مسجد در وآنچه ومست بودم نشین خرابات که آن باد یادبود آنجا است کم امروز

Iran camileriAraştırma:Fatemeh Ebrahimimoftakhar

Içindekiler:AtashkadeCamilerin yaratılmasıpeygamberin ilk evi ve Medine camisinin planıKuba cami planı değiştikten sonraIran’de camilerin yaratılmasıParsi uslubuParti uslubuKhorasani uslubu Fahrac camii Tarikhane camii Esfehan camii Naiin camii Neyriz camii

Razi uslubu Zavvare camiiAzeri uslubu Mir Chakhmagh camiiEsfehani uslubu Imam camii(Şah) Şeykh Lotfollah camiiKaynaklar

Atashkade:_Her şehrin (veya köyün) en önemli ve en farklı binasiymiş._Genelde şehrin merkezinde kurulurmuş._Mil veya Borc (kule) ile belirlenirmiş.

Bahram atashkadesi Nushijan atashkadesi Esfehan atashkadesi

AyazRadakan

Niasar atashkadesi

Adriyan atashkadesi

Dünyadaki ilk cami Kuba Mescidi’dir. Hz. Muhammet Meke’den Medine’ye hicret ederken etrafındaki müslümanlar ile birlikte inşaat yapıldığı yapı ilk cami olarak bilinir.

Sonraki camilere hep örnek olmuş.

Kare ve çok sade bir planı varmış.

Hurma ağacı gövdesi, sütun yerine kullanılmıştır ve yapraklar ile kaplanmıştır.

Büyük bir avlusu varmış.

Duvurlar taştan yapılmıştır.

Dünyadaki ilk cami:

1

1

2

3

4

5

1

1: Girişler.

2: Peygamberin evi.

3:Üstü kaplanmış bölüm(shabestan).

4: Avlu.

5: Peygamber ile gelen müslümanlar veya fukara için kaplanmış bölüm.

1: Mescidin ilk yapılmış bölümü.

2: Mihrab (Meke tarafına).

3: Mihrab (Beytul mukaddes tarafına).

4: Osmanlılar eklemiştir(980).

5: Suudiler eklemiştir(1370).

1

23

4

4

5

Iran’da ilk camiler:

İran’da ilk camiler İslam ordusunun gelmesi ile yapılmıştır. Tarihsel kanıtlara dayanarak, Iran’in ilk camisini Saad Ebne Abi Vaghas , Tisfun’da yapmış.Pirniya’nin biçembilimine göre, İran mimarisi altı bölümdür.

İslam’dan önce: Parsi Partiİslamdan sonra: Khorasani Razi Azari Esfehani

Parsi:Choghazanbil

Takhte jamshid Ve Apadana sarayı

Hegmatane tepesi

Parti:Dokhtar kulesi

Anahita tapınağı

Khorasani uslubu:

İlk yüzyıldan dördüncü hicret yüzyılana kadar sürmüştür (7.M.S).

Binalar sade ve daha az süslemeli olmustur.

Yörsel malzemeler (tuğla) kullanılmıştır, bu bağlamda Parti uslubu ile çok farklı değildır.

Dikdörtgen planları vardır.

Shabestan veya Chehelsutun yapılırmış.

Sadece bir minare, binanın kuzeyinde yapılırmış.

Beyzi,Tokhmemorghi ve Nari kullanılan tonozlar ve kemerlermiş.

Shabestan

Beyzi

Tokhmemorghi

Nar

Fahrac camii:

_Kuba mescidinden örnrk almıştır._İlk yüzyılın(Hicret) ilk yarısında yapılmıştır._İran’ın ilk Shabestanı(sütunlu) camisidir._Sasani(son partiler) binalarına benziyordur._Duvarları tuğladan yapılmıştır._Termitten kurumak için saman ve çamur harcı kullanılmıştır._Taban Mumine(Deve yünü,Keten tohumu ve Kil) ile kaplanmıştır.

1. Girişler2. Avlu3. Asıl Shabestan(kıbleye taraf)4. Kış Shabestanı5. Minare

1

1

2

3

4

5

Tarikhane camii:

_Yüz yıl Fahracdan sonra(İkinci hicret yüzyılında) yapılmıştır._Fahracdan daha büyüktür._Kuba mescidinden örnek almıştır ama Parti uslubu ile yapılmıştır._plani dikdörtgen ve Shabestanlıdır ama sonra biraz değiştırılmıştır._batı cephesinde bir minaresi vardır.

Esfehan camii:

_13 asır(yüzyıl) mimari değişikliği ve İran’in bir sanat hazinesidir._Bu cami islam öncesi binalar üzerine yapılmıştır._İlk cami ikinci yüzyılda(hicret) Shabestani yapılmıştır._Şimdiki cami kIblesi eski cami kIblesi ile 20-30 derece farklIdIr._ Üçüncü yüzyılda yıkılmış ve aynı planla daha büyük bir cami yapılmıştır._Ortada bir avlu ve çevresinde Shabestan vardır._Şehrin en büyük bilim merkezi sayılırmış._Üçüncü yüzyılda sütunlara tuğla işlenmiştir.

9 . yüzyılda10 . yüzyılda11 . yüzyılda12 . yüzyılda

14 . yüzyılda14 . yüzyılda15 . yüzyılda16-17 . yüzyılda

Naiin camii:

_cami görünüşü Razi uslubunda yapılmıştır ama Khorasani uslubunun özelliklerini taşiyor._Sütunları üzerinde alçi işlenmıştır ve bazen bu tasarımlarda suratlar görünüyor._İlk kez bu camide Jenaghi(keskindir) kemer ve tonoz kullanılmıştır._8.yüzyılda ikinci katta(Oshkub) kadınlar bölümü eklenmiştir._Bu nedenlerle, bu cami (Khorasani uslubu gibi) tam bir sade bina değildir.

Neyriz camii:

_4.yüzyılda yapılmıştır._Bazi bölümlar sonradan eklenmiştir._Asıl cami sadece bir Eyvanmış, bu Eyvan bir Atashkadeymiş._Kaçar döneminde planı tamaman değişilmiş ve avlu yapılmıştır.

Razi uslubu:

Üçüncüdan altıncı yüzyıla kadar binalar bu uslubda yapılmıştır.

Khorasani oslubun son binaları bu usluba yakındır.

Eyvan islam öncesi bir alandi ama bu uslubda tekrar mimarlikta kullanılır ve bazen Shabestani (çok sütunlu) camiler dört eyvanlı camilere dönüştürülürdür.

Tonoz ve kubbe kullanımı artmış ve en fazla Jenaghi tonoz ve kemerler kullanılmıştır.

Daha kalıcı ve dayanıklı malzemeleri kullanmaya başlmışlardır.

Alçı ve tugla işlemleri ilerlemiştir.

Zavvare camii:

_Altıncı yüzyılda yapılmıştır._ Eski cami bodrumda ve mevcud caminin kuzeyindadir._Güneydeki kubbe Jenaghi tarzındadir ,bu yüzdan daha yüksektir._Bazen bu cami en baştan dört eyvanlı olan en eski camidir söyleniyor ama bu ifadenin yanlışlığı için bazi kanıtlar vardır.

530 hicret

Azari uslubu:

Yedinci yüzyıldan (moğul istilasi /1256-1336 M) başlamıştır.

yapı inşaatı hizlenmiştir.

İlk bina yapılırmış ve bitirdiktdn sonra tuğla veya alçi ile kaplanırmış.

Daha büyük binalar yapılmıştır.

Geometri tasarımlar daha fazla kullanılmıştır.

Mir Chakhmagh camii:

_841 (Hicret) yılında yapılmıştır._sadece bir eyvanı vardır._Kubbesi çift kabuklu ve birbirindan ayrıdır.

Esfehani uslubu:Tasarımlar sade oldu ve alanlar kare veya dikdörtgene değişildi.

Daha sade geometri kullanılmıştır.

Zaman ve yetenekli mimarlar azaldı , sonuçta binaların kalite ve dayanıklığı da azaldı.

Kashi(Karosu/kiremit) önceki dönemlerden daha fazla kullanılmıştır,Kashiler genelde Kashi Kheshti Haft Rangdir.

Imam(Shah) camii:

_1020(1611) yılında yapılmıştır._Girişin , kıbleye göre 45 derece dönüşü vardır._İki güney köşelerde iki medrese yapılmıştır._Tüm duvarlar Kashi Kheshti Haft Rang ile kaplanmıştır._büyük kubbe iki kabuklu ve 20 metredir.

1. Giriş2. Antre3. Avlu4. Büyük kubbe5. Naseri medresesi6. Soleymaniye medresesi7. Kış Shabestani

Sheykh lotfollah cami:_1012-1028 yıllarında yapılmıştır._diğer camiler aksine, avlu ve minaresi yoktur._En zarif Kashiler bu camiye aitdir._Kısa bir dönemde sedece Şah Abbas kadInlarI burada namaz kılırmışlar.

Bodrum planı Giriş kat planı

Aljavad camii(modern bir cami):

1962 .M yılInda yapılmIştır.Shabestan, Kutuphane ve konferans salonu bölümleri tasarlanmıştır.

Kaynaklar:

_İran’da islam mimarisi- Mohammad Karim Pirniya_İran mimarisi- Dr. Gholamhoseyn memariyan_İran mimarisinin uslubleri- Mohammad Karim Pirniya