intro entomo [ii]

ºบ·Ýท¹นÒา¡กÕี¯ฏÇวÔิ·ÝทÂยÒา·ÝทÒา§งÊสÑัµตÇวáแ¾พ·ÝทÂย� [II]กายวิภาคภายนอกของแมลง [External Morphology of Insect]

!

! ตอไปจะพูดถึงโครงสรางหลัก และโครงสรางทั่ว ๆ ไปของแมลง ซึ่งในรูปนี้ไมไดมีในแมลงทุก ๆ ตัวนะ แตจะใชตั๊กแตนเปน Model ในการอธิบาย

! ตั๊กแตนจะแบงเปน 3 สวน คือ หัว อก และ ทอง

! โดยปกติแลวแมลงที่มีทองสวนของอกจะแบงเปน 3 สวน ดวยกัน คือ Prothorax (สวนหนา), Mesothorax (สวนกลาง), Metathorax (สวนทาย)สวนของปลองอก มักจะมีปกออกมาในสวนของปลองที่ 2 - 3 ปกคู 1, 2

! ทองจะมีประมาณ 9 - 11 ปลอง ประมาณปลองที่ 8 จะมีอวัยวะสืบพันธุอยูดวย สวนทองจะแบงออกเปน 3 สวน คือ 1. Pleurum บริเวณพื้นผิวเรียบ ๆ จะมีชองเปดที่ใชในการแลกเปลี่ยน gas [Spiracle/Stigmata] จะมี membrane บาง ๆปดคลุมอยู 2. Tergum บริเวณดานบน Pleurum 3. Sternum ดานลาง Pleurum และ อาจจะมีพวก Cercus คือ Appendage ที่อยูสวนปลายของปลองสุดทาย จะชวยในเรื่องการวางไข [ตามรูปนะ]

SUBJECT: VETERINARY ENTOMOLOGY BY NEUtRON VM22

PAGE 1 OF 9 01/06/11

Veterinary Entomology

แกม

Mandible คือ ขากรรไกร จะติดสีเขม

! หัว จะประกอบไปดวย ตา และ ริมฝปาก (ซึ่งจะมีหลาย ๆ สวนมาประกอบกัน เชน Labrum จะติดอยูกับ Clypeus ซึ่งติดกับหัว, Labium, Maxilla เปนตน) สวนตา แบงเปน 2 สวนคือ Ocellus กับ Compond eye ซึ่งสวนใหญ Ocellus จะลดรูปไมไดทำหนาที่อะไร

Note! เดี๋ยวจะพูดรายละเอียดเกี่ยวกับโครงสรางปากอีกที

! ขาจะเหมือนสัตวชั้นสูง ประกอบไปดวย Coxa, Trochanter, Femur, Tibia, Tarsus โดย Femur จะเปนสวนที่ใหญ มีโครงสรางของกลามเนื้อด ี ใชในการกระโดด Tarsus จะแบงออกเปน Tarsus 1 - Tarsus 5 โดยที่ตอนปลายของขา จะ Modified เปนโครงสรางตาง ๆ ขึ้นอยูกับประเภทของแมลง อาจจะม ี Tarsal claw, Tibial pad [ตุมใชในการยึดเกาะของพวกเหา]

! หนวดมีหลายชนิด แตมีที่ตองจำไมกี่อัน [ที่ตองจำจะขีดเสนนะ]

1. Setaceous type ยาวแหลม! 2. Filiform type! 3. Moniliform type เปนลูกปด บวม ๆ ปลอง

4. Serrated type สามเหลี่ยมเรียงตอกัน ! 5. Clavate type 6. Capitate type แผน ๆ เรียงตอกัน

7. Elbowed or geniculate type หักงอ โคงงอ ในมด 8. Lamellate type แผน ๆ เรียงตอกัน

9. Plumose[F] & Pilose type[M] ในยุงใชแยกเพศ 10. Aristate type 11. Stylate type


PAGE 2 OF 9 01/06/11

Elbowed or geniculate type

Aristate type

Aristate type มีลักษณะเดนคือ มี Aristae [แขนงหนวด]ยื่นออกมาจากแกนหลัก จะเจอในพวกแมลงวัน

Mouth Parts of insect

ปากของแมลงประกอบดวยโครงสรางสำคัญ 4 สวนคือ

1. ริมฝปากบน (labrum or upper lip)

• เปนแผนแบนที่ติดกับ clypeus ของสวนหัว

• epipharynx ทำหนาที่ในการชิมรส และอยูที่ผนังดานใน ของ labrum มีลักษณะยาวเรียวเปนเสนในแมลง บางชนิด เชน ยุง และ แมลงวันคอก [พวกปากดูดสวนใหญ epipharynx จะเปนเสน มีหลาย ๆ เสนเวลามันจะดูดเลือดมันจะมารวม ๆ กันแลวเจาะดูดออกมาเหมือยเปนทอ]

2. กรามหรือฟนคูที่ 1 (mandible) **อยาสับสนกับ 1st maxillae**

• เปนแผนหนาและเรียบ

• ผนังดานในมีลักษณะเปนฟนเลื่อยที่คม

• แมลงใชกรามสำหรับบด ตัดอาหาร หรือ เปนเครื่องมือในการตัดเพื่อเจาะดูดเลือดหรือของเหลวจากตัวสัตว

3. กรามหรือฟนคูที่ 2 (1st maxillae)

•มี 2 ขาง ขางละอันชวยในการจับอาหารปอนใสปาก

• ไมตองจำโครงสรางยอย อาจารยจะถามทั้งอัน

4. ริมฝปากลาง (labium or 2nd maxillae)

• จะมีแผนเดียวแตจะมีแขนงออกเปน 2 ขาง

ชนิดของปากแมลงออกตามรูปรางได 7 แบบ

1. ปากแบบเคี้ยว (chewing type)

• พบไดในตั๊กแตน และ แมลงสาบ

• ประกอบดวย labrum, mandible, 1st & 2nd maxillae


PAGE 3 OF 9 01/06/11

2. ปากแบบกัดและซับดูด (cutting-sponging type) เชน เหลือบ

• มี Mandible เปนแผนบาง ๆ ใชตัด

• เมื่อตัดแลวจะใช labellum ซึ่งเหมือนฟองน้ำในการดูดซับ ภายในจะมีทอลำเลียงขดมวนอยู เรียกวา Pseudotracheae ดูดน้ำขึ้นไป

• มี Maxillary เปนแขนงตาง ๆ

• มี Maxilla เปนแผน เห็นเปนซี่ฟนเล็ก ๆ ละเอียด

• สรุป ตัด/กัด = mandible + maxilla, ดูด = labellum

3. ปากแบบซับดูด (sponging type) เชน แมลงวัน

• ดูงาย ๆ จะไมมีโครงสรางที่ใชตัด

• มีโครงสรางเล็ก ๆ ในการซับดูด

• ในการดูดจะเห็นเปนวง ๆ


PAGE 4 OF 9 01/06/11

4. ปากแบบกัดเลีย (chewing-lapping type) ไมมีความสำคัญ ผานไป

5. ปากแบบเจาะดูด (piercing-sucking type) เชน ยุง

• มีโครงสรางคลายพวกเหลือบคือ มี maxilla mandible และสวนตอนปลายใชในการดูดซับ ที่สำคัญคือมันจะรวมทุกเสน เปนทอเดียวแลวแทงลงไปใน host เพื่อดูดขึ้นมา

Male


PAGE 5 OF 9 01/06/11

Male

Female

Stable fly (Stomoxys calcitrans)แมลงวันคอก

ยุง

ตัวเลือด Bed bug (Cimex lectularius)

หมัด Flea

หมัด จะใช mandible เปนตัว fix กับ host แลวใชทอที่เปน syphon แทงดูดขึ้นมา

Comb

Lice เหา

เหาปากแบบดูดสวนหัวเล็กกวาอกเหาปากแบบกัดสวนหัวพอ ๆ กับอก

ตัวเลือด Bed bug (Cimex lectularius)

หมัด Flea

6. ปากแบบทอดูด (siphoning-tube type) พวกผีเสื้อ

• พวกนี้จะมีปากคอนขางจะยาว ใชในการดูดน้ำหวาน

7. ปากของ arachnids เห็บ ไร

• พวกนี้จะมี Anchoring device โครงสรางปากที่ใชยึดติดกับ host เวลาดึงเนื้อของ host จะติดออกมาดวย

• อีกอยางคือ hypostome นึกถึงตะบองที่มีหนาม

ตาและอวัยวะรับความรูสึก

แมลงมีตา 2 แบบ

• ตาเดี่ยว (simple eye or ocelli)

• ตารวม (compound eye)

• โครงสรางของตาประกอบดวย

• cornea

• facet

• ommatidium

• อวัยวะรับฟงเสียง ใชการสั่นสะเทือนของคลื่นเสียงมาที่แผนเมมเบรนบาง ๆ

• tympanal organ

• Johnston’s organ (scape of male-mosquito antenna) โครงสรางรับฟงเสียงในยุง


PAGE 6 OF 9 01/06/11

เห็บ Tick

ไร mite

Hypo

stom

e

สวนแรกของหนวด

1 รังผึ้ง = 1 facet

ÍอÕี¡ก¹นÔิ´ด¹นÐะ

ระยางคของสวนอก

ขาแมลง leg

• Coxa, Trochanter, Femur, Tibia, Tarsus

• ตอนปลายของขา จะ Modified เปนโครงสราง ตาง ๆ ขึ้นอยูกับประเภทของแมลง เชน claw, pluvilus, empodium ใชในการยึดติดไดแข็งแรงมากขึ้น

• ชนิดของขาแมลงตามการทำงาน

! 1. Walking leg!! 2. Jumping leg! 3. Digging leg! ! 4. Grasping leg

! 5. Clasping leg! 6. Swimming leg! 7. Clinging leg

! ! Grasping leg, Clasping leg, Clinging leg จะคลายคลึงกัน ใชจับ ควา ยึด

ปกของแมลง [Wing] มีชื่อยิบยอยมาก แตไมตองจำสวนประกอบนะรูแค open cell [ไมถูกปดลอมดวย cell อื่น]กับ close cell [ถูกปดลอมดวย cell อื่น]


PAGE 7 OF 9 01/06/11

Open cell

Close cell

ทองแมลง (abdomen)

• ทองของแมลงมีลักษณะเปนปลองจำนวน 9 - 11 ปลอง• ปลองทองที่ 8 หรือ 9 จะมีทอระบบสืบพันธุมาเปดทางดานลาง• clasper ในเพศผูเปนอวัยวะที่ชวยเกาะจับแมลงเพศเมียขณะที่มีการผสมพันธุ• male genitalia = aedeagus (penis)• ovipositor: egg laying organ แขนงที่ยื่นออกมาบริเวณชองคลอด ใชเวลาปลอยไข

กายวิภาคภายในของแมลง [Internal Anatomy of Insect]

ระบบการยอยอาหาร (Digestive System)

ประกอบดวย

! mouth! ! ! ! ! pharynx! ! ! crop! !

! proventiculus! เปนสวนที่มีการยอย! stomach! ! ! intestine

ระบบหายใจ (Respiratory System)

• การหายใจของแมลงเกิดจากการผานเขา - ออกของอากาศ ทางชองเปดที่ชื่อวา spiracle

• อากาศจะผานเขาไปสูเนื้อเยื่อตางๆโดยทออากาศ (tracheal tube)

• การแลกเปลี่ยนอากาศเกิดขึ้นที่ mitochondria


PAGE 8 OF 9 01/06/11

ทอใชขับถายของเสีย โดยเฉพาะของเหลวและเปนสวนควบคุม pressure ดวย

Scutellumc, Scutum เปนโครงสรางที่อยูบนปลองอก ซึ่งเปนลักษณะเดนในแมลงบางชนิด เดี๋ยวเรียนกับจารยมา

Haltere เปนปกที่ลดรูปลงไปเหลือเพียงแคแผนเมมเบรน

ระบบหมุนเวียน (Circulatory System)

• คลาย ๆ ทอ ถายเทของเหลวภายในชองวางของลำตัว• Note! เลือดของแมลงมีสีน้ำเงิน เพราะมีสาร Hemocyanin

ระบบขับถาย (Excretory System)

• Malpighian tubule• โครงสรางที่ทำหนาที่ขับถายของเสีย• ลำเลียงของเสียลงสูลำไสโดยวิธี active mechanism [ใชพลังงาน]• ชวยควบคุม osmotic pressure ของแมลง

ระบบประสาท (Nervous System) โครงสรางตาง ๆ คลายกับสัตวชั้นสูง

• supraesophageal ganglia ปมประสาทที่อยูเหนือ esophagus• brain• nerves

ระบบสืบพันธุ (Reproductive System) โครงสรางตาง ๆ คลายกับสัตวชั้นสูง

• เพศเมียมี Spermatheca เปน organ ใชรับน้ำอสุจิไว• โครงสรางตาง ๆ คลายกับสัตวชั้นสูง


PAGE 9 OF 9 01/06/11

áแ¡กÐะàเ·ท∙»ปªชØุ´ด¹นÕีé้ àเ¹น×ืé้ÍอËหÒาÊส�‹Çว¹นãใËหÞญ�‹ Copy & paste ¨จÒา¡ก slide ÍอÒา¨จÒาÃรÂย�·ท∙Ñัé้§งËหÁม´ด + áแ·ท∙Ãร¡ก¤คÓำ¾พÙู´ดáแÅลÐะÃรÙู»ป·ท∙Õีè่ÍอÒา¨จÒาÃรÂย�¾พÙู´ดàเÊสÃรÔิÁม ¶ถ�ŒÒาÍอ�‹Òา¹นáแÅล�ŒÇวäไÁม�‹àเ¢ข�ŒÒาãใ¨จ¡กç็¢ขÍอâโ·ท∙Éษ´ด�ŒÇวÂย¹นÐะ

NEUtRON

intro entomo [ii]

Documents