interculturele communicatie zorgportaal met de steun van het europees sociaal fonds en de koning...
TRANSCRIPT
Interculturele communicatie
Zorgportaal
Met de steun van het Europees Sociaal Fonds en de Koning Boudewijnstichting.
Deel I: Cultuur?
Wat is cultuur?
Cultuur is de mentale programmering van ons verstand, onze gevoelens, ons gedrag
Wat is cultuur?Mentale programmering: 3 niveaus
Persoonlijkheid
Cultuur
Menselijke natuur
Indi
vidu
Specifiek voor het individu
Specifiek voor de groep of categorie
Universeel
Aangeboren en aangeleerd
Aangeleerd
Aangeboren
Cultuurbril
Groepsgebonden en individueel
Niet statisch
Lenzen en ooglapjes
Wereldbeeld
Eenieder heeft een eigen kijk op (lezing van) de werkelijkheid.Eenieder handelt vanuit een eigen logica
‘do the British drive on the wrong side or on the left side of the road?’
Cultuur als een ijsberg
Bewust
Onbewust
Gewoonten, gedrag, tradities, taal, gechiedenis
Waarde, wereldvisie, verwachting, denkwijze
0orsprong van cultuur
Geërfd: doorgegeven door vorige generatiesOvergenomen: invloeden van buitenafUitgevonden: bedacht en gecreëerd
Verhelst, 1986
Menselijke functies van cultuur
ZelfrespectSelecteren van invloeden van buitenaf en er greep op krijgenVerzet tegen wat wordt opgelegd en wat men onaanvaardbaar en schadelijk vindtZin geven aan wat we doen
Verhelst, 1986
Een westerse visie op cultuur
4 verschillende visiesethnocentrismeuniversalismecultuur relativismepluralisme
Een westerse visie op cultuur
4 visies
(1) Etnocentrisme
Idee:
de kenmerken van de eigen etnische groep zijn superieur ten opzichte van andere etnische groepen
Een westerse visie op cultuur
4 visies
(2) Universalisme
Idee: waarden zijn eigelijk universeel,
andere ulturen zullen zich ontwikkelen in de richting van onze cultuur.
Een westerse visie op cultuur
4 visies
(3) Cultuurrelativisme
Idee: de werkelijkheid is veelvormig,
vanuit respect voor andere culturen worden waarden en gebruiken niet ter discussie gesteld.
Cultuurrelativisme
Ik en de ‘andere’: een spiegelfunctieWaarden en normen zijn niet absoluutMijn zelfbeeld is niet absoluut
‘wij zijn niet zoals zij’Iets leren van de cultuur van de ‘andere’Via de cultuur van de ‘andere’ iets leren van de eigen cultuur
Gailly, 2000
Een westerse visie op cultuur
4 visies
(4) Pluralisme
Compromis tussen universalisme and relativisme
Idee:Elke cultuur is in evolutieNiet de cultuur maar de persoon staat centraal
Niet culturen, maar mensen ontmoeten elkaar
PersoonlijkhedenUnieke personen ‘ik ben zoals geen ander’
Sociale systemen: ‘ik ben als sommige mensen’groepen,culturen,sociale identiteiten
Mensheid ‘ik ben als alle mensen’
Deel II: ontmoeting met de cultureel ‘andere’
Wie is de cultureel ‘andere’?
Een meer omvattende culturele contextVerschillende groepen binnen eenzelfde samenleving (subculturen). Afhankelijk van wederzijdse identiteitstoeschrijving.
Shadid, 2003
Denkkaders voor het bestuderen van cultuur
Etnografische kennisCultureel antropologische kennisIntercultureel dialoog
Etnografische kennis
reconstructie van het socio-culturele systeem van een welomschreven, beperkte groep
Gailly, 2000
Cultureel antropologische kennis
dichotome indeling van wereldculturen (meestal in termen van waarden en normen)
Gailly, 2000
Dichotome indelingen van cultuur
HofstedeTrompenaarsRonen en Shenkar
Cultuur is moeilijk te bestuderen
Heterogeniteit (Etnisch, religieus, klasse, leeftijd enz.)
Individuele variaties in een groep
Gevaar voor stereotypering
Intra-cultureel vs. cross-cultureel gedrag
Evolutie o.i.v. veranderde omstandigheden
“Meten” van cultuurCultuurverschillen (gegevens over groepen):
Directe metingen door gebruik van een gestandaardiseerde vragen over waarden en normen Data “clustering” methodenGematchte steekproeven
Op individueel niveau: culturele attitudes en oriëntaties (deze zijn niet noodzakelijk representatief voor iemands cultuur).
Dichotome indeling
De natuur van de mensCommunicatiestijlRelatie van mens tot mensDrijfveer van het menselijke handelenRuimteTijdsoriëntatieRelatie van de mens tot de natuur en het bovennatuurlijke
Dichotome indeling
HofstedeBond Trompenaars
Deze classificaties vertonen gelijkaardige dimensies en classificeren landen in dezelfde clusters.
Ronen and Shenkar – “Clusters van landen” gebaseerd op meerdere studies
Hofstede
Bevroeg IBM werknemers in 50 verschillende landen.
Vijf dimensies:machtsafstandonzekerheidsvermijdingindividualisme/collectivismeFeminiene/masculiene culturenLange termijn / korte termijn oriëntatie
Trompenaars
Individualisme versus collectivisme
Universalisme versus particularisme
Neutrale versus emotionele relaties
Specifieke versus diffuse relaties
Prestatie versus toeschrijving
De natuur van de mensNegatief mensbeeld Positief mensbeeldDe mens is in wezen slecht
De mens is in wezen goed
Mensen zijn vaak gesloten. Meer wantrouwen en controle.
Meer vertrouwen, hulp aan mensen die het nodig hebben.
Positieve/negatieve grondhouding kan niet veranderd worden
Positieve/negatieve grondhouding kan wel veranderd worden
Context van de Communicatie
Hoge context, impliciete culturen
informatie implicietnon-verbale hintsintuïtiestilteambiguindirectmondeling
Lage context,expliciete culturen
informatie explicietwoorden, specifieklogicataal, precisietransparantdirectschriftelijk
Relatie van mens tot mens
Individualisme: identiteit wordt ontleend aan wat je zelf bent en doet
Collectivisme: identiteit wordt ontleend aan wat de groep waartoe je behoort, is en doet
Relatie van mens tot mens
Collectivisme IndividualismeNauwe betrekkingen Betrekkingen zijn heel
los
Zorgen voor de eigen groep, trouw aan opvattingen en waarheden van de groep
Zorgen voor zichzelf
Collectieve belangen boven individuele belangen
Individuele belangen boven collectieve belangen
Vrienden en familie behandel je beter
Iedereen moet gelijk behadeld worden
Relatie van mens tot mens
Grote machtsafstand: men vindt het normaal dat macht ongelijk verdeeld is
Kleine machtsafstand: men vindt het niet normaal dat macht ongelijk verdeeld is
Relatie van mens tot mens
Universalisme: wat goed of slecht is staat vast, menselijk gedrag wordt geregeld door regels.
Particularisme: of men iets goed of slecht vindt is afhankelijk van de omstandigheden en de mensen die er bij betrokken zijn, menselijk gedrag wordt geregeld door relaties.
Relatie van mens tot mens
Neutrale relaties: emoties worden in bedwang gehouden
Emotionele relaties: tonen van emoties is geoorloofd
Relatie van mens tot mens
Prestatieculturen: status wordt ontleend aan wat je hebt gepresteerd
Toeschrijvingsculturen: status wordt ontleend aan je afkomst en je relaties
Drijfveer van het menselijke handelen
Feminiene culturen:reageren op impulsen en behoeftenWaarden zoals relaties tussen mensen, elkaar helpen, kwaliteit van het bestaanMannen en vrouwen horen zich hetzelfde te gedragen
Masculiene culturen:reageren doelgerichtWaarden zoals assertiviteit en geldVrouwen horen zich anders te gedragen dan mannen
Drijfveer van het menselijke handelen
Onzekerheidsvermijding: hoe gaan mensen om met risico’s en in hoeverre proberen zij deze te vermijden?
Ruimte
Intieme ruimte: voor zeer persoonlijk contactPersoonlijke ruimte: voor mensen die je vrij goed kent
Hoe kleiner, hoe meer gepast elkaar aan te raken
Sociale ruimte: voor mensen die je niet zo goed kentPublieke ruimte: voor mensen die je niet kent
Ruimte
Privé-territorium:Klein: weinig ruimtes wordt als eigen territorium gezien
Wat er wel toe hoort is èrg privé
Groot: veel ruimtes wordt als eigen territorium gezien
Doordringende geuren en leudruchtigheid zullen meer storen.
Ruimte
Specifieke relaties: zaken en privé-leven worden gescheiden
Diffuse relaties: minder duidelijke scheiding tussen zaken en privé-leven
Werkt relatiebevorderendKennismakingsproces duurt langer
Tijdsoriëntatie
Monochrone culturen: men wil maar één ding teglijk doen en men houdt een strikte tijdsindeling aan.
Polychroon: de tijd is niet strikt in opeenvolgende eenheden gestructureerd. Men doet verschillende dingen tegelijk.
TijdsoriëntatieGericht op
het verledenGericht op het heden
Gericht op de toekomst
Continuïteit van tradities
Werken voor het moment
Monochroon
Liefst geen vernieuwingen
Polychroon Deadlines zijn belangrijk
Geen haast Betrokkenheid personen belangrijker dan tijdschema’s
Vernieuwingen, veranderingen worden gewaardeerd
Vaak polychroon
Tijdsoriëntatie
Langetermijn- versus kortetermijngerichtheid: meet de bereidheid van de mens zich op te offeren op de korte termijn omwille van een beloning op de lange termijn.
Relatie tot de natuur en het bovennatuurlijke
De mens is ondergeschikt
De mens leeft in en gebruikt de natuur
De mens is meester over de natuur
Etnografische en sociaal-cultureel antropologische kennis
Voordelen:Geeft ons een beeld van eigen waarden en normenBijdrage tot het wederzijds begrijpenidentificeren en duiden van mogelijke cultuurconflicten
Gailly, 2000
Etnografische en sociaal-cultureel antropologische kennis
Valkuilen:reductionistischOntkenning van allerlei interne differentiatiesRisico tot stereotyperenStatische visie van cultuurGrondige taal- en cultuurkennis van elke groep is onmogelijk
Gailly, 2000
Besluit
Etnografische kennis, sociaal-cultureel antropologische kennis en benadering van culturele variabliteit is onvoldoende om de cultureel ‘andere’ als individu te begrijpen.
Gailly, 2000
Interculturele communicatie
Contact tussen mensendie zichzelf in culturele termen als verschillend van elkaar definiërenwaarbij deze culturele identiteiten impliciet of expliciet in de conversatie tot uitdrukking worden gebracht.
Interculturele communicatie
Elk gesprek is intercultureel van karakterGespreksvoering tussen een allochtoon en een autochtoon is ook ‘gewoon’ communicatie.
Interculturele communicatie
Dé vraag waar het om draait:
kunnen we het vreemde in de ander toelaten, mag het werkelijk bestaan?
Interculturele communicatie
3 factoren spelen hierin een rol:het kennen van de eigen angsten voor het vreemdehet toekennen van ruimte voor verkenninghet meervoudig kijken
Interculturele communicatie
Is communicatie tussen personen met verschillende opinies en verschillende achtergronden mogelijk?
en hoe?
Interculturele communicatie
3 pijlers
om een brug te kunnen slaan tussen mensen met verschillende culturele achtergronden(Procee)
Interculturele communicatie
Eerste peiler:
ondanks alle verschillen:
In iedere samenleving moeten gelijksoortige problemen van menselijk leven en samenleven worden opgelostIedere mens kent dezelfde basisbehoeften en dezelfde basiservaringenElke samenleving kent algemeen menselijke praktijken
Interculturele communicatie
Tweede peiler
Mensen handelen in hun omgeving zo rationeel en zinvol mogelijkMensen zijn, ongeacht welke achtergrond, redelijk en competent
Interculturele communicatie
Derde peiler
Het is mogelijk iets van een andere cultuur te begrijpen zonder er deel van uit te makenHet is belangrijk ‘vreemde’ en ‘nieuwe’ begrippen in hun eigen waarde te laten
Competenties in internationale samenwerking
Bewust zijn van het belang van communicatieJe kan niet niet communicerenCommunicatie is interculturele uitwisselingBasisregels in interculturele communicatie: luisteren, genuanceerd zijn, open staan voor ideeën van anderen, risico’s nemen, humor
In staat zijn tot zelfkritiekKennis van je eigen cultuurDe vooronderstellingen van je eigen denken en handelen in vraag durven stellen
Een teamspeler zijnDelen van verantwoordelijkhedenverdelen van de uitvoering van complexe takenAanvaarden van culturele verschillen in de uitvoering van takenVertrouwen hebben in de anderen
Competenties in internationale samenwerking
In staat zijn tot conflictbeheersingDoor: respecteren van de tradities, geduld, eigen limieten kennen, diplomatie aan de dag leggen
Geloven in het opzetten van een partnerschap
Kunnen je plan trekkenCreatief en inventief zijn om met weinig/andere middelen te kunnen werkenAlternatieven kunnen bedenken en uitwerken
Opdracht interculturele communicatie
Onderwerp van het gesprekVerloop van het gesprekEigen normen en waarden?Normen en waarden van de ander?Wat betekent het vreemde gedrag van de ander?
Deel III: cultuurshock
CultuurschokFase 1: contact
perceptie vanuit etnocentrisch standpunteuforie en bewonderingverschillen worden nog niet sterk waargenomen
Fase 2: desintegratieverwarring en desoriëntatiegroeiend gevoel van verschillend zijnpsychologisch geïsoleerd
Fase 3: reïntegratiegastcultuur wordt verworpenbeschermreactie: stereotypering, veralgemening en vaak een negatief beoordelende houdingkeuzemoment: terugkeren of oplossingen zoeken?
CultuurschokFase 4: autonomie
groeiende gevoeligheid voor verschillende aspecten van de gastcultuurverwerving van vaardigheden: begrip, flexibiliteitculturele kameleon
Fase 5: onafhankelijkheidverhoogd zelf- en cultureel bewustzijn onafhankelijk van een specifieke cultuurkeuzen maken op basis van één en hetzelfde referentiekader, een mengvorm van beide culturen
Cultuurschok
aankomst terugkeer
wennen
doorbraak
independanceconfrontatie
incubatie
contact
‘schok’
opgetogen
evenwicht
terug thuis
Non-verbale communicatie
Ruimte: afstandTijd: interrupties, stilteBody language:
houdinggelaatsuitdrukkingengebaren:• onbewust• bewust
InterruptiesAB
AB
AB
Cognitieve stijl
Deductiefgeneralisten
Inductiefspecialisten
concepten feiten en cijfers
Redeneren
Angel-saksisch
Latijns Niet-Westers