente e

prova laboratorike; - japё ushtrime pёr reaksionet kimike; - demonstrim; - punё laboratorike: matje dhe vёzhgime; - pyetje me gojë ose detyra me shkrim.


- materiale didaktike; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

Kapitulli 9: Hidrokarburet 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet tё :

- njohë hidrokarburet si komponimet më të thjeshta organike; - bëjë dallimin e tyre në bazë të vargut karbonik dhe në bazë të llojit të lidhjeve karbon-

karbon; - përcaktojë përfaqësuesit më të rëndësishëm të hidrokarbureve dhe përdorimin e tyre në jetën

e përditshme.

26

b) Temat e kapitullit - Alkanet dhe ciklo alkanet, struktura, emërtimi, izomeria dhe vetitë. - Alkenet, struktura, emërtimi, izomeria dhe vetitë. - Alkinet, struktura, gatitja dhe vetitë. - Arenet, struktura, emërtimi dhe vetitë.


- pёrdorё materiale pamore (diapozitiva, figura, sllajde, skema etj.) pёr ilustrim; - bёjё demostrime tё proceseve në kushte laboratorike; - udhёheqё punёn në laborator duke i dhёnё mundёsi çdo nxёnёsi tё kryejё eksperimente e

prova laboratorike; - japё ushtrime pёr reaksionet kimike.


- materiale didaktike për grupet; - laborator dhe pajisje laboratorike; - substanca kimike.

27

Programi i lëndës

Dentrologji


- shpjegojë rëndësinë e dentrologjisë në lëmin e pylltarisë; - njohë ekonomit pyjore; - përshkruajë dhe njohë llojet e grumgullit pyjorë; - dalloi karakteristikat kryesore dhe vetit e grumbullit pyjor; - njohë morfologjin e drurit; - përshkruajë llojet e drurve sipas karakteristikave; - dallojë dhe përshkruajë mënyrat e transmetimit të materjalit drunor; - shpjegojë dallimin midis gjinive dhe rendene, familjes, klases etj. - dallojë pjesët krysore te pëmës pyjore - shpjegojë zonat fitoklimatike në të cilat gjinden bimët drunore - shpjegojë ndertimin, funksionimin e struktures morfologjike te pëmës drunore.



III. Programi i hollёsishem i lёndёs Kapitulli 1: Hyrje në dendrologji 12 orë. a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e e lëndës së dentrologjisë për leminë e pylltarisë; - përshkruajë elementet e përgjithshëm morfologjike në studimin e bimëve drunore; - shpjegojë bazat morofologjike të studimit të bimëve drunor; - përshkruajë organet e bimëve drunore; - përshkruajë ekologjinë dhe fenologjinë e bimëve drunore; - bëjë klasifikimin e bimëve drunore.

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e lëndës së dentrologjisë për lemin e pylltarisë. - Elementet e përgjithshëm morfologjikë në studimin e bimëve drunore. - Objekti i dendrologjisë. - Bazat morofologjike te studimit te bimeve drunore. - Organet e bimeve drunore. - Bazat ekologjike dhe fenologjike te bimeve drunore. - Njesit e klasifikimit te bimeve dunore. - Bimet dunore me interes pyjor dhe ornamental.

28

c) Udhëzimet didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi të:

- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore; - shpjegojё pёrmbajtjen duke theksuar nё vazhdimёsi lidhjet me lëmin e pylltarisë; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr elementet e përgjithshëm

morfologjikë në studimin e bimëve drunore; - bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve; - organizojё punё në grupe pёr marrjen e mostrave të ndryshme të bimëve.


- katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave pedologjike; - mostra të bimëve drunore; - vegla për marrjen e mostrave drunore. - projektor; - sllajde - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i dentrologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Nendeget e bimëve farezhveshura (gymnospermae) 30 orë. a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- tregojë për rëndësinë e bimëve farëzhveshura që kultivohen në vendin tonë; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në rritjene bimëve farëzhveshura; - shpjegojё gjinit, familjet dhe rendet që marrin pjesë në grupin e bimëve farëzhveshura; - pershkruajë karakteristikat morfologjike të bimëve farëzhveshura.


- Rendi ginko (ginkgoales ) - Rendi Halorve (coniferales) - Familja Pishore (Bredhore) Pinaceae (Abitaceae,Abietineae) - Gjinia Bredhit (abies ) - Gjinia Pseudotsuga (Pseudotsuga - Gjinia Hormoq (Picea dietr) - Gjinia Ceder (Cedrus) - Gjinia pishe (Pinus) - Familja Taksodiore (Taxodiaceae) - Gjinia Selvia e knetes(Taxodium rich) - Gjinia Sekuoja (Sequoia) - Gjinia Kriptomeria (Cryptomeria) - Familja Selviore (Cumpressaceae) - Gjinia Tuje (Thuja) - Gjinia Koleceder (Calocedrus) - Gjinia Selvi (Cupressus) - Gjinia Kamaçiparis (Chamaeecyparis) - Gjinia Dellinje Juniperues - Rendi Tisore (Taxales ) - Familja Tisore (Taxaceae)

29

- Gjinia Tisi (Taxus)


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr llojet kryesore të bimëve drunore

dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё grupimin e bimëve farëzhveshura; - organizojё punё në grupe të nxёnёsve pёr marrjen e mostrave drunore pёrreth zonёs ku

ndodhet shkolla; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim;


- katalogjet dhe prospektet të bimëve farzhveshura; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - laborator; - mikroskop; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i dentrologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Nendeget e bimëve fareveshura (Angiospermae) 28 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- tregojë për rëndësinë e bimëve farëveshura që kultivohen në vendin tonë; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në rritjene bimëve farëveshura; - shpjegojё gjinit, familjet dhe rendet që marrin pjesë në grupin e bimëve farëveshura; - pershkruajë karakteristikat morfologjike të bimëve farëzhveshura.

b) Temat e kapitullit.

- Rendi Salicales. - Familja Shelgore (Salicaveae ). - Gjinia Shelg (Salix). - Gjinia Plepi (Populus). - Rendi Juglandales. - Gjinia Arre (Juglans ). - Rendi Fagales. - Familja Meshteknore (Betulaceae). - Gjinia Meshtekna (Betula) . - Gjinia Verri (Alnus). - Familja Lajthijore (Corylaceae). - Gjinia Shkoze (Carpinus). - Gjinia Melleze (Ostrya ). - Gjinia Lajthi (Corylus) - Familja Ahore (Fagaceae). - Gjinia Ah (Fagus)

30

- Gjinia Geshtenje (Castanea ). - Gjinia Dushk (Quercus ).


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr rritjen e bimëve drunore; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur më bimet drunore më të rëndësishme që kultivohen në

vendin tonë duke shfrytëzuar edhe njohurit që ata mund ti kenë në këtë drejtim; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema tё shumimit të bimëve drunore; - japë detyrë nxënësve të punojnë në hartimin e një projekti për ngritjën e e një plantacioni

më bimë drunore; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim; - pёrdorё harta pedologjike dhe topografike.


- katalogjet dhe prospektet; - tabela me të dhëna për faktoret ekologjik; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - shenime statistikore për prodhimtarinë pyjore; - mostra bimesh drunore farëveshura; - mostra të humusit ku kultivohen bimet drunore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i dentrologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

31

Programi i lëndës

Shfrytëzim dhe transport Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimi i lëndës Nxënësi duhet të:

- tregojë njohurit bazike për vlerën ekonomike të pylltarisë; - shpjegojë për rrëzimin e drunjëve dhe krasitjen e degëve duke përdorur motosharrat; - përshkruajë funksionimin e makinerisë më të shpeshtë që përdorët në pylltari si dhe

mirëmbajtjen e tyre. - përshkruajë përdorimin dhe mirëmbajtjen e motosharrave dhe sopatave që përdorën në

pylltari; - tregojë njohuri rreth punës së sigurt dhe pajisjeve për siguri, si dhe rreth ndihmës së parë; - tregojë ndërtimin e motorrëve dhe parimet kryesore të punës së motorrit më djegëje të

brendëshme; - përshkruajë funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegie të brendëshme; - shpjegojë ndërtimin, funksionimin, mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së traktorit. - shpjegojë njohurit rreth elementeve parimore të traktorit dhe përdorimit të tij.

II. Fondi i orëve të lëndës: 35 javë x 2 orë në javë = 70

III. Programi i hollësishёm i lëndës

Kapitulli 1: Vlera e motosharrës në pylltari 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e përdorimit të motosharrës në pylltari; - shpjegojë për rrëzimin e drunjëve dhe krasitjen e degëve duke përdorur motosharrat; - tregojë kërkesat e konsumatorve për kualitet; - shpjegojë mjetet transportuese dhe perdorimin e tyre në terren; - tregojë njohuri për punet në terminal; - shpjegojë metodat dhe mënyrat e matjës së trupave; - tregojë njohuri për transportin rrugor; - shpjegojë për deponimin dhe perpunimin e materjalit drunor në vendin industrial.


- Rëndësia e motosharrës në pylltari. - Rrëzimi si element i parë në transport. - Kërkesa për kualitet nga konsumatori. - Transporti në terren. - Puna në terminal. - Matja e trupave.

32

- Transporti rrugor. - Deponimi në vendin industrial. - Përpunimi industrial.


- shpjegojё duke pёrdorur sa mё shumё katalogje dhe prospekte të motosharrës; - organizojё vizita në puntoritë apo në kabinetin e shkolles ku mbahen motosharrat dhe paisjet

tjera që përdorën në pylltari; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr motosharrat dhe paisjet tjera; - japë detyrë nxënësve të punojnë në hartimin e një projekti për transportin dhe punet në

terminal; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur diskutime pёr deponimin dhe përpunimin e

materjalit drunor në vendin industrial; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet e motosharrave dhe paisjeve tjera; - motosharra dhe paisje tjera; - kabinet të kompletuar; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i shfrytëzimit dhe transportit, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Motorët me dy dhe katër kohë, fuqia, energjia dhe lëndët djegëse 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë funksionimin e motorëve dy tërhjekës me benzinë; - shpjegojë motorët dy kohë më derivate të përziera; - dallojë pjesët e motorrit me djegie të brendëshme; - bëjë dallimin në mes të motorëve dy tërhjekës më benzinë dhe derivate të përziera; - shpjegojë parimet kryesore të punës së motorrëve me djegjëje të brendëshme; - tregojë ndërtimin dhe funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegjëje të

brendëshme; - shpjegojë termat e njësive të fuqisë, energjinë dhe rrotullimet, kë, këh, nM etj.

b) Temat e kapitullit - Funksioni i motorëve dy kohë me benzinë. - Motorët dy kohë me derivate të përziera. - Funksioni i motorëve me katër kohë përmes benzinës dhe naftës. - Sistemi i karburanteve. - Sistemi i ndezjes. - Sistemi i ajrosjes, - Sistemi i lubrifikimit. - Sistemi i ftohjes. - Termat e njësive të fuqisë, energjia dhe rrotullimet, kë, këh, nM etj.

33


- shpjegojё duke pёrdorur sa mё shumё katalogje dhe prospekte të motorve me dy dhe katër kohë;

- demonstrojё praktikisht funksionimin e mekanizmave të ndryshёm; - organizojё vizita në repartin e mekanikёs pylltare; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr motorët me dy dhe katër kohë; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr motorët me dy dhe katër kohë; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim.


- katalogje dhe prospekte të motorve me dy dhe katër kohë; - skema të ciklit të motorrit me katër dhe dy kohë; - skema të veçanta për çdo system të motorit me djegje të brendëshme; - maket të otto dhe dizel motorrëve; - motor të zbërthyer me pjesë të lëvizshme dhe të palëvizshme; - sistem vajosës; - pompё për vajosje; - të gjitha pjesët e mundshme të sistemit të motorrit. - pjesë të ingranazheve (dhembëzorëve); - rrypa të ndryshëm; - gypa për përcjelljen e lëngjëve dhe gazrave; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i shfrytëzimit dhe transportit, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Siguria dhe ndihma e parë 10 orë. a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e përdorimi të paisjeve dhe rrobave të sigurisë; - shpjegojë elementet themeloretë ndihmës së parë; - përshkruajë rrugeët efrymarrjes; - shpjegojë procesin e frymarrjës dhe qarkullimit; - shpjegojë rëndësin e veshjës së ndihmës së parë dhe lidhjen më fashë; - simulojë se si të thirret ndihma provesionale.

b) Temat e kapitullit - Përdorimi i pajisjeve dhe rrobave të sigurisë - Elementet themelore në ndihmën e parë. - Rrugët e frymëmarrjes. - Frymëmarrja dhe qarkullimi. - Veshja e ndihmës së parë, lidhja me fashë. - Si të thirret ndihma profesionale.


- shpjegojё duke pёrdorur mostra të paisjeve dhe rroba të sigurisë;

34

- shpjegojё duke pёrdorur sa mё shumё katalogje dhe prospekte të paisjeve të ndihmës së parë;

- demonstrojё praktikisht përdorimin e paisjeve dhe rrobave të sigurisë; - organizojё vizita në laboratorin më paisje të ndihmës së parë; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr paisjet dhe dhenjen e ndihmës së

parë; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim.


- mostra të paisjeve dhe rrobave të sigurisë; - katalogje dhe prospekte të paisjeve për ndihmen e parë; - skema për proçesin e frymarrjës dhe qarkullimit; - kabinet të komletuar; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i ndihmës së parë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Mirëmbajtja dhe përdorimi i motosharrës 11 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë qellimin dhe rëndësinë e mirëmbajtjes ditore të motosharrës; - përshkruajë mjetet dhe materialin e nevojshem për mirëmbajtjen e motosharrës; - tregojë për mënyrat e përdorimit të këtyre mjeteve dhe materialit për mirëmbajtje; - shpjegojë procedurat për rrëzimin e drurit; - tregojë metodat që aplikohen për krasitje me motosharrë; - tregojë standartet që kerkohen për prerjen tërthore të trupave.

b) Temat e kapitullit - Mirëmbajtja ditore e motosharrës. - Përdorimi praktik i pajisjeve për siguri dhe rrobave. - Startimi dhe ndalja e motosharrës. - Procedurat për rrëzimin (prerjen) dhe drejtimin e drurit. - Përdorimi i metodës 1-2-3 për krasitje me motosharrë. - Prerja tërthore e trupave sipas standardëve të kërkuar.


- pasurojë shpjegimin e mirëmbajtjes ditore të motosharrës duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin dhe rëndësinë e mirëmbajtjes; - organizojë vizita në puntoritë dhe mjedise të tjera të teknikës pylltare; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr mirëmbajtjen e motosharrave dhe

paisjeve tjera; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e rrezimit dhe prerjës

terthore të trupave sipas standarteve të kërkuara; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

35

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogje dhe prospekte të veglave dhe paisje për mirëmbajtjen e motosharrave dhe paisjeve

tjera; - motosharra dhe paisje tjera; - maderjal drunor me prerje të ndryshme - motor të zbërthyer me pjesë të lëvizshme dhe të palëvizshme; - kabinet të kpmletuar; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i shfrytëzimit dhe transportit, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Traktorët bujqësorë, elementet themelore dhe mirëmbajtja e tyre 17 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim të kapitullit nxënësi duhet të:

- dallojë traktorët sipas kategorive; - shpjegojë rëndësinë e motorët më djegje të brendëshme - dallojë pjesët e motorrit me djegie të brendëshme; - bëjë dallimin në mes të Oto dhe Diesel motorrëve; - shpjegojë parimet kryesore të punës së motorrëve me djegjëje të brendëshme; - përshkruajë funksionimin e mekanizmave dhe sistemeve kryesore të traktorit; - tregojë mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së traktorit; - tregojë si përcaktohen defektet e thjeshta që mund të ndodhen në sistemet dhe mekanizmat e

motorrit; - tregojë si përdoret dhe mirëmbahet traktori.


- Ndarja e traktorëve sipas kategorive. - Motori. - Sistemi drejtues. - Transmisioni. - Rrotat dhe gomat. - Frenat dhe sistemi elektrik. - Mirëmbajtja ditore. - Mbushja me derivate. - Ndërrimi dhe kontrollimi i vajit. - Kontrolli i frenave, rrotave, dritave dhe drejtuesit.


- shpjegojё duke pёrdorur fotografi ose vizatime të llojeve traktorëve dhe motorrave; - demonstrojё praktikisht në repartin e mekanikёs funksionimin e motorrave; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin dhe rëndësinë e mirëmbajtjes së traktorëve; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr perdorimin dhe mirëmbajtjen e

traktorëve; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

36

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - traktorë; - maket të otto dhe dizel motorrëve; - motor të zbërthyer me pjesë të lëvizshme dhe të palëvizshme; - mekanizëm përcjellës; - maketë të ndrruesit të shpejtësive; - transmision kardonik; - pjesët e instalimit elektrik; - pjesët e frenimit. - skema të ciklit të motorrit me katër dhe dy kohë; - skema të veçanta për çdo system të motorit me djegje të mbrendshme; - sistem vajosës; - pompё për vajosje; - mostra vajrash dhe lendësh djegëse; - mostra yndyrash; - tabela për përshkrimin e vajrave; - prospekte vajrash, lendësh djegëse dhe yndyrash; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

37

Programi i lëndës

Matjet e pyjeve dhe vlerësimi i resurseve

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 10-tё nxёnёsi duhet tё:

- shpjegojë rëndësinë e matjeve bazike; - tregojë njohurit themelore për njësitë më të shpeshta matëse në sistemin metrik; - përshkruajë pajisjet e përgjithshme që përdoren në matje të pyjeve; - bëjë kalkulimet elementare të distancës, sipërfaqes dhe vëllimit dhe të jenë në gjendje të

konvertojë prej njërës në tjetrën njësi matëse; - kalkulojë vëllimin e trungut dhe grumbullit, vëllimin e drurit për djegie si dhe përdorimin e

tabelave vëllimore të trungjeve; - lexojë hartat, si të kalkulohet dhe përdoret Niveli, vijat e nivelit, kalkulimin e pjerrtësisë,

drejtimi magnetik dhe kuptimi i simboleve standarde të hartave.

II. Fondi i orёve të lëndёs:

35 javë x 1 orë/javë = 35 orë III. Programi i hollësishёm i lëndёs Kapitulli 1: Matjet bazike 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- tregojë njohurit themelore për njësitë më të shpeshta matëse në sistemin metrik; - bëjë kalkulimet elementare të distancës; - bëjë kalkulimet e siperfaqës dhe vellimit të pyjeve; - konvertojë kalkulimet prej njerës në tjetren njesi matëse.

b) Temat e kapitullit - Njësitë metrike. - Distanca. - Sipërfaqja. - Vëllimi dhe kalkulimi i perqindjës.


- shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr matjet bazike; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - shpjegojё pёrmbajtjen duke theksuar nё vazhdimёsi lidhjet me lëmin e pylltarisë; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr matjet bazike dhe t’i plotёsojё

kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde;

38

- bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve; - organizojё punё në grupe pёr të bërë kalkulimet elementare të distancës dhe vellimit; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat pë matjen e pyjeve dhe shfrytëzimin e resurseve; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

Kapitulli 2: Instrumentet 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e paisjeve që përdorën për matjen e pyjeve; - përshkruajë pajisjet e përgjithshme që përdoren në matje të pyjeve; - tregojë mënyrat e përdorimit të paisjeve për matje.

b) Temat e kapitullit - Hypsometeri. - Klinometri. - Shiriti metrik. - Kalliperi. - Kompasi. - Turjela për moshë.


- shpjegojë rëndësinë e përdorimit të instrumenteve që përdoren për matje të pyjeve; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr instrumentet për matjen e pyjeve; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, katalogje, fotografi dhe skema; - shpjegojë mënyrat e përdorimit të instrumenteve për matje; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet të instrumenteve matëse; - instrumente që përdoren për matjën e pyjeve (hypsometeri, klinometeri, shiriti metrik,

kalliperi, kompasi, turjela për moshë etj; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

39

Kapitulli 3: Vëllimi i drunjëve 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- kalkulojë vëllimin e trungut në seksione; - kalkulojë vellimin dhe lartësinë e drunjeve në këmbë; - lëxojë tabelat volumetrike.

b) Temat e kapitullit - Vëllimi në seksion. - Vëllimi i drunjëve në këmbë prej D1,3 dhe lartësia. - Tabelat volumetrike.


- pasurojë shpjegimin e vëllimit të drunjëve duke përdorur katalogje dhe prospekte; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e kalkulimit të vellimit të drunjeve; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr kalkulimet dhe leximin e

tabelave; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e kalkulimit të vëllimit të

drunjëve; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn kalkulimit të vëllimit të drunjëve; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet për vëllimin e drunjeve; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - mostra të tabelave volumetrike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi;

Kapitulli 4: Vëllimi i trupave 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- kalkulojë vellimin e trupave me dhe pa levore; - lexojë tabelat volumetrike; - kalkulojë vellimin e ngurtë të drurit për djegëje; - kalkulojë vellimin e grumbullit pyjor dhe i stivuar.


- Vëllimi i trupave me dhe pa lëvore. - Tabelat volumetrike. - Vëllimi ngurtë i drurit për djegëje. - Vëllimi i grumbullit pyjor dhe ai i stivuar.

40


- shpjegojë rëndësinë e kalkulimit të trupave më dhe pa levore; - pasurojë shpjegimin e vëllimit të trupave duke përdorur katalogje dhe prospekte; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e kalkulimit të vellimit të trupave; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr kalkulimet dhe leximin e

tabelave; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e kalkulimit të vëllimit të

trupave; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn kalkulimit të vëllimit të trupave; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet për vëllimin e trupave; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - mostra të tabelave volumetrike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

41

Programi i lëndës

Gjeodezia

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10 I.Qëllimi i lëndës Nxënësi duhet të:

- shpjegojë objektin, detyrat dhe rolin e gjeodezisë në pylltari; - shpjegojë planet dhe hartat topografike; - përshkruajë parimet e matjës së kënde dhe largësive; - shpjegojë metodat që përdoren për matjen e siperfaqëve; - shpjegojë përcaktimin e pozicionit në planë dhe lartësi të pikave të siperfaqes së tokës; - shpjegojë bazat e rilievimit takeometrik.

II.Fondi i orёve të lëndёs:

35 javë x 1 orë/javë = 35 orë III. Programi i hollësishёm i lëndёs Kapitulli 1:Njohuri të përgjithshme 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë objektin, detyrat dhe rolin e gjeodezisë në pylltari; - përshkruajë format e tokës dhe përmasat e saj; - tregojë se si bëhët përcaktimi i pozicionit hapsinor më anë të kordinatave dhe kuotave; - shpjegojë sistemin e kordinatave gjeografike që përdoret për të përcaktuar pozicionin e

pikave mbi sipërfaqen e sferës tokësore; - tregojë ndryshimin ndermjet sistemit të kordinatave kënd-drejta dhe polare; - shpjegojë përdorimin e njësive të matjeve topo-gjeodezike.

b) Temat e kapitullit - Objekti detyrat dhe roli i gjeodezisë. - Forma e tokes dhe përmasat e saj. - Koordinata dhe kuotat. - Sistemi i koordinatave gjeografike. - Sistemi i kordinatave kënd-drejta. - Sistemi i kordinatave polare. - Kuotat. - Njësitë e matjeve topo-gjeodezike.


- shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr objektin dhe rolin e gjeodezisë;

42

- pasurojë shpjegimin e njohuri të pergjithshme për gjeodezinë duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e kalkulimit të vellimit të trupave; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr njohurit e përgjithshme

gjeodezike; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr kordinatat dhe kuotat; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e përcaktimit të pozicionit hapsinor

më anë të kordinatave dhe kuotave; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Planet dhe hartat topografike 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë domosdoshmerin e përdorimit të shkallës së zvoglimit të përmasave të objekteve të terenit gjatë paraqitjes së tyre në plane dhe harta topografike;

- shpjegojë çfarë shpreh emërtesa e një fletë harte dhe cili është ndryshimi i ndermjet termit hartë dhe fletë harte;

- tregojë perse sherben fletë harta dhe cili është ndryshimi ndermjet shenjave konvercionale shkallore dhe atyre jo shkallore;

- tregojë së çka kuptojmë më termin relief dhe perse dy izoipse nuk nderpriten më njëri tjetrin;

- shpjegojë këndet e orientimit që përdoren në gjeodezi; - shpjegojë përdorimin e një busolle dhe çka tregonë drejtimi i gjilpërës së busollës në terren; - tregojë mënyrat e kryerjës së orientimit të hartës; - shpjegojë si bëhët përcaktimi i largësisë dhe i kuotës në hartën topografike; - shpjegojë si bëhët percaktimi i pjërrtësisë së terenit në hartën topografike.

b) Temat e kapitullit - Shkallët e hartave. - Emërtesa e hartave. - Përmbajtja e fletes se hartes topografike, shenjat konvencionale. - Relievi dhe paraqitja e tij ne hartat topografike. - Kendet e orientimit. - Busulla dhe përdorimi isajë. - Orjentimi i flëtës së hartës. - Percaktimi largësisë dhe i kuotës në hartën topografike. - Pjerrësia e terrenit dhe percaktimi i saj në hartën topografike.


43

- pasurojë shpjegimin e e përdorimit të shkallës së zvoglimit të përmasave të objekteve të terenit gjatë paraqitjes së tyre në plane dhe harta topografike duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e perdorimit të planeve dhe hartave topografike;

- angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e përdorimit të planeve dhe hartave topografike;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr planet dhe hartat topografike; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet për planet dhe hartat topografike; - plane dhe harta të ndryshme topografike; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - busollë; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Matja e këndeve 7 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë termin kënd horizontal dhe parimin e matjës së tij; - tregojë tipet e teodelitit sipas materjalit përbërës të limbës dhe pershruajë pjesët kryesore të

tij; - tregojë funksionet e dylbisë së teodolitit; - tregojë përdorimin e libelave dhe si ndahen ato; - shpjegojë sistemet e leximit që përdoren tek teodolitet optik; - tregojë së cilët janë boshtet kryesore të teodolitit; - shpjegojë metodat që përdoren në matjen e këndeve horizontal më anë të teodolitit; - shpjegojë matjen e këndeve vertikal më anë të teodolitit dhe tregojë ndryshimin e

funksionimit ndermjet rrethit horizontal dhe atij vertikal të teodolitit.

b) Temat e kapitullit - Këndi horizontal dhe parimi i matjës së tij. - Teodoliti dhe pjesët kryesore të tij. - Dylbia. - Libelat. - Sistemi i leximit. - Boshtet dhe rrafshet e teodolitit. - Matja e kendit horizontal më anë të teodolitit. - Matja e kendit vertikal më anë të teodolitit.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj;

44

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr mat5jet e këndeve; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё matjen e këndëve më anë të

instrumenteve për matje; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim;


- kabinet të kompletuar; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - instrumente për matjen e këndëve; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Matja e largësive 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- përshkruajë veglat që përdoren në matjen e largësisë në mënyrën direkte; - shpjegojë përdorimin e shirit-meterit në terren të rrafshet horizontal për matjen e largësive; - tregojë mënyrat e përdorimit që përdoren për matjen e largësisë në teren të pjerret; - shpjegojë metodat optike që përdoren për matjen e largësive; - tregojë kushtet që duhet të plotësohen për matjen e largësive më anë të largësimatësit më

fije.

b) Temat e kapitullit - Metoda direkte e matjes se largesive. - Matja e largesive me shirit-meter ne terren te rrafshet horizontal. - Matja e largesise ne terren te pjerrët. - Metoda optike e matjes se largësive. - Parimi i largesimatesit me fije. - Matja e largësive më anë të largësimatësit me fije.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr matjen e largësive; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur më instrumente që përdoren për matjen e largësisë; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema tё matjeve të ndryshme; - japë detyrë nxënësve të punojnë në hartimin e një projekti për matjen e largesive me shirit-

meter ne terren te rrafshet horizontal. - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim;


- kabinet të kompletuar; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - instrumente për matjen e largësive; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

45

Kapitulli 5: Matja e siperfaqeve 2 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- tregojë metodat që përdoren për përcaktimin e matjeve të siperfaqeve dhe cila prej tyre është mëesakta;

- përshruajë planimetrin polarë që përdoret për matjen e siperfaqës sipas metodës mekanike; - shpjegojë përdorimin e planimetrit për matjen e sipërfaqëve; -


- Metoda grafike e matjes se siperfaqve. - Metoda mekanike, planimetri polar. - Matja e sipërfaqeve me planimetër.


- shpjegojё duke pёrdorur sa mё shumё katalogje dhe prospekte të planimetrit polar për matjen e siperfaqës;

- demonstrojё praktikisht funksionimin e planimetrit për matje të siperfaqës; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr instrumentet që përdoren për

matjen e siperfaqës; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr metodat e matjës së siperfaqës më

planimeter; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet për matjet e siperfaqeve; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - instrumente dhe pisje për matjen e siperfaqës; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 6:Përcaktimi i pozicionit në plan të pikave të siperfaqes së tokës 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë drejtimet mbi siperfaqën e tokës që sherbejnë si boshte të sistemit kordinativ kënd-drejt;

- shpjegojë përse problemi i dytë themelor i gjeodezisë quhet “problemi i kundërt”. - tregojë si ndahen poligonet sipas formës së tyre dhe çfarë madhësish maten në terren në një

vij poligonale; - shpjegojë mënyren e llogaritjes së kordinatave në poligonin e mbyllur.


- Sistemi kordinativ ortogonall dhe këndi i drejtimit. - Dy problemet themelore te gjeodezisë. - Poligonizmi teknik.

46

- Llogaritja e kordinatave në poligonin e mbyllur c) Udhëzimet didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi të:

- pasurojë shpjegimin e përcaktimit të pozicionit në plan të pikave të siperfaqes së tokës duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin dhe rëndësinë e përcaktimit të pozicionit në plan të pikave të siperfaqes së tokës;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr problemet themelore të gjeodezisë;

- rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e llogaritjes së kordinatave në poligonin e mbyllur;

- vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës së tokës; - instrumente për matjen e pozicionit në plan të pikave të siperfaqes së tokës; - shenime statistikore mbi matjet e pozicionit në plan të pikave të siperfaqës; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 7:Përcaktimi i pozicionit në lartësi të pikave të sip. së tokës 4 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë ndryshimin ndermjet lartësisë apo kuotës absolute dhe asaj relative të një pike të dhënë në terren;

- shpjegojë parimet dhe mënyrat e nivelimit gjeometrik; - tregojë rastet që përdoret nivelimi gjeometrik i përbërpër të përcaktuar disnivelin ndërmjet

dy pikave të terrenit; - përshkrujë pjesët kryesore të nivelës; - përshkruajë boshtet kryesore të një nivele të paisur më libelë cilindrike; - tregojë cili është instrumenti gjeodezik që përdoret për matjen e disnivelit spas metodës së

nivelimit trigometrik. b) Temat e kapitullit

- Kuotimi dhe nivelimi. - Parimi dhe mënyrat e nivelimi gjeometrik. - Nivelimi gjeometrik i përbërë. - Instrumentat e nivelimit gjeometrik. - Boshtet e nivelës dhe kontrolli i saj. - Nivelimi trigonometrik.


- pasurojë shpjegimin e përcaktimit të pozicionit në lartësi të pikave të siperfaqës së tokës duke përdorur mjete ilustrative;

- angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin dhe rëndësinë e përcaktimit të pozicionit në lartësi të pikave të siperfaqes së tokës;

47

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr përcaktimin e pozicionit në lartësi të pikave të siperfaqë së tokës;

- rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr parimet dhe mënyrat e nivelimit gjeometrik;

- vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- kabinet të kompletuar - katalogjet dhe prospektet për matjet e pozicionit në lartësi të pikave të sip. së tokës; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - instrument të nivelimit gjeometrik; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 8: Rilievimi takeometrik 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- tregojë metoden më të pershtatshme që përdoret për rilevimin e zonave të kufizuara dhe instrumentet që përdoren në rilevimin takeometrik të pikave detaje;

- shpjegojë pikat detaje dhe ndarjen e tyre; - tregojë madhësit që përdoren për llogaritjet takeometrike; - trogojë madhësit që sherbejnë për hartimin e planit takeometrik.


- Bazat e relevimit takemeotrik dhe instrumentat e punes. - Punimet fushore. - Librezat fushore dhe llogaritjet takeometrike. - Punimet për hartimin e planit takeometrik.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit për rёndёsinё e rilievimit takometrik duke shfrytёzuar dhe njohuritё që ata mund të kenё në këtë drejtim;

- shpjegojë duke përdor mjete ilustrative; - pёrdorё harta topografike; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr rilieimin takometrik dhe t’i

plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogje dhe prospekte të instrumenteve të punës; - skema të punimeve fushore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i shfrytëzimit dhe transportit, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

48

Programi i lëndës

Klimatologji

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10

I. Qëllimi i lëndës Nxënësi duhet të:

- shpjegojë nocionet themelore mbi atmosferen; - shpjegojë burimet e energjisë së rrezatimit dhe nxëhtësisë; - shpjegojë nocionet për nxemjen e tokës dhe atmosferës.

II. Fondi i orёve të lëndёs:

35 javë x 1 orë/javë = 35 orë

III. Programi i hollësishёm i lëndёs Kapitulli 1: Nocionet themelore mbi atmosferën 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë nocioni dhe ndarja e meteorologjisë; - përshkruajë elementet dhe dukurit themelore meteorologjike; - trgojë për formen e organizimit të sherbimit meteorologjik ne Kosovë; - përshkruajë kohën lokale dhe zyrtare të vendit; - tregojë për levizjet imagjinare të diellit nëpër kupën qiellore gjatëvitit; - bëjë ndarjet vertikale të atmosferës; - shpjegojë përbërjen dhe dëndësinë e ajrit.

b) Temat e kapitullit - Nocioni dhe ndarja e meteorologjisë. - Elementet dhe dukurit themelore meteorologjike. - Organizimi i shërbimit meteorologjik në Kosovë. - Koha lokale dhe zyrtare e vendit. - Lëvizja imagjinare e diellit nëpër kupën qiellore gjatë vitit. - Ndarja vertikale e atmosferës. - Përbërja e ajrit. - Dendësia e ajrit.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore; - shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me nocionet themelore mbi atmosferën duke i ilustruar

kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, skema etj;

49

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre për nocionet themelore mbi atmosferën;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të tёrhequr mendimin e tyre lidhur me elementet dhe dukurit themelore meteorologjike;

- nxisё nxёnёsit që të grumbullojnё sa më shumё informacion lidhur me organizimin e sherbimit meteorologjik në Kosovë;

- perdorë shenime statistikore mbi sherbimet meteorologjike në Kosovë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- tabela me të dhëna për faktorët ekologjik; - katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave meteorologjike; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës së tokës dhe atmosferës; - instrumente për matjen e dendësisë së ajrit; - projektor; - sllajde; - shenime statistikore mbi matjet meteorologjike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Burimet e energjisë së rrezatimit dhe të nxehtësis 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë burimet e nxëhtësisë për siperfaqen e tokës dhe atmosferës; - tegojë efektin e rrezatimit diellor; - pershkruajë depërtueshmerinë e ajrit për rrezatimin e diellit; - shpjegojë tejdukshmerinë e ajrit dhe dukshmërinë horizontale; - përshkruajë përçueshmërin e nxehtësisë dhe temperaturës; - tegojë efektin e rrezatimit atmosferik; - shpjegojë rëndësinë e rrezatimit diellor direkt dhe global; - tregojë kohëzgjatjen e shkëlqimit të diellit.

b) Temat e kapitullit - Burimet e nxehtësisë për sipërfaqen e tokës dhe atmosferën. - Rrezatimi diellor. - Depërtueshmëria e ajrit për rrezatimin e diellit. - Tejdukshmëria e ajrit dhe dukshmëria horizontale. - Përçueshmëria e nxehtësisë dhe temperaturës. - Rrezatimi atmosferik. - Rrezatimi diellor direkt dhe global. - Rrezatimi i tokës dhe kundër rrezatimi i atmosferës. - Zgjatja e shkëlqimit të diellit.


- pasurojë shpjegimin e burimeve të energjisë së rrezatimit dhe të nxëhrësisë duke përdorur fotografi dhe prospekte;

50

- angazhojë nxënësit në diskutime për burimet e nxehtësisë për sipërfaqen e tokës dhe atmosferën;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr rrezatimin diellor; - shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me përqushmerinë e nxëhtësisë dhe temperaturës duke i

ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, skema etj; - rrisё pёrqendrimin e nxёnёsve duke iu drejtuar pyetje me gojё (pyetje “të mbyllura” ose “të

hapura”); - realizojё shfaqjen e njё filmi shkencor në monitor ose tё organizojё vizitё nё njё stacion

meteorologjik; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- lloje të ndryshme të hartave meteorologjike; - shenime statistikore mbi rrezatimin atmosferik; - instrument për matjen e rrezatimit diellor; - tabela me të dhena për faktoret ekologjik; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore nen ndikimin e rrezatimit dhe

nxetësisë; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Nxehja e tokës dhe atmosferës 13 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë nocionin e nxëhtësisë dhe temperaturës; - shpjegojë mundësitë e nxëmjës dhe ftohjes së tokës; - përshkruajë andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së tokës; - tregojë bilancin vjetor të temperaturës së tokës; - shpjegojë dikimin e mbulesës natyrore në sipërfaqe të tokës në ndryshimin e temperaturës

me rritjen e thellësisë. - tegojë momentet e nxëhjës dhe ftohjës së ujit; - përshkruajë andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së ujit; - tegojë momentet e nxehjës dhe ftohjës së ajrit; - shpjegojë ndikimin e lartësisë mbidetare në ndryshimin e temperaturës së ajrit.

b) Temat e kapitullit - Nocioni për nxehtësinë dhe temperaturën. - Nxehja dhe ftohja e sipërfaqes së tokës. - Andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së tokës. - Bilanci vjetor i nxehtësisë në tokë. - Ndikimi i mbulesës natyrore në sipërfaqe të tokës në ndryshimin e temperaturës me rritjen e

thellësisë. - Nxehja dhe ftohja e ujit. - Andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së ujit. - Nxehja dhe ftohja e ajrit. - Andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së ajrit. - Ndryshimi i temperaturës së ajrit me rritjen e lartësisë mbidetare.

51


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr nxehjen e tokës dhe atmosferës; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema dhe mjete tjera ilustrative; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur diskutime pёr ndikimin e mbulesës natyrore në

siperfaqën e tokës në ndryshimin e temperaturës; - nxisё nxёnёsit tё grumbullojnё informacione rreth kёtyre çёshtjeve nga burime tё ndryshme

(gazeta, revista, interneti etj.); - organizojë vizita në stacionet meteorologjike; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim;


- katalogjet dhe prospektet të instrumenteve për matjet meteorologjike; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - shenime statistikore për andamentet ditore dhe vjetore të temperaturës së tokës. - instrumente për matjen e temperaturës së tokës, ujit dhe ajrit; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune. - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

52

Modulet e praktikës profesionale

-klasa 1o ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Pylltari

53

PËRSHKRUESI I MODULIT TË PRAKTIKËS PROFESIONALE

“ Përdorimi dhe mirëmbajtja e mekanizimit në pylltari ” Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10 Numri i modulit

1

Qёllimi i modulit

Një modul praktik i cili ndihmonë nxënësit të zhvillojnë aftesitë e tyre praktike dhe njohurit e nevojshme për përdorimin e ndihmës së parë në vendin e punës, përdorimin dhe mirëmbajtjen e motosharrës, njohjen më traktorë, përdorimin, mirëmbajtjen si dhe ngasjen e tyre.

Kohëzgjatja e modulit

18 kredite (108 orë)

Rezultatet e të mësuarit (RM) dhe përmbajtja

RM 1 Nxënësi punon në mënyrë të sigurtë duke përdorë rrobat, paisjet dhe ndihmen e parë në vendin e punës. Përmbajtja - Përdorimi i rrobave dhe pajisjeve të punës - Aplikimi i ndihmës së parë dhe lidhjes - Ndihma profesionale - Rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë

punës.

RM 2 Nxënësi përdorë dhe mirëmbanë motosharren. Përmbajtja - Mirëmbajtja ditore e motosharrës - Përdorimi praktik i pajisjeve dhe rrobave për siguri - Ndezja dhe fikja e motosharrës - Procedurat e prerjes dhe orientimit të rrëzimit të drunjëve. - Përdorimi i metodës 1 -2 -3 për krasitjen e drunjëve me

motosharrë - Prerja e drunjëve sipas standardeve të kërkuara - Rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë

punës

RM 3 Nxënësi përdorë dhe kryen shërbimet e mirëmbajtjës ditore dhe vjetore të traktorit sipas instruksioneve të prodhuesit si dhe njohë elementet bazike të tij. Përmbajtja - Motori i traktorit - Sistemi drejtues - Transmisioni - Rrotat dhe gomat - Frenat dhe sistemi elektrik - Mirëmbajtja ditore - Mbushja me derivate

54

- Nërrimi i vajit - Kontrolli për ujë - Kontrollimi i frenave - Trysnia e gomave për gjendje transporti - Kontrolli i sistemit tё ndezjes fillestare (lëshimit). - Rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë

punës RM 4 Nxënësi drejton dhe manovron i sigurtë një traktor i cili

përdoret në pylltari. Përmbajtja - Ndezja e traktorit - Lёvizja para, prapa, në kthesa - Lidhja me rimorkion - Teknika e ecjes para dhe prapa me rimorkio - Sigurimi teknik gjatë lëvizjes, sistemi ndriçues natën,

sinjalizues në kthesa, sigurimi i traktorit ku ndalohet dhe zbret drejtuesi i traktorit.

Proçedurat e vlerësimit

Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit

RM 1 IV Vёzhgim i demonstrimit të nxënësit me listё kontrolli

KR Nxënësi duhet te:

- përdorë në momentin e kerkuar rrobat dhe paisjet e punës;

- aplikojë drejtë ndihmen e parë pasë ndonjë aksidenti - zbatojë më saktësi udhëzimet profesionale të ndihmës

së parë; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përdorimit të ndihmës së parë në vendin e punës.

RM 2 IV . Vёzhgim i demonstrimit të nxënësit me listё kontrolli

KR Nxenesi duhet tё:

- lidhë drejt pajisjet me traktorin; - zbatojë udhëzimet e mirëmbajtjës ditore të

motosharrës; - përdorë praktikisht në mënyrën më të drejt paisjet dhe

rrobat e punës gjatë perdorimit të motosharrës; - ndezë dhe fikë motosharren duke zbatuar udhëzimet e

rekomanduara nga prodhuesi; - zbatojë procedurat e prerjës dhe orjentimit të rrëzimit

të drunjëve;

55

- përdorë më saktësi metodat 1-2-3 për krasitjen e drunjëve më motosharrë;

- prejë drunjet duke zbatuar standartet e kërkuara për prerje;

- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë përdorimit dhe mirëmbajtjës së motosharrës.


KR Nxenesi duhet tё:

- itntifikojë motoret më dy kohë nga ata më katër kohë; - tregojë sistemin drejtues më të përshtatshem për

traktorët që përdorën në pylltari; - tregojë tipet e transmisioneve dhe përdorimin e tyre; - trogojë përparsit dhe dobësit e rrotave më zinxhir në

krahasim më gomat pneumatike; - tregojë rëndësinë e frenave dhe sistemit elektrik të

traktorëve që përdorën në pylltari; - zbatojë udhëzimet e mirëmbajtjës ditore të traktorve; - bëjë mbushjen më derivate adekuate rezervuarin e

traktorit; - kontrollojë dhe bëjë ndrrimin e vajit të vjeter më vajin

e ri në përputhje më procedurat e kërkuara; - kontrollojë sasinë e ujit në ftohësin e motorit; - provojë funksionimin e frenave; - verifikojë trysnin e gomave dhe riparojë gomat e

shpuara; - provojë sistemin ndezës, ndriquës dhe sinjalizuës; - respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë përdorimit kryerjës së sherbive të mirëmbajtjes së traktorit.



- bëjë ndezjen e drejt të traktorit duke zbatuar udhëzimet për ndezje;

- manovrojë mirë më traktorin pa rimorko duke levizur para dhe mbrapa;

- lidhё mirё traktorin me rimorkion; - manovrojë mirё traktorin me rimorkio duke zbatuar

teknikat e ecjes; - zbatojë rregullat e sigurimit teknik të levizjës gjatë

natës dhe bëjë sigurimin e traktorit kur ndalohet dhe zbret drejtuesi i traktorit.

Metodat e të mësuarit të rekomanduara

-Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin. -Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin,

56

por me reference të mësuesit në ndonjë rast. -Herë pas here nxënësit duhet të mblidhen për tu bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike -Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi. -Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike. -Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga mësuesi. -Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogët e traktorëve motosharrave dhe paisjeve tjera që përdorën në pylltari. -Nxënësit duhet të nxiten, që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve në lidhje me çështjet e përdorimit dhe mirëmbajtjës së mekanizimit në pylltari. - Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të përdorimit dhe mirëmbajtjës së mekanizimit në pylltari. - Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz. -Mesuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjës në punë. Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.

Baza materiale e domosdoshme

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset,materjalët dhe mjetet e meposhtme: - Dispozicion i pyllit për praktik - Tekste shkollore të freskuara, manuale dhe pamflete. - Skema dhe modele të motorëve dhe pajisje tjera, letra muri,

katalog dhe manual përdorimi. - Pajisje relevante dhe moderne - Motosharra dhe pajisje për siguri. - Stol për demonstrim të metodës 1-2-3 - Mjete transporti për student - Punëtoria në qendrën bujqësore Lipjan, për praktik të ndryshme - Traktor dhe mekanizim bujësor. - Vegla të ndryshme pune për sherbime të mirëmbajtjes së

traktorit. - Elemente të sistemit të ftohjës. - Pjesë rezervë tësistemit të frenave dhe ndezës. - Vajra dhe karburante. - Katalog për vegla pune. - Mjedise për të kryer sherbimet ditore e periodike në traktor. - Çelësa, pompë grasatimi, vaj, graso(yndyrë) dhe lëndë të

djegëshme (naftë e benzinë). - Udhezuesa, kataloge, rregullore, standarte,etj.

57

- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter, internet, LCD, grafoskop).

- Teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune. - Fletë – raport i mësimdhësit për punë. - Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

58


“Matja e pyjeve dhe vlerësimi i resurseve” Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 10

Numri i modulit

2

Qёllimi i modulit

Modul i cili i pajis nxënësit me aftёsi praktike për përdorimin e instrumenteve matëse për vlerësimine resurseve, matjën e vellimit të drunjeve dhe trupave.

Kohёzgjatja e modulit

17 kredite (102 orë)


RM 1 Nxënësi përzgjedh dhe pёrdor instrumentet matëse për vlërsimin e resurseve në pylltari. Përmbajtja - Përzgjedhja e instrumenteve matëse për matjen dhe

vlërsimin e resursëeve pyjore - Përdorimi i hipsometrit - Përdorimi i klisimetrit - Përdorimi i shiritit metrik - Përdorimi i kalliperit - Përdorimi i kompasit - Përdorimi i burgisë për moshë.

RM 2 Nxënësi matë vellimin e drunjeve më instrumente

matëse. Përmbajtja - Kalkulimi i vëllimit të drunjëve në seksione - Gjetja e vëllimit të drunjëve në këmbë nga D1,3 dhe

lartësia - Përdorimi i tabelave volumetrike - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë matjës së vëllimit të drunjeve më instrumente.

RM 3 Nxënësi matë vellimin e trupave më instrumente matëse. Përmbajtja - Gjetja e vëllimit të trupave me lëvore dhe pa lëvore - Përdorimi i tabelave volumetrik - Kalkulimi i vëllimit të ngurtë të drunjëve për djegëje - Kalkulimi i vëllimit të grumbullit dhe atij të stivuar - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë matjës së vëllimit të trupave më instrumente.


Realizim i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për

59

çdo rezultat të tё mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit


KR Nxёnёsi duhet tё:

- pёrzgjedhё instrumentet më të përshtshme për matjen dhe vlërsimin e resurseve pyjore;

- përdorë në mënyrën më të drejt hipsometrin si intrument matës për për vlërsimin e resurseve pyjore;

- matë vëllimin e drunjeve dhe trupave më anë të klisimetrit si instrument matës;

- përdorë saktë shiritin metrik për matje më qellim të vlërsimit të resurseve pyjore;

- përdorë në mënyrën më të drejt kalliperin për matje; - përdorë kampasin duke zbatuar udhëzimet për

përdorim; - përdorë drejt dhe më saktësi në vendin e duhur tryela

për caktimin e moshës së drunjeve dhe trupave.


KR Nxёnёsi duhet tё: - zbatojë metodën më të përshtatëshme për kalkulimin

e drunjëve në seksione; - gjëjë dhe konstatojë vëllimin e drunjëve në këmbë

nga D1,3 dhe lartësia; - përdorë më saktësi tabelat volumetrike për matjen e

vellimit të drunjëve; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë matjës së vëllimit të drunjëve më instrumente matëse.


KR Nxёnёsi duhet tё:

- zbatojë metodën më përshtatëshme për gjetjen e vëllimit të trupave më lëvore dhe pa lëvore;

- përdorë më saktësi tabelat volumetrike për matjen e vellimit të trupave;

- kalkulojë më saktësi vëllimin e ngurt të drunjëve për djegëje;

- kalkulojë më saktësi vëllimin e grumbullit dhe atij të stivuar;

- zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë matjës së vëllimit të trupave më instrumente matëse.

60


-Gjatë gjithë kohës së zhvillimit të modulit, nxënësi duhet të vendoset sa më shumë të jetë e mundur në zgjidhjen e problemeve dhe marrjen e vendimeve. -Gjatë trajtimit të modulit,mesuesi i praktikës duhet të perdor sa më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të përdorimit të instrumetve për matjen dhe vlërsimin e resurseve pyjor. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin, por me reference të mësuesit në ndonjë rast. -Veprimtarit praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi. -Mësuesi duhet jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre. - Nxënësit duhet të nxiten, që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve në lidhje me çështjet e matjës dhe vlërësimit të resurseve. - Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të përdorimit të instrumenteve për matje dhe vlërsimin e resurseve. -Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjës në punë, ruatjës së mjedisit gjatë përdorimit të instrumenteve për matjën e vellimit të drunjëve dhe trupave. -Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.


Per realizimin si duhet te modulit është e domosdoshme te sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e meposhtme: - Mjedis i përshtatshëm për seancat praktike. - Manuale dhe katalogë të përdorimit të instrumenteve për

matje në pylltari. - Trupa në dispozicion, pyll dhe grumbull pyjor për praktik - Tekste shkollore të freskuara - Instrumente relevante dhe moderne për matje të pyjeve - Transport për nxënës - Kalkulator në dispozicion - Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,

internet, LCD, grafoskop). - Teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune. - Fletë – raport i mësimdhësit për punë. - Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

61

Programet e lëndëve

profesionale - klasa 11 ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Pylltari

62

Programi i lëndës

Bazat mbi tokën dhe të ushqyerit e bimëve


I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 10-tё nxёnёsi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e tokës dhe të ushqyerit e bimëve - përshkruajë përbërjen kimike të kores së tokës; - përshkruajë formimin e korës së tokës dhe faktorët që ndikojnë në formimin e saj ; - përshkruajë sistemin trefazësh të tokës; - analizojë përbërjen mekanike dhe mineralogjike të tokës; - përshkruajë vetitë fizike, kimike dhe morfolgjike të tokës; - bëjë një përshkrim të përgjithshëm të strukturës së tokës; - bëjë klasifikimi e tokave; - tregojë shtrirjen e tipeve të ndryshme të tokave; - përshkruajë përbërjen kimike të bimëve; - shpjegojë të ushqyerit e bimëve; - shpjegojë makro dhe mikro elementet dhe rolin fiziologjik të tyre në bimë; - dallojë llojet e plehrave organike dhe minerale; - pёrshkruajё mënyrat e përdorimit dhe ruajtjes së plehrave.



III. Programi i hollёsishem i lёndёs Kapitulli 1: Përbërja e tokës 7 orë. a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e tokës dhe të ushqyerit e bimëve; - përshkruajë përbërjen kimike të tokës; - përshkruajë mineralet dhe vetitë e tyre; - përshkruajë vetitë fizike dhe kimike të tokës; - përshkruajë formimin e substratit gjeologjik.

b) Temat e kapitullit - Rëndësia e tokës dhe të ushqyerit e bimëve. - Përbërja kimike e tokës. - Mineralet dhe vetitë e tyre. - Vetitë fizike. - Vetitë kimike dhe ndarja e mineraleve. - Formimi i substratit gjeologjik.

63


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore, mostra tokash; - pёrdorё harta pedologjike dhe topografike. - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr përbërjën e tokës; - organizojё punё në grupe pёr marrjen e mostrave të ndryshme tokash nga ana e nxёnёsve; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim. -


- katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave pedologjike; - mostra mineralesh; - vegla për marrjen e mostrave. - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i pedologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Formimi i tokës 3 orë. a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- përshkruajë mënyrën e krijimit të tokës; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në formimin e tokës bujqёsore siç janë: bota bimore,shtazore,

klima, reljefi dhe ndikimi i njeriut; - shpjegojё si ka ndikuar kohёzgjatja e veprimit të faktorёve tokё formues.


- Njohuri të përgjithshme për tokën. - Faktorët e formimit të tokës bujёsore.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore, mostra tokash; - organizojё punё në grupe të nxёnёsve pёr marrjen e tё dhёnave pёr tokat pёrreth zonёs ku

ndodhet shkolla; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët e formimit të tokës. - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Toka si sistem trefazësh 6 orë a) Qëllimet e kapitullit

64

Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të: - përshkruajë përbërjen mineralogjike të tokës; - përshkruajë përbërësit mekanikë të tokës; - dallojë organizmat dhe materjet organike të tokës; - dallojë humusin e tokës nga përbërësit tjerë; - shpjegojë si ndodh transformimi i materieve organike në ato minerale.


- Përbërja mineralogjike e tokës. - Përbërja mekanike e tokës. - Organizmat dher materiet organike të tokës. - Humusi i tokës. - Transformimi i materieve organike në bashkëdyzime minerale.


- shpjegojë duke përdor mjete ilustrative; - pёrdorё harta topografike; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr tokën si sistem trfazësh dhe t’i

plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - udhёheqё punёn në laborator ose në fushё me dhera për zhvillimin e aftёsive në pёrcaktimin

e llojeve të tokёs; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - harta të ndryshme; - mostra mineralesh; - mostra të humusit; - vegla për marrjën e mostrave; - enë laboratorike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i pedolologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Vetitë e tokave 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- përshkruajë vetitë fizike të tokës; - shpjegojë strukturen e tokës dhe faktorët që ndikojnë në formimin e saj; - përshkruajë vetitë e përgjithshme fizike; - dallojë vetitë fiziko-mekanike të tokës; - dallojë gjëndjen e lëngët të tokës; - përshkruajë vetitë termike të tokës; - përshkruajë vetitë kimike të tokës; - përshkruajë vetitë morfologjike të tokës.


- Vetit fizike të tokës.

65

- Strukura e tokës dhe faktorët që ndikojnë në fomimin e saj. - Vetit e pergjithshme fizike. - Vetit fiziko mekanike. - Faza e lëngët e tokës. - Vetit termike të tokës. - Vetit kimike të tokës. - Tretja tokësore. - Vetit morfologjike të tokës.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore, mostra tokash; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr vetitë e tokave dhe t’i plotёsojё

kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - organizojё punё në grupe pёr marrjen e mostrave të ndryshme tokash lokale nga ana e

nxёnёsve; - udhёheqё punёn në laborator ose në fushё me dhera për zhvillimin e aftёsive në pёrcaktimin

e vetive të tokёs si aciditeti, poroziteti, pёrmbajtja ujore, vetitё mekanike për tokat lokale; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave pedologjike; - mostra toke; - laborator; - vegla për marrjen e mostrave të tokës; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i pedologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Klasifikimi i tokës 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- dallojë tipet e ndryshme të tokave automorfike nga ato hidromorfike; - përshkruajë toka sirozeme; - përshkruajë smonicën; - përshkruajë tokat malore; - përshkruajë tokat e kuqe; - përshkruajë tokat aluviale; - përshkruajë tokat e zeza mçalike; - përshkruajë tokat livadhore.

b) Temat e kapitullit - Njohuri për tokat automorfike. - Sirozemet. - Cernozemi. - Smonica. - Toka malore. - Toka e kuqe.

66

- Tokat aluviale. - Njohuri për tokat hidromorfike. - Tokat e zeza moqalike. - Tokat livadhore.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore, mostra tokash; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre për tipet e tokave në vendin tonë

duke shfrytëzuar edhe njohurit që ata mund ti kenë në këtë drejtim; - japё detyrё praktike pёr marrjen e mostrave të ndryshme tokash nga ana e nxёnёsve; - udhёheqё punёn në laborator ose në fushё me dhera për zhvillimin e aftёsive në pёrcaktimin

e vetive të tokёs; - pёrdorё harta pedologjike dhe topografike; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - mostra tokash; - harta pedologjike; - tabela me të dhëna për tipe të ndryshme të tokave; - vegla për marrjen e mostrave. - laborator; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i pedologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 6: Përbërja kimike e bimëve. 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- përshkruajë përbërjen kimike të bimëve; - përshkruajë format e ujit në bimë (uji i lirë, molekular dhe strukturor); - përshkruajë materiet organike dhe përmbajtjen e tyre në bimë; - përshkruajë materiet minerale dhe përmbajtjen e tyre në bimë.

b) Temat e kapitullit - Uji dhe format e tij në bimë. - Materjet organike. - Materjet organike energjetike. - Materjet organike stimuluese. - Materjet minerale.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore, mostra bimёsh; - udhёheqё punёn në laborator për zhvillimin e aftёsive në pёrcatimin e materieve organike në

bimё; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr përbërjen kimike të bimëve; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr përbërjen kimike të bimëve; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë;

67

- organizojё test me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- tabela mbi përmbajtjen e elementeve; - enë laboratorike (cilindra qelqi, pipet, uji i destiluar, indikator, tretësira të ndryshme ); - bimë të ndryshme; - fotografi; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat për të ushqyerit e bimëve, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 7: Të ushqyerit e bimëve 11 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- shpjegojë mënyrat e të ushqyerit të bimëve; - shpjegojë procesin e fotosintezës; - përshkruajë shfrytëzimin e ujit nga ana e bimëve; - shpjegojë të ushqyerit mineral të bimëve gjatë vegjetacionit; - argumentojë rolin e makro dhe mikroelementeve në jetën e bimës; - shpjegojë rolin fiziologjik të ushqimit mineral gjatë jetës së bimëve; - shpjegojë procesin e frymëmarrjes së bimëve; - shpjegojë rritjen e bimëve si proces jetësor.

b) Temat e kapitullit - Të ushqyerit heteorotrof të bimëve. - Të ushqyerit autotrof të bimëve. - Fotosinteza -Asimililimi i gazit karbonik. - Pervetësimi i ujit. - Të ushqyerit mineral të bimëve. - Makroelementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimë. - Mikroelementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimë. - Frymarrja e bimëve. - Rritja e bimëve. - Zhvillimi i bimëve.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore, mostra bimёsh; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të verifikuar njohuritё paraprake të tyre për të ushqyerit e

bimёve; - udhёheqё punёn në laborator për zhvillimin e aftёsive në pёrcaktimin e materieve organike

në bimё; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim


- katalogjet dhe prospektet; - fotografi; - mostra të bimëve;

68

- mostra të elementeve ushqyese; - mjete laboratorike; - skica.

Kapitulli 8: Plehërat organike 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e plehërave organike për zhvillimin e bimëve; - dallojë plehërat organike sipas origjinës dhe përbërjes kmike; - përshkruajë përbërjen kimike të plehërave organike; - shpjegojë proceset e mineralizimit të plehërave organike gjatë ruajtjes; - përshkruajë rëndësinë e plehërishtes; - shpjegojë efektin e plehërave organike në zhvillimin e bimëve; - argumentojë përdorimin e plehërave organike (sasinë, kohën dhe mënyrën e shpërndarjes).


- Rëndësia e plehrave organike. - Plehu i shtallës dhe përdorimi i tij. - Ndёrtimi i plehrishtës dhe ruajtja e plehrave. - Komposti. - Lëngu i plehut. - Plehrimi i gjelbertë.


- nxisё nxёnёsit të japin mendimet e tyre pёr efektet e plehёrave organike dhe si të pёrmirёsohet rritja e bimёve;

- japё detyrё nxёnёsve për hartimin e njё plani tё shpёrndarjes.s plehёrave organike; - demonstrojё praktikisht përdorimin e paisjeve dhe rrobave të sigurisë; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr plehrat organike dhe përdorimin

e tyre; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim.


- skica për ndërtimin e plehërishtes; - mostra plehërash; - vegla pune për marrjen e mostrave; - skema me sisteme plehërimi; - skema për ngritjen e eksperimenteve më pleh.

Kapitulli 9: Plehërat minerale 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi nё pёrfundim tё kapitullit duhet të:

- klasifikojë plehërat minerale sipas përbërjes kimike; - argumentojë rëndësinë e plehërave minerale; - dallojë plehërat minerale; - përshkruajë përbërjen kimike të plehrave minerale;

69

- përshkruajë mënyrat e ruajtjes së plehrave minerale; - argumentojë efektin e plehërave minerale në zhvillimin e bmëve; - dijë të përdorë plehërat minerale (sasinë, kohën dhe mënyrën e shpërndarjes).


- Plehrat e thjeshta. - Plehrat e azotit dhe prodhimi i tyre. - Plehrat e nitrateve. - Plehrat e amonit. - Plehrat amide-Urea. - Plehrat fosforike dhe prodhimi i tyre. - Superfosfati i thjeshtë. - Superfosfatete e përqendruara. - Plehrat e kaliumit dhe prodhimi i tyre. - Plehrat e kalciumit. - Plehrat komplekse. - Mikro plehrat.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të tёrhequr mendimin e tyre lidhur me përdorimin e

plehёrave minerale në toka; - nxisё nxёnёsit që të grumbullojnё sa më shumё informacion lidhur me gjёndjen e tokave

pёrreth zonёs ku ёshtё shkolla ose të zonave nga vijnё nxёnёsit; - udhёheqё punёn në laborator për zhvillimin e aftёsive në pёrcaktimin e plehёrave minerale; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- mostra plehërash minerale; - skema me sistem plehërimi; - skema më sisteme përdorimesh plehrash.

70

Programi i lëndës

Klimatolgji


I. Qëllimi i lëndës Nxënësi duhet të:

- shpjegojë ndikimin e pyjeve dhe vegjetacionit në avullimin e ujit në armosferë. - përshkruajë formimin dhe klasifikimin e mjegullës dhe reve në atmosferë; - shpjegojë rëndësinë dhe ndikimin e pyjeve në lartësinë e reshjeve; - shpjegojë rrymimet ajrore si dhe qarkullimin e përgjithshëm të rrymave ajrore në atmosferë; - shpjegojë matjet e përgjithshme meteorologjike.

II.Fondi i orёve të lëndёs:

35 javë x 1 orë/javë = 35 orë III. Programi i hollësishёm i lëndёs

Kapitulli 1: Avullimi i ujit në atmosferë 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- përshkruajë sjelljen fizike të ujit në atmosferë; - shpjegojë format e avullimit të ujit në atmosferë; - tregojë për ndikimin e pyjeve dhe vegjetacionit në avullim; - shpjegojë rëndësinë e lagështisë së ajrit dhe ndikimin e sajë në bimësi; - shpjegojë andamentet ditore dhe vjetore të shtypjes së avullit të ujit dhe lagështisë relative të

ajrit; - trgojë për ndikimin e mbulëses së bimësisë në lagështinë e ajrit

b) Temat e kapitullit - Sjellja fizike e ujit. - Avullimi i ujit. - Ndikimi i pyjeve dhe vegjetacionit në avullim. - Lagështia e ajrit. - Andamentet ditore dhe vjetore të shtypjes së avullit të ujit dhe lagështisë relative të ajrit. - Ndikimi i mbulëses së bimësisë në lagështinë e ajrit.


71

- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me avullimin e ujit në atmosferë duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, skema etj;


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me ndikimin e pyjeve dhe vegjetacionit në avullim; - realizojё shfaqjen e njё filmi shkencor në monitor ose tё organizojё vizitё nё njё stacion

meteorologjik; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave meteorologjike; - instrumente për matjen e avullimit të ujit; - projektor; - sllajde; - shenime statistikore mbi matjet meteorologjike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Mjegulla dhe retë 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë kondensimi dhe sublimimi i avullit të ujit në atmosferë; - përshkruajë mjegullen, retë dhe klasifikimin e tyre.


- Kondensimi dhe sublimimi i avullit të ujit në atmosferë. - Mjegulla, retë dhe klasifikimi i tyre.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr mjegullen dhe retë; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema dhe mjete tjera ilustrative; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur diskutime pёr kondensimin dhe sublimimin e avullit

të ujit në atmosferë; - nxisё nxёnёsit tё grumbullojnё informacione rreth kёtyre çёshtjeve nga burime tё ndryshme

(gazeta, revista, interneti etj.); - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim;


- katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave meteorologjike; - shenime statistikore mbi matjet meteorologjike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi. -

72

Kapuitulli 3: Reshjet 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- tregojë rëndësinë e mbajtjës sëshenimeve të përgjthshme për reshjet; - shpjegojë mundësit e formimit të reshjeve pranë tokës; - tregojë tipet dhe format e reshjeve që krijohen nga retë; - shpjegojë ndikimin e pyjeve në lartësinë e reshjeve; - shpjegojë rëndësinë e mbulesës së borës në bimësi.


- Shënime të përgjithshme për reshjet. - Reshjet që formohen pranë tokës. - Tipet dhe format e reshjeve prej reve. - Ndikimi i pyjeve në lartësinë e reshjeve. - Mbulesa e borës.


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr reshjet; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të tёrhequr mendimin e tyre lidhur me reshjet dhe ndikimin

e tyre në bimësi; - nxisё nxёnёsit që të grumbullojnё sa më shumё informacion lidhur me ndikimin e pyjeve në

lartësinë e reshjeve; - perdorë shenime statistikore mbi lartësinë e reshjeve në vendin tonë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - tabela me të dhena për faktoret ekologjik; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore nen ndikimin e reshjeve atmosferike; - shenime statistikore për reshjet atmosferike; - instrument për matjen e lartësisë së reshjeve atmosferike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune.

Kapitulli 4: Rrymimet ajrore 8 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë nocionin për rrymimet ajrore; - përshkruajë fenomenet e formimit të rrymave ajrore; - tregojë demet që mund ti shkaktojnë bimësisë rrymat ajrore; - përshrujë strukturen e erës; - shpjegojë ndikimin e pengesave dhe pyllit në shpejtësinë e erës; - shpjegojë qarkullimin e përgjithshëm të rrymave ajrore në atmosferë.

73

b) Temat e kapitullit - Nocioni për rrymimet ajrore. - Formimi i rrymave ajrore. - Era. - Struktura e erës. - Ndikimi i pengesave dhe pyllit në shpejtësinë e erës. - Qarkullimi i përgjithshëm i rrymave ajrore në atmosferë.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit për formimin e rrymave të ajrit; - pasurojë shpjegimin e formimit të rrymave të ajrit duke përdorur fotografi dhe prospekte; - angazhojë nxënësit në diskutime për ndikimin e pengesave dhe pyllit në shpejtësinë e erës; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr qarkullimin e përgjithshëm të

rrymave ajrore në atmosferë; - organizojë vizita në stacionet meteorologjike; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - tabela me të dhena për faktoret ekologjik; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore nen ndikimin e rrymave ajrore; - shenime statistikore për rrymimet ajrore; - instrumen për matjen e shpejtësisë së rrymave ajrore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Matjet meteorologjike 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e matjeve meteorologjike; - përshkruajë instrumentet që përdoren për matjet meteorologjike; - trogojë mementet më të pershtatshme që prefrohet të bëhën matjet meteorologjike; - tregojë rëndësinë e ruajtjes së shenimeve mbi matjet meteorologjike.

b) Temat e kapitullit - Matja e intensitetit të rrezatimit diellor. - Matja e zgjatjes së shkëlqimit të diellit. - Matja e temperaturës. - Matja e shtypjes së ajrit. - Matja e avullit të ujit. - Matja e lagështisë së ajrit. - Matja e reshjeve prej reve. - Matja e lartësisë së mbulesës dhe dendësisë së borës. - Caktimi i drejtimit dhe shpejtësisë së erës.

74


- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me matjet meteorologjike duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, skema etj;


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr instrumentet që përdoren për matjet meteorologjike;

- organizojё nxёnёsit tё punojnё nё grupe pёr leximin e matjeve meteorologjike; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjev me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet të instrumenteve për matjet meteorologjike; - harta të ndryshme; - instrumente për matjet meteorologjike - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjië, doracak, praktikume, fletore pune;

75

Programi i lëndës

Matjet e pyjeve dhe vlerësimi i resurseve


- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e pajisjeve që përdoren për matje në pylltari; - shpjegojë mënyrat e kalkulimit të vëllimit dhe rritjes së drunjeve të veçantë dhe për hektar; - trgojë përdorimin e tabelave prodhuese; - shpjegojë njohurit bazike të parimeve për mostër në pylltari; - shpjegojë njohurit bazike për gabimet dhe devijimet në matje dhe si të shfrytëzojnë ato

informacione; - shpjegojë parimet e inventarizimit të pyjeve dhe mostrat e tyre.



III. Programi i hollёsishëm i lëndёs Kapitulli 1: Vellimi idrunjeve të veçant dhe për hektar 14 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë kalkulimin e sipërfaqës së një rrethi, vëllimin e një cilindri dhe si të kalkulohet vëllimi për trung bazuar në shumën e seksioneve përgjatë një druri të veçantë;

- trgojë lidhjen në mes seksioneve dhe të krijojë tabela volumetrike; - shpjegojë si të matet vëllimi në këmb për hektar, bazuar në disponueshmërinë e tabelave

volumetrike për drunjë të veçantë. b) Temat e kapitullit

- Koncepti i vëllimit, kubit, konit dhe cilindrit. - Seksioni praktik matja e drejtë e vëllimit të trungut. - Tabelat volumetrike për dru të veçantë. - Vëllimi në këmb i drunjëve për hektarë.


- shpjegojё pёrmbajtjen e njohurive të përgjithëshme mbi vëllimin e drunjeve të veçant dhe për hektar duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr përdorimin e tabelave volumetrike për matjen e vëllimit të drunjëve në pylltari;

- demostrojë shembuj praktik në trupa dhe dru në këmb - mundësojë nxënësëve të bëjnë ushtrime praktike, përfshirë përdorimin e pajisjeve relevante

76

- mundësojë nxënësëve të punojnë individualishtë dhe paraqesin rezultatet e tyre për diskutime më të vonshme

- nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet të instrumenteve matëse; - instrumente të nevojshme siq janë dijametër matësitë, shiriti metrik, hypsometri, kalkulatori,

tabelat volumetrike. - pyje ku mund të realizohen matje të vërteta si në drunjët në këmb ashtu edhe drunjët e prerë. - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Rritja e vëllimit të drunjeve të veçant dhe për hektar 14 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë natyrën e rritjes së një druri, rrathët vjetor dhe rritja në maje - shpjegojë mënyrat e përdorimit të burgijës për rritje; - shpjegojë metodat si të gjejnë vjetët e drurit duke llogaritur rrathët vjetor; - tregojë si të masin rritjen vjetore në halor dhe gjethor të zgjedhur duke bërë matjen e 10

rrathëve të fundit vjetor - tregojë si të bëjnë matjet e nevojshme dhe kalkulojnë rritjen vjetore e një druri dhe me një

pyll. b) Temat e kapitullit

- Rritja vjetore e dijametrit dhe lartësisë. - Faktorët që ndikojnë në rritjen vjetore. - Instrumentët. - Tabelat prodhuese.


- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi rritjen e vëllimit të drunjeve të veçantë dhe për hektar duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- angazhojë nxënësit në diskutime për ndikimin e faktorëve që ndikojnë në rritjen vjetore të vellimit të drunjeve;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr insrumentet dhe tabelat prodhuese;

- rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e kalkulimit të rritjës së vëllimit të drunjëve;

- shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn kalkulimit të rritjës vjetore të drunjëve;

- mundësojë nxënësëve të zhvillojnë matje reale dhe kalkulojnë rritjen në terren; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

77

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet , prospektet dhe pankarta; - pajisje për matje; - kabinet të kompletuar; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - mostra insrumenteve dhe tabelave volumetrike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Tabelat prodhuese 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë ndertimin dhe funksinimin e makineve shperndarëse dhe ngarkuese të plehut; - shpjegojë tabelat prodhuese dhe përdorimin e tyre; - tregojë pse prodhimi në pylltari ndryshonë; - tregojë lidhjet e faktorëve tërritës dhe prodhimit real të drurit; - shpjegojë konceptin e klasifikimit të terrenit.

b) Temat e kapitulli

- Përmbajtja e tabelave prodhuese për lloje të ndryshme. - Shfrytëzimi praktik i tabelave prodhuese. - Klasifikimi i terenit.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr tabelat prodhuese dhe ti plotësojë këto njohuri duke përdorur katalogje, prospekte dhe skema;

- shpjegojë rëndësinë e përdorimin praktik të tabelave prodhuese; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e përdorimit praktik të tabelave prodhuese; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e kalkulimit të vëllimit të

trupave; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e përdorimit tëtabelave prodhuese; - organizojё punё në grupe pёr të trguarë si të gjindet klasa e terrenit në fusha praktike; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - kopjet e tabelave të prodhimit aktual për secilin nxënës - kopjet e tabelave për klasat e terenit për secilin nxënës - sipërfaqe ku tabelat mund të krahasohen dhe përdoren në përmbajtje të raportit të

inventarizimit - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat pë matjen e pyjeve dhe shfrytëzimin e resurseve; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

78

Kapitulli 4: Hyrje në gabime, devijime dhe besueshmëri në matje 12 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë katër llojet më të shpeshta të gabimeve në matje; gabimet representative, gabimet e mëdha, anëshmëria dhe gabimet e rastit;

- bëjë dallimin në mes precizitetit dhe saktësisë; - shpjegojë konceptin e vlerës dhe devijimit standard; - tregojë burimet e shpeshta të gabimeve, devijimet dhe besueshmëria e matjeve në pylltari.


- Koncepti i matjeve. - Llojet e gabimeve. - Devijimet dhe devijimet standarde. - Preciziteti dhe saktësia . - Besueshmëria.


- pasurojë shpjegimin e katër llojeve më të shpeshta të gabimeve në matje; gabimet representative, gabimet e mëdha, anëshmëria dhe gabimet e rastit duke përdorur katalogje, prospekte dhe skema;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me gabimet, devijimet dhe besueshmerinë në matje; - përdorë mjete të thjeshta me disa shembuj me kalkulime komplete; - shmang përdorimin e teksteve të komplikuara në statistikë dhe matematikë; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet të instrumenteve matëse; - instrumente që përdoren për matjën e pyjeve; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Parimet e inventerizimit të pyjeve dhe mostra e tyre 18 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë konceptin e mostrimit si mjet për inventarizimin e pyjeve dhe vlerësimin e resurseve;

- bëjë dallimin në mes mostrës së rastit, mostrës sistematike dhe mostrës subjektive; - shpjegojë arsyet dhe parimet për shtresimin e pyjeve; - tregojë burimet e gabimeve në mostër.

b) Temat e kapitullit - Mostra përballë vlerësimit total të resurseve në inventarizimin e pyjeve.

79

- Informacione të mblidhen gjatë inventarizimit. - Instrumentët e nevojshëm të përdoren. - Matjet në terren dhe format për tu mbushur në sipërfaqën mostër. - Përpilimi i inventarizimit të pyjeve. - Mostrimi sistematik dhe mostra e grumbullit, mostra e rastit. - Burimet e gabimeve në inventarizimin e pyjeve. - Kontrolli i kualitetit.


- shpjegojё duke zbatuar përvojën praktike në inventarizimin e pyjeve; - theksojë praktikimin e inventarizimit si mjet i nevojshëm për mësim; - udhezijë nxënësitë që të zhvillojnë punët në terren si dhe të bëjnë kalkulime; - diskutojë me nxënësit për burimet e gabimeve dhe besueshmërinë e punës; - shpjegojë si rezultatet e inventarizimit përdoren në planifikimin e menagjimit të pyjeve. - angazhojë nxënësit në diskutim për parimet e inventarizimit të pyjeve dhe mostrave të tyre; - nxisë interesin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë; - organizojë test me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - kabinet të kompletuar; - harta të ndryshme; - tekste shkollore relevante dhe moderne për inventarizim të pyjeve - instrukcione të shkruara për punën e inventarizimit të pyjeve - pyje të përshtashme për ushtrime praktike - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

80

Programi i lëndës

Shfrytëzim dhe transport

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të: - shpjegojë parimet e analizës së terenit dhe planifikimit të rrjetit rrugor; - përshkruajë vijat e drejta në pjerrtësinë e dhënë, vënjën në kthesat me radius të ndryshëm

rexhistrimet dhe kalkulime korresponduese; - shpjegojë elementet e ndryshme për ndërtim të rrugëve siq është materiali ndërtimor, shtresat e

ndryshme, rëra dhe kanalet dhe standardet për ndërtim të rrugëve. - tregojë arsyet kryesore pse degradohet rruga dhe si të mirëmbahet ajo. - tregojë si të bëhet kalkulimi i kostosë për mirëmbajtje të rrugës. II. Fondi i orëve të lëndës:


III. Programi i hollёsishem i lëndёs Kapitulli 1: Analiza e terenit dhe planifikimi i rrjetit rrugor 7 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- bëjë leximin e hartave dhe kontrollit në terren i njësive të terrenit; - shpjegojë klasifikimin e terrenit dhe parimet për një plan të përgjithshëm të rrjetit rrugor.


- Leximi i hartave dhe kontrolli në terren i njësive të terrenit. - Degëzimi i rrugëve dhe mbritshmëria si pjesë e planifikimit të rrugëve.


- shpjegojë rëndësinë ekonomike dhe ekologjike të një rrjeti të mirë dhe efektiv rrugor duke ilustruar me shembuj të shumtë;

- oganizojë punë në grupe të nxënësve për grumbullimin e të dhënave për rëndësinë ekonomike dhe ekologjike të një rrjeti të mirë dhe efektiv rrugor;

- pasurojë shpjegimin duke përdorur mjete ilustrative; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin dhe rëndësinë e leximit e hartave dhe

kontrollit në terren të njësive të terrenit; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr leximin e hartave; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr klasifikimin e terrenit dhe parimet

për një plan të përgjithshëm të rrjetit rrugor; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

81

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës së terenit dhe rrjetit rrugor pyjor; - instrument të nivelimit gjeometrik; - harta të ndryshme; - sipërfaqe të përshtatshme për mësim praktik; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Rradhitja e rrugëve 7orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë etapat e rritjes dhe zhvillimit të pemëve frutore; - tregojë si të vëhen vijat e drejta duke përdorur rankimin e rrugëve; - tregojë si bëhët vëjnja e kthesës në radiusin e dhënë; - tregojë si të vëhët një vijë në pjertësinë e dhën dhe të kombinojnë këto tri elemente në një

ushtrim të rradhitjes së rrugëve; - bëjë mbushjen dhe plotësimin një manuali fushor për radhitjen e rrugëve.


- Vijat e drejta në terren jo të rregultë - Rreshtimi praktik i rrugëve duke përdorur format fushore, rexhistrimin e distancës, gjerësinë

dhe profilin e tërthortë. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi tё:

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit për rёndёsinё e rreshtimit praktik të rrugëve duke përdorur format fushore, rexhistrimin e distancës, gjerësinë dhe profilin e tërthortë duke shfrytёzuar dhe njohuritё që ata mund të kenё në këtë drejtim;

- shpjegojë duke përdor mjete ilustrative; - pёrdorё harta të rrjetit rrugorë; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr rradhitjen e rrjetit rrugorë dhe t’i

plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - nxisë interesin e nxënësve përmes pyetjeve më gojë dhe detyrave më shkrim; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogje dhe prospekte të instrumenteve të punës; - skema të punimeve të rrjetit rrugorë; - harta të ndryshme; - instrumente të ndryshme, kompasi, hipsometri, shiriti metrik etj; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i shfrytëzimit dhe transportit, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Materjalet ndertimore, kanalet, kthesat dhe profili i rrugës 6 orë

82

a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- tregojë për kriteret e kualitetit të mirë dhe të dobët të materialit ndërtimor, rëra natyrale dhe gurët e thyer;

- shpjegojë madhësitë e preferuar e gurëve dhe copëzave për ndërtim të rrugës; - përshkruajë ndërtimin e kanaleve, urave të vogëla dhe nënkalimet. - përshkruajë ndërtimin e profilit dhe gjatësisë së rrugës së tërthortë; - shpjegojë rëndësinë e përdorimit të standardeve të mundëshme.


- Rëra natyrale dhe gurët e thyer. - Nevoja për kanale, nënkalime dhe ura. - Profili i rrugës dhe standardet, pjerrtësia, kthesat dhe profili i tërhortë.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr materjalet ndertimore, kanalet, kthesat dhe profilet e rrugëve;

- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore; - shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me kualitetin e mirë dhe të dobët të materjalit ndertimor

duke i ilustruar kёto koncepte me diapozitiva, figura, sllajde, skema etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të tёrhequr mendimin e tyre lidhur me nevojën për kanale,

nënkalime dhe ura; - nxisё nxёnёsit që të grumbullojnё sa më shumё informacion lidhur me organizimin e

sherbimit rrugor në Kosovë; - perdorë shenime statistikore mbi sherbimet e rrjetit rrugor në Kosovë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - tabela me të dhëna për faktorët ekologjik; - katalogjet dhe prospektet; - lloje të ndryshme të hartave rrugore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të rrjetit rrugorë; - instrumente për matje të ndryshme; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Mirëmbajtja e rrugëve pyjore 6 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë elementet e një rruge dhe nevojën për mirëmbajtjen e sajë; - tregojë nevojen e një hulumtimi sistematik të një rruge dhe bëjë vlerësimin e nevojës për

mirëmbajtje; - bëjnë një raport për elemente të ndryshme që duhen për mirëmbajtje dhe riparim të rrugës.


- Elementet që duhen të konsiderohen për mirmbajtje.

83

- Vlerësimi i kostos për njësi dhe elemente. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi tё:

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr mirëmbajtjen e rrugëve pyjore; - shpjegojë dhe demonstroj elementet e një rruge dhe nevojat për mirëmbajtje të saj; - shpjegojë rrezikun dhe koston ekonomike lidhur me rrugët e dobëta; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema tё mirëmbajtjës së rrugëve pyjore - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur më instrumente dhe paisjet që përdoren për mirëmbajten

e rrugëve pyjore; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, skema tё rrugëve pyjore; - japë detyrë nxënësve të punojnë në hartimin e një projekti për mirëmbajtjen e një rruge

pyjore; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar; - lloje të ndryshme të hartave rrugore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të rrjetit rrugorë; - instrumente dhe vegla për mirëmbajtjen e rrugëve pyjore; - rrufshuesi rrugor, rrafshuesi i gomës, ekskavatori, etj. - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Kalkulimi i kostosë për ndertim të rrugës dhe mirëmbajtja e tyre 9 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- hartojë projektin për ngritjën e pemishtës ; - tregojë nevojën për ndërtim të mirë të rrugëve dhe mirëmbajtje të tyre - shpjegojë elementet themelore të një rruge pyjore; - dijnë si të vlerësojnë nevojën për mirëmbajtje të rrugëve; - hartojë bugjetin për mirëmbajtje e rrugëve pyjore.


- Standardet për ndërtim të rrugëve, pjerrtësia, gjersia, kthesat, nënkalimet, kanalet. - Vlerësim sistematik i mirëmbajtjes rrugore. - Bugjeti për elemente të ndryshme për mirëmbajtje të rrugëve. - Bugjeti për ndërtim të rrugëve.


- zhvillojë bisedë më nxënësit për standardet e ndërtimit të rrugëve pyjore; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr standardet e ndërtimit të rrugëve

pyjore; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, katalogje, fotografi dhe skema; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin dhe rëndësinë e ndertimit dhe mirëmbajtjës së

rrugëve pyjore; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë;

84

- vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim - shpjegojë dhe përsëritë kosoton ekonomike, rrezikun ekologjik dhe sigurinë që janë të

lidhura me kualitet të dobët të rrugëve; - japë detyrë nxënësve të punojnë në hartimin e një projekti për ndertimin dhe mirëmbajtjen e

një rruge pyjore; - nxisë interesin e nxënësve përmes pyetjeve më gojë dhe detyrave më shkrim; - organizojë test më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet, prospektet dhe skema të rrugëve pyjore; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të rrugëve pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

85

Programi i lëndës

Dendrologji Lëmia: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 11

I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të:

- përshkruajë dhe njohë llojet e grumgullit pyjorë; - dalloi karakteristikat kryesore dhe vetit e grumbullit pyjor; - njohë morfologjin e drurit; - përshkruajë llojet e drurve sipas karakteristikave; - dallojë dhe përshkruajë mënyrat e transmetimit të materjalit drunor; - shpjegojë dallimin midis gjinive dhe rendene, familjes, klases etj. - dallojë pjesët krysore te pëmës pyjore - shpjegojë zonat fitoklimatike në të cilat gjinden bimët drunore - shpjegojë ndertimin, funksionimin e struktures morfologjike te pëmës drunore.

II. Fondi i orëve të lëndës

35 javë x 1 orë në javë = 35

III. Programi i hollësishem i lëndës

Kapitulli 1: Nendeget e bimëve farëveshura 35 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit, nxënësi duhet të:

- shpjegojë përshkruajë dhe njohë llojet e grumgullit pyjorë të bimëve farëveshura; - dalloi karakteristikat kryesore dhe vetit e bimëve farëveshura; - njohë morfologjin e drurit; - përshkruajë llojet e drurve sipas karakteristikave; - dallojë dhe përshkruajë mënyrat e transmetimit të materjalit drunor të bimëve farëveshura; - shpjegojë dallimin midis gjinive dhe rendene, familjes, klases etj. - dallojë pjesët krysore te pëmës pyjore - shpjegojë zonat fitoklimatike në të cilat gjinden bimët drunore farëveshura. - shpjegojë ndertimin, funksionimin e struktures morfologjike te pëmës drunore.


- Nëndeget e bimëve fareveshura (angiospermae): - Rendi Urticales - Familja Vidhore (Ulmaceae) - Gjinia Vidh (Ulmus)

86

- Gjinia Carac (Celtis) - Rendi Ranales - Familja Berberudaceae - Gjinia Melqinje (Berberis) - Gjinia Mahonie (Mahonia) - Familja Manjolore (Magnoliaceae) - Gjinia Manjole (Magnolia) - Familja Dafinore (Lauraceae) - Gjinia Dafine (Laurus) - Gjinia Kamfora (Cinnamomum) - Rendi Hamamelidales - Familja Rrapore (Platanaceae) - Gjinia Rrap (Platanus) - Rendi Rosales: - Familja Pitosporore (Pittosporaceae) - Gjinia Pitospore (Pittpsporum) - Familja Trendafilore (Rosaceae) - Gjinia Spire (Spiraea) - Gjinia Ferrëmane (Rubus) - Gjinia Trendafil (Rosa) - Gjinia Daredhe (Pyrus) - Gjinia Molle (Malus) - Gjinia Vadhe (Sorbus) - Gjinia Ushinth (Pyracantha) - Gjinia Murriz (Crataegus) - Gjinia Kumbull (Prunus) - Gjinia Kenomelie (Chaenomeles) - Gjinia Tasllan ( Laurocerasus) - Familja Bishtajore - Gjinia Mimoze (Acacia) - Gjinia Albicje (Albizzia Durrazz) - Gjinia Lofate (Cericis) - Gjinia Xhixhibanoz (Ceratonia) - Gjinia Glediçja (Gledistia) - Gjinia Parkinsonie (Parkinsonia) - Gjinia Cezalpine (Caesapinia) - Gjinia Sofore (Sophora) - Gjinia Qelbesi (Anagyris) - Gjinia Ajdes (Laburnum) - Gjinia Vjexhes (Cytisus) - Gjinia Gjeshter (Genista) - Gjinia Xane (Spartium) - Gjinia Robinie (Robinia) - Gjinia Visteria - Gjinia Fishekarte (Colutea) - Gjinia S-kerbull (Amorpha) - Rendi Rutales: - Familja Simarubore (Simarubaceae) - Gjinia Aringe (Ailanthus) - Familja Meliore (Meliaceae)

87

- Gjinia Tespi (Melia) - Rendi Sapindales - Familja Shqemore(Anacardiaceae) - Gjinia Shqeme (Rhus) - Gjinia Cermedell (Cotinus) - Gjinia Bafer ( Pistacia) - Gjinia Druri i piperit (Schinus) - Familja Panjore (Aceraceae) - Gjinia Panje (Acer) - Familja Geshtenjat e egra (Hippocastanaceae) - Gjinia Geshtenja e egër (Hippocastanum) - Familja Ashore (Aquifoliaceae) - Rendi Celastrales - Familja Celastrore (Celastraceae) - Gjinia Fshikakuq (Euonymus) - Familja Bushore (Buxaceae) - Gjinia Bushi (Buxus) - Rendi Rhamnales - Familja Pjerzore (Rhamnaceae) - Gjinia Drize (Paliurus) - Gjinia Pjerze (Rhamnus) - Gjinia Zogel (Frangula) - Familja Hadhiore (Vitaceae) - Gjinia Partenocis (Parthenocissus) - Rendi Malvales - Familja Blinore (Tiliaceae) - Gjinia Bli (Tilia) - Familja Mellagore (Malvaceae) - Gjinia Hibisku (Hibiscus) - Rendi thymelaeales (Hunapore) - Familja Elaeagnaceae (Hynapore) - Rendi Violales (Marinore) - Rendi Myrtales - Familja Lythraceae (Litrore) - Familja Myrtacea (Mersinore) - Familja Punicaceae (shegore) - Rendi Umbrelliflorae - Familja Cornaceae (thanore) - Rendi Ericales (shqopore) - Rendi Oleales - Familja Oleaceae (ullinjore) - Rendi Gentianales - Familja Apocynaceae (apocinore) - Rendi Tubiflorae - Rendi Dipsacales - Fmilja Caprifoliaceae (laverdhore) - Rendi Liliflorae - Familja Liliaceae (Zambakore)

88


- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr llojet kryesore të bimëve drunore

dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё grupimin e bimëve farëveshura; - organizojё punё në grupe të nxёnёsve pёr marrjen e mostrave drunore pёrreth zonёs ku



- katalogjet dhe prospektet të bimëve farzhveshura; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - laborator; - mikroskop; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i dentrologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

89

Programi i lëndës

Teknologjia e drurit


- shpjegojë objektin dhe rëndësinë e studimit të teknologjisë se drurit; - shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin makroskopik të drurit; - shpjegojë ndërtimin, funksionimin mikroskopik të drurit; - përshkruajë fakëtorët që ndikojnë dhe shkaktojnë defektet e drurit; - shpjegojë vetitë fzike dhe kimike të drurit; - shpjegojë vetitë e përgjithëshme mekanike të drurit;



III. Programi i hollёsishëm i lëndёs Kapitulli 1: Objekti dhe rëndësia e studimit të teknologjisë se drurit 5 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e studimit te drurit dhe perdorimin e materjalit drunor; - pershkruajë pjeset përbërse të pëmes dhe funksionin e tyre; - tregojë karakterstikat e trungut nga pamja e jashtme; - tregojë faktorët që ndikojnë në formimin e drurëve pyjor; - përshkruajë formimin e masës drunore të pëma pyjore;


- Rendesia e studimit te drurit per perdorimin e materjalit drunor. - Pjeset perbërse të pemes pyjore dhe roli i tyre ne jeten e pemes. - Karakteristikat e trungut nga pamja e jashtme - Faktoret qe ndikojn ne formimin e drureve pyjore - Formimi i masës drunore tek pëma pyjore


- shpjegojё pёrmbajtjen e njohurive të përgjithëshme mbi pjesët përbërse të pëmes dhe funksionin e tyre duke përdorur katalogje, prospekte dhe skema;

- angazhojë nxënësit në diskutime për funksionimin e pjsëve përbërse të pëmës pyjore; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr faktorët që ndikojnë dhe

shkaktojnë defekte të pëma pyjore; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr formimin e masës drunore;

90

- nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - pajisje për matje të unazave vjetore; - kabinet të kompletuar; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Studimi makroskopik i drurit 20 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e përgjithëshme të strukturës së drurit; - tregojë ndertimin dhe funksinimin e srukturës makroskopike të drurit; - dallojë pjeset kryesore të strukturës makroskopike të drurit; - dallojë unazat vjetore dhe rrezet palcore; - pershkruajë elementeve makroskopike mbi vetit fiziko dhe mekanike te drurit; - shpjegojë strukturën makroskopike të dushqëve dhe halorve.


- Përgjithësime mbi strukturën e drurit. - C’është struktura makroskopike drurit - Struktura makroskopike e blanës. - Struktura makroskopike e myjës - Struktura makroskopike e unazave vjetore. - Struktura makroskopike e poreve - Struktura makroskopike e rrezeve palcore - Struktura makroskopike e zones së fibres - Struktura makroskopike e zones së parenkimes - Struktura makroskopike e kanaleve të rreshirës - Struktura makroskopike e palces se drurit - Treguesit e unazave vjetore - Treguesit rrezeve palcore - Ndikimi i elementeve makroskopike mbi vetitë fiziko dhe mekanike te drurit - Aspektet fizike te drurit - Studimi i strukturës makroskopike të drurit të ahut - Studimi i strukturës makroskopike të rrënjes - Studimi i strukturës makroskopike të pishës së zezë - Studimi i strukturës makroskopike të bredhit


- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi strukturën makroskopike të drurit duke përdorur katalogje, prospekte, skema dhe makete;

91

- pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr strukturën makroskopike të

bimëve drunore dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё dallimin e strukturës makroskopike; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim; - organizojë vizita në ndermarrje pyjore ose në ambientin përreth shkollës; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Studimi mikroskopik i drurit 20 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e përgjithëshme të strukturës mikroskopike të drurit; - tregojë ndertimin dhe funksinimin e srukturës mikroskopike të drurit; - dallojë pjeset kryesore të strukturës mikroskopike të drurit; - dallojë unazat vjetore dhe rrezet palcore; - pershkruajë elementeve mikroskopike mbi vetit fiziko dhe mekanike te drurit; - shpjegojë strukturën mikroskopike të dushqëve dhe halorve.


- Pergjithesime mbi strikturen mikroskopike te drurit . - Qeliza vegjetal. - Trashjet helikoideale te mureve qelizore. - Vazot. - Trakeidet - Fibrat - Qelizat parenkimatike - Qelizat sekretuese - Pikezimet - Tilet - Kristalet dhe depozitimet e silicit ne dru - Druri gimnospermes,haloret - Druri i reaksionit - Pregaditja e materjalit drunor per vrojtimin mikroskopik - Studimi mikroskopik i drurit te ahut - Studimi mikroskopik i drurit te gjinise se dushqeve - Studimi mikroskopik i drurit te llojit pinus - Studimi mikroskopik i drurit te gjinise se bredhave - Njohja e celesit mikroskopike per percaktimin e llojit

92


- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi strukturën mikroskopike të drurit duke përdorur katalogje, prospekte, skema dhe makete;

- pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr strukturën mikroskopike të

bimëve drunore dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё dallimin e strukturës mikroskopike; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim; - organizojë vizita në ndermarrje pyjore ose në ambientin përreth shkollës; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rritjen dhe zhvillimin e bimëve drunore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

Kapitulli 4: Defektet e drurit 8 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë nocionin e difekteve të drurit; - tregojë defektet që paraqitën në strukturen anatomike të drurit; - shpjegojë zhvillimin e këpurdhave dhe defektet që i shkaktojnë strukturës së drurit; - tregojë për zhvillimin e inskekteve dhe defektet që i shkaktojnë masës drunore; - pershkruajë faktorët që shkaktojnë defekte të përgjithëshme në strukturën e masës drunore;


- Nocioni difektet e drurit. - Defektet e struktures anatomike te drurit. - Fibrat jo normale te drurit. - Gungat dhe nyjeeet e drurit. - Zemra e kuqe. - Kepurdhat dhe zhvillimi i tyre ne dru - Defektet e shkaktuara nga kerpudhat - Defektet e shkaktuara nga insektet - Defektet e formes dhe ato te shkatuara nga faktore te tjere - Defetet e formes se drurit - Carjet


- pasurojë shpjegimin e defekteve të drurit duke përdorur katalogje, prospekte dhe skema; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj;

93

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr zhvillimin e këpurdhave dhe defektet që i shkaktojnë strukturës së drurit;

- organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё grupimin e inskekteve që shkaktojnë defekte masës drunore;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr faktorët që shkaktojnë defekte të përgjithëshme në strukturën e masës drunore;

- organizojё punё në grupe të nxёnёsve pёr marrjen e mostrave drunore pёrreth zonёs ku ndodhet shkolla;

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim; d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në paraqtjen e defekteve në strukturën drunore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

Kapitulli 5: Vetitë fizike te drurit 11 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë lagshtinë e drurit dhe pikat e ngopjes së fibrave; - tregojë metodat e përcaktimit të lagështisë relative dhe apsolute të drurit; - përshkruajë tkurrjet dhe mufatjet e drurit; - shpjegojë pasojat që paraqtën gjatë tkurrjës së drurit; - shpjegojë dëndësinë e drurit dhe faktoret qe ndikojnë ne dru; - klasfikojë vetite termike, akustike dhe elektrike të drurit; - treojë mënyrat që përdorën për përaktimin e lagështsë së drurit në laborator;

b) Temat e kapitullit - Lagshtia e drurit , pika e ngopjes se fibrave - Lagshtia relative dhe absolute - Metodat percaktimit te lagshtise - Tkurrjet dhe mufatja e drurit - Stabilizimi i permasave te drurit dhe pasojat e tkurrjes - Dendesia e drurit dhe faktoret qe ndikojne ne dru - Vetite termike te drurit - Vetite akustike dhe elektrike te drurit - Percaktimi i lagshtise se drurit ne laborator - Metoda elektrike

Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi tё:

- pasurojë shpjegimin e vetive fizike të drurit duke përdorur katalogje dhe prospekte; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e përcaktimit të lagështisë relative dhe

apsolute të drurit; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr tkurrjet dhe mufatjet e drurit;

94

- rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e që përdorën për përaktimin e lagështsë së drurit në laborator;

- shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e përaktimin e lagështsë së drurit në laborator;

- nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - laborator të kompletuar; - egzemplar të masës drunore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 6: Vetit kimike te drurit 2 orë a) Qëllimet e kapitullit

Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë vetitë e përgjithëshme kimike të drurit; - shpjegojë elementet kimike baze te drurit; - tregojë përbërësit kimike të drurit.


- Elementet kimike baze te drurit - Perberesit kimike te drurit.


- pasurojë shpjegimin e vetive kimike të drurit duke përdorur katalogje dhe prospekte; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e përcaktimit të vetive kimike të drurit; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e që përdorën për

përaktimin e vetive kimike të drurit në laborator; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e përaktimin e vetive kimike të drurit

në laborator; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - laborator të kompletuar; - egzemplar të masës drunore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 7: Vetite mekanike te drurit 4 orë

95


- shpjegojë vetitë e përgjithshme mekanike të drurit; - përshkruajë elasticitetin dhe fortesinë e drurit; - tregojë metodat e përcaktimit të rezistencës së drurit në laborator.

b) Temat e kapitullit - Pergjithesime mbi vetite mekanike te drurit - Elasticiteti i drurit - Fortesia e drurit - Percaktimi ne laborator i rezistencave te drurit


- shpjegojё pёrmbajtjen e njohurive të përgjithëshme mbi vetitë mekanike të drurit duke përdorur katalogje, prospekte dhe skema;

- angazhojë nxënësit në diskutime për elasticitetin dhe fortesinë e drurit; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr metodat e përcaktimit të

rezistencës së drurit në laborator; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - laborator të kompletuar; - egzemplar të masës drunore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

96

Programi i lëndës

Pyllëzim dhe fidanishte Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 11 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të:

- shpejgojë teknikat e përgjithëshme të pyllëzimit; - shpjegojё proceset e përgatitjës së tokës dhe përmirësimi i saj; - shpjegojë për llojet e farave, përgatitjen për mbjellje si dhe operacionet tjera që kryhen për

mbjellje dhe kultivim të bimëve; - shpjegojë për të gjitha pyllzimet që bëhën më farë; - shpjegojë pyllzimet me fidane dhe kujdesimet kulturore;

II. Fondi i orëve të lëndës: 35 javë x 1orë/javë = 35orë III. Programi i hollёsishëm i lëndёs Kapitulli 1: Pergjithesime mbi tekniken e pyllezimi 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- pershkruajë mjediset për kryerjen e pyllzimeve; - shpjegojë faktorët abiotik që ndikojnë gjatë kryerjës së pyllzimeve; - shpjegojë llojet e farave pyjore dhe riprodhimin e tyre.


- Njohja e mjedisit për krurjen e pyllzimeve. - Faktorët abiotik. - Farat pyjore dhe riprodhimi i tyre.


- pasurojë shpjegimin e mjedisit për pyllzime duke përdorur shembuj konkret; - angazhojë nxënësit në diskutime për rëndësinë e pyllëzimeve në vendin tonë; - bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj. - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr faktorët abiotik që ndikojnë gjatë

pyllzimeve duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - nxisë interesin e nxënësve përmes pyetjeve më gojë dhe detyrave më shkrim; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar;

97

- skema të punimeve gjatë pyllzimeve; - instrumente të ndryshme të nevojshem; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Përgatitja e tokës dhe përmirësimi i saj 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- tregojë mënyrat që përdoren për zgjedhjen e llojeve të farave; - shpjegojë proceset që aplikohen për prodhimin e farës; - shpjegojë ngastrat dhe nengastrat e përshtatshme për pyllzime.


- Menyra e zgjedhjes se llojeve - Llogaritja e prodhimit te fares - Ngastrat dhe nengastrat

c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi tё: - zhvillojё bisedё më nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr përgatitjen e tokës dhe

përmirësimi i saj për pyllzim; - shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative pamore; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të tёrhequr mendimin e tyre lidhur me nevojën për pyllzim; - nxisё nxёnёsit që të grumbullojnё sa më shumё informacion lidhur me pyllzimet në Kosovë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar; - tabela me të dhëna për faktorët ekologjik; - katalogjet dhe prospektet; - fotografi të mjediseve të ndryshme të pyllzimeve; - instrumente për matje të ndryshme gjatë pyllzimit; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Përbërja e llojeve, vendosja dhe dendësia e mbjelljeve në pyllëzime 11 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- pershkruajë procesin e mbjelljës së frytave dhe farave pyjore; - tregojë fazat e pjekjes, mënyrat dhe teknikat e grumbullimit të farës; - trgojë mënyrat më të përshtatshme për ruajtjen e farës; - tregojë së kushë është treguesi kryesor për përcaktimin e farës; - pershkruajë aparatet që përdoren për përcaktimin e aftësisë mbirëse të farës; - shpjegojë procedurat që aplikohen për përgatitjen e farës për mbjellje.

98


- Mbjellja e frutave dhe farave pyjore - Fazat e pjekjes se farave. - Menyra dhe teknika e grumbullimit. - Ruajtja e farave pyjore. - Menyrat e ruatjes se fares. - Ruajtja e farave ne mjediset te lageta. - Cilesia e farave treguesit per percaktimin e tyre. - Menyra e percaktimit te aftesis mbirse. - Percaktimi i aftesise mbirse me aparate mbiresë, teresia biokimike. - Pëgatitja e farave per mbjellje. - Shtratifikimi i fares dhe ne kanale.


- zhvillojё bisedё më nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr përgatitjen e farës për mbjellje; - pasurojë shpjegimin duke përdorur fotografi dhe katalogje; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin përgatitjes dhe mbjelljës së farës; - japë detyrë nxënësve të punojnë në hartimin e një projekti për mbjelljen dhe strtifikimin e

farave; - nxisë interesin e nxënësve përmes pyetjeve më gojë dhe detyrave më shkrim; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogje dhe prospekte; - fara të ndryshme të bimëve drunore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të pyllzimeve; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Pyllëzimi më farë 9 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë fidanishtet pyjore dhe llojet e tyre; - hartojë një plan tekniko-organizativë për pyllëzim më farë; - tregojë mënyrat e përgatitjës së tokës për mbjellje; - bëjë llogaritjen e kostos për ngritjen e një fidanishte; - shpjegojë për materjalin mbjells, trajtimin paraprak gjatë trasportit dhe gjatë mbjelljes; - tregojë rëndësinë e mirëmbajtjes kulturore.


- Fidanishtet pyjore, lloji i tyre. - Zgjedhja e venditi dhe forma e fidanishtes. - Plani tekniko-organizativ. - Pregaditja e tokes per mbjellje. - Llogaritja e kostos se nje fidaishtje.

99

- Materjali mbjells, trajtimi paraprak gjat trasportit dhe gjat mbjelljes. - Menyrat e mbjelljes - Qellimi i sherbimeve kulturore - Mirembajtja e kulturave.


- shpjegojё konceptet bazё qё lidhen me pyllëzimet më farë duke i ilustruar kёto koncepte me fotografi dhe katalogje;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre paraprake pёr pyllëzimet më farë; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e pyllëzimit në Kosovë; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr procedurat e mbjelljes së farave; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e pyllëzimit; - organizojё punё në grupe pёr të trguarë si bëhët mbjellja më farë; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- katalogjet dhe prospektet; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës më pyllëzime; - egzemplar të llojeve të farave; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat pë matjen e pyjeve dhe shfrytëzimin e resurseve; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Pyllëzimi me fidane dhe kujdesimet kulturore 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë perkufizimin dhe klasifikimin e brezave mbrojtes; - tregojë për teknikat e pyllzimit në ranishte dhe zallishte; - shpjegojë rëndësinë e mbjelljës për gjatë rrugëve dhe pyllzimet në zonat e gjelbrta; - tregojë procedurat e mbjelljes së fidaneve; - shpjegojë karakteristikat e brezave mbrojtës; - shpjegojë rëndësinë pyllzimeve në zallishte dhe ranishte.

b) Temat e kapitullit - Perkufizimi dhe klasifikimi i brezave mbrojtes. - Brezat mbrojtes dhe masivet pyjore ne fusha. - Fiksimi i rerave. - Teknikat e pyllzimit në ranishte dhe zallishte. - Mbjellja për gjate rrugveve dhe pyllzimet ne zonat te gjelbrta. - Arboririkulturat. - Mbjella e fidaneve dhe njohja më menyrat e mbjelljes. - Brezat mbrojtës dhe karakteristikat e tyre. - Pyllëzime në zallishte dhe ranishte. - Mbjellja për gjatë rrugëve.


100

- pasurojë shpjegimin për pyllëzime më fidane duke përdorur fotografi dhe katalogje; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me rëndësinë e pyllëzimit më fidane; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr insrumentet dhe tabelat

prodhuese; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr teknikat e pyllzimit në ranishte dhe

zallishte; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e mbjelljes për gjate rrugëve dhe

pyllzimet në zonat te gjelbrta; - mundësojë nxënësëve të zhvillojnë mbellje reale; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojë vizita në organizata pyjore dhe në mjedisin rreth shkollës; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.


- katalogjet , prospektet dhe pankarta; - pajisje për mbjellje të fidaneve; - kabinet të kompletuar; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore të pyllëzuar; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

101

Programi i lëndës

Mbrojtja e pyjeve


- shpjegojë rëndësinë e mbrotjes së drurve; - shpjegojë njohuritë themelore mbi sëmundjet e drurve; - përshkruajë shkaktarët e sёmundjeve të drurve; - përshkruajë karakteristikat kryesore të sëmundjeve; - përshkruajë dëmet që sjellin keto smundje; - përshkruajë rolin (ndikimin) që luajnë faktorët në paraqitjen e sёmundjeve të drurve; - përshkruajë metodat e luftimit të smundjeve,dëmtuesve te pyjeve ; - dallojë preparatet kimike për luftimin e patogjenëve dhe dëmtuesve; - prognozojë kohën e aplikimit të preparative kimike për mbrojtje të drurve nga sëmundjet

dhe dëmetuesit.



III. Programi i hollёsishëm i lëndёs Kapitulli 1: Njohuri të përgjithshme mbi sëmundjet e drurve 5 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësinë e mbrojtjes së drurve; - shpjegojë njohurit themelore mbi sëmundjet e drurve; - përshkruajë shkaktarët e sëmundjeve të pyjeve; - shpjegojë menyrat e përhapjes së patogjenëve; - përshkruajë ndikimin që luajnë faktorët abiotikë në paraqitjen e sëmundjeve; - shpjegojë klasifikimin e patogjenëve.

b) Temat e kapitullit - Demtuesit e halorve - Demtuesit e fletorve - Demtuesit e perzire


- pasurojë shpjegimin e njohurive të përgjithshme mbi sëmundjet e drurve më projektor, sllajde dhe fotografi;

- bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të njohurive të përgjithshme të

sëmundjeve të drurve;

102

- vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim. d) Kushtet për realizimin e kapitullit

- projektor; - sllajde; - fotografi të bimëve më sëmundje të ndryshme; - mikroskop; - mostra të organeve të bimëve të prekura nga sëmundjët e ndryshme; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

Kapitulli 2: Sëmundjet e halorve 20 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë smundjet e ndryshme të drurve; - shpjegojë simptomet e smundjës; - shpjegojë biollogjin dhe ekologjinë e patogjenëve; - shpjegojë mënyrat e luftimit të patogjenëve dhe preparatet që përdorën për këtë qellim.


- Proqesjonarja e pishës - Krastisti i madhe i pishës - Krastisti i vogel i pishës - Bishteperdredhsi i pishës - Grerza e zeze e pishës - Lyda e pishës - Breshkeza e bardh e pishës - Kuqeziu i halave të pishës - Sokoliti i madh dhe i vogel i pishës - Turigjati i pishës - Qhalezusi i madh i pishës - Demtuesit e bredhit - Piralida e boqes së bredhit


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sëmundjet e drurve dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde;

- organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të përcaktuar simptomet e sëmundjeve të drurve;



- diapozitivё e fotografi nga sëmundjet e drurve; - laborator; - mikroskop;

103

- sllajde; - llupa; - mostra të drurve të infektuar; - mostra preparatesh; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Sëmundjet e dushqeve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë sëmundjet e ndryshme të drurve; - shpjegojë dëmet e vrugut të drurve; - përshkruajë faktorët që ndikojnë në paraqitjen e sëmundjeve; - bëjë klasifikimin e patogjenëve të drurve; - shpjegojë masat mbrojtëse nga këta patogjen.


- Smundjet dhe insektet domtuese te dushkit - Njollosja e gjetheve te geshtenjes - Hiri i dushkut - Proqesjonarja e dushkut - Kanceri i ngjyrosjes ose tharjes te rrapit - Tharja e lastarve te rinje


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sëmundjet e drurve dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde;

- organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të përcaktuar simptomet e sëmundjeve të drurve;



- laborator; - mikroskopi; - projektor; - sllajde; - diapozitive e fotografi të sëmundjëve; - llupa; - bimë të perimeve të infektuar; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuatt, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

104

Programi i lëndës

Silvikultura


- shpjegojë për pyllin si bashkësi jetese komplekse dhe lidhjen e ngush midis elemetve përbërës te pyllit;

- shpjegojë elemetet e pyllit dhe dryshimin e maredhenjeve ndermjet pyllit dhe njeriut; - shpjegojë ekologjinë pyjore.



III. Programi i hollёsishëm i lëndёs Kapitulli 1: Pylli si bashkësi jetese komplekse 25 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë pyllin dhe lidhjin e ngusht midis elemetve përbërëse te pyllit; - shpjegojë karakteristikat e drunishteve; - përshkruajë profilet dhe karakteristikat si dhe mbyllja e profilit drunor; - bëjë klasifikimin kati i bimesisë barishtore; - shpjegojë nën drunishtja (nenpylli) Filizeria


- Pylli dhe lidhja e ngusht midis elemetve përbërës te pyllit. - Karakteristikat e drunishteve. - Profilet dhe karakteristikat si dhe mbyllja e profilit drunor. - Nën drunishtja (nenpylli). - Filizeria. - Kati i bimesise barishtore. - Roli antropogjeografik i pyjeve.


- shpjegojё pёrmbajtjen e njohurive të përgjithëshme mbi pyllin dhe lidhjen e ngusht midis elemetve përbërës te pyllit;

- shpjegojë pandërpre të gjitha elementet në silvikultur - zhvillimin e shembujve praktik dhe figurave reale - angazhojë nxënsitë të bëjnë kalkulime të ksotosë për kujdesimet te pyllit

105

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr pyllin si bashkësi jetese komplekse;

- mundësojë nxënësëve të bëjnë ushtrime praktike; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - tekste shkollore relevante dhe moderne per kujdesin silvikulturore të pyjeve; - instrukcione të shkruara për punën e kujdesimit dhe rujtjen e pyjeve; - pyje të përshtashme për ushtrime praktike; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Shkallëzimi i drunjeve 28 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rapotin ndermjet pyllit dhe njeriut; - shpjegojë elemetet e pyllit dhe katet e bimësisë; - përshkruajë ndryshimin e maredhenjeve ndermjet pyllit dhe njeriut; - shpjegojë rolin dhe rendësinë e pyllit; - shpjegojë ndikimin e pyllit mbi faktoret edafik (toksor) - shpjegojë rolin antropogjeografik të pyjeve.


- Pyjet dhe qellimi i silvikultures. - Rapoti ndermjet pyllit dhe njeriut. - Elemetet e pyllit dhe katet e bimësisë. - Ndryshimi i maredhenjeve ndermjet pyllit dhe njeriut. - Roli dhe rendësia e pyllit. - Ndikimi i pyllit mbi faktoret edafik (toksor). - Roli antropogjeografik i pyjeve.


- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi raportin ndermjet njeriut dhe pyllit duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- shpjegojë problemet lidhur me ndryshimin e mardhenjeve ndermjet pyllit dhe njeriut; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sistemin e kordinatave; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr ndikimin e pyllit mbi faktoret toksor; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogje dhe prospekte; - fotografi të mjediseve të ndryshme të pyllzimeve;

106

- teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Ekologjia pyjore 22 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë objekti i ekologjisë; - shpjegojë pyjet dhe sistemimet - përshkruajë organizimi sistemik i materjes se gjalle - bëjë klasifikimin biocenoza dhe pjeset e saj perberse; - shpjegojë ekosistemi pyjor me karaktristikat e tij; - shpjegojë popullaten e kafshëve.


- Objekti i ekologjisë. - Pyjet dhe sistemimet. - Organizimi sistemik i materjes së gjallë - Biocenoza dhe pjeset e saj përbërse. - Ekosistemi pyjor më karaktristikat e tij. - Popullata e kafshëve.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr ekologjinë pyjore; - angazhojë nxënësit në diskutime për ekosistemin pyjor; - shpjegojë duke përdorur shembujë mbi ekologjinë pyjore; - nxisё nxёnёsit tё grumbullojnё informacione rreth kёtyre çёshtjeve nga burime tё ndryshme

(gazeta, revista, interneti etj.); - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet; - harta të ndryshme praktike; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat pë matjen e pyjeve dhe shfrytëzimin e resurseve; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

107

Modulet e praktikës profesionale

-klasa 11 ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Pylltari

108


“Matje të pyjeve dhe vlerësim i resurseve” Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 11 Numri i modulit

3

Qёllimi i modulit

Modul i cili i pajis nxënësit me aftёsi dhe shkathtësi praktike për përdorimin e instrumenteve matëse për vlerësimin e resurseve, llogaritjen e mesatarës së rritjës së një druri, klasifikimin si dhe gjetjen e gabimeve për matjën e vellimit të drunjeve dhe trupave.


23 kredi (138 orë)


RM 1 Nxënësi përdorë instrumentet matëse dhe llogarit mesatarjen e rritjes së një druri. Përmbajtja - Matja e lartësisë, dijametrit dhe rrathëve vjetor të një

druri - Kalkulimi i rritjes për 10 vitet e fundit - Kalkulimi i rritjes vjetore në 10 vitet e fundit

RM 2 Nxënësi identifikon llojet e drunjëve dhe bënë klasifikimin e vendeve duke përdorë tabelat e klasifikimit. Përmbajtja - Mosha mesatare dhe lartësia mesatare e një paralele të

vogël - Identifikimi I llojeve të drunjëve - Klasët e vendit sipas tabelave të klasifikimit të vendeve

RM 3 Nxënësi tregonë për burimet themelore të gabimeve, krahason

rezultatet, gjenë dallimet dhe i shmangët gabimeve gjatë matjës dhe rexhistrimit. Përmbajtja - Matjet e përsëritshme të lartësisë së drurit - Kalkulimi i mesatares - Krahasimi i resultateve dhe gjejtja e dallimeve - Kotrollimi praktik si të shmagen gabimet në matje dhe

rexhistrim RM 4 Nxënësi tregonë parimet e përdorimit të sipërfaqës mostër në

pylltari dhe bënë kalkulimin e vëllimit mesatar për secilin dru si dhe për hektar. Përmbajtja - Krijimi i 10 – 20 sipërfaqëve mostër

109

- Matja e secilit dru në sipërfaqe mostër, lartësia dhe dijametri

- Kalkulimi i vëllimit mesatar për hektar - Kalkulimi i vëllimit të secilit dru për hektar - Kalkulimi i numrit mesatar të drunjëve për hektar - Diskutimi rreth besueshmërisë së rezultateve dhe burimet

e gabimeve në këtë rast praktik Proçedurat e vlerësimit

Realizim i pranueshem i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjithë kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të tё mësuarit. Më poshtë jepen shkurtimet që do të përdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



- demostrojë aftësitë e kërkuara praktike në matjen e lartësisë, dijametrit dhe rrathëve vjetor të një druri;

- bëjë më saktesi kalkulimin e rritjes së drunjeve për 10 vitet e fundit;

- kalkulojë rritjen vjetore në 10 vitet e fundit.


KR Nxënësi duhet te: - përdorë metoden më të pershtatshme për gjetjen e

moshës; - bëjë identifikimin e disa llojeve të drunjeve; - bëjë klasifikimin e vendeve duke përdor tabelat e

klasifikimit.


KR Nxënësi duhet te: - demostroj aftësitë e kërkuara praktike në matjet e

perseritshme të lartësisë se drurit; - bëjë kalkulimin e mesatarës së rritjes së drurit; - krahasojë rezultatet dhe të gjëjë dallimet gjatë matjes.



- demostroj aftësitë e kërkuara praktike në krijimin e disa siperfaqeve moster;

- bëjë matjen e secilit dru në siperfaqe, lartësi dhe

110

diameter; - kalkulojë vellimin mesatar për hektar; - kalkulojë vellimin e secilit dru për hektar; - kalkulojë më saktesi numrin mesatar të drunjeve për

hektar. Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- Mësim praktik ku secili nxënësi ka mundësi të zhvillojë ushtrime praktike, kjo duhet të kombinohet me një mësimdhëns me përvojë. -Gjatë gjithë kohës së zhvillimit të modulit, nxënësi duhet të vendoset sa më shumë të jetë e mundur në zgjidhjen e problemeve dhe marrjen e vendimeve. -Gjatë trajtimit të modulit,mesuesi i praktikës duhet të perdor sa më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të përdorimit të instrumetve për matjen dhe vlërsimin e resurseve pyjor. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin, por me reference të mësuesit në ndonjë rast. -Mësuesi duhet jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre. - Nxënësit duhet të nxiten, që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve në lidhje me çështjet e matjës dhe vlërësimit të resurseve. -Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjës në punë, ruatjës së mjedisit gjatë përdorimit të instrumenteve për matjën e vellimit të drunjëve dhe trupave. -Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin e këtijë moduli është e nevojshme të sigurohet një hapësirë, materiale, vegla, pajisje siq janë më poshtë: - Mjedis i përshtatshëm për seancat praktike. - Manuale dhe katalogë të përdorimit të instrumenteve për matje

në pylltari. - Hypsometer - Dijametër matës - Shirit metrik - Tabela volumetrike - Burgija për matjen e moshës

- Pyll për matje - Trupa në dispozicion, pyll dhe grumbull pyjor për praktik - Tekste shkollore të freskuara - Instrumente relevante dhe moderne për matje të pyjeve - Transport për nxënës - Kalkulator në dispozicion - Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,

internet, LCD, grafoskop).

111

- Teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune. - Fletë – raport i mësimdhësit për punë. - Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

112


“Shfrytëzim dhe Transport” Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: I Klasa: 11 Numri i modulit

4

Qёllimi i modulit

Një modul praktik i cili ndihmonë nxënësit të zhvillojnë aftesitë e tyre praktike dhe njohurit e nevojshme për rradhitjen e rrugëve zbatojë në praktik përdorimin e elementeve të një rruge, bëjë planifikimin bazik të një rruge dhe bëjë vlersimin praktik të mirëmbajtjes së njeë rruge.


12 Kredi (72 orë)


RM 1 Nxënësi perdorë elementet bazike për rradhitje të rrugëve. Përmbajtja - Krijimi i një vije të drejtë në sipërfaqe të rrafshtë dhe të pjerrët - Krijimi i një kthese me rrezen e dhën - Krijimi i një vije në pjerrtësi me % apo shkallë

RM 2 Nxënësi tregon elementet e një rruge.

Përmbajtja - Një rrugë reale, kontrolli dhe përshkrimi - Kthesat - Profili i tërthortë - Pjerrtësia - Knalet - Nënkanalet - Shtresa e lartë - Shtresa e ulët - Urat

RM 3 Nxënësi bënë planifikimin bazik të rrugës në letër.

Përmbajtja - Plotësimi i të dhënave të nevojshme në fletë, siq është

distanca, gjersia, pjerrtësia, kanalet, nënkanlet, kushtet e dheut

RM 4 Nxënësi bënë kalkulimin e kostos për mirëmbajtjen e rrugëve dhe bënë mirëmbajtjen e tyre. Përmbajtja - Vlerësimi praktik i nevojës për mirëmbajtje të kanaleve - Nënkanleve - Sipërfaqja e rrugës dhe profili - Nevoja për rër dhe rrafshim

113

- Kalkulimi i kostos për secilën element Proçedurat e vlerësimit




- demostroj aftësitë e kërkuara praktike për krijimin e një vije të drejt në siperfaqe të rrafshet dhe të pjerrët;

- krijojë më saktesi një kthesë më rrezen e dhënë; - krijojë një vijë në pjerrtësi më % apo shkallë.



- tregojë elementet kryesore të një rruge reale duke bërë kontrollimin dhe pershkrimin e sajë;

- hartojë një planë për kthesat e një rruge; - bëjë vizatimin e një rruge më profilt të terthort; - tregojë elementet kryesore të një kanali dhe nenkanali; - projektojënjë planë për ndertimin e një ure.



- bënë planifikimin dhe plotësimin e të dhënave të nevojshme në fletë, siq është distanca, gjersia, pjerrtësia, kanalet, nënkanlet, kushtet e dheut.



- demostroj aftësitë e kërkuara për vlerësimin praktik të nevojës për mirëmbajtje të kanaleve dhe ënkanleve.

- hartojë një planë për rrafshimin e një rruge dhe të tregojë sasinë e nevojshme të rërës që duhet të përdoret;

- kalkulojë koston për secilin element për mirëmbajtjen e rrugëve.

Metodat e të -Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata praktike

114

mësuarit të rekomanduara

me nxënësin. -Herë pas here nxënësit duhet të mblidhen për tu bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike -Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi. -Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike. -Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga mësuesi. -Nxënësit duhet të nxiten, që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve në lidhje me çështjet e ndertimit dhe mirëmbajtjës së rrugëve në siperfaqet pyjore. - Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të ndertimit dhe mirëmbajtjës së rrugëve në siperfaqet pyjore. - Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz. -Mesuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjës në punë. Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin e këtijë moduli është e nevojshme të sigurohet një hapësirë, materiale, vegla, pajisje siq janë më poshtë: - Dispozicion i pyllit për praktik - Shirit metrik - Klinometër - Shufra për rankim - Kalkulator - Tekste shkollore të freskuara, manuale dhe pamflete. - Skema dhe modele të rrugve pyjore. - Pajisje relevante dhe moderne - Mjete transporti për student - Traktor dhe mekanizim bujësor. - Vegla të ndryshme pune për sherbime të mirëmbajtjes së

rrugëve. - Udhezuesa, kataloge, rregullore, standarte,etj. - Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,


115

Programet e lëndëve profesionale

- klasa 12 ARSIMI PROFESIONAL

Programi 2008

Pylltari

116

Programi i lëndës

Matjet e pyjeve dhe vlërsimi i resurseve

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të:

- përshkruajë pajisjet e shpeshta që përdoren për vlerësim themelor të terrenit; - shpjegojë për matjet në terren, ndërtojnë dhe kalkulojnë sipërfaqën e një poligoni të thjeshtë; - shpjegojë konceptet e koordinatave dhe parimet kryesore për projeksion të terrenit; - tregojë si të përdorin GPS dhe kufizimet e tijë; - bëjë leximin e hartave dhe interpretimin e tyre; - shpjegojë për resurset pyjore në Kosovë - shpjegojë përmbajtjen e planit modern për menagjim të pyjeve.



III. Programi i hollёsishëm i lëndёs Kapitulli 1: Vlërsimi i terenit. Matja e poligonit 13 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë si bëhën matjet në terren në një poligon të thjeshtë duke përdorë kompasin dhe shiritin metrik;

- tregojë në detale si të ndërtojnë të njëjtin poligon në letër, me shkallë të përshtashme; - shpjegojë konceptin e shkallës në një hartë; - bëjë kalkulimin e sipërfaqës në një poligon të thjeshtë - tregojë përdorimin praktik të një kompasi magnetik, shirit metrit dhe format e terrenit.


- Poligoni i thjeshtë, dhe korrespodenca në formën e terrenit. - Kompasi dhe shiriti metrik. - Ndërtimi i poligonit, korrigjimi i thjeshtë i gabimeve eventuale. - Niveli. - Sipërfaqëja.


- shpjegojё pёrmbajtjen e njohurive të përgjithëshme mbi vlërsimin e terenit dhe matjen e poligonit duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- shpjegojë përdorimin praktik të meodës së poligonit të thjeshtë dhe kufizimet e tijë - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr vlërsimin e terenit;

117

- mundësojë nxënësëve të bëjnë ushtrime praktike, përfshirë përdorimin e pajisjeve relevante; - mundësojë nxënësëve të punojnë individualishtë në kalkulimin e sipërfaqës në një poligonë

të thjesht dhe paraqesin rezultatet e tyre për diskutime më të vonshme; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet të instrumenteve relevante; - instrumente të nevojshme siq janë: kompasi, shiriti metrik, vijat ndarëse etj; - poligon ku mund të realizohen matje të vërteta; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Sistemi i kordinatave 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë për sistemin e koordinateve drejtëkëndor themelor; - shpjegojë për sistemin global gjeografik të koordinateve, gjatësi gjerësi; - trogojë njohuri rreth projekcionit cilinder Merkator - përshkruajë sistemin UTM që përdoret në hartat topografike; - shpjegojë konceptin ortogonal në hartë bazuar në sistemin e koordinatave; - bëjë leximin e koordinatave në hartë veri-jug, dhe lindje – perendim.


- Koncepti i koordinateve dhe rrjeti i koordinatave. - Sistemi gjeografik i koordinatave, meridijani dhe rrethet e gjersisë, poli verior dhe jugor,

ekuadori. - Parimet bazike në projeksionin Merkator dhe UTM dhe rrjeti UTM. - Projeksioni ortogonal të terrenit në një hartë. - Vlerat e koordinatave.


- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi sistemin e kordinatave duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- shpjegojë problemet lidhur me projeksionin e globit apo pjesëve të veçanta të tijë në një rrjet të rregulltë të koordinatave

- demonstrojë shembuj të sistemit më shpeshtë të koordinatave për harta topografike - angazhojë nxënësit në diskutime për vlërat e kordinatave; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sistemin e kordinatave; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn paraqitjes së sistemit të kordinatave; - mundësojë nxënësëve të zhvillojnë matje reale dhe kalkulojnë projeksionet ortogonale të

terenit në një hartë; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

118

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar; - modele dhe shembuj të rrjetit të koordinatave; - një glob me harta të botës; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Sistemi global i pozicionimit GPS 11 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë ndertimin dhe funksinimin e GPS dhe të kuptojë udhezimet e tijë; - bëjë leximin e një GPS; - tregojë lidhjet në mes të leximit në GPS dhe hartave digjitale;


- Parimet themelore për GPS. - Leximi në një GPS. - Lidhja mes leximit në GPS dhe hartave digjitale.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr sistemin global të pozicionimit GPS;

- shpjegojë rëndësinë e përdorimin praktik të sistemit global; - angazhojë nxënësit në diskutime për qellimin e përdorimit praktik të sistemit global; - shpjegojë duke përdorur shembujë si të interpetohet leximi; - organizojё punё në grupe pёr të treguarë si të kalkulohet distanca në mënyrë manuale mes

dy pikave për marrësitë GPS; - shpjegojë kufizimet e GPS në një pyll të dendur dhe terren të pjerrët; - tregojë pozitat ku nxënësitë mund të zhvillojnë ndryshime; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet; - harta të ndryshme praktike ku janë përcaktuar koordinatat reale me disa detaje; - një GPS; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat pë matjen e pyjeve dhe shfrytëzimin e resurseve; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

Kapitulli 4: Leximi i hartave interpetimi 13 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- lexojë një hartë topografike dhe gjejë detalet ne terren që janë paraqitur në hartë; - kalkulojë shkallën e një harte;

119

- gjejnë drejtimin me kompas në hartë dhe të transferojnë në terren; - gjejnë drejtimin me kompas në terren dhe të transferojnë në hartë. - shpjegojë si të gjejë distancën e vërtet mes dy detaleve në hartë; - shpjegojë si të gjejnë pjerrtësinë në terren duke përdorë vijat konturale.


- Interpretimi i hartave, vijat konturale, simbolet që përdoren më së shpeshti; - Niveli; - Kompasi (busolla); - Distanca; - Pjerrtësia.


- pasurojë shpjegimin e leximit të hartavet duke përdorur skema dhe harta; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohurit që i posedojne neë lidhje më leximin e

hartave; - mundësojë leximin praktik të hartave në terren; - përdorë mjete të thjeshta me disa shembuj për leximin dhe interpetimin e hartave; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet të instrumenteve matëse; - instrumente matëse kompasi dhe busolla; - harta të terenit; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Vlerësim nga distanca 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë përdorimin e aero fotove si bazë për hartat topografike - bëjnë interpretime bazike në stereomodel

b) Temat e kapitullit - Aero fotot dhe stereo efektet për kombinim të fotografisë


- shpjegojë rëndësinë e aero fotove për ndërtim të hartave - udhezojë nxënësitë që të zhvillojnë punët në terren si të bëjnë përdorimin e aero fotovesit; - diskutojë me nxënësit për njohurit që i posedojnë për interpetimet bazike në stereomodel; - nxisë interesin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë; - organizojë test me shkrim.

120

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar; - stereo modelet dhe aero fotot - stereoskopet - harta të ndryshme; - pyje të përshtashme për ushtrime praktike - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 6: Resurset pyjore të Kosovës. Planet për menaxhim të pyjeve 9 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- tregojë për resurseve pyjore në Kosovë; - lexojë dhe interpretojë një plan menagjimi të pyjeve; - shpjegojë përmbajtjen e një plani modern për menagjim të pyjeve dhe si është

implementuar; - shpjegojë për sistemi administrative dhe kontrolli i resurseve pyjore në Kosovë;

b) Temat e kapitullit - Inventarizimi nacional i pyjeve në Kosovë - Planet menagjuese në Kosovë, përmbajtja dhe interpretimi


- shpjegojё duke zbatuar përvojën praktike në inventarizimin nacional të pyjeve në Kosovë; - diskutojë me nxënësit për planet menagjuese në Kosovë; - shpjegojë si rezultatet e inventarizimit nacional të pyjeve në Kosovë përdoren në

planifikimin e menagjimit të pyjeve; - shpjegoj raportet e fundit për inventarizimin e pyjeve në Kosovë; - bëjnë ekskurzione për vizitë llojeve të pyjeve; - nxisë interesin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë; - organizojë test me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - harta të ndryshme; - raportet e inventarizimit nacional të pyjeve; - një plan menagjues i pyjeve për një sipërfaqe që mund të vizitohet; - tekste shkollore relevante dhe moderne për inventarizim të pyjeve - instrukcione të shkruara për punën e inventarizimit të pyjeve - pyje të përshtashme për ushtrime praktike - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

121

Programi i lëndës

Shfrytëzim dhe transport

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të: - tregojë ndërtimin e motorrëve dhe parimet kryesore të punës së motorrit më djegëje të

brendëshme me 2 dhe 4 kohë; - përshkruajë funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegie të brendëshme; - shpjegojë ndërtimin, funksionimin, mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së motorve më

djegëje të mbrëndëshme; - përshkruajë mënyrën e përdorimit të lëndëve djegëse dhe lubruifikantëve; - përshkruajë ndërtimin dhe fuksionimin e akumulatorit dhe gjeneratorit; - shpjegojë probelemt, parimet dhe kapacitetet për transport rrugor dhe jashtë rrugor, si dhe

kalkulimet e thjeshta të kostosë së transportit. II. Fondi i orëve të lëndës:


III. Programi i hollёsishem i lëndёs Kapitulli 1: Funksionimi i motorve më 2 dhe 4 kohë (takte) 13 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- dallojë pjesët e motorrit me djegie të brendëshme; - bëjë dallimin në mes të Oto dhe Diesel motorrëve; - shpjegojë parimet kryesore të punës së motorrëve me djegjëje të brendëshme; - tregojë ndërtimin dhe funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegjëje të

brendëshme. - shpjegojë funksionin e motorëve me 2 dhe 4 kohë si ato me naftë edhe ato me benzinë


- Motorët me 2 kohë (takte). - Filteri i ajritë, filteri i naftës, karburatori. - Ndezja. - Lirimi i gazrave. - Ftohja. - Lubrifikimi. - Motorët me 4 kohë, me naftë dhe benzinë. - Filteri i ajritë, filteri i naftës dhe karburatori. - Ndezja. - Lirimi i gazrave. - Ftohja.

122

- Lubrifikimi. - Shfrytëzimi i enrergjisë dhe efikasiteti i enrgjisë i të të tri llojeve të motorëve.


- shpjegojё duke pёrdorur fotografi ose vizatime të llojeve të motorrave; - demonstrojё praktikisht ne repartin e mekanikёs funksionimin e motorrave; - shpjegojë temat duke përdorë motorë të vërtet dhe motoshorra si shembuj për ilustrim si

dhe materiale tjera sa më shumë që është e mundur. - shpjegojë rezultatet e mosfunksionimit të motorëve duke demostruar dëmtimet eventuale - angazhojë nxënësit në diskutime për përdorimin dhe funksionimin e motorëve më djegëje të

mbrëndëshme; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.


- kabinet të kompletuar - punëtori me pajisje minimale për studim të motorëve; - skema të ciklit të motorrit me katër dhe dy kohë; - skema të veçanta për çdo system të motorit me djegje të mbrendshme; - maket të otto dhe dizel motorrëve; - motor të zbërthyer me pjesë të lëvizshme dhe të palëvizshme; - system vajosës; - pompё për vajosje; - të gjitha pjesët e mundshme të sistemit të motorrit. - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Efektet, energjia, fuqia dhe rrotullimet 13 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë përmbajtjen e lëndës djegëse dhe shendrrimin e sajë nëenergji mekanike; - tregojë pë efikasitetin e shfrytëzimit të lëndëve djegëse për motor me 2 dhe 4 kohë me naftë; - tregojë si bëhët lidhja e fuqisë më efikasitetin; - shpjegojë konceptin e energjisë, efektin, fuqin dhe rrotullimet.


- Energjia përmbajtja në naftë dhe benzinë. - Efikasiteti i shfrytëzimit të lëndëve djegëse për motor me 2 dhe 4 kohë me naftë. - Lidhja mes fuqisë dhe efikasitetit. - Rrotullimet. - Masat ndërkobëtare për matje.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit për rёndёsinё e energjisë dhe shfrytëzimin e sajë; - shpjegojë duke përdor mjete ilustrative; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr energjinë dhe t’i plotёsojё kёto

njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde;

123

- nxisë interesin e nxënësve përmes pyetjeve më gojë dhe detyrave më shkrim; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - katalogje dhe prospekte të instrumenteve të punës; - skema të qarkullimit të energjisë; - instrumente të ndryshme për matjen e fuqisë së motorëve më djegëje të mbrëndëshme; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i shfrytëzimit dhe transportit, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Sistemi i djegëjes, sistemi elektrik, sistemi i vajit dhe lubrifikimit, sistemi i ftohjes, marrja e ajrit dhe sistemi i daljës dhe mirëmbajtja ditore normale 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- përshkruajë funksionimin e mekanizmave dhe sistemeve kryesore të motorrëve; - shpjegojë parimet kryesore të punës së motorrëve me djegjëje të brendëshme; - tregojë ndërtimin dhe funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegjëje të

brendëshme; - tregojë njohuri të mirë rreth funksionimit të këtyre sistemeve dhe mirëmbajtjesë së tyre si

dhe të dijnë të identifikojnë mosfunksionim eventual. - tregojë për llojet e ndryshme të burimeve të rrymës; - përshkruajë pjesët përbërëse të akumulatorit dhe llojet e tij; - përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e gjeneratorit. - tregojë si përcaktohen defektet e thjeshta që mund të ndodhen në sistemet dhe mekanizmat e

motorrit; b) Temat e kapitullit

- Rezervouari, gypat, filterët, pompa ingjeksion, karburatori. - Bateria, gjenerator, sistemi i dritave, sistemi i ndezjesë, siguresat - Vaji i motorit dhe ftohja, filterët e vajit vaji si përzierje e motorëve me benzinë për 2

tërhjekëje, llojet e vajit. - Uji – ftohja dhe sistemi i ftohjesë - Mirëmbajtja - Marrja e ajritë, filteri i ajritë - Sistemi i zbrazjesë - Mirëmbajtja ditore e motorit


- shpjegojё duke pёrdorur fotografi ose vizatime të llojeve të motorrave; - demonstrojё praktikisht ne repartin e mekanikёs funksionimin e motorrave; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit pёr të tёrhequr mendimin e tyre lidhur me funksionimin e

sistemeve të motorrëve më djegëje të mbrëndëshme; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.



124

- skema të ciklit të motorrit me katër dhe dy kohë; - skema të veçanta për çdo system të motorit me djegje të mbrendshme; - maket të otto dhe dizel motorrëve; - traktorë; - system vajosës; - pompё për vajosje; - mekanizëm përcjellës; - maketë të ndrruesit të shpejtësive; - skema e funksionimit të traktorit; - transmision kardonik; - pjesët e instalimit elektrik; - pjesët e frenimit. - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Transporti jashtë rrugor, problemet dhe principet. Transporti rrugor, paisjet dhe kapacitetet 13 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë për sistemin e trnsmisionit dhe drejtues; - bëjnë ngasjen e traktorit bujqësor nëpër terrene të thjeshta dhe të jenë të vetëdijshëm për

teknikat dhe rreziqet; - trgojë përvojë në transport rrugor me kamion, të jenë ndihmës vozitës në kamionin për

bartje të trupave. b) Temat e kapitullit

- Sistemi i transminsionit dhe rrotat, gomat dhe rrotat. Sistemi drejtues, sistemi hidraulik. - Mirëmbajtja ditore e një traktori. - Ngasja përpara dhe pas e traktorit bujqësorë, me dhe pa rimorkio. - Transporti me kamion.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr ngasje të traktorit dhe mirëmbajtjen e tyre;

- shpjegojë dhe demonstroj elementet kryesore të trnsmisionit dhe sistemit drejtues; - demonstrojë dhe spjegojë teknikat dhe rreziqet rreth ngasjesë së thjeshtë me traktor nëpër

terrene jashtë rrugës; - organizojë për nxënës mundësitë që të jenë pasagjer në një kamion për bartjen e trupave - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur më instrumente dhe paisjet që përdoren për mirëmbajten

e traktorve; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- kabinet të kompletuar; - traktor më rimorkio; - harta dhe skica të rrugëve pyjore; - fotografi të mjediseve të ndryshme të rrjetit rrugorë;

125

- instrumente dhe vegla për mirëmbajtjen e traktorëve; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 5: Kalkulimi i kostosë për trnsport 13 orё a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë se si të kalkulojë koston për m3 për transport në terren dhe transport me kamion. - shpjegojë elementët kryesor për kalkulim të kostosë;


- Kosotoja e makinës, investimi, humbjet, riparimi, mirëmbajtja dhe përdorimi - Personeli, pagat dhe sigurimi - Kapaciteti dhe shpejtësia - Kalkulimi i kostosë për m3 dhe orë


- zhvillojë bisedë më nxënësit për selementet kryesore për kalkulim të kostosë; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull, katalogje dhe tabela për kalkulim të kostosë; - japë detyrë nxënësve të punojnë në kalkulimin e kostos për ndermarrje; - nxisë interesin e nxënësve përmes pyetjeve më gojë dhe detyrave më shkrim; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim


- kabinet të kompletuar; - katalogje dhe tabela për kalkulim; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

126

Programi i lëndës

Mbrojtja e ambientit dhe planifikimi hapsinor


- shpjegojë zonat e mbrojtura dhe mbashtrimin e tyre; - shpjegojë ligjet për mbrojtjen biotopeve dhe ndikimi i tijë mbi natyren; - shpjegojë ligjet për mbrojtjen e pyjeve dhe resurseve pyjore.



III. Programi i hollёsishem i lёndёs Kapitulli 1: Zonat e mbrojtura 6 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë për ekologjin e terenit dhe mbarshtimin e tij; - shpjegojë ndikimin e kujdesit për mbrojtjen e zonave rurale; - tregojë qellimin kryesor të mbrojtjes; - shpjegojë për mbashtrimin e terenit si qellim kryesor për mbrojtjen e zonave të mbrojtura.


- Ekologjia e terenit dhe mbarshtimi i tij. - Kujdesi për zonat rurale. - Qellimi kryesor. - Mbarshterimi i tereneve qellimi kryesor.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr zonat e mbrojtura; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur më ekologjin e terenit dhe mbarshtimin e tij duke

shfrytëzuar edhe njohurit që ata mund ti kenë në këtë drejtim; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull fotografi të zonave mbrojtse; - bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të njohurive të përgjithshme të zonave

rurale; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet;

127

- tabela me të dhëna për zonat e mbrojtura; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të mbashtrimit të tereneve në zonat rurale; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Ligjet për mbrojtjen e biotopeve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë për mbrojtjen e biotopeve dhe natyrës; - përshkruajë ndikimin e pyllit mbi natyren; - shpjegojë ekosistemet dhe rrezikimin e pyjeve; - tregojë për funksionin e pyellit dhe ndikimin e infrastrukturës mbi mjedisin.


- Mbrojtja e natyres qellimi kryesor - Ndikimi i pyllit mbi natyre - Ekosistemet pyjore - Rrezikimi i pyjeve - Funksioni i pyllit per shplodhje - Infrastruktura ndikimi mbi mjedisin


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr ligjet për mbrojtjen e biotopeve; - shpjegojё duke pёrdorur sa mё shumё fotografi dhe katalogje; - shpjegoj pandërpre të gjitha elementet qe karakterixojn keto pyje si pasuri komtare te

mbrojtura me ligj;. - zhvillimin e shembujve praktik dhe figurave reale; - organizojë nxënsitë të bëjnë kalkulime të ksotosë për mbrojtjen e ketyre zonave; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur diskutime pёr ekosistemet pyjore; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim. - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës së tokës; - ligje për mbrojtjen e mjedisit; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Ligjet për mbrojtjen e pyjeve dhe resurseve pyjore 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë për objektivat e mbrojtjes së natyrës; - shpjegojë përhapjen e botës së eger dhe mbrojtjen e tyre;

128

- tregojë për vendodhjen peqeve kombtare dhe zonat e mbrojtura; - shpjegojë për strukturen organizative të administrimit pyjor në Kosovë; - tregojë për funksionimin e sistemit të pylltarisë në Kosovë;


- Objektivat e mbrojtes se natyres - Mbarshtimi i ujrave - Mbrojtja e llojeve rujtja e botes se eger - Metodat e punes ne mbrojtje e llojve - Mbrojtja e biotopve - Parqet kombetare zonat e mbrojtura - Niveli e natyrlitetit te pyllit - Struktura organizative e administrimit pyjor te Kosoves - Funksioni i departamentit te pylltarisë, APKse dhe zyres publike të pyjeve - Veshtrimi kritik ndaj ligjit mbi pyjet - Mbrojtja e biotopve


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr ligjet e pyjeve dhe resurseve pyjore;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit për rёndёsinё e zbatimit të ligjeve për mbrojtjen e resurseve pyjore duke shfrytёzuar dhe njohuritё që ata mund të kenё në këtë drejtim;

- shpjegojë duke përdor mjete ilustrative; - organizojë të punojnë në grupe për klasifikimin e këtyre dëmtuesve; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- fotografi të mjediseve të ndryshme të parqeve dhe zonave të mbrojtura; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

129

Programi i lëndës

Planifikimi menaxhues i pyjeve


- shpjegojë njohuritë e përgjithëshme për mbashtrimin e pyjeve; - shpjegojë grumbullin pyjor si njesi bazë studimi në mbashtrimin e pyjeve; - shpjegojë fondin dhe ciklin e prodhimit pyjor.



III. Programi i hollёsishem i lёndёs Kapitulli 1: Njohurit të përgjithshme për mbarështrimin e pyjeve 5 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë kuptimni objektin dhe qellimin e mbarshtrimit; - shpjegojë karakterin e organizimit te mbarshtrimit; - përshkruajë metodat shkecore në mbarshtrim - bëjë klasifikimin e mbarshtrimi dhe lidhjet me diciplinat te tjra; - shpjegojë mbarshtrimin e pyjeve dhe planifikimin e ekonomisë.


- Kuptimi objekti dhe qellimi i mbarshtrimit. - Karakteri i organizimit te mbarshtrimit. - Metodat skecore ne mbarshtrim. - Mbarshtrimi dhe lidhjet me diciplinat te tjra. - Mbarshtrimi i pyjeve dhe planifikimi i ekonomise.

. c) Udhëzime didaktike për kapitullin Rekomandohet që mёsuesi tё:

- zhvillojë bisedë më nxënësit lidhur më njohuritë e tyre për qëllimin e mbashtrimit dhe t’i plotësojë këto njohuri duke përdorur katalogje, prospekte dhe skema;

- shpjegojë problemet lidhur më mbashtrimin e pyjeve; - shpjegojё duke dhёnё shёmbuj të shumtё pёr nevojёn e mbashtrimit të pyjeve; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - diapozitive dhe sllajde;


130

- teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Grumblli pyjor si njesi bazë studimi në mbarshtrim të pyjeve 12 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë parimet kryesore të mbashtrimit të pyjeve; - trgojë rolin e mbashtrimit në caktimin e funksioneve të pyjeve; - shpjegojë karakteristikat kryesore të mbashtrimit; - tregojë për kriteret për vlersimin e llojeve drunor në pershtatje më mjedisin dhe nevojat

ekonomike. - vlersojëi edukimin mbrojtese të grumbujve pyjore sipas strukturës


- Parimet kryesore te mbarshtrim te pyjeve. - Roli i mbarshtrimit në caktiminn e funksoneve të pyjeve - Zgjedhja e drejt e funksioneve - Grumblli pyjor si objekt studimi ne mbareshtrimi. - Karakteristikat kryesore te mbarshtrim. - Prodhimtaria e mjedisit dhe klasifikimi i tij. - Kriteret per vlersimin e llojeve drunor në pershtatje më mjedisin dhe nevojat ekonomike. - Karakterizimi i grumbujve pyjore gjate mbarshtrim - Vlersimi rritjes dhe prodhimit të grumbjve sipas struktures - Vlersimi i edukimit mbrojtese të grumbujve pyjore sipas struktures - Ndarja e fondit pyjor. Siperfaqja e prerjes dhe struktura e pyllit. - Fondi i prodhimit normal.Struktura e fondit te prodhimit


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr grumbllin pyjor si njesi bazë studimi në mbarshtrim të pyjeve dhe t’i plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur fotografi dhe skema të procesit për mbashtrim;

- angazhojë nxënësit në diskutime për rolin e mbashtrimit të pyjeve; - shpjegojë duke përdorur shembujë si të bëhët mbashtrimi i pyjeve; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim


- diapozitivё e fotografi nga proceset e mbashtrimit të pyjeve; - katalogjet dhe prospektet; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës më pyllëzime; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat pë matjen e pyjeve dhe shfrytëzimin e resurseve; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi. Kapitulli 3: Fondi i prodhimit pyjore dhe cikli i prodhimit 15 orë

a) Qëllimet e kapitullit

131

Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të: - shpjegojë shfrytezushmerinë e grumbujve pyjor; - shpjegojë shfrytezushmerinë e grumbujve shumë moshar, trungishte dhe cungishte; - shpjegojë mundësit e shfrytëzimit më metodat trungishte e rregullt, klasave të moshave,

siperfaqës periodike etj; b) Temat e kapitullit

- Shfrytezushmeria e grumbujve pyjor. - Caktimi i moshes se shfrytezushmerise per prodhimin e nje asortimenti. Metodat e

pasqyrave. - Metoda e siperfaqes prov. - Shfrytezushmeria e grumbujve shumë moshar, trungishte , cungishte ripertritje - Cikli i prodhimit. - Caktimi i ciklit - Perjudha. - Rotacioni - Mundesia e shfrytezimit me metodat :trungishte e rregullt - Metodat e klasave te moshes - Metodat e siperfoqeve perjodike - Metoda e bazuar ne rritje - Metodat e bazuar ne vellim, silivikulturore, rritjes se treguesit. - Metodat trungishte kopshtare. - Metodat e mbaështrimit në cungishte.


- pasurojë shpjegimin për fondin dhe ciklin e prodhimit pyjor duke përdorur fotografi dhe katalogje;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me rëndësinë e hfrytezushmerisë së grumbujve shumë moshar, trungishte dhe cungishte;

- rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur duskutime pёr metodat e caktimit të prodhimit; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojë vizita në organizata pyjore dhe në mjedisin rreth shkollës; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë, ushtrimeve dhe testit me shkrim.


- katalogjet , prospektet dhe pankarta; - kabinet të kompletuar; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore të pyllëzuar; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

132

Programi i lëndës

Silvikultura

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: II Klasa: 12 I. Qëllimi i lëndës Në përfundim të lëndës së zhvilluar në klasën 12, nxënësi duhet të:

- shpjegojë për veçorit e rritjes në lartësi dhe veçorit kryesore të tyre; - evolucionin dhe ; - shpjegojë evolucionin dhe sksionin në pyje; - shpjegojë për kujdesinë për grumbujt pyjor dhe drejtimin e tyre; - shpjegojë për pyllin dhe silvikulturen.


35 javë x 2 orë/javë = 70 orë III. Programi i hollësishëm i lëndës Kapitulli 1: Veçoritë e rritjes në lartësi 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë ritjen e drurve pyjor; - shpjegojë rritjen në lartësi të drurve dhe veqorit kryesore të tyre; - përshkruajë rritjen në diameter të drurit; - shpjegojë lageshtinë në jetën e pyllit.


- Rritja e drurve pyjor. - Rritja në lartësi të drurve dhe veqorit kryesore të tyre. - Lagështia në jetën e pyllit. - Rritja në diameter të drurit.

c) Udhëzimet didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- ilustrojë përmbajtjen e njohurive mbi veçorit e rritjës në lartësi duke përdorur katalogje dhe prospekte;

- shpjegojë problemet lidhur me rritjen e drurve pyjor; - demonstrojë shembuj të shumtë në lidhje më rritjen e diametrit të drurit; - angazhojë nxënësit në diskutime për rritjen e drurve pyjor; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr veçorit e rritjës në lartësi; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerësojë nxënësit më anë të pyetjeve më gojë dhe testit më shkrim.

133

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Evolucioni dhe seksioni në pyje 14 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë dendrokronologjinë; - shpjegojë rritjen e rrënjëve; - përshkruajë zhvillimin e drurit; - shpjegojë kushtet e formimit të grumbujve pyjor të thjesht dhe të perzir; - shpjegojë zhvillimin dhe strukturen e grumbllit pyjor.

b) Temat e kapitullit - Dendrokronologjia - Rritja rrenjeve - Zhvillimi i drurit - Kushtet e formimit te grumbujve pyjor te thjesht dhe te perzir - Zhvillimi dhe struktura e grumbllit pyjor


- angazhojë nxënësit në pune me grupe për ndarjen e detyrave në një firmë imagjinare; - japë detyrë për mbledhjen e informacionit për mënyrat e organizimit të firmave që veprojnë

në qytet dhe në fshat; - organizojë biseda me drejtues firmash.


- skema të thjeshta të strukturave organizative të firmave; Kapitulli 3: Kujdesi për grumbujt pyjor drejtimi i tyre 18 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë studimin e bimësisë si treguese për faktoret të ndryshem ekologjik; - shpjegojë tipologjinë pyjore; - tregojë për raportin midis fitocenologjisë e tipologjisë pyjore; - shpjegojë kritret e metodologjisë në tipologjinë pyjore; - shpjgojë aspektinë e drurve në cilësinë e prodhimtarisë të materjalit druror; - shpjegojë formacionet pyjore.

b) Temat e kapitullit - Studimi i bimësisë treguese për faktoret e ndryshem ekologjik. - Tipologjia pyjore. - Raporti midis fitocenologjisë e tipologjisë pyjore. - Kritret e metodologjisë në tipologjinë pyjore. - Aspekti i drurve në cilesi e prodhimtari të materjalit te drurit

134

- Formacionet pyjore c) Udhëzimet didaktike për kapitullin Rekomandohet që mësuesi të:

- pasurojë shpjegimin përdorur skema dhe harta; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohurit që i posedojne në lidhje më kujdesin për

grumbujt pyjor dhe drejtimin e tyre; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim


- kabinet të kompletuar; - katalogjet dhe prospektet; - harta të terenit; - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapuitulli 4: Pylli dhe silvikultura 22 orë a) Qëllimet e kapitullit Nxënësi duhet të:

- shpjegojë njohurit mbi prerjet kulturore; - shpjegojë klasifikimin e prerjeve kulturore; - përshkruajë zbatimin e prerjeve kulturore; - shpjegojë zbatimin e prerjeve kulturore , çlirimet, pastrimet; - shpjegojë ndikimin e prerjeve kulturore mbi faktoret ekologjik.


- Njohurit mbi prerjet kulturore. - Klasifikim i prerjeve kulturore. - Zbatimi i prerjeve kulturore. - Rrallimet të ndryshme. - Çlirimet. - Pastrimet. - Studimi i efektit të prerjeve kulturore. - Ndikimi i prerjev kulturore mbi faktoret ekologjik.


- shpjegojё duke zbatuar përvojën praktike në klasifikimin e prerjeve kulturore; - diskutojë me nxënësit për zbatimin e prerjeve kulturore; - shpjegoj raportet e fundit për rrallimet të ndryshme, çlirimet dhe pastrimet; - bëjnë ekskurzione për vizitë llojeve të pyjeve; - nxisë interesin e nxënësve me anë të pyetjeve me gojë; - organizojë test me shkrim. - - zgjidhë ushtrime për llogaritjen e kostos.

135

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - kabinet të kompletuar; - harta të ndryshme; - raportet e prerjeve kulturore në Kosovë; - një plan menagjues i pyjeve për një prerje kulturore; - tekste shkollore relevante dhe moderne; - instrukcione të shkruara për punën e prerjeve kulturore; - pyje të përshtashme për ushtrime praktike - fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës pyjore; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

136

Modulet e praktikës profesionale -klasa 12

ARSIMI PROFESIONAL

Pylltari

137


“Matje të pyjeve dhe vlerësim i resurseve” Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: II Klasa: 12 Numri i modulit

5

Qёllimi i modulit

Një modul praktik i cili ndihmonë nxënësit të zhvillojnë aftesitë e tyre praktike dhe njohurit e nevojshme për matjen e një poligoni të vogël, përdorimin bazik të GPS dhe sistemin e pozicionimit global, leximin praktik të hartave, tregonë njohuri rreth bazave të incizimit nga larg, aero fotove si dhe perdorë mjetet moderne të icizimit nga larg.


35 kredi (210orë)


RM 1 Nxënësi bënë matjen e një poligoni të vogël. Përmbajtja - Shenjëzimi dhe këndet e poligonit - Matjet e kundërta të distancës horizontale - Mbushja e drejtë e formës - Paraqitja e poligonit në letër milimetrike me shkallë të

përshtashëme - Kalkulimi i sipërfaqës duke vizatuar konstrukcionin dhe

llogaritur numrin e cm2 - Kalkulimi i sipërfaqës në ari dhe hektar në terren

RM 2 Nxënësi bënë përdorimin bazik të GPS dhe sistemin e pozicionimit global. Përmbajtja - Kyqja dhe fikja e GPS - Lexim i koordinatave në GPS dhe krahasim me hartë - manipulimet tjera me GPS.

RM 3 Nxënësi bënë leximin praktik të hartave Përmbajtja - Gjetëja dhe kontrollimi kufive të paraleles - Gjetëja e rrugëve, lumenjëve dhe shtëpijave nga hartat e

menagjimit pyjor dhe nga hartat topografike - Kalkulim praktik i sipërfaqës nga hartat me shkallë të

ndryshme

RM 4 Nxënësi tregonë njohuri rreth bazave të incizimit nga larg, aero fotove. Përmbajtja

138

- Shikimi në stereo aero foto në stereoskop - Vëzhgimi i efekteve stereo duke shikur lugina të thella

dhe male të larta si dhe lartësinë e shtëpive dhe drunjëve. LR 5 Nxënësi perdorë mjetet moderne të icizimit nga larg.

Përmbajtja - Vizitë laboratoritë të incizimit nga larg ku përdoren foto

nga sateliti dhe harta digjitale - Vëzhgimi dhe klasifikimi i pyjeve duke perdorur harta

digjitale dhe mundësit e kalkulimit të siperfaqës - Vëzhgimi dhe aplikimi i sistemit të kordinatave

RM 6 Nxënësi bënë përdorimin praktik të planeve menagjuese.

Përmbajtja - Gjetja një apo më shumë njësive pyjore në planet

menagjuese dhe gjithashtu gjetja e tyre në terren - Leximi i të dhënave për atë njësi pyjore dhe rekomandoj

aktivitete për të ardhmen - Diskutimi për aktivitetet tjera që janë rekomanduar


Realizimi i pranueshёm i modulit do tё konsiderohet arritja e kёnaqshme e tё gjitha kritereve tё realizimit tё specifikuara pёr çdo rezultat tё tё mёsuarit. Mё poshtё jepen shkurtimet qё do tё pёrdoren: RM Rezultatet e të mësuarit IV Instrumentet e vlerësimit KR Kriteret e realizimit



- bëjë shenjëzimin dhe këndet e një poligoni; - bëjë matjet e kundërta të distancës horizontale; - paraqes një poligon në letër milimetrike me shkallë

të përshtashme; - bëjë kalkulimin e sipërfaqës duke vizatuar

konstrukcionin dhe llogaritur numrin e cm2; - bëjë kalkulimin esipërfaqës në ari dhe hektar në

terren.


KR Nxënësi duhet te: - demostrojë aftësitë e kërkuara praktike në kyqjen

dhe fikjen e GPS; - bëjë leximin e koordinatave në GPS dhe krahasim

me hartë - kryjë më saktësi të gjitha manipulimet tjera me

GPS.

139


KR Nxënësi duhet te: - demostrojë aftësitë e kërkuara praktike në gjetëjen

dhe kontrollimin e kufive të paraleles; - bëjë gjetëjen e rrugëve, lumenjëve dhe shtëpijave

nga hartat e menagjimit pyjor dhe nga hartat topografike

- kalkulojë praktikisht sipërfaqët nga hartat me shkallë të ndryshme



- demostroj aftësitë e kërkuara praktike në shikimin në stereo aerofoto në stereoskop;

- bëjë vëzhgimin e efekteve stereo duke shikur lugina të thella dhe male të larta si dhe lartësinë e shtëpive dhe drunjëve


KR Nxënësi duhet te: - bëjë vizitë laboratoritë të incizimit nga larg ku

përdoren foto nga sateliti dhe harta digjitale; - bëjë vëzhgimin dhe klasifikimin e pyjeve duke

perdorur harta digjitale si dhe kryejë kalkulimet një siperfaqe;

- vëzhgojë dhe aplikojë sistemin e kordinatave gjatë përdorimit të mjeteve moderne për incizim të një siperfaqe nga larg.



- bëjë gjetjen një apo më shumë njësive pyjore në planet menagjuese dhe gjithashtu gjetjen e tyre në terren;

- bëjë leximin e të dhënave për atë njësi pyjore dhe rekomandoj aktivitete për të ardhmen;

- diskutojë për aktivitetet tjera që janë të rekomanduara për përdorimin e planeve menagjuese.


- Mësim praktik ku secili nxënësi ka mundësi të zhvillojë ushtrime praktike, kjo duhet të kombinohet me një mësimdhëns me përvojë. -Gjatë trajtimit të modulit,mesuesi i praktikës duhet të perdor sa

140

më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të përdorimit të instrumetve për matjen dhe vlërsimin e resurseve pyjor. - Gjatë gjithë kohës së zhvillimit të modulit, nxënësi duhet të vendoset sa më shumë të jetë e mundur në zgjidhjen e problemeve dhe marrjen e vendimeve. - Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin, por me reference të mësuesit në ndonjë rast. -Mësuesi duhet jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre. - Nxënësit duhet të nxiten, që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve në lidhje me çështjet e perdorimit të mjeteve moderne për matjën dhe vlërësimit të resurseve. -Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjës në punë, ruatjës së mjedisit gjatë përdorimit të instrumenteve për matjën e vellimit të drunjëve dhe trupave. -Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin e këtij moduli është e nevojshme të sigurohet hapësira, materialet, veglat, pajisjet si më poshtë: - Mjedis i përshtatshëm për seancat praktike. - Manuale dhe katalogë të përdorimit të instrumenteve për matje në pylltari. - Shkopinjë për identifikim - Shirit metrik - Busollë - GPS - Harta topografike - Planimetër - Aero stereo foto - Streoskop - Kopje të planeve menagjuese - Laborator për incizime nga larg - Tekste shkollore të freskuara - Instrumente relevante dhe moderne për matje të pyjeve - Transport për nxënës - Kalkulator në dispozicion - Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,


141


“Shfrytëzim dhe Transport” Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: II Klasa: 12

Numri i modulit

6

Qёllimi i modulit

Një modul praktik i cili ndihmonë nxënësit të zhvillojnë aftesitë e tyre praktike dhe njohurit e nevojshme për identifikimin e motorëve më katër kohë, përdorimin dhe ngasjen e traktorëve bujqësor, përdorimin e teleferikut mobil dhe fikes si dhe kryejë operacionet e ndryeshme më kamion transportues.


23 Kredi (140orë)


RM 1 Nxënësi tregonë njohuri për sistemet e motorve më djegëjë të brëndëshme dhe identifikojë motoret më kater kohë. Përmbajtja - Motorët me 4 kohë - Sistemet e derivateve - Filteri i Ajrit - Lubrifikimi - Ftohja - Ndezja dhe zbrazja - Transmisioni mekanik - Ndrruesi i shpejtësis - Diferenciali i rrotave - Sistemi i ngasjes me 4 rrotë

RM 2 Nxënësi përdor dhe bënë ngasjen e traktorëve bujqësorë që

përdoren në pylltari. Përmbajtja - Ngasje e traktoritë jashë rrugës - Ngasje me rimorkio - Ngasje në terene të pjerrëta - Ngasje në terrene të rrafshta.

RM 3 Nxënësi përdorë teleferikun mobil dhe fiks.

Përmbajtja - Praktikimi i punës me teleferik mobil - Praktikimi i punës me teleferik fiks

RM 4 Nxënësi kryen operacione të ndryshme me kamion transportues. Përmbajtja - Pjesëmarrje njëditore në ciklin e operacioneve me kamion - Matja dhe përpilimi i dokumenteve të nevojshme

142

- Ngarkesa - Transporti - Zbarkimi - Kthimi





- identifikojë motoret më katër kohë; - njohë sistemin e furnizimit të motorve më kater kohë

më derivate; - tregojë njohuri për funksionimin dhe rolin e filterit të

ajrit të motorrët më djegje të brëndëshme; - tregojë rëndësinë e lubrifikimit të motorët më katër

kohë; - vejë në funksion sistemin e ftohjës; - tregojë njohuri për sistemin e ndezjës, transmisionit,

ndrruesin e shpejtësisë.


KR Nxënësi duhet te: - manovrojë mirë më traktorë jashtë rrugës; - manovrojë mirё traktorin me rimorkio dy dhe kater

rrotёshe, duke zbatuar rregullat e sigurisë; - ngasë më siguri të plotë traktorin në terene të pjerrta

dhe të rrafshta.


KR Nxënësi duhet te: - demostroj aftësitë e kërkuara praktike gjatë perdorimit të teleferikut mobil dhe fiks.



- mërr pjesë gjatë operacioneve të ndryshme me kamion transportues;

- matë dhe perpilojë dokumentet e nevojshme për kryerjen e operacioneve të ndryshme me kamion;

- kryejë me kujdes ngarkesa të ndryshme në kamion

143

transportues. Metodat e të mësuarit të rekomanduara

- -Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin. -Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi. -Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike. - Herë pas here nxënësit duhet të mblidhen për tu bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike -Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga mësuesi. -Nxënësit duhet të nxiten, që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve dhe hulumtimeve në lidhje me çështjet e perdorimit të traktorve dhe teleferikve transportues në pylltari. - Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të ndertimit dhe funksionimit të motorrve më katër kohë. - Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz. -Mesuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjës në punë. -Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.


Për realizimin e këtij moduli është e nevojshme të sigurohet hapësira, materialet, veglat, pajisjet si më poshtë: - Një punëtori për mësim praktik në makineri - Një hapësirë për praktikim të ngasjes së traktorit - Modeli i teleferikut për montim dhe ushtrim - Kontakte me ndërmarrës pyjor që të mundësojën nxënsëve të

marrin pjesë në një ditë transporti me kamion ] - Tekste shkollore të freskuara, manuale dhe pamflete. - Skema dhe modele të rrugve pyjore. - Pajisje relevante dhe moderne - Mjete transporti për student - Traktor dhe mekanizim bujësor. - Udhezuesa, kataloge, rregullore, standarte,etj. - Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,


144

Kl.13 Programi i lëndës

Rruge pyjore

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: III Klasa: 13 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të:

- përshkruajë Mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre;

- dallojё menyrat dhe mjetet e ralizimit te mbriteshmeris se rrugve autopyjore - shpjegojë planifikimi e mbritshmërisë së pyjeve; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në rrjetin rrugor; - pёrshkruajё mënyrat dhe metodat e planifikimit të mbritshmerisë së pyjeve;

pёrshkruajё shtrirjes së rrugëve autopyjore - pёrshkruajё teknikat e punimeve ne rruget autopyjore etj.



III. Programi i hollёsishem i lëndёs Kapitulli 1: Rruge pyjore

.

? orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësin Mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre ; - shpjegojë Menyrat dhe mjetet e ralizimit te mbriteshmeris se autopyjore; - tregojë për gjendjen e rruga auto-menyra kryesore per mbriteshmerin e pyjeve ne vendin tonë; - përshkruajë baza materiale dhe mjete e punes ;


- Mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre.

- Menyrat dhe mjetet e ralizimit te mbriteshmeris se rrugve autopyjore - Rruga auto-menyra kryesore per mbriteshmerin e pyjeve - Baza materiale dhe mjete e punes.


145

- shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e mbriteshmeris se autopyjore tyre pёr dhe t’i

plotёsojё kёto njohuri duke pёrdorur diapozitiva ose sllajde; - organizojё nxёnёsit tё punojnё në grupe për të bёrё demostrime ne rruge autopyjore; - organizojё punё në grupe të nxёnёsve pёr marrjen te dhena rrethe rrugve pёrreth zonёs ku


Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Zhvillimi i pemëve frutore dhe hardhisë

3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë planifikimi e mbritshmërisë së pyjeve ; - dallojë koncepti torik’ matja dhe shkallët e mbriteshmerisë së pyjeve ; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në rrjetin rrugor; - bëjë ndarjen e metodave te planifikimit të mbritshmerisë së pyjeve - shpjegojë optimizmin e shtrirjes së rrugëve autopyjore -


- Planifikimi i mbritshmërisë së pyjeve. - Koncepti torik’ matja dhe shkallët e mbriteshmerisë së pyjeve. - Parimi bazë dhe metodat e planifikimit të mbritshmerisë së pyjeve - Modele e shembuj mbriteshmerie’ në grumbuj të ndryshë pyjore. - Vlersimi i ndikimit’ prej rrugëve auto’ në pyje - Optimizmi i shtrirjes së rrugëve autopyjore





146

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Optimizimi i shtrirjes së rrugëve auto në pyje 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësin mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre ; - shpjegojë Menyrat dhe mjetet e ralizimit te sherbimeve ne rruget autopyjore; - tregojë për gjendjen e rruga auto-menyra kryesore dendesin e rruget autopyjore ne vendin tonë; - përshkruajë metodologjin e shtrirjes se rrjetit rrugore dhe mjete e punes ;

b) Temat e kapitullit - Terminologjia dhe konceptet bazë per rrjetet rrugore pyjore - Kerkesat dhe nevojat e sherbimit te pyjeve’ nga rruget auto - Kategorizimi i sherbimit te pyllit’ nga rruget auto - Koncepti i dendesisë optimale ne shtrirjen e rruges auto - Metodologjia e shtrirjes se rrjetit rrugor ne pyjet

c) Udhëzime didaktike për kapitullin




d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi. -

Kapitulli 4: Studimi dhe projektimi i rrugëve autopyjore


147



- Rruga auto-pyjor’ elemetet perberes dhe katogorizimi i tyre - Parimet baze te studimit dhe projektimi te rrugeve auto - Trasimi dhe marrja e te dhenave per projetini e rruges auto - Rruga auto ne rrafshiet e projektimit - Llogaritja e vellimeve të trupit të rrugës (ushtrime) - Trasimi inje boshti rruge ne harte ( pune laboratorike ) - Instrumentat e trasimit të rruëve në terren.


- ojё duke pёrdorur mjete ilustrative; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e mbriteshmeris se autopyjore tyre pёr dhe t’i




- katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 4: Ndërtimi i rrugëve autopyjore

4 orё


- shpjegojë rëndësin mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre ;

- shpjegojë Menyrat dhe mjetet e ralizimit te sherbimeve ne rruget autopyjore; - tregojë për gjendjen e rruga auto-menyra kryesore dendesin e rruget autopyjore ne vendin

tonë; - përshkruajë metodologjin e shtrirjes se rrjetit rrugore dhe mjete e punes ;


Punimet pregaditore dhe ndihmese’ per ndertimin e vepres rrugore- Punimet rrugore bruto te trupit te rruges - Germimi i tokave shkembore

-

148

- Kurora rrugore llojet dhe teknikat e ndertimit të tyre - Punimet mbrojtese dhe mirëmbajtja e veprave rrugore - Mjete dhe mekanizmat per punimet rrugore - Përmasimi i kurorave rrugore (ushtrim) - Vezhgim kritik për një rrjet rrugor ekzistues (eskursion mesimor)





d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore ; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune;

149

Programi i lëndës

Mbrojtja e ambientit dhe planifikimi hapsinor

Lëmi: Pylltari Profili: Pylltari Niveli: III Klasa: 13 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 12-tё nxёnёsi duhet të:

- shpjegojë zonat e mbrojtura dhe mbashtrimin e tyre; - shpjegojë ligjet për mbrojtjen biotopeve dhe ndikimi i tijë mbi natyren; - shpjegojë ligjet për mbrojtjen e pyjeve dhe resurseve pyjore.



III. Programi i hollёsishem i lёndёs Kapitulli 1: Zonat e mbrojtura 6 orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë për ekologjin e terenit dhe mbarshtimin e tij; - shpjegojë ndikimin e kujdesit për mbrojtjen e zonave rurale; - tregojë qellimin kryesor të mbrojtjes; - shpjegojë për mbashtrimin e terenit si qellim kryesor për mbrojtjen e zonave të mbrojtura.


- Ekologjia e terenit dhe mbarshtimi i tij. - Kujdesi për zonat rurale. - Qellimi kryesor. - Mbarshterimi i tereneve qellimi kryesor.


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr zonat e mbrojtura; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur më ekologjin e terenit dhe mbarshtimin e tij duke

shfrytëzuar edhe njohurit që ata mund ti kenë në këtë drejtim; - pёrdorё mjete pamore si pёr shembull fotografi të zonave mbrojtse; - bёjё pytje me gojë për tё kontrolluar nivelin e të kuptuarit nga ana e nxёnёsve; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të njohurive të përgjithshme të zonave

rurale; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetjeve me gojë dhe testit me shkrim.


- katalogjet dhe prospektet;

150

- tabela me të dhëna për zonat e mbrojtura; - harta të ndryshme; - fotografi të mjediseve të ndryshme të mbashtrimit të tereneve në zonat rurale; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti adekuat, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: Ligjet për mbrojtjen e biotopeve 10 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të

- shpjegojë për mbrojtjen e biotopeve dhe natyrës; - përshkruajë ndikimin e pyllit mbi natyren; - shpjegojë ekosistemet dhe rrezikimin e pyjeve; - tregojë për funksionin e pyellit dhe ndikimin e infrastrukturës mbi mjedisin.


- Mbrojtja e natyres qellimi kryesor - Ndikimi i pyllit mbi natyre - Ekosistemet pyjore - Rrezikimi i pyjeve - Funksioni i pyllit per shplodhje - Infrastruktura ndikimi mbi mjedisin


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr ligjet për mbrojtjen e biotopeve; - shpjegojё duke pёrdorur sa mё shumё fotografi dhe katalogje; - shpjegoj pandërpre të gjitha elementet qe karakterixojn keto pyje si pasuri komtare te

mbrojtura me ligj;. - zhvillimin e shembujve praktik dhe figurave reale; - organizojë nxënsitë të bëjnë kalkulime të ksotosë për mbrojtjen e ketyre zonave; - rrisё vёmendjen e nxёnёsve duke hapur diskutime pёr ekosistemet pyjore; - nxisё vёmendjen e nxёnёsve me anё të pyetjeve me gojë; - organizojё test me shkrim. - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës së tokës; - ligje për mbrojtjen e mjedisit; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Ligjet për mbrojtjen e pyjeve dhe resurseve pyjore 16 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë për objektivat e mbrojtjes së natyrës; - shpjegojë përhapjen e botës së eger dhe mbrojtjen e tyre;

151

- tregojë për vendodhjen peqeve kombtare dhe zonat e mbrojtura; - shpjegojë për strukturen organizative të administrimit pyjor në Kosovë; - tregojë për funksionimin e sistemit të pylltarisë në Kosovë;


- Objektivat e mbrojtes se natyres - Mbarshtimi i ujrave - Mbrojtja e llojeve rujtja e botes se eger - Metodat e punes ne mbrojtje e llojve - Mbrojtja e biotopve - Parqet kombetare zonat e mbrojtura - Niveli e natyrlitetit te pyllit - Struktura organizative e administrimit pyjor te Kosoves - Funksioni i departamentit te pylltarisë, APKse dhe zyres publike të pyjeve - Veshtrimi kritik ndaj ligjit mbi pyjet - Mbrojtja e biotopve


- zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e tyre pёr ligjet e pyjeve dhe resurseve pyjore;

- zhvillojё bisedё me nxёnёsit për rёndёsinё e zbatimit të ligjeve për mbrojtjen e resurseve pyjore duke shfrytёzuar dhe njohuritё që ata mund të kenё në këtë drejtim;

- shpjegojë duke përdor mjete ilustrative; - organizojë të punojnë në grupe për klasifikimin e këtyre dëmtuesve; - vlerёsojё nxёnёsit me anё të pyetje me gojë dhe testit me shkrim.


- fotografi të mjediseve të ndryshme të parqeve dhe zonave të mbrojtura; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i meteorologjisë, doracak, praktikume, fletore pune;

revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi

152

Programi i lëndës

Mbitshmeri dhe planifikim i rrugëve

Lëmi: Pylltarisë Profili: Pylltari Niveli: III Klasa: 13 I. Qëllimi i lëndës Nё pёrfundim të lёndёs së zhvilluar në klasёn e 11-tё nxёnёsi duhet të:

- përshkruajë Mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre;

- dallojё menyrat dhe mjetet e ralizimit te mbriteshmeris se rrugve autopyjore - shpjegojë planifikimi e mbritshmërisë së pyjeve; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në rrjetin rrugor; - pёrshkruajё mënyrat dhe metodat e planifikimit të mbritshmerisë së pyjeve;

pёrshkruajё shtrirjes së rrugëve autopyjore - pёrshkruajё teknikat e punimeve ne rruget autopyjore etj.



III. Programi i hollёsishem i lëndёs Kapitulli 1: Rruge pyjore

.

orë . a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:

- shpjegojë rëndësin Mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre ; - shpjegojë Menyrat dhe mjetet e ralizimit te mbriteshmeris se autopyjore; - tregojë për gjendjen e rruga auto-menyra kryesore per mbriteshmerin e pyjeve ne vendin tonë; - përshkruajë baza materiale dhe mjete e punes ;


- Mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre.

- Menyrat dhe mjetet e ralizimit te mbriteshmeris se rrugve autopyjore - Rruga auto-menyra kryesore per mbriteshmerin e pyjeve - Baza materiale dhe mjete e punes.


153

Rekomandohet që mёsuesi tё: - shpjegojё duke pёrdorur mjete ilustrative; - pёrdorё materiale pamore pёr ilustrim dhe pёrforcim të fakteve, koncepteve etj; - zhvillojё bisedё me nxёnёsit lidhur me njohuritё e mbriteshmeris se autopyjore tyre pёr dhe t’i



Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 2: planifikimi i mbritshmërisë së pyjeve


- shpjegojë planifikimi e mbritshmërisë së pyjeve ; - dallojë koncepti torik’ matja dhe shkallët e mbriteshmerisë së pyjeve ; - shpjegojë faktorët që ndikojnë në rrjetin rrugor; - bëjë ndarjen e metodave te planifikimit të mbritshmerisë së pyjeve - shpjegojë optimizmin e shtrirjes së rrugëve autopyjore -


- Planifikimi i mbritshmërisë së pyjeve. - Koncepti torik’ matja dhe shkallët e mbriteshmerisë së pyjeve. - Parimi bazë dhe metodat e planifikimit të mbritshmerisë së pyjeve - Modele e shembuj mbriteshmerie’ në grumbuj të ndryshë pyjore. - Vlersimi i ndikimit’ prej rrugëve auto’ në pyje - Optimizmi i shtrirjes së rrugëve autopyjore





154

d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi.

Kapitulli 3: Optimizimi i shtrirjes së rrugëve auto në pyje 3 orë a) Qëllimet e kapitullit Nё pёrfundim tё kapitullit nxënësi duhet të:


b) Temat e kapitullit - Terminologjia dhe konceptet bazë per rrjetet rrugore pyjore - Kerkesat dhe nevojat e sherbimit te pyjeve’ nga rruget auto - Kategorizimi i sherbimit te pyllit’ nga rruget auto - Koncepti i dendesisë optimale ne shtrirjen e rruges auto - Metodologjia e shtrirjes se rrjetit rrugor ne pyjet





d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi. -

Kapitulli 4: Studimi dhe projektimi i rrugëve autopyjore


155



- Rruga auto-pyjor’ elemetet perberes dhe katogorizimi i tyre - Parimet baze te studimit dhe projektimi te rrugeve auto - Trasimi dhe marrja e te dhenave per projetini e rruges auto - Rruga auto ne rrafshiet e projektimit - Llogaritja e vellimeve të trupit të rrugës (ushtrime) - Trasimi inje boshti rruge ne harte ( pune laboratorike ) - Instrumentat e trasimit të rruëve në terren.






- katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi); - teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune; - revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, enciklopedi. - - Kapitulli 5:

Ndërtimi i rrugëve autopyjore 4 orё


- shpjegojë rëndësin mbritshmëria e rrugve autopyjore dhe kërkesat e domosdoshme për mbarështrimin e qëndrueshëm dhe afatgjatë të tyre ;

- shpjegojë Menyrat dhe mjetet e ralizimit te sherbimeve ne rruget autopyjore; - tregojë për gjendjen e rruga auto-menyra kryesore dendesin e rruget autopyjore ne vendin

tonë; - përshkruajë metodologjin e shtrirjes se rrjetit rrugore dhe mjete e punes ;


Punimet pregaditore dhe ndihmese’ per ndertimin e vepres rrugore- Punimet rrugore bruto te trupit te rruges - Germimi i tokave shkembore

-

156

- Kurora rrugore llojet dhe teknikat e ndertimit të tyre - Punimet mbrojtese dhe mirëmbajtja e veprave rrugore - Mjete dhe mekanizmat per punimet rrugore - Përmasimi i kurorave rrugore (ushtrim) - Vezhgim kritik për një rrjet rrugor ekzistues (eskursion mesimor)





d) Kushtet për realizimin e kapitullit - katalogjet dhe prospektet të mbriteshmeris se autopyjore ; - harta të ndryshme; - tabela me të dhënat për faktorët që ndikojnë në shtrirjen e rrjetin rrugore; - sllajde; - teknologji e nevojshme mesimore ( Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi);

teksti i mritshmerisë, doracak, praktikume, fletore pune

157

institucionet e prkohshme vetqeverisse · 2015-05-26 · gjeodezi iv. modulet e praktikave...

Documents