introduction - teicrete.gr of minoan and mycenean crete – ΔΑΙΔΑΛΙΚΑ : ... linear b, and...

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΣΤΙΣ ΓΡΑΦΕΣ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΕΣ

ΤΗΣ ΜΙΝΩΙΚΗΣ ΚΑΙ ΜΥΚΗΝΑΪΚΗΣ

ΚΡΗΤΗΣ (π2000-1200 πΧ)

INTRODUCTION

TO THE SCRIPTS AND LANGUAGES

OF MINOAN AND MYCENAEAN

CRETE (c2000-1200 BC)

Οι παρούσες σελίδες περιέχονται στην έκδοση Όουενς Γκάρεθ Λαβύρινθος Γραφές και γλώσσες της μινωικής

και μυκηναϊκής Κρήτης Ψυχογυιός Κωστής (επιμ) Νικολιδάκη Κάλλια (μτφρ) Ηράκλειο Κέντρο Κρητικής

Λογοτεχνίας 2007 (σελ xxvi+358) ISBN 978-960-86847-5-1

Th ese pages belong to the book Owens Gareth Labyrinth Scripts and Languages of Minoan and Mycenaean

Crete Psikhoyoacutes Kostiacutes (ed) Nikolidaacuteki Kaacutellia (transl) Heraklion Centre for Cretan Literature 2007 (pp xxvi+358)

ISBN 978-960-86847-5-1

Γραφή

H ΓΡΑΦΗ και επομένως η καταγραφή της ιστορίας στον ευρωπαϊκό χώρο εμφανίζεται

για πρώτη φορά στη μινωική Κρήτη Το 1878 ο Μίνως Καλοκαιρινός διεξάγει τις πρώ-

τες ανασκαφές στη Δυτική Πτέρυγα της Κνωσού ανακαλύπτοντας μεταξύ άλλων και την πρώ-

τη πινακίδα σε Μυκηναϊκή Γραμμική Β Γραφή Από τον πρώτο ήδη μήνα των ανασκαφών του

στα ανάκτορα της Κνωσού ο Άρθουρ Έβανς ανακάλυψε τα τρία είδη γραφής την ldquoΚρητική

Ιερογλυφικήrdquo και Μινωική Γραμμική Α και τη Μυκηναϊκή Γραμμική Β εισάγοντας έτσι τη μινω-

ική και τη μυκηναϊκή Κρήτη στο χώρο της Ιστορίας Οι τρεις αυτές γραφές που ήταν συλλα-

βικές χρησιμοποιήθηκαν για διοικητικούς και θρησκευτικούς σκοπούς Οι βασιλείς οι ιερείς

οι γραφείς και οι διοικητικοί υπάλληλοι της Κνωσού χρησιμοποίησαν τα συστήματα αυτά για

περίπου 8 αιώνες προκειμένου να καταγράψουν οικονομικά στοιχεία καταλόγους προσωπι-

κού αγροτικά προϊόντα θρησκευτικές προσφορές Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β

από τον Μάικλ Βέντρις το 1952 διεύρυνε την ιστορία της ελληνικής γλώσσας κατά 7 περίπου

αιώνες Με αυτήν θεωρείται εφικτή η προσέγγιση και κατανόηση της Γραμμικής Α[]

Τα σύντομα εισαγωγικά κείμενα στην αρχή των

ενοτήτων του τόμου δημοσιεύονται (από το 2005) στην

ιστοσελίδα ldquowwwteicretegrdaidalikardquo του Τεχνολογικού

Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΤΕΙ) Κρήτης στο Ηράκλειο

Η ιστοσελίδα αυτή ονομάζεται ldquoDAIDALIKA Scripts and

Languages of Minoan and Mycenean Crete ndash ΔΑΙΔΑΛΙΚΑ

Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής

Κρήτηςrdquo Αυτά τα κείμενα περιλαμβάνονται επίσης στην

ανανεωμένη ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου ldquowww

heraklion-citygrrdquo (2007)

[ 2 ]

Script

MINOAN Crete constitutes the fi rst literate civilization of Europe and the beginning

of European recorded history In 1878 Minos Kalokairinos carried out pioneering

excavations in the West Wing of Knossos and discovered the fi rst Linear B tablet In the fi rst

month of excavations at the Palace of Minos at Knossos in 1900 Arthur Evans discovered three

Bronze Age Scripts Minoan ldquoCretan Hieroglyphicrdquo and Linear A and Mycenaean Linear B

thus bringing Minoan and Mycenaean Crete into the historical period Th ese three scripts were

syllabic in nature and were used for both administrative and religious purposes Th e rulers

priests scribes and bureaucrats of Knossos used these writing systems for approximately 800

years to keep tax archives to list personnel and agricultural products and to record religious

off erings Th e decipherment of Mycenaean Linear B in 1952 by Michael Ventris added seven

centuries to the history of the Hellenic language Using Linear B it is possible to begin to

approach an understanding of the Minoan script and language[]

Th ese brief introductory texts at the beginning of each

section of the volume have been published (since 2005) on

the website ldquowwwteicretegrdaidalikardquo of the Technologi-

cal Educational Institute (TEI) of Crete in Heraklion Th is

website is called ldquoDAIDALIKA Scripts and Languages

of Minoan and Mycenean Crete ndash ΔΑΙΔΑΛΙΚΑ Γραφές

και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής Κρήτηςrdquo Th ese

texts have now also been included on the revised Heraklion

Municipality website ldquowwwheraklion-citygrrdquo (2007)

[ 3 ]

ΣΤΟ ΑΡΘΡΟ αυτό παρατίθενται τέσσερεις βιβλιο πα ρου σιά σεις συγγραμμάτων σχε-

τικών με τις γραφές του Αιγαίου της Εποχής του Χαλκού τα οποία έχουν ήδη κυκλοφορή-σει και στην ελληνική γλώσσα Ιδιαίτερα ωστό-σο χρήσιμα για τον ερευνητή των γραφών του Αιγαίου είναι και τα παρακάτω έργα καθώς και η συνέντευξη του Μάικλ Βέντρις που ακόμη δεν έχουν μεταφραστεί στην Ελληνική

mdash Ventris M ldquoWork Note 20 (1-6-1952)rdquo Work Notes on Minoan Language Research and Other Unedited Papers Sacconi A (επιμ) 1988

mdash Ventris M ldquoDeciphering Europersquos ear-liest scriptsrdquo BBC 1-7-1952 Listener 10-7-1952 57-8

mdash Ventris M και J Chadwick ldquoEvidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archivesrdquo Journal of Hellenic Studies 73 (1953) 84-103

mdash Ventris M και J Chadwick Documents in Mycenaean Greek 1956

Τα επόμενα τέσσερα βιβλία παρουσιάζονται εδώ θεμα τικά και όχι χρονολογικά ως μια εισαγωγή στις ldquoΓραφές και γλώσσες της μινω-ικής και μυκηναϊκής Κρήτηςrdquo και γιατί θεω-ρούνται ως τα κατεξοχήν απαραίτητα βοη-θήματα για τον ερευνητή και μελετητή της μινωικής Κρήτης

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι πια έχουν μεταφραστεί και στην ελληνική γλώσσα

κάνοντας όλο και περισσότερους Έλληνες κοινωνούς και γνώστες της αιγαιακής ldquoπροϊ-στορίαςrdquo

Α

Ο Μάικλ Βέντρις (1271922ndash691956) και η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β

Την πρώτη Ιουνίου του 1952 ο Μάικλ Βέντρις διατύπωσε την άκρως κρίσιμη

για την ιστορία της ελληνικής γλώσσας ερώ-τηση laquoΕίναι οι πινακίδες της Κνωσού και της Πύλου γραμ μένες σε ελληνική γλώσσαraquo

Ο Βέντρις ήταν αρχιτέκτονας στο επάγ-γελμα προικισμένος όμως εκ γενετής με το σπάνιο τάλαντο του γλωσσολόγου Άρχισε συστηματικά την προσπάθεια της αποκρυ-πτογράφησης της Γραμμικής Β το 1950 Πρώ-τη ύλη της μελέτης του υπήρξε αποκλειστικά το πρόσφορο υλικό των πινακίδων χωρίς την ύπαρξη παράλληλων στοιχείων Ο Βέντρις πέτυχε μετά από διετείς προσπάθειες να ιχνη-λατήσει αρχικά και μετά να αποκαλύψει το σύστημα γραφής καθώς και τη φωνητική αξία των περισσότερων σημείων που συνιστούσαν τη γραφή των πινακίδων της Γραμμικής Β από την Κνωσό και την Πύλο

Το αποτέλεσμα της επιτυχούς αποκρυπτο-γράφησης ήταν να αναγνωριστεί η γλώσσα των πινακίδων ως μυκηναϊκή ελληνική γλώσ-σα που μιλιόταν γύρω στα 500 με 700 χρό-νια στον ελλαδικό χώρο πριν από τον Όμη-ρο Μετά την αποκρυπτογράφηση ο Βέντρις σε συνεργασία με τον άγγλο φιλόλογο-καθη-

Ο ΜΑΪΚΛ ΒΕΝΤΡΙΣ Ο ΤΖΩΝ ΤΣΑΝΤΓΟΥΪΚ

Η ΓΡΑΜΜΙΚΗ Β ΚΑΙ ΟΙ ΜΥΚΗΝΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ []

[ Το παρόν άρθρο έχει γίνει δεκτό προς δημο-

σίευση στο περιοδικό Παλίμψηστον 21 (2006) ]

[ 4 ]

[ Th is is an English version of the article in Greek

cited opposite ]

MICHAEL VENTRIS JOHN CHADWICK

LINEAR B AND THE MYCENAEAN GREEKS []

THE FOLLOWING pages contain book reviews of works relevant to the Scripts

of the Bronze Age Aegean that have now been published in Modern Greek In addition books by Michael Ventris and an interview which have yet to be translated are of par-ticular interest to researchers of the Aegean Scripts

mdash Ventris M ldquoWork Note 20 (1-6-1952)rdquo Work Notes on Minoan Language Research and Other Unedited Papers Sacconi A (ed) 1988


mdash Ventris M and J Chadwick ldquoEvidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archivesrdquo Journal of Hellenic Studies 73 (1953) 84-103

mdash Ventris M and J Chadwick Docu-ments in Mycenaean Greek 1956

Th e books referred to below are presented the-matically rather than chronologically not only as an Introduction to the ldquoScripts and Lan-guages of Minoan and Mycenaean Creterdquo but also because they are considered to be abso-lutely necessary for the researcher and student of Minoan Crete Of particular importance is the fact that they have now also been translat-ed into Modern Greek thus making more and more Greeks aware of Aegean ldquoPrehistoryrdquo

Α

Michael Ventris (1271922ndash691956) and the Decipherment of Linear B

On 1st June 1952 Michael Ventris asked a question of vital importance for the his-

tory of the Hellenic language ldquoAre the Knos-sos and Pylos tablets written in Greekrdquo

Although an architect by trade Ventris was a highly gifted linguist He began his system-atic eff ort at deciphering Linear B in 1950 Th e main corpus for his primary evidence without any comparative data was the tablets Within the space of two years Ventris succeeded in tracing and then uncovering the writing sys-tem and phonetic values for most of the signs constituting the Linear B script on the tablets from Knossos and Pylos

Successful decipherment of the script led to the language of the tablets being recog-nised as Mycenaean Greek a language spo-ken in Greece 500 to 700 years before the age of Homer Following this achievement Ven-tris joined forces with the English philologist John Chadwick to promote a systematic inves-tigation of Linear B Th e two scholars present-ed the early stage of the Hellenic language in their article ldquoEvidence for Greek Dialect in the Mycenaean Archivesrdquo (Journal of Hellenic Studies 73 (1953) 84-103) Th eir results were accepted by most researchers both archaeol-ogists and philologists Th e tablets proved to be a rich source of information mainly con-

[ 5 ]

γητή Τζων Τσάντγουϊκ συνέχισε να προάγει κατά τρόπο πια συστηματικό τη γνώση της Γραμμικής Β Οι δύο μελετητές παρουσίασαν το πρώιμο αυτό στάδιο της ελληνικής γλώσ-σας στο άρθρο τους ldquoΣτοιχεία για την ελλη-νική διάλεκτο στα μυκηναϊκά αρχείαrdquo [Περι-οδικό των Ελληνικών Σπουδών 73 (1953) 84-103] Τα συμπεράσματά τους έγιναν απο-δεκτά από την πλειονότητα των ερευνητών αρχαιολόγων και φιλολόγων Οι πληροφορί-ες που παρείχαν οι πινακίδες υπήρξαν πλού-σιες Πλούσιες σε ότι κυρίως αφορά τη μυκη-ναϊκή διοίκηση τον πολιτισμό και τη γλώσσα Το 1956 δημοσιεύεται μια λεπτομερής μελέ-τη τριακοσίων πινακίδων προερχόμενων από την Κνωσό την Πύλο και τις Μυκήνες λίγο μετά τον τραγικό θάνατο (σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα) του Βέντρις Ο θάνατος του πρω-τοπόρου αυτού επιστήμονα ο οποίος διέθετε σπάνια γλωσσομάθεια ndashχειριζόταν άνετα τη Νέα Ελληνικήndash ήταν μεγάλη απώλεια στον επιστημονικό χώρο δεδομένου ότι η απο-κρυπτογράφηση της Γραμμικής Β παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα σπουδαιότερα επι-στημονικά επιτεύγματα του αιώνα μας

Μετά τον θάνατο του Βέντρις μια ολό-κληρη γενιά επιστημόνων συνέχισε με την καθοδήγηση του καθηγητή Τζων Τσάντ-γουϊκ τη μελέτη των πινακίδων της Γραμμι-κής Β που προήλθαν από τις ανασκαφές του Άρθουρ Έβανς στην Κνωσό Σrsquo αυτές εντωμε-ταξύ έχουν προστεθεί κι άλλες πινακίδες από την Πύλο τις Μυκήνες την Τίρυνθα τη Θήβα και τα Χανιά οι οποίες έχουν ήδη μελετηθεί και δημοσιευθεί Τα αποτελέσματα των συνα-φών επιστημονικών μελετών των τελευταίων 50 ετών είναι εντυπωσιακά Και μόνο το γεγο-νός ότι ο μυκηναϊκός πολιτισμός και η γλώσσα του έχουν γίνει σε μας τους νεότερους γνωστοί και προσιτοί χώροι είναι αρκετό για να μιλού-με με ενθουσιασμό Ωστόσο οι μελετητές της Γραμμικής Β συναντιούνται κάθε πέντε χρό-νια για να συζητήσουν και να αξιολογήσουν τις εκάστοτε εξελίξεις και τα νέα ευρήματα Το τελευταίο μάλιστα συνέδριο πραγματοποιή-θηκε στο Τέξας των ΗΠΑ το 2000

Στην Κρήτη η διεθνής ομάδα μελετη-τών της Γραμμικής Β συνεχίζει τη μελέτη του Αρχείου της Κνωσού αρχείου πλούσιου σε ευρήματα ειδικότερα μετά την ανακάλυ-ψη το 1984 τριών χιλιάδων τμημάτων πινα-κίδων σε αποθήκη του Μουσείου Ηρακλείου Τα νέα αυτά τμήματα μελετώνται συστηματι-

κά με βάση ένα ερευνητικό πρόγραμμα που αρχικά φιλοδοξεί να πετύχει τη συγκόλληση των τμημάτων αυτών όπου είναι εφικτό και τον συνδυασμό τους με άλλες πινακίδες σχε-τικές με το Αρχείο της Κνωσού Μέχρι σήμε-ρα έχουν επιτυχώς πραγματοποιηθεί πάνω από 1500 συγκολλήσεις Το πρόγραμμα υλο-ποιείται με αργούς ίσως αλλά σταθερούς και σοβαρούς ρυθμούς ώστε σε εύλογο χρόνο να ολοκληρωθεί Είναι αλήθεια ότι μια ολόκλη-ρη πινακίδα μάς παρέχει περισσότερες πλη-ροφορίες από δύο μισές Και αυτό είναι αυτο-νόητο

Οι πινακίδες της Γραμμικής Β από την Κνωσό (π1375 πΧ) αποτελούν τις πρωιμότε-ρες επιγραφές της ελληνικής γλώσσας Έχουν ασφαλώς μέγιστη φιλολογική αρχαιολογική και ιστορική αξία Η φύση των πληροφοριών τους εστιάζεται ndashόπως τονίσαμεndash στα διοι-κητικά μέτρα της εποχής αλλά πολλές απrsquo αυτές έχουν έντονο θρησκευτικό χαρακτήρα όπως εκείνη στην οποία αναγράφεται laquoλάδι σε όλους τους θεούς της Αμνισούraquo και laquoμέλι στην Ειλειθυία της Αμνισούraquo

Σήμερα 50 χρόνια μετά την αποκρυπτο-γράφηση της Γραμμικής Β από τον Βέντρις η μελέτη των αρχείων της γραφής αυτής συνε-χίζεται με τον ίδιο πάντα ρυθμό και ζήλο Και αποτελεί χρέος στη μνήμη του Βέντρις η νέα γενιά των ειδικών επιστημόνων να συνεχί-σει την προσπάθεια που θα εμπλουτίσει τις γνώσεις μας για τη Γραμμική Β Αλλά και νrsquoαντιμετωπίσει πιο πέρα τη μείζονα πρό(σ)-κληση της αιγαιακής φιλολογίας τη Μινωική Γραμμική Α Γραφή

(Κρήτη 2002)

Β

Ο Τζων Τσάντγουϊκ (2151920 ndash 24111998) και το τέλος της (Μυκηναϊκής) Εποχής

Είναι συνηθισμένο φαινόμενο σχεδόν καθι-ερωμένη τακτική όταν πεθαίνει κάποι-

ος μεγάλος των Γραμμάτων της Επιστήμης ή της Τέχνης να εμφανίζονται στον Τύπο αφι-ερώματα από ανθρώπους που τον έζησαν ή τον άκουσαν εκτιμώντας έτσι τον εκλιπόντα αλλά και κάνοντας γνωστό στο ευρύτερο κοι-νό το έργο του Τις περισσότερες όμως φορές τα λόγια περισσεύουν και αυτό που έχει αξία διαχρονική και διατοπική είναι το έργο του που μετατρέπεται πλέον σε παρακαταθήκη και

Γκάρεθ Όουενς ldquoΟ Μάικλ Βέντρις ο Τζων Τσάντγουϊκ η Γραμμική Β και οι Μυκηναίοι Έλληνεςrdquo

Λαβύρινθος Συλλογή δημοσιευμάτων

[ 6 ]

cerning Mycenaean administration civili-zation and language Tragically Ventris was killed in a car crash in 1956 Th e death of such a highly talented scholar was a great loss to the academic community Ventrisrsquo rare gift for languages extended to sound mastery of Modern Greek the decipherment of Linear B stands as one of the greatest intellectual feats of the 20th century Shortly after his death a detailed study of three hundred tablets from Knossos Pylos and Mycenae was published

Following the loss of Ventris a whole gen-eration of scholars led by John Chadwick con-tinued to study the Linear B tablets from Sir Arthur Evansrsquo excavations at Knossos Further tablets from Pylos Mycenae Tiryns Th ebes and Hania have since been added to these and have already been studied and published Th e results of the all such studies over the past 50 years are impressive Indeed the fact that the Mycenaean civilization and its language have become well known and accessible to any-one interested in this fi eld is enough for us to speak with enthusiasm Work continues una-bated Linear B researchers meet up every fi ve years to discuss and evaluate developments and new fi nds Th e last such conference was at Texas in the USA in 2000

In Crete the international team of Line-ar B scholars continues to study the Knossos Archive which was further enriched by the discovery in 1984 of 3000 tablet fragments in a storeroom at Heraklion Museum Th ese new fragments are being systematically studied in a research programme that aims to join these pieces where possible and further integrate them into the other tablets in the archive To date more than 1500 joins have been success-fully accomplished Th e programme is being carried out at a somewhat slow but steady and serious pace so that one day it may be recon-stituted as much as possible Th ough a truism it is nonetheless worth stating that one tablet provides more information than two halves

Th e Linear B tablets from Knossos (c1375 BC) constitute the earliest inscriptions of the Hellenic language Th ey are clearly of great philological archaeological and historical va lue As has already been stressed the nature of their evidence focuses on the administra-tive measures of the time but many of them also have a strong religious character such as ndash ldquooil to all the gods of Amnissosrdquo and ldquohoney

to Eileithyia of AmnissosrdquoToday 50 years after the decipherment of

Linear B by Ventris study of the archive con-tinues with the same rhythm and enthusi-asm It is the duty of todayrsquos researchers to the memory of Ventris to continue the eff ort that will further enrich our knowledge about Lin-ear B while also facing the even greater chal-lenge of Aegean philology Minoan Linear A

(Crete 2002)

Β

John Chadwick (2151920 ndash 24111998) and the End of the (Mycenaean) Era

Whenever an important fi gure in scholar-ship science or the arts dies it is estab-

lished practice for obituaries to be published by people who knew him or her thus honour-ing the deceased and making his or her work known to a wider public

Most times however words are not enough and what is of more diachronic and great-er value is the work left behind which thus becomes a guide for their younger successors Th is is actually the best way of paying honour to the dearly departed

On 24th November 1998 the heart of the philologist and interpreter of the tablets of the Linear B Knossos archive John Chadwick stopped beating at the age of 78

John Chadwick graduated from the Uni-versity of Cambridge During the Second World War he served in the Royal Navy in the branch decoding messages from the Far East When the war fi nished he was involved in the publication of the Oxford Dictionary of Lat-in and at the same time began research into the Greek dialects In 1952 while listening to BBC radio he fi rst heard the voice of an ambi-tious young man named Michael Ventris who was explaining how he had deciphered Line-ar B John Chadwick was the fi rst person to congratulate Ventris on his scholarly achieve-ment he then keenly off ered his services as a ldquomere philologistrdquo since he was an expert both in the early stage of the Hellenic language and in the techniques of code breaking

Th us began a close and constructive col-laboration and friendship which lasted 4 years and was only ended by the tragically early death

Gareth Owens ldquoMichael Ventris John Chadwick Linear B and the Mycenaean Greeksrdquo

Labyrinth Collected Works

[ 7 ]

γίνεται οδηγός και σύμβουλος για τους νεότε-ρους συνεχιστές του Αυτός είναι και ο καλύτε-ρος τρόπος απόδοσης τιμής για κάποιον που φεύγει

Στις 24 Νοεμβρίου 1998 η καρδιά του μεγάλου φιλολόγου και ερμηνευτή πινακίδων της Γραμμικής Γραφής Β και του Αρχείου της Κνωσού Τζων Τσάντγουϊκ (John Chadwick) σταμάτησε να κτυπά σε ηλικία 78 ετών Ο Τζ Τσάντγουϊκ αποφοίτησε από το Πανεπιστή-μιο του Καίμπριτζ και κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου υπηρέτησε στο Βασιλι-κό Ναυτικό και συγκεκριμένα στον τομέα της αποκωδικοποίησης μηνυμάτων από την Άπω Ανατολή Όταν τελείωσε ο Πόλεμος ασχο-λήθηκε με την έκδοση ενός λατινικού λεξι-κού της Οξφόρδης και ταυτόχρονα άρχισε να ερευνά τις ελληνικές διαλέκτους Το 1952 για πρώτη φορά άκουσε στο ΒΒC τη φωνή ενός νέου και φιλόδοξου άνδρα του Μάικλ Βέντρις που εξηγούσε την αποκρυπτογρά-φηση της Γραμμικής Β Γραφής Ο Τζ Τσάντ-γουϊκ ήταν ο πρώτος που έδωσε συγχαρη-τήρια στον Βέντρις για το επιστημονικό του επίτευγμα και προθυμοποιήθηκε να προ-σφέρει τις υπηρεσίες του laquoως απλός φιλόλο-γοςraquo αφού ήταν βαθύς γνώστης της πρώι-μης ελληνικής γλώσσας και της τεχνικής τής αποκρυπτογράφησης Έτσι άρχισε μία στε-νή και εποικοδομητική συνεργασία και φιλία που διήρκεσε 4 χρόνια και διακόπηκε από τον απρόσμενο και τραγικό θάνατο του Μάικλ Βέντρις σε ηλικία μόλις 34 χρονών Οι Βέντρις και Τσάντ γουϊκ δημοσίευσαν ένα καθόλα επι-στημονικό άρθρο σχετικό με την αποκρυπτο-γράφηση στο Journal of Hellenic Studies 73 (1953) 84-103 καθώς και ένα ακαδημαϊ κό βιβλίο τα Documents in Mycenaean Greek το 1956 (που ακόμη και σήμερα μετά από 4 δεκαετίες θεωρείται από τους ειδικούς ως το ldquoΕυαγγέλιοrdquo για την κατανόηση της Γραμμι-κής Β Γραφής) όπου σε αυτό σχολιάζονται 300 πινακίδες της Γραμμικής Β Γραφής από την Κνωσό την Πύλο και τις Μυκήνες καθι-στώντας έτσι τη γραφή αυτή ένα νέο πεδίο μελέτης

Μετά τον απροσδόκητο θάνατο του Βέντρις ο συνεργάτης του Τζ Τσάντγουϊκ αφιέρωσε περισσότερα από 40 χρόνια στη σπουδή της Γραμμικής Β Γραφής και των Μυκηναϊκών Ελληνικών Πρέπει εξάλλου να σημειωθεί ότι η ευρυμάθειά του απλωνόταν και στη Νέα Ελληνική (όπως άλλωστε και του Βέντρις)

ενώ αξιόλογες ήταν και οι πρώτες εργασίες του για τον Ιπποκράτη της Κω Η επιδεξιότη-τα και η εμπειρία τού Τζ Τσάντγουϊκ επικε-ντρωνόταν κυρίως στις ελληνικές διαλέκτους ιδιαίτερα στη μυκηναϊκή και το απέδειξε συγγράφοντας περισσότερα από 150 βιβλία άρθρα και κριτικές σχετικά με τη Γραμμική Β Γραφή

Τα πιο αντιπροσωπευτικά του έργα πάνω στο θέμα αυτό αποτελούν τρία βιβλία που έχουν μεταφραστεί και στη Νεοελληνική Γραμμική Β Η πρώτη ελληνική γραφή (1962)1 Γραμμική Β και συγγενικές γραφές (1992) και Ο Μυκηναϊκός κόσμος (1997) Το τελευ-ταίο αυτό βιβλίο μεταφράστηκε στα Ελληνι-κά (μετά από τη μετάφρασή του στα Ιταλι-κά Ισπανικά Γερμανικά Σερβοκροάτικα και Ιαπωνικά) και πραγματικά αποτέλεσε ιδιαίτε-ρη χαρά και ικανοποίηση γιrsquo αυτόν να εμφανι-στεί το βιβλίο του στη γλώσσα που αγάπησε

Στο έργο του ο ldquoΝέστοραςrdquo των Μυκηναϊ-κών Σπουδών κατάφερε να συνδυάσει την εντιμότητα και την πειθαρχία ενός επιστή-μονα με το χάρισμα ενός δασκάλου Χρησι-μοποίησε και συνταίριαξε τη φιλολογία και την αρχαιολογία προκειμένου να επεκτεί-νει τη γνώση της καταγραμμένης ελληνι-κής και ευρωπαϊκής ιστορίας Επί 40 χρόνια δύο γε νιές ερευνητών υπό την καθοδήγησή του επιχειρούν να προσθέσουν το δικό τους ldquoλιθαράκιrdquo στο έργο-κατόρθωμα των Βέντρις και Τσάντγουϊκ

Θα ήθελα να κλείσω το σύντομο αυτό άρθρο με μία προσωπική εμπειρία Υπήρξα πιστεύω τυχερός γιατί είχα την τιμή να συνα-ντήσω κάποιες φορές τον Τζ Τσάντγουϊκ στην Αθήνα στο Λονδίνο και στο Καίμ πριτζ Το 1990 τον συνάντησα στο 9ο Μυκηναϊκό Συνέδριο στην Αθήνα και εντυπωσιάστηκα ομολογώ από την απλότητά του την ευγέ-νεια και την ενθάρρυνσή του προς εμάς τους νέους φοιτητές Τελευταία φορά τον συνάντη-σα στο Καίμπριτζ μία κρύα μέρα του χειμώνα τόσο συνηθισμένη για την περιοχή αυτή και θυμάμαι χαρακτηριστικά πως έφθασε με το

1 John Chadwick Γραμμικὴ Β Ἡ πρώτη ἑλλη-

νικὴ γραφή μτφρ Δημήτρης Τζωρτζίδης Αθήναι

Εκδόσεις Κακουλίδη 1962 (η μετάφραση έγινε από

την έκδοση του 1960 που περιείχε διορθώσεις και ένα

Υστερόγραφο) Αυτό το μικρό σε μέγεθος βιβλίο είναι

ακόμη και σήμερα η πιο καλή εισαγωγή στη συναρ-

παστική αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β από τον

Μ Βέντρις με χρήσιμα βιογραφικά στοιχεία για τον

ίδιο



[ 8 ]

of Ventris at the age of 34 Ventris and Chad-wick published a scientifi c article on the deci-pherment (Journal of Hellenic Studies 73 1953 84-103) followed in 1956 by an academic book entitled Documents in Mycenaean Greek in which they discuss 300 Linear B tablets from Knossos Pylos and Mycenae thus establishing Linear B as a new fi eld of study To this day fi ve decades on specialists continue to regard the book as the ldquoLinear B Biblerdquo

After the untimely death of Ventris his col-laborator John Chadwick dedicated more than 40 years to studying Linear B script and Myc-enaean Greek It must also be stressed that like Ventris his wide knowledge of languag-es included Modern Greek while particular-ly noteworthy are his fi rst works on Hippoc-rates of Kos Chadwickrsquos skill and experience mainly focused on the Greek dialects and most especially on Mycenaean as admirably demonstrated in over 150 books articles and reviews on the subject of Linear B

His most representative works on this sub-ject are the three books which have been trans-lated into Modern Greek Th e Decipherment of Linear B (1960)1 Th e Mycenaean World (1976) and Linear B and Related Scripts (1987) Th e Mycenaean World was recently translated into Modern Greek (after appearing in Italian Spanish German Serbo-Croat and Japanese) it was a source of great pleasure and satisfac-tion for Chadwick when his book appeared in the language he loved so much

In his work the ldquoNestorrdquo of Mycenaean Studies managed to combine the honesty and discipline of a true academic with the talent of a teacher He used and combined both philo-logical and archaeological sources in order to write the history of Greece and Europe For 40 years two generations of researchers working under his guidance have tried to add their own humble off ering to the monumental achieve-ment of Ventris and Chadwick

I would like to conclude this brief article with a personal experience I regard myself as lucky in having had the honour to meet John Chadwick a few times in Athens Lon-

1 John Chadwick Th e Decipherment of Linear

B Cambridge Cambridge University Press 1960 (11958 21960 Reprinted with corrections and a Postcript) Th is

short book is still the best introduction to the story of the

decipherment of Linear B and to Michael Ventris him-

self

don and Cambridge In 1990 I met him at the 9th Mycenaean Congress in Athens and was impressed I must confess by his simplicity and politeness and by the encouragement he showed towards us young students Th e last time I met him was in Cambridge on one of those cold winterrsquos days so typical of the area I remember how he arrived on his bike and how before I had even realised it he off ered me a hot cup of tea and then he spread out his photographic archive of the Linear B tab-lets in front of me

John Chadwick has little if any need of an obituary He will always remain in our mem-ory for his outstanding academic work and his reputation as both a scholar and a gentle-man His name will always be connected with that of Michael Ventris with whom he wrote a new chapter in the history of the Greek lan-guage

I would like to conclude with a proposal In our city (Heraklion Crete) three streets have already been named after British scholars who contributed greatly to the discovery and reconstruction of the rich history of Crete Arthur Evans John Pendlebury and Michael Ventris

Shouldnrsquot John Chadwick also be honoured in the same way

(Crete 1998)

C

John Chadwick Th e Mycenaean World Cambridge University Press 1976 [= Ο Μυκηναϊκός κόσμος transl ndash edit KN Petropoulos Greeting of the Greek edition by IK Promponas Editions Gutenberg Athens 1997 (406 pages)]

In this book John Chadwick close academic associate of Michael Ventris the well-

known decipherer of Linear B off ers a lucid and vivid account of the documents written in that Hellenic script At the same time he goes beyond simple epigraphic and philological study to present the reader with the very history of the Mycenaean world always basing his account on the rich material derived from the written documents

Twenty years after this book fi rst appeared in English it is now presented in Greek



[ 9 ]

ποδήλατό του και πριν καλά-καλά το κατα-λάβω μου πρόσφερε ένα ζεστό φλιτζάνι τσάι προτού ανοίξει μπροστά μου το αρχείο με τις φωτογραφίες των πινακίδων της Γραμμικής Β Γραφής

Ο Τζων Τσάντγουϊκ δε χρειάζεται στrsquo αλή-θεια νεκρολογία Θα παραμείνει πάντα στη μνήμη μας από το εξαίρετο επιστημονικό έργο και τη φήμη του ως ένας επιστήμονας και ένας απλός πράος άνθρωπος Το όνομά του θα συνδέεται αναπόσπαστα με εκείνο του Μάικλ Βέντρις με τον οποίο έγραψαν το δικό τους κεφάλαιο στη γνώση της ιστορίας της ελληνι-κής γλώσσας

Τελειώνοντας θα κλείσω με μία πρόταση Στην πόλη μας το Ηράκλειο Κρήτης τρεις δρόμοι έχουν πάρει το όνομά τους από βρε-τανούς ερευνητές που συνέβαλαν τα μέγιστα στην ανακάλυψη και ανασύνθεση της πλού-σιας ελληνικής ιστορίας των Άρθουρ Έβανς Τζων Πεντλέμπουρυ και Μάικλ Βέντρις Μήπως θά rsquoπρεπε και ο Τζων Τσάντγουϊκ να τιμηθεί ανάλογα

(Κρήτη 1998)

Γ

Ο Μυκηναϊκός κόσμος

John Chadwick Ο Μυκηναϊκός κόσμος μετάφρ επιμ ΚΝ Πετρόπουλου Χαιρετι-σμός για την ελληνική έκδοση από ΙΚ Προ-μπονά Εκδόσεις Gutenberg Αθήνα 1997 σελ 406

Στο βιβλίο αυτό ο κ Τζων Τσάντγουϊκ (John Chadwick) συνεργάτης του γνω-

στού αποκρυπτογράφου της Γραμμικής Β Γραφής Μάικλ Βέντρις εξηγεί με σαφήνεια και παραστατικότητα τα κείμενα της ελλη-νικής αυτής γραφής Συνάμα όμως προχω-ρεί πέραν από μια απλή επιγραφική και φιλο-λογική μελέτη τους για να παρουσιάσει στον αναγνώστη την ίδια την ιστορία του μυκηνα-ϊκού κόσμου βασισμένος πάντα στο πλούσιο υλικό των γραπτών κειμένων

Μετά από είκοσι χρόνια από την πρώ-τη έκδοση του βιβλίου στην αγγλική γλώσσα παρουσιάζεται τώρα και στη νεοελληνική σε μετάφραση και επιμέλεια ΚΝ Πετρόπουλου Είναι γνωστό άλλωστε ότι και ο Τζων Τσάντ-γουϊκ όπως και ο Μάικλ Βέντρις γνώριζε άπταιστα τη Νεοελληνική όπως και την ιστο-

ρία της ελληνικής γλώσσαςΑπό το βιβλίο ο αναγνώστης αντλεί πλή-

θος πληροφοριών και ειδήσεων μέσα από τα σχετικά κεφάλαια που παρατίθενται ως εξής ldquoΜυκηναϊκή Γεωγραφίαrdquo ldquoΟι Άνθρω-ποι των Πινακίδωνrdquo ldquoΗ Δομή της Κοινωνί-ας και το Σύστημα Διοίκησηςrdquo ldquoΗ Θρησκείαrdquo ldquoΗ Γεωργίαrdquo ldquoΟι Τέχνεςrdquo ldquoΗ Βιοτεχνία και το Εμπόριοrdquo ldquoΤα Όπλα και ο Πόλεμοςrdquo ldquoΌμηρος Παρα-ιστορικόςrdquo και ldquoΤο Τέλος του Μυκηναϊ-κού Κόσμουrdquo

Την ελληνική έκδοση χαιρετίζει ο καθηγη-τής του Πανεπιστημίου Αθηνών ΙΚ Προμπο-νάς ενώ προλογίζει ο ίδιος ο συγγραφέας Αξίζει εξάλλου να αναφερθεί ότι ο κ Τζων Τσάντγουϊκ κατεξοχήν αρμόδιος σε θέμα-τα της Γραμμικής Β Γραφής υπήρξε επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Καίμπριτζ Μεταξύ των διακρίσεων που έχει λάβει ήταν του επίτιμου Συμβούλου της Αρχαιολογικής Εταιρείας Αθηνών του επίτιμου Διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Ταξιάρ-χου του Τάγματος του Φοίνικος της Ελληνι-κής Δημοκρατίας Μέχρι σήμερα έχουν μετα-φραστεί στη Νεοελληνική τρία βιβλία του σχετικά με τη Γραμμική Β Γραφή Γραμμική Β Η πρώτη ελληνική γραφή (1962) Γραμμική Β και συγγενικές γραφές (1992) και Ο Μυκηναϊ-κός κόσμος (1997) Μετά από αυτά αυτονόη-το είναι ότι ο κ Τσάντγουϊκ κατέχει μία σημα-ντική θέση στην ιστορία των μελετητών της ελληνικής γλώσσας

Αξίζει να αναφερθεί ότι ο κ Τζων Τσάντ-γουϊκ υπηρέτησε κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στο Βασιλικό Ναυτι-κό Γνώριζε πολύ καλά την ιαπωνική γλώσ-σα στην οποία και μεταφράστηκε το παρόν βιβλίο πριν ακόμη εκδοθεί στην αντίστοιχη ελληνική Χωρίς αμφιβολία η ικανότητά του ως ldquoαποκρυπτογράφουrdquo στον Πόλεμο και οι γνώσεις του για την αρχαία ελληνική γλώσ-σα συνέβαλαν καθοριστικά στο να κατανοή-σει την αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β Γραφής του Μάικλ Βέντρις και να συνεχίσει επάξια το έργο του

Στο βιβλίο του ο κ Τζων Τσάντγουϊκ μέσα από 400 σελίδες περιγράφει στον αναγνώ-στη ότι γνωρίζομε για τον μυκηναϊκό κόσμο βασισμένος σε αρχαιολογικά επιγραφικά και φιλολογικά στοιχεία συνθέτοντας έτσι μία ολοκληρωμένη εικόνα της μυκηναϊκής Ελλάδας δηλαδή την ιστορία της Γράφει με την καθαρότητα και απλότητα ενός δασκά-



[ 10 ]

translated and edited by K N Petropoulos It is well known that just like Michael Ventris John Chadwick had a sound command of both Modern Greek and the history of the Hellenic language

Th e book provides the reader with a wealth of facts and information in chapters ordered as follows ldquoMycenaean Geographyrdquo ldquoTh e People of the Tabletsrdquo ldquoTh e Social Structure and the Administrative Systemrdquo ldquoReligionrdquo ldquoAgriculturerdquo ldquoCrafts Industry and Traderdquo ldquoWeapons and Warrdquo ldquoHomer the Pseudo-Historianrdquo ldquoTh e End of the Mycenaean Worldrdquo

Th e Greek edition has a preface by Athens University Professor I K Promponas followed by the authorrsquos own prologue It is also worth mentioning that John Chadwick Professor Emeritus of Cambridge University is the leading scholar in the fi eld of Linear B His many distinctions include those of Honorary Member of the Athens Archaeological Society Honorary Doctor at the University of Athens and Offi cer of the Order of the Phoenix of the Hellenic Republic It is a pleasure to note that to date three of his books have been translated into Modern Greek Th e Decipherment of Linear B (1960) Th e Mycenaean World (1976) and Linear B and Related Scripts (1987) It goes without saying that John Chadwick ranks among the foremost scholars of the history of the Greek language

It is perhaps worth mentioning in passing that John Chadwick served in the Royal Navy during the Second World War and had a sound command of Japanese into which this book was translated even before it appeared in Modern Greek Without a shadow of a doubt both his ability as a ldquodecoderrdquo in the war and his knowledge of Ancient Greek greatly assisted him in understanding Ventrisrsquo decipherment of Linear B and proving a worthy continuer of the latterrsquos work

In the 400 pages of this book John Chadwick describes what is known of the Mycenaean World basing his account on archaeological epigraphic and philological evidence to construct a comprehensive picture of the history of Mycenaean Greece John Chadwick writes with the clarity and simplicity of a teacher while as a scholar he analyses and develops the subjects raised He is well aware of the diffi culty of writing the history of the

Mycenaean World (approximately 500 years before the Homeric Epics) Based however on experience and knowledge gained from over 40 years of study of the Linear B tablets he is in a position to place the Mycenaean world within its historical framework regarding both time and place

Th e author provides vivid descriptions of everyday life that constitute real history ndash such as for example the doodles of human fi gures animals or other shapes on the back of the tablets which show moments of boredom felt by the palace civil servants and scribes (p46) In another part of the book (pp378-79) he uses the ldquoagricultural calendarrdquo and more specifi cally the marks left by the confl agration on account of strong winds to show that the destruction of the Second Palace of Knossos must have occurred at the end of May or the beginning of June Unfortunately the existing evidence does not allow us to establish with certainty the exact year of the destruction

In this work John Chadwick successfully combines academic discussion with his own simple style to produce a highly pleasant almost poetic result Th e work of John Chadwick does not really need a book review since the authorrsquos name will always be connected with that of Michael Ventris Th ree short extracts from the ldquoProloguerdquo of his book will suffi ce to clearly illustrate his scholarly methodology aims and views with regard to the scripts of Mainland Greece and Crete during the Bronze Age

On the subject of interpreting Linear B texts on page x he writes

laquoSome of my colleagues will doubtless think I have in places gone too far in reconstructing a pattern which will explain the documents Here I can only say that some pattern must exist for these are authentic contemporary sources and if the pattern I have proposed is the wrong one I will cheerfully adopt a better one when it is off ered But what I do reject is the defeatist attitude which refuses even to devise a pattern because all its details can not be provenraquo

Th is is a position both clear and correct Th e author is not scared to make a hypothesis to interpret and in the end to conclude what lies behind the information off ered by the tablet since it constitutes real historical data He is also guarded about the future as any



[ 11 ]

λου ενώ παράλληλα αναλύει και αναπτύσσει ως ειδικός τα θέματα που τίθενται Γνωρίζει καλά πόσο δύσκολο είναι να γράψει κάποιος ιστορία για τον μυκηναϊκό κόσμο (500 χρό-νια περίπου πριν τα ομηρικά έπη) Στηριζό-μενος όμως στην εμπειρία και τη γνώση που είχε αποκτήσει με τη μελέτη (για 40 ολόκληρα χρόνια) των πινακίδων της Γραμμικής Β Γρα-φής ήταν σε θέση να τοποθετήσει τον μυκη-ναϊκό κόσμο στον ιστορικό ldquoχωρόχρονοrdquo

Ο συγγραφέας μάς δίνει με παραστατικό-τητα στιγμές της καθημερινής ζωής ndashπου συν-θέτουν την πραγματική ιστορίαndash όπως είναι για παράδειγμα τα ιχνογραφήματα ανθρωπί-νων μορφών ζώων ή άλλων σχημάτων στην πίσω πλευρά των πινακίδων τα οποία φανε-ρώνουν σημάδια ανίας των υπαλλήλων-γρα-φέων των ανακτόρων (σ 46) Σε άλλο σημείο του βιβλίου (σσ 378-79) δείχνει βασισμέ-νος σε ldquoαγροτικό ημερολόγιοrdquo όπως φαίνεται σε πήλινες πινακίδες και στα ίχνη που άφη-σε η πυρκαϊά εξαιτίας ισχυρών ανέμων ότι η καταστροφή των δεύτερων ανακτόρων της Κνωσού θα πρέπει να συντελέστηκε στα τέλη Μαΐου ή στις αρχές Ιουνίου Δυστυχώς τα υπάρχοντα στοιχεία δεν μας δίνουν τη δυνα-τότητα να συμπεράνουμε με βεβαιότητα και ασφάλεια το έτος της καταστροφής

Συνδυάζει με επιτυχία στο έργο του τον επιστημονικό λόγο με την απλότητα του ύφους και το αποτέλεσμα είναι πάντα ευχάρι-στο και σχεδόν ποιητικό Το έργο του κ Τζων Τσάντγουϊκ δε χρειάζεται στrsquoαλήθεια βιβλι-οπαρουσίαση μια και το όνομα του συγγρα-φέα είναι για πάντα συνδεμένο με αυτό του Μάικλ Βέντρις Ενδεικτικά και μόνο αξίζει να παρατεθούν τρία μικρά αποσπάσματα από τα ldquoΠρολεγόμεναrdquo του βιβλίου του απrsquo όπου διαφαίνονται με σαφήνεια η μεθοδολογία οι στόχοι και οι απόψεις του συγγραφέα-ερευ-νητή για τις γραφές της ηπειρωτικής Ελλάδας και της Κρήτης κατά την Εποχή του Χαλκού

Για το θέμα της ερμηνείας των κειμένων της Γραμμικής Β Γραφής αναφέρει στις σελί-δες ιζ΄ και ιη΄ του βιβλίου του

laquoΟρισμένοι συνάδελφοί μου θα σκε-φτούν δίχως άλλο ότι σε κάποια σημεία προχωρώ πάρα πολύ στην κατασκευή ενός πλαισίου που δίνει ενιαία ερμηνεία στα κεί-μενα Ως προς αυτό ένα μόνο μπορώ να πω ενιαία ερμηνεία πρέπει να υπάρχει αφού οι πηγές που κρατάμε είναι αυθεντικές είναι οργανικά στοιχεία μιας εποχής Αν το πλαί-

σιο ερμηνείας που προτείνω δεν είναι το σωστό με χαρά θα αποδεχτώ κάποιο άλλο καλύτερο όταν προσφερθεί Αλλά κάτι που οπωσδήποτε απορρίπτω είναι αυτή η στά-ση της παραίτησης που μας απαγορεύει και να διανοηθούμε ακόμη κάποιο ερμηνευτικό σχήμα επειδή δεν είναι δυνατό να αποδει-χτούν όλα τα επιμέρους σημεία τουhellipraquo

Θέση ορθή και ξεκάθαρη Ο συγγραφέας δεν φοβάται να υποθέσει να ερμηνεύσει και τελικά να συμπεράνει τι κρύβεται πίσω από το υλικό που προσφέρει η πινακίδα αφού αποτελεί από μόνη της υπαρκτό ιστορικό στοιχείο Επιφυλάσσεται όμως ως σωστός επιστήμονας γιατί το μέλλον μπορεί να προσ-φέρει κάποιο διαφορετικό ldquoπλαίσιο ερμηνεί-αςrdquo καλύτερο από το δικό του

Για τη Γραμμική Α Γραφή το ιστορικό της και τις σχέσεις της με τη Γραμμική Β Γραφή αναφέρει στις σελίδες ιθ΄ και κ΄ του βιβλίου του

laquoΟι Κρήτες από τον ΙΗ΄ έως τον ΙΕ΄ πΧ αιώνα είχαν αυτή την επιτόπια γραφή τους και τη χρησιμοποιούσαν τόσο σε λογιστικά έγγραφα όσο και σε αναθηματικές επιγρα-φές Τούτη καταφανέστατα υπήρξε η πηγή από την οποία με δανεισμό προήλθε η Γραμ-μική Β Είναι πιθανό πράγματι οι Έλληνες να δανείστηκαν αρχικά γραφείς από τη μινωική Κρήτη οι οποίοι θα προσάρμοσαν αργότερα τη γραφή τους ώστε να αποδίδει την ελληνι-κή γλώσσα Έτσι μπορούμε και εμείς να κατα-λαβαίνουμε πολλά πράγματα από τα κείμε-να των πινακίδων της Γραμμικής Α Ξέρουμε πώς λειτουργεί αυτή η γραφή και κατά προ-σέγγιση μπορούμε και αποδίδουμε φωνητικές αξίες στα περισσότερα συλλαβογραφικά της σημεία Ωστόσο και ενώ μάλιστα ξέρουμε ως και τη σημασία λίγων λέξεων στάθηκε αδύ-νατο μέχρι τώρα να αποδειχτεί πειστικά ποια γλώσσα είναι κλεισμένη εκεί μέσα Η παραπέ-ρα πρόοδος σrsquoαυτό το θέμα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ανακάλυψη και δημο-σίευση νέων κειμένωνhellipraquo

Απόψεις και ιδέες απόλυτα σωστές και προ-σεκτικά διατυπωμένες δίχως να κρύβει ο συγ-γραφέας την ελπίδα του ότι στο μέλλον με την ανακάλυψη περισσότερων επιγραφών Γραμμι-κής Γραφής Α θα επιτευχθεί μεγαλύτερη πρόο-δος στην ανάγνωση και ερμηνεία της

Τέλος αξίζει να επισημάνουμε τα λόγια του για την ελληνική γλώσσα όπως αναφέρο-νται στις σελίδες κδ΄ και κε΄ του βιβλίου



[ 12 ]

true scientist should be because it may off er a diff erent framework of interpretation better than his own

Concerning Linear A its history and its relation to Linear B on pages xi-xii Chadwick comments

laquoBetween the eighteenth and fi fteenth centuries BC the Cretans employed an indigenous script which they used both for keeping accounts and for dedicatory inscriptions Th is was patently the same source from which Linear B was borrowed indeed it is likely that the Greeks began borrowing Minoan scribes who then adapted their script to represent the Greek language Th us we can understand much of the content of the Linear A tablets we know how the writing system works and we can assign approximate values to most of the syllabic signs But although we know the meaning of a few words it has so far proved impossible to demonstrate convincingly what the underlying language is Further progress will depend largely on the discovery and publication of more textsraquo

Th ese are ideas and opinions which are both completely correct and carefully presented without the author hiding his hope that in the future with the discovery of further Linear A inscriptions even greater progress will be achieved in reading and interpreting it

Finally it is worth pointing out what he has to say about the Greek language as expressed on pages xiv and xv

laquoTh e Greek language has a continuous line of development from the fourteenth century BC down to the present day and the echoes of Bronze Age Greek have been well described by a contemporary poet Mr P A Sinopoulos

ldquoTh ere rang out a peal of bells thirty-three centuries oldrdquoraquo

John Chadwick is in a position to put forward such views about the Greek language and its history for he has carried out research into it from its very beginnings studying its development and relation to other languages of the same family ndash Indo-European ndash over the centuries What saddens him however is the fact that as he comments at the end of his preface (ppxvii-xviii) there are not many Greek scholars who have dealt with the study and the interpretation of the Mycenaean texts For this reason he off ers the present work as

an invitation ndash or rather a challenge ndash to the young men and women of Greece

laquoWho will they be who will be motivated enough to add their own contribution to their own national history and to show that the roots of Hellenic ndashand indeed of Europeanndash history are above all a matter today for the young people of Greecerdquoraquo

(Crete 1997)

D

Michael Ventris John Chadwick Linear B and the Mycenaean Greeks

It is now possible to study the Greek language over a span of 35 centuries Until 1952 the

earliest examples of the Greek language were dated to the eighth century BC But it was in that year that Michael Ventris a talented young architect from Britain deciphered Knossos Linear B dating to 1400 BC as Mycenaean Greek Th is is still considered as one of the most important intellectual achievements of the 20th century In 1953 Ventris and the British philologist John Chadwick published their work on the decipherment of Linear B and three years later they produced Documents in Mycenaean Greek a monograph discussing 300 Linear B tablets from Knossos Pylos and Mycenae In September 1956 Michael Ventris tragically lost his life in a car crash As a result of the two scholarsrsquo successful attempts it is now possible to reconstruct the history of the Mycenaean Greeks Following in the footsteps of Michael Ventris many scholars ndasharchaeologists epigraphers philologists and historiansndash are now able to study Linear B in depth and publish the written archives that continue to come to light Th ree books published on this script have recently been translated into Modern Greek making them accessible to a wider audience in this country too Th ere follows a review of these works as an introduction to the ldquoScripts and Languages of Minoan and Mycenaean Creterdquo

D1John Chadwick Linear B and Related Scripts British Museum Publications 1987 [=Γραμ-μική Β και συγγενικές γραφές transl N Konomis Papademas Editions Athens 1992 (80 pages)]



[ 13 ]

laquoΗ ελληνική γλώσσα παρουσιάζει αδι-άσπαστη συνέχεια στην εξέλιξή της από τον ΙΔ΄ πΧ αιώνα ώς σήμερα Κι ένας σύγχρο-νος ποιητής ο κ ΠΑ Σινόπουλος ζωντάνε-ψε θαυμάσια το άκουσμα της γλώσσας αυτής που αντηχεί από τη μακρινή εποχή του Χαλ-κού ldquoξεχύθηκε καμπανολάλημα τριαντατρι-ών αιώνωνrdquoraquo

Ο κ Τζων Τσάντγουϊκ ήταν σε θέση να δια-τυπώνει παρόμοιες απόψεις για την ελληνική γλώσσα και την ιστορία της αφού η έρευνά του επικεντρώθηκε εξαρχής στη μελέτη και την εξέλιξη αυτής της γλώσσας ανά τους αιώ-νες καθώς και στις σχέσεις της με τις άλλες της ιδίας οικογένειας (ινδοευρωπαϊκής) Λυπό-ταν όμως από το γεγονός όπως αναφέρει στο τέλος του προλόγου του (σσ ιβ΄ και ιγ΄) που δεν υπάρχουν πολλοί έλληνες ερευνητές οι οποίοι να έχουν ασχοληθεί με τη μελέτη και την ερμηνεία των μυκηναϊκών κειμένων Γιrsquo αυτό και παρουσίασε το παρόν έργο στη Νεο-ελληνική ως πρόκληση και πρόσκληση ndashθα έλεγε κανείςndash για τους νέους και τις νέες της Ελλάδας

laquohellipΠοιοί θα είναι αυτοί που θα παρακι-νηθούν για να προσθέσουν και τη δική τους συνεισφορά στην εθνική τους ιστορία και να δείξουν ότι οι ρίζες του ελληνικού ndashάρα και του ευρωπαϊκούndash πολιτισμού είναι προπάντων μέλημα σήμερα των νέων της Ελλάδαςraquo

(Κρήτη 1997)

Δ

Μάικλ Βέντρις Γραμμική Β και οι Μυκηναίοι Έλληνες ldquoΤη γλώσσα μού έδωσαν ελληνικήrdquo

Είναι τώρα εφικτή η μελέτη της ελληνικής γλώσσας που καλύπτει μια περίοδο 35 αιώ-

νων Έως το 1952 θεωρείτο ότι τα πρωϊμότερα δείγματα ελληνικής γλώσσας χρονολογούνταν τον 8ο αι πΧ Τότε όμως ο Μάικλ Βέντρις ένας νέος προικισμένος Βρετανός αρχιτέκτονας στο επάγγελμα αποκρυπτογράφησε τη Γραμμική Β Γραφή της Κνωσού του 1400 πΧ ως Μυκηναϊ-κή Ελληνική Το επίτευγμά του ακόμη αναγνω-ρίζεται ως ένα από τα σημαντικότερα του αιώ-να μας στο πνευματικό πεδίο Σε συνεργασία δε με τον βρετανό φιλόλογο Τζων Τσάντ γουϊκ δημοσιεύει την εργασία του την αποκρυπτο-γράφηση της Γραμμικής Β Γραφής το 1953 και το 1956 από κοινού εκδίδουν το επιστημονικό

σύγγραμμα Documents in Mycenaean Greek όπου παρουσιάζονται 300 πινακίδες της Γραμ-μικής Β Γραφής από την Κνωσό την Πύλο και τις Μυκήνες Το Σεπτέμβριο του ίδιου έτους ο Μάικλ Βέντρις χάνει τραγικά τη ζωή του σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα (691956) Ως αποτέλεσμα των επιτυχών προσπαθειών του είναι σήμερα δυνατή η ανασύσταση της ιστο-ρίας των Μυκηναίων Ελλήνων

Αρκετοί επιστήμονες ndashαρχαιολόγοι επι-γραφολόγοι φιλόλογοι και ιστορικοίndash ακο-λουθώντας τα βήματα του Μάικλ Βέντρις μπόρεσαν να μελετήσουν σε βάθος τη Γραμ-μική Β Γραφή και να δημοσιεύσουν τα γραπτά της αρχεία που συνεχώς έρχονται στο φως

Τρία ειδικά βιβλία αναφέρονται στο θέμα και παρουσιάζονται εδώ

Δ1John Chadwick Γραμμική Β και συγγενικές γραφές μετάφραση Ν Κονομή Εκδόσεις Παπαδήμα Αθήνα 1992 (80 σελίδες)

Ο συγγραφέας του βιβλίου Τζων Τσάντ-γουϊκ στενός συνεργάτης του Μάικλ Βέντρις αναγνωρίζεται μέχρι σήμερα ως αυθεντία στη γλώσσα και την ερμηνεία των πήλινων πινα-κίδων της Γραμμικής Β Γραφής Το βιβλίο εκδόθηκε στα Αγγλικά το 1987 από το Βρε-τανικό Μουσείο Παρουσιάζονται σε αυτό με σαφήνεια τόσο η ανακάλυψη από τον Έβανς του Αρχείου της Κνωσού όσο και η αποκω-δικοποίηση των χαρακτήρων της Γραφής Όταν δημοσιεύτηκε στον βρετανικό Τύπο για πρώτη φορά το κατόρθωμα του Βέντρις παρομοιάστηκε με το ldquoΈβερεστ της ελληνι-κής αρχαιολογίαςrdquo Πέραν απrsquoαυτό στο βιβλίο παρουσιάζονται σε χωριστά κεφάλαια η χρή-ση της Γραμμικής Β Γραφής και των πινακί-δων ως ιστορικών εγγράφων Ακολουθούν κεφάλαια σχετικά με τη Γραμμική Α Γραφή τις γραφές και γλώσσες της αρχαίας Κύπρου και τον Δίσκο της Φαιστού Στο βιβλίο αυτό ο ldquoΝέστοραςrdquo της Μυκηναιολογίας κατορθώ-νει να συνδυάσει με επιτυχία τόσο τον επιστη-μονικό χαρακτήρα όσο και τον ανθρώπινο αφού πρόκειται για μια προσωπική αναφορά στον ερευνητή Μάικλ Βέντρις

Δ2James Hooker Εισαγωγή στη Γραμμική Β μετάφραση Χαράλαμπος Μαραβέλιας επο-πτεία-προλεγόμενα Βασίλης Αραβαντινός



[ 14 ]

Th e author of this book John Chadwick was a close associate of Michael Ventris and is acknowledged to this day as the leading authority on the language and the interpretation of the Linear B clay tablets Th e original English text was fi rst published by the British Museum in 1987 Th e book off ers a lucid description of Evansrsquo discovery of the Knossos archive and goes on to recount how the script was deciphered when fi rst published in the British press Ventrisrsquo achievement was compared to the ldquoEverest of Greek Archaeologyrdquo In addition to the above the book contains separate chapters on the use of Linear B script and the tablets as historical documents Th ere follow chapters relevant to Linear A the Scripts and Languages of Cyprus and the Phaistos Disk Th roughout the ldquoNestorrdquo of Mycenaean archaeology successfully manages to combine academic content with personal interest since the book is a personal account of Michael Ventris as a researcher

D2

James Hooker Linear B An Introduction Bristol Classical Press 1980 [=Εισαγωγή στη Γραμμική Β transl by Charalambos Maravelias supervision - prolegomena Vassilis Aravantinos Editions lsquoMIETrsquo Athens 1994 (328 pages)]

Th is book by James Hooker philologist at the University of London was fi rst published in English in 1980 Th e recent Greek translation was edited by Dr V Aravantinos Director of Th ebes Museum and excavator of the Kadmeia where approximately 250 clay Linear B tablets have come to light It was a dear wish of the author James Hooker my university teacher and friend that the book should at some stage be translated into Greek but unfortunately his premature death prevented him from seeing his wish fulfi lled Th is particular book just as his previous one on Mycenaean Greece published in 1977 is of interest for general readers scholars and researchers of Linear B in search of a specialist study on the subject During his last visit to Greece (1991) he was working on a companion volume about Minoan Crete

In the fi rst section the present book leads the reader through the Bronze Age to Linear

B and then focuses on the decipherment of the script examining the diff erent categories of inscriptions and the Mycenaean Greek language as employed in the texts Th e second part is especially rich in the information off ered since each chapter fully and clearly describes a diff erent series of tablets such as those on weapons and chariots sheep and wool work groups of women and children landowners agricultural produce religious matters and other subjects At points where the interpretation is not clear the author does not fail to honestly accept the limits of his own scientifi c analysis Finally those wishing to probe any of these subjects still further are provided with a detailed bibliography Th is book presents us with all the diff erent aspects of Mycenaean society and the organization of administrative centres One of its authorrsquos most striking abilities is his gift for rendering even the most diffi cult points clear to his readers

D3Martin S Ruiperez and Jose L Melena Los Griegos Micenicos 1990 [=Oι Μυκηναί-οι Έλληνες transl Melina Panagiotidou philolog editing by Maria Iatrou Institute de Libre (M Kardamitsa) Athens 1996 (292 pages)]

Th is book by two outstanding Spanish phi-lologists was fi rst published in Spanish in 1990 and has recently appeared in Modern Greek translation Th e present edition has been ful-ly revised by Professor Jose Melena former Cultural Attacheacute at the Hispanic Embassy in Athens currently Professor of Hellenic Phi-lology at the University of the Basque Coun-try and General Secretary of the Permanent International Committee of Mycenaean Stud-ies Together with his profound knowledge of the subject continuous contact with recent archaeological research and discoveries has resulted in a well-produced articulate and informative book Th e successful combination of archaeological historical and philological data off ers the reader a comprehensive picture of Mycenaean Greece and its civilization

Th e book deals with the scripts of the Aegean area during the period of the Bronze Age as well as with the Mycenaean archives and the decipherment of Linear B Th ere fol-



[ 15 ]

Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης Αθή-να 1994 (328 σελίδες)

Το βιβλίο δημοσιεύτηκε στα Αγγλικά το 1980 από τον Τζέιμς Χούκερ φιλόλογο του Πανεπιστημίου του Λονδίνου και πρόσφα-τα εκδόθηκε στα Ελληνικά Τη γενική επιμέ-λεια της ελληνικής έκδοσης είχε ο Έφορος του Μουσείου των Θηβών Δρ Β Αραβαντινός ανασκαφέας της Καδμείας απrsquoόπου ήλθαν στο φως 250 περίπου πήλινες πινακίδες της Γραμμικής Β Γραφής Ήταν σφοδρή επιθυ-μία τού Τζέιμς Χούκερ πανεπιστημιακού δασκάλου και φίλου να μεταφραστεί κάπο-τε το βιβλίο του στα Ελληνικά αλλά δυστυ-χώς ο πρόωρος θάνατός του τον πρόλαβε Το συγκεκριμένο βιβλίο όπως και αυτό για τη Μυκηναϊκή Ελλάδα που εκδόθηκε το 1977 ενδιαφέρουν τον αναγνώστη τον μελετητή και ερευνητή της Γραμμικής Β Γραφής που θα θελήσει να έχει μια ειδικότερη θεώρηση του θέματος (Κατά τη διάρκεια της τελευταίας του επίσκεψης στην Ελλάδα [1991] επεξερ-γαζόταν έναν τόμο για τη Μινωική Κρήτη)

Το βιβλίο στο πρώτο μέρος οδηγεί τον αναγνώστη μέσα από την Εποχή του Χαλκού στη Γραμμική Β και στην αποκρυπτογράφηση της Γραφής όπως και στις διαφορετικές κατη-γορίες των επιγραφών καθώς και την ίδια τη μυκηναϊκή γλώσσα των κειμένων Το δεύτερο μέρος είναι ιδιαίτερα πλούσιο στις πληροφο-ρίες που μας παρέχει αφού σε κάθε κεφάλαιο περιγράφονται πλήρως και με σαφήνεια δια-φορετικές ομάδες πινακίδων όπως αυτές που αναφέρονται σε όπλα και άρματα σε πρόβα-τα και μαλλί σε ομάδες εργασίας γυναικών και παιδιών σε ιδιοκτήτες γαιών σε αγροτι-κά προϊόντα σε θρησκευτικά ζητήματα και σε άλλα θέματα Σε σημεία όπου η ερμηνεία των πινακίδων δεν είναι σαφής ο συγγραφέ-ας δεν παραλείπει να παραδεχθεί με ειλικρί-νεια την επιστημονική του αδυναμία Τέλος για ό ποιον θελήσει να εντρυφήσει περισσό-τερο σε κάποιο από τα θέματα του βιβλίου παρατίθεται εκτενής βιβλιογραφία Το συγκε-κριμένο βιβλίο μάς παρουσιάζει όλες τις όψεις του μυκηναϊκού πολιτισμού και της διοικητι-κής οργάνωσης των πολιτικών του κέντρων Ιδιαίτερα δε χαρακτηρίζεται από την ικανό-τητα του συγγραφέα να διασαφηνίζει στον αναγνώστη και τα πιο δύσκολα σημεία του

Δ3Martin S Ruiperez Jose L Melena Οι Μυκη-ναίοι Έλληνες μετάφραση Μελίνα Παναγιω-τίδου Φιλολογική επιμέλεια Μαρία Ιατρού Ινστιτούτο του Βιβλίου (Μ Καρδαμίτσα) Αθήνα 1996 (292 σελίδες)

Το βιβλίο γραμμένο από δυο αξιόλογους ισπανούς φιλολόγους δημοσιεύτηκε το 1990 στα Ισπανικά ενώ πρόσφατα μεταφράστη-κε και στα Ελληνικά Η παρούσα έκδοση έχει πλήρως ενημερωθεί από τον καθ Χοσέ Μελένα πρώην Μορφωτικό Ακόλουθο της Ισπανικής Πρεσβείας στην Αθήνα και σήμε-ρα Καθηγητή της Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων και Γενικό Γραμματέα της Μόνιμης Διεθνούς Επι-τροπής Μυκηναϊκών Σπουδών Η βαθιά γνώ-ση του αντικειμένου που τον χαρακτηρίζει όπως και η διαρκής επαφή του με τις πρόσφα-τες αρχαιολογικές έρευνες και ανακαλύψεις έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός συγκροτημένου σωστά διαρθρωμένου και ενημερωμένου βιβλίου Ο επιτυχής συνδυα-σμός αρχαιολογικών ιστορικών και φιλολο-γικών στοιχείων προσφέρει στον αναγνώστη μια πλήρη εικόνα της Μυκηναϊκής Ελλάδας και του πολιτισμού της

Το βιβλίο πραγματεύεται τις γραφές του αιγαιακού χώρου κατά την περίοδο της Χαλ-κοκρατίας όπως και τα αρχεία των Μυκηναί-ων και την αποκρυπτογράφηση της Γραμμι-κής Β Γραφής Ακολουθούν κεφάλαια σχετικά με τη γεωγραφία των μυκηναϊκών βασιλεί-ων με την πολιτική και διοικητική οργάνωση όπως και με την κοινωνική δομή την οικονο-μία τη μυκηναϊκή θρησκεία τα στρατιωτικά θέματα που αφορούν στις τελευταίες μέρες των μυκηναϊκών ανακτόρων Κάθε κεφάλαιο βασίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία που προ-έρχονται από τις πινακίδες της Γραμμικής Β Γραφής συνδυαζόμενα με αρχαιολογικά τεκ-μήρια Ακολουθεί εκτενής βιβλιογραφία που καλύπτει χρονολογικά και το 1994 Τέλος παρατίθεται μία λεπτομερής ανάλυση 93 πινακίδων της Γραμμικής Β Γραφής καθε μιάς μεταφρασμένης στη Νεοελληνική και πλή-ρως ερμηνευμένης Ειδικά το μέρος αυτό του βιβλίου αποτελεί πολύτιμο βοήθημα για τον φοιτητή της μυκηναϊκής ιστορίας



[ 16 ]

low chapters on the geography of the Myce-naean kingdoms their political and admin-istrative organization social structure economy and religion Every chapter is based upon proof arising from the Linear B tablets in combination with archaeological evidence Th e book concludes with an extensive bibli-ography up to 1994 and a detailed analysis of 93 Linear B tablets each one translated into Greek and fully interpreted Th is fi nal section constitutes an invaluable tool for the student of Mycenaean history

Th e three books above were written by dis-tinguished academics philologists and schol-ars and have all been admirably translated into Modern Greek Th irty fi ve centuries on they have made a wider audience aware of the Mycenaean Greeks and their civilization script and language

(Crete 1996)

The previous articles were originally published in Modern Greek in the Cretan

and Athenian press Th ey are republished here as a token of respect to Michael Ventris and John Chadwick

I conclude by quoting three thought provoking extracts from Chadwickrsquos 1987 book Linear B and Related Scripts (pages 30 47 and 51) regarding Linear B Linear A and ldquoCretan Hieroglyphicsrdquo including the Phaistos Disk

laquoIn some cases syllabic signs are used alone as ideograms Some of these are straightforward abbreviations of Greek words for instance the word o-pe-ro meaning lsquodefi citrsquo is often abbreviated to o But others (ni FIGS sa FLAX ra

3 SAFFRON qi SHEEP mu OX)

are more interesting since the syllabic value does not occur in the Greek name Th ese were probably taken over from Linear A where the sound may have been that of the initial syllable of the name in the pre-Greek language of Crete In fact this is probably how the syllabary was invented by using the pictogram of an object for the initial syllable of its name in that language Th e case of lsquowoolrsquo however is more complicated Th e skin of an animal

may be roughly drawn and then a syllabic sign inserted to suggest the Greek word thus an ox-hide bears the sign for wi standing for wrinos lsquoox-hidersquo But lsquowoolrsquo belongs to the category of things which cannot be drawn recognisably Th e solution chosen here goes back to Linear A there two syllabic signs ma and ru were combined to form a ligature presumably because this represented the name of lsquowoolrsquo in that language Now it is probably no accident that Greek has a word mallos meaning lsquofl ock of woolrsquo which might well be borrowed from this pre-Greek language But the ideogram of Linear B is no longer recognisable as a ligature though it is very close to the syllabic sign maraquo

laquoBut there is one deduction which is immediately possible the language cannot be Greek Th e word for lsquototalrsquo if transcribed with the Linear B values comes out as ku-ro which is not only quite diff erent from the Linear B to-so but cannot be reconstructed as any Greek word of suitable meaning Th ere are only a few words like this the meaning of which can be deduced from the context and although attempts have been made to connect these with words in other languages especially Semitic no convincing set of parallels has yet been demonstrated We need more texts especially more detailed ones if we are to make much more progress hereraquo

laquoMy own view shared by all serious scholars is that the Disk is undecipherable so long as it remains an isolated document Only a large increase in the number of inscriptions will permit real progress towards a decipherment Meanwhile we must curb our impatience and admit that if King Minos himself were to reveal to someone in a dream the true interpretation it would be quite impossible for him to convince anyone else that this was the one and only possible solutionraquo

(Crete 2006)

Addendum 2007

It is a pleasure to announce that John Chadwick has now had a road in Heraklion

named after him



[ 17 ]

Sir Arthur John Evans (871851 ndash 1171941)

[Photo Ashmolean Museum University of Oxford

= DB Harden Sir Arthur Evans A Memoir (1983)]

[ 18 ]

Michael George Francis Ventris OBE(1271922 ndash 691956)

[Photo Institute of Classical Studies London University

= John Chadwick Th e Decipherment of Linear B

Cambridge Cambridge University Press 21960]

[ 19 ]

John Chadwick (2151920 ndash 24111998)

[ Photo Cambridge University

httpwwwclassicscamacuk

linearblifechadwickhtml ]

[ 20 ]

James Th omas Hooker (1831931 ndash 7121991)

[Photo Sheila Hooker = JT Hooker

Scripta Minora Amsterdam 1996 ]

[ 21 ]

Τα παραπάνω βιβλία γραμμένα από δια-κεκριμένους επιστήμονες φιλολόγους και ερευνητές και μεταφρασμένα με επιτυχία στη Νεοελληνική κάνουν προσιτούς στο ευρύ-τερο κοινό τους Μυκηναίους Έλληνες τον πολιτισμό τους τη γραφή και τη γλώσσα τους τριάντα πέντε αιώνες από την ακμή τους

(Κρήτη 1996)

Τα προηγούμενα άρθρα δημοσιεύτηκαν στη Νεοελληνική στον κρητικό και αθη-

ναϊκό Τύπο Εδώ ανατυπώνονται ως ελάχι-στος φόρος τίμης στους Μάικλ Βέντρις και Τζων Τσάντγουικ

Καταλήγω με την παράθεση τριών χαρα-κτηριστικών αποσπασμάτων που δίδουν τροφή για πολλή σκέψη από το βιβλίο του Τσάντγουικ Γραμμική Β και συγγενικές γρα-φές (Αθήνα 1992 σσ 38-39 58-59 και 75) τα οποία αφορούν στη Γραμμική Β τη Γραμμική Α και τα ldquoΚρητικά Ιερογλυφικάrdquo περιλαμβα-νομένου και του Δίσκου της Φαιστού

laquoΣε μερικές περιπτώσεις τα συλλαβικά σύμβολα χρησιμοποιούνται μόνα τους ως ιδε-ογράμματα Μερικά από αυτά είναι καθαρές συντμήσεις ελληνικών λέξεωνmiddot για παράδειγ-μα η λέξη o-pe-ro που σημαίνει ldquoέλλειμμαrdquo συχνά συντέμνεται σε o Όμως άλλα είναι πιο ενδιαφέροντα αφού η συλλαβική αξία δεν απαντά στο ελληνικό όνομα Αυτά πιθανόν να παραλήφθηκαν από τη Γραμμική Α όπου ο ήχος μπορεί να ήταν εκείνος της αρχικής συλλαβής του ονόματος στην προ-ελληνι-κή γλώσσα της Κρήτης Στην πραγματικότη-τα αυτός είναι πιθανόν ο τρόπος που εφευ-ρέθηκε το συλλαβάριο κάνοντας χρήση του εικονογράμματος ενός αντικειμένου για την αρχική συλλαβή τού ονόματός του σrsquoεκείνη τη γλώσσα

Η περίπτωση του μαλλιού ωστόσο είναι πιο πολύπλοκη Το δέρμα ενός ζώου μπορεί να σχεδιασθεί χοντρικά κι ύστερα παρεμβάλ-λεται ένα συλλαβικό σύμβολο για να υποδει-κνύει την ελληνική λέξη έτσι ένα βοϊδοτόμαρο φέρει το σύμβολο για το wi που αντιπροσω-πεύει τη λέξη wrinos (=ῥινός) Αλλά η λέξη ldquoμαλλίrdquo ανήκει στην κατηγορία πραγμάτων που δεν μπορούν να σχεδιασθούν κατά τρό-πο αναγνωρίσιμο Η λύση που προτιμήθη-κε εδώ ανάγεται στη Γραμμική Α εκεί δύο

συλλαβικά σύμβολα ma και ru συνενώθη-καν για να σχηματίσουν μια ένωση ίσως επει-δή αυτό αντιπροσώπευε το όνομα του ldquoμαλ-λιούrdquo σrsquoεκείνη τη γλώσσα Λοιπόν δεν είναι ίσως σύμπτωση ότι η Ελληνική έχει μια λέξη μαλλός που σημαίνει ldquoτουλούπα μαλ λιούrdquo που μπορούσε πολύ καλά να είναι δάνειο από αυτή την προ-ελληνική γλώσσα Αλλά το ιδε-όγραμμα της Γραμμικής Β δεν αναγνωρίζεται πια ως σύμπλεγμα αν και είναι πολύ κοντά στο συλλαβικό σύμβολο maraquo

laquoΑλλά υπάρχει ένα πόρισμα που είναι αμέ-σως δυνατό η γλώσσα δεν μπορεί να είναι η Ελληνική Η λέξη για το ldquoσύνολοrdquo αν μετα-γραφεί με τις αξίες της Γραμμικής Β δίνει ku-ro που δεν είναι μόνο εντελώς διαφορετική από εκείνη της Γραμμικής Β to-so αλλά δεν μπορεί να αποκατασταθεί ως οποιαδήποτε ελληνική λέξη κατάλληλης σημασίας Υπάρ-χουν μόνο λίγες λέξεις όπως αυτή η σημασία των οποίων μπορεί να συναχθεί από το περι-χόμενο και παρόλο που έγιναν προσπάθειες για να συνδεθούν αυτές οι λέξεις με λέξεις σε άλλες γλώσσες ιδιαίτερα σημιτικές δεν έχει ακόμη υποδειχθεί πειστική σειρά παραλλή-λων Χρειαζόμαστε περισσότερα κείμενα ιδι-αίτερα πιο λεπτομερειακά αν πρόκειται να κάνουμε εδώ πολύ περισσότερη πρόοδοraquo

laquoΗ δική μου άποψη που τη συμμερίζο-νται όλοι οι σοβαροί επιστήμονες είναι ότι ο Δίσκος δεν μπορεί να αποκρυπτογραφη-θεί όσο παραμένει ένα μεμονωμένο έγγραφο Μόνο μια μεγάλη αύξηση στον αριθμό των επιγραφών θα επιτρέψει πραγματική πρόο-δο προς μια αποκρυπτογράφηση Στο μεταξύ πρέπει να συγκρατήσουμε την ανυπομονη-σία μας και να παραδεχθούμε ότι αν ο ίδιος ο βασιλιάς Μίνως επρόκειτο να αποκαλύψει σε κάποιον σε όνειρο την αληθινή αποκρυπτο-γράφηση θα ήταν εντελώς αδύνατο γιrsquoαυτόν να πείσει οποιονδήποτε άλλον ότι η ερμηνεία του ήταν η μία και μόνη δυνατή λύσηraquo

(Κρήτη 2006)

Addendum 2007

Είμαι στην ευχάριστη θέση να πληροφορή-σω τους αναγνώστες ότι σήμερα σε μια

οδό του Ηρακλείου έχει δοθεί το όνομα του Τζων Τσάντγουϊκ



[ 22 ]

Γραφή

H ΓΡΑΦΗ και επομένως η καταγραφή της ιστορίας στον ευρωπαϊκό χώρο εμφανίζεται

για πρώτη φορά στη μινωική Κρήτη Το 1878 ο Μίνως Καλοκαιρινός διεξάγει τις πρώ-

τες ανασκαφές στη Δυτική Πτέρυγα της Κνωσού ανακαλύπτοντας μεταξύ άλλων και την πρώ-

τη πινακίδα σε Μυκηναϊκή Γραμμική Β Γραφή Από τον πρώτο ήδη μήνα των ανασκαφών του

στα ανάκτορα της Κνωσού ο Άρθουρ Έβανς ανακάλυψε τα τρία είδη γραφής την ldquoΚρητική

Ιερογλυφικήrdquo και Μινωική Γραμμική Α και τη Μυκηναϊκή Γραμμική Β εισάγοντας έτσι τη μινω-

ική και τη μυκηναϊκή Κρήτη στο χώρο της Ιστορίας Οι τρεις αυτές γραφές που ήταν συλλα-

βικές χρησιμοποιήθηκαν για διοικητικούς και θρησκευτικούς σκοπούς Οι βασιλείς οι ιερείς

οι γραφείς και οι διοικητικοί υπάλληλοι της Κνωσού χρησιμοποίησαν τα συστήματα αυτά για

περίπου 8 αιώνες προκειμένου να καταγράψουν οικονομικά στοιχεία καταλόγους προσωπι-

κού αγροτικά προϊόντα θρησκευτικές προσφορές Η αποκρυπτογράφηση της Γραμμικής Β

από τον Μάικλ Βέντρις το 1952 διεύρυνε την ιστορία της ελληνικής γλώσσας κατά 7 περίπου

αιώνες Με αυτήν θεωρείται εφικτή η προσέγγιση και κατανόηση της Γραμμικής Α[]

Τα σύντομα εισαγωγικά κείμενα στην αρχή των

ενοτήτων του τόμου δημοσιεύονται (από το 2005) στην

ιστοσελίδα ldquowwwteicretegrdaidalikardquo του Τεχνολογικού

Εκπαιδευτικού Ιδρύματος (ΤΕΙ) Κρήτης στο Ηράκλειο

Η ιστοσελίδα αυτή ονομάζεται ldquoDAIDALIKA Scripts and

Languages of Minoan and Mycenean Crete ndash ΔΑΙΔΑΛΙΚΑ

Γραφές και γλώσσες της μινωικής και μυκηναϊκής

Κρήτηςrdquo Αυτά τα κείμενα περιλαμβάνονται επίσης στην

ανανεωμένη ιστοσελίδα του Δήμου Ηρακλείου ldquowww

heraklion-citygrrdquo (2007)

[ 2 ]

Script






















[ 3 ]










Α










[ 4 ]


cited opposite ]










Α






[ 5 ]







(Κρήτη 2002)

Β






[ 6 ]







(Crete 2002)

Β










[ 7 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]

Script






















[ 3 ]










Α










[ 4 ]


cited opposite ]










Α






[ 5 ]







(Κρήτη 2002)

Β






[ 6 ]







(Crete 2002)

Β










[ 7 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]










Α










[ 4 ]


cited opposite ]










Α






[ 5 ]







(Κρήτη 2002)

Β






[ 6 ]







(Crete 2002)

Β










[ 7 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]


cited opposite ]










Α






[ 5 ]







(Κρήτη 2002)

Β






[ 6 ]







(Crete 2002)

Β










[ 7 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]







(Κρήτη 2002)

Β






[ 6 ]







(Crete 2002)

Β










[ 7 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]







(Crete 2002)

Β










[ 7 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]
















ίδιο



[ 8 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]










self





(Crete 1998)

C







[ 9 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]




(Κρήτη 1998)

Γ













[ 10 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]














[ 11 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]














[ 12 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]











(Crete 1997)

D







[ 13 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]




(Κρήτη 1997)

Δ












[ 14 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]


D2










[ 15 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]









[ 16 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]



(Crete 1996)










(Crete 2006)

Addendum 2007


named after him



[ 17 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]




[ 18 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]





[ 19 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]





[ 20 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]




[ 21 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]


(Κρήτη 1996)









(Κρήτη 2006)

Addendum 2007





[ 22 ]