institucionet e pËrkohshme vetËqeverisËse · web viewnxënësi bënë deponimin dhe ruajtjen e...

Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë

Programi mësimorARSIMI PROFESIONAL

Programi pilot 2012

AgrobiznesiNiveli I

Klasa 10-11 Niveli II

Klasa 12

I. PARATHENIE

Shoqëritë bashkëkohore arsimin e konsiderojnë ndër pasuritë më të rëndësishme të njerëzimit dhe përpiqen të gjurmojnë potencialin e tij të plotë, në mënyrë që t’u ndihmojnë njerëzve të ballafaqohen me sfidat e botës së sotme.

Pas një krize të gjatë, shoqëria kosovare sot ballafaqohet me një sfidë të re për t’iu bashkangjitur rrjedhave aktuale të zhvillimit ndërkombëtar. Në sferën e arsimit, reforma e planprogramit është një reagim ndaj zhvillimeve të reja në shoqërinë kosovare. Procesi i reformës së planprogramit synon rritjen e cilësisë së arsimit dhe barazisë në gëzimin e dobive që ofron ai për të gjithë nxënësit dhe inkuadrimin e sistemit të arsimit në rrjedhat aktuale që kanë të bëjnë me reformat e arsimit në sistemet tjera të përparuara. Nevojat e përhershme për ristrukturimin e shkollimit dhe për ripërkufizimin e qëllimeve dhe objektivave të tij, lidhen me ndryshimet që shfaqen në shoqëri, ekonomi, politikë, shkencë e teknologji.

Në planprogramet për arsimin profesional të Kosovës gjerësia dhe thellësia e formimit të nxënësve shikohen si një proces integral që përmbledhë dimensionin e përgjithshëm të njeriut, dimensionin shoqëror të qytetarit dhe dimensionin profesional të punëtorit, të pajisur me dije, shprehi dhe vlera të shumëfishta. Nxënësit do të ndjekin lëndë të përgjithshme dhe profesionale. Në këtë mënyrë, MASHT synon të zhvillojë një kulturë të përgjithshme unike për të gjithë nxënësit që përfundojnë shkollat profesionale.

Programet e reja të lëndëve të përgjithshme, së bashku me ato të lëndëve e të praktikave të ndryshme profesionale, do të sigurojnë një formim bashkëkohor, sa i përket kulturës së përgjithshme dhe profesioneve të ndryshme gjatë tri viteve të shkollimit profesional, duke synuar të përgatisin brezin e ri si qytetarë të ardhshëm të një shoqërie të lirë e demokratike, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e zhvillimit kulturor e ekonomik dhe me kërkesat e tregut të punës, kërkesave universitare në shkallë vendi, rajoni e më gjerë.

Ministria e Arsimit, e Shkencës dhe Teknologjisë i fton të gjithë mësimdhënësit dhe drejtuesit e shkollave profesionale, specialistët, prindërit, nxënësit dhe të gjithë të interesuarit për zhvillimin e sistemit të Arsimit të Mesëm të Lartë Profesional të Kosovës të japin ndihmesën e tyre për ngritjen e nivelit të këtyre shkollave në nivel të shkollave përkatëse evropiane e më gjerë, sa u përket parametrave e standardeve.

Shfrytëzojmë rastin ti falënderojmë të gjithë ata ekspertë që me përkushtim të madh punuan në rishikimin e planprogrameve ekzistuese.

3

PËRMBAJTJA

II. Korniza e kurrikulit për profilin “Agrobiznesi”, Niveli I dhe II

III. Modulet teorike dhe praktike profesionale

IV. Normativi i moduleve profesionale teorike dhe praktike

a) Modulet teorike profesionale, kl. 10.- Kimi aplikative- Biologji aplikative - Bazat mbi tokën dhe të ushqyqeirt e bimëve- Bazat e teknikës bujqësore- Prodhimtari bimore

b) Modulet praktike profesionale, kl. 10.- Siguria në punë dhe mbrojtja e mjedisit - Marrja e mostrave të tokës - Drejtimi dhe mirëmbajtja e traktorit - Ruajtja dhe përdorimi i plehrave- Prodhimi i fidaneve- Kultivimi i perimeve në ambiente të hapura

c) Modulet teorike profesionale, kl. 11.- Mekanizimi bujqësor - Prodhimtari bimore - Prodhimtari blegtorale - Mbrojtje e bimëve- Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore

d) Modulet praktike profesionale, kl. 11.- Përdorimi i paisjeve dhe mjeteve agroteknike - Mirëmbajtja e paisjeve dhe mjeteve agroteknike - Kultivimi i kulturave lavertare- Kultivimi i perimeve në sera- Ngritja dhe mirëmbajtja e kopshteve me bimë dekorative- Kultivimi i pemëve frutore- Shtimi dhe përkujdesi i kafshëve shtepiake- Grumbullimi dhe ruajtja e prodhimeve bujqësore- Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore

d) Modulet teorike profesionale, kl. 12.

4

- Kontabiliteti në agrobiznes- Financat në agrobiznes- Organizimi i prodhimtarisë bujqësore- Menaxhimi i fermës- Mbrojtje mjedisit

e) Modulet praktike profesionale, kl. 12.- Organizimi i aktiviteteve në ndërmarrjet bujqësore - Hartimi i ofertës dhe kërkesës- Evidentimi i blerjeve dhe shitjeve- Menaxhimi i projekteve- Përmirësimi i aktiviteteve të agrobiznesit- Përpilimi i bilancit fillestar- Mbrojtja e mjedisi

A. Korniza e programit mësimor për Profilin “Agrobiznesi”, Niveli I dhe II.

I. Njoftime të përgjithshme për shkollimin

1. Struktura e shkollimitArsimimi në profilin “Agrobiznesi” trajtohet në kuadrin e shkollimit të mesëm të lartë dhe ofrohet në shkollat profesionale, në dy shkallë (nivele): - Niveli i parë i arsimimit profesional, me kohëzgjatje dy vite mësimore, i përgatit nxënësit për

nivelin fillestar (hyrës) të punësimit në profesionin e agrobiznesit. Jep një çertifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit më përgatitje gjysem i kualifikuar dhe mundëson kalimin në shkallën e dytë të arsimimit profesional.

- Niveli i dytë, me kohëzgjatje një vit mësimor pas përfundimit të shkallës së parë, i përgatit nxënësit për të fituar një kualifikim profesional që u mundëson atyre integrimin në tregun e punës si dhe vazhdimin e studimeve në nivele më të larta. Jep një çertifikatë të përgatitjes profesionale të nivelit të punëtorit të kualifikuar dhe mundëson kalimin në shkallën e tretë të arsimimit profesional (niveli teknik-manaxherial) ose në kurset urë (një vjeçare) që lejojnë kalimin në studimet universitare ose post-sekondare.

Arsimimi në profilin “Agrobiznesi” përmban përgatitjen për disa profile të ngushta të lëmisë së Bujqësisë Kurrikuli i profilit “Agrobiznesi”, niveli I dhe II, është i strukturuar me lëndë dhe module mësimore, si më poshtë:- grupi i lëndëve teorike të kulturës së përgjithshme, që synojnë formimin shkencor/humanitar të

nxënësve për të lehtësuar integrimin e tyre në shoqëri si dhe vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm.

- grupi i moduleve mësimore profesionale, teorike-praktike, që synojnë përgatitjen e nxënësve me kompetencat e nevojshme për t’u integruar me sukses në tregun e punës.

5

2. Qëllimet e përgjithshme të shkollimitQëllimi kryesor i shkollimit për Agrobiznes, Niveli I dhe II, është zhvillimi i personalitetit të nxënësve per t’u inkuadruar në një shoqëri demokratike si qytetarë aktivë e kompetentë, si dhe për t’u angazhuar me sukses në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Sfida të rëndësishme për arritjen e këtij qëllimi janë dhe zhvillimi te nxënësit i ndjenjës së vetbesimit, kultivimi i vullnetit të lirë në marrjen e vendimeve, nxitja e gadishmërisë për të nxënë gjatë gjithë jetës dhe për t’u zhvilluar individualisht në drejtimet emocionale, intelektuale dhe profesionale.Për të realizuar këto qëllime, është e nevojshme që shkolla profesionale t’u krijojë nxënësve:- Mundësië e përshtatshme për të nxënë pavarësisht nga gjinia, raca, etniteti dhe aftësitë fizike e

mendore;- Mundësi për të zhvilluar kompetencat profesionale, të bazuara në njohuritë, shprehitë dhe

qëndrimet/vlerat, të mjaftueshme per të lehtësuar punësimin dhe përparimin drejt arsimit e trajnimit profesional të mëtejshëm;

- Kushte për të njohur dhe zbatuar rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit, në përputhje me standardet ndërkombëtare;

- Kushte për t’u njohur me teknologjitë dhe proceset teknologjike aktuale e të perspektivës, në fushën agrobiznesit.

- Lehtësi për të kuptuarit e mjedisit shoqëror dhe ekonomik, lokal, kombëtar dhe rajonal, si dhe për të qenë të vetëdijshëm per rolin që mund të luajnë në shoqëri.

- Mbështetje për të zhvilluar ndjenjen e disiplines, kuriozitetin itelektual dhe vlerat morale;- Kushte për t’u zhvilluar psikologjikisht dhe fizikisht, për të përballuar vështirësit që do të

ndeshin gjatë veprimtarive të ardhshme profesionale.- Mbështetje per te çmuar me realizëm vlerat dhe potencialin e tyre dhe për të marrë përgjegjësi

në proçesin e zhvillimit të tyre të vazhdueshëm personal dhe profesional. - Mbështetje për të zhvilluar format e bashkëpunimit dhe besimit të ndërsjelltë nëpërmjet përvojes

së punës praktike.- Mundësi për t’u njohur me zhvillimet perspektive të profesionit të tyre, të para këto në

kontekstet e integrimit Europian.

1. Grupi të cilit i drejtohet shkollimiShkollimin për “Agrobiznes”, shkalla I, mund ta ndjekin të gjithë të rinjtë dhe të rejat të cilët kanë përfunduar me sukses arsimin e detyruar nëntëvjeçar, janë në moshë deri 24 vjeç dhe zotërojnë aftësi shëndetsore (fizike e mendore) të mjaftueshme për të kryer shkollën e mesme të lartë.Në raste të veçanta, kur kërkesat për të ndjekur këtë shkollim janë më të larta se sa kapacitetet reale të shkollave profesionale, Ministria e Arsimit, Shkencës dhe Teknologjisë (MASHT) përgatit udhëzime të veçanta me kritere pranimi të posaçme për këto shkolla.

2. Mundësitë e shkollimit të mëtejshëmPërfundimi me sukses i shkollimit për profilin “Agrobiznesi” në Nivelin I, i lejon nxënësve vazhdimin e shkollimit në njërin nga profilet mësimore të Nivelit II të kësaj lëmie. Përfundimi me sukses i shkollimit për profilin “Agrobiznesi”, niveli II, i lejon nxënësve hyrjen në testin e matures, dhe pas përfundimit me suksesë të saj, kanë të drejtë kalimi në shkollimin e lartë universitar.

3. Mundësitë e punësimitShkollimi për “Agrobiznes”, Niveli I dhe II, i referohet veprimtarive nё bujqёsi, të cilat kryhen pёr kultivimin e bimёve tё ndryshme si dhe rritjen e kafshёve të fermёs. Nisur nga kjo, Agrobiznesi i nivelit I mund të punësohet në ndërmarrje të vogla bujqësore ose mund të punojë individualisht

6

duke shërbyer sipas kërkesave të klientëve. Me kualifikime të mëtejshme dhe pas një përvoje pune të konsiderueshme, ai mund të krijojë një biznes të vetin në këtë sektor dhe të punësojë të tjerë.

II. Kompetencat e fituara nga nxënësit në përfundim të shkollimit

1. Kompetencat e përgjithshmeNdjekja e shkollimit në Profilin “Agrobiznesi”, Niveli I dhe II, do të zhvillojë te nxënësit një tërësi kompetencash të përgjithshme të cilat do t’i shërbejnë atij në përvetësimin e me efektivitet të programit mësimor, zhvillimin në nivelin e kërkuar të kompetencave profesionale dhe integrimin e mëtejshëm në shoqëri dhe në tregun e punës gjithnjë në ndryshim. Kështu, nxënësi do të jetë i aftë:- Të komunikojë në mënyrë korrekte, me shkrim dhe me gojë, për të shprehur mendimet e

ndjenjat e tij dhe për argumentuar opinionet për çështje të ndryshme.- Të përdorë burime dhe teknika të ndryshme (përfshirë dhe ato të kompjuterizuara) të mbledhjes

dhe shfrytëzimit të informacioneve të nevojshme për zhvillimin e tij personal dhe profesional.- Të angazhohet fizikisht, mendërisht dhe emocionalisht në zgjidhjen e situatave të ndryshme

problemore që do të ndeshë në kontekstin profesional, personal dhe shoqëror.- Të manifestojë qasje të një kritike konstruktive ndaj zhvillimeve profesionale, personale dhe

shoqërore.- Të nxisë potencialin e tij të brendshëm për kërkim të vazhdueshëm në drejtim të zgjidhjeve të

reja, më efektive dhe më efiçiente.- Të respektojë rregullat dhe parimet e një bashkëjetese demokratike në kontekstin e integrimeve

lokale, rajonale dhe globale.- Të manifestojë guxim dhe iniciativë në marrjen e përgjegjësisë për të ardhmen e tij.- Në kontekstin e pavarësisë në vendim-marrje, të tregojë vet-kontroll në ushtrimin e veprimtarive

të tij.- Të organizojë drejt proçesin e të nxënit e tij dhe të shfaqë gadishmërinë e vullnetin për një të

nxënë që zgjat gjithë jetën.- Të respektojë parimet e punës në grup dhe të bashkëpunojë aktivisht në arritjen e objektivave të

pranuara.- Të vlerësojë dhe vet-vlerësojë nisur nga kritere të drejta, si bazë për të përmirësuar dhe çuar më

tej arritjet.

2. Kompetencat profesionaleMe përfundimin e suksesshëm të shkollimit dyvjeçar në profilin “Agrobiznesi”, Niveli i I, nxënësi do të jetë i aftë të ushtrojë kompetencat profesionale si më poshtë:- Zbaton rregullat e mbrojtjes në punë e të ruajtjes së mjedisit.- Përzgjedh veglat, pajisjet dhe materialet e duhura për punë.- Përdorë dhe mirëmban veglat dhe pajisjet e punës.- Identifikon tipet e ndryshme të tokës.- Drejton dhe mirëmban traktorin.- Përzgjedh dhe ruan plehrat e stallës dhe ato kimike.- Prodhon fidane të perimeve dhe bimëve dekorative.- Kultivon bimët perimore ne ambiente te hapura.- Përdorë mekanizimin e bujqësisë.- Lëvron tokën dhe kryen punime plotësuese.- Mirëmban mekanizimin e bujqësisë.- Mbjell bimët bujqësore.

7

- Kultivon kultura lavertare.- Kultivon bimёt në sera.- Kontrollon mikroklimën në sera.- Rregullon dhe mirëmban kopshtet me bimë dekorative.- Kultivon pemё frutore.- Bënë shtimin e pemëve frutore.- Ushqen kafshët.- Kujdeset për shëndetin dhe higjienën e kafshëve.- Kujdeset për shtimin e kafshëve.- Mbledh prodhimet blegtorale.- Bënë vjeljen e prodhimeve bujqësore.- Përzgjedh prodhimet bujqësore.- Paketon prodhime bujqësore dhe bimë dekorative.- Benë ruajtjen e prodhimeve bujqësore.- Transporton prodhime bujqёsore e blegtorale.- Respekton standardet e profesionit.- Bënë marketing per prodhimet bujqësore.- Bënë shitjen e prodhimeve bujqësore.- Kryejë veprime që lidhen me funksione udhëheqëse në fermë.- Kryejë llogaritje të thjeshta ekonomike që lidhen me veprimtarinë në fermë.- Aplikon masa për mbrojtjen e mjedisit nga ndotjet.- Përdorë në mënyrë të pavarur literaturën me qëllim të ngritjës profesionale.

Me vazhdimin e shkollimit të mëtejshëm njëvjeçar në Profilin “ Agrobiznesi”, Niveli i II “, nxënësi do të rrisë në një nivel më të lartë kompetencat e fituara në shkallën e parë, si dhe do të aftësohet të ushtrojë kompetenca të tjera profesionale si më poshtë:

- Hulumton faktoret dhe kushtet e aktiviteteve bujqësore- Analizon segmentet ekonomike të aktiviteteve bujqësore- Kalkukon amortizimin e mjeteve dhe paisjet tjera të ndërrmarrjejes bujqësore- Bënë organizimin e transportit dhe furnizimin e ndërrmarrjes me karburant-vajra.- Bënë normimin dhe vlerësimin e detyrave të punës në prodhimtarinë bujqësore- Harton ofertën për shitje të produktit- Harton kërkesë për blerje të produktit- Kryen veprime me dokumentacionin e procesit të blerjes.- Kryen veprimet në raste parregullsish- Përgatitë dokumentacionin për shitje- Kryen veprimet në rast të reklamimit të produktit- Harton dhe demostron planin fillestar për hartimin e projektit menaxhues- Bënë hulumtimin e tregut për realizimin e projektit- Përgaditë planin e marketingut- Analizon koston dhe mjetet e nevojshme financiare për projek- Regjistron dhe llogarit të hyrat nga shitjet- Analizon kërkesat për pajisje dhe llogarit amortizimin e tyre- Menaxhon rrezikun gjatë realizimit të projektit- Benë vlerësimin e arritjes së prodhimit, krahasimin e rezultateve sipas planit të percaktuar- Përcakton veprimet korigjuese nëse është e nevojshme

8

- Përpilon tabelën e një bilanci të thjeshtë fillestar- Kryen regjistrimin e zërave të aktivit dhe pasivit në bilanc- Zgjedh dhe bart zërat nga bilanci fillestar në librin kryesor- Bënë regjistrimin e transaksioneve të thjeshta në librin kryesor- Identifikon dhe percakton ndotësit e mjedisit- Bënë organizimin e aktiviteteve dhe zgjidhjen e problemeve mjedisore- Kontribon në realizimin e veprimtarisë për mbrojtjen e mjedisit

9

III. Plani mësimor për profilin mësimor “Agrobiznesi”, Niveli I dhe II

Nr Lëndët dhe modulet mësimoreOrët javore/vjetore dhe kreditit

Niveli I Niveli IIKlasa 10 Klasa 11 Klasa 12

A. Lëndët e përgjithshme (Gjithsej) 16 (560) 13 (455) 13 (416)1 Gjuhë shqipe dhe letërsi 3 (105) 3 (105) 3 (96)2 Gjuhë angleze 2 (70) 2 (70) 2 (64)3 Matematikë 2 (70) 2 (70) 2 (64)4 Teknologji e informacionit 2 (70) 2 (70) 2 (64)5 Ekonomia dhe ndërmarrësia 1 (35) 1 (35) 1 (32)6 Edukatë fizike 2 (70) 1 (35) 1 (32)7 Edukatë qytetare 1 (35) -8 Fizikë 1 (35) -9 Histori 1 (35)

10 Gjeografi 1 (35)11 Psikologji - 1 (35)12 Menaxhim i projekteve - - 1 (32)13 Gjuhë e dytë e huajë -

1 (35)1 (32)

B. Modulet teorike profesionale (Gjithsej)

9 (315) 9 (315) 7 (224)

1 Kimi aplikative 2(70) -2 Biologji aplikative 2 (70) -3 Bazat mbi tokën dhe të ushqyqeirt e bimëve 2 (70) -4 Bazat e teknikës bujqësore 1 (35) -5 Prodhimtari bimore 2(70) 2(70)6 Mekanizimi bujqësor - 2(70)7 Prodhimtari blegtorale - 2(70)8 Mbrojtje e bimëve - 2(70)9 Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore - 1(35)

10 Kontabiliteti në agrobiznes 2(64)11 Financat në agrobiznes 1(32)12 Organizimi i prodhimtarisë bujqësore 2(64)13 Menaxhimi i fermës 1 (32)14 Mbrojtje e ambientit jetësor 1 (32)C. Modulet e praktikës profesionale (Gjithsej) 7 (252) 10 (350) 12 (384)1 Siguria në punë dhe mbrojtja e mjedisit 3.1 K (31) -2 Marrja e mostrave të tokës 3.5 K (35) -3 Drejtimi dhe mirëmbajtja e traktorit 4.2 K (42) -4 Ruajtja dhe përdorimi i plehrave 4.8 K (48)5 Prodhimi i fidaneve 4.8 K (48)6 Kultivimi i perimeve në ambiente të hapura 4.8 K (48)7 Përdorimi i paisjeve dhe mjeteve agroteknike - 3 K (30)

10

8 Mirëmbajtja e paisjeve dhe mjeteve agroteknike - 3.5 K (35)9 Kultivimi i kulturave lavertare - 4.8 K (48)

10 Kultivimi i perimeve në sera - 4.8 K (48)11 Ngritja dhe mirëmbajtja e kopshteve me bimë

dekorative- 4.8 K (48)

12 Kultivimi i pemëve frutore - 4.8 K (48)13 Shtimi dhe përkujdesi i kafshëve shtëpiake - 3.5K (35)14 Grumbullimi dhe ruajtja e prodhimeve bujqësore - 4.8 K (48)15 Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore - 4.8 K (48)16 Organizimi i aktiviteteve në ndërmarrjet

bujqësore8.5 K (85)

17 Hartimi i ofertës dhe kërkesës 3.2 K (32)18 Evidentimi i blerjeve dhe shitjeve 6.0 K (60)19 Menaxhimi i projekteve 6.5 K (65)20 Përmirësimi i aktiviteteve të agrobiznesit 3.2 K (32)21 Përpilimi i bilancit fillestar 6.0 K (60)22 Mbrojtja e mjedisit 4.0 K (50)

Gjithsej A+B+C 32 (1120) 32 (1120) 32 (1024)

IV. Udhëzime për zbatimin e Kornizës së programit mësimor profesional:

Programet e hollësishme të lëndëve të përgjithshme parashtrohen në një dokument të veçantë të MASHT.Javët mësimore sipas klasave:– Klasa 10 – 35 javë; Klasa 11 – 35 javë (niveli I);– Klasa 12 – 32 javë (niveli II). Java mësimore (5 ditë mësimore) përmban 30 – 32 orë mësimore.Një orë mësimore ka 45 minuta.Një orë praktike zgjatë 60 minuta.Puna praktike në laborator duhet ti ketë 24 orë.Puna praktike në ekonomi të shkollës, ndërmarrje, industri, firma ushtrimore etj., duhet ti ketë 20 orë pune me nga 60 minuta.Si njësi e ngarkesës mësimore për praktikat mësimore profesionale do të përdoret krediti (K), i cili do të jetë i barasvlershëm me 10 orë mësimore. Rekomandohet që praktikat profesionale të realizohen ditore (6 orë në ditë), si më poshtë:

Klasa 10: Praktikë – 1 ditë në javë dhe Teori – 4 ditë në javëKlasa 11: Praktikë – 1.5 ditë në javë dhe Teori – 3.5 ditë në javëKlasa 12: Praktikë – 2 ditë në javë dhe Teori – 3 ditë në javë

Rekomandohet që modulet praktike për çdo vit mësimor, të realizohen në përputhje me radhën e paraqitur në planin mësimor. Shkollat profesionale, në varësi nga kushtet dhe situatat e veçanta në të cilat ndodhen, mund të bëjnë ndryshime të radhës së trajtimit të moduleve mësimore praktike, gjithnjë duke synuar të mos e dëmtojnë procesin e përvetësimit të tyre.Mbështetur në kapitujt dhe temat mësimore të paraqitura në programet e detajuara të lëndëve profesionale, mësuesit bëjnë planifikimin e njësive mësimore përkatëse. Mbështetur në përshkruesit e moduleve të praktikave profesionale, instruktorët përgatisin plane më të detajuara ku parashtrohen veprimtaritë praktike konkrete. njëkohësisht, ata përgatisn instrumentat e vlerësimit për çdo rezultat mësimor të paraqitur në përshkruesit e moduleve.

11

Vlerësimi përfundimtar i nxënësve, në mbarim të secilës prej të dy shkallëve të përgaditjes në profilin “Agrobiznesi” do të organizohet në formë provimesh, të fokusuara në tri drejtime kryesore:

- Provimi për lëndët e kulturës së përgjithshme;- Provimi i integruar për teorinë - praktikën profesionale.

Rezultatet e provimeve do të pasqyrohen në çertifikatat përkatëse të përfundimit të shkollimeve profesionale në të dy shkallët e përgaditjes.Modalitetet e vlerësimit të nxënësve me nota, të provimeve përfundimtare dhe të përmbajtjes së çertifikatave, përcaktohen me udhëzime të veçanta të MASHT.

V. Udhëzime të përgjithshme didaktike

Mësuesit e lëndëve teorike profesionale dhe të praktikave profesionale duhet të përzgjedhin dhe përdorin forma dhe metoda mësimdhënieve të tilla që të nxisin maksimalisht të nxënit aktiv të nxënësve dhe të çojnë në krijimin tek ata, të kompetencave sociale e profesionale, të plota dhe të qëndrueshme.E rëndësishme është që planifikimi i mësimdhënies të bazohet në një proçes analize fillestare, i cili të marrë parasysh faktorë të tillë të rëndësishëm si, niveli i hyrjes së nxënësve, përmbajtja e hollësishme e lëndëve të teorisë profesionale dhe e moduleve të praktikave profesionale, shkalla e integrimit të tyre, objektivat konkretë që do të arrihen, mundësitë reale që ka shkolla për realizimin e veprimtarive mësimdhënëse etj. Për këtë planifikim duhet një bashkëpunim i ngushtë i të gjithë personelit drejtues e mësimdhënës të shkollës.Elementi kyç për arritjen e suksesit në një proçes të nxëni, është motivimi i nxënësve. Njohja e vazhdueshme e nxënësve me shkallën e përmbushjes së objektivave nga ana e tyre, përbën një mekanizëm të fuqishëm motivimi, i cili duhet të shihet me përparësi nga mësuesit dhe instruktorët e praktikave.Një element tjetër që ndihmon suksesin është integrimi i teorisë me praktikën e profesionit. Parimi i “të nxënit duke bërë” duhet të gjejë vendin e duhur në procesin e të mësuarit në shkollën profesionale që përgatit Agrobiznesi.Mësuesit dhe duhet të përdorin metoda të tilla të të mësuarit që zhvillojnë jo vetëm njohuritë teorike, shkathtësitë dhe shprehitë praktike të nxënësve, por edhe qëndrimet e tyre ndaj jetës, punës dhe shoqërisë në përgjithësi. Puna në grup dhe Puna me projekte janë dy nga format bazë të organizimit të mësimit (teorik apo praktik) për të zhvilluar kompetencat kyçe, të nevojshme për zgjidhjen e problemeve që kanë të bëjnë me veprimtarinë profesionale në veçanti, dhe veprimtarinë sociale të qytetarit të ardhshëm, në përgjithësi.Një parim tjetër që duhet respektuar nga mësuesit dhe instruktorët është fakti që të nxënit nuk ndodh vetëm në mjediset e shkollës, por edhe jashtë tyre. Dhënia e detyrave dhe puna kërkimore e pavarur e nxënësve ka një ndikim të dukshëm në formimin e tyre si profesionistë të ardhshëm.Format dhe metodat e të mësuarit janë të shumta e të shumëllojshme dhe mësuesit, në konsultim të ngushtë me njëri-tjetrin duhet të përzgjedhin ato që janë më të përshtatshme për kontekstin e tyre konkret. Të tilla janë: ligjërata tradicionale, demonstrimi, zgjidhja e problemit teorik, ushtrimi praktik, projektet praktike, veprimtaritë në grupe të vogla etj. Rekomandohet që në përmbajtjet teorike të përdoren kryesisht ligjërata, zgjidhja e problemit teorik dhe demonstrimi, kurse në zbatimin e moduleve praktike të përdoren kryesisht demonstrimi nga instruktori, praktika e mbikqyrur dhe praktika e pavarur e nxënësve. Projektet praktike, sidomos ato që integrojnë kompetenca të lidhura me shumë aspekte të profesionit, janë një metodë që rekomandohet sidomos

12

në stadet përmbyllëse të shkollimit. Në kushtet e mungesës së mjediseve reale të punës, duhet të synohet krijimi i mjediseve të simuluara të punës.Përsa i përket vlerësimit të nxënësve, rekomandohet të përdoren metoda dhe instrumente vlerësimi që të nxisin përparimin e nxënësve, shmangin subjektivizmin në vlerësim dhe të pasqyrojnë arritjet reale të tyre. Me rëndësi është vlerësimi i vazhdueshëm dhe ai përfundimtar, ku format dhe instrumentet e vlerësimit përzgjidhen apo hartohen nga vetë mësuesit. Duhet të synohet vlerësimi i arritjeve i bazuar në kriteret, ku arritjet e nxënësit krahasohen me standardet e paracaktuara dhe të shmanget sa më shumë të jetë e mundur vlerësimi i bazuar në renditjen, ku nxënësit krahasohen me njëri-tjetrin. Format dhe instrumentet e vlerësimit që rekomandohen janë: pyetjet me gojë, pyetjet me shkrim, detyrat me shkrim, vëzhgimi i veprimtarisë së nxënësve, listat e kontrollit, projekte për vlerësim etj. Në veprimtaritë praktike, listat e kontrollit duhet të jenë instrumenti vlerësues që duhet të mbizotërojë. Mësuesi përzgjedh ato që janë më të përshtatshme, duke marrë parasysh kushtet konkrete. Edhe gjatë provimeve përfundimtare në teori profesionale dhe praktikë profesionale, në përputhje me udhëzimet përkatëse të MASHT, duhet të mbizotërojë vlerësimi i kompetencave të punës së nxënësve, të testuara në situata pune reale apo të simuluara. Në përgjithësi, si për mësimdhënien, ashtu edhe për vlerësimin duhet të synohen forma e metoda që e vendosin nxënësin në qendër të veprimtarive mësimore dhe e shndërrojnë rolin e mësuesit nga lektor i thjeshtë, në një moderator, mbikqyrës dhe vlerësues i veprimtarisë së nxënësve.

Përshkruesit e moduleve teorike profesionale kl 10

13

1. Moduli “Kimi aplikative”

Lëmia: BujqësiProfili: AgrobiznesiNiveli: I Klasa: 10

PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi KIMI APLIKATIVE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që paisë nxënësit me njohuri për materjen strukturen dhe vetit e tyre, reaksionet kimike, elementet kimike dhe komponimet e tyre, përbërjet organike të karbonit, komponimet organike me oksigjen dhe për komponimet organike më rendësi jetësore.

Kohëzgjatja e modulit

72 orë mësimore

Niveli i parapëlqyer për pranim

Nxënësit duhet të kenë përfunduar arsimin e detyruar.

Rezultatet e të mësuarit (RM), përmbajtja dhe procedurat e vlerësimit

RM 1 Nxënësi fiton njohuri për rëndësinë e kimisë për jetën, materjen , strukturem dhe vetit e tyre Përmbajtja: - Kimia në funksion të jetës.- Kimia si shkencë eksperimentale.- Përbërja e atomit (bërthama dhe mbështjella elektronike).- Ndërtimi i sistemit periodik të elementeve.- Metalet, jometalet dhe metaloidet.- Lidhje jonike.- Lidhja kovalente.- Modifikimet.- Molekulat polare dhe ato jopolare.- Forcat ndërmolekulare.- Lidhja hidrogjenore.- Vetitë fizike të komponimeve me lidhje hidrogjenore (uji,

alkoolet, acidet karboksilike).- Tretësirat dhe llojet e tretësirave.- Tretshmëria e substancave.- Përbërja e tretësirave..Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim.

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

14

- shpjegojë rëndësinë e kimisë për jetën;- shpjegojë lidhjen e kimisë me shkencat e tjera natyrore

dhe me teknologjinë;- shpjegojë shenjat që tregojnë për rrezikshmërinë e tyre. - njohë grimcat në bazë të ngarkeses elektrike dhe të masës

së tyre;- shpjegojë ndërtimin e atomit, numrin e masës dhe lidhjen

midis tyre;- analizojë shpërndarjen e elektroneve nëpër orbitale të

atomeve dhe joneve të elementeve të grupeve kryesore në sistemin periodik të elementeve;

- kuptojë radhitjen e elementeve në sistemin periodik si pasojë e strukturës së tyre atomike

- shpjegojë lidhjen kimike në përgjithësi dhe atë kovalente në veçanti;

- tregojë ndryshimet e molekulave polare dhe atyre jopolare;- kuptojë momentin dipolar si kriter për përcaktimin e

polaritetit të molekulave;- përcaktojë forcat midis molekulave;- shpjegojë lidhjen hidrogjenore dhe ndikimin e saj tek uji- njohë proceset që zhvillohen gjatë tretjes së kristaleve

jonike;- tregojë dallimin midis tretësirave;- analizojë faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e tretjes.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për reaksionet kimike

Përmbajtja: - Shpejtësia e reaksioneve kimike.- Faktorët që ndikojnë në shpejtësinë e reaksioneve kimike.- Kataliza dhe katalizatorët.- Ekuilibrat kimik.- Reaksionet e oksido-reduktimit.- Barazimi i reaksioneve të oksido-reduktimit.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përcaktojë shpejtësinë e reaksioneve kimike;- shpjegojë ndikimin e faktorëve në shpejtësinë e

reaksioneve kimike;- shpjegojë reaksionet katalitike dhe veprimin e

katalizatorëve;- shpjegojë reaksionet e oksido reduktimit;- shpjegojë lidhjen midis oksidimit dhe reduktimit;- shpjegojë barazimet e reaksioneve të oksido-reduktimit.

15

RM 3

Nxënësi fiton njohuri mbi elementet kimike dhe komponimet e tyre Përmbajtja: - Hidrogjeni-përhapja, vetitë.- Metalet alkaline.- Natriumi dhe kaliumi.- Metalet alkalinotokësorë.- Magnezi dhe kalciumi.- Elementet halogjene-elementet e grupit 17.- Klori dhe komponimet e tij.- Elementet kalkogjene-elementet e grupit 16.- Oksigjeni dhe komponimet e tij.- Elementet e grupit 15 të sistemit periodik.- Azoti dhe komponimet e tij.- Amoniaku.- Plehrat azotik.- Fosfori dhe komponimet e tij- Plehrat fosforike.- Elementet e grupit 14 të sistemit periodik.- Karboni dhe komponimet inorganike të tij.- Elementet e grupit 13 të sistemit periodik.- Elementet kalimtare.- Përhapja, vetitë dhe gjendja oksidueseInstrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- dallojë elementet kimike dhe komponimet e tyre; - dallojë elementet e bllokut s;- krahasojë izotopet e hidrogjenit;- analizojë vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkaline,

mënyrën e përftimit të tyre, komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre;

- dallojë vetitë fizike dhe kimike të elementeve alkalino-tokësorë mënyrën e përftimit të tyre, komponimet më të rëndësishme dhe përdorimin e tyre;

- dallojë elementet e bllokut p;- analizojë vetitë fizike dhe kimike të tyre, konfiguracionin

elektronik dhe numrin oksidues;- përcaktojë elementet e bllokut d në sistemin periodik;- krahasojë vetitë fizike dhe kimike të elementeve kalimtare,

konfiguracionin elektronik dhe gjendjen oksiduese të tyre;- përshkruajë komponimet më të rëndësishme të elementeve

të grupit 17,16,15,14 dhe 13 të sistemit periodik dhe rëndësinë e tyre.

16

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për përbërjet organike të karbonit Përmbajtja: - Çfarë studion kimia organike dhe historiku i saj.- Njohja me përbërjet organike të karbonit- Alkanet dhe ciklo alkanet, struktura, emërtimi, izomeria

dhe vetitë.- Alkenet, struktura, emërtimi, izomeria dhe vetitë.- Alkinet, struktura, gatitja dhe vetitë.- Arenet, struktura, emërtimi dhe vetitë..Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim..

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë kiminë organike dhe historikun e saj;- shpjegojë përbërjet organike të karbonit;- klasifikojë komponimet e karbonit në bazë të grupeve

funksionore;- njohë hidrokarburet si komponimet më të thjeshta

organike;- bëjë dallimin e tyre në bazë të vargut karbonik dhe në bazë

të llojit të lidhjeve karbon-karbon;- përcaktojë përfaqësuesit më të rëndësishëm të

hidrokarbureve dhe përdorimin e tyre në jetën e përditshme.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për vetitë, përftimin dhe rëndësinë e komponimeve organike me oksigjenPërmbajtja: - Alkoolet dhe fenolet, klasifikimi, përftimi dhe vetitë.- Eteret.- Aldehidet dhe ketonet.- Nomenklatura, përftimi dhe vetitë fiziko-kimike.- Acidet organike karboksilike.- Acidet e ngopura dhe të pangopuraInstrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - shpjegojë komponimet organike që posedojnë oksigjen në

formë të grupit funksionar;- bëjë dallimin midis alkooleve dhe fenoleve;- përshkruajë vetitë fizike të etereve, aldehideve dhe

ketoneve;- klasifikojë acidet organike në bazë të numrit të grupeve

karboksilike;

17

- bëjë dallimin midis acideve të ngopura dhe të pangopura.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për komponimet organike më rendësi jetësore Përmbajtja: - Karbohidratet dhe përhapja e tyre në natyrë.- Monosakaridet (heksozat dhe pentozat).- Disakaridet (sakaroza, maltoza laktoza).- Polisakaridet. (amidoni, glikogjeni, celuloza, kitina).- Roli biologjik i lipideve.- Lipidet e thjeshta (acidet yndyrore, lipidet neutrale.- Karatinoidet.- Lipidet e përbëra (fosfolipidet, glikolipidet).- Lipoproteidet.- Proteinat, roli i proteinave, parimi i ndërtimit të molekulës

së proteinave.- Aminoacidet si njësi strukturale të proteinave.- Klasifikimi i aminoacideve.- Proteinat e thjeshta (protaminat, histonet, globulinat,

albuminat gliadinat, gluteinat dhe skleroproteinat).- Proteinat e përbëra (nukleoproteidet, kromoproteidet,

glikoproteidet, fosfoproteidet, lipoproteidet).Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.

Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- përshkruajë strukturën e karbohidrateve dhe përhapjen e

tyre në natyrë;- bëjë klasifikimin e karbohidrateve në bazë të njësive

monomere;- klasifikojë monosakaridet në bazë të numrit të atomit të

karbonit dhe strukturës së grupit funksionor të tyre;- klasifikojë disakaritet dhe polisakaritet në bazë të numrit të

atomit të karbonit në molekulë;- përshkruajë komponimet organike që përmbajnë azot;- bëjë klasikimin e lipideve në bazë të ndërtimit të strukturës

së tyre;- përshkruajë proteinat dhe rëndësinë e tyre për jetë;- klasifikojë aminoacidet në bazë të numrit të grupeve

karboksile dhe amine;- përshkruajë vetitë e proteinave;- bëjë dallimin midis proteinave të thjeshta dhe të përbëra.

RM 7 Nxënësi është në gjendje të bëjë vrojtime të pavarura dhe të nxjerrë përfundime të sakta për analizat kimike në laborator.

18

Përmbajtja: - Perdorimi i mjeteve laboratorike, substancat dhe mbrojtja.

nga rreziqet e mundshme gjatë punës eksperimentuese.- Operacionet për pastrimin dhe ndarjen e substancave.- Distilimi i zakonshëm.- Distilimi fraksional.- Distilimi me avull uji.- Ekstraktimi.- Sublimimi.- Kristalizimi.- Filtrimi në vakum.- Përcaktimi i pikës së shkrirjes.- Tretshmëria dhe matja e tretshmërisë.- Përgatitja e tretësirave me përbërje të caktuar.- Rregullat e sigurimi teknik dhe ruajtja e mjedisit gjatë

punëve në laboratorin e kimisë.Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje-përgjigje me gojë.- Pyetje-përgjigje me shkrim.

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë mjetet laboratorike dhe substancat për mbrojtje

nga rreziqet e mundshme gjatë punës eksperimentuese;- kryejë operacionet e duhura për pastrimin dhe ndarjen e

substancave;- përdorë aparaturen për destilimin e thjeshtë dhe fraksional

për pastrimin e një produkti të lëngët të avullueshëm;- bëjë largimin jashtë të një komponimi nga njëra fazë në

fazën tjetër duke përdorur teknikën e ekstraktimit;- përdorë metodën e kristalizimit për pastrimin e

komponimeve organike të ngurta, më qëllim përfitimin e materialit shumë të pastër;

- bëjë pastrimin tretësirave duke përdorur metodën e filtrimit me vakum;

- përcaktojë pikën e shkrirjes së komponimeve organike;- bëjë matjen e tretshmërisë së komponimeve organike;- përgatisë tretësira me përbërje të caktuar;- zbatojë me kujdes rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes

se mjedisit gjatë kryerjes së punëve ne laborator.

Udhëzime për zbatimin e modulit

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në laboratorinë e kimisë e në disa raste dhe në terren.

- Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin.

- Nxënësit duhet të udhëzohen për t’u bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike në laborator.

19

- Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.

- Veprimtaritë praktike në laborator do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike që i kryejnë në laborator.

- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave të punës në laborator.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike që ata do të kryejnë.

Kushtet ee domosdoshme për realizimin e modulit

Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:

- Mjedis i pershtatshem për mësimin teorik.- Laborator i kompletuar me mjete pune dhe preparate kimike

të nevojshme.- Skema e sistemin periodik, fotografi, modele, skema,

diagrame dhe makete lidhur me temat e veçanta.- Fotosllajde. - Teknologji e nevojshme mesimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i kimisë, doracak, praktikume, fletore pune.- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë. - Fjalor terminologjik.

2. Moduli “Biologjia aplikative”


20

PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi BIOLOGJIA APLIKATIVE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që paisë nxënësit me njohuri për rolin e biologjisë si shkencё, energjinë e përgjithshme të qenieve të gjalla dhe si shfrytёzohet kjo energji prej tyre, ndërtimin dhe bazën molekulare të trashёgimisë, ndërtimin dhe funksionimin e sistemit nervor të organizmave të gjallë, procesin e shumëzimit të qenieve të gjalla, klasifikimin e shtazëve dhe tiparet e përgjithshme të tyre si dhe rëndësinë e mjedisit jetësor.


72 orë mësimore




RM 1 Nxënësi fiton njohuri për rolin e biologjisë si shkencё, lidhjet e saj me bujqësin dhe karakteristikat e përgjithëshme të jetës dhe qelizavePërmbajtja: - Biologjia bashkёkohore dhe roli i saj në bujqësi.- Karakteristikat e jetës.- Sistemet biologjike dhe udhëheqja me sistemet biologjike.- Virusët, forma, madhësia, shumimi, ndërtimi dhe roli i tyre

në bujqësi.- Bakteriet, format, madhësia, shumimi, ndërtimi dhe roli i

tyre në bujqësi.- Mjetet për luftë kundër bakterieve - dezinfektimi,

sterilizimi dhe pasterizimi.- Evulocioni i qelizës - bërthama dhe kromozomet.- Bartja e materieve nëpër membranë - difuzioni, osmoza

dhe transpiracioni aktiv.- Përbërja kimike e qelizës - komponimet joorganike dhe

organike.- Ndërtimi i qelizës dhe funksioni i membranës qelizore.- Ndarja e qelizës - amitoza, mitoza dhe mejoza.- Pasojat e çrregullimit të ndarjes së qelizës – tumoret. Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë biologjinë si shkencë jo vetёm me vlera

njohёse por edhe praktike, veçanёrisht e lidhur me kulturёn bujqёsore;

21

- diskutojё pёr proceset jetёsore të jetës;- shpjegojё kuptimin e sistemit biologjik;- përshkruajë virusët, bakteriet, ndërtimin e tyre dhe rolin e

tyre në bujqësi;- shpjegojë mënyrat e luftimit të bakterieve dhe preparatet

që përdoren për këtë qëllim;- shpjegojë strukturën dhe funksionin e organeleve të

qelizës (cipat biologjike, organelet citoplazmike);- krahasojë qelizën bimore me atë shtazore;- vёzhgojё dhe regjistrojё ngjashmёrinё dhe ndryshimet

ndёrmjet qelizave bimore dhe shtazore;- përshkruajë procesin e ndarjes së qelizës.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për metabolizmin dhe proceset

katabolike-burimi i energjisë për jetënPërmbajtja: - Metabolizmi si veti kryesore e qёnieve të gjalla.- Enzimet (fermentet).- Mënyrat e të ushqyerit.- Fotosinteza, produktet e saj dhe roli pёr botёn e gjallë.- Kemosinteza. - Proceset katabolike si burim i energjisë së qёnieve të

gjalla.- Katabolizmi i karbohidrateve, yndyrave dhe proteinave.- Proceset oksidoreduktuese.- Frymёmarja qelizore dhe fermentimi.- Glikoliza dhe cikli i Krebsit.- Fermentimi alkoolik dhe qumështor.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë se për tё jetuar dhe funksionuar qelizat e gjalla

shfrytëzojnë energjinë potenciale të lidhjeve kimike;- përshkruajë larminё, rolin e enzimeve dhe pjesëmarrjen e

tyre në reaksionet e sintezës kimike;- kuptojë se enzimet janë ndërmjetësues në proçeset

metabolike;- shpjegojë se çfarë ndodh gjatë proçesit të fotosintezës;- shpjegojё rëndësinë e fotosintezës si procesi më i

rёndёsishëm për jetën;- përshkruajë proçeset katabolike si burime të energjisë së

qёnieve të gjalla;- shpjegojë proçeset katabolike të karbohidrateve dhe

yndyrnave;- shpjegojë proçesin e frymёmarrjes dhe atё oksido-

22

reduktues;- përshkruajë zhvillimin e proçesit të fermentimit.

RM 3

Nxënësi fiton njohuri për gjenetikën si bazë materiale e trashёgimisëPërmbajtja: - Bazat molekulare të trashёgimisë - ADN dhe ARN.- Biosinteza e proteinave.- Gjenet, gjenotipi dhe fenotipi.- Rregullat themelore të trashёgimisë.- Burimet e variabilitetit gjenetik.- Ndikimi i mjedisit në shfaqjen e gjeneve trashёguese.- Gjenetika e njeriut.- Kromozomet e njeriut.- Determinimi i seksit tё njeriut.- Ndryshimet në hormonet seksuale dhe në materialin

gjenetik.- Sёmundjet trashёguese.- Inxhinieria gjenetike dhe rëndësia për njeriun dhe botën e

gjallë.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- pёrshkruajё ndërtimin e acideve nukleike ADN dhe ARN;- shpjegojë nё pёrgjithёsi procesin e biosintezës sё

proteinave;- pёrshkruajё gjenet, gjenotipin dhe fenotipin;- përshkruajë rregullat themelore të trashёgimisë dhe

ndikimin e mjedisit në shfaqjen e gjeneve trashёguese;- pёrshkruajё kromozomet, strukturën dhe rolin e tyre në

organizmin e njeriut;- shpjegojё se sëmundjet trashёguese janё pasojë e

ndryshimit të materialit gjenetik;- tregojё se çfarё roli dhe rёndёsie ka inxhinjeria gjenetike

pёr njeriun dhe botёn e gjallё.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri mbi ngacmueshmerinë dhe sjelljet e organizmave Përmbajtja: - Sistemi nervor dhe funksionimi i tij.- Reflekset (e lindura dhe të fituara).- Instiktet, emocionet dhe sjelljet.- Hormonet dhe rregullimi hormonal.Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje- përgjigje me gojë.

23

- Pyetje- përgjigje me shkrim..Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë rolin e sistemit nervor dhe funksionimin e tij

në organizma të gjallë;- shpjegojë si shfaqen reflekset, instiktet, emocionet dhe

sjelljet te organizmat e gjallë;- shpjegojë rëndësinë e hormoneve dhe tё rregullimit

hormonal.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për procesin e shumëzimit të qenieve të gjalla, bimëve dhe shtazëve dhe si ndikon mjedisi nё kёtё proces;Përmbajtja: - Shumëzimi dhe zhvillimi i bimëve.- Shumëzimi vegjetativ jo seksual dhe seksual i bimëve.- Zhvillimi postembrional.- Zhvillimi i bimëve dhe indet bimore.- Klasifikimi (sistematika) e bimëve.- Organet bimore vegjetative dhe gjenerative.- Shumëzimi dhe zhvillimi i shtazëve.- Shumëzimi seksual i shtazëve.- Gametogjeneza - qelizat seksuale-gametet.- Ovogjeneza.- Fazat e zhvillimit individual.- Frytnimi.- Adaptimet embrionale.- Organogjeneza.- Zhvillimi jo normal-metamorfoza.- Regjenerimi dhe transplantimi.- Mplakja dhe vdekja.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - shpjegojë mënyrat e shumëzimit dhe zhvillimit të bimëve;- bёjё klasifikimin sistematik të bimëve;- përshkruajë organet vegjetative dhe gjenerative të bimëve;- përshkruajë fazat kryesore të zhvillimit të bimëve dhe të

shtazëve;- tregojё se kategori të ndryshme organizmash shtazore

zhvillimin embrional e kryejnë në mjedise të ndryshme;- përshkruajë faktorët e mjedisit, të cilët ndikojnë në

zhvillimin embrional të bimëve dhe kafshëve.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për klasifikimin e shtazëve dhe

24

tiparet e përgjithshme të tyre Përmbajtja: - Grupet e gjallesave, historiku i zhvillimit të tyre.- Tipi protozoa (ameba, euglena dhe parameci).- Tipi metozoa .- Klasifikimi dhe karakteristikat e përgjithshme.- Rëndësia e protozoa dhe metozoa për njeriun dhe botën e

gjallë.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- përshkruajë historinë e klasifikimit të shtazëve;- pёrcaktojnё njёsitё sistematike sipas rendit ngjitёs;- shpjegojnё shkaqet e larmisё (diversitetit) biologjike;- grupojë gjallesat sipas sistemeve shkencore të klasifikimit;- përshkruajë tiparet kryesore të përfaqësuesve tipikё të

grupeve të gjallesave;- shpjegojë tipin protozoa, ndërtimin, shumimin dhe

zhvillimin;- shpjegojë rëndësinë e protozoa dhe metozoa për njeriun

dhe botën e gjallë.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për rëndësinë e mjedisit jetësor dhe si rregullohet e mbrohet hapsira jetësore Përmbajtja: - Mbrojtja dhe pёrmirёsimi i mjedisit jetësor.- Ndotja dhe mbrojtja e ujit, ajrit, tokës dhe ushqimit.- Zhurma dhe mbrojtja nga zhurma.- Sistemi monitoring.- Rregullimi i mjedisit dhe ndërrimi i hapsirës jetësore.- Parqet nacionale dhe rezervatet natyrore.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë lidhjen ndёrmjet gjallesave dhe mjedisit;- përshkruajë sistemet mbrojtëse në mjediset jetësore;- përshkruajë cilat janё mundësitë dhe faktorёt e ndotjes të

ujit, ajrit, tokës dhe ushqimit;- kuptojë se ç’ёshtё rregullimi i mjedisit dhe ndërrimi i

hapsirës jetësore;- shpjegojë rëndësinë e rezervateve natyrore dhe parqeve

nacionale në mbrojtjen e mjedisit jetësor.Udhëzime për - Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe

25

zbatimin e modulit në laboratorinë e biologjisë e në disa raste dhe në terren. - Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata

teorike me nxënësin.- Nxënësit duhet të udhëzohen për t’u bërë të qarta ato gjëra

që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike në laborator.




- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave të punës në laborator.




- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Diapozitivё e fotografi nga qeniet e gjalla bimore dhe

shtazore.- Laborator i kompletuar me mjete pune dhe preparate kimike

të nevojshme.- Mikroskop.- Skema, diagrame, harta, sllajde, tabela dhe preparate lidhur

me temat e veçanta.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i biolologjisë, doracak, fletore pune.- Atllas botanik, zoologjik dhe anatomik.- Herbarium, insektarium, diagrame të luleve, preparate të

thata dhe likuide.- Fjalor terminologjik.- Çelësi i ilustruar me fotografi për determinimin e bimëve,

kërpurdhave dhe shtazëve.

3. Moduli “Bazat mbi tokën dhe të ushqyerit e bimëve”


26

PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi BAZAT MBI TOKËN DHE TË USHQYERIT E

BIMËVE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që paisë nxënësit me njohuri për rëndësinë e tokës dhe të ushqyerit e bimëve, përbërjen kimike dhe faktorët që ndikojnë në formimin e saj, përbërjen mekanike dhe mineralogjike të tokës; klasifikimin e tokave, përbërjen kimike dhe të ushqyerit e bimëve, rendesinë e makro dhe mikro elementet dhe rolin fiziologjik të tyre në bimë, llojet e plehrave organike dhe minerale si dhe perdorimin e tyre.


72 orë mësimore




RM 1 Nxënësi fiton njohuri për përbërjen dhe formimin e tokësPërmbajtja: - Rëndësia e tokës dhe të ushqyerit e bimëve.- Përbërja kimike e tokës.- Mineralet dhe vetitë e tyre.- Vetitë fizike. - Vetitë kimike dhe ndarja e mineraleve.- Formimi i substratit gjeologjik.- Njohuri të përgjithshme për tokën.- Faktorët e formimit të tokës bujёsore.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e tokës dhe të ushqyerit e bimëve;- përshkruajë përbërjen kimike të tokës;- përshkruajë mineralet dhe vetitë e tyre;- përshkruajë vetitë fizike dhe kimike të tokës;- përshkruajë formimin e substratit gjeologjik;- përshkruajë mënyrën e krijimit të tokës;- shpjegojë faktorët që ndikojnë në formimin e tokës

bujqёsore siç janë: bota bimore,shtazore, klima, reljefi dhe ndikimi i njeriut;

- shpjegojё si ka ndikuar kohёzgjatja e veprimit të faktorёve tokё formues.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për sistemin trefazësh të tokësPërmbajtja:

27

- Përbërja mineralogjike e tokës.- Përbërja mekanike e tokës.- Organizmat dher materiet organike të tokës.- Humusi i tokës. - Transformimi i materieve organike në bashkëdyzime

minerale.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë përbërjen mineralogjike të tokës;- përshkruajë përbërësit mekanikë të tokës;- dallojë organizmat dhe materjet organike të tokës;- dallojë humusin e tokës nga përbërësit tjerë;- shpjegojë si ndodh transformimi i materieve organike

në ato minerale.

RM 3

Nxënësi fiton njohuri për strukturen e tokës dhe faktorët që ndikojnë në formimin e sajPërmbajtja: - Vetitë fizike të tokës.- Strukura e tokës dhe faktorët që ndikojnë në fomimin e

saj.- Vetitë e pergjithshme fizike.- Vetitë fiziko mekanike.- Faza e lëngët e tokës.- Vetit termike të tokës.- Vetit kimike të tokës.- Tretja tokësore.- Vetitë morfologjike të tokës.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë vetitë fizike të tokës;- shpjegojë strukturen e tokës dhe faktorët që ndikojnë në

formimin e saj;- përshkruajë vetitë e përgjithshme fizike;- dallojë vetitë fiziko-mekanike të tokës;- dallojë gjëndjen e lëngët të tokës;- përshkruajë vetitë termike të tokës;- përshkruajë vetitë kimike të tokës;- përshkruajë vetitë morfologjike të tokës.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për klasifikimin e tokave dhe

28

shtrirjen e tipeve të ndryshme në vendin tonë Përmbajtja: - Njohuri për tokat automorfike.- Sirozemet.- Cernozemi.- Smonica.- Toka malore.- Toka e kuqe.- Tokat aluviale.- Njohuri për tokat hidromorfike.- Tokat e zeza moqalike.- Tokat livadhore.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- dallojë tipet e ndryshme të tokave automorfike nga ato

hidromorfike;- përshkruajë toka sirozeme;- përshkruajë smonicën;- përshkruajë tokat malore;- përshkruajë tokat e kuqe;- përshkruajë tokat aluviale;- përshkruajë tokat e zeza moçalike;- përshkruajë tokat livadhore.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për përbërjen kimike të bimëve Përmbajtja: - Uji dhe format e tij në bimë.- Materjet organike.- Materjet organike energjetike.- Materjet organike stimuluese.- Materjet minerale.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përshkruajë përbërjen kimike të bimëve;- përshkruajë format e ujit në bimë (uji i lirë, molekular dhe

strukturor);- përshkruajë materiet organike dhe përmbajtjen e tyre në

bimë.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për të ushqyerit e bimëve, makro dhe mikroelementet dhe rolin fiziologjik të tyre ne rritje

29

dhe zhvillim Përmbajtja: - Të ushqyerit heterotrof të bimëve.- Të ushqyerit autotrof të bimëve.- Fotosinteza -Asimililimi i gazit karbonik.- Pervetësimi i ujit.- Të ushqyerit mineral të bimëve.- Makroelementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimë.- Mikroelementet dhe rroli fiziologjik i tyre në bimë.- Frymarrja e bimëve.- Rritja e bimëve.- Zhvillimi i bimëve.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë mënyrat e të ushqyerit të bimëve;- shpjegojë procesin e fotosintezës;- përshkruajë shfrytëzimin e ujit nga ana e bimëve;- shpjegojë të ushqyerit mineral të bimëve gjatë

vegjetacionit;- argumentojë rolin e makro dhe mikroelementeve në jetën e

bimës;- shpjegojë rolin fiziologjik të ushqimit mineral gjatë jetës

së bimëve;- shpjegojë procesin e frymëmarrjes së bimëve;- shpjegojë rritjen e bimëve si proces jetësor.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për plehërat organike dherëndësinë e tyre për zhvillimin e bimëve Përmbajtja: - Rëndësia e plehrave organike.- Plehu i shtallës dhe përdorimi i tij.- Ndёrtimi i plehrishtës dhe ruajtja e plehrave.- Komposti.- Lëngu i plehut.- Plehrimi i gjelbertë.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e plehërave organike për

zhvillimin e bimëve;- dallojë plehërat organike sipas origjinës dhe përbërjes

kmike;

30

- përshkruajë përbërjen kimike të plehërave organike;- shpjegojë proceset e mineralizimit të plehërave

organike gjatë ruajtjes;- përshkruajë rëndësinë e plehërishtes;- shpjegojë efektin e plehërave organike në zhvillimin e

bimëve;- argumentojë përdorimin e plehërave organike (sasinë,

kohën dhe mënyrën e shpërndarjes).

RM 8 Nxënësi fiton njohuri për plehërat minerale dherëndësinë e tyre për zhvillimin e bimëve Përmbajtja: - Plehrat e thjeshta.- Plehrat e azotit dhe prodhimi i tyre.- Plehrat e nitrateve.- Plehrat e amonit.- Plehrat amide-Urea.- Plehrat fosforike dhe prodhimi i tyre.- Superfosfati i thjeshtë.- Superfosfatete e përqendruara.- Plehrat e kaliumit dhe prodhimi i tyre.- Plehrat e kalciumit.- Plehrat komplekse.- Mikro plehrat.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- klasifikojë plehërat minerale sipas përbërjes kimike;- argumentojë rëndësinë e plehërave minerale;- dallojë plehërat minerale;- përshkruajë përbërjen kimike të plehrave minerale;- përshkruajë mënyrat e ruajtjes së plehrave minerale;- argumentojë efektin e plehërave minerale në zhvillimin

e bmëve;- dijë të përdorë plehërat minerale (sasinë, kohën dhe

mënyrën e shpërndarjes).


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në disa raste në laboratorin e kimisë dhe agronomisë.

- Ky modul do të kryhet në situata teorike dhe praktike me nxënësin.

- Për realizimin me sukses të ketij moduli është e domosdoshme të zbatohen metoda, teknika e forma të shumëllojta të mësimdhënies.

- Mësuesi duhet të zgjedhë qasje të pjesëmarrjes aktive të

31

mësimdhënies duke i ofruar mundësi nxënësit që të ushtrojë sa më shumë të jetë e mundur aftësitë e tij.

- Nxënësit duhet të nxiten që të marrin pjesë aktive në zhvillimin e aftësive të tyre përmes diskutimeve, hulumtimeve dhe ushtrimeve praktike. Ata duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime në lidhje me tokat dhe te ushqyerit e bimëve.

- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati të të mësuarit dhe të synohet vlerësimi i demonstrimit në praktikë të njohurive dhe shprehive të punës.



- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogjet dhe prospektet.- Laborator i kompletuar me mjete pune të nevojshme.- Lloje të ndryshme të hartave pedologjike.- Mostra mineralesh.- Vegla për marrjen e mostrave.- Harta të ndryshme.- Tabela me të dhënat për faktorët e formimit të tokës.- Mostra të humusit.- Vegla për marrjen e mostrave të tokës.- Tabela me të dhëna për tipe të ndryshme të tokave.- Tabela mbi përmbajtjen e elementeve.- Enë laboratorike (cilindra qelqi, pipet, uji i destiluar,

indikator, Tretësira të ndryshme ).- Bimë të ndryshme.- Fotografi. - Mostra të bimëve.- Mostra të elementeve ushqyese.- Skica për ndërtimin e plehërishtes.- Mostra plehërash.- Skema me sisteme plehërimi.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i i paraparë për permbajtjet adekuate, doracak, fletore

pune.- Atllas pedologjik.- Fjalor terminologjik.

4. Moduli “Bazat e teknikës bujqësore”


PËRSHKRUESI I MODULIT

32

Titulli dhe kodi BAZAT E TEKNIKËS BUJQËSORE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që paisë nxënësit me njohuri për llojet e materialeve dhe elementeve të makinave,lëndët djegëse, lubrifikantët dhe perdorimin e tyre, ndërtimin dhe fuksionimin e akumulatorit dhe gjeneratorit, parimet kryesore të punës dhe funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegie të brendëshme, ndërtimin, funksionimin, mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjen e traktorit.


36 orë mësimore




RM 1 Nxënësi fiton njohuri për llojet e materialeve dhe elementeve të makinave si dhe vetitë e tyrePërmbajtja: - Rëndësia e teknikës në prodhimtarinë bujqësore

bashkohore.- Njohuri të përgjithshme mbi materialin.- Rëndësia e metaleve dhe ndarja e tyre.- Metalet e zeza dhe të ngjyrosura.- Detalet kryesore dhe llojet e tyre.- Elementet lidhëse.- Elementet për përcjelljen e lëvizjës dhe fuqisë.- Elementet për përcjelljen e lёngjeve, avullit dhe gazrave.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e përdorimit të teknikës në

prodhimtarinë bujqësore;- përshkruajë llojet e materialeve për konstruksionin e

makinave;- shpjegojë rëndësinë e përdorimit të metaleve dhe ndarjen e

tyre;- dalloje metalet e zeza dhe të ngjyrosura. Vetitë e tyre.- përshkruajë detalet kryesore të makinave;- dallojë llojet e detaleve;- dallojë elementet lidhëse;- përshkruajë elementet për përcjelljen e fuqisë dhe të

lëvizjes;- përshkruajë elementet për përcjelljen e lengjeve, avullit

dhe gazrave.

33

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për lëndët djegëse, lubrifikantët dhe

perdorimin e tyre në mekanizimin bujqësorPërmbajtja: - Rëndësia dhe llojet e lëndeve djegëse.- Vetitë e lëndëve djegëse. Klasifikimi i lëndëve djegëse.- Rëndësia dhe llojet e lubrifikantëve.- Vetitë dhe klasifikimi i lubrifikanteve.- Përdorimi i lëndëve djegëse dhe lubrifikateve në

mekanizimin bujqësor.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e përdorimi të lëndëve djegëse dhe

lubrifikanteve;- përshkruajë lëndët djegëse;- tregojë vetitë e tyre;- klasifikojë lëndët djegëse sipas vetive të tyre;- bëjë klasifikimin e llojeve të lubrifikantëve në bazë të

qëllimit të përdorimit;- përshkruajë mënyrën e përdorimit të lëndëve djegëse dhe

lubrifikanteve në mekanizmin bujqësor.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për ndërtimin dhe fuksionimin e akumulatorit dhe gjeneratorit që perdoren ne mekanizimin bujqësorPërmbajtja: - Burimet e rrymës.- Akumulatori, ndërtimi dhe llojet e tij.- Gjeneratori, ndërtimi i tij.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- tregojë për llojet e ndryshme të burimeve të rrymës;- përshkruajë pjesët përbërëse të akumulatorit dhe llojet e

tij;- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e gjeneratorit.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për ndërtimin, parimet kryesore të punës dhe funksionimin e sistemeve kryesore të motorrit me djegie të brendëshmePërmbajtja: - Motorret me djegie të brendëshme.

34

- Pjesët e pa lëvizëshme.- Pjeset e lëvizëshme.- Oto dhe diesel motorrët.- Parimi i punë së motorrëve me dy kohë.- Parimi i punës së motorrëve me katër kohë.- Mekanizmi i ndezjes së motorrit.- Mekanizmi për përcjelljen e ajrit dhe gazrave.- Mekanizmi për përcjelljen e lëndëve ndezëse dhe vajosëse.- Mekanizmi për sistemin e ftohjes.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - dallojë pjesët e motorrit me djegie të brendëshme;- bëjë dallimin në mes të Oto dhe Diesel motorrëve;- shpjegojë parimet kryesore të punës së motorrëve me

djegjëje të brendëshme;- tregojë ndërtimin dhe funksionimin e sistemeve kryesore

të motorrit me djegjëje të brendëshme.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për ndërtimin, funksionimin, mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së traktorit Përmbajtja: - Ndarja e traktorëve sipas kategorive.- Mekanizmi përcjellës – lidhës.- Ndërruesi i shpejtësive.- Diferenciali përcjellës i përparem dhe i prapem.- Sistemi i drejtimit të traktorit.- Sistemi i frenimit dhe llojet e tij.- Instalimet e ndriçimit dhe sinjalizimit.- Sistemi hidraulik i traktorit.- Përdorimi i traktorit dhe mirëmbajtja e tij.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- dallojë traktorët sipas kategorive;- përshkruajë funksionimin e mekanizmave dhe sistemeve

kryesore të traktorit;- tregojë mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtjes së

traktorit;- tregojë si përcaktohen defektet e thjeshta që mund të

ndodhen në sistemet dhe mekanizmat e motorrit;- tregojë si përdoret dhe mirëmbahet traktori.

35


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në puntorin e teknikës bujqësore e në disa raste dhe në terren.


- Nnxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit.

- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë dhe shënime për udhëzimet që jepen nga mësuesi.

- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogët e traktorëve dhe makinave që instalohen në to.

- Kontrolli i zbatimit të rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit duhet të jetë shumë rigoroz.





- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogjet dhe prospektet.- Mostrat të metaleve të zeza.- Mostra të metaleve të ngjyrosura.- Pjesë të detaleve.- Pjesë të ingranazheve (dhembëzorëve).- Rrypa të ndryshëm- Gypa për përcjelljen e lëngjëve dhe gazrave.- Mostra vajrash dhe lendësh djegëse- Mostra yndyrash.- Tabela për përshkrimin e vajrave.- Prospekte vajrash, lendësh djegëse dhe yndyrash.- Skema të rrymës akumulatori.- Gjeneratori.- Instrumente për matjen e rrymës.- Skema të ciklit të motorrit me katër dhe dy kohë.- Skema të veçanta për çdo system të motorit me djegje të

Mbrendshme.- Maket të otto dhe dizel motorrëve.- Motor të zbërthyer me pjesë të lëvizshme dhe të

palëvizshme.- System vajosës.- Pompё për vajosje.- Pjesët e mundshme të sistemit të motorrit.

36

- Traktorë.- Mekanizëm përcjellës.- Maketë të ndrruesit të shpejtësive.- Skema e funksionimit të traktorit.- Transmision kardonik.- Pjesët e instalimit elektrik.- Pjesët e frenimit.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i teknikës bujqësore, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

5. Moduli “Prodhimtari bimore”


37

PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PRODHIMTARI BIMORE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që paisë nxënësit me njohuri për rëndësinë e prodhimtarisë bimore dhe faktorët ekologjikë, punimin dhe plehrimin e tokës, farën, mbjelljen e sajë dhe përkujdesin e kulturave bujqësore, kulturat lavёrtare dhe klasifikimin e tyre, bimët bishtajore dhe industriale, perimet, lulet dhe kultivimin e fidaneve në fushë dhe serra.


72 orë mësimore




RM 1 Nxënësi fiton njohuri për rëndësinë e prodhimtarisë bimore dhe faktorët ekologjikë Përmbajtja: - Roli dhe rëndësia e prodhimtarisë bimore.- Faktorët ekologjikё dhe ndikimi i tyre në bimë.- Drita dhe nxehtësia.- Lagështia.- Ajri. Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rolin dhe rëndësinë e prodhimtarisë bimore;- shpjegojë veprimin e faktorëve ekologjikë në rritjen e

bimëve;- përshkruajë faktorët ekologjikё;- Shpjegojë dritën dhe nxehtësinë dhe ndikimin e tyre në

rritjen dhe zhvillimin e bimëve.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për punimin dhe plehrimin e tokës Përmbajtja: - Rëndësia nevoja dhe qëllimi i punimit të tokës.- Punimi themelor i tokës.- Punimi plotësues i tokës.- Nevojat për plehërim.- Mënyrat e plehërimit.- Plehërimi themelor.- Plehërimi plotësues.- Koha dhe sasia e përdorimit të plehërave.Instrumentet e vlerësimit:

38

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e punimit të tokës;- përshkruajë teknikën e punimit themelor të tokës;- përshkruajë teknikën e punimit plotësues të tokës;- shpjegojë rëndësinë e plehërimit të kulturave bujqësore;- shpjegojë mënyrat e plehërimit;- përshkruajë plehërat për plehërim themelor të tokës;- përshkruajë plehërat për plehërim plotësues të tokës;- përcaktojë kohën dhe sasinë e përdorimit të plehërave.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për farën, mbjelljen e sajë dhe përkujdesin e kulturave bujqësore Përmbajtja: - Pёrgaditja e farës për mbjellje.- Norma e farës dhe afati i mbjelljës.- Thellësia dhe mënyrat e të mbjellurit.- Rrallitja (rrallimi).- Prashitja.- Largimi i barёrave të këqija.- Ujitja.- Dëmet që sjellin barёrat e këqija.- Mënyrat e përhapjes të barёrave të këqija.- Masat agroteknike.- Masat kimike për luftimin e barёrava të kёqija.- Rëndësia e qarkullimit bimor.- Llojet e qarkullimit bimor dhe skemat e tij.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë si pёrgaditet fara për mbjelljen e kulturave

bujqësore;- përcaktojë normen e farës dhe afatin e mbjelljes sipas

kulturave dhe llojit të tokës;- përcaktojë thellësinë dhe mënyrat e të mbjellurit të farës;- shpjegojë rëndësinё e rrallimit të bimëve;- shpjegojë rëndësinё e prashitjes;- përshkruajë mënyrat e largimit të barёrave të këqija;- shpjegojë rëndësin e ujitjes së bimëve dhe ndikimin e saj

në rritjen e bimëve;- tregojë mënyrat e ujitjes;- shpjegojë dëmet që sjellin barёrat e këqija;- shpjegojë mënyrat e përhapjes së barёrave të këqija;

39

- përshkruajë operacionet agroteknike që ndërmiren gjatë rritjës së bimëve;

- shpjegojë masat kimike për luftimin e barёrave të këqija;- shpjegojë rëndësinё dhe arsyet e qarkullimit bimor;- ndërtojë skema të qarkullimit bimor.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për kulturat lavёrtare dhe klasifikimin e tyrePërmbajtja: - Drithërat dhe ndarja e tyre.- Gruri dhe rëndësia ekonomike.- Kultivarёt e grurit.- Elbi dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e elbit.- Thekra dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e thekres.- Tërshëra dhe rëndësia ekonomike.- Misri dhe rëndësia ekonomike.- Hibridet e misrit.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - shpjegojë drithërat dhe klasifikimin e tyre;- shpjegojë rëndësin ekonomike të drithërave;- përshkruajë ndërtimin dhe vlerat ushqyese të drithërave.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për bimët bishtajoredhe industrialePërmbajtja: - Fasulja.- Soja.- Bizelja.- Panxharsheqeri dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e panxharsheqerit.- Patatja.- Kultivimi dhe rëndësija ekonomike.- Luledielli dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e lulediellit.- Kolëza dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e kolëzes.- Duhani dhe rëndësia ekonomike.- Kultivaret e duhanit.- Konopi dhe kultivimi.Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje – përgjigje me gojë.

40

- Pyetje – përgjigje me shkrim.Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë bimët bishtajore dhe klasifikimin e tyre;- shpjegojë rëndësin ekonomike të bishtajorëve;- përshkruajë ndërtimin dhe vlerat ushqyese të bimëve

bishtajore;- shpjegojë bimët industriale dhe klasifikimin e tyre;- shpjegojë rëndësin ekonomike të bimëve industriale;- përshkruajë ndërtimin dhe vlerat ushqyese të bimëve

industriale.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për perimet dhe kultivimin e fidaneve në fushë dhe serraPërmbajtja: - Lakra dhe rëndësia ekonomike.- Kultivimi i lakrës.- Lulelakra dhe rëndësia ekonomike.- Kultivimi i lulelakres.- Shalqini, pjepëri.- Trangulli.- Speci.- Domatja.- Spanaqi.- Karota.- Magdanozi.- Qepa, hudhëra.- Kultivimi i fidaneve të perimeve dhe rëndësia e tij.- Trapiantimi i fidanit.- Serat dhe ndërtimi i tyre.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë perimet dhe klasifikimin e tyre;- shpjegojë rëndësinë ekonomike të perimeve;- përshkruajë ndërtimin dhe vlerat ushqyese të perimeve;- shpjegojë rëndësinë dhe qëllimin e kultivimit të

fidaneve;- shpjegojë rëndësinë e lehëve të nxehta;- shpjegojë qëllimin pse bëhet trapjantimi i fidanit;- përshkruajë teknologjinë (mënyren) e trapjantimit;- shpjegojë rolin dhe rëndësin ekonomike të serave;- përshkruajë pjesët e serës dhe paisjet brenda saj

(sistemi i ventilimit ,ujitjes, plehërimit etj.).

41

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për lulet dhe kultivimin e tyrePërmbajtja: - Njohja e luleve dhe teknologjia e prodhimit.- Llojet e substrateve për prodhimin e luleve.- Kuptimi dhe rendësia e luleve njëvjeçare.- Llojet e luleve njëvjeçare dhe qepore.- Kërkesat e luleve ndaj klimës tokës dhe substrateve

ushqyes.- Rendësia e bimëve zbukuruese.- Klasifikimi i luleve sipas qellimit të përdorimit.- Përdorimi i luleve shumëvjeçare.- Llojet e luleve shumëvjeçare.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- përshkruaj lulet dhe teknologjinë e prodhimit të tyre;- shpjegojë llojet e substrateve që përdoren për

prodhimin e lulev;- shpjegojë rendësin e luleve njëvjeçare dhe qepore;- tregojë për kërkesat e luleve ndaj klimës, tokës dhe

substrateve ushqyese;- tregojë rendësin e bimës zbukuruese;- bejë klasifikimin e luleve sipas qellimit të përdorimit;- shpjegojë llojet e luleve shumëvjeçare dhe përdormin

e tyre.Udhëzime për zbatimin e modulit

- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në laboratorin e agronomisë e në disa raste dhe në terren.


- Nxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave teorike kombinuar me aplikime të shkurtra praktike që realizojnë kërkesat e modulit.


- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për faktorët ekologjik, fotografi, skica, harta të ndryshme, skema për mënyrat e punimit të tokës, fotografi të veglave për punimin themelor dhe plotësues të tokës.



- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin

42

e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike.



- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Tabela me të dhëna për faktorët ekologjik.- Fotografi, skica,harta të ndryshme.- Skema për mënyrat e punimit të tokës.- Fotografi të veglave për punimin themelor dhe plotësues të

tokës.- Skema për plehërim edhe mënyrat e plehërimit.- Mostra të plehrave organike dhe minerale.- Tabela me të dhëna për sasinë e përdorimit të plehërave.- Mostra të farave të ndryshme.- Skema për mënyrat e mbjelljes.- Vegla për përkujdesjen e kulturave. - Mostra të barojave të këqia dhe herbarium.- Skema të qarkullimit bimor.- Mostra të farave të kulturave lavërtare.- Bimë lavërtare.- Mostra të farave të kulturave bishtajore.- Bimë bishtajore.- Mostra të farave të kulturave industriale.- Bimë industriale.- Mostra të farave të kulturave forragjere.- Bimë forragjere.- Mostra të farave të kulturave perimore.- Bimë perimore.- Skema të kultivimit të fidaneve.- Serat.- Mostra të lule një dhe shumëvjeqare.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i prodhimtarisë bimore, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

43

Përshkruesit e moduleve praktike profesionale kl 10

1. Moduli “Siguria në punë dhe mbrojtja e mjedisit”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi SIGURIA NË PUNË DHE MBROJTJA E

MJEDISIT

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i paisë nxënësit me aftësi praktike për të përdorur mjetet dhe paisjet e punës me qëllim mbrojtjes dhe sigurisë në punë, mbajtjes së higjienës dhe mbrojtjen e mjedisit.


30 orë mësimore

44




RM 1 Nxënësi identifikon dhe parandalon rreziqet në punëPërmbajtja: - Identifikimi i rreziqeve në punë.- Parandalimi, përmirësimi i rreziqeve ne punë.- Eliminimi i rreziqeve në punë.- Raportimi i rreziqeve dhe aksidenteve.- Raportimi i prishjes së rregullave për mbrojtje të

shëndetit dhe sigurisë ne pune.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- identifikojë rreziqet e mundëshme në vendin e punës;- parandalojë dhe përmirësojë rreziqet ne punë;- eliminojë më sukses rreziqet eventuale;- raportojë për rreziqet në punë;- raportojë për aksidentet në punë;- raportojë për prishjen e rregullave në punë.

RM 2 Nxënësi përdor paisjet dhe veshjet për mbrojtje në punë

sipas kërkesavë të vendit të punës.Përmbajtja: - Përdorimi i paisjeve dhe veshjeve për mbrojtje në

punë.- Zbatimi i praktikave më të mira dhe sigurta në punë.- Zbatimi i udhezuesit te prodhuesve te paisjeve.- Deponimi dhe largimi i mbeturinave në menyrë të

sigurt.- Demonstrime praktike dhe diskutime mbi mbrojtjen

nga zjarri, aplikimit të ndihmës së parë në rastë aksidentit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë paisjet dhe veshjet për mbrojtje në punë;- aplikojë praktikat më të mira dhe më të sigurta në punë;- zbatojë me kujdes udhëzimet e prodhuesve të paisjeve;- deponojë, largoj mbeturinat duke respektuar rreullat e

higjienës dhe sigurisë ne punë;- demostrojë praktikisht mbi mbrojtjen nga zjarri, aplikimi i

ndihmës së parë.

RM 3 Nxënësi përdorë mjetet larëse dhe dezinfektuese sipas

45

kerkesave.Përmbajtja: - Fshirja dhe larja e objekteve të fermës.- Dezinfektimi i mureve dhe tavaneve të fermës.- Pastrimi dhe larja e makinerive e paisjeve bujqesore. - Përdorimi i mjeteve larëse.- Përdorimi i mjeteve për dezinfektim.- Aplikimi i teknikave të larjes dhe dezinfektimit ne

përputhshmeri me kerkesat.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - pregatisë vendin dhe mjetet për fshirjen dhe larjen e

dyshemesë;- pregatisë mjetet dezinfektuese për dezinfektimin e mureve

dhe tavaneve;- pregatisë mjetet për larjen e paisjeve dhe makinerive të

ndryshme;- përdorë mjetet larëse;- përdorë mjetet dezinfektuese;- aplikojë teknikat e larjes dhe dezinfektimit sipas

kërkesave.

RM 4 Nxënësi zbaton rregullat për mbrojten e mjedisit në mjediset bujqësorePërmbajtja: - Identifikimi i faktorëve që ndikojnë në ndotjen e mjedisit

në mjediset bujqësore.- Respektimi i kritereve mbi përdorimin e lëndëve larëse

dhe dezinfektuese.- Paratrajtimi dhe trajtimi i ujërave të zhgarkuara në

përputhje me kërkesat dhe rregulloret e miratuara.- Zbatimi i kritereve në lidhje me deponimin dhe

eleminimin e mbeturinave.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - identifikon faktorët që ndikojnë në ndotjen e mjedisit në

industrinë ushqimore;- përdorë mjetet larëse dhe dezinfektuese sipas standarteve

të parapara nga legjislacioni mbi përdorimin e tyre për mbojtjen e mjedisit;

- paratrajton dhe trajton ujërat e zhgarkuara në përshtatje me kërkesat që ka industria ushqimore për mbrojtjen e mjedisit;

46

- grumbullon, seleksionon dhe trajton llojet e mbeturinave;- largon dhe vendos mbeturinat në vendin e paraparë.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në fermë bujqësore. - Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata

praktike me nxënësin. - Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi. - Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që është e

mundur demonstrime konkrete gjatë përdorimit të paisjeve dhe veshjeve për mbrojtje në punë.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në përdorimin e paisjeve dhe veshjeve për mbrojtje në punë.

- Gjatë gjithë kohës që nxënësit kryejnë veprime praktike, ata vëzhgohen dhe udhëzohen nga mësuesi.

- Nxënësit herë pas here duhet të mblidhen për të bërë të qarta ato gjëra që do të demonstrohen gjatë veprimtarisë praktike.

- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga mësuesi si dhe të shfrytëzojnë manuale të përdorimit ose katalogë të pajisjeve të ndryshme.


- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.



- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Paisjet dhe veshjet për siguri ne pune.- Mjetet dhe materialet e nevojshme per aplikimin e ndihmes

se pare.- Mjetet larëse dhe dezinfektuese.- Mjetet transportuese.- Fletëraport për punë.- Materiale studimore, katalogë dhe udhëzime për përdorimin

e mjeteve larëse dhe dezinfektuese.- Udhëzues për rregullat higjieno-shëndetësore dhe sigurinë

në punë.- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,

internet, LCD, grafoskop).- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

47

2. Moduli “Marrja e mostrave të tokës”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MARRJA E MOSTRAVE TË TOKËS

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të realizuar matjet e ndryshme dhe percaktimin e lokacionit per hapjen e profilit pedologjik dhe marrjen e mostrës në profilin e tokës për analizë pedologjike dhe agrokimike.


36 orë mësimore

48




RM 1 Nxënësi kryen matje të ndryshme dhe përcakton lokacionin për hapje të profilit pedologjikPërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve të punës për matjen

dhe percaktimin e lokacionit per hapjen e profilit pedologjik.

- Kryerja e matjeve të ndryshme në ngastrën ku planifikohet hapja e profilit pedologjik.

- Analiza e skemës së lokacionit të përcaktuar për hapje të profilit.

- Percaktimi i dimensioneve dhe skicimi i profilit pedologjik.

- Parapërgatitja e vendit për hapjen e profilit pedologjik.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë veprimeve pregaditore për hapjen e profilit pedologjik.

Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë drejt veglat dhe pajisjet e domosdoshme për

matjen dhe percaktimin e lokacionit per hapjen e profilit pedologjik;

- kryej matje të sakta në ngastrёn e planifikuar për hapje tё profilit pedologjik;

- analizojë drejt skemën e lokacionit të përcaktuar për hapje të profilit;

- dimensionojë dhe skicojë drejtë profilin pedologjik;- respektojë mënyrat e hapjes sё profilit;- Respektojë rregullat e mbrojtjes në punë dhe ruajtjes sё

mjedisit gjatë kryejes se matjeve të ndryshme dhe përcaktimit të lokacionit për hapjen e profilit pedologjik .

RM 2 Nxënësi merr mostrën në profilin e tokës për analizë

pedologjike. Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës për marrjen e mostrës në

profilin e tokës.- Transportimi i veglave të punës në vendin e duhur.- Zgjedhja e vendit ku do të hapet profili i tokës.- Piketimi i vendit për hapjen profilit të tokës.- Formimi i shkallëve gjatë hapjes së profilit pedologjik. - Nxjerrja e dheut sipas shtresave të thellësisë.

49

- Përcaktim i shtresave-horizonteve të tokës në profil.- Përcaktim i vetive fizike dhe fiziko-mekanike të tokës.- Përcaktim i strukturës, formës dhe madhësisë së

agregateve. - Zbatimimi i teknikave te marrjes së mostrës në mesin dhe

në të gjithë shtresën e çdo horizonti.- Zbatimi i rrregullave te sigurimit teknik dhe ruajtja e

mjedisit gjatë hapjes së profilit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë saktë veglat e punës për hapjen e- profilit dhe marrjen e mostrës;- kontrollojë gjendjen fizike të veglave të punës;- përcaktojë vendin ku do të merret mostra sipas kritereve

caktuara; - piketojë tokën për hapjen e profilit sipas parametrave të

duhur;- hapë profilin e tokës në tre shtresat e saj;- përcaktojë shtresat e profilit sipas karakteristikave

përkatëse;- marrë mostrën në mesin dhe në të gjithë shtresën e çdo

horizonti;- përpunojë mostrën pas marrjes (shkrifërim, tharje) për ta

përgatitur për analizë; - respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë hapjes së profilit dhe marrjes së mostrës.

RM 3

Nxënësi merr mostrën në sipërfaqe të tokës për analizë agrokimike.Përmbajtja: - Hapja së tokës në thellësinë e duhur.- Konfigurimi i një drejtkëndëshi dhe diagonaleve të tij në

tokë.- Marrja e mostrave në pika të ndryshme. - Vendosja e mostrën në thasë plastike apo tekstili.- Regjistrimi, etiketimi i mostrave në thasë dhe regjistër.- Paketimi dhe ngarkimi i mostrave në mjetin transportues.- Shperndarja e mostres ne leter dhe tharja e sajë.- Largimi i mbetjeve bimore nga mostrat.- Përzierja e mostrave.- Nxjerrja e mostrës mesatare me metodën e diagonaleve.- Përpunimit i mostrës.- Ambalazhimi dhe etiketimi i mostrave te thara.- Zbatimi i rregullave te sigurimit teknik dhe ruajtja e

mjedisit gjatë marrjes së mostrës në sipërfaqen e tokës.

50

Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- hapë tokën në thellësinë nga 0 deri 30 cm;- konfigurojë një drejtkëndësh dhe diagonalet e tij në tokë;- marrë mostrat në pika të ndryshme;- Respekton standardet e paketimit dhe ngarkimit të

mostrave në mjetet transportues;- hapë në letër dhe thajë mostrat;- largojë mbetjet bimore nga mostrat;- përziejë saktë mostrat;- nxjerrë mostrën mesatare me metodën e diagonaleve;- përpunojë me kujdes mostrën e tokës;- ambalazhojë dhe etiketojë me kujdes mostrën;- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë marrjes së mostrës në sipërfaqen e tokës.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në mjediset për praktikat profesionale në parcelën pranë shkollës, në fermë, në territorin jashtë shkollës ku mund të hapet një profil toke dhe ne laboratorinë e agronomisë.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete për matjet, lokacionin dhe tipat e ndryshme të tokave.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në planifikimin, realizimin e marrjes së mostrave varësisht nga qëllimi dhe drejtimi i analizës që planifikohet dhe dëshirohet, ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me proceset e punës për marrjen e mostrave të tokës bujqësore.



- Veprimtaritë praktike në teren dhe laborator do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike që i kryejnë në teren dhe laborator.

- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave të punës.

- Vlerësimi preferohet të bëhet pas përfundimit të çdo rezultati dhe të jetë transparent ndaj nxënësve.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike që ata do të

51

kryejnë.Kushtet ee domosdoshme për realizimin e modulit


- Mjedise të praktikës së marrjes së mostrave.- Kompleti i veglave, veshjes, pajisjeve dhe materialeve të

nevojshme për marrjen e mostrave.- Letër për vendosjen e mostrave.- Letër ambalazhi dhe etiketa.- Katalogje e manuale.- Laborator i kompletuar me pajisje laboratorike, kemikate,

vegla pune, sonda, etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, kompjuter,

interneti, CD, grafoskopi).- Mjete teknike transporti për terren.- Fjalor terminologjik.

3. Moduli “Drejtimi dhe mirëmbajtja e traktorit”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi DREJTIMI DHE MIRËMBAJTJA E

TRAKTORIT

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i paisë nxënësit me aftësi praktike për të drejtuar traktorin me rimorkio, të lidhin paisjet dhe t’i shkëpusë ato, të jenë në gjendje të bëjnë shёrbime me traktor sipas nevojës dhe të kryejn sherbimet e mirëmbajtjes së taktorit.

Kohëzgjatja e 42 orë mësimore

52

modulitNiveli i parapëlqyer për pranim



RM 1 Nxënësi kryen lëvizje para-mbrapa me traktor Përmbajtja: - Hipja dhe zbritja nga traktori me rrota.- Ndezja e traktorit.- Kontrolli i treguesve në tabelen kontrolluese të traktorit.- Dhënia e sinjaleve gjatë lëvizjes me traktor.- Procedura e nisjes së traktorit nga vendi për ecjen para në

rrugë horizontale.- Lëvizja para me traktor me marshin e parë.- Ndalimi, sigurimi me frenin e dorës dhe fikja e traktorit në

vend. - Procedura e nisjes së traktorit nga vendi për ecjen para në

rrugë të përpjetë.- Lëvizja mbrapa me traktor.- Procedura e ndërrimit të marsheve për rritjen e shpejtësisë.- Ecja me traktor me marshin e dytë dhe të tretë.- Procedura e ndërrimit të marsheve për uljen e shpejtësisë.- Procedura e ecjes me traktor në kthesa të gjera.- Procedura e ecjes me traktor në kthesa të ngushta.- Ndalimi, sigurimi me frenin e dorës dhe fikja e traktorit.- Zbritja nga traktori.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë lëvizjes me traktor para- mbrapa dhe në kthesa të ndryshme.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- realizojë hipjen dhe zbritjen nga traktori me rrota sipas

udhëzimeve;- pozicionohet në ndenjësen e traktorit sipas rregullave të

përcaktuara;- kryejë ndezjen e traktorit sipas udhëzimeve teknike;- të kontrollojë treguesit në tabelen kontrolluese traktorit

përpara nisjes;- realizojë në momentin e duhur dhënien e sinjaleve gjatë

lëvizjes me traktor;- zbatojë procedurën e nisjes së traktorit nga vendi për ecjen

para në rrugë horizontale;- lëvizë para me traktor me marshin e parë;- realizojë ndalimin, sigurimin me frenin e dorës dhe fikjen

e traktorit në vend sipas procedurës teknike;

53

- zbatojë procedurën e nisjes së traktorit nga vendi për ecjen para në rrugë të përpjetë sipas hapave përcaktues;

- lëvizë mbrapa me traktor sipas procedurës teknike;- zbatojë procedurën e ndërrimit të marsheve për rritjen e

shpejtësisë sipas udhëzimeve teknike;- ecë me traktor me marshin e dytë dhe të tretë në rrugë të

drejtë;- zbatojë procedurën e ndërrimit të marsheve për uljen e

shpejtësisë sipas udhëzimeve teknike;- zbatojë procedurën e e ecjes me traktor në kthesa të gjera

sipas udhëzimeve teknike;- zbatojë procedurën e e ecjes me traktor në kthesa të

ngushta sipas udhëzimeve teknike;- realizojë ndalimin, sigurimin me frenin e dorës dhe fikjen

e traktorit në vend sipas rregullave dhe udhëzimeve teknike;

- zbresë nga traktori sipas rregullave;- të zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë drejtimit me traktor.

RM 2

Nxënësi vendos dhe heq makina bujqësore të varura në traktorin me rrota. Përmbajtja: - Pozicionimi i makinës bujqësore për t’u lidhur me

traktorin.- Hipja në traktorin me rrota.- Ndezja e traktorit.- Kontrolli i treguesve në tabelen kontrolluese të traktorit.- Dhënia e sinjaleve gjatë vendosjen dhe heqjes së makinave

bujqësore të varura në traktorin me rrota.- Ecja mbrapa për të afruar traktorin me makinën bujqësore.- Procedura e lidhjes të makinës bujqësore me hallkën

lidhëse tripikëshe të mekanizmit varës-hidraulik të traktorit.

- Komandimi i mekanizmit varës-hidraulik për vendosjen e makinës në pozicion transportimi.

- Komandimi i mekanizmit varës-hidraulik për vendosjen e makinës në pozicione të ndryshme pune.

- Ulja e makinës bujqësore për shkëputje nga traktori.- Procedura e shkëputjes së makinës bujqësore me hallkën

lidhëse tripikëshe të mekanizmit varës-hidraulik të traktorit.

- Largimi i traktorit nga makina bujqësore. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë lëvizjes me traktor me shpejtësi të ndryshme.


54

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- realizojë hipjen në traktorin me rrota sipas rregullave

teknike;- ndezë traktorin sipas hapave procedurale të ndezjes;- kontrollojë treguesit në tabelen kontrolluese të traktorit,

para nisjes së tij;- kryejë në momentin e duhur dhënien e sinjaleve gjatë

vendosjes dhe heqjes së makinave bujqësore të varura në traktorin me rrota;

- ecë mbrapa për të afruar traktorin me makinën bujqësore sipas udhëzimeve teknik;

- lidhë makinën bujqësore me hallkën lidhëse tripikëshe të mekanizmit varës-hidraulik të traktorit sipas procedurës përkatëse;

- realizojë komandimin e mekanizuar varës-hidraulik për vendosjen e makinës në pozicion transportimi;

- realizojë komandimin e mekanizuar varës-hidraulik për vendosjen e makinës në pozicione të ndryshme pune;

- realizojë uljen e makinës bujqësore për shkëputje nga traktori;

- bëjë shkëputjen e makinës bujqësore me hallkën lidhëse tripikëshe të mekanizmit varës-hidraulik të traktorit sipas procedurës përkatëse;

- ecë përpara për largimin e traktorit nga makina bujqësore; - zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjes së mjedisit gjatë vendosjes dhe heqjes së makinave bujqësore të varura në traktorin me rrota.

RM 3

Nxënësi kryen shërbimet e mirëmbajtjes së traktorit sipas instruksioneve të prodhuesit.Përmbajtja: - Përzgjedhëja e veglave dhe paisjeve të punës.- Vëndosja e traktorit në kanal- lift.- Kontrolli i vajit- Ndrrimi i vajit të vjetër.- Rregullimi i rrypit të ventilatorit.- Kontrollimi i sistemit të ftohjes.- Kontrollimi dhe rregullimi i frenave dhe gomave.- Kontrollimi i elekrolitit në bateri, polet e baterisë dhe si- lidhen ato.- Kontrollimi i sistemit ndëzes.- Kontrollimi dhe ndrrimi i instalimit ndriques dhe

sinjalizues.- Kontrollimi i rrjedhjes së lëndës së djegëshme në traktor- Trysnia e gomave për gjendje transporti dhe për të kryer

55

punime në tokën bujqësore.- Largimi i traktorit nga kanali – lifti.- Rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë

mirëmbajtjes së traktorit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- zbatojë me saktёsi udhëzimet e prodhuesit të traktorit;- përzgjedhë veglat dhe paisjet e nëvojshme të punës;- vëndosë në mënyrë të sigurt traktorin në kanal – lift;- heqë vajin e vjetër në përputhje më procedurat e kërkuara;- bëjë zëvendësimin e filtrit të vajit dhe lëndës djegëse;- bëjë më kujdes rregullimin e rrypit të ventilatorit;- kontrollojë në mënyrë të rregullt sistemin e ftohjës;- provojë funksionimin e frenave;- provojë sistemin ndezës, ndriquës dhe sinjalizues;- largojë traktorin nga kanali – lifti;- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë mirëmbajtjes së traktorit.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në sheshe të lira ku mund të realizohet ecje pa rrezik me traktor me rrota.

- Nnxënësi duhet të përgatitet nëpërmjet përdorimit të seancave praktike kombinuar me shpjegime të shkurtra teorike që realizojnë kërkesat e modulit.

- Mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete të drejtimit para, mbrapa dhe në kthesa të ndryshme me traktor me rrota.

- Mësuesi duhet të nxitë diskutime përreth drejtimit të traktorit me rrota para, mbrapa dhe në kthesa.

- Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete pune për të drejtuar traktorin para, mbrapa dhe në kthesa, fillimisht në mënyrë të mbikqyrur dhe më pas në mënyrë të pavarur.


- Mësuesi duhet të përdorë manuale apo katalogje që kanë të bëjnë me drejtimin para, mbrapa e në kthesa të traktorit.



- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogët e traktorëve dhe makinave që instalohen

56

në to.- Mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të

jetë e mundur demostrimet konkrete për bashkangjitjën e mekanizimit për traktor dhe mirëmbajtjen e tyre.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin, por me reference të mësuesit në ndonjë rast.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në bashkangjitjën dhe mirëmbajtjën e mekanizimit bujqësor.

- Nxënësi do të përvetsojë kompetencat nëpermjet veprimtarive praktike.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave të punës.


- Gjatë vlërsimit të nxënësve duhet të synohet në demostrimin praktik të njohrive dhe shprehive të punës.

- Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.



- Traktor me rrota.- Shesh për realizimin e sigurtë të lëvizjeve me traktor.- Manule teknike.- Katalogje të ndryshme.- Rimorkio.- Mjedise për mirëmbajtjen ditore dhe periodike në traktor.- Pajisje që vendosen në traktor, për punime të ndryshme.- Pajisje punuese, plug, frezë, kultivator, makina mbjellëse.- Çelësa, pompë grasatimi, vaj, graso(yndyrë) dhe lëndë të

djegëshme (naftë e benzinë).- Vegla të ndryshme pune për sherbime të mirëmbajtjes së

traktorit.- Elemente të sistemit të ftohjës.- Pjesë rezervë të sistemit të frenave dhe ndezës.- Katalog për vegla pune.- Fletë – raport për punë.- Materiale studimore.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, kompjuter,

interneti, CD, grafoskopi).- Fjalor terminologjik.

57

4. Moduli “Ruajtja dhe perdorimi i plehrave”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi RUAJTJA DHE PERDORIMI I PLEHRAVE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që paisë nxënësit me aftësi praktike për përzgjedhjen dhe perdorimin e veglat e pajisjet për pastrimin e depos, ruajtjen e plehrave, përdorimin pastrimin dhe mirëmbajtjen e makinave shperndarëse te plehrave.


48 orë mësimore



Rezultatet e të mësuarit (RM), përmbajtja dhe procedurat e

RM 1 Nxënësi përzgjedh dhe perdorë veglat e pajisjet për pastrimin e depos për ruajtjen e plehravePërmbajtja: - Përzgjedhja e mjeteve të nevojshme për pastrim të depos.

58

vlerësimit - Përdorimi i mjeteve dhe veglave për pastrim të depos.- Largimi i pjesëve të panevojshme nga depoja.- Riparimi i pjesëve të dëmtuara të depos.- Perdorimi i mjeteve mbrojtëse për dezinfektim.- Zgjedhja e preparatit të caktuar për dezinfektim.- Dezinfektimi i depos.- Zbatimi i rregullave te sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë perdorimit të veglave dhe paisjeve për pastrimin e depos per ruajtjen e plehrave.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- perzgjedhë veglat e paisjet më të përshtatshme për

pastrimin e depos;- përdorë më siguri të lart veglat dhe paisjet e punës;- largon më kujdes pjesët e panevojshme nga depoja;- riparojë pjesët e dëmtuara në depo;- perdorë mjetet mbrojtëse për dezinfektim;- zgjedhë preparatin më të pershtatshem për dezinfektim;- bejë dezinfektimin e depos;- Zbatjë sipas stadarteve rregullat e sigurimit teknik e të

ruajtjës së mjedisit gjatë perdorimit të veglave dhe paisjeve për pastrimin e depos per ruajtjen e plehrave.

RM 2

Nxënësi bënë deponimin dhe ruajtjen e plehrave ne vendin e caktuar Përmbajtja: - Përcaktimi i vendit për ndërtimin e figurës me pleh stalle.- Ndërtimi i figurës së plehut të shtallёs sipas planifikimit.- Kriteret e vendosjës së plehut.- Vendosja e paletave sipas sistemit menaxhues nё depo.- Vendosja e plehut kimik sipas llojit. - Evidentimi i sakët i numrit të thasëve.- Lëshuarja në vëprim e stabvilimenteve të ajrimit.- Kontrollimi i plehrave gjatë ruajtjes në depo.- Largimi i plehrave që nuk do të perdoren.- Zbatimi i planit për hudhjen e plehut të dëmtuara.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë

deponimit dhe ruajtjës së plehut në vendin e caktuar.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përcaktojë vendin më të pёrshtatshёm për ndërtimin e

figurës me pleh stalle;

59

- ndërtojë plehrishten sipas planifikimit;- respektojë kriteret e vendosjes së plehut për ruajtje në

depo;- vendos paletat sipas sistemit menaxhues të depos;- klasifikojё dhe vendos plehun sipas llojit;- evidentojё sakët sasinë dhe numrin e thasëve;- lëshojë në veprim në momentin e duhur stabilimentet e

ajrimit;- kontrollojë kohë pas kohe produktin gjatë ruajtjes;- largojë më kujdes produktet e paperdorura;- zbatojë planin e hedhjes së plehut të dëmtuar;- respektojë rregullat e kujdesit teknik e të mbrojtjes së

mjedisit gjatë deponimit dhe ruajtjes së plehrave.

RM 3

Nxënësi përdorë dhe shperndan plehrat më makina shperndarse para mbjelljës dhe gjatë vegjetacionit të bimëve.Përmbajtja: - Përzgjedhja e llojit të plehut.- Përcaktim i sasisë dhe normës së plehut varësisht nga lloji. - Përcaktimi i afatit për aplikim të plehrave varësisht nga

lloji i plehrave dhe kulturës bimore që planifikohet për të ushqyer.

- Përzgjedhja e makinës shperndarëse për shperndarjen e plehrave.

- Bashkangjitja e makinës shperndarëse për traktor. - Testet dhe kontrolla e shpёrndarёsve para pёrdorimit.- Regjistrimi stacionar- fushur per llojin e paisjeve të

makinave shperndarse të plehut.- Pozicionimi për punë.- Planifikimi i metodës për procedurat e shperndarjës së

plehut.- Mbushja e shperndarësit më plehra.- Shpërndarja e plehrave. - Zbatimi i rregullave të sigurisë teknike dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë shpërndarjes së plehut më makina shpërndarëse.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- pёrzgjedhё plehun kimik mё tё pёrshtatshёm;- pёrcaktojё sasinё e pёrdorimit të plehut kimik nё varёsi

momentit të perdorimit dhe fazёs sё zhvillimit të bimёs, shenjave tё mungesёs së azotit, fosforit e kaliumit si dhe tipit të tokёs,

- pёrzgjedhё makinёn shpёrndarёse sipas llojit të plehut

60

(kimik ose organik);- verifikojë bashkangjitjen e makinës shperndarëse për

traktor;- bëjë regjistrimin stacinar dhe fushor për llojn e paisjeve të

makinës sperkatëse;- vëjë makinën në pozitë të pershtatshme për punë;- zbatojë metodat më të pershtatshme për shperndarjene

plehrave;- mbushë në menyrë korrekte makinën shperndarëse meë

plehra;- vërë në punë shpёrndarёsin e plehut sipas manualit

përkatës;- plehrojë një sipёrfaqe të dhënë;- zbatojё rregullat e sigurisё e të ruajtjës së mjedisit gjatë

shpërndarjës së plehut më makina shpërndarëse.

RM 4

Nxënësi mirëmban, konservon dhe riparon defektet kryesore të makinave shpёrndarёse të plehutPërmbajtja: - Zgjedhja e vendit për pastrim.- Vëndosja e makinës në pozicionin e duhur.- Pastrimi i makinës nga mbeturinat dhe pluhuri.- Gjetja e difekteve.- Raportimi pёr defektet.- Riparimi i defekteve.- Lyerja dhe konzevimi i makinës spërkatëse.- Kthimi në vendin e caktuar.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë mirëmbajtjës së makinave shpërndarëse të plehut.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- zgjedhë vendin adekuat për pastrimin e makinës

shperndarëse të plehut;- vendosë në mënyrë korrekte makinën në pozicionin e

duhur;- pastrojë makinat shperndarëse duke zgjedhur procedurat

më të përshtatshme;- pёrcaktojё saktё defektet e mundёshme dhe riparojë;- raportojё me gojё pёr defektet qё pengojnё lёshimin e

makinёs në punё;- lyejë dhe konzervojë makinën shperndarëse dhe pergatitë

për ruatje; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë pastrimit dhe mirëmbajtjes të makinave

61

shperndarëse të plehut.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në fermen e shkollës bujqesore.

- Mësimdhënësi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete të ruajtjës dhe perdorimit të plehrave.

- Mësuesi duhet të nxitë diskutime përreth plehrave dhe perdorimit të tyre.

- Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete pune për të perdorur dhe mirëmbajtur makinat shperndarëse të plehrave, fillimisht në mënyrë të mbikqyrur dhe më pas në mënyrë të pavarur.


- Mësuesi duhet të përdorë manuale apo katalogje që kanë të bëjnë me plehrat dhe perdorimin e tyre.



- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogët e plehrave dhe dhe makinave që perdoren.


- Nxënësi do të përvetsojë kompetencat nëpermjet veprimtarive praktike.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit gjatë ruajtjes dhe perdorimit të plehrav.


- Gjatë vlërsimit të nxënësve duhet të synohet në demostrimin praktik të njohrive dhe shprehive të punës.




- Depo, paleta, ngarkues-pirunier.- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike. - Makineri dhe pajisje të shpërndarësve të plehrave minerar

dhe organik.- Sasi plehra kimike dhe të stallёs në përdorim.

62

- Manuale dhe katalogë të përdorimit të plehrave kimike dhe organike.

- Mjedise për mirëmbajtjen ditore dhe periodike të makinave shperndarëse të plehut.

- Çelësa, pompë grasatimi, vaj, graso(yndyrë) dhe lëndë të djegëshme (naftë e benzinë).

- Vegla të ndryshme pune për sherbime të mirëmbajtjes së makinave shperndarëse.

- Pjesë rezervë.- Katalog për vegla pune.- Fletë – raport për punë.- Materiale studimore.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, kompjuter,

interneti, CD, grafoskopi).- Fjalor terminologjik.

5. Moduli “Prodhimi i fidaneve”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PRODHIMI I FIDANEVE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që paisë nxënësit me aftësi praktike për pergatitjen e vendit për prodhimin e fidaneve, planifikimin, organizimin e mbjelljes së farës, sigurimin e mjedisit të përshtatshëm, kryerjen e shërbimeve pas mbjelljes së farës si dhe përgatitjen e fidanit për ndërrim në fushë dhe serrë.


48 orë mësimore



Rezultatet e të RM 1 Nxënësi pergatitë vendin për prodhimin e fidaneve

63

mësuarit (RM), përmbajtja dhe procedurat e vlerësimit

Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve për përgatitjen e

vendit për prodhimin e fidaneve.- Përcaktimi i vendit për prodhimin e fidaneve.- Transportimi i veglave, pajisjeve dhe materialeve në

vendin e duhur.- Pastrimi i vendit.- Sigurimi i substratit të nevojshëm.- Sigurimi i moduleve (kasetave) të nevojshme.- Pergatitja e substratit për mbjellje të farës.- Kontrollimi i cilësisë së punimeve gjatë përgatitjes së

vendit për mjelljen e farës.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes

së mjedisit gjatë përgatitjes së vendit për prodhimin e fidaneve.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë saktë mjetet dhe pajisjet për punimin e tokës

për prodhimin e fidaneve;- përcaktojë vendin më të pershtatshem prodhimin e

fidaneve, sipas kritereve të duhura;- transportojë me kujdes veglat, pajisjet dhe materialet në

vendin e duhur;- sigurojë sasinë e nevojshme të farës për mbjellje;- sigurojë substrat të nevojshëm sipas standardeve për

mbjellje;- sigurojë modulet më të përshtatshme të nevojshme për

mbjelljen e farës;- pergatitë sipas standarteve sasinë e nevojshme të substratit

për mbjelljen e farës;- kontrollojë cilësinë e punimeve gjatë përgatitjes së vendit

për mjelljen e farës;- zbatojë saktë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes së vendit për prodhimin e fidaneve.

RM 2 Nxënësi mbjell farën për prodhimin e fidaneve

Përmbajtja: - Planifikimi i numrit të fidanëve.- Përzgjedhja e llojit të farës.- Përcaktimi i afatit të mbjelljes.- Përcaktimi i sasisë së farës për mbjellje.- Dezinfektimi i farës para mbjelljes.- Trajtimi paraprak e farës për mbjellje.- Mbushja e moduleve më substrat.

64

- Mbjellja së farës.- Hedhja e shtresës së hollë të substratit pas mbjelljës së

farës.- Ngjeshja e lehtë e dheut pas mbjelljes.- Ujitja pas mbjelljes.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë mbjelljës së farës.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- planifikojë numrin e fidanëve të llojit të bimëve për njësi

të sipërfaqes;- përzgjedhë llojin e farës duke u bazuar në karakteristikat

dhe potencialit gjenetik;- përcaktojë dhe respektojë afatin e mbjelljes së farës;- kryejë ujitjen paraprake nëse është e nevojshme; trajtojë

para mbjelljes farën nëse është e nevojshme;- mbushë më substrat modulet sipas standarteve;- mbjellë farën në module sipas teknikës më të përshtatshme

me specifikat sipas llojit të bimëve;- bejë mbulimin e farës me shtresës të hollë të substratit;- ujisë substratin pas mbjelljes së farës;- zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë mbjelljes së farës.

RM 3 Nxënësi kryen shërbimet pas mbjelljes së farës Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materialeve për kryerjen e

shërbimeve pas mbjelljes së farës në farishte.- Sigurimi i temperaturës së nevojshme.- Sigurimi i lagështisë (ujit) së nevojshme për kultivimin e

fidanit.- Sigurimi i ndriçimit të nevojshëm.- Sigurimi i ajrosjes së nevojshme.- Sigurimi i hijesimit të nevojshëm.- Përzgjedhja e llojit të ushqimit.- Përcaktimi i sasisë së përdorimit të ushqimit.- Përcaktimi i momentit të përdorimit të ushqimit.- Përzgjedhja dhe perdorimi i mjeteve si dhe pajisjeve për të

ushqyerit.- Aplikimi (përdorimi) i ushqimit.- Mbrojtja e fidanëve nga sëmundjet dhe dëmtuesit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

65

- përzgjedhë veglat dhe materialet e nevojshme për kryerjen e shërbimeve pas mbjelljes së farës në farishte;

- sigurojë dhe programojë rregullimin e parametrave të nevojshëm të temperaturës;

- sigurojë sasinë e nevojshme të ujit (lagështisë) për kultivimin e fidanit;

- sigurojë ndriçim të nevojshëm sipas kërkesave të llojit të fidanit;

- sigurojë sistemin më të përshtatshëm për ajrosjen e serrës sipas kërkesës së fidanëve;

- sigurojë materialin më të përshtatshëm për hijesimin e fidanëve;

- përzgjedhë llojin e ushqimit më të përshtatshëm për rritjen dhe zhvillimin normal të fidanëve;

- përcaktojë sasinë e nevojshme të ushqimit për rritje dhe zhvillim normal;

- përcaktojë momentin më të përshtatshëm të përdorimit të ushqimit;

- përzgjedhë dhe sigurojë mjetet dhe pajisjet më të përshtatshme për të ushqyerit;

- aplikojë dhe zbatojë metodën më të përshtatshme të përdorimit të ushqimit;

- mbrojë më efikasitet fidanët nga sëmundjet dhe dëmtuesit;- zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë kryerjes së shërbimeve pas mbjelljes.

RM 4 Nxënësi përgatitë fidanët për ndërrimPërmbajtja: - Trapiantimi i fidanëve. - Kalitja e fidanëve.- Ujitja e fidanëve para nxjerrjes së tyre.- Nxjerrja e fidanëve për ndërrim.- Klasifikimi dhe eliminimi i fidanëve të dëmtuara.- Trajtimi mbrojtës i fidanëve për ndërrim.- Sigurimi i ambalazhit përkatës për fidanë.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - trapiantojë fidanët sipas standardeve;- bëjë kalitjen e fidanëve sipas llojit të fidanit;- përdorë sasinë e nevojshme të ujit para nxjerrjes së

fidanëve për ndërrim;- nxjerrë me kujdes dhe në kohë të duhur fidanët për

ndërrim në vend të përhershëm;- klasifikojë dhe eliminojë sipas standardeve të parapara

fidanët e dëmtuara;

66

- bëjë trajtimin mbrojtës të fidanëve para ndërrimit në vend të përhershëm me preparate përkatëse.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në fermë bujqësore në farishte dhe serrë.

- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin.

- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

- Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që është e mundur demonstrime konkrete të punës gjatë prodhimit të fidanëve.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në përdorimin e veglave, makinave dhe materialit për prodhimin e fidanëve të perimeve.



- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga mësuesi si dhe të shfrytëzojnë manuale të përdorimit ose katalogë të pajisjeve të ndryshme të punimit të tokës për kultivimin e perimeve, llojeve të farave, plehrave dhe preparateve për mbrojtje.



- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe mekanizimit që përdoret për prodhimin e fidanëve të bimëve.



- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Komplet serra të pajisur me stabilimente të nevojshme.- Fara dhe fidanë të perimeve.- Substrat të nevojshëm.- Module dhe kaseta të nevojshme.- Manuale dhe katalogë të përdorimit të pajisjeve të punimit të

tokës.- Manuale dhe katalogë për sistemin e ndriçimit, ajrosjes dhe

hijesimit.- Manuale dhe katalogë të përdorimit të plehrave kimike dhe

organike.- Udhëzues dhe literaturë të nevojshme.

67

- Komplet plehrash kimike në përdorim.- Makineri dhe pajisje të nevojshme për shpërndarjen e

plehrave.- Makineri për hedhjen e mbeturinave.- Vegla dhe pajisje për mbjellje të farës dhe fidanëve.- Vegla të ndryshme pune që përdoren për prodhimin e

fidanëve të bimëve.- Katalog për makina mbrojtëse dhe preparate kimike.- Katalog dhe udhëzime për përdorimin e makinave

mbrojtëse.- Makina për mbrojtjen e bimëve.- Makina dhe pajisje të nevojshme për klasifikim të fidanëve.- Vegla të ndryshme pune, metër, shirit, piketa dhe vegla tjera

të nevojshme që përdoren për punimin e tokës për prodhimin e fidanëve.

- Katalog për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,

internet, LCD, grafoskop).- Teksti “Prodhimi i fidanit”, doracak, praktikume, fletore

pune.- Fletë – raport për punë.- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

6. Moduli “Kultivimi i perimeve në ambiente te hapura”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi KULTIVIMI I PERIMEVE NË AMBIENTE TE

HAPURA

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që paisë nxënësit me aftësi praktike për të përgatitë tokën për mbjelljen e perimeve më fidan, ndërrimin (mbjelljen) e bimëve perimore, kryejë masat e nevojshme agroteknike gjatë vegjetacionit dhe vjel prodhimet e perimeve.


48 orë mësimore



Rezultatet e të mësuarit (RM),

RM 1 Nxënësi pergatitë tokën për mbjelljen e fidanëvePërmbajtja:

68

përmbajtja dhe procedurat e vlerësimit

- Përzgjedhja e veglave dhe pajisjeve për përgatitjen e tokës për mbjelljen e fidaneve.

- Përcaktimi i vendit për prodhimin e fidaneve.- Transportimi i veglave, pajisjeve dhe materialeve në

vendin e duhur.- Pastrimi i sipërfaqes nga objektet e forta.- Plehërimi organik i tokës. - Punimi bazë i tokës.- Punime plotësuese të tokës.- Piketimi i sipërfaqess ë caktuar për mbjellje.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes

së mjedisit gjatë përgatitjes së tokës dhe mbjelljes së fidanëve perimor.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë saktë mjetet dhe pajisjet për punimin e tokës

për përgatitjen e tokës për mbjelljen e fidaneve;- përcaktojë vendin më të pershtatshem për mbjelljen e

fidaneve;- transportojë me kujdes veglat, pajisjet dhe materialet në

vendin e duhur;- kryejë lëvrimin e tokës me plug në përshtatje me tipin e

tokës, gjendjen e saj dhe llojin e bimëve perimore që do të mbillen;

- përdorë sasinë e nevojshme të plehrave organikë dhe mineralë;

- realizojë punimin plotësues sipas ‘Standardeve të Cilësisë’ të kërkuara;

- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjelljen e bimëve perimore në serra;

- të plehërojë tokën me plehra organo-minerale në dozën e duhur;

- piketojë rreshtat sipas parametrave dëndësorë;- piketojë distancat e bimëve në rresht sipas kulturës

perimore;- zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjelljen e bimëve perimore.

RM 2 Nxënësi përgatitë fidanin për mbjellje

Përmbajtja: - Kryerja e ujitjes së fidaneve para nxjerrjes.- Kryerja e shkuljes së fidanëve nga farishtja.- Seleksionimi i fidanëve të shëndoshë.

69

- Trajtimi i rrënjës së fidanëve të shkulur.- Kryerja e transportit të fidanëve në vendin e mbjelljes.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes

së mjedisit gjatë përgatitjes së fidaneve për mbjellje.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- kryejë ujitjen e rëndë të farishtes një ditë para shkuljes;- kryejë seleksionimin e fidanëve të shëndoshë sipas

treguesve cilësorë;- kryejë shkuljen e fidanëve nga farishtja pa dëmtuar

sistemin rrënjor;- kryejë saktë banjëzimin e rrënjës së fidanëve të shkulur;- kryejë transportimin e fidanëve duke mbrojtur gjethet nga

ndotja;- zbatojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes së fidanëve perimor për mbjellje.

RM 3 Nxënësi mbjell fidanë në vendin e përhershëm Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave për mbjelljen e fidanëve.- Përcaktimi i mënyrës së mbjelljes së fidanëve.- Hapja e gropës ose e brazdës për mbjellje.- Vendosja e fidanëve nëpër gropa ose brazdë.- Realizimi i mbjelljes së fidanëve.- Ngjeshja e lehtë e tokës pas mbjelljes së fidanëve.- Kryerja e ujitjes së lehtë pas mbjelljes.- Prova për cilësinë e mbjelljes së fidanëve.- Korrigjimi i mbjelljes së fidanëve.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë mbjelljes së fidanëve perimor.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat dhe mjetet e duhura për mbjelljen e

fidanëve;- përcaktojë mënyrën e mbjelljes së fidanëve sipas

kulturave: me gropa, me kunj, me brazda etj;- hapë gropat ose brazdat sipas distancave të mbjelljes së

kulturave perimore;- hapë vrimat për mbjelljen e fidanëve me kunj në distancat

e piketuara më parë;- vendosë në gropa dhe brazda fidanët e shëndetshëm për tu

mbjellë;- realizojë mbjelljen e fidanëve në gropa dhe brazda me

70

cilësi;- kryejë kontrollin i cilësisë së mbjellejes së fidanëve;- kryejë korrigjimet e nevojshme në mbjelljen e fidanëve

perimor;- të zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik dhe të

ruajtjes së mjedisit gjatë mbjelljes së fidanëve perimore.

RM 4 Nxënësi kryen shërbimet kulturore pas mbjelljes së fidanëve, në vendin e përhershëm Përmbajtja: - Kontrolli i zënies së fidanëve të mbjellë.- Zëvendësimi i vende bosh me fidanë të rinj.- Ujitje e lehtë pas mbjelljes së fidanëve.- Vendosja e sistemit mbështetës për fidanët.- Lidhja e fidanëve me sistemin mbështetës.- Prashitja dhe mbathja e fidanëve. - Heqja e gjetheve të tepërta.- Ujitja e fidanëve të mbjellë. - Plehërimet plotësuese.- Shërbimet specifike për kultura specifike perimore. - Spërkatja e fidanëve.- Kontrolli i vazhdueshëm i rritjes ë bimëve.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së shërbimeve kulturore pas mbjelljes së fidanëve perimor.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- kryejë kontrollin e zënies së fidanëve në bazë simptomave

të tyre;- bëjë zëvendësimin e fidanëve të pazënë me fidanë të rinj;- bëjë ujitje të lehtë pas mbjelljes së fidanëve nëse është e

nevojshme;- vendosë sistemin e mbështetjes për kulturat perimore

përkatëse si domatja, kastraveci, kungulli, etj;- lidhë me kujdes bimën poshtë gjethes së fundit me

sistemin mbështetës të saj;- kryejë prashitjen dhe mbathjen e bimëve sipas specifikave

të tyre;- përdorë pajisjet thjeshta për ujitjen e bimëve në mjedise të

mbrojtura dhe fushë të hapur;- heqë sqetullorët te kulturat përkatëse;- bëjë këputjen e majës në momentin e duhur;- kryejë heqjen e gjetheve të panevojshme të kateve të para;- kryejë edhe krasitje të gjelbërt kur është e nevojshme sipas

kulturave perimore;

71

- kryejë operacione pune për spërkatje me pompë për mbrojtjen e bimëve nga sëmundje dhe dëmtues të ndryshëm, sipas udhëzimeve të specialistit;

- të vë në punë paisjet e kontrollit për të ruajtur temperaturën, lagështirën dhe ajrimin e duhur;

- kontrollojë rritjen e bimëve për të përcaktuar kohën e pjekjes;

- zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë kryerjes së shërbimeve kulturore pas mbjelljes së fidanëve perimor.

RM 5 Nxënësi vjelë, seleksionon dhe përgatitë për treg prodhimet e perimeve.Përmbajtja: - Sigurimi i bazës materiale të nevojshme.- Përgatitja e mjediseve për ruajtjen e prodhimeve.- Përcaktimi i kohës së pjekjes së prodhimit.- Vjelja me dorë prodhimit perimor.- Vendosja e prodhimit të vjelë në arkë.- Klasifikimi i prodhimit të perimeve.- Ambalazhimi i prodhimit perimor. - Transportimi i prodhimit të perimeve.- Deponimi dhe ruajtja e perimëve në depo.- Përkujdesi gjatë ruajtjes.- Rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtja e mjedisit gjatë

vjeljes dhe grumbullimit të prodhimit perimor.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - sigurojë bazën materiale të nevojshme; arka, thasë, kosha,

litar etj;- përgatitë mjedise për ruajtjen e prodhimit perimor sipas

parametrave specifikë të tyre;- përcaktojë kohën e pjekjes së prodhimit perimor sipas

drejtimit te prodhimit;- vjelë me dorë prodhimet perimore sipas specifikave të

kulturave perimore;- vendosë prodhimet perimore nëpër arka me shumë kujdes; - klasifikojë prodhimet perimore sipas llojit të kulturës dhe

standardit përkatës;- amballozhojë prodhimet sipas kërkesës së tregut;- transportojë, me krahë ose mjete të thjeshta transporti,

prodhimet perimore në magazinë;- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë vjeljes, grumbullimit dhe ruajtjes së prodhimit perimor.

72


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në fermë bujqësore në mjediset e bazës prodhuese të shkollës (mjedise të mbrojtura ose fushë e hapur), në ekonomi bujqësore ku kultivohen perime me fidanë.



- Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që është e mundur demonstrime konkrete të punës gjatë kultivimit të perimeve.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në përgatitjen e tokës për mbjellje të fidanëve të perimeve.



- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga mësuesi si dhe të shfrytëzojnë manuale të përdorimit ose katalogë të pajisjeve të ndryshme të punimit të tokës për kultivimin e perimeve, llojeve të farave dhe fidaneve, plehrave dhe preparateve për mbrojtje.



- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së veglave dhe mekanizimit që përdoret për prodhimin e fidanëve të bimëve.



- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Komplet serra të pajisur me stabilimente të nevojshme.- Fara dhe fidanë të perimeve.- Vegla të thjeshta dore.- Mjete për mbështetje dhe lidhëse.- Pompa spërkatëse.- Plehra kimike, pesticide, dherishte, pleh organik etj.- Paisje ambalazhi, arka, kuti, etiketa, etj.- Mjedis i mbrojtur i përshtatshëm.. - Libra, broshura, fletëpalosje, katalogë etj.- Manuale dhe katalogë të përdorimit të plehrave kimike dhe

organike.- Udhëzues dhe literaturë të nevojshme.

73

- Komplet plehrash kimike në përdorim.- Makineri për hedhjen e mbeturinave.- Vegla dhe pajisje për mbjellje të farës dhe fidanëve- Makina për mbrojtjen e bimëve.- Makina dhe pajisje të nevojshme për klasifikim të fidanëve.- Vegla të ndryshme pune, metër, shirit, piketa dhe vegla tjera

të nevojshme që përdoren për punimin e tokës.- Katalog për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,

internet, LCD, grafoskop).- Fletë – raport për punë.- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

Përshkruesit e moduleve teorike profesionale kl.11

1. Moduli “Prodhimtari bimore”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PRODHIMTARIA BIMORE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri për veçoritë morfologjike të pemëve frutore dhe hardhisë, dallojë organet vegjetative dhe gjenerative,krahasojë etapat e ciklit jetësor, përshkruajë ndikimin e faktorëve ekologjik, përshkruajë mënyrat e shumimit të pemëve, përshkruajë për kushtet e ngritjes së një pemishte, teknikat e punimeve,ujitjeve, plehërimeve krasitjeve, dallojë sëmundjet dhe dëmtuesit e ndryshëm, tregojë për llojet kryesore të pemëve frutore.


72 orë mësimore

Niveli i Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së dhjetë.

74

parapëlqyer për pranim


RM 1 Nxënësi fiton njohuri për morfologjinë e pemëve frutore dhe hardhisë së rrushitPërmbajtja: - Rëndësia e prodhimtarisë pemëtare.Vlera ushqyese e

pemëve.- Gjendja e pemëtarisë dhe vreshtarisë në Kosovë.- Organet e pemëve dhe funksionet e tyre.- Organet vegjetative nëntokësore-rrënja.- Organet mbitokësore.- Organet gjenerative.Instrumentet e vlerësimit:



- shpjegojë rëndësin ekonomike të prodhimtarisë pemëtare-vreshtare;- shpjegojë vlerën ushqyese të pemëve;- tregojë për gjendjen e pemëtarisë dhe vreshtarisë në vendin tonë;- përshkruajë organet vegjetative dhe gjenerative të pemëve frutore-hardhisë;- dallojë grupe të ndryshme të pemëve frutore-hardhisë.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për zhvillimin e pemëve frutore dhe

hardhisë Përmbajtja:

- Cikli vjetor i rritjes dhe zhvllimit të pemëve frutore dhe hardhisë së rrushit.- Periudha e qetësisë dimërore në pemët frutore.- Periudha e vegjetacionit-fenofazat.- Fenofazat e rritjës së llastarëve.- Fenofaza e formimit të sythave frutor.- Fenofaza e rritjës dhe pjekjës së frutave.- Frutdhenja alternative.- Faktorët që ndikojnë në rritjën e frutave të rregullt dhe të përkohshëm.- Mardhënjet në pllenimin e disa llojeve të pemëve.- Ndarja e pemëve sipas llojit të frutave.

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:

75

Nxënësi duhet të:- shpjegojë etapat e rritjes dhe zhvillimit të pemëve frutore;- shpjegojë për periudhën e qetësisë dimërore;- shpjegojë për periudhën e vegjetacionit;- dallojë fenofazat e rritjes së llastarit dhe formimit të

sythave;- dallojë fenofazat e rritjes dhe pjekjes së frutave;- shpjegojë për frutdhënien alternative;- shpjegojë faktorët që ndikojnë në rritjen e frutave;- shpjegojë pllenimin e disa llojeve të pemëve;- bëjë ndarjen e pemëve frutore sipas frutave .

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për ndikimin e faktorëve ekologjik ne zhvillimine pemëve frutorePërmbajtja:

- Klima- nxehtësia,lagështia,drita,era dhe breshëri.- Toka si faktorë ekologjik.- Pozita e tokës dhe lartësia mbi ditare.- Kushtet ekonomike për prodhimtarinë pemëtare.

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

- shpjegojë faktorët klimatik që ndikojnë në zhvillimin e pemëve frutore;- shpjegojë rëndësin e tokës dhe të ushqyerit e pemëve frutore;- përshkruajë vetit fizike, kimike dhe biologjike të tokës;- shpjegojë pozitën e tokës dhe lartësinë mbidetare;- përshkruajë kushtet ekonomike të prodhimtarisë pemëtare.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për shumimin e pemëve frutore dhe

hardhisë së rrushitPërmbajtja:

- Fidanishtja e pemëve dhe zgjedhja e vendit.- Pjesët përbërse të fidanishtës së pemëve.- Mënyrat e shumimit të pemëve.- Shumimi i pemëve në mënyrë gjenerative.- Stratifikimi i farave. - Mbjellja e farave në farishte dhe shërbimet pas mbjelljes së tyre.- Shumimi vegjetativ.- Shumimi me copa të pjekura dhe gjelbërta.- Shumimi me copa të rrënjeve dhe kamëza.

76

- Shumimi me përpajë vertikale dhe horizontale.- Shumimi me lastunja.- Shartimi i pemëve.- Veglat dhe materiali i nevojëshem për shartim.- Mënyrat më të rëndësishme të shartimit.- Shartimi me sytha të fjetur dhe të zgjuar.- Teknika e shartimit me sytha.- Shartimi me ngjitje të thjesht.- Shartimi anësor.- Shartimi me kalem, qarje të plotë,nën lëvore,me me afrim, në formë trekëndëshi dhe urë.- Nënshartesat për lloje të ndryshme të pemëve.- Kujdesi për nënshartesa dhe fidane në shartesore.- Nxjerrja,klasifikimi,ruajtja dhe transportimi i fidaneve të pemëve.


- shpjegojë mënyrat e shumimit të pemëve frutore;- dijë çka është fidanishtja dhe pjesët e sajë;- shpjegojë mënyrat e shartimit ;- shpjegojë stratifikimin e farave;- dijë për mbjelljen e farave në farishte dhe shërbimet pas mbjelljes së tyre;- dallojë veglat dhe materjalin për shartim;- dallojë llojet e nënshartesave dhe mbi shartesave;- dijë për kujdesin e nënshartesave dhe fidaneve shartesore;- shpjegojë nxjerrjen,klasifikimin,ruajtjen dhe transport imin e fidaneve të pemëve.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për ngritjen e pemishtës dhe vreshtësPërmbajtja:

- Mënyrat e mbjelljës së pemëve.- Punimi i projektit për ngritjen e pemishtës.- Punët hulumtuese për ngritjen e pemishtës.- Përgatitja e tokës për ngritjen e pemishtës,drenazhimi qelizma dhe plehrimi meliorativ.- Piketimi, hapja e gropave dhe caktimi i distancës për mbjellje.- Zgjedhja e llojit dhe kultivarëve.- Mbjellja e fidanit, koha e mbjelljes.

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.

77

Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:

- hartojë projektin për ngritjen e pemishtës ;- shpjegojë mënyrat e mbjelljes së pemëve;- dijë punët hulumtuese për ngritjen e pemishtës;- shpjegojë për përgatitjen e tokës për mbjellje;- përshkruajë materjalin për mbjellje;- përshkruajë piketimin dhe caktimin e distancës gjatë mbjelljes;

- shpjegojë për zgjedhjen e llojit të kultivarëve;- shpjegojë kohën e mbjelljes dhe distancat për mbjellje të fidaneve.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për agroteknikën e pemëve frutore dhe hardhisëPërmbajtja:

- Punimi i tokës në pemishte-agroteknika.- Ujitja,plehrimi i pemëve.- Mbrojtja e pemëve nga sëmundjet dhe dëmtuesit.- Krasitja e pemëve frutore.- Format e kurorave të pemëve frutore.



- shpjegojë rëndësinë e punimit të tokës në pemishte;- përshkruajë teknikën e punimit të tokës;- shpjegojë rëndësinë e plehërimit dhe ujitjes;- shpjegojë rëndësin e mbrojtjes dhe të krasitjes të pemëve frutore dhe hardhisë;- përshkruajë format e kurorave të pemëve frutore dhe hardhisë.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për pemët frutore më të përhapura në vendin tonëPërmbajtja:

- Molla,prejardhja,kultivimi dhe rëndësia ekonomike.- Kultivarët e mollës.- Dardha,prejardhja,kutivimi dhe rëndësia ekonomike.- Kultivarët e dardhës.- Ftoni,mushmolla,kultivimi dhe rëndësia ekonomike.- Kumbulla,kultivimi,rëndësia ekonomike dhe kultivarët.- Qershia.Vishnja.- Pjeshka.Kajsia.- Arra.Lajthia.

78

- Hardhia e rrushit dhe prejardhja e sajë.- Kultivimi dhe rëndësia ekonomike.- Kultivarët e hardhisë së rrushit.



- shpjegojë rëndësinë dhe vlerën ekonomike të pemëve frutore-hardhisë;- dijë për llojet e pemëve frutore – hardhisë;- bëjë klasifikmin e llojeve të pemëve;- dallojë kultivarët (varietetet) e pemëve- hardhisë.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në laboratorin e agronomisë e në disa raste dhe në terren.




- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për faktorët ekologjik, fotografi, skica, harta të ndryshme, skema për mënyrat e punimit të tokës për kultivimin e pemëve frutore.



- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive në demonstrimet praktike.



- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogjet dhe prospektet.- Mostra të organeve vegjetative dhe gjenerative të pemëve frutore.- Fotografi gjatë periudhave të rritjes së pemëve.- Skema të ciklit vjetor të pemëve frutore.- Tabela me të dhëna për faktorët që ndikojnë në rritjen e frutave.- Tabela me të dhëna për faktorët ekologjik.- Harta të ndryshme.

79

- Fotografi të mjediseve të ndryshme të siperfaqës së tokës.- Shenime statistikore për prodhimtarinë pemëtare.- Fotografi të ndryshme të fidanishtëve.- Material fidanor.- Mostra farash të pemëve.- Mjetet për shartim.- Material për shartim.- Fotografi për teknikën e shartimit.- Nënshartesa dhe mbishartesa.- Skema të piketimit për mbjellje të pemëve dhe hardhisë.- Material fidanor.- Vegla për hapjen e gropave.- Meter , litar.- Skema të punimit të tokës ne pemishte.- Fotografi të formave të kurorave të pemëve frutore.- Mostra plehrash.- Katalogje të preparateve për mbrojtjen e pemëve.- Mjete për krasitje.- Fotografi me lloje të pemëve frutore.- Mostra frutash.- Organe vegjetative.- Atllase pemëtare.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i prodhimtarisë bimore, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

80

2. Moduli “Mekanizimi bujqësor”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MEKANIZIMI BUJQËSOR

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri për ndërtimin e makinave për punimin themelor dhe plotësues të tokës, shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e shpërndarësve dhe ngarkuesve të plehut, makinave mbjellëse, makinave për përgatitjen e ushqimit të kafshëve, makinave për mbrojtjen e bimëve, makinave për ujitje, makinave korrëse-shirëse, makinave për përgatitjen e sillazhit, makinave vjelëse dhe grumbulluese, si dhe për mirëmbajtjen e teknikës bujqësore.


72 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së dhjetë


RM 1 Nxënësi fiton njohuri për makinat për punimin themelor dhe plotësues të tokësPërmbajtja:

- Njohuri të përgjithshme mbi makinat për punimin e tokës.

- Pllugjet dhe klasifikimi i tyre.- Lesat dhe llojet e tyre.

81

- Disqet.- Frejzat.- Rrulat.- Kultivatorët dhe llojet e tyre.- Niveluesit. - Makinat për kultivimin e bimëve në mes të rreshtave, shpërndarjen e plehrave.

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim.


- pershkruajë makinat për punimin themelor të tokës;- tregojë ndertimin dhe funksionimin e makinave të

punimit të tokës;- bejë klasifikmin e tyre;- shpjegojë mënyrën e përdorimit dhe mirëmbajtës së

makinave për punimin themelor të tokës;- shpjegojë për defektet e mundshme gjatë punës.- shpjegojë rëndësinë e përdorimt të makinave për

punimin plotësues të tokës;- tregojë ndertimin dhe funksionimin e makinave për

punimin plotësues të tokës;- dallojë pjeset kryesore të këtyre makinave;- përshkruajë pjeset kryesore dhe funksionimin e tyre;- tregojë menyrën e përdorimit të tyre;- argumentojë rëndësinë e mirëmbajtjes së makinave për

punimin plotësues të tokës.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për makinat ngarkuese dhe

shpërndarësit e plehutPërmbajtja:

- Makinat ngarkuese të plehut të stallës, llojet e tyre.- Makinat për shpërndarjen e plehërave kimike, llojet e

tyre.- Makinat për shpërndarjen e plehërave organike të

ngurta.- Shpërndarsit e lëngut të stallës.


82

- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e makinave shpërndarëse dhe ngarkuese të plehut;

- përshkruajë makinat për shpërndarjen e plehut;- bëjë klasifikimin e tyre;- tregojë rëndësinë e përdorimit të tyre;- përshkruajë pjeset funksionale të këtyre makinave.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për makinat mbjellëse,kositëse dhe mbeldhëse Përmbajtja:

- Makinat mbjellëse, ndërtimi dhe funksionimi i tyre.- Makinat mbjellëse me aparat mekanik.- Makinat mbjellëse me aparat mbjellës pneomatik.- Makinat mbjellëse për fidane.- Makinat mbjellëse për frutrrënjorët.- Kosat, llojet e tyre.- Kosat me motor të vetë- kosat vetëlevizëse.- Makinat për rrotullim dhe mbledhjen e barit- sanës,

llojet e tyre.- Presat, llojet e tyre.


- ketë njohuri të pergjithshme për makinat mbjellëse;- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e makinave

mbjellëse;- bëjë dallimin e makinave mbjellëse sipas funksionimit

te tyre;- tregojë për rëndësinë e përdorimit të makinave

mbjellëse ;- shpjegojë për defektet e thjeshta që mundë të ndodhin

gjatë punës ;- përshkruajë pjesët kryesore funksionale të makinave

mbjellëse;- shpjegojë rëndësinë e përdorimit të makinave kositëse

dhe mbledhëse;- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e tyre;- shpjegojë parimet kryesore të këtyre makinave; - përshkruajë pjesët funksionale të këtyre makinave.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për makinat për mbrojtjen e bimëve dhe makinat (pajimet) për ujitje Përmbajtja:

- Makinat spërkatëse (atomizerët) llojet dhe përdorimi i

83

tyre.- Makinat pluhrose,llojet dhe përdorimi i tyre.- Përdorimi i aeroplanit si mjet për mbrojtjen e bimëve .- Veglat dhe pajimet për ujitje.- Agregatët dhe pompat për ujitje.- Gypat për përcjelljen e ujit, llojet e tyre.- Shihedhësit-sprucatorët, llojet e tyre.



- pёrshkruajё ndërtimin dhe funksionimin e makinave për mbrojtjën e bimëve;

- shpjegojë rëndësinë e përdorimit të këtyre makinave;- pёrshkruajё pjesët kryesore të këtyre makinave;- përshkruajë rregullat themelore për mbrojtjen e

bimëve;- tregojё për rëndësinë e mbrojtjës së bimëve;- shpjegojë rëndësinë e makinave për ujitje;- shpjegojë ndërtimin dhe funksionim e makinave për

ujitje;- përshkruajë pjesët dhe instalimet funksionale të

makinave për ujitje;- shpjegojë parimet kryesore të punës të këtyre

makinave;- shpjegojë për mënyrën e përdorimit të këtyre

makinave.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për makinat për korrjen-shirjen e drithërave, makinat për përgatitjen e ushqimit të kafshëvePërmbajtja:

- Autokombajnat për korrje – shirjen e drithërave.- Llojet e autokombajnave.- Përshkrimi teknik i autokombajnave.- Përdorimi dhe mirëmbajta e autokombajnit.- Makinat për sillazh llojet, përdorimi dhe rëndësia e

tyre.- Përshkrimi teknik i makinave të sillazhit.- Mjetet transportuese të ushqimit të kafshëve dhe llojet

e tyre.- Rimorkiot për sillazh dhe koncentrat.



84

- shpjegojë ndërtimin dhe funksionimin e autokombanjave ;

- bёjё klasifikimin sipas procesit të punës;- përshkruajë pjesët kryesore funksionale;- shpjegojë për rëndësinë e përdorimit të këtyre

makinave;- shpjegojë parimet kryesore të punës së këtyre

makinave;- përshkruajë ndërtimin dhe funksionimin e makinave

për përgaditjen e ushqimit të kafshëve;- shpjegojnё rëndësinë e përdorimit të këtyre makinave;- përshkruajë pjesët funksionale të tyre;- shpjegojë tipet e makinave për pregaditjën e ushqimit

të kafshëve.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për makinat për vjeljen dhe grumbullimin e produkteve bujqësore Përmbajtja:

- Makinat për nxjerrjen e patates, llojet e tyre.- Makinat për prerjen e gjetheve dhe nxjerrjen e panxhar

sheqerit.- Kombanja për vjeljen e rrushit, llojet e tyre.- Makinat dhe pajimet për vjeljen e pemëve.- Platformat për vjeljen e pemëve.- Makinat për klasifikimin- sortimin e prodhimeve

bujqësore, farave dhe frutrrënjoreve.Instrumentet e vlerësimit:



- shpjegojë rëndësinë e makinave vjelëse klasifikuese dhe dezinfektuese;

- përshkruajë ndertimin dhe funksionimin e ketyre makinave;

- përshkruajë pjesët funksionale të ketyre makinave;- tregojë për rëndësinë e përdorimit të makinave vjelëse

dhe grumbulluese.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për mirëmbajtjen e teknikës bujqësore Përmbajtja:

- Qëllimi dhe rëndësia e mirëmbajtjes të teknikës bujqësore.

- Mjetet dhe materiali i nevojshëm për mirëmbajtjen e teknikës bujqësore si dhe përdorimi i tyre.


85



- shpjegojë qëllimin dhe rëndësinë e mirëmbajtjes të teknikës bujqësore;

- përshkruajë mjetet dhe materialin e nevojshëm për mirëmbajtjen e teknikës bujqësore;

- tregojë për mënyrat e përdorimit të këtyre mjeteve dhe materialit për mirëmbajtje.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në puntorinë e teknikës bujqësore e në disa raste dhe në terren.




- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogët e traktorëve dhe makinave që instalohen në to.






- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Katalogjet dhe prospektet.- Pjesë të makinave për punim themelor të tokës.- Pjesë të makinave për punimin plotësues të tokës.- Katalogje dhe prospekte.- Pjesë të makinave për shperndarjën e plehrave.- Skema të shperndarjës së plehrave.- Skema për përdorimin e makinave mbjellëse.- Pjesë të makinave mbjellëse.- Vizatime teknike të makinave mbjellëse.- Fotografi gjatë procesit të kositjes.- Skema për mënyrat e kositjëse.- Pjesë të mundëshme të makinave kositëse dhe mbllese.

86

- Pjesë të makinave sperkatëse-atomizer.- Pjesë të makinave pluhrose.- Skema të punës gjatë procesit të mbrojtjes së bimëve.- Skema të sistemit të ujitjes.- Katalogje të paisjeve për ujitje.- Paime për ujitje.- Pjesë të pompës për ujitje.- Mostra gypash dhe sprucator.- Skema për procesin e korrje-shirjes së drithrave.- Fotografi për autokombaja.- Pjesë të autokombajave.- Prospekte të lendëve djegëse dhe vajosëse.- Skema për procesin e pregatitjes së ushqimit të kafshëve.- Fotografi të makinave për pregatitjen e ushqimit të kafshëve.- Pjesë të mundëshme të këtyre makinave.- Fotografi tё mjediseve gjatë grumbullimit të prodhimeve.- Katalogje dhe prospekte.- Pjesë të ndryshme të makinave për nxjerrjën dhe

grumbullimin e prodhimeve.- Pjesë të makinave klasifikuese dhe dezinfektuese .- Mostra të mjeteve dhe materialeve për mirëmbajtje.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i teknikës bujqësore, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

87

3. Moduli “Prodhimtari blegtorale”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PRODHIMTARI BLEGTORALE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri për rëndësinë dhe prejardhjen e llojeve më të rëndësishme të kafshëve shtëpiake vetitë morfologjike dhe fiziologjike të tyre, shumimin, seleksionimin, kultivimin-mbarështimin e tyre si dhe kultivimin e bletëve.


72 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së dhjetë.


RM 1 Nxënësi fiton njohuri për rëndësinë dhe prejardhjen e llojeve më të rëndësishme të kafshëve shtëpiakePërmbajtja: - Rëndësia e zooteknikës.- Rëndësia e produkteve blegtorale.- Formimi dhe evolucioni i kafshëve shtepiake.- Zbutja dhe shtëpizimi i kafshëve shtëpiake.- Prejardhja llojeve më të rëndësishme të kafshëve

shtëpiake.Instrumentet e vlerësimit:



88

- shpjegojë rëndësinë e prodhimtarisë blegtorale;- shpjegojë evolucionin e kafshëve shtëpiake dhe kohën

e zbutjes së tyre;- përshkruajë përberjen e bimëve;- përshkruajë përberjën e organizmit të shtazëve;- tregojë për prejardhjën e llojeve të ndryshme të

kafshëve shtëpiake;- shpjegojë në veqanti prejardhjën e gjedheve;- shpjegojë prejardhjen e deleve dhe dhive;- shpjegojë prejardhjen e derrit, kalit dhe shpezëve.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për vetitë morfologjike dhe

fiziologjike të kafëshve shtëpiakePërmbajtja: - Koka.Gjoksi.Barku.Vithet.Kombliku.Lëkura.- Konstrukcioni i kafshëve shtëpiake.- Tipet e konstruksionit.- Konstruksioni i vrazhdë, i fortë, delikat dhe i butë

(limfatik). Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë vetit morfologjike dhe fiziologjike të kafshëve

shtepiake;- përshkruajë kokën, gjoksin, barkun, lekurën e kafshëve

shtëpiake;- shpjegojë konstrukcinin e tyre;- përshkruajë tipet e konstrukcionit.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri mbi shumimin dhe seleksionimin-zgjedhjen e kafshëve shtëpiakePërmbajtja: - Shtytja seksuale.- Mënyrat e mbarësimit të kafshëve shtëpiake.- Rritja dhe zhvillimi i kafshëve shtëpiake.- Kryqëzimi i racave.- Panairet dhe ekspozitat e kafshëve shtëpiake.- Seleksionimi natyral.- Seleksionimi artificial.- Matja dhe poentimi i kafshëve shtëpiake.- Variabiliteti-ndryshushmëria e kafshëve shtëpiake.- Degjenerimi –stërkeqja e kafshëve shtëpiake.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.

89

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë shumimin e kafshëve shtëpiake;- shpjegojë mënyrat e mbarësimit të kafshëve shtëpiake;- shpjegojë për rritjën dhe zhvillimin e kafshëve shtëpiake;- tregojë për kryqëzimin e racave, sojeve të kafshëve

shtëpiake;- shpjegojë rëndësinë e panaireve dhe ekspozitave të

kafshëve shtëpiake;- shpjegojë seleksionimin e kafshëve shtëpiake;- shpjegojë seleksionimin natyral dhe artificial;- përshkruajë matjen dhe poentimin e kafshëve shtëpiake;- shpjegojë ndryshushmërinë e kafshëve shtëpiake;- shpegojë stërkeqjen e kafshëve.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për kultivimin-mbarështimin dhe ushqimin e kafshëve shtepiake Përmbajtja: - Mbarështimi jashtë farefisnisë.- Mbarështimi në farefisni.- Mbarështimi sipas linjave të gjakut dhe gjinive.- Freskimi i gjakut.- Proteinat.- Yndyrat.- Sheqernat.- Materjet minerale .- Ushqimet voluminoze.- Ushqimet e koncentruara.- Sillazha.- Racionet ushqimore për lopët qumështore.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e kultivimit të kafshëve shtëpiake;- shpjegojë kultivimin jashtë farefisnisë së kafshëve

shtëpiake;- shpjegojë për rëndësinë e proteinave në zhvllimin e

kafshëve shtëpiake;- shpjegojë për rëndësinë e yndyrave, karbohidrateve dhe

materjeve minerale në zhvllimin e kafshëve;- shpjegojë rëndësinë e ushqimit të kafshëve shtëpiake;- bëjë klasifikimin e ushqimit të kafshëve shtëpiake;- përcaktojë cilësinë dhe sasinë e ushqimit të kafshëve;- shpjegojë ushqimin voluminoz dhe të koncentruar të

kafshëve;

90

- hartojë një racion për lopët qumështore.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për ripertypsit dhe rëndësinë ekonomike të rritjës së tyrePërmbajtja: - Rëndësia ekonomike e rritjës së gjedhëve.- Tipet dhe racat e gjedhëve.- Biologjia e shumimit të gjedhëve.- Mbarësimi-fekondimi.- Pjellja e lopëve.- Veprimi më lopët pas pjelljes.- Rëndësia ekonomike e rritjes së deleve.- Prejardhja dhe karekteristikat zoologjike.- Gjendja e rritjes së deleve në botë.- Tipet dhe racat e deleve.- Veprimi më delet mbarëse .- Pjellja e deleve.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - shpjegojë rëndësinë ekonomike të rritjës së gjedhëve; - shpjegojë tipet e racave të gjedhëve;- dallojë gjedhet për punë, qumësht dhe të kombinuara;- përshkruajë mënyrat e rritjes së gjedheve; - shpjegojë biologjinë e shumimit të gjedhëve;- tregojë për veprimin më lopët pas pjelljes;- shpjegojё rëndësinë ekonomike të rritjes së deleve;- përshkruajë mënyrat e rritjës së deleve;- dijë për gjendjën e rritjes së deleve në vendinë tonë dhe

botë;- shpjegojë për mënyrat e mbarësimit të deleve; - dallojë tipet dhe racat e deleve;- shpjegojë për rëndësinë e kujdesit të deleve pas pjelljes.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për jopërtypësit dhe rëndësinë ekonomike të rritjes së tyre Përmbajtja: - Rëndësia ekonomike e rritjes së kuajve.- Vlerësimi i eksterierit të kuajve.- Kuajt më gjakë të pastër.- Kuajt më gjakë të ftohtë.- Mbarështimi i kuajve.- Rëndësi ekonomike e rritjës së derrave.- Tipet dhe racat e derrave.

91

- Inseminimi artificial të dosat.- Organizimi i pjelljes.- Rëndësia ekonomike e rritjës së shpendëve.- Tipet dhe racat e shpendëve.- Seleksionimi i shpendëve.- Shumimi dhe mbarështimi i shpendëve.- Çelja natyrale e zogjëve.- Çelja artificiale e zogjëve.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojё rëndësinë ekonomike të rritjës së kuajve; - përshkruajë eksterierin e kuajve; - dallojë tipet e ndryshme të kuajve;- përshkruajë mënyrat e rritjes së kuajve;- shpjegojë biologjinë e shumimit të kuajve; - tregojë për rëndësinë e kujdesit pas pjelljes;- shpjegojë rëndësinë ekonomike të rritjës së derrave;- dallojë tipet dhe racat e derrave;- përshkruajë mënyrat e rritjës së derrave;- shpjegojë për mënyrat e mbarësimit të derrave;- shpjegojë për insiminimin artificial të dosave;- shpjegojë rëndësinë ekonomike të rritjës së shpezëve;- përshkruajë mënyrat e rritjës së shpezëve;- dallojë tipet dhe racat e shpezëve;- shpjegojë për mënyrat e shumimit të shpezëve ;- dallojë çeljen natyrale të zogjëve nga ajo artificiale.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për bletarinë dhe rëndësinë ekonomike të rritjës së tyre Përmbajtja: - Rëndësia ekonomike e rritjes së bletarisë.- Kushtet për zhvillimin e bletarisë.- Karakteristikat morfologjike, anatomike dhe fiziologjike të

bletës.- Formimi i mjaltit.- Zhvillimi i bletëve.- Periudha e kullotës kryesore.- Kontrollimi i bletëve.- Vjelja e mjaltit.- Sëmundjet dhe dëmtuesit kryesor të bletëve.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:

92

Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë ekonomike të rritjës së bletarisë;- tregojë për kushtet e zhvillimit të bletarisë;- përshkruajë karakteristikat morfologjike, anatomike dhe

fiziologjike të bletës;- tregojë rrugët e formimit të mjaltit;- shpjegojë etapat e zhvillimit të bletarisë;- tregojë periudhat e kullotës kryesore për bletë;- shpjegojë mënyrat dhe kohën më të përshtatshme për

vjeljen e mjaltit;- shpjegojë për sëmundjet dhe dëmtuesit kryesor të bletëve.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në laboratorinë e blegtorisë e në disa raste dhe në terren.





- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë dhe ruatjes së mjedisit.




- Mjedis i përshtatshëm për mësimin teorik.- Laborator i kompletuar me mjete pune.- Fotografi më produkte blegtorale.- Skema dhe fotografi të organizmit të kafshëve.- Fotografi të kafshëve gjatë periudhave të ndryshme.- Katalogje të ndryshme.- Fotografi të panaireve me lloje të ndryshme të kafshëve

shtepiake.- Fotografi gjatë seleksinimit të kafshëve.- Mostra të eshtrave të kafshëve.- Meter dhe litar për matjën e eksterierit të kafshëve.- Mostra të përmbajtjes së organizmit të kafshëve.- Skema të përgatitjes të ushqimit të kafshëve shtëpiake. - Fotografi më lloje të ushqimit të kafshëve.- Mostra të ushqimit voluminoz, të koncentruar dhe sillazhit.- Skema të pregatitjes të racionit të kafshëve shtëpiake.

93

- Fotografi të racave të nryshme të kafshëve të ndryshme shtepiake.

- Park për rritjen e bletëve.- Vegla pune, orendi dhe pajisje për të punuar me bletën.- Veshje speciale, maska për fytyrën.- Teknologji e nevojshme mesimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i prodhimtarisë blegtorale, doracak, praktikume,

fletore pune.

4. Moduli “Mbrojtje e bimëve”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MBROJTJE E BIMËVE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri të përgjithshme mbi sëmundjet dhe dëmtuesit e bimëve, prodhimeve në ruajtje-depo si dhe metodat e luftimit të sëmundjeve, dëmtuesve dhe barojave të këqia.


72 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së dhjetë.


RM 1 Nxënësi fiton njohuri të përgjithshme mbi sëmundjet e bimëvePërmbajtja: - Kuptimi dhe zhvillimi i fitopatologjisë.- Njohuritë mbi sëmundjet e bimëve.- Klasifikimi i sëmundjeve të bimëve.- Paraqitja e sëmundjeve të bimëve.- Përhapja e patogjeneve.- Ndikimi i faktorëve të ambientit të jashtëm në

zhvllimin e sëmundjeve.- Sëmundjet e shkaktuara nga faktorët biotik.- Kërpudhat-klasifikimi i këpudhave.- Bakteriet.Viruset.Instrumentet e vlerësimit:

94


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e mbrojtjes së bimëve;- shpjegojë njohuritë themelore mbi sëmundjet e bimëve;- përshkruajë shkaktarët e sëmundjeve të bimëve;- shpjegojë mënyrat e përhapjes së patogjenëve;- përshkruajë ndikimin që luajnë faktorët abiotikë në

paraqitjen e sëmundjeve;- shpjegojë klasifikimin e patogjenëve.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për sëmundjet e drithrave

Përmbajtja: - Ndryshku i drithrave, urthi dhe bloza e drithrave.- Ndryshku i zi. Nryshku i murrëm.- Ndryshku i misrit.- Hiri i drithrave.- Shkaktarët e rënjës së bimëve.- Kalbëzimi i kallirit.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë sëmundjet e ndryshme të drithërave;- shpjegojë simptomet e sëmundjes;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e patogjenëve;- shpjegojë mënyrat e luftimit të patogjenëve dhe preparatet

që përdorën për këtë qellim.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për sëmundjet e perimeve dhe bimëve industrialePërmbajtja: - Vrugu i domates.Vrugu i lakrës.- Njollosja e zezë.- Vrugu i specit.- Sëmundjet e patates:vrugu, kanceri dhe hiri i patates.- Sëmundjet virusale të patates.- Vrugu i duhanit.- Kalbëzimi i qafës së kërcellit.- Pikalorja e panxharit.Vrugu i panxharit.- Hiri i panxharit.- Sëmundjet e lulediellit. Instrumentet e vlerësimit:

95

- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë sëmundjet e ndryshme të perimeve;- shpjegojë dëmet e vrugut të domates;- përshkruajë faktorët që ndikojnë në paraqitjen e

sëmundjeve;- bëjë klasifikimin e patogjenëve të perimeve;- shpjegojë masat mbrojtëse nga këta patogjen;- shpjegojë sëmundjet e bimëve industriale; - bëjë klasifikimin e këtyre patogjenëve;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e patogjenëve;- përshkruajë dëmët që sjellin këta patogjen.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri mbi sëmundjet e pemëve dhe hardhisë Përmbajtja: - Kroma e mollës.Kroma e dardhës.- Hiri i mollës.- Kalbëzimi i frutave.- Kanceri i pemëve dhe hardhisë.- Lia e kumbullës.- Gjethe përdredhësja e pjeshkës.- Hiri i pjeshkës.- Vrugu i hardhisë.- Hiri i hardhisë.- Kalbëzimi i hirët.- Kanceri i hardhisë.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë sëmundjet e ndryshme të pemëve;- shpjegojë mënyrat e përhapjes të këtyre sëmundjeve;- bëjë klasifikimin e tyre; - shpjegojë dëmet që sjellin këto sëmundje;- shpjegojë mënyrat e luftimit të patogjenëve dhe preparatet

që përdorën për luftimin e tyre;- shpjegojë sëmundjet e ndryshme të hardhisë;- përshkruajë vrugun e hardhisë;- shpjegojë shkaktarët e përhapjes së sëmundjeve të

hardhisë;- shpjegojë shkaktarët e kalbëzimit të hirët të rrushit;- shpjegojë mënyrat e luftimit të patogjenëve të hardhisë së

rrushit.

96

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për klasën e insekteve dhe morfologjinë e tyrePërmbajtja: - Insektet,morfologjia e tyre.- Biologjia e insekteve.- Shumëzimi i insekteve.- Klasifikimi i insekteve.- Ekologjia e insekteve.- Faktorët abiotik(temperatura,lagështia,drita,era,dhe toka).- Faktorët biotik.- Merimangat.- Nematodet.- Brejtësit.- Kërmijtë.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - tregojë karakteristikat kryesore të insekteve; - përshkruajë ndikimin e faktorëve në përhapjen e insekteve;- tregojë ciklin e zhvillimit të insekteve;- përshkruajë dëmet që shkaktojnë insektet;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e insekteve;- përshkruajë faktorët abiotikë dhe biotikë në përhapjen

e insekteve.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për dëmtuesit polifagë dhe të drithërave Përmbajtja: - Karakteristikat e përgjithshme të insekteve.- Karkaleci maroken.Karkaleci italian.Dozëza e dheut.- Krimbi i murrëm.Krimbi tel.Zhuzhaku i majit.- Nematodat e rrënjeve.- Zabruesi i drithrave.Ujshujza e drithërave.- Çimka e drithërave Krimbi i drithërave.- Turigjati i drithërave.- Tenja e përhimt e miellit dhe drithërave.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- dallojë insektet polifag dhe monofag;- përshkruajë klasët e karkalecave;

97

- shpjegojë për përhapjen e këtyre dëmtuesve;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e dëmtuesve polifagë;- përshkruajë dëmët që shkaktojnë këta dëmtues;- tregojë mënyrat e luftimit të këtyre dëmtuesve.- përshkruajë dëmtuësit e drithërave; - shpjegojë përhapjen e tyre;- bëjë klasifikimin e tyre;- përshkruajë dëmët që shkaktojnë këta dëmtues;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e dëmtuesve të

drithërave;- përshkruajë masat e luftimit të këtyre dëmtuesve;- përshkruajë dëmtuesit e prodhimeve gjatë ruajtjes në depo;- tregojë karakteristikat kryesore të dëmtuesve të

prodhimeve në depo;- përshkruajë ndërtimin anatomik të tyre;- shpjegojë përhapjen e dëmtuesve në depo.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për dëmtuesit e bimëve industrialedhe foraxhere Përmbajtja: - Turigjati i panxharit.- Tenja e panxharit.Morri i zi i panxharit.- Tenja e lule diellit. Tripsi i duhanit.- Mollëkuqja e jonxhes. Pikaloshja e jonxhes.- Turigjati i terfilit.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- dallojë dëmtuesit e bimëve industriale; - shpjegojë përhapjen e këtyre dëmtuesve;- shpjegojë mënyrat e përhapjes së këtyre dëmtuesve;- bëjë klasifikimin e tyre;- përshkruajë dëmët që shkaktojnë këta dëmtues;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e këtyre dëmtuesve;- shpjegojë dëmtuesit e bimëve foragjere;- dallojë dëmtuesit e këtyre bimëve;- shpjegojë përhapjen e këtyre dëmtuesve;- shpjegojë biologjinë dhe ekologjinë e dëmtuesve të

bimëve foragjere;- tregojë mënyrat e luftimit të dëmtuesve.

RM 8 Nxënësi fiton njohuri për dëmtuesit polifagë dhe të drithërave Përmbajtja: - Bubrreci i patates.Tenja e patates.

98

- Turigjati i zi i lakrës. Pleshtat e kruciferave.- Flutura e bardh e lakrës.- Bubrreci i bizeles dhe fasules.- Morri i lakrës.- Breshkëza e kalifornisë dhe kumbullës.- Dispari.- Unazorja.- Flutura e bardhë e pemëve.- Merimanga e kuqe e pemëve.- Krimbi i mollës.- Morri i pergjakshëm.Morri i mollës.- Tenja e përhimt e hardhisë.- Turigjati gjethepërdredhës.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- tergojë karakteristikat kryesore të dëmtuesve të perimeve;- përshkruajë ndërtimin anatomik të tyre;- përshkruajë dëmët që shakaktojnë këta dëmtues;- shpjegojë përhapjen e këtyre dëmtuesve;- tregojë për masat e luftimit të dëmtuesve të perimeve.- tregojë karakteristikat kryesore të dëmtuesve të pëmëve

dhe hardhisë;- përshkruajë ndërtimin anatomik të tyre;- përshkruajë dëmët që shkaktojnë këta dëmtues;- shpjegojë mënyrat e përhapjes së këtyre dëmtuesve;- bëjë klasifikimin e dëmtuesve të pemëve dhe hardhisë;- tregojë për masat e luftimit të dëmtuesve të pemëve

frutore.

RM 9 Nxënësi fiton njohuri për metodat e luftimit të sëmundjeve, dëmtuesve dhe barojave të këqia Përmbajtja: - Karantina.- Masat agroteknike.- Masat mekanike,fizike,biologjike dhe kimike.- Klasifikimi i preparateve kimike.- Perqëndrimi dhe doza.- Fungicidet dhe klasifikimi i tyre.Fungicidet organike.- Përdorimi i preparateve kimike.- Insekticidet,akaricidet,nematocidet dhe rodenticidet.- Herbicidet dhe klasifikimi i tyre.Instrumentet e vlerësimit:


99

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë metodat e ndryshme të luftimit të sëmundjëve,

dëmtuesve dhe barojave të këqija;- dallojë preparatet kimike për luftimin e patogjenëve,

dëmtuesve dhe barojave të këqija;- prognozojë kohën e aplikimit të preparateve kimike për

mbrojtje të bimëve;- shpjegojë masat agroteknike mekanike biologjike dhe

kimike të luftimit të sëmundjeve, dëmtuesve dhe barojave të këqija;

- bëjë klasifikimin e preparateve kimike për mbrojtjen e bimëve.

- dallojë dëmtuesit e bimëve industriale.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në laboratorinë e mbrojtjes së bimëve e në disa raste dhe në terren.






- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit.




- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Diapozitiv e fotografi nga semundjet dhe dëmtuesit e

bimëve.- Laborator i kompletuar me mjete pune dhe preparate kimike

të nevojshme.- Fotografi të bimëve më sëmundje të ndryshme.- Mikroskop.- Mostra të organeve të bimëve të prekura nga sëmundjët e

ndryshme.

100

- Mostra preparatësh për luftimin e sëmundjeve.- Mostra të barojave të këqija.- Mostra të insekteve.- Katalogje.- Llupa zmadhuese.- Mostra të preparateve për luftimin e dëmtuesve.- Mostra të bimëve të dëmtuara.- Mostra të dëmtuesve polifag.- Skema, diagrame, harta, sllajde, tabela dhe preparate lidhur

me temat e veçanta.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i Mbrojtjes së bimëve, doracak, fletore pune.- Atllas për dëmtusit dhe sëmundjet e bimëve.

5. Moduli “Marketingu dhe shitja e prodhineve bujqësore”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MARKETINGU DHE SHITJA E PRODHIMEVE

BUJQËSORE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri për marketingun, faktorët e tij, tregun, promocionet, çmimin, produktet dhe shperndarjen -distribuimin.


36 orë mësimore




RM 1 Nxënësi fiton njohuri për rëndësinë e marketingut dhe faktorëve të tij.Përmbajtja: - Nocioni i marketingut.- Orientimet e biznesit.- Orientimi në prodhim dhe shitje. - Orientimet në marketing.- Faktorët që e rrethojn sistemin e marketingut.- Faktorët e mbrendshëm dhe të mjedisit.- Elementet e marketingut.Instrumentet e vlerësimit:

101


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e marketingut për fermën;- shpjegojë nocionin e marketingut;- shpjegojë elementet e marketingut bujqesor;- shpjegojë dejtimet e marketingut;- përshkruajë faktorët që rrethojn sistemin e marketingut;- përshkruajë faktorët e mjedisit;- shpjegojë funksionet e marketingut bujqesor;- analizojë drejtimet e marketingut.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për tregunPërmbajtja: - Tregu dhe kuptimi i tij .- Analiza e kërkeses së konsumatorit.- Hulumtimi i tregut.- Klasifikimi dhe dimensionet e tregut.- Zgjedhja e tregut të synuar.- Parashikimi i shitjeve.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- njohë rolin e tregut për prouktet bujqësore;- dedikojë produktet për tregun e synuar;- shpjegojë dimenzionet e tregut;- shpjegojë klsifikimin e tregut;- analizojë tregun e tanishëm;- parashikojë analizën e tregut potencial;- përfitojë nga parshikimet e shitjeve.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri mbi produktin, plasimin e tij në treg dhe fazat e zhvillimit të produktitPërmbajtja: - Nocioni i produktit.- Klasifikimi i produktit.- Amballazhimi i produktit.- Estetika dhe dizajni i produktit.- Shërbimet e shitjes.- Garancionet.- Braktisja e produkteve të vjetra dhe lansimi i

produktevete të reja.- Nocioni i produktit të ri.- Nevojat për lansimin e produktit të ri.

102

- Fazat e zhvillimit të produktit të ri.- Planifikimi dhe kontrolli i zhvillimit të produktit të ri.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e produktit;- klasifikojë produktin;- përshkruajë dizajnin;- zgjedhë amballazhin adekuat për produktet;- shpjegojë garancionet e përdorimit të produktit;- shpjegojë nevojen për plasimin e produktit të ri në treg;- analizojë kontrollin e zhvillimit të produktit të ri;- tregojë aftësit për shitje.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për sjelljen e konsumatorëve , shpërndarjen (distribuimin) e produkteve.Përmbajtja: - Nocioni i sjelljes së konsumatorëve.- Sjelljet e konsumatorëve të konsumit të gjerë

dhe industrial. - Faktorët kryesor që ndikojn në sjelljen e konsumatorëve.- Nocioni i shpërndarjes.- Veçorit dhe llojet e kanaleve të shpërndarjes.- Zgjedhja e kanaleve të shpërndarjes.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e sjelljes së konsumatorëve;- analizojë sjelljen e konsumatorëve të konsumit të gjerë

dhe idustrial;- përshkruajë faktorët që ndikojn në sjelljen e

konsumatorëve;- shpjegojë mënyren e marrjes së vendimeve nga ana e

konsumatorëve;- shpjegojë kuptimin e shpërndarjes;- dallojë llojet dhe veçorit e kanaleve të shpërndarjes;- analizojë zgjedhjen e kanaleve për shpërndarje.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për promocionet Përmbajtja: - Nocioni dhe format e promocionit.- Shitja personale.- Nxitja e shitjes.

103

RM6

- Publicitetet.- Propaganda ekonomike.- Rëndesia e propagandës ekonomike.- Mediat e propagandës ekonomike.- Efektet e propagandës ekonomoke.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e promocionit;- aplikojë format e promocionit;- realizojë shitjen;- bëjë tërheqjen e konsumatorëve për blerjen e produkteve;- reklamojë produktet për shitje;- përdor mjetet e propagandës ekonomoke si:

radio ,TV,shtypin ,internetin etj;- analizojë efektet e propagandës ekonomike.

Nxënësi fiton njohuri për politikën e çmimeve Përmbajtja: - Nocioni i çmimit.- Faktorët që ndikojnë në vendosjen e çmimeve.- Faktorët e brendshëm dhe të jashtëm.- Çmimi në tipet e ndryshme të tregut.- Lidhja çmimi-kërkes.- Ofertat dhe çmimet e konkurencës.- Ndryshimet e çmimeve.- Fillimi i ngritjes dhe uljes së çmimeve.- Reagimet e blerësve , konkurentëve dhe konsumatorëve

ndaj ndryshimit të çmimeve.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin e çmimit;- përshkruajë faktorët që ndikojnë në vendosjen e çmimit;- parashikojë kostot;- hulumtojë çmimet tregjeve të ndryshme;- analizojë lidhjen çmim-kërkes;- realizojë oferta në bazë të çmimeve të konkurentëve;- shjegojë çmimet promovuese;- shtjellojë ndryshimin e çmimeve;- arsyetojë uljen- ngritjen e çmimeve.- analizojë reagimet e blerësve , konkurentëve , konsumatorëve ndaj ndryshinit të çmimeve.

104


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, panaire , promocione,firma të ndryshme.

- Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata teorike me nxënësin.

- Nxënësit duhet të udhëzohen për t’u bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë veprimtarisë së marketingut të produkteve.


- Marketingu realizohet duke marrë më parë udhëzime nga mësuesi.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet hulumtimeve të tregut , promocioneve, panaireve.

- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së mjeteve të punes.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive për marketingun e produkteve që ata do të demonstrojnë



- Mjedis i përshtatshëm për mësimin teorik.- Panairet .- Promocionet.- Hulumtimi i tregut.- Literatura të ndryshme.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, projektor).- Revista profesionale,broshura,fllajera,rollap,vizitkart

bashkpunime me ekspert të lëmive përkatëse.- Produkti për shitje.

105


1. Moduli “Përdorimi i paisjeve dhe mjeteve agroteknike”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PËRDORIMI I PAISJEVE DHE MJETEVE

AGROTEKNIKE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik i cili ndihmonë nxënësit të zhvillojnë aftësitë e tyre praktike dhe njohuritë e nevojshme për përdorimin e paisjeve dhe mjeteve agroteknike.


36 orë mësimore




RM 1 Nxënësi përdor makinat dhe paisjet për punimin themelor dhe plotësues të tokës.Përmbajtja: - Pёrzgjedhja e pajisjeve për punimin themelor dhe

plotësues të tokës.- Pёrshtatja e pajisjeve për lloje dhe kushte tokash të

veçanta.- Bashkangjitja e mjeteve të punёs për traktor.- Transportimi i pajisjes me traktor në vendin e punёs.- Pёrdorimi i plugut për punimin e tokёs.- Pёrdorimi i pajisjeve për punimin plotёsues të tokёs.- Manovrimet e mundёshme gjatё punimit të tokёs.- Realizimi i punimit në cilёsinё e duhur.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit

gjatë përdorimit të makinave dhe pasjeve për punimin themelor dhe plotësues të tokës.

106


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- pёrzgjedhё dhe regjistrojë pajisjet sipas llojit dhe kushteve

të tokёs që do të përdoren;- lidh pajisjen me traktorin;- transportojё pajisjen me traktor për në vendin e punёs;- kryejё lavrimin e tokёs me plug nё pёrshtatje me llojin e

tokёs, gjёndjen e saj dhe llojit të bimёs që do të mbillet;- manovrojё (ulё dhe ngrejё sistemin e hidraulikut, mbajё

shpejtёsinё e duhur, lёvizё para dhe mbrapa etj.);- realizojё lavrimin nё standardet cilёsore të kёrkuara;- kontrollojё cilёsinё e lavrimit të tokёs;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përdorimit të makinave dhe paisjeve për punumin themelor dhe plotësues të tokës.

RM 2 Nxënësi përdor makinat shpërndarëse të plehut.

Përmbajtja: - Përzgjedhja e makinave shpërndarëse të plehut.- Kontrolli para sezonit i funksionimit të makinës.- Regjistrimi i makinës shpërndarëse.- Regjistrimi i shёnuesve.- Shpёrndarja e plehut.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

shpërndarjes së plehut më makina shpërndarëse.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- pёrzgjedhё makinёn shpёrndarёse sipas llojit të plehut

(kimik ose organik);- vërë në punë shpёrndarёsin e plehut sipas manualit

përkatës;- plehërojë një sipёrfaqe të dhënë;- zbatojё rregullat e sigurisё e të ruajtjës së mjedisit gjatë

shpërndarjes së plehut më makina shpërndarëse.

RM 3 Nxënësi përgatit dhe përdor makinat mbjellëse. Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materialit të nevojshëm për

mirëmbajtjen e makinave mbjellëse para përdorimit.- Përzgjedhja e makinës mbjellëse.- Zgjedhja e paisjeve që përshtaten.- Lyerja e pikave të nevojshme. - Ndërrimi i gypave për përcjelljen e farës.

107

- Zëvëndësimi i disqeve të dëmtuara për përcjelljen e farës.

- Bashkangjitja e makinës mbjellëse për traktor.- Regjistrimi stacionar–fushor për llojin e paisjeve të

përdorura .- Pozicionimi për punë.- Planifikimi i metodës për mbjellje.- Caktimi i sasisë së farës për sipërfaqe.- Caktimi i distancës mbjellëse.- Caktimi i thëllësisë së mbjelljes.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë vënies në veprim të makinave mbjellëse.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm për

mirëmbajtjen e makinave mbjellëse para përdorimit;- përzgjedhë makinën mbjellëse;- vendosë më kujdes makinat mbjellëse në pllato;- përzgjedhë paisjet që i përshtaten makinës mbjellëse;- lyejë pikat e nëvojshme;- bëjë ndërrimin e gypave për përcjelljen e farës;- bëjë ndërrimin e disqeve për përcjelljen e farës;- verifikojë bashkangjitjen e makinës mbjellëse;- kryejë regjistrimin e zakonshëm;- pozicinojë makinën mbjellëse për punë;- përdorë metodën më të përshtatshme për mbjellje;- caktojë sasinë e farës dhe thëllësinë e mbjelljes;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë vuarjës në veprim të makinave mbjellse

RM 4 Nxënësi përdor makinat për mbrojtjen e bimëve nga sëmundjet dhe dëmtuesit.Përmbajtja: - Përzgjedhja e makinës spërkatëse për mbrojtjen e bimëve

nga sëmundjet dhe dëmtuesit.- Bashkangjitja e makinës spërkatëse për traktor.- Regjistrimi stacionar- fushur për llojin e paisjeve të

makinave spërkatese.- Planifikimi i metodës për procedurat e spërkatjes –

pluhrosjes.- Mbushja e makinës me preparat për mbrojtje.- Caktimi i momentit dhe sasisë së përdorimit.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

perdorimit të makinës për mbrojtjen e bimëve.Instrumentet e vlerësimit:

108

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - perzgjedhë makinën sperkatëse më të përshtatshme për

mbrojtje të bimëve;- verifikojë bashkangjitjen e makinës mbrojtëse për traktor;- bëjë regjistrimin stacinar dhe fushor për llojn e paisjeve të

makinës sperkatëse;- zbatojë metodat më të përshtatshme për sperkatje-

pluhrosje;- mbushë në menyrë korrekte makinën më preparat për

mbrojtje të bimëve;- caktojë sasinë dhe kohën më të përshtatshme të perdorimit

të preparatit;- Zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë perdorimit të makinës për mbrojtjen e bimëve;





mundur demonstrime konkrete gjatë përdorimit të paisjeve dhe mjeteve agroteknike.

- Gjatë trajtimit të modulit, mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrimet konkrete në përdorimin paisjeve dhe mjeteve agroteknike.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qendër nxënesin, por me reference të mësuesit në ndonjë rast.

- Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të përdorimit të makinave dhe paisjeve agroteknike.






- Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e

109

kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.





se pare.- Traktor me njё dhe dy diferencialё.- Pajisje qё bashkangjiten në traktor pёr punime të ndryshme

(plug, frezё, disk, kultivator, cilindёr etj.).- Manuale dhe katalogë të përdorimit të pajisjeve të punimit të

tokёs.- Makineri dhe pajisje të nevojshme për shpërndarjen e

plehrave.- Komplet plehrash kimike në përdorim.- Manuale dhe katalogë të përdorimit të plehrave kimike dhe

organike.- Fusha eksperimentale për mbjelljen e kulturave të ndryshme.- Fara të drithrave dhe fidane të perimeve.- Pjesë rezervë të makinave mbjellëse.- Vegla të ndryshme pune për mirëmbajtjen e këtyre

makinave.- Makina mbjellse, mekanike dhe pneumatik.- Makina mbrojtëse të bimëve.- Komplet preparatesh kimike.- Komplet mjetesh mbrojtëse të punës.- Katalog për makina mbrojtëse dhe preparate kimike.- Katalog dhe udhëzime për përdorimin e makinave

mbrojtëse.- Kataloge, pankarta të mekanizimit bujqësor.- Fletëraport për punë.- Materiale studimore, katalogë dhe udhëzime për përdorimin

e paisjet agroteknike.- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,


110

2. Moduli “Mirëmbajtja e paisjeve dhe mjeteve agroteknike”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MIRËMBAJTJA E PAISJEVE DHE MJETEVE

AGROTEKNIKE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik i cili ndihmon nxënësit të zhvillojnë aftesitë e tyre praktike dhe njohuritë e nevojshme për mirëmbajtjen e paisjeve dhe makinerive që përdoren për të kryer punimet bujqësore, mbajtjes së higjienës dhe mbrojtjen e mjedisit në vendin e punës.


36 orë mësimore




RM 1 Nxënësi kryen përgatitjet për mirëmbajtjen e makinerive bujqësorePërmbajtja: - Përgatitja individuale për punë me kompletin e veshjes

së përshtatshme.- Përzgjedhja e materialeve, veglave dhe pajisjeve

përkatëse për kryerjen e mirëmbajtjes së makinerive.- Kontrolli i gjendjes fizike të makinerive para dhe pas

kryerjes së punimeve bujqësore.- Rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtja e mjedisit gjatë

mirëmbajtjes së makinerive.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- realizojë me korrektësi radhën e përgatitjes për punë;

111

- përzgjedhë materialet, veglat dhe pajisjet përkatëse për kryerjen e mirëmbajtjes së makinerive;

- kryejë me saktësi kontrollin e makinerive dhe të përcaktojë llojin e mirëmbajtjes për çdo makineri;

- zbatojë me rigorozitet rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë mirëmbajtjes së makinerive.

RM 2 Nxënësi bënë lubrifikimin e zakonshëm dhe regjistrimet e

nevojshme të makinerive para fillimit të punësPërmbajtja: - Përdorimi i paisjeve dhe veshjeve për mbrojtje në punë.- Përzgjedhja e veglave dhe materialit për lubrifikim.- Lyerja e makinerive. - Ndrrimi i filterit të vajit.- Zgjedhja e vajit të duhur sipas stinës.- Ndrrimi i vajit në filtrin e vajit dhe pastrmi i tijë.- Regjistrimet e përditshme.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

lubrifikimit të makinerive.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë paisjet dhe veshjet për mbrojtje në punë;- aplikojë praktikat më të mira dhe më të sigurta në punë;- zbatojë me kujdes udhëzimet e prodhuesve të paisjeve;- përzgjedhë vajin dhe filtrat e duhur;- bëjë ndrrimin e filtrit të vajit;- bëjë ndrrimin e vajit në filtrin e ajrit;- pastrojë filtrin e ajrit;- bëjë regjistrim të saktë të operacioneve të kryera;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë lubrifikimit të makinave.

RM 3 Nxënësi kryen pastrimin makinerive pas perfundimit të punëve. Përmbajtja: - Pastrimi i makinerive nga pluhuri. - Pastrimi i makinerive nga balta.- Pastrimi i makinerive nga vajrat.- Pastrimi i makinerive nga mbetje të tjera.- Rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtja e mjedisit gjatë

pastrimit të makinerive.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

112

- bëjë pastrimin e makinerive nga pluhuri dhe balta;- bëjë pastrimin e makinerive nga vajrat, yndyrat dhe

mbetjet tjera;- bëjë pastrimin e makinerive nga helmet;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë pastrimit të makinave.

RM 4 Nxënësi mirëmban makineritë në ruajtje që të jenë të gatshme të përdorën në sezonin e duhurPërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materialit për mirëmbajtjen dhe

ruajtjen e makinerive.- Lyerja me vaj e pjesëve të ekspozuara ndaj oksidimit.- Lyerja më ngjyrë e pjesëve të ndryshme të makinerive.- Udhëzimet e duhura për mirëmbajtjen e makinerive në

ruajtje.- Vendosja e makinerive në vendin e duhur për ruajtje.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

mirëmbajtjes së makinerive.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe materialin për mirëmbajtjen dhe

ruajtjen e makinerive;- bëjë lyerjen me vajë të pjesëve të ekspozuara ndaj

oksidimit;- lyejë me kujdes pjesët e ndryshme më ngjyrë;- respektojë udhëzimet e duhura për mirëmbajtjen e

makinerive;- vendosë me kujdes makinerit në vendin e duhur për

ruajtje;- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe ruajtjes së mjedisit

gjatë konzervimit të makinerive për ruajtje.

RM 5 Nxënësi punon në mënyrë të sigurtë dhe mbronë mjedisin përreth vendit të punës.Përmbajtja: - Siguria në mirëmbajtje të makinerive gjatë lyerjes,

regjistrimeve, dhe ndrrimit të filtrave.- Mbrojtja e mjedisit rreth vendit të punës.- Vendi ku hidhen vajrat e përdorura ujrat e ndotura dhe

filtrate e ndrruar.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

punës.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.

113

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - zbatojë rregullat e sigurimit teknikë gjatë mirëmbajtjes së

makinave bujqësore;- mbrojë mjedisin nga mbetjet gjatë mirëmabajtjes së

makinerive;- bëjë regjistrim të saktë të punëve të kryera;- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe ruajtjes së mjedisit

gjatë konzervimit të makinerive për ruajtje.





mundur demonstrime konkrete gjatë përdorimit të paisjeve dhe veshjeve për mbrojtje në punë.

- Gjatë trajtimit të modulit, mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demonstrimet konkrete në mirëmbajtjen e makinerive bujqesore.


- Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të punimeve në mirëmbajtjen e mekanizimit






- Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit


Kushtet ee domosdoshme për realizimin e


- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.

114

modulit - Paisjet dhe veshjet për siguri ne pune.- Mjetet dhe materialet e nevojshme per aplikimin e ndihmes

se pare.- Mjetet larëse dhe dezinfektuese.- Traktor dhe mekanizim bujqësor.- Vegla të ndryshme pune për sherbime të mirëmbajtjes së

mekanizimit bujqësor.- Vajra, yndyra dhe karborante.- Katalog për vegla pune.- Kataloge, pankarta të mekanizimit bujqësor.- Fletëraport për punë.- Materiale studimore, katalogë dhe udhëzime për përdorimin




115

3. Moduli “Kultivimi i kulturave lavërtare”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi KULTIVIMI I KULTURAVE LAVËRTARE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për kultivimin e kulturave lavërtare,duke filluar nga veprimet përgatitore për mbjellje, përgatitja e tokës, mbjellja e farës si dhe shërbimet agroteknike.


48 orë mësimore




RM 1 Nxënësi kryen veprime parapërgatitore për mbjelljen e farësPërmbajtja: - Caktimin e vendit te punës dhe lokacionit për mbjellje.- Momenti më i përshtatshëm për mbjellje.- Karakteristikat e kultivarëve sipas potencialit gjenetik si

dhe zgjedhja e kultivarit te përshtatshëm .- Përdorimi i katalogëve te kultivarëve sipas kërkesave te

tregut.- Caktimi i afatit të mbjelljes - Caktimi i normës se farës për mbjellje .- Caktimi i distances mbjellëse Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- caktojë vendin e punës dhe lokacionin për mbjellje

116

- caktojë lokacionin e përshtatshëm për tranpiantim;- zgjedhë momentin më të përshtatshëm për mbjellje;- zgjedhë kultivarët e përshtatshme për situatat e dhëna;- përdorë katalogjet për zgjedhjen e drejtë të kultivarëve;- përzgjedhë kultivarët sipas kërkesës së tregut;- caktojë distancën dhe sasinë e farës për mbjellje;- caktojë afatin optimal për mbjellje;- caktojë normën e farës për mbjellje duke u bazuar në llojin

e fares dhe afatit optimal të mbjelljes;- caktojë distancën e mbjelles sipas standarteve.

RM 2 Nxënësi përgatitë tokën për mbjellje

Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materialeve të punës për

punimin bazë dhe plotësues të tokës. - Kontrolli fizik i veglave të punës.- Transportimi i veglave të punës.- Përcaktimi i parcelës për përgatitjen e tokës për mbjellje.- Piketimi i parcelës.- Shpërndarja e plehrave organike në sipërfaqe të tokës.- Kryerja e punimit të themelor të tokës.- Kryerja e punimeve plotësuese të tokës.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjellje.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë saktë veglat e duhura të punës për përgatitjen e

tokës për mbjelljen e të lashtave; - kontrollojë gjendjen fizike të veglave të punës;- caktojë vendin për përgatitjen e tokës për mbjellje, sipas

parabimës dhe përbërjes mekanike të tokës; - shpërndajë plehrat organike e minerale sipas nevojës së

kulturës;- kryejë punimin e thellë të tokës duke respektuar mënyrat

kohën dhe thellësinë e kërkuar;- kryejë punimet plotësuese të tokës duke përdorur veglat në

varësi të llojit të punimit, kohës dhe thellësisë së kryerjes së tyre;

- zbatojë me përpikëri rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjellje;

RM 3 Nxënësi mbjell kulturat lavërtarePërmbajtja: - Zgjedhja e farës për mbjellje.- Dezinfektimi i farës para mbjelljes.

117

- Piketimi i parcelës në rreshta.- Mbushja e makinës më farë.- Pozicionimi i makinës në vendin e duhur.- Mbjellja e farës.- Teknika e hedhjes së farës së kulturës lavërtare. - Ngjeshja e lehtë e tokës pas mbjelljes së farës.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

mbjelljes së kulturave lavërtare.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- zgjedhë farën sipas standardit të kërkuar;- dezinfektojë farën para mbjelljes me dezinfektuesin e

duhur;- piketojë rreshtat për mbjellje sipas largësive midis tyre të

përcaktuara më parë;- mbushë makinen mbjellëse më farën e përgjedhur;- kryejë mbjelljen e farës zinxhir pa shkëputje duke

respektuar, kohën e mbjelljes, sasinë e farës, thellësinë e mbjelljes sipas zonës dhe llojit të kultivarit;

- kryejë ngjeshjen e lehtë të tokës pas mbjelljes;- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë mbjelljes me kulturave lavërtare.

RM 4 Nxënësi kryen shërbimet agroteknike gjatë rritjes së kulturave lavërtarePërmbajtja: Përmbajtja:- Shërbimet kryesore gjatё rritjes së bimёve.- Momenti më i përshtatshëm për kryerjen e shërbimeve,

kushtet tokësore dhe klimatike që favorizojnë ose pengojnë ato.

- Operacionet e eliminimit të barёrave të këqija, me dorë dhe me makineri.

- Operacionet e kontrollit të sëmundjeve dhe të dëmtuesve.- Kujdesi për plotësimin e nevojave për lëndë ushqyese.- Operacione të tjera specifike.- Mbajtja e shënimeve përkatëse dhe regjistrimi i

operacioneve.- Mënjanimi i lagështis së tepërt. - Kryerja e ujitjes në varsi nga lloji i bimës dhe nevojës.- Zbatimi i masave agroteknike kundër rrëzimit të bimëve.- Rregullat e e sigurimit teknik dhe ruajtja e mjedisit gjatë

kryerjes së shërbimeve agroteknike të kulturave lavërtare.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.

118

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - respektojë momentin më të përshtatshëm për kryerjen e

sherbimeve agroteknike;- eliminojë barërat e këqija në varësi të shkallës së

infeksionit me dorë ose me masa agroteknike;- kryejë plehërimet plotësuese me plehra azotike në varësi të

fazave të zhvillimit dhe vatrave me bimësi më të dobët, sipas udhëzimeve ;

- kryejë ujitje nëse është e nevojshme në varësi të kushteve të motit;

- mbajё në mënyrë të saktë shёnimet dhe regjistrimet për punёn e kryer;

- zbatojë masa agroteknike kundër rrëzimit të bimëve;- të respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së shërbimeve agroteknike gjatë rritjes së kulturave lavërtare.



praktike me nxënësin. - Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata

praktike me nxënësin. - Ky modul duhet të trajtohet në mjediset për praktikat

profesionale në parcelat pranë shkollës ose në ferma të ndryshme bujqësore ku kultivohet qdo kultivar i kulturave lavëratare.

- Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete pune për përgatitjen e tokës per mbjellen e drithrave, mbjelljen e farës dhe kryerjen e shërbimeve kulturore.

- Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me proceset e punës për përgatitjen e tokës, mbjelljen e farës, kryerjen e shërbimeve kulturore .


- Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që është e mundur demonstrime konkrete gjatë kultivimit të kulturave lavertare.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qendër nxënesin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.

- Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të punimeve në mirëmbajtjen e mekanizimit



119








se pare.- Parcela ku do të kryhet mbjellja- Kompleti i veglave, pajisjeve dhe materialeve të nevojshme.- Uniforma e veshjes, - Plehra organike.- Plehra kimike.- Traktor dhe mekanizim bujqësor. - Makina mbjellëse, mekanike dhe pneumatike.- Vegla për punimin themelor dhe plotësues të tokës- Makina dhe veglat për sherbime agroteknike gjatë rritjes së

drithërave.- Fusha eksperimentale për mbjelljen e kulturave të ndryshme.- Fara të drithrave.- Pjesë rezervë të makinave mbjellëse.- Vegla të ndryshme pune për mirëmbajtjen e këtyre

makinave.- Materiale studimore, katalogë dhe udhëzime për përdorimin

e mjeteve për punimin 3e tokës ,mbjelle dhe kryerjen e sherbimeve agroteknike.

- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter, internet, LCD, grafoskop).

- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

120

4. Moduli “Kultivimi i perimeve në serra”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi KULTIVIMI I PERIMEVE NË SERRA

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajis nxënësit me aftësi praktike për procedurat e kultivimit të perimeve në mjedise të mbrojtura-sera, përgatitjen e tokës për mbjelljen e perimeve, përgatitjen e fidaneve për ndërrim, ndërrimin (mbjelljen) e bimëve perimore, të kryejë masat e nevojshme agroteknike gjatë vegjetacionit të perimeve në serra.


48 orë mësimore




RM 1 Nxënësi kryen përgatitjen e tokës për mbjelljen e perimeve në serraPërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe mekanizimit për përgatitjen e

tokës për mbjelljen e bimëve perimore në serra.- Përdorimi i plugut për punimin themelor të tokës në serra.- Plehrimi bazë me plehra organike dhe minerale.- Përdorimi i veglave për punimin plotësues të tokës.- Rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë

përgatitjes së tokës për mbjelljen e bimëve perimore në serra.



121

të tokës, që do të përdoren për përgatitjen e tokës për mbjelljen e bimëve perimore në serra;

- kryejë lëvrimin e tokës me plug në përshtatje me tipin e tokës, gjendjen e saj dhe llojin e bimëve perimore që do të mbillen;

- përdorë sasinë e nevojshme të plehrave organike dhe minerale.

- realizojë punimin plotësues sipas ‘Standardeve të Cilësisë’ të kërkuara.

- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjelljen e bimëve perimore në serra.

RM 2 Nxënësi përgatitë fidanët për ndërrim në vendin e përhershemPërmbajtja: - Trapiantimi i fidaneve. - Kalitja e fidaneve.- Ujitja e fidaneve para nxjerrjes së tyre.- Nxjerrja e fidaneve për ndërrim.- Klasifikimi dhe eliminimi i fidaneve të dëmtuara.- Trajtimi mbrojtës i fidaneve për ndërrim.- Sigurimi i ambalazhit përkatës për fidane.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - trapiantojë fidanet sipas standardeve;- bëjë kalitjen e fidaneve sipas llojit të fidanit;- përdorë sasinë e nevojshme të ujit para nxjerrjes së

fidaneve për ndërrim;- nxjerrë me kujdes dhe në kohë të duhur fidanet për

ndërrim në vend të përhershëm;- klasifikojë dhe eliminojë sipas standardeve të parapara

fidanet e dëmtuara;- bëjë trajtimin mbrojtës të fidaneve para ndërrimit në vend

të përhershëm me preparate përkatëse.

RM 3 Nxënësi bënë ndërrimin (mbjelljen) e bimëve perimore në serraPërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës për mbjelljen e bimëve

perimore në serra.- Përcaktimi i momentit më të përshtatshëm për mbjelljen e

bimëve perimore në serra.- Piketimi i rreshtave për mbjelljen e bimëve perimore në

serra.

122

- Përcaktimi i numrit të bimëve perimore.- Caktimi i distancës dhe thellësisë së mbjelljes.- Mbjellja dhe ujitja e bimëve perimore të sapombjella.- Rregullat e e sigurimit teknik dhe ruajtja e mjedisit gjatë

mbjelljes së perimeve në serra.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat më të përshtatshme për mbjelljen e

perimeve;- përcaktojë momentin më të përshtatshëm për mbjelljen e

bimëve perimore, në varësi të kushteve klimatike -tokësore;

- respektojë afatin e mbjelljes;- bëjë piketimin e duhur të rreshtave për mbjelljen e bimëve

në serra.- përcaktojë me saktësi, numrin e bimëve perimore për njësi

të sipërfaqes;- caktojë me saktësi, distancën dhe thellësinë e mbjelljes,

varësisht nga lloji i bimës perimore;- realizojë mbjelljen dhe ujitjen e bimëve perimore të

sapombjella, varësisht nga lloji.- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së

mjedisit gjatë mbjelljes me kulturave lavërtare.

RM 4 Nxënësi kryen shërbimet agroteknike gjatë vegjetacionit të bimëve perimore në serraPërmbajtja: - Momenti më i përshtatshëm për kryerjen e shërbimeve,

kushtet tokësore dhe klimatike që favorizojnë ose pengojnë ato.

- Kontrollimi i bimëve perimore pas mbjelljes.- Kontrollimi dhe sigurimi i temperaturës së nevojshme

gjatë rritjes së bimëve perimore në serra.- Kontrollimi dhe sigurimi i regjimit të ajrit, lagështisë dhe

dritës.- Operacionet e eliminimit të barёrave të këqija, me dorë

dhe me makineri.- Operacionet e kontrollit të sëmundjeve dhe të dëmtuesve.- Kujdesi për plotësimin e nevojave për lëndë ushqyese.- Operacionet të tjera specifike .- Aplikimi i mulçerimit.- Apklikimi i hijezimit sipas kushteve klimatike dhe nevojës

së perimeve.- Ujitja e bimëve perimore në serra.- Përgatitja e recepturave për riplehrime të veçanta.

123

- Të ushqyerit e bimëve perimore përmes sistemit të ujitjes “pikë-pikë”dhe “foliar”.

- Zbatimi i masave mbrojtëse ndaj sëmundjeve, dëmtuesve dhe barojave.

- Largimi thithakëve (sqetulloreve).- Vendosja e sistemit mbështetës.- Mbajtja e shënimeve përkatëse dhe regjistrimi i

operacioneve.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kryerjes së shërbimeve të nevojshme në fazën e zhvillimit dhe rritjes së bimëve perimore në serra.

Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - respektojë momentin më të pershtatshëm për kryerjen e

sherbimeve agroteknike;- kontrollojë (përcjellë) gjendjen e bimëve perimore të

mbjellura;- përshtatë temperaturën e nevojshme gjatë rritjes së bimëve

perimore në serra.- përshtatë regjimin e ajrit, lagështisë dhe dritës sipas

kërkesës së llojit të bimëve perimore;- eliminojë barërat e këqija në varësi të shkallës së

infeksionit me dorë ose me masa agroteknike;- kryejë ujitjen sipas kërkesës së bimëve perimore dhe

aplikojë sipas nevojës sistemin “pikë-pikë” apo “foliar”;- përcaktojë dhe përdorë sasinë e nevojshme të plehut kimik,

në varësi të fazës së zhvillimit të bimëve perimore, shenjave të mungesës, tipit të tokës;

- aplikojë materialin përkatës për mulçerim;- bëjë hijezimin e serave kur mbretrojnë temperatura të larta;- përpilojë receptura përkatëse për riplehrimin e bimëve

perimore të veçanta;- aplikojë masat e nevojshme mbrojtëse ndaj sëmundjeve,

dëmtuesve dhe barojave;- largojë me kujdes thithakët (sqetullorët) nga bimët

perimore.- vendosë sistemin mbështetës sipas nevojës dhe llojit të

bimëve perimore;- mbajё në mënyrë të saktë shёnimet dhe regjistrimet për

punёn e kryer;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes së shërbimeve të nevojshme për rritjen dhe zhvillimin e bimëve perimore në serra

.

124


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në serra pë kultivimin e perimeve.


- Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin.

- Ky modul duhet të trajtohet në mjediset për praktikat profesionale në parcelat pranë shkollës ose në ferma të ndryshme bujqësore ku kultivohet bimet perimore.

- Nxënësit duhet të angazhohen në veprimtari konkrete pune për përgatitjen e tokës per mbjellen e perimeve në serra, mbjelljen e tyre dhe kryerjen e shërbimeve kulturore.

- Ata duhet të nxiten të diskutojnë në lidhje me proceset e punës për përgatitjen e tokës, mbjelljen dhe kryerjen e shërbimeve kulturore .


- Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që është e mundur demonstrime konkrete gjatë kultivimit të kulturave perimore.











se pare.- Traktor dhe mekanizim që përdoren për kultivimin e bimëve

perimore në serra.- Serra të pajisura me stabilimentet e nevojshme.

125

- Fidanë të nevojshëm të bimëve perimore.- Plehra organikë dhe mineralë.- Material të nevojshëm për mulçerim.- Material lidhës dhe mbështetës të bimëve.- Katalog për makina mbrojtëse dhe preparate kimike.- Katalog dhe udhëzime për përdorimin e makinave

mbrojtëse.- Makina për mbrojtjen e bimëve.- Preparate kimike të nevojshme për mbrojtjen e bimëve.- Vegla të ndryshme pune që përdoren për kryerjen e

shërbimeve gjate rritjes së bimëve perimore.- Manuale dhe katalogë të përdorimit të makinerive për

kultivimin e bimëve perimore.- Materiale mësimore në CD, sllajde etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (kompjuter, Internet,

projektor, LCD, grafoskop etj.).- Katalog për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.- Teksti “Kultivimi i perimeve në mjedise të mbrojtura”,

doracak, praktikume, fletore pune.- Fletë – raport i mësimdhënësit për punë.- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

126

5. Moduli “Ngritja dhe mirëmbajtja e kopshteve me bimë dekorative”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi NGRITJA DHE MIRËMBAJTJA E

KOPSHTEVE ME BIMË DEKORATIVE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik i cili aftëson nxënësit për përpilimin e planit hapësinor për ngritjen e sipërfaqeve të gjelbëruara, përgatitjen e tokës për ngritjen e kopshteve, ndërtimin e elementet arkitektonike, mbjellen e barit dhe fidaneve të bimëve dekorative dhe kryen sherbimet agroteknike për mirëmbajtjen e sipërfaqeve dhe mureve të me bimë dekorative.


48 orë mësimore




RM 1 Nxënësi përpilon planin hapësinor për ngritjen e sipërfaqeve të gjelbëruara në qytete dhe në vendbanimePërmbajtja: - Hulumtimi i kushteve të terrenit. - Analiza e gjendjes ekzistuese. - Paraqitja dhe teknika e skicimit. - Përpilimi bazë i planit hapësinor. - Caktimi i numrit të bimëve dekorative. - Caktimi i vendit për hapjen e gropave për mbjellje.

Caktimi i sasisë së farës së barit dhe materialit fidanor. Caktimi i kohës së fillimit dhe mbarimit të punëve. Parallogaria.

- Bartja e planit në terren.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- hulumtojë kushtet e terrenit dhe analizojë gjendjen

egzistuese për ngritjen e siperfaqeve të gjelbruara;- perpilojë planin hapsino;- përcaktojë me saktësi, numrin e bimëve dekorative për

njësi të sipërfaqes;

127

- caktojë me saktësi, distancën dhe thellësinë e mbjelljes,- përcaktojë momentin më të përshtatshëm për mbjelljen e

bimëve dekorative, në varësi të kushteve klimatike –tokësore.

RM 2 Nxënësi përgatitë tokën për ngritjen e kopshteve

Përmbajtja: - Përzgjedhja e mekanizimit për përgatitjen e tokës për

ngritjen e kopshteve publike. - Largimi i ujërave sipërfaqësore. - Hapja e kanaleve për drenazhim. - Vendosja e gypave të drenazhit. - Rregullimi i sistemit të ujsjellsit (ujitjes).- Rregullimi i sistemit të ndriqimit- Nivelimi i sipërfaqes së tokës. - Lëvrimi i tokës. - Përdorimi i plehrave organike dhe minerale për plehërim.

Pjatimi dhe lesimi. - Përdorimi i cilindrave për ngjeshjen e sipërfaqes punuese

të tokës, me qëllim të mbirjes së sigurt të barit. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për ngritjen e kopshteve publike.



të tokës, që do të përdoren për përgatitjen e tokës për mbjelljen e bimëve dekorative;

- bëjë largimin e ujrave të teperta siperfaqësore;- vendosë gypat e drenazhimit sipas nevojës;- rregullojë sistemin e uitjes dhe ndriqimit para mbelljes së

bimëve dekorative;- kryejë lëvrimin e tokës me plug në përshtatje me tipin e

tokës, gjendjen e saj dhe llojin e bimëve dekorative që do të mbillen;

- përdorë sasinë e nevojshme të plehrave organike dhe minerale;

- realizojë punimin plotësues sipas ‘Standardeve të Cilësisë’ të kërkuara;

- respektojë rregullat e sigurimit teknik dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjelljen e bimëve dekorative.

RM 3 Nxënësi ndërton elementet arkitektonike në kopshte dhe hapsira të gjelbruara

128

Përmbajtja: - Ndërtimi i shtigjeve. - Ndërtimi i tarracave. - Ndërtimi i mureve. - Ndërtimi ulëseve dhe bankave.- Ndërtimi i shkallve të koshtit.- Ndërtimi i urave të kopshtit.- Vendosja e shportave për mbeturina në kopsht. - Ndërtimi dhe vendosja e shtyllave dhe e sistemit ndriçues.- Vendosja e skulpturave. - Ndërtimi dhe vendosja e mbrojtësve të erës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

ndërtimit të elementeve arkitektonike.Instrumentet e vlerësimit:


ndertimin e elementeve arkitektonike;- ndertojë elementeve arkitektonike në kopshtet e

gjelbruara;- ndërtojë dhe vendosë shtyllat dhe sistemin ndriçues.- vendosë skulpturave sipas planin të perpiluar; - ndërtojë dhe vendosë mbrojtësit e erës. - zbatojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë ndërtimit të elementeve arkitektonike.

RM 4 Nxënësi mbjellë barin dhe fidane të bimëve dekorative Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës.- Përzgjedhja e materjalit fidanor.- Piketimi i rreshtave. - Hapja e gropave për mbjelljen e bimëve dekorative.- Përdorimi i plehut.- Mbjellja e barit. - Përgatitja e fidanit për mbjellje- Mbjellja e gardhit të gjallë.- Mbjellja e halorëve. - Mbjellja e trëndafilave. - Mbjellja e luleve njëvjeçare dhe shumëvjeçare. - Vendosja e shtyllave për mbështetje.- Kontrolli i punës së bërë .- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

mbjelljes së fidaneve të bimëve dekorative.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

129

- përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm për punë;- përzgjedhë materialin fidanor;- bëjë hapjen e gropave në mënyrë korrekte;- përdorë sasinë e nevojshme të plehut;- përgatitë fidanet për mbjellje sipas standarteve;- përcaktojë momentin më të përshtatshëm për mbjelljen e

bimëve dekorative në varësit të kushteve klimatiko-tokësore;

- mbjellë dhe ujit në mënyrë korrekte fidanet;- vëndosë shtyllat për mbështetje;- verifikojë punën e bërë;- rëspektojë afatin e mbjelljes;- përdorë sasinë e nevojshme të farës dhe bimëve për

mbjellje;- bëjë piketimin e duhur të rrjeshtave për mbjelljen e farës

dhe bimëve dekorative;- caktojë distancën dhe thellësinë e mbjelljës në varësi me

llojin e bimës;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë mbjelljes së farave dhe bimëve dekorative.

RM 5 Nxënësi kryen sherbimet agroteknike për mirëmbajtjen e sipërfaqeve dhe mureve të gjelbërtaPërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës.- Lidhja e fidaneve për shtylla mbështetëse.- Mihja-begatimi. - Pastrimi, herrja dhe largimi i barojave të panevojshme.- Plehërimi dhe të ushqyerit. - Mbrojtja nga sëmundjet dhe dëmtuesit. - Ujitja. - Kositja e barit të gjelbër. - Eliminimi i pjesëve të thara nga muret e gjalla. - Caktimi i formës së kurorës në varësi me llojin e bimës

dekorative.- Prerja(krasitja) e degëve të pa nevojshëm.- Krasitja e masës së murit të gjallë. - Zëvendësimi i bimëve dhe i drurëve të tharë me bimë dhe

drurë të rinj. - Largimi i mbeturinave dhe i materialit të kositur dhe të

krasitur. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë

krasitjës dhe sherbimeve tjera të bimët dekorativeInstrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

130

- përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm për shërbimet agroteknike;

- vendosë sistemin mbështetës sipas nevojës së bimëve dekorative

- lidhë fidanin në mënyrë korrekte;- bëjë ujitjen dhe riplerimin sipas nevojës;- mbrojë bimët nga dëmtuesit, sëmundjet dhe barojat e

këqija- përdorë metodën e duhur në krasitje;- caktojë formën e kurorës sipas kerkesës dhe llojt të bimes

dekorative;- largojë me dorë barërat e këqija;- mbajë në mënyrë të saktë shenimet për punët e kryera;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryejes së shërbimeve të nevojshme për rritjen e bimëve dekorative.


- Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin..

- Gjatë trajtimit të këti moduli, mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të punimeve që aplikohen gjatë ngritjes dhe mirëmbajtjes së kopshteve me bimë dekorative.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.


- Nxënësit duhet të angazhohen në vezhgime dhe diskuime me lidhje më qeshtjet e ndryshme te punëve gjatë kryerjës së sherbimeve agroteknike.





- Nxënësit duhet të nxitën të diskutojn në lidhje me sherbimët agroteknike që kryhen gjatë rritjes së bimëve dekorative.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike.

- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyr respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.

- Gjatë vlersimit të nxënësve, duhet të synohet vlersimi i

131

demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës- Ky ushtrim praktik duhet të realizohet duke përfshirë edhe

plotësimin e fletëve të punës. - Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e

kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit




- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Fermë bujqësore.- Traktor dhe paisje përcjellse për përgatitjen e tokës dhe për

kultivimin bimëve dekorative në sera.- Komplet farash dhe fidanesh të bimëve dekorative.- Komplet plehërash dhe preparate kimike.- Makina për mbrojtjen e bimëve dekorative.- Vegla të ndryshme pune për kultivim, sherbime agroteknike

e posaqerisht për krasitje.- Manuele dhe katalog të përdorimit të makinerive për

kultivimin e bimëve dekorative.- Katalog për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.- Katalog për vegla pune dhe pajisje tjera.- Fletë – raport për punë.- Teksti i kultivimit të bimëve dekorative në kopshte, doracak,

fletore pune- Teknologji e nevojshme mesimore (TV, Kompjuter,

Interneti, LCD, Grafoskopi).- Materiale studimore.

6. Moduli “Kultivimi i pemëve frutore”

132


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi KULTIVIMI I PEMËVE FRUTORE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik i cili aftëson nxënësit për të kryer punime për shtimin e pemëve frutore si dhe në përkujdesjen e metejshme të tyre deri në shitjen e fidaneve, në përgatitjen e tokës, mbjelljen e fidaneve, krasitjen dhe kryerjen e sherbimeve tjera agro dhe pomoteknike.


48 orë mësimore




RM 1 Nxënësi shton nënshartesat e pemëve frutore nëpërmjet farave, përpajave dhe copave të drunjëzuaraPërmbajtja: - Caktimi i vendit për shtimin e pemëve frutore.- Përzgjedhja e veglave të punës.- Përgatitja e tokës për mbjelljen e farave.- Përgatitja e farës për mbjellje.- Mbjellja e farës në farishtë.- Zgjedhja e copave dhe përpajave të drunjëzuara.- Përgatitja e copave për mbjellje sipas standardeve.- Mbjellja e copave dhe përpajave.- Shërbimet agroteknike gjatë rritjes, ujitja, riplerimi, heqja

e barojave të këqija, mbrojtja nga sëmundjet dhe dëmtuesit.

- Vendosja e tiketave në fidane.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

shtimit të pemëve frutore.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- caktojë vendin më të përshtatshëm për shtimin e pemëve

frutore;- përzgjedhë veglat e punës;- përgatitë tokën sa ma mirë për mbjelljen e farave;

133

- përgatitë dhe largon mbeturinat nga fara;- mbjellë farat më kujdes në farishtë;- bëjë zgjedhjen e copave dhe përpajave dhe përgatitë ato

për mbjellje;- bëjë mbjelljen e copave dhe përpajave në vendin e

caktuar;- kryejë shërbimet agroteknike gjatë rritjes;- vendosë etiketat në fidane;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë shtimit të pemëve frutore.

RM 2 Nxënësi sharton me sytha ose kalem në fushë dhe në fidanishtePërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materialeve të punës.- Zgjedhja e vendit për shartim në fushë të hapur ose

fidanishtë.- Zgjidhja e nënshartesave për shartim sipas standardeve- Prerja e nënëshartesës.- Zgjedhja e mbishartesës, sythit për shartim.- Vendosja e sythit në prerjen e nënëshartesës.- Bashkangjitja e nënëshartesës me mbishartesën.- Lidhja e vendit të shartuar.- Kontrollimi i efektit të shartimit.- Largimi e materialit lidhës nga vendi i shartuar.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

shartimit të pemëve frutore.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat dhe materjalin e punës;- caktojë vendin për shartim;- zgjedhë nënshartesat për shartim sipas standardeve;- zgjedhë mbishartesën ose sythin për shartim;- vëndosë më kujdes mbi shartesën në prerjen e nën

shartesës;- lidhë vendin e shartuar;- analizonë efektet e shartimit;- largojë materialin lidhës nga vendi i shartuar;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë shartimit të pemëve frutore

RM 3 Nxënësi kryen shërbimet agroteknike në drunjët frutorë të shartuar më syth ose kalemPërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës dhe materialit të nëvojshëm

134

për sherbimet agroteknike.- Mirëmbajtja e tokës në fidanishte.- Ujitja dhe riplerimi.- Largimi i barojave të këqija. - Mbrojtja nga dëmtuesit dhe sëmundjet.- Mbështetja e drunjëve të shartuar.- Prerja e tyre sipas standardeve.- Vëndosja e tiketave në fidane.- Mbajtja e shenimeve të sakta për punët e kryera. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kryerjës të sherbimeve kulturore të pemëve frutore.Instrumentet e vlerësimit:


shërbimet agroteknike;- bëjë ujitjen dhe riplerimin sipas nevojës;- mbrojë bimët nga dëmtuesit,sëmundjet dhe barojat e

këqija;- mbajë në mënyrë të saktë shenimet për punët e kryera;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kryerjes të sherbimeve kulturore të pemëve frutore.

RM 4 Nxënësi përgatitë për shitje copa (nënshartesa) dhe fidane Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materjalit të nevojshëm për

nxjerrjen dhe përgatitjen e copave dhe fidaneve për treg.- Nxjerrja e fidanëve nga dheu .- Klasifikimi i copave dhe fidaneve.- Prerja në vendin e duhur.- Amballazhimi.- Etiketimi dhe transportimi ne treg. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

përgatitjës për shitje të copave dhe fidaneve të pemëve frutore.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm për punë;- nxjerrë më kujdes fidanet nga dheu;- bejë klasifikimin e copave dhe fidaneve sipas sdandarteve;- bëjë prerjen dhe amballazhimin e fidaneve;- etiketojë dhe transportojë fidanet për treg;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

135

mjedisit gjatë përgatitjes për shitje të copave dhe fidaneve të pemëve frutore.

RM 5 Nxënësi përgatitë tokën për mbjelljen e fidaneve të pemëve frutore.Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe mekanizimit për përgatitjen e

tokës .- Zgjedhja e lokacionit për mbjelljen e fidaneve.- Lavrimi dhe plehrimi bazë i tokës.- Punimi plotësues i tokës.- Përcaktimi i numrit të fidaneve në sipërfaqe.- Caktimi i drejtimit dhe distancës së rreshtave.- Piketimi i vendit për mbjelljen e fidanit.- Kontrolli i punës së bërë .- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

përgatitjes së tokës për mbjelljën e fidaneve të pemëve frutore.

Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe mekanizimin për përgatitjen e

tokës;- zgjedhë lokacionin më të përshtatshëm për mbjelljën e

fidaneve;- përgadisë tokën në mënyrë korrekte;- përcaktojë saktë numrin e fidaneve sipas standarteve;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë përgatitjes së tokës për mbjelljën e fidaneve të pemëve frutore.

RM 6 Nxënësi mbjellë fidane të pemëve frutore në mënyrë të sistemuar dhe të piketuar.Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës.- Përzgjedhja e materjalit fidanor.- Hapja e gropave për mbjellje.- Përdorimi i plehut.- Përgatitja e fidanit për mbjellje.- Mbjellja e fidanit.- Ujitja dhe shërbimet tjera.- Vendosja e shtyllave për mbështetje.- Kontrolli i punës së bërë .- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

mbjelljes të fidaneve të pemëve frutore.Instrumentet e vlerësimit:

136

RM 7

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat e punës;- përzgjedhë materialin fidanor;- bëjë hapjen e gropave në mënyrë korrekte;- përdorë sasinë e nevojshme të plehut;- përgatitë fidanet për mbjellje sipas standarteve;- mbjellë dhe ujit në mënyrë korrekte fidanet;- vëndosë shtyllat për mbështetje;- verifikojë punën e bërë;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë mbjelljes të fidaneve të pemëve frutore.

Nxënësi realizon krasitjen si dhe sherbimet tjera agroteknikePërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës.- Lidhja e fidaneve për shtylla mbështetëse.- Caktimi i formës së kurorës në varësi me llojin e pemës.- Përdorja e metodës formuese gjatë krasitjes.- Prerja(krasitja) e degëve (llastarve) të pa nevojshëm.- Shërbimet agroteknike si psh. ujitja, mihja, riplehrimi, dhe

mbrojtja nga sëmundjet dhe dëmtuesit .- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë

krasitjës dhe sherbimeve tjera të pemëve frutor.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat e punës;- lidhë fidanin në mënyrë korrekte;- përdorë metodën e duhur në krasitje;- caktojë formën e kurorës sipas kerkesës dhe llojt të pemës;- kryejë më përpikni sherbimet agroteknike;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë krasitjes dhe sherbimeve tjera të pemëve frutore.


- Pjesa më e madhe e ketij moduli do të kryhet në situata praktike me nxënësin..

- Gjatë trajtimit të këti moduli, mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që të jetë e mundur edhe demonstrimet konkrete të punimeve që aplikohen gjatë shtimit të pemëve frytore.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qender nxënesin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.

- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

137

demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit duhet të angazhohen në vezhgime dhe diskuime

me lidhje më qeshtjet e ndryshme te punëve gjatë shtimit të pemëve.





- Nxënësit duhet të nxitën të diskutojn në lidhje me sherbimët agroteknike që kryhen gjatë shtimit të pemëve.


- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyr respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë.

- Gjatë vlersimit të nxënësve, duhet të synohet vlersimi i demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës

- Ky ushtrim praktik duhet të realizohet duke përfshirë edhe plotësimin e fletëve të punës.





- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Fermë bujqësore.- Traktor dhe paisje përcjellse për përkatitjen e tokës.- Kopësht, pemtore mëmë,fidanishte, copa, fara.- Vegla të ndryshme pune, brisqe shartimi, gërshër për

krasitje, sharrë, metër, shirit, piketa dhe vegla tjera të nevojshme që përdoren për punimin e tokës dhe shartimin e pemëve frytore.

- Katalog për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.- Traktor dhe pajisje përcjellse për përgatitjen e tokës.- Sipërfaqe toke në fermë.- Vegla të ndryshme pune për kultivim, sherbime agroteknike

e posaqerisht për krasitje.- Komplet pleherash dhe preparate kimike për mbrojtjen e

pemëve.

138

- Katalog për vegla pune dhe pajisje tjera.- Fletë – raport për punë.- Materiale studimore.- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter,


7. Moduli “Shtimi dhe perkujdesi i kafshëve shtëpiake


PËRSHKRUESI I MODULIT

139

Titulli dhe kodi SHTIMI DHE PERKUJDESI I KAFSHËVE SHTËPIAKE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik i cili aftëson nxënësit për të kryer punime në përgatitjen e racioneve ushqimore, ushqej si dhe të perkujdeset për kafshët shtepiake .


36 orë mësimore




RM 1 Nxënësi përgatit racionet ushqimore për kafshët e fermësPërmbajtja: - Përzgjidhja e mjeteve të punës.- Përzgjedhja e llojit të ushqimit voluminoz.- Kositja e ushqimit voluminoz.- Terja, grumbullimi dhe presimi i ushqimit.- Përzgjedhja e ushqimit të koncentruar.- Klasifikimi i ushqimit të zakoshëm.- Përzirja e llojeve të ushqimeve të koncentruara. - Përgatitja e sillazhit.- Kujdesi gjatë ruajtjes të ushqimit voluminoz dhe

sillazhit.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit

gjatë përgatitjes të racioneve ushqimore për kafshët e fermës.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë mjetet e punës;- përzgjedhë llojin e ushqimit duke ju përshtatur kërkesave

dhe llojit të kafshës;- kositë, terë dhe grumbullonë sipas sdandarteve dhe

kërkesave;- klasifikojë dhe përzijë lloje të ushqimit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes të racioneve ushqimore për kafshet e fermës .

RM 2 Nxënësi ushqen kafshët e fermës duke përdorur metodën

më të përshtatshme.Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave të punës.- Përzgjedhja e llojit të ushqimit sipas llojit të kafshës.- Pastrimi i grazhdit për ushqim.

140

- Të ushqyerit e një grupi kafshësh në fermë.- Vlersimi i cilësisë së ushqimit.- Llogaritja e sasisë së nevojshme të ushqimit për një

kafshë.- Rregullat e përdorimit dhe ruajtjes së ushqimit. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë të

ushqyerit të kafsheve shtepiake.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat e punës;- përzgjedhë llojin e ushqimit sipas kërkesës dhe llojit të

kafshës;- bëjë pastrimin e grazhdit në mënyrë korrekte;- llogaritë me përpikmëri kërkesat totale për një kafshë për

një periudhë të dhënë;- vlersojë cilësinë e ushqimit nëpermjet egzaminimit fizik;- zbatojë rregullat e përdorimit dhe ruajtjes së ushqimit;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë të ushqyerit të kafsheve shtepiake.

RM 3 Nxënësi kujdeset për kafshët e fermës gjatë kullotjes në mjedise të hapuraPërmbajtja: - Përgaditja e mjedisit për kullotjen e kafshëve.- Lëshuarja e kafshëve në fushë të hapur.- Ndalimi i tufës në fushë.- Rujtja e tufës në fushë të hapur.- Kthimi i tufës në objektin e fermës. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kujdesit të kafsheve shtepiake.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përgatitë mjedisin për kullotjen e kafshëve;- lëshojë kafshët në fushë të hapur;- ndalojë kafshët ne vendin më të përshtatshëm për kullotje;- ruajë më kujdesë tufën e kafshëve në fushë të hapur dhe

kthen ato në fermë; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë kujdesit të kafsheve shtepiake.

RM 4 Nxënësi percakton shenjat e shëndetit dhe të sëmundjes së kafshëve të fermës Përmbajtja:

141

- Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të nëvojshme për kontrollin e shëndetit të kafshëve.

- Vendosja e kafshës në vendin e përshtatshëm.- Kontrolli i përgjithshëm i kafshës.- Kontrolli i mukozave.- Kontrolin e lekurës dhe qimeve.- Matja e temperatures.- Marrja e jashtqitjes të kafshëve për analyze.- Matja e pulsit të frymarrjes.- Mbajtja e raportit për punët e kryera.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë mjetet dhe veglat e nevojshme për kontrollin e

shëndetit të kafshëve;- përcaktojë shenjat e sëmundjes së kafshëve;- raportojë më perpikëri për shendetin e kafshëve në fermë.

RM 5 Nxënësi zbaton teknikat e kontrollit dhe të parandalimit të sëmundjeve të kafshëvePërmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe materialit për parandalimin e

sëmundjeve.- Pastrimi i shtallës së kafshëve.- Dezinfektimi i objektit.- Pastrimi dhe dezinfektimi i kafshëve. - Kontrolli i përgjithshëm i kafshëve.- Prerja e brinjëve dhe thundrave.- Vaksionimi i kafshëve.- Mbajtja e shenimeve për veprimet e kryera.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

parandalimit të sëmundjeve kafshëve shtëpiake.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përzgjedhë veglat dhe materialin për parandalimin e

sëmundjeve;- bëjë pastrimin e shtallës në mënyrë korrekte;- bejë dizenfektimin e objektit të fermës;- bëjë pastrimin dhe dezinfektimin kafshës;- bëjë kontrollin e përgjithshëm të kafshëve;- vaksionojë kafshët sipas nevojës; - mbajë shënimet për veprimet e kryera;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë parandalimit të sëmundjeve kafsheve

142

shtepiake.

RM 6 Nxënësi kujdeset për kafshët e sëmuaraPërmbajtja: - Vëndosja e kafshës së sëmuar në vend të përshtatshëm .- Përgaditja e ushqimit për kafshët e sëmuara sipas gjendjes- Zbatimi i kërkesave higjenike për parandalimin e

perhapjes së sëmundjes.- Vakcionimi i kafshës së sëmuar.- Mbajtja e shenimeve për veprimet e kryera. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

kujdesit për kafshët e sëmuara.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - vendosë kafshën e sëmuar në vend të përshtatshëm;- përgatitë ushqimin sipas kerkesës dhe gjendjës së kafshës

së sëmuar;- zbatojë kerkesat higjenike për parandalimin e perhapjës së

sëmundjes;- bëjë vaksionimin e kafshëve të sëmuara;- mbajë shenime për veprimet e kryera; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë kujdesit për kafshët e sëmuara.


- Trajtimi i këti moduli duhet të bëhet në fermë dhe mjedise tjera të prodhimit të ushqimit të kafshëve.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qendër nxënësin, por me referencë të mësuesit në ndonjë rast.


- Nxënësit duhet të angazhohen në vëzhgime dhe diskutime për përcaktimin e përafërt të vlerës ushqyese të ushqimeve.

- Ky ushtrim praktik duhet të realizohet duke përfshirë edhe plotësimin e fletëve të punës.

- Nxënësi do të merr pjesë aktive në përkujdesjen e kafshëve të sëmura, në të ushqyerit dhe higjenën e kafshëve si dhe strehimin e kafshëve.

- Mësuesi i praktikës duhet të përdor sa më shumë që është e mundur demonstrime konkrete gjatë përdorimit të paisjeve dhe veshjeve për mbrojtje në punë.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qendër nxënesin, por me reference të mësuesit në ndonjë rast.

- Nxenësit duhet të angazhohen edhe në vezhgime dhe diskutime në lidhje me qështjet e ndryshme të punimeve gjatë perkujdesjes së kafsheve shtepiake.

143









- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Fermë bujqësore të kafshëve.- Tokë e mbjellur me ushqime të kafshëve.- Punishte ushqimi.- Depo ushqimi.- Tabela analitike të ushqimeve.- Tabela ushqimore të kafshëve.- Mjete të tjera vizuale.- Materiale studimore dhe vido me demonstrime të ndryshme.- Vegla të ndryshme pune.- Fletë – raport për punë- Paisjet dhe veshjet për siguri ne pune.- Mjetet dhe materialet e nevojshme per aplikimin e ndihmes

se pare.- Mjetet larëse dhe dezinfektuese.- Tabela me disa nga semundjet kryesore.- Vaksina serume, medikamente, shiringa, termometra,

preparate dezinfektuese etj.- Ushqime të ndryshme, mjete të pastrimeve të stallave.- Materiale studimore, katalogë dhe udhëzime për përdorimin




144

8. Moduli “Grumbullimi dhe ruajtja e prodhimeve bujqësore”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi GRUMBULLIMI DHE RUAJTJA E

PRODHIMEVE BUJQËSORE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që aftëson nxënësit për të kryer punime në vjeljen e prodhimeve, grumbullimin, klasifikimin, amballazhimin dhe ruajtjen e tyre.


48 orë mësimore



145


RM 1 Nxënësi vjelë me dorë dhe makineri prodhimet bujqësorePërmbajtja: - Përcaktimi i momentit më të përshtatshëm për vjelje.- Përzgjedhja e veglave dhe makinerive për vjeljen e

prodhimeve bujqësore.- Përcaktimi i llojit të prodhimit për vjelje.- Përdorimi i veglave dhe paisjeve për vjeljen e prodhimit.- Vjelja më dorë e prodhimeve bujqësore.- Vjelja më makineri e prodhimeve. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

vjeljes së prodhimeve bujqësore.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përcaktojë momentin më të përshtatshëm për vjeljen e

prodhimëve bujqësore;- përzgjedhë veglat dhe paisjet për vjelje;- përcaktojë llojin e prodhimit për vjelje;- përdorë më siguri të lart veglat dhe paisjet e punës;- vjelë në mënyrë të duhur më dorë apo më makineri;- respektojë standardet e prodhimit që vjelen; - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë vjeljës së prodhimeve bujqësore.

RM 2 Nxënësi klasifikon prodhimet bujqësore. Përmbajtja: - Përzgjedhja e veglave dhe makinerive për selekcionim –

klasifikim të prodhimëve bujqësore.- Përcaktimi i llojit të prodhimit për selekcionim.- Kriteret e selekcionimit.- Klasifikimi sipas standarteve.- Përgaditja e prodhimit të mirë të klasifikuar për

amballazhim.- Trajtimi i prodhimeve të dëmtuara që nuk i plotësojnë

kushtet për treg.- Rregullat e punës gjatë klasifikimit dhe ruajtja e mjedisit

nga hedhjet e mbeturinave.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë veglat dhe makinerit për klasifikim;- përcaktojë llojin e prodhimit për klasifikim;- respektojë kriteret për klasifikim;- zgjedhë prodhimet e mira për amballazhim;

146

- hudhë në vend të duhur prodhimet që nuk i plotësojnë kushtet për treg;

- zbatojë rregullat e punës gjatë klasifikimit dhe të mbrojë mjedisin nga mbeturinat.

RM 3

Nxënësi përgatitë vendin për grumbullimin e prodhimeve bujqësore.Përmbajtja: - Caktimi i lokacionit për grumbullimin e prodhimeve

bujqësore.- Përzgjedhja e veglave dhe mateialit të nevojshëm për

përgaditjen e vendit të grumbullimit.- Pastrimi dhe dezinfektimi i vendit të grumbullimit.- Sigurimi i paisjeve për ajrim. - Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë

përgatitjës së vendit për grumbullimin e prodhimeve bujqësore.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- caktojë lokacionin për grumbullimin e prodhimeve

bujqësore;- përzgjedhë veglat dhe materialin e nevojshëm;- pastrojë më kujdes vendin e grumbullimit;- bëjë dezinfektimin dhe sigurimin e paisjeve për ajrosje;- respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përgatitjes së vendit për grumbullimin e prodhimeve bujqësore.

RM 4 Nxënësi amballazhon dhe paketon prodhimet bujqësore Përmbajtja: - Kriteret e përzgjedhjes së prodhimit.- Përzgjedhja e amballazhit.- Kriteret e amballazhimit.- Pastrimi dhe procedurat e pastrimit.- Amballazhimi sipas kërkesave për ruajtje dhe treg.- Vendosja e prodhimit të amballazhuar në vendin e caktuar

për ruajtje dhe treg.- Rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së mjedisit gjatë

amballazhimit dhe paketimit të prodhimeve bukqësore.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- respektojë kriteret e zgjedhjës së amballazhit;- zbatojë kriteret e amballazhimit;

147

- bëjë pastrimin dhe të zgjedhë procedurat më të përshtatshme për pastrim;

- respektojë kërkesat e ruajtjes së prodhimeve;- vendosë prodhimet e amballazhuara në depo; - zbatojë rregullat e sigurisë në punë.

RM 5

Nxënësi ruan prodhimet bujqësore gjatë qëndrimit në depoPërmbajtja: - Caktimi i vendit për ruajtje të prodhimeve bujqësore.- Kriteret e vendosjes së prodhimeve.- Lëshuarja në veprim e stabilimenteve të ajrimit.- Kontrollimi i prodhimeve gjatë ruajtjes në depo.- Largimi i prodhimeve të dëmtuara- Zbatimi i planit për hudhjen e prodhimeve të dëmtuara.- Regjistrimi i sakt i prodhimeve. - Rregullat e kujdesit teknik e të mbrojtjes së mjedisit nga

hudhja e mbeturinave.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- caktojë vendin më të përshtatshëm për ruajtjen e

prodhimeve bujqësore duke u bazuar në llojin e prodhimit;- respektojë kriteret e vëndosjes së prodhimit;- lëshojë në veprim në momentin e duhur stabilimentet e

ajrimit;- kontrollojë kohë pas kohe prodhimet gjatë ruajtjes;- largojë më kujdes prodhimet e dëmtuara;- zbatojë planin e hedhjes së prodhimeve të dëmtuara;- bëjë regjistrimin e sakt të prodhimeve;- respektojë rregullat e kujdesit teknik e të mbrojtjes së

mjedisit nga hudhja e mbeturinave.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në ferma dhe depot e prodhimeve bujqësore.

- Mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që të jetë e mundur demostrimet konkrete për vjeljen, klasifikimin, pregaditjen amballazhimin dhe ruajtjen e prodhimeve bujqësore.

- Pjesa më e madhe e të mësuarit do të ketë ne qendër nxënesin, por me referenc të mësuesit në ndonjë rast.


- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shenime për udhëzimet që jepen nga mësuesi si dhe të shfrytëzojnë manuelet e përdorimit ose katalog të paisjeve që përdoren

148

për vjeljen,grumbullimin, klasifikimin dhe amballazhimin e prodhimeve bujqësore.




- Mësuesi i praktikës duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë,ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes të paisjeve për grumbullimin e porodhimeve bujqësore.





- Fermë bujqësore.- Mjedise të prodhimeve bujqësore.- Makina për vjelje, klasifikim,amballazhim dhe dezinfektim- Depo për ruajtje.- Komplet amballazhe dhe paime të nevojshme.- Mjetet transportuese.- Katalog dhe udhëzime për përdorimin e makinave të

nevojshme për grumbullimin e prodhimeve bujqësore.- Fletë – raport për punë.- Materiale studimore.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, kompjuter,

interneti, CD, grafoskopi).- Mjete teknike transporti për terren.- Fjalor terminologjik.

149

9. Moduli “Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MARKETINGU DHE SHITJA E PRODHIMEVE

BUJQËSORE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për të realizuar hulumtimin e tregut, amballazhimin e produkteve, etiketimin , promocionet, pjesmarrjen në panaire, transportin dhe shpërndarjen e produkteve bujqësore.


48 orë mësimore

150




RM 1 Nxënësi kryen hulumtimin e tregut për plasimin e produkteve bujqësorePërmbajtja: - Hulumtimi i tregut .- Klasifikimi i tregut.- Percaktimi i dimenzioneve të tregut.- Analizimi i kërkesës.- Identifikimi i konkurencës.- Aplikimi i çmimeve në tregjet e ndryshme.- Caktimi i tregut të synuar.- Parashikikimi i shitjeve.- Aplikimi i metodave sipas kërkesave të tregut . - Mjetet e transportit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- bëjë hulumtimin në tregjet të ndryshme për produktet që

do të lansohen;- klasifikojë tregun sipas pozitës gjeografike;- përcaktojë dimenzionet e tregut sipas : blerësve dhe

shitësve;- parashikojë se sa ka kërkes nga ana e konsumatorëve

për produktet;- analizojë konkurentët në tregun e synuar;- aplikojë çmime të arsyeshme;- përdorë metoda bashkohore për arritjen e tregut të synuar;- aplikojë metoda të ndryshme për përmbushjen e kërkesave

të konsumatorëve;- përdor mjetet e transportit.

RM 2 Nxënësi bënë amballazhimin dhe etiketimin e produkteve

bujqësore sipas kerkesava bashkohore Përmbajtja: - Zgjedhja e mjeteve të punës .- Përzgjedhja e materialit për amballazhimin e produkteve.- Hulumtimi i formës së preferuar nga ana e

konsumatorëve për amballazhimin e produkteve.- Etiketimi i produkteve.- Paketimi i produktit sipas standarteve.- Madhësia e paketimit.- Zgjedhja e llojit të amballazhit më ekonomik.- Teknikat e amballazhimit.

151

- Dizajnimi i amballazhimit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë amballazhimit të produkteve.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- perzgjedhë lloje të ndryshme të mateialeve për

amballazhim;- identifikojë formën e preferuar të paketimit nga ana e

konsumatorëve;- zbatojë kriteret e etiketimit;- paketojë produktet sipas kërkesave të konsumatorëve;- zgjedhë madhësin e paketimit;- përdorë material me kosto më të ulët për amballazhim;- bëjë dizajne të ndryshme gjatë amballazhimit të

produkteve;- përdorë mjete dhe veglat e punës më bashkohore;- përkujdeset për masat e mbrojtse të ambientit esigurimit

teknik gjatë amballazhimit;

RM 3

Nxënësi përgaditë promocione të ndryshme për produktet bujqësorePërmbajtja: - Pëzgjedhja e mjeteve të punës për për realizimin e

promocioneve për produktet bujqësore.- Format e promocionit.- Shitja personale.- Nxitja për shitjen e produkteve.- Lidhja e kontratave me konsumatorët.- Përdor format e propagandës ekonomike.- Mediat shkruara.- Mediat elektronike.- Analizimi dhe rëndësia e promocionit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- pëzgjedhë mjeteve e punës për realizimin e promocioneve

për produktet bujqësore- dallojë format e promocionit;- bëjë shitje të drejtpërdrejt;- aplikojë metoda të ndryshme për terheqjen e

konsumatorëve; - realizojë kontrata me konsumatorët;- reklamojë produktet nëpër mediat e ndryshme(tv,

radio ,internet etj.);

152

RM4

RM5

- shpjegojë rëndësin e promocionit.

Nxënësi bën përgaditjet për pjesmarrjen në panair Permbajtja:- Interesimi për pjesmarrje në panaire.- Konfirmimi i pjesmarrjes në panair.- Përzgjedhja e promoterave.- Përgaditja e katallogave.- Dizajnon broshurat.- Zgjedhja e formave të vizitkartave.- Përgaditja e fllajerave.- Dizajnimi i produkteve për panair.- Regullimi i stendës.- Sigurimi i transportit deri në panair.- Përdorimi i mjeteve të informimit.- Reklamimi në forma të ndryshme(billbordat).- Komunikimi me konsumatorët.- Përkujdeset për mbrojtje të ambientit.Instrumentet e vlerësimit: - Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- merr agjendën për pjesëmarrje në panair;- përgaditë promoterat për panair;- rregullojë katallogun;- paketojë produktet për panair;- analizojë rregullimin e stendës;- zgjedhë transporin e përshtatshëm për bartje - te produkteve;- shpërndajë informacione nëpër media dhe shtyp;- përkujdeset për përmbushjen e kërkesave të

konsumatorëve;- përmbush rregullat për mbrojtje të ambientit.

Nxënësi bënë transportin dhe shpërndarjen e produkteve bujqësorePermbajtja:- Përzgjedhja e mjeteve të transportit.- Shpërndarja e produkteve nëpër pikat e shitjes- Kanalet e shpërndarjes.- Llogaritja e kostove të transportit.- Evidentimi gjatë shpërndarjes.- Lidhja e kontratave të reja gjatë shpërndarjes. - Shpërndarja e porosive me kohë dhe vende të caktuara.- Analizon rëndësin e shpërndarjes.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë shpërndarjes të produkteve.

153

Instrumentet e vlerësimit: - Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë mjetet e punës;- zgjedhë mjetin e përshtatshëm për transport;- aplikojë shpërndarjen e produkteve nëpër pika të shitjes;- parashikojë kostot e shërndarjes ;- bëjë listën për pikat e shpërndarjes;- realizojë kontrata të reja gjatë shpërndarjes;- përmbush me kohë porositë;- vlersojë rëndësin e shpërndarjes;- rrespektojë rregullat e mbrojtjes së ambientit e sigurimit

teknik gjat shpërndarjes e transportit të produkteve.


- - Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në mjediset të ndryshme si:tregje, panaire, minimarkete të ndryshme e

pika të ndryshme të shitjes.- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e

mundur demonstrime të ndryshme për marketingun e produkteve bujqësore.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në planifikimin, realizimin ,qëllimin dhe drejtimin e

marketingut për produkte bujqësoren - Nxënësit duhet të udhëzohen për t’ju bërë të qarta ato gjëra

që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike në hulumtimin e tregut, panaire, promocione, shpërndarje

dhe transport.- Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë

te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.

- Veprimtaritë praktike në teren do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike që i kryejnë në teren .





- - Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:

- Mjedise të praktikës për marketing të produkteve bujqësore.

154

modulit - Kompleti i veglave, mjeteve të transportit, pajisjeve dhe materialeve të nevojshme për marketing.

- Sigurimi i stendave për panair- Broshurat,fllajerat,vizitkartat etj.- Katalogjet e ndryshme.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, kompjuter,

interneti, CD ,projektor etj).- Mjete teknike transporti për teren.- Mbajtja e shenimeve

Përshkruesit e moduleve teorike profesionale kl.12

1Moduli “Kontabiliteti në agrobiznes”

Lëmia: BujqësiProfili: AgrobiznesiNiveli: II Klasa: 12

PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi KONTABILITETI NE AGROBIZNES

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri për qëllimin dhe parimet e kontabilitetit, kuptimin e llogarisë dhe klasifikimin e tyre, llojet e dokumentacionit dhe metodat e regjistrimeve në kontabilitet, rregullat e funksionimit të llogarive të bilancit të gjendjes dhe suksesit, regjistrimin dhe raportimin e detyrimeve dhe ndarja e tyre, llogaritë e pasurisë afatshkurta si dhe metodat e vlerësimit të inventarit me kosto.

155


66 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar klasën e njëmbëdhjetë.


RM1 1Nxënësi fiton njohuri për qëllimin e kontabilitetitPërmbajtja: - Format e organizimit të punës.- Llojet e organizatave sipas qëllimit të afarizmit.- Çka është kontabiliteti.- Definimi i kontabilitetit. - Informatat e kontabilitetit dhe ndarja e tyre.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë format e organizimit të punës;- përshkruajë llojet e oraganizatave sipas qëllimit të

afarizmit;- shpjegojë se çka është kontabiliteti;- përshkruajë definimin e kontabilitetit;- shpjegojë informatat e kontabilitetit dhe klasifikojë ato.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për parimet e kontabilitetit, kuptimin e llogarisë dhe klasifikimi i tyrePërmbajtja: - Parimet e kontabilitetit.- Klasifikimi i parimeve të kontabilitetit.- Kuptimi i llogarisë dhe klasifikimi i tyre.- Llogaria në formë të shkronjës ( T ). - Forma e plotë e llogarisë.- Llogaritë e përhershme dhe llogaritë e përkohshme.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë parimet e kontabilitetit;- klasifikojë parimet e kontabilitetit;- shpjegojë dhe klasifikojë kuptimin e llogarisë;- përshkruajë llogarinë në formë të shkronjës (T);- shpjegojë formën e plotë të llogarisë;- përshkruajë llogaritë e përhershme dhe llogaritë e

156

përkohshme.

RM 3

Nxënësi fiton njohuri për llojet e dokumentacionit dhe metodat e regjistrimeve në kontabilitet Përmbajtja: - Dokumentacioni burimor.- Dokumentacioni i krijuar në kontabilitet.- Dokumentacioni autorizues.- Sistemi (Metoda) e regjistrimit të njëfishtë në Kontabilitet.- Metoda e regjistrimit të dyfishtë në Kontabilitet.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë dokumentacionin burimor;- shpjegojë dokumentacionin e krijuar në kontabilitet;- përshkruajë dokumentacionin autorizues;- shpjegojë metodën e regjistrimit të njëfishtë në

kontabilitet;- shpjegojë metodën e regjistrimit të dyfishtë në kontabilitet.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për rregullat e funksionimit të llogarive të bilancit të gjendjes dhe të llogarive të suksesit Përmbajtja: - Pasuria.- Detyrimet.- Kapitali i pronarit.- Llogaria e fitimit të mbetur.- Të hyrat.- Shpenzimet.- Raportet financiare.- Llojet e raporteve financiare.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë pasurinë e organizatës-resurset ekonomike;- përshkruajë borxhet që ka organizata;- përshkruajë kapitalin e pronarit;- përshkruajë fitimin e mbetur në fund të periudhes

përllogaritëse;- pershkruajë të hyrat e firmës me rastin e shitjes;- përshkruajë shpenzimet;- shpjegojë raportet financiare;- klasifikojë raportet financiare.

157

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për librat e kontabilitetit të dyfishtë (Libri kontabël-Ditari), regjistrimi dhe raportimi i detyrimeve Përmbajtja: - Grumbullimi, analiza dhe regjistrimi në ditar.- Definimi i detyrimeve.- Klasifikimi i detyrimeve.- Vlerësimi (matja) e detyrimeve.- Vlerësimi (matja) në valutë të huaj.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - përshkruajë grumbullimin dhe regjistrimin në ditar;- shpjegojë definimin e detyrimeve;- klasifikojë detyrimet;- bejë vlerësimin e detyrimevedhe në valutë te huaj.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për detyrimet rrjedhëse, rritëse dhe ndarjen e tyre Përmbajtja: - Detyrimet rrjedhëse,qëllimi i tyre.- Detyrimet afatshkurtra.- Llogaritë e pagueshme tregtare.- Dëftesat e pagueshme.- Devidentet e pagueshme.- Taksat dhe akcizat mbi shitjen.- Detyrimet rritëse,qëllimi i tyre.- Detyrimet për të ardhurat e papërfituara- Detyrimi për këstin (pjesën e maturuar) të detyrimeve

afatgjata.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë detyrimet rrjedhëse dhe qëllimin e tyre;- shpjegojë detyrimet afatshkurtra;- përshkruajë llogaritë e pagueshme tregtare;- përshkruajë dëftesat dhe devidentet e pagueshme; - përshkruajë taksat dhe akcizat mbi shitjen;- shpjegojë detyrimet rritëse dhe qëllimin e tyre; - shpjegojë detyrimet për të ardhurat e papërfituara;- shpjegojë detyrimin për këstin.

158

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për detyrimet e vlerësushme, rastësore dhe për pagat e punës si dhe ndarjen e tyrePërmbajtja: - Detyrimet e vlerësueshme, qëllimi (definimi i tyre).- Detyrimet për tatimin mbi të ardhura.- Detyrimet për taksa mbi pronën.- Detyrimet rastësore. - qëllimi i tyre.- Detyrimet për pagat e punës dhe kontabiliteti i tyre.- Detyrimet për pagën e punonjësve si kompensim për

punën e kryer.- Detyrimi për ndalesat e ndryshme nga pagat dhe

klasifikimi i këtyre detyrimeve.- Detyrimet për taksat mbi pagat dhe klasifikimi i tyre.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë qëllimin e detyrimeve të vlerësushme;- shpjegojë detyrimin për tatimin mbi te ardhurat;- shpjegojë detyrimin për taksa mbi pronën;- përshkruajë qëllimin e detyrimeve rastësore;- përshkruajë detyrimet për pagat e punës dhe

kontabilitetin e tyre;- përshkruajë detyrimet për pagën e punonjësve si

kompensim për punën e kryer;- përshkruajë dhe klasifikojë detyrimet për ndalesat nga

pagat;- përshkruajë dhe klasifikojë detyrimet për taksat mbi

pagat.

RM 8 Nxënësi fiton njohuri për detyrimet afatgjata dhe llogaritë e pasurisë afatshkurtraPërmbajtja: - Detyrimet afatgjata, qëllimi i tyre.- Aktivet afatgjata materiale.- Aktivet afatgjata jo materiale(të paprekshme).- Aktivet afatgjata financiare.- Pasuria likuide.- Pasuria afatshkurtër financiare.- Pasuria afatshkurtër jo financiare apo materiale.Instrumentet e vlerësimit:



159

- shpjegojë detyrimet afatgjata;- përshkruajë aktivet afatgjata materiale;- përshkruajë aktivet afatgjata jo materiale;- përshkruajë aktivet afatgjata financiare apo monetare;- shpjegojë pasurinë likuide(mjetet monetare);- përshkruajë pasurinë afatshurtër financiare;- përshkruajë pasurinë afatshkurtër jo financiare (të

gjitha rezervat inventariale:materialet,produktet e gatshme, mallrat,etj).

RM 9 9Nxënësi fiton njohuri për klasifikimin e metodave të vlerësimit të inventarit me kostoPërmbajtja: - Metoda e kostos mesatare.- Metoda “Hyrja e parë dalja e parë”FIFO.- Metoda “Hyrja e fundit dalja e parë”LIFO.- Metoda e identifikimit (inventarizmit) specifik.- Vlerësimi i inventarit me metodën LCM/Loëer of Cost or

Market.

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje- përgjigje me gojë.- Pyetje- përgjigje me shkrim.

Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë metodën e kostos mesatare;- shpjegojë metodën FIFO;- shpjegojë metodën LIFO;- shpjegojë metodën e identifikimit specifik;- pershkruajë vlerësimin e inventarit me metodën LCM.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore dhe në firma të ndryshme.





- Ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të përfshirjes kontabile me shembuj.

- Paraqesë një evidencë kontabël.- Zbatojë punën në grupe dhe individuale.- Angazhojë nxënësit me zgjjidhjen e problemeve të thjeshta

160

kontabile.- Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë


- Demonstrojë shembuj me dokumente konkrete të marra nga ndërrmarrjet.

- Ilusrojë me shembuj e dokumentacionin praktik temat e mësipërme




- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Evidenca kontabël.- Materiale e dokumente konkrete për bilancin.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Internet,

LCD, Grafoskopi).- Fjalor terminologjik.- Teksti i Kontabilitetit, doracak, fletore pune.

2. Moduli “Financat në agrobiznes ”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi FINANCAT NË AGROBIZNES

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri të përgjithshme mbi financat, paranë, sistemin kreditor dhe bankar, të hyrat publike dhe llojet e tyre shpenzimet publike shtetërore dhe llojet e tyre, tatimet dhe klasifikimin e tyre, politikën fiskale, huatë shtetërore, rëndësinë dhe rolin e buxhetit të shtetit.


32 orë mësimore

Niveli i Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së njëmbëdhjetë.

161

parapëlqyer për pranim


RM 1 1Nxënësi fiton njohuri për kuptimin e e përgjithshëm të financave si disiplinë shkencore dhe paranëPërmbajtja: - Hyrje në financa.- Zhvillimi historik.- Paraqitja e parasë.- Funksionet dhe zhvillimi i parasë.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë veçoritë e përgjithshme të shkencës së

financave;- shpjegojë zhvillimin historik të financave;- shpjegojë paraqitjen e parasë;- dijë funksionet e parasë;- shpjegojë zhvillimin e parasë.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për sistemin kreditor dhe bankar

Përmbajtja: - Zanafilla, nocioni dhe karakteristikat e kredisë.- Funksionet dhe roli i kredive.- Burimet e mjeteve për kredi.- Llojet e kredive.- Kamata.- Letrat me vlerë.- Kuptimi, definicioni dhe funksioni i bankave.- Themelimi i bankave.- Rezervat bankare.- Menaxhimi i bankave. Parimet e funksionimit.- Organizatat kredituese ndërkombëtare.- Kuptimi dhe evoluimi i sistemit bankar në Kosovë.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë zanafillën, nocionin dhe karakteristikat e

kredisë;- shpjegojë funksionet dhe rolin e kredive;- përcaktojë burimet e mjeteve për kredi;- klasifikojë llojet e kredive;- shpjegojë se çka është kamata;

162

- shpjegojë letrat me vlerë;- shpjegojë kuptimin, definicionin dhe funksionin e

bankave;- shpjegojë themelimin e bankave;- shpjegojë rezervat bankare;- shpjegojë menaxhimin dhe parimet e funksionimit të

bankave;- përshkruajë organizatat kredituese ndërkombëtare;- shpjegojë kuptimin dhe evoluimin e sistemit bankar në

Kosovë.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për të hyrat dhe shpenzimet publike Përmbajtja: - Kuptimi dhe esenca e të hyrave publike.- Ndarja e të hyrave publike (shtetërore).- Kuptimi dhe esenca e shpenzimeve publike.- Klasifikimi i shpenzimeve publike.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin dhe esencën e të hyrave publike;- klasifikojë të hyrat publike (shtetërore);- shpjegojë kuptimin dhe esencën e shpenzimeve publike;- klasifikojë shpenzimet publike;

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për tatimet, klasifikimin e tyre dhe efektet e tatimevePërmbajtja: - Kuptimi, zhvillimi dhe definicioni i tatimit.- Karakteristikat e tatimit.- Qëllimet e tatimit.- Klasfikimi i tatimeve.- Arsyetimi i mbledhjes së tatimit.- Principet tatimore.- Efektet e tatimit.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin dhe zhvillimin e tatimit;- shpjegojë karakteristikat e tatimit;- përshkruajë qëllimin e tatimit;- klasifikojë tatimet;- shpjegojë arsyetimin e mbledhjes së tatimit;

163

- shpejgojë principet tatimore;- rendisë efektet e tatimit ndaj shtetit.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për politikën fiskale në KosovëPërmbajtja: - Themelimi i administratës tatimore.- Llojet e tatimeve në Kosovë.- Tatimi në të ardhura personale.- Tatimi në paga.- Tatimi në pronë.- Tatimi mbi vlerën e shtuar. Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - shpjegojë për themelimin e administratës tatimore;- klasifikojë llojet e tatimeve në Kosovë;- shpjegojë tatimin në të ardhura personale;- shpjegojë tatimin në paga;- shpjegojë tatimin në pronë;- shpjegojë tatimin mbi vlerën e shtuar.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për huanë publike apo shtetërore Përmbajtja: - Kuptimi dhe karakteristikat e huasë publike.- Zhvillimi historik i huasë publike.- Shkaqet e krijimit të huasë publike.- Ndarja e huave publike.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin dhe karakteristikat e huasë publike;- përshkruajë zhvillimin historik të huasë publike;- shpjegojë shkaqet e paraqitjes së huasë publike;- klasifikojë huatë publike.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri mbi rolin dhe rëndësinë e buxhetitPërmbajtja: - Kuptimi dhe definicioni i buxhetit.- Karakteristikat kryesore të buxhetit.- Roli dhe ndikimi i buxhetit.- Funksioni i buxhetit.- Principet e buxhetit.- Procedura buxhetore.

164

- Politika buxhetore dhe inflacioni.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin mbi buxhetin;- shpjegojë karakteristikat mbi buxhetin;- shpjegojë rolin dhe ndikimin e buxhetit në zhvillimin e një

vendi, në varësi kjo të politikave buxhetore që ndiqen;- shpjegojë funksionin e buxhetit;- përshkruajë principet bazë të hartimit të planit të buxhetit;- shpjegojë procedurat buxhetore;- shpjegojë politikën buxhetore dhe inflacionin.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, dhe firma të ndryshme.


- Nxënësit duhet të udhëzohen për t’u bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë financave.


- Financat në agrobiznes realizohen duke marrë më parë udhëzime nga mësuesi.

- Angazhojë nxënësit në diskutimin e koncepteve dhe principeve të buxhetit, huas publike, shpenzimeve publike, të hyrave, tatimeve dhe zbatimin aktual të tyre.

- Ilustrojë me fakte të ndryshme në klasë shembuj të thjeshtë të planifikimit të një buxheti.

- Zbatimi i punës grupore.- Realizimi i pranueshëm i modulit do të konsiderohet arritja e

kënaqshme e të gjitha kritereve të realizimit të specifikuara për çdo rezultat të të mësuarit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive për çështjen e financave që ata do të demonstrojnë.



- Mjedis i përshtatshëm për mësimin teorik.- Pankarta me grafikë mbi zhvillimin e të hyrave publike.- Ndërrmarrje bujqësore.- Literatura të ndryshme.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, projektor).

165

- Revista profesionale, broshura, fllajera, rollap, vizitkart bashkpunime me ekspert të lëmive përkatëse.

- Teksti i Financave në agrobiznes, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

3. Moduli “Organizimi i Prodhimtarisë Bujqësore”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi ORGANIZIMI PRODHIMTARISË BUJQËSORE

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri për: Nderrmarrjet bujqësore, funksionet e mbrendëshme dhe llojet e ndermarrjeve bujqesore , faktoret dhe kushtet e prodhimtaris bujqesore, organizimin bashkohor të prodhimtarisë bujqesore , organizimin e udheheqjes dhe planifikimin e prodhimtarisë në ndermarrjet bujqesore dhe parimet themelor të ekonomisë së prodhimit.


66 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar klasën e njëmbëdhjetë.


RM1 1Nxënësi fiton njohuri të përgjithshme per ndermarrjet bujqesore. Përmbajtja: - Historia e ndërmarrjeve bujqesore.- Nocioni i ndërmarrjeve bujqesore.- Specifikat e organizimit te ndermarrjeve bujqesore.- Pozita e ndermarrjeve bujqesore në sistemin ekonomoik të

vendit.- Rëndesia e prodhimtaris bujqesore.

166

- Detyrat e prodhimtaris bujqesore.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë historikun e ndërmarrjeve bujqësore; - përshkruajë specifikat e organizimit të ndërrmarrjeve

bujqësore;- tregojë poziten e ndërrmarrjeve bujqësore në sistemin

ekonomik të vendit;- shpjegojë rëndësin e prodhimtarisë bujqësore;- përshkruajë detyrat e prodhintarisë bujqësore.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për funksionet e mbrendëshme dhe llojet e ndërrmarrjeve bujqësorePërmbajtja: - Funksionet prodhuese.- Funksioni planifikues-analitik.- Funksioni furnizues dhe shitës.- Funksioni financiar dhe drejtues-kontrollues.- Llojet e ndërrmarrjeve bujqësore.- Ndërrmarrjet shoqërore (koperativat).- Ndërrmarrjet bujqësoer-blegtorale të përbashkëta.- Ndërrmarrjet private.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përshkruajë funksionet prodhuese në nderrmarrjet

bujqësore;- shpjegojë funksionet planifikuese-analitike;- dallojë funksionet furnizuese dhe shitëse;- shpjegojë funksionet finansiare dhe drejtuese-

kontrolluese;- bëjë klasifikimin e ndërrmarrjeve bujqësore.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri për faktorët e prodhimtarisë bujqësorePërmbajtja: - Puna. - Mjetet e punës.- Mjetet e prodhimit.- Lënda e parë.- Kushtet e përgjithshme natyrore.- Kushtet ekonomike dhe shoqërore.

167

Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të- përshkruajë punën në prodhimtarin bujqësore;- klasifikojë mjetet e punës dhe të prodhimit;- dallojë lëndën e parë;- përshkruajë kushtet e përgjithshne natyrore;- përshkruajë kushtet e përgjithshne ekonomike dhe

shoqërore.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për organizimin bashkohor të prodhimtaris bujqësore Përmbajtja: - Qëllimet e prodhimit.- Politika e prodhimit.- Funksionet eprodhimit.- Qëllimet indirekte.- Dëtyrat sipas funksioneve.- Dëtyrat integruese.- Përcaktimi i qëllimit.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - shpjegoj qëllimin e prodhimit;- tregojë politikat e prodhimit;- dallojë funksionet e prodhimit;- shpjegojë qëllimet intrgruese;- klasifikojë dëtyrat integruese dhe sipas funksionit;- shpjegojë përcaktimin e qëllimit prodhues.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për organizimin e udhëheqjes në ndërrmarrjet bujqësore Përmbajtja: - Bartësit e funksionit tëudhëheqjes.- Metodat e udhëheqjes.- Metodat demokratike.- Metodat e “iniciatives së lirë”.- Metodat autokraitke.Instrumentet e vlerësimit:



168

- shpjegojë për bartësit funksionit të udhëheqëjes;- njohë metodat e udhëheqjesë;- tregojë metodat demokratike;- shpjegojë metodat e iniciatives së lirë.

RM 6 Nxënësi fiton njohuri për organizimin e planifikimeve në prodhimtarinë bujqësore Përmbajtja: - Nocioni i planifikimit.- Planifikimi i vëllimit të prodhimtaris bimore.- Planifikimi operativ (planet operative).- Analiza operative.- Planet vjetore prodhuese financiare.- Planet afat mesme të zhvillimit- Planet afat gjata të zhvillimit.- Planet e investimeve.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë për nocionin e planifikimit;- bejë planifikimin e vellimit të prodhimtaris bimore.- shpjegojë planifikim e operativ;- bejë analizat operative.- tregojë planet vjetore prodhuese financiare;- shpjegojë planet afat mesme te zhvillimit;- shpjegojë planet afat gjatë te zhvillimit;- bejë planet investive;- shpjegojë metodat autokratike.

RM 7 Nxënësi fiton njohuri për detyrimet afatgjata dhe llogaritë e pasurisë afatshkurtraPërmbajtja: - Nocionet dhe kriteret e suksesit ekonomik.- Parimet themelore të veprimtaris së nderrmarrjes

bujqësore.- Ekonomizimi.- Produktiviteti.- Rentabiliteti.- Likujditeti. Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë nocionin dhe kriteret e suksesit ekonomik;

169

- tregon parimet themelore të veprimtaris së ndërrmarrjsë

- bujqësore;- bëjë klasifikimin në mes të ekonomizimit,

produktivitetit, rentabilitetit dhe likujditetit.







- Ilustrojë shpjegimin e koncepteve themelore të përfshirjes kontabile me shembuj.

- Paraqesë një evidencë kontabël.- Zbatojë punën në grupe dhe individuale.- Angazhojë nxënësit me zgjjidhjen e problemeve të thjeshta

kontabile.- Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë


- Demonstrojë shembuj me dokumente konkrete të marra nga ndërrmarrjet.

- Ilusrojë me shembuj e dokumentacionin praktik temat e mësipërme





- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Evidenca kontabël.- Materiale e dokumente konkrete për bilancin.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Internet,

LCD, Grafoskopi).- Fjalor terminologjik.- Teksti i Prodhimtarisë bujqësore, doracak, fletore pune.

170

4.Moduli “Menaxhimi i fermës ”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MENAXHIMI I FERMËS

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që pajisë nxënësit me njohuri të përgjithshme mbi kuptimin e fermës dhe fermerit, fushat e drejtimit të fermës, prodhimin, shpenzimet në biznesin e fermës, parimet dhe aspektet ekonomike, nevojat e informacionit në fermë, teknikat e buxhetimit dhe planifikmit, gjithashtu drejtimin e fermës në kushtet e rrezikut dhe metodat e planifikimit të vendosjes.


33 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së njëmbëdhjetë


RM 1 1Nxënësi fiton njohuri për kuptimin e fermës bujqësore dhe fermerit Përmbajtja: - Çka është ferma bujqësore.- Kuptimi i fermerit.- Modelet e zhvillimit të fermave bujqësore.- Funksionet e menaxhimit të fermave si dhe ndarja e tyre.- Fazat e menaxhimit si dhe ndarja e tyre.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë nocionin e fermës bujësore;- shpjegojë kuptimin e fermerit bujqësore;- shpjegojë modelet e zhvillimit të fermave bujqësore;- përshkruajë funksionet e menaxhmit (planifikimi, zbatimi

si dhe kontrolli apo monitorimi) i fermave bujqësore;

171

- përshkruajë dhe ndajë fazat e menaxhimit të fermave bujqësore.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për fushat e drejtimit të fermësPërmbajtja: - Procesi i prodhimit .- Marketingu.- Biznesi i fermës.- Elementet e agrobiznesit.- Elementet ekonomike të fermës .Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- njohë procesin e prodhimit të fermës;- përshkruajë marketingun për fermën bujqësore ;- shpjegojë biznesin e fermës;- shpjegojë elementet e agrobiznesit mjetet në prodhim-

inputet(toka,puna ,materiali,makinat) si dhe prodhimet-autpute (prodhime lavërtare,frutat perimet,qumështi,mishi)

- shpjegojë elementet ekonomike të fermës.

RM 3

Nxënësi fiton njohuri për prodhimin dhe shpenzimet (kostot) në biznesin e fermësPërmbajtja: - Funksioni dhe teknologjia e prodhimit.- Klasifikimi i faktorëve të prodhimit.- Teknologjia e prodhimit.- Llojet e produktivitetit.- Shpenzimet kostot në biznesin e fermës .- Struktura dhe klasifikimi i shpenzimeve.- Faktorët që ndikojnë në lartësinë e shpenzimeve.- Parimet ekonomike dhe analiza margjinale.- Llojet e parimeve ekonomike.- Ndarja e kostove .Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë funksionet dhe teknologjinë e prodhimit;- klasifikojë faktorët e prodhimit;- shpjegojë teknologjinë e prodhimit;- shpjegojë llojet e produktivitetit;- shpjegojë shpenzimet dhe kostot në biznesin e fermës;- shpjegojë strukturën dhe klasifikimin e shpenzimeve;

172

- shpjegojë faktorët që ndikojnë në lartësinë e shpenzimeve;- shpjegojë parimet ekonomike;- klasifikojë llojet e parimeve ekonomike në drejtimin e

fermës;- shpjegojë ndarjen e kostove në drejtimin e fermës.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për aspektet ekonomike dhe nevojat e informacionit të fermësPërmbajtja: - Aspektet ekonomike në drejtimin e fermës.- Nevojat e informacionit në fermë.- Teknikat e buxhetimit dhe planifikimit në fermë.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë aspektet ekonomike në drejtimin e fermës;- shpjegojë nevojat e informimit në fermë (kontabiliteti,

bilanci i gjendjes financiare të fermës për një periudhë kohore);

- përshkruajë teknikat e buxhetimit dhe planifikimit në fermë.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për drejtimin e fermës në kushtet e rriskut (rrezikut) si dhe metodat e vendosjes apo planifikimit Përmbajtja: - Drejtimi i fermës në kushtet e rriskut (rrezikut).- Sigurimi dhe përdorimi i kapitalit .- Sigurimi dhe përdorimi i kreditit.- Burimet e mjeteve për kreditim.- Llojet e kredive.- SËOT analiza (metodat e vendosjes).- Procesi i planifikimit strategjik të biznesit në ferma.- Përdorimi i programimit linear në planifikimin e

përgjithshëm të fermës.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rrezikun gjatë menaxhimit të fermës;- shpjgojë për sigurimin dhe perdorimin e kapitalit;- shpjgojë për sigurimin dhe perdorimin e kreditit;- përshkruajë burimet e mjeteve për kreditim;- dijë për llojet e marrjes së kredive;

173

- shpjegojë metodat e vendosjes për analizimin e fatktorëve të prodhimit;

- shpjegojë procesin e planifikimit strategjik të biznesit në ferma;

- shpjegojë përdorimin e programimit linear në planifikimin e përgjithshëm të fermës.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë mësimore, serra ferma bujqësore dhe firma të ndryshme.


- Nxënësit duhet të udhëzohen për t’u bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë menaxhimit të fermës




- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë tabela me të dhëna për faktorët që ndikojnë në menaxhimin e fermëse, fotografi, skica, harta të ndryshme, skema për mënyrat e menaxhimit të fermës.

- Menaxhimi i fermës realizohet duke marrë më parë udhëzime nga mësuesi.

- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë, ruatjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së mjeteve të punes.


- Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e zbatimit të njohurive për menaxhmin e fermës që ata do të demonstrojnë.

174



- Mjedis i përshtatshëm për mësimin teorik.- Serra.- Ferma bujqësore.- Ndërrmarje bujqësore.- Literatura të ndryshme.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Internet,

projektor).- Revista profesionale, broshura, fllajera, rollap, vizitkart

bashkpunime me ekspert të lëmive përkatëse.- Teksti i Menaxhimit të fermës, doracak, fletore pune.

5. Moduli “Mbrojtje mjedisit”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MBROJTJE MJEDISIT

Qëllimi i modulit

Një modul teorik që i pajis nxënësit me njohuri për kuptimin dhe bazat e mbrojtjes së mjedisit, burimet kryesore të mjedisit, rolin e veprimtarisë së njeriut dhe rritjen e popullsisë në mjedis, ndikimin e mbeturinave dhe preparateve kimike në mjedis, konventat dhe ligjet për mbrojtjen e mjedisit.


33 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së njëmbëdhjetë.


RM 1 1Nxënësi fiton njohuri për kuptimin dhe bazat mbrojtjes së mjedisit Përmbajtja: - Njohuri të përgjithshme për mbrojtjen e ambijentit jetësor.- Njohuri të përgjithshme për ndotësit kryesorë të ambijentit

dhe pasojat e tyre.- Burimet mjedisore.- Rëndësia dhe mbrojtja e burimeve mjedisore.Instrumentet e vlerësimit:

- Pyetje- përgjigje me gojë.

175

- Pyetje- përgjigje me shkrim.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë kuptimin për mjedisin dhe argumentojë

rëndësinë e tij;- klasifikojë ndotsit kryesor dhe tregojë pasojat kryesore të

ndotjes së mjedisit;- përshkruajë burimet mjedisore kryesore;- argumentojë rëndësinë që ka mbrojtja e burimeve

mjedisore;- tregojë parimet ku mbështetet mbrojtja e burimeve

mjedisore.

RM 2 Nxënësi fiton njohuri për burimet kryesore të mjedisit.Përmbajtja: - Përbërësit kryesorë të mjedisit.- Ajri, ndotja, ndotësit dhe treguesit e cilësisë së ajrit.- Toka, ndotja, degradimet dhe pasojat mjedisore.- Uji, ndotësit, eutrofikimi dhe pasojat për njeriun dhe

qenjet e gjalla.- Treguesit e gjendjes së mjedisit.- Veprimtaritë për mbrojtjen e mjedisit.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndësinë e përbërsve kryesor te mjedisit;- tregojë përbrsit e ajrit dhe shkaktaret e ndotësve të tij;- shpjegojë rolin e tokes dhe pasojat e saj në ambijentin

jetësor;- tregojë problemet e ndotjes së ujit në ambijentin jetësor;- rendisë sipas rëndësisë veprimtarit për mbrojtjen e

mjedisit;- bëjë analizen e gjendjes së mjedisit;- analizojë eutrofikimin dhe rendisë pasojat për njeriun dhe

qeniet e gjalla;- përshkruajë treguesit kryesorë të gjendjes së mjedisit.- japë shembuj të ndotjeve të ajrit, tokës dhe ujit dhe

pasojave të tyre për shëndetin e njeriut.- japë shembuj të veprimtarive kryesore për mbrojtjen e

burimeve të mjedisit.

RM 3 Nxënësi fiton njohuri rreth veprimtarisë së njeriut dhe rritja e popullsisë në ambijentin jetësorPërmbajtja: - Llojet e veprimtarive njerëzore.

176

- Ndikimi i veprimtarive profesionale në ambijentin jetësor. - Dilema ambijentit jetësor: shtim i prodhimit apo mjedisi i

shëndoshë. - Rritja e popullsisë në vend , rajon dhe në botë.- Migrimi fshat-qytet dhe pasojat e ti në ambijentin jetësor.- Roli i njeriut në mbrojtjen e ambijentit jetësor.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të- bëjë klasifikimin e llojeve të veprimtarive njërzore sipas

rëndësisë- shpjegojë se cilat janë efektet e pozitive dhe negative të

veprimtarive profesionale në cilësinë e mjedisit;- analizojë se si do të ndikojë shtimi i prodhimit në

ambijentin jetësor;- tregojë se cilat janë efektet e rritjes së popullsisë në

ambijentin jetësor;- numërojë shkaktaret e migrimit të popullsisë nga fshati në

qytet dhe ndikimi i tyr në ambijenitn jetësor;- përshkruajë rolin e njeriut në mbrojtjen e ambijentit jetës- tregojë ndikimin e veprimtarive profesionale në cilësinë e

mjedisit;- japë shembuj të dëmtimit të mjedisit nga veprimtaritë në

profesionin për të cilin përgatitet nxënësi; - analizojë dilemën e sotme mjedisore që ka të bëjë me

raportet midis shtimit të prodhimit dhe ruajtjes së një mjedisi të shëndoshë.

RM 4 Nxënësi fiton njohuri për ndikimin e mbeturinave dhe preparateve kimike në mjedisin jetësor Përmbajtja: - Llojet e mbeturinave.- Ndikimi i mbeturinave në mjedisin jetësor dhe menaxhimi

i tyre.- Mbeturinat e rrezikshme, menaxhimi i tyre.- Rëndësia e riciklimit të mbeturinave për mjedisin dhe

njeriun.- Metodat e riciklimit të mbeturinave.- Kompostimi i mbeturinave.- Rëndësia ekonomike e kompostimit dhe riciklimit.Instrumentet e vlerësimit:- Pyetje – përgjigje me gojë.- Pyetje – përgjigje me shkrim. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

177

- tregojë kuptimin për mbeturinat;- klasifikojë mbeturinat në përgjithësi dhe ato të

veprimtarive profesionale në veçanti;- shpjegoj ndikmet negative që mund të kenë mbeturinat në

ambijentin jetësor dhe rëndësinë e menaxhimit të tyre;- tregojë rëndesin e riciklimit të mbeturinave për mbrojtjen e

ambijentit jetësor;- dallojë metodat e riciklimit të mbeturinave;- përshkruajë rëndsin e komposimit të mbeturinave për

ambijentin jetsëor.

RM 5 Nxënësi fiton njohuri për konventat dhe ligjet ndërkombëtare për mbrojtjen e mjedisitPërmbajtja: - Konventat dhe ligjet për ambijentin jetësor dhe

mbrojtjen e tij.- Konventat dhe ligjet për mbrojtjen e ambijentit jetësor

nga ndikimi i veprimtarive profesionale.- Strategjitë dhe planet e veprimit për mbrojtjen e

ambijentit jetësor në nivel global, kombëtar dhe lokal.Instrumentet e vlerësimit:


Kriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- shpjegojë rëndsin e konventave dhe ligjeve nderkombtare

për mbrojtjen e mjedisit;- tregojë rezultatat pozitive për mbrojtjen e ambijentit gjatë

veprimtarive profesionale me konvanta dhe ligje nderkombtare;

- analizojë strategjit për mbrojtje të ambijentit jetësor në nivel global, kombtar dhe lokal;

- mbledh dhe interpreton informacione për veprimtaritë mjedisore në lokalitet.






- Angazhojë nxënësit me zgjjidhjen e problemeve të thjeshta.- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që

mësuesi të përdor ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe

178

materiale pamore të ndryshme. Ai duhet të organizojë bashkëbisedime në grup për çështjet mjedisore që trajtohen në modul.

- Rekomandohet që të ftohen dhe aktivistë mjedisor për tu trajtuar nxënësve tema për aspekte të ndryshme mjedisore.

- Nxënësve duhet tu jepen detyra individuale dhe detyra në grup për të analizuar problemet mjedisore që lidhen me jetën në shkollë dhe jashtë saj, si dhe me veprimtarinë e tyre të ardhshme profesionale.

- Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve për çështjet mjedisore duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të nxënësve.

- Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në vende me ndotje të theksuar, në puntori të profesioneve përkatëse për të vëzhguar aspekte mjedisore, si dhe në objekte ku kryhen kompostime dhe riciklime.


- Njëkohësisht, nxënësit duhet të shfrytëzojnë sa më shumë katalogje , broshura për të fituar njohuri për ambijentin jetësor.





- Mjedis i përshtatshëm për shpjegim.- Mostrat të ndryshme të preparateve kimike.- Mostra të ndryshme të kompostimit të mbeturinave.- Mostra të riciklimit të mbeturinave.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Teksti i mbrojtes së mjedisit, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

179


1. Moduli “Organizimi i aktiviteteve në ndërrmarrjet bujqësore”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi ORGANIZIMI I AKTIVITETEVE NË

NDËRRMARRJET BUJQËSORE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për organizimin e aktiviteteve të rëndësishme në ndërmarjet bujqësore, kalkulimin e amortizimt të mjeteve kryesor si dhe monitorimin e tyre.


85 orë mësimore




RM 1 Nxënësi hulumton faktoret dhe kushtet e aktiviteteve bujqësorePërmbajtja:- Zgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Zbatimi i punëve gjatë aktiviteteve bujqësore.- Vlerësimi i tokave (plantacioneve-ferma) dhe infrastruktures në

ndërrmarrjet bujqësore.- Zgjedhja e lëndës së parë dhe materialet ndihmëse në prodhimtarinë

bujqësore.- Analizimi i kushteve tokësore dhe klimatike për aktivitetet bujqësore.

180

RM 2

RM 3

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë aktiviteteve bujqësore.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë mjetet dhe veglat e punës;- rënditë punët sipas rëndesisë gjatë aktiviteteve bujqësore;- vlerësojë tokën dhe infrastrukturën e ndërrmarrjeve bujqësore;- përkujdeset për zgjedhjen e lëndës së pare dhe materjaleve ndihëmse për

prodhimtarinë bujqësore;- analizojë kushtet tokësore dhe klimatike;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjatë

aktiviteteve bujqësore.

Nxënsi analizon segmentet ekonomike të aktiviteteve bujqësorePërmbajtja:- Zgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Hulumtimi i tregut për pajisje dhe plasman.- Respektimi i çmimeve dhe taksave për import –eksport.- Aplikim i tatimeve dhe politikave doganore.- Parashikimi i subvencioneve.- Analizimi i kreditimit, kamatave dhe politikave kreditore.- Zbatimi i politikave te privatizimit dhe transformimit të pronave.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit

gjatë aktiviteteve bujqësore.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë mjetet dhe veglat e punës;- hulumtojë tregun për paisje dhe plasman;- respektojë rregullat për taksat e eksportit-importit;- zbatojë në mënyrë të duhur politikat doganore dhe tatimet;- parashikojë mundsitë për subvencione të prodhimtarive bujqësore;- analizojë përparsitë dhe mangësitë e kredive, komatave dhe politikave

kreditore;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjatë

aktiviteteve bujqësor.

Nxënësi monitoron organizimin dhe shfrytëzimin e tokës bujqësorePërmbajtja:- Zgjedhja e veglave dhe mjeteve të punës.- Aplikimi i mënyrave të shfrytëzimit të tokave bujqësore dhe të tokave në

tërsi.- Identifikimi i tokave joproduktive

181

RM 4

- Organizimi i tokave të ndërrmarrjes bujqësore.- Zbatimi i parimeve të ndertimit të oborrit ekonomik.- Organizimi i punëve në plantacionet e pemishteve dhe vreshtave.- Përcaktimi i qarkullimit bimor në tokat bujqësore.- Përcaktimi i formës dhe madhësisë së ngastrave (parcelave).- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik të ruajtjës së mjedisit gjatë aktiviteteve bujqësore.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë mjetet dhe veglat e punës;- zbatojë mënyrat e shfrytëzimit të tokave në tërësi në nderrmarrjet

bujqësore; - identifikojë tokat joproduktive;- realizojë organizimin e tokave të ndërrmarrjes bujqësore;- zbatojë parimet e ndertimit të oborrit ekonomik;- zgjedh formën më të përshtatshme për organizimin e plantacioneve të

pemishteve dhe vreshtave;- realizojë qarkullimin bimorë sipas periudhave të kultivimit;- zgjedh format dhe madhësitë sipas standarteve bashkohore;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjatë


Nxënësi kalkukon amortizimin e mjeteve dhe paisjeve tjera në ndërrmarjen bujqësorePërmbajtja:- Zgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Kalkulimi i amoritzimit të mjeteve kryesore të ndërrmarrjes bujqësore.- Përcaktimi i amortizimit linear – kohorë.- Aplikimi i përqindjës (shkallës) së amortizimit vjetor të mjeteve

kryesore.- Kalkulimi i amoritzimit të pajisjeve me energji në ndërmarrjet

bujqësore.- Kalkulimi i amoritzimit të paisjeve energjike mekanike dhe elektronike.- Kalkulimi i amoritzimit të paisjeve energjitike ujore dhe me erë.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit - gjatë aktiviteteve bujqësore.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë mjetet dhe veglat e punës;- llogarië amortizimin e mjeteve të ndërrmarrjes bujqësore;- zbatojë bazat për përcaktimin e amortizimit linear-kohorë;- aplikojë përqindjen e amortizimit vjetorë të mjeteve kryesore;- kalkulojë paisjen me energji të ndërrmarrjes bujqësore;

182

RM 5

- kalkulojë paisjet e ndryshme të energjisë si:mekanike, elektronike, ujore dhe me erë;

- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjatë aktiviteteve bujqësore.

Nxënësi benë organizimin e transportit dhe furnizimin e ndërrmarrjes me karburant-vajra.Përmbajtja:- Përzgjedhja mjeteve dhe veglave të punës.- Aplikimi i formave të transportit në bujqësi.- Zbatimi i planit të punëve të transportit.- Caktimi i numrit të nevojshëm të mjeteve të transportit.- Caktimi i numrit të vozitjeve për një ditë dhe përiudhë më të gjatë.- Furnizimi i ndërrmarrjes me karburant-vajra.- Aplikimi i metodave të përcaktimit të shpenëzimeve të karburantit.- Matja sipas fuqisë në KË/orë pune.- Matja e shpenzimeve të karburanteve sipasë ngarkesës së motorit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë

aktiviteteve bujqësore.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përdorë veglat dhe mjetet e punës;- zbatojë format e transportit në bujqësi;- realizojë planin e transportit gjatë aktiviteteve bujqësore;- sigurojë numrin e nevojshëm të mjeteve për transport gjatë

aktiviteteve bujqësore;- bëjë caktimin e numrit të vozitjeve për një ditë dhe përiudhë më të

gjatë;- përmbushë kërkesat e ndërrmarrjesë për karburant-vajra;- zbatojë metodat për përcaktimin e shpenëzimeve të karburanteve;- llogaritë sasinë e shpenzimeve të karburanteve sipas fuqisë në

KË/orë pune dhe ngarkesës së motorit;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjatë


RM 6 Nxënësi benë normimin dhe vlerësimin e detyrave të punës në prodhimtarinë bujqësorePërmbajtja- Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Aplikimi i llojeve të normave të punës.- Përcaktimi i kohës standarte gjatë normimit.- Caktimi i numrit të kalimeve dhe gjatësis me një të

mbushur të arkës (gjatë mbjelljesë dhe shpërndarjëssë plëhut artificial).

- Vlerësimi i punëve dhe detyrave të punës.

183

- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë aktiviteteve bujqësore.

Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përgaditë mjetet dhe veglat për mbjelljen e fidaneve;- dallojë llojet e normave të punës;- zbatojë metodat teknike për normimin e punëve;- llogaritë përcaktimin e kohës standarete gjatë normimit;- regjistrojë numrin e kalimeve dhe gjatsisë me një të mbushurë të arkës(gjatë mbjelljesë dhe shpërndarjes së plëhut artificial);- zbatojë metodat e vlersimit të punës dhe detyrave të

punës;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjatë aktiviteteve bujqësore.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në nderrmarrjet bujqësore.



- Mësuesi i praktikës duhet të përdorë sa më shumë që është e mundur demonstrime konkrete gjatë përdorëimit të paisjeve.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në përdorëimin e mjeteve dhe veglave të punës.








- Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.

184

modulit - Fermë bujqësore.- Traktor dhe paisje përcjellse për kryerjen e sherbimeve në

fermat bujqësore.- Manuele dhe katalog të organizimit të aktiviteteve në

nderrmarrjet bujqësore.- Katalog për vegla pune, fotografi, diapozitiva filmash etj.- Fletë – raport për punë.- Teksti i organizimit te aktiviteteve nderrmarrjet bujqësore.- Teknologji e nevojshme mesimore (TV, Kompjuter,

Interneti, LCD, Grafoskopi).- Materiale studimore.- Revista profesionale , shkencore, bashkpunimet me ekspert

të lëmis përkatëse etj.

2.Moduli “Hartimi i ofertës dhe i kërkesës”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi HARTIMI I OFERTËS DHE KËRKESËS

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për hartimin e ofertave dhe kërkesave për shitje dhe blerje të llojeve të produkteve nga ndërmarja.


33 orë mësimore


Nxënësit duhet të kenë përfunduar modulet e klasës së njëmbëdhjetë


RM 1 Nxënësi harton ofertën për shitje të produktit Përmbajtja: - Dokumentacioni mbështetës.- Plotësimi i të dhënave të organizatës në një ofertë të

zakonshme.- Hartimi i specifikimeve.- Respektimi i kushteve dhe afateve të livrimit-dergimit.- Mbyllja e ofertës dhe nënshkrimi i saj.- Rishikimi dhe kontrolli.

185

- Përdorimi i modeleve të gatshme (templates).- Fajlimi në vendin e caktuar.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- grumbullojë dokumentacionin e nevojshëm për hartimin e

ofertës si gjendjen nga magazina, listën e çmimeve etj;- plotësojë saktë të dhënat e organizatës ofruese në një

ofertë të zakonshme, të tilla si emri i organizatës, adresa, vendi, numrin e biznesit etj;

- hartojë saktë specifikimet e mallit/mallrave të ofruara;- vendosë në mënyrën e duhur kushtet dhe afatet e livrimit

të mallit/mallrave në ofertë;- bëjë mbylljen e ofertës dhe nënshkrimin e saj duke

shprehur dëshirën për bashkëpunim;- bëjë rishikimin dhe kontrollin e dokumentit të hartuar për

verifikimin e gabimeve të mundshme përmbajtësore, gramatikore, të formatimit etj;

- përdorë modelet e gatshme (templates) të ofruara;- zbatojë rregullat e drejtshkrimit dhe formatimit;- bëjë fajlimin në vendin e caktuar.

RM 2 Nxënësi harton kërkesat për blerjen e produktit

Përmbajtja: - Grumbullimi i dokumentacionit mbështetës.- Plotësimi i të dhënave të organizatës në një kërkesë të

zakonshme.- Përshkrimi i produktit/produkteve të kërkuara.- Kërkesat për kushtet dhe afatet e livrimit.- Mbyllja e kërkesës dhe nënshkrimi i saj.- Rishikimi dhe kontrolli.- Përdorimi i modeleve të gatshme (templates).- Fajlimi në vendin e caktuar.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- grumbullojë dokumentacionin e nevojshëm për hartimin e

kërkesës, si gjendjen nga magazina, etj;- plotësojë saktë të dhënat e organizatës kërkuese në një

kërkesë të zakonshme, të tilla si emri i organizatës, adresa, vendi, numrin e biznesit etj.;

- bëjë përshkrimin e saktë të produktit/produkteve të kërkuara, lidhur me sasinë, cilësinë etj.;

- formulojë në mënyrën e duhur kërkesat për kushtet dhe afatet e livrimit të mallit/mallrave të kërkuara;

186

- bëjë mbylljen e kërkesës dhe nënshkrimin e saj;- bëjë rishikimin dhe kontrollin e dokumentit të hartuar për

verifikimin e gabimeve të mundshme përmbajtësore, gramatikore, të formatimit, etj.;

- përdorë modelet e gatshme (templates) të ofruara;- zbatojë rregullat e drejtshkrimit dhe formatimit;- bëjë fajlimin në vendin e caktuar.


Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete për verifikimin e mjeteve të pagesës, ruajtjen dhe regjistrimin e tyre.

Trajtimi i këtoj moduli duhet të bëhet në klasë dhe kabinet. Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për kontrollin e

validitetit të mjeteve të pagesës dhe evidentimin e tyre në librin e arkës.

Pjesa më e madhe e këtij moduli duhet të kryhet në situata praktike me nxënësin.

Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

Nxënësit herë pas here duhet të mblidhen për të bërë të qarta ato gjëra që do të demonstrohen gjatë veprimtarisë praktike.

Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga mësuesi.

Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.

Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.

Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së mjedisit.

Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Udhëzues dhe literaturë e nevojshme.- Kabinet mësimor i pajisur me kompjuter, flip-chart.- Materiale shpenzuese si letra A4, markera, etj.- Dokumentacion për blerje apo shitje të produktit.- Modele (templates) ofertash dhe kërkesash.

187

3. Moduli “Evidentimi i blerjeve dhe shitjeve”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi EVIDENTIMI I BLERJEVE DHE SHITJEVE

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për të kryer veprime me dokumentacionin që përdoret gjatë procesit të blerjes dhe shitjes.


60 orë mësimore




RM 1 Nxënësi kryen veprime me dokumentacionin e procesit të blerjes.Përmbajtja: - Njoftimi i nevojave nga magazina.- Kontrolli i gjendjes së artikujve në kartelat përkatëse.- Përcaktimi i livruesit më të përshtatshëm.- Kërkimi i livruesve të rinj.- Përcaktimi i llojit dhe sasisë për mallrat që do të porositen.- Hartimi i kërkesës për livruesin.- Kontrolli i ofertës.- Hartimi i porosisë dhe dërgimi te livruesi.- Mbërritja e mallit dhe dëftesës së livrimit.- Regjistrimi në librin e blerjeve.- Kontrolli me kushtet e lëvrimit, katalogut, etj.- Pranimi i mallit dhe plotësimi i fletë hyrjes.- Konfirmimi për pagesë.

188

- Plotësimi i kartelës së magazinës. - Regjistrimet në kontabilitet.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- lexojë me kujdes njoftimin mbi nevojat për blerje nga

magazina;- kontrollojë gjendjen e artikujve në kartelat përkatëse;- përcaktojë livruesin më të përshtatshëm në bazë të

kushteve më të mira të lëvrimit dhe politikës së ndërmarrjes;

- kërkojë livrues të rinj për artikuj që nuk i ka blerë më parë;- përcaktojë llojin dhe sasinë për mallrat që do të porositen;- hartojë kërkesën për livruesin me të gjitha elementet e

nevojshëm;- bëjë kontrollin e ofertës së dërguar nga livruesi nëse

përputhet me kërkesën dhe kushtet e ndërmarrjes;- zgjedhë ofertën më të favorshme;- hartojë dhe dërgojë porosinë te lëvruesi;- verifikojë dëftesën e livrimit me mallin e mbërritur;- regjistrojë dëftesën e livrimit në librin e blerjeve;- kontrollojë plotësimin e kushteve të livrimit;- bëjë pranimin e mallit dhe plotësimin e fletë hyrjes;- bëjë regjistrimet në kartelën e magazinës;- bëjë konfirmimin për pagesë;- bëjë regjistrimet përkatëse në kontabilitet.

RM 2 Nxënësi kryen veprimet në raste parregullsish

Përmbajtja: - Verifikimi i të drejtave në bazë të kontratës.- Hartimi i procesverbalit.- Ankesa për parregullsitë.- Propozimi për ulje çmimi për diferencat në cilësi.- Marrëveshja midis palëve për caktimin e çmimit të ri.- Hartimi i kundërfaturës për diferencën e çmimit.- Regjistrimi i kundërfaturës në librin e blerjeve dhe në

kontabilitet.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- verifikojë të drejtat në bazë të kontratës lidhur me llojin,

sasinë, cilësinë e mallit duke i krahasuar me specifikat e kontratës;

- hartojë procesverbalin në rast të parregullsive për llojin, sasinë, cilësinë e mallit;

189

- formulojë ankesën te furnitori për parregullsitë e evidentuara;

- bëjë propozimin furnitorit për ulje çmimi për diferencat në cilësi;

- realizojë marrëveshjen midis palëve për caktimin e çmimit të ri;

- hartojë kundërfaturën për diferencën e çmimit;- regjistrojë kundërfaturën në librin e blerjeve;- regjistrojë kundërfaturën në kontabilitet.

RM 3 Nxënësi përgatitë dokumentacionin për shitje Përmbajtja: - Mbërritja e kërkesës nga klienti.- Verifikimi i mallit të kërkuar në magazinë.- Hartimi i ofertës mbi bazën e kërkesës.- Hartimi i refuzimit (në rast mosdisponimi të produktit).- Porosia e klientit.- Kontrolli i porosisë dhe regjistrimi i saj. - Plotësimi i fletëdërgesës.- Plotësimi i faturës.- Plotësimi i fletëdaljes së produktit.- Regjistrimi në kartelën e magazinës. - Regjistrimi në kontabilitet.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- lexojë me kujdes kërkesën nga klienti;- verifikojë gjendjen e mallit të kërkuar në magazinë;- hartojë ofertën mbi bazën e kërkesës së blerësit;- përpilojë refuzimin në rast mosdisponimi të produktit duke

theksuar dëshirën për bashkëpunim të mëvonshëm;- lexojë me kujdes porosinë e klientit;- kontrollojë saktësinë e porosisë së klientit;- bëjë regjistrimin e saj në librin e klientëve;- plotësojë fletëdërgesën e mallit;- plotësojë faturën përkatëse;- plotësojë fletëdaljen e mallit;- bëjë regjistrimin në kartelën e magazinës;- bëjë regjistrimin në kontabilitet.

RM 4 Nxënësi kryen veprimet në rast të reklamimit të produktit Përmbajtja: - Reklamimi nga blerësi.- Verifikimi i dokumenteve dhe njoftimi i blerësit.- Mbërritja e mallit me kundërfaturën përkatëse.- Kontrolli i mallit dhe hartimi i fletëhyrjes në magazinë.

190

- Regjistrimi i kundërfaturës në regjistrin e klientit dhe në kontabilitet.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të: - lexojë me kujdes reklamimin nga blerësi;- verifikojë dokumentet përkatëse;- përpilojë njoftimin për blerësin;- verifikojë mallin me kundërfaturën përkatëse;- bëjë kontrollin fizik të produktit;- plotësojë fletëhyrjen e magazinës;- bëjë regjistrimin e kundërfaturës në regjistrin e klientit;- bëjë regjistrimin përkatës në kontabilitet.


Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në klasë dhe në kabinet. Pjesa më e madhe e këtij moduli do të kryhet në situata praktike

me nxënësin. Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi. Mësimëdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur

demonstrimet konkrete për shitjen dhe blerjen dhe të krijoj raste të ndryshme të shitjeve dhe blerjeve të mallrave apo shërbimeve, verifkimin e mjeteve të pagesës, ruajtjen dhe regjistrimin e tyre.

Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në kontrolline validitetit të mjeteve të pagesës dhe evidentimin e tyre në librin e arkës, kontrollimin e dokumenteve të blerjes, fletëporosisë, fletëkërkesës, fletëdërgesës.

Gjatë gjithë kohës që nxënësit kryejnë veprime praktike, ata vëzhgohen dhe udhëzohen nga mësuesi.

Nxënësit herë pas here duhet të mblidhen për të bërë të qarta ato gjëra që do të demonstrohen gjatë veprimtarisë praktike.

Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga mësuesi.

Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.

Gjatë vlerësimit të nxënësve duhet të synohet në vlerësimin e demonstrimit praktik të njohurive dhe shprehive të punës.

Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së mjedisit.



- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Udhëzues dhe literaturë të nevojshme.

191

- Teknologji e nevojshme mësimore (printer, kompjuter, internet, LCD, grafoskop).

- Fletë – raport për punë.- Revista profesionale dhe shkencore, fjalorë, etj.

- Kabinet mësimor i pajisur me kompjuter, flip-chart.- Material shpenzues si letra A4, markera, etj.- Fatura, libri i blerjes.- Dokumentacionin për pagesat me mjete të ndryshme pagese.- Libër arke.Rregullorja komerciale.

4. Moduli “Menaxhimi i Projektit”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MENAXHIMI I PROJEKTIT

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për: nocionin dhe iden e projekiti, hulumtimin e tregut, planin e marketingut, kostoja dhe mjetet e nevojshme financiare për projekt, shitjet apo të hyrat nga projekti, makinat, paisjet e projektit dhe amortizimi i tyre, menaxhimi i rrezikut.


85 orë mësimore




RM 1 Nxënësi harton dhe demostron planin fillestar për hartimin e projektit menaxhues- Përmbajtja:- Zgjedhja e veglave dhe mjeteve të punës.- Dizajnimi ideor i projektit.- Hartimi qëllimit kryesor dhe objektivave të projektit.- Planifikimi i aktiviteteve. - Analizimi i të dhenave bazë për projektin. - Përshkrimi i projektit.- Demostrimi i përshkrimit të projektit;- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë menaxhimit të projektit. Instrumentet e vlerësimit: -Vëzhgim me listë kontrolli.

Kriteret e vlerësimit:

192

Nxënësi duhet të:- përzgjedhë mjetet dhe veglat e punës;- dizajnojë iden e projektit;- hartojë qellimin kryesor dhe objektivat e projektit;- zbatojë planifikimin e aktiviteteve;- analizojë të dhënat bazë për projektin;- demostrojë përshkrimim e projektit;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurimit

teknik; - gjatë hartimit dhe demostrimit të projektit

menaxhues të projektit.

RM 2 Nxënësi bënë hulumtimin e tregut për realizimin e projektitPërmbajtja: - Zgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Hulumtimi i produkteve egzistuese në treg.- Identifikimi i konsumatorëve.- Identifikimi inevojave të konsumatorve.- Identifikimi i konkurentëve. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë hilumtimit të tregut.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë mjetet dhe veglat e punës më bashkohore;- bëjë hulumtimin e produkteve në tregje të ndryshme;- identifikojë konsumatorët dhe nevojat e tyre;- përkujdeset për nevojat e konsumatorve;- identifikojë konkurentet egzistues në treg;- përkujdeset për masat e mbrojtse të ambientit e sigurimit

teknik gjatë hulumtimit të tregut.

RM 3

Nxënësi përgaditë planin e marketingutPërmbajtja: - Pëzgjedhja dhe përdorimi i mjeteve dhe veglave të

punës.- Reklamimi i produktit.- Analizimi i çmimit në tregjet e ndryshme.- Identifikimi i lokacionit.- Promocioni i produkteve.- Reklamimi (marketingu) i produkteve. - Amballazhimi i produkteve.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë planit të marketingut.Instrumentet e vlerësimit:

193

RM4

RM5

-Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë dhe përdorë mjetet dhe veglat adekuate për

punë;- reklamojë produktet;- analizojë çmimet egzistuese në tregje;- tregojë lokacionin e fermës- biznesit;- organizojë promocione të produkteve;- përgaditë reklama të ndryshme për produktet;- përkujdeset për amballazhimin e produkteve;- përkujdeset për masat e mbrojtse të ambientit e sigurimit

teknik gjatë planit të marketingut.

Nxënësi analizon koston dhe mjetet e nevojshme financiare për projektPermbajtja:- Zgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Analizimi i investimeve në projekt.- Përcaktimi i vendit për investimin e projektit.- Analizimi i kostos për ndertimin e objekteve përcjellse.- Përzgjedhja dhe sigurimi i makinave dhe paisjet përcjellse

për realizimin e projektit.- Llogaritja e pagave të punëtorve dhe shpenëzimet shtes.- Kalkulimi i kapitalit vetanak.- Hulumtimi dhe shfrytëzimi i kredive dhe huave.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë analizimit të shpenzimeve.Instrumentet e vlerësimit: -Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- përzgjedhë dhe përdorë mjetet dhe veglat e punës.- analizojë mjetet për investimin në projek;- përcaktojë vendin për investimin e projektit;- analizojë koston për mdertimin e objekteve;- përzgjedhë makinat dhe paisjet përcjellse për realizimin e projektit;- llogarit pagat a punëtorve dhe shpenzimet shtes;- kalkulojë kapitalin vetanak;- shfrytzojë kredit apo huat për realizimin e projektit; - përkujdeset për masat mbrojtse të ambientit e sigurimit teknike gjat analizimit të shpenzimeve.

Nxënësi regjistron dhe llogarit të hyrat nga shitjetPermbajtja: - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.

194

RM6

RM7

- Rexhistrimi i shitjeve mujore. - Rexhistrimi i shitjeve vjetore. - Llogaritja e fitimit neto nga shitjet. - Kalkulimi i interesit nga prodhimi. - Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së mjedisit gjatë shitjes së produkteve.Instrumentet e vlerësimit: -Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë mjetet dhe veglave të punës;- regjistrojë shitjet mujore dhe vjetore;- llogaritë fitimin neto nga shitjet;- tregojë interesin nga prodhimi;- respekton rregullat e mbrojtjes së ambientit e sigurimit

gjat shitjes së produkteve.

Nxënësi analizon kërkesat për pajisje dhe llogarit amortizimin e tyre.Permbajtja:- Përzgjedhja e paisjet e nevojshme për realizimin e

projektit.- Përdorimi i paisjet energjetike.- Përzgjedhja e mjeteve të transportit.- Llogaritja e amortizimit të objekteve.- Llogaritja e amortizimit të makinerive (paisjeve).- Llogaritja e amortizimit të automjeteve..Instrumentet e vlerësimit: -Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- zgjedhë paisjet e nëvojshme për realizimin e projektit;- analizojë paisjet me kosto më të ulet për furnizimin me - energji.- zgjedhë mjetet e transportit;- llogartitë amortizimin e objekteve, makinerive dhe - automjeteve.

Nxënësi menaxhon rrezikun gjatë realizimit të projektitPërmbajtja: - Identifikimi faktoreve të rrezikut gjatë realizimit të

projektit.- Analizimi i gabimeve gjatë menaxhimin të projektit.- Udhëheqja jo adekuate e projektit.- Planifikimi jo i mjaftueshëm i projektit.- Klasifikimi i burimeve të rrezikut dhe pasigurisë.- Analizimi i rrezikut financiar.

195

Instrumentet e vlerësimit: -Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

- identifikojë dhe analizojë faktoret rrezikut për realizimin e projektit;

- analizojë gabimiet e mundshme gjatë menaxhimit të projektit;

- japë shembuj për udhëqje jo të mir të projektit;- argumentojë për planifikimi jo të mjaftueshëm të

projektit;- klasifikojë burimet e rrezikut dhe pasigurisë gjatë

realizimit tëprojektit;- analizojë rrezikun financiar gjatë realizimitë realizimit

të projektit.


- - Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në mjediset të ndryshme si:tregje, pika të ndryshme të shitjes etj.

- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrime të ndryshme për marketingun e produkteve bujqësore.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete në planifikimin, realizimin, qëllimi dhe drejtimin eprojektit.

- Nxënësit duhet të udhëzohen për t’ju bërë të qarta ato gjëra që do të demostrohen gjatë veprimtarisë praktike në hulumtimin e tregut, transport, përdori të makinerive,menagjim të rrezikut.


- Veprimtaritë praktike në teren do të kryhen duke bërë më parë demonstrimin nga mësuesi.

- Nxënësi do të përvetësojë kompetencat nëpërmjet veprimtarive praktike që i kryejnë në teren .





- Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Mjedise të praktikës për realizimin e planit të marketing .- Kompleti i veglave, mjeteve të transportit, pajisjeve dhe

196

materialeve të nevojshme për marketing.- Sigurimi i mostrave të makinave (paisjeve) për demostrime

të ndyshme.- Mostra të ndryshme të faturave, fletdërgesave, fletporosive

për realizimin e shitjeve.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, kompjuter,

interneti, CD ,projektor etj).- Mjete teknike transporti për teren.

5.Moduli “Përmirësimi i aktiviteteve të agrobiznesit”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PËRMIRËSIMI I AKTIVITETEVE TË

AGROBIZNESIT

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i pajisë nxënësit me aftësi praktike për vlerësimin e arritjes dhe kostos së prodhimit, krahasimit të rezultateve sipas planit dhe pergatitjes së strategjisë për veprimet korigjuese nëse është e nevojshme.


33 orë mësimore




RM 1 Nxënësi benë vlerësimin e arritjes së prodhimit, krahasimin e rezultateve sipas planit të percaktuarPërmbajtja: - Vlerësimi i prodhimit dhe standardet e produkteve në

shitje.- Vlerësimi i kostosë së prodhimit dhe fitimit.- Krahasimi i prodhimtarisë me planin e përcaktuar.- Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- bëjë vlerësimin e cilësisë se prodhimeve në bazë të

standardeve;- bëjë vlerësimin e kostos së prodhimit dhe fitimit;- bëjë analizën profesionale duke bërë krahasimin e

rezultateve sipas planit të prodhimit.

197

RM 2 Nxënësi përcakton veprimet korigjuese nëse është e nevojshme Përmbajtja: - Përgaditja strategjisë se veprimeve korigjuese(ndryshime

në projektimin e produkteve.- Tërheqja e produkteve nga zingjiri shpërndarës.- Informimi i konsumatorëve për përdorimin e drejt të

produkteve.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- bëjë përgaditjen e planeve dhe strategjive të korigjimit;- bëjë tërheqjen e produkteve nga zingjiri shpërndarës;- informon konsumatorët për përdorimin e drejt të

produkteve.


- Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e mundur demonstrimet konkrete për verifikimin e mjeteve të pagesës, ruajtjen dhe regjistrimin e tyre.

- Trajtimi i këtoj moduli duhet të bëhet në klasë dhe kabinet.- Pjesa më e madhe e këtij moduli duhet të kryhet në situata

praktike me nxënësin.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit herë pas here duhet të mblidhen për të bërë të qarta ato

gjëra që do të demonstrohen gjatë veprimtarisë praktike.- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga

mësuesi.- Mësuesi duhet që jo vetëm të japë informata, por të kultivojë te

nxënësit edhe shprehitë në gjetjen, kërkimin e pavarur të burimeve të informatave nga ana e tyre.


- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së mjedisit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.


Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, veglat, pajisjet, dhe materialet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Udhëzues dhe literaturë e nevojshme.- Kabinet mësimor i pajisur me kompjuter, flip-chart.- Materiale shpenzuese si letra A4, markera, etj.- Mjetet financiare, katalogjet, printeri,tabela etj.

198

- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi).

- Tekste tënevojshme, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

6. Moduli “Përpilimi i bilancit fillestar”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi PËRPILIMI I BILANCIT FILLESTAR

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për përpilimin dhe plotësimin një bilanci të thjeshtë fillestar të gjendjes, përpilimin e librit kryesor dhe regjistrimin e transaksioneve të thjeshta ekonomike.


60 orë mësimore




RM 1 Nxënësi përpilon tabelën e një bilanci të thjeshtë fillestarPërmbajtja: - Përzgjedhja dhe përdormi i mjeteve dhe veglave të punës- Përcaktimi i formës së tabelës dhe përpilimi i saj.- Plotësimi i kokës së tabelës.- Klasifikimi i zërave.- Radhitja e zërave.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë përpilimit të tabelës së një bilanci të thjeshtë.


Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë dhe përdorë mjetet dhe veglat e punës;

199

- përcaktojë formën dhe strukturën e tabelës së bilancit fillestar të gjendjes duke parashikuar saktë numrin e kolonave, rreshtave dhe duke përdorur formatin e duhur;

- vizatojë tabelën sipas formatit dhe strukturës së përcaktuar më parë prej tij;

- plotësojë përmbajtjen e kokës së tabelës me emërtimet përkatëse: numrin rendor, mjetet, shumat etj;

- bëjë klasifikimin e zërave të bilancit fillestar;- bëjë saktë radhitjen e zërave të bilancit fillestar. - respektojë rregullat e sigurimit teknik e të ruajtjes së

mjedisit gjatë përpilimit të tabelës së një bilanci të thjeshtë.

RM 2 Nxënësi kryen regjistrimin e zërave të aktivit dhe pasivit

në bilancPërmbajtja: - Përzgjedhja e paisjet e nevojshme për kryerjen e rgjistrimit

të zërave në bilanc.- Regjistrimi i mjeteve qarkulluese.- Regjistrimi i mjeteve joqarkulluese. - Regjistrimi i detyrimeve afatshkurtra.- Regjistrimi i detyrimeve afatgjata.- Regjistrimi i ekuitetit.- Barazimi i bilancit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë kryerjes së regjistrimit.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli.Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë paisjet e nevojshme për kryerjen e rgjistrimit të

zërave në bilanc;- kryejë regjistrimin e gjendjes së mjeteve qarkulluese, të

tilla si gjendjen e arkës, xhirollogarisë, llogarive të arkëtueshme, stoqeve etj;

- kryejë regjistrimin e gjendjes së mjeteve joqarkulluese, të tilla si gjendjen e pajisjeve, ndërtesave, tokave etj;

- kryejë regjistrimin e gjendjes së detyrimeve afatshkurtra (llogarive të pagueshme);

- kryejë regjistrimin e detyrimeve afatgjata (kredive afatgjata);

- kryejë regjistrimin e ekuitetit (kapitalit të pronarit, kapitalit të aksionarëve);

- bëjë barazimin e bilancit fillestar;- përkujdeset për masat e mbrojtse të ambientit e sigurimit

teknik gjatë kryerjes së punëve.

200

RM 3

RM4

Nxënësi zgjedh dhe bart zërat nga bilanci fillestar në librin kryesorPërmbajtja: - Pëzgjedhja e mjeteve të punës për regjistrimet në librin

krysor.- Përzgjedhja e formës së librit kryesor.- Klasifikimi i zërave sipas përkatësisë.- Plotësimi i librit kryesor me emërtimet përkatëse të

zërave, thirrjen e tyre dhe bartja e gjendjes fillestare nga bilanci i gjendjes.

- Kontrolli i veprimeve të kryera.Instrumentet e vlerësimit:

- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedhë paisjet e nevojshme për rgjistrimit zërave në

librin kryesor;- përzgjedhë drejt formën e librit kryesor: pagimit,

shkallore, formës T;- klasifikojë zërat sipas përkatësisë, pra në mjete afatshkurta

e afatgjata, detyrimeve afatshkurta e detyrimeve afatgjata, kapitali i pronarit dhe kapitali aksionar;

- plotësojë saktë librin kryesor me emërtimet përkatëse të zërave, thirrjen e tyre;

- bëjë bartjen e gjendjes fillestare nga bilanci i gjendjes në librin kryesor pa bërë asnjë gabim;

- kontrollojë veprimet e kryera.

Nxënësi bënë regjistrimin e transaksioneve të thjeshta në librin kryesorPermbajtja:- Përgatitja e dokumentacionit për regjistrim.- Regjistrimi i dokumenteve në Excel.- Kryerja e kontimit të transaksionit në librin kryesor.- Barazimi i librit kryesor.- Mbyllja e librit kryesor. - Rregullorja komerciale.- Përkujdeset për mbrojtje të ambientit.Instrumentet e vlerësimit: - Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit: Nxënësi duhet të:- përgatisë dokumentet për regjistrim, si faturat, dëftesat,

fletëpagesat, raportet etj;- regjistrojë, pa bërë asnjë gabim, dokumentet në Excel;- kryejë saktë kontimin e transaksionit në librin kryesor;- bëjë barazimin e librit kryesor;

201

- mbyllë në kohë e duhur librin kryesor;- zbatojë rregulloren komerciale në fuqi.- përmbush rregullat për mbrojtje të ambientit;


- - Trajtimi i këtoj moduli duhet të bëhet në klasë dhe kabinet.- Pjesa më e madhe e këtij moduli duhet të kryhet në situata

praktike me nxënësin.- Veprimtaritë praktike do të kryhen duke bërë më parë

demonstrimin nga mësuesi.- Nxënësit herë pas here duhet të mblidhen për të bërë të qarta

ato gjëra që do të demonstrohen gjatë veprimtarisë praktike.- Rekomandohet që nxënësit të mbajnë shënime që jepen nga

mësuesi. - Mësimdhënësi duhet të përdorë sa më shumë të jetë e

mundur demonstrimet konkrete të bilancit fillestar të gjendjes.

- Nxënësit duhet të angazhohen në punë konkrete për përpilimin, plotësimin e përmbajtjes dhe të zërave në bilanc dhe baraspeshimin e tij.



- Mësuesi i praktikës duhet të mbikëqyrë respektimin e rregullave në punë, ruajtjes së mjedisit dhe mirëmbajtjes së mjedisit.

- Gjatë vlerësimit të nxënësve, të zbatohet demonstrimi praktik i aftësive të fituara.


- Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Udhëzues dhe literaturë e nevojshme.- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje, skema, grafikë, etj).

- Kabinet mësimor i pajisur me kompjuter, flip-chart.- Materiale shpenzuese si letra A4, markera, etj.- Mjetet financiare, katalogjet, printeri,tabela etj.- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter,

Internet, LCD, Grafoskopi).- Tekste tënevojshme, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

202

7. Moduli “Mbrojtje mjedisit”


PËRSHKRUESI I MODULITTitulli dhe kodi MBROJTJA E MJEDISIT

Qëllimi i modulit

Një modul praktik që i aftëson nxënësit për identifikimin dhe percaktimin e ndotësve të mjedisit, organizimin e aktiviteteve dhe zgjidhjen e problemeve mjedisore, kontribuon në realizimin e veprimtarisë për mbrojtjen e mjedisit dhe zbaton konventat dhe ligjet për mbrojtjen e mjedisit.


50 orë mësimore




RM 1 1Nxënësi identifikon dhe percakton ndotësit e mjedisit Përmbajtja: - Përzgjedhja e mjeteve dhe veglave të punës.- Identifikimi i burimeve kryesore të ndotësve të mjedisit- Klasifikimi i ndotësve.- Klasifikimi i ndotësve të atmosferës. - Përcaktimi i efektit të ndotjes së ajrit në organizmin e

njeriut dhe të shtazëve. - Përcaktimi i ndotjes së ujërave. - Përcaktimi i ndotjes së ushqimitInstrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- përzgjedh mjetet dhe veglat e punës;

203

- identifikojë burimet kryesore të ndotësve të mjedisit- klasifikojë llojet e ndotësve; - klasifikojë ndotësit e atmosferës;- përcaktojë e fektet e ndotjes së ajrit në organizmin e

njeriut dhe të shtazëve. - Përcaktojë ndotesit e ujrave dhe aushqimit;- përshkruan veprimet e ndotësve në mjedis;- zbaton ligjet dhe standardizimet për ndotësit e mjedisit;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurin nga - shpjegojë kuptimin për mjedisin dhe argumentojë

rëndësinë e tij;- klasifikojë ndotsit kryesor dhe tregojë pasojat kryesore të

ndotjes së mjedisit;- përshkruajë burimet mjedisore kryesore;- argumentojë rëndësinë që ka mbrojtja e burimeve

mjedisore;- tregojë parimet ku mbështetet mbrojtja e burimeve

mjedisore.

RM 2 Nxënësi bënë organizimin e aktiviteteve dhe zgjidhjen e problemeve mjedisorePërmbajtja: - Përpilimi i planit për mbrojtjen e mjedisit.- Ndarja e detyrave sipas planit për mbrojtjen e mjedisit.- Organizimi i takimeve me palët e interesuara për

mbrojtjen e mjedisit.- Organizimi i vëzhgimeve nepër pika të ndryshme të

mjedisit.- Përpunimi i informacionit dhe identifikimi i problemeve

mjedisore.- Përcaktimi i veprimtarisë mjedisore që do të organizohet.- Parashtrimi i efekteve pozitive të veprimtarisë

mjedisore- Raportimi për gjendjen e mjedisit.- Zbatimi i rregullave të sigurimit teknik e të ruajtjës së

mjedisit gjatë organizimit të aktiviteteve për mbrojtjen e mjedisit.

Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolliKriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:- analizon planin për mbrojtjen e mjedisit;- bën ndarjen e detyrave sipas planit për mbrojtjen e

mjedisit;- përkujdeset për organizimin e takimeve me palë për

mbrojtjen e mjedisit;- realizon vëzhgime nepër pika të ndryshme të mjedisit;

204

- tregon raportet për gjendjen e mjedisit;- shpjagon efektet pozitive dhe negative për mbrojtjen e

mjedisit;- përkujdeset për mbrojtjen e mjedisit dhe sigurinë gjat organizimit për mbrojtjen e mjedisit;- kryejë vëzhgime që lidhen me problemet mjedisore në

shkollë, puntori, fermë dhe mjedise të tjera në lokalitet.- mbajë shënime për vëzhgimet dhe matjet e kryera;- takohet dhe bisedojë për çështjet mjedisore me palët e

interesuara;- bëjë përpunimin e informacionit të mbledhur dhe

identifikojë problemet mjedisore;- argumentojë efektet pozitive të veprimtarisë mjedisore që

parashikohet të organizohet;- hartojë një plan të hollësishëm për zhvillimin e

veprimtarisë mjedisore përkatëse, që do të përmbajë qëllimin, renditjen e veprimtarive, afatet kohore, ndarjen e përgjegjësive, kostot, etj, këto në bashkpunim me mësuesin dhe nxënësit e tjerë.

RM 3

Nxënësi kontribuon në realizimin e veprimtarisë për mbrojtjen e mjedisitPërmbajtja: - Organizimi i grupit për kryerjen e veprimtarisë mjedisore.- Ndarja e detyrave punuese te antarët e grupit.- Përgatitja dhe shpërndarja materialeve informuese në

komunitet për veprimtarinë mjedisore.- Sigurimi i burimeve financiare si dhe i mjeteve e

materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë.- Projektimi dhe përgatitja e produkteve (nëse është e

nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore.- Realizimi i ndërhyrjeve për përmirësimin e gjendjes

mjedisore në shkollë, puntori, ferma ose në lokalitet (parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim kompostimesh, etj.).

- Shfrytëzimi i menaxhimi i resurseve natyrore për ruajtjen e mjedisit.

- Realizimi i diskutimeve në grup në lidhje me veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura.

- Përgatitja e një raporti për ecurinë e veprimtarisë mjedisore.

- Zbatimi i konventave dhe ligjeve për mbrojtjen e mjedisit.Instrumentet e vlerësimit:- Vëzhgim me listë kontrolli. Kriteret e vlerësimit:Nxënësi duhet të:

205

- marrë pjesë aktivisht në organizimi i grupit për kryerjen e veprimtarisë mjedisore të planifikuar;

- pranojë detyrat punuese që duhet të kryejë në përbërje të grupit;

- bëjë përgatitjen, shumfishimin dhe shpërndarjen e materialeve informuese për veprimtarinë mjedisore që do të kryhen;

- angazhohet aktivisht në gjetjen e burimeve financiare si dhe mjeteve e materialeve të nevojshme për realizimin e veprimtarisë mjedisore;

- angazhohet aktivisht në projektimin dhe përgatitjen e produkteve (nëse është e nevojshme) në mbështetje të veprimtarisë mjedisore;

- angazhohet aktivisht në zbatimin e detyrave për përmirësimin e gjendjes mjedisore në shkollë, puntori, fermë ose në lokalitet (parstrime, largime të mbeturinave, vendosje e objekteve për hedhje mbeturinash, mbjellje të pemëve, realizim kompostimesh, etj.);

- zbatojë rregullat e sigurisë në punë dhe të ruajtjes së mjedisit gjatë realizimit të veprimtarive mjedisore;

- merr pjesë aktivisht në diskutime në grup në lidhje me veprimtarinë e kryer dhe rezultatet e arritura;

- kontribuojë në përgatitjen e një raporti për ecurinë e veprimtarisë mjedisore;

- zbaton konventat dhe ligjet për mbrojtjen e mjedisit.


- Trajtimi i këtij moduli duhet të bëhet në mjediset ku realizohen praktikat e nxënësve dhe në lokalitetin ku ndodhet shkolla profesionale.

- Gjatë shpjegimit të koncepteve teorike, rekomandohet që mësuesi të përdore ilustrime, shembuj konkretizimi si dhe materiale pamore të ndryshme. Ai duhet të organizojë bashkëbisedime në grup për çështjet mjedisore që trajtohen në modul.

- Rekomandohet që të ftohen dhe aktivistë mjedisor për tu trajtuar nxënësve tema për aspekte të ndryshme mjedisore.

- Nxënësve duhet tu jepen detyra individuale dhe detyra në grup për të analizuar problemet mjedisore që lidhen me jetën në shkollë dhe jashtë saj, si dhe me veprimtarinë e tyre të ardhshme profesionale.

- Studimi i literaturës dhe mbledhja e informacioneve për çështjet mjedisore duhet të jetë pjesë e punës së pavarur të nxënësve.


- Rekomandohet të organizohen vizita mësimore në vende me

206

ndotje të theksuar, në puntori të profesioneve përkatëse për të vëzhguar aspekte mjedisore, si dhe në objekte ku kryhen kompostime dhe riciklime.

- Nxënësit duhet të angazhohen sa më shumë të jetë e mundur në veprimtari praktike që sjellin përmirësim të kushteve mjedisore në shkollë, puntori, fermë apo mjedise të tjera të lokalitetit ku ndodhet shkolla (të kryejnë pastrime të mjedisit, mbjellje të bimëve, sistemim të territorit, prodhim dhe vendosje të konteinerëve të mbeturinave, kompostime, etj).

- Nxënësit duhet të kryejnë edhe veprimtari të ndryshme për ndërgjegjësimin e komunitetit për problemet mjedisore.

- Mësuesi i modulit duhet të mbikqyrë respektimin e rregullave të mbrojtjes në punë dheruatjes së mjedisit.




Për realizimin si duhet të modulit është e domosdoshme të sigurohen mjediset, materialet dhe mjetet e mëposhtme:- Mjedis i përshtatshëm për seanca praktike.- Udhëzues dhe literaturë e nevojshme.- Materiale të ndryshme pamore për konkretizimin e çështjeve

teorike që trajtohen në modul (pankarta, pllakate, fletpalosje, skema, grafikë, etj).

- Mjete dhe pajisje pune për kryerjen e veprimtarive mjedisore dhe monitorim të mjedisit (matësa të ndotjeve, vegla pune, dorëza, qese, etj) varësisht nga natyra e veprimtarisë.

- Lëndë të para dhe materiale të tjera që përdoren në veprimtari mjedisore të tilla si prodhim i kontejnerëve të mbeturinave, realizimi i kompostimeve, mbjellje e fidaneve, etj.

- Materiale të shkruara (konventa, protokolle, dokumente ligjore, manuale, rregullore, të dhëna statistikore, udhëzuesa pune, raporte, etj).

- Teknologji e nevojshme mësimore (TV, Kompjuter, Internet, LCD, Grafoskopi).

- Tekste tënevojshme, doracak, fletore pune.- Fjalor terminologjik.

207

NORMATIVI I MODULEVE PROFESIONALE TEORIKE DHE PRAKTIKE

PROFILI: AGROBIZNESKualifikimet e nevojshme profesionale të mësimëdhënësveModulet teorike profesionale

Mësimdhënësit KualifikimiPergaditja e larte profesionale – 4 vjeçar (P.L.P)Bachelor

Kimi aplikative - Prof.i kimisë - Inxhinier i diplomuar i

bujqësisë - drejtimi i përgjithshëm

P.L.P, BachelorP.L.P

Biologji aplikative - Prof. i biologjisë- Mikrobiolog - Inxhinier i diplomuar i


P.L.P, BachelorP.L.P, BachelorP.L.P

Bazat mbi tokën dhe të ushqyqeirt e bimëve

- Inxhinier i diplomuar i bujqësisë - drejtimi i përgjithshëm

- Inxhinier i diplomuar për lavërtari dhe perimtari

- Inxhinier i diplomuar për pemëtari dhe vreshtari

- Inxhinier i diplomuar për agrobiznes

P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Bazat e teknikës bujqësore - Inxhinier i diplomuar i bujqësisë - drejtimi i përgjithshëm



P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Prodhimtari bimore - Inxhinier i diplomuar i P.L.P

208





P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Mekanizimi bujqësor





P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Prodhimtari blegtorale - Inxhinier i diplomuar i bujqësisë - drejtimi i blegtorisë


P.L.P, Bachelor

P.L.P

Mbrojtje e bimëve - Inxhinier i diplomuar për mbrojtjen e bimëve




P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore




- Ekonomist i diplomuar

P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, BachelorKontabiliteti në agrobiznes - Inxhinier i diplomuar për

agrobiznes- Ekonomist i diplomuar- Inxhinier i diplomuar i


-

P.L.P, Bachelor


209

Financat në agrobiznes - Inxhinier i diplomuar për agrobiznes

- Ekonomist i diplomuar- Inxhinier i diplomuar i


P.L.P, Bachelor


Organizimi i prodhimtarisë bujqësore




P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Menaxhimi i fermës - Inxhinier i diplomuar për agrobiznes



P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, BachelorMbrojtje e ambientit jetësor - Inxhinier i diplomuar I

mbrojtjes së mjedisit- Inxhinier i diplomuar i


- Prof.i biologjisë

P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

VËREJTJE: Përparësi në mësimdhënje kanë ata mësimëdhënës të cilët përpos (P.L.P) – 4 vjeçar apo Bachelor, janë të trajnuar dhe kanë dëshmi për trajnime të lëmisë përkatëse të profesionit.

Kualifikimet e nevojshme profesionale të mësimëdhënësveModulet e praktikës profesionale

Mësimdhënësit KualifikimiPergaditja e larte profesionale – 4 vjeçar P.L.PBachelor

Siguria në punë dhe mbrojtja e mjedisit

- Inxhinier i diplomuar I mbrojtjes së mjedisit



P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

210

Marrja e mostrave të tokës - Inxhinier i diplomuar i bujqësisë - drejtimi i përgjithshëm



P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Drejtimi dhe mirëmbajtja e traktorit




P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Ruajtja dhe përdorimi i plehrave




P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Prodhimi i fidaneve - Inxhinier i diplomuar i bujqësisë - drejtimi i përgjithshëm



P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Kultivimi i perimeve në ambiente të hapura




P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Përdorimi i paisjeve dhe mjeteve agroteknike




P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

Mirëmbajtja e paisjeve dhe mjeteve agroteknike


- Inxhinier i diplomuar për

P.L.P

P.L.P, Bachelor

211

lavërtari dhe perimtari- Inxhinier i diplomuar për

pemëtari dhe vreshtariP.L.P, Bachelor

Kultivimi i kulturave lavertare - Inxhinier i diplomuar për lavërtari dhe perimtari



P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Kultivimi i perimeve në sera - Inxhinier i diplomuar për lavërtari dhe perimtari



P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Ngritja dhe mirëmbajtja e kopshteve me bimë dekorative

- Inxhinier i diplomuar i hortikulturës

- Inxhinier i diplomuar i bujqësisë për kopshtari



P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

P.L.P

Kultivimi i pemëve frutore - Inxhinier i diplomuar për pemëtari dhe vreshtari



P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Shtimi dhe përkujdesi i kafshëve shtëpiake

- Inxhinier i diplomuar i blegtorisë



P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Grumbullimi dhe ruajtja e prodhimeve bujqësore




P.L.P

P.L.P, Bachelor

P.L.P, Bachelor

212


P.L.P, Bachelor

Marketingu dhe shitja e prodhimeve bujqësore




P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Organizimi i aktiviteteve në ndërmarrjet bujqësore




P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

Hartimi i ofertës dhe kërkesës - Inxhinier i diplomuar për agrobiznes



P.L.P, Bachelor


Evidentimi i blerjeve dhe shitjeve




P.L.P, Bachelor


Menaxhimi i projekteve - Inxhinier i diplomuar për agrobiznes



P.L.P, Bachelor


Përmirësimi i aktiviteteve të agrobiznesit




P.L.P, Bachelor


Përpilimi i bilancit fillestar - Inxhinier i diplomuar për agrobiznes



P.L.P, Bachelor


213

Mbrojtja e mjedisit - Inxhinier i diplomuar i mbrojtjes së mjedisit


- Prof.i biologjisë

P.L.P, Bachelor

P.L.P

P.L.P, Bachelor

VËREJTJE: Përparësi në mësimdhënje kanë ata mësimëdhënës të cilët përpos (P.L.P) – 4 vjeçar apo Bachelor, janë të trajnuar dhe kanë dëshmi për trajnime të lëmisë përkatëse të profesionit.

214

institucionet e pËrkohshme vetËqeverisËse · web viewnxënësi bënë deponimin dhe ruajtjen e...

Documents