Kansen voor kinderen met ASS tot levensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkelingin de godsdienstles

IRIGLO 23 mei 2014Rob Vandueren i.s.m. Els Van Schelvergem en Carl Kerhofs

‘Kinderen met ASS’…?ASS maakt kinderen ‘anders’

(en ‘beperkt’) inzakesociaal contactvermogencommunicatief vermogenbeeldend vermogen

NB: symptomen van autisme of eerder ‘uitvloeisels’ van autisme… ?Zie: Naoki HIGASHIDA, Waarom ik soms op en neer spring. De eigen stem van een 13-jarige jongen met autisme, Nieuw Amsterdam, 2013

‘Kinderen met ASS’…?Een ‘vorm van ASS’ is bij elk kind anders.

Er zijn dus geen recepten die voor élk kind van toepassing zijn.

Ook de school- en lessituatie verschilt. Elke situatie is anders. Bv. Auti-klassen ‘Gemengde’ klassen ASS in combinatie met andere beperkingen of

niet (‘normale begaafdheid’ of ‘meervoudige beperking’)

Te verwachten evolutie door het M-decreet…?

Godsdienstles…Volgens de visie van 1999 is alle godsdienstonderwijs gericht op: de levensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkeling van kinderen

◦ evolueren naar een eigen levensbeschouwelijk-godsdienstige ‘identiteit’

◦ doorheen communicatie rond leven en geloof, doorheen zelfontdekkend leren

Dit leren veronderstelt een veelvoudige integrale betrokkenheid van de leerlingen op wat menselijk betekenisvol en zinvol is en hoe geloof en godsdienst hierin een weg kunnen wijzen!Dit is niet mogelijk voor kinderen met ASS, zeggen velen…

Onze optie: ASS en een eigen vorm van levensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkelingLiever niet: de specifieke problemen onder

ogen zien om vast te stellen dat levensbeschouwelijk- godsdienstige ontwikkeling (volgens visie 1999) onmogelijk is onhaalbare doelen...

Eerder wel: een positieve benadering!Gezien deze beperkingen, wat zou levensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkeling dan wel kunnen inhouden of betekenen? doelen aanpassen…Wat kan voor kinderen met ASS zinvol godsdienstonderwijs zijn? (Hoe beperkt misschien ook…)

ASS enlevensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkeling

Hoe kan levensbeschouwing en godsdienst betekenis hebben en zinvol zijn voor mensen/kinderen met ASS?

Enkele fragmenten uit getuigenissen

(Zie kobe@autismecentraal.com )

Opbouw van deze presentatie

1) Specifieke ‘problemen’ van ASS gekoppeld aan ‘tools’, handvaten voor het godsdienstonderwijs

2) Praktijkverhalen uit godsdienstlessen

3) Mogelijke, haalbare doelen voor godsdienstonderwijs met kinderen met ASS

Een verkenning

Hoe beleef je de werkelijkheid met ASS?

http://www.participate-autisme.be/go/nl/videos.cfm?videos_id=19&videos_section=1

Specifieke probleemvelden in verband met levensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkeling

1. Tweede taal?

http://www.participate-autisme.be/go/nl/videos.cfm?videos_id=7&videos_section=1

Hoe herkennen we dit in de godsdienstles?

Verhalende taal? Bijbelse metaforen? Symbolen aanvoelen? Suggestieve taal voor een religieuze beleving of waarheid…

1. Tweede taal?Tools:

- ‘Eenduidige’ boodschappen geven- Concrete voorbeelden en uitleg geven

(voor begrippen, symbolen, gevoelens…)- Een verhaal telkens letterlijk hetzelfde

vertellen- Duidelijke instructies en

handelingspatronen geven (in plaats van te argumenteren of situaties te laten ‘verstaan’)

2. Emoties herkennen

http://www.youtube.com/watch?v=tkLRR2waiRw

◦minder imitatie◦minder herkenning van lichaamstaal◦minder inleefvermogen, minder ‘begrijpen’

Hoe herkennen we dit in de godsdienstles?Levensbeschouwelijk-godsdienstige

vaardigheden: inlevend verstaan, perspectiefwissel, herkennen, transfer…

2. Emoties herkennenTools:

Je eigen emoties verwoorden. (Taal aanreiken.)

De emoties in een verhaal zelf verwoorden en duidelijk maken hoe je dit ziet/weet en waarom.

Taal geven aan de emoties van de kinderen.

Vragen naar ‘herkenning’ van emoties

(waar mogelijk). Dit is niet hetzelfde als ‘inleving’.

3. Betekenis en context

http://www.participate-autisme.be/go/nl/videos.cfm?videos_id=14&videos_section=1

Een zekere blindheid voor betekenis en zinvolheid die oplicht vanuit de context.

Herkennen we dit in de godsdienstles?Hermeneutisch-communicatieve weg lijkt quasi uitgesloten… Levenscontext werkt niet als verstaanscontext voor nieuwe betekenissen.

3. Betekenis en context

Tools:Bij een verhaal, een symbool…

ook ‘een’ betekenis meegevenAanleren in 1-1-relatieDezelfde betekenis laten

oplichten en benoemen in (licht) wijzigende contexten.

Taal, woorden, beelden aanreiken om een betekenis te leren herkennen of te verduidelijken.

4. Prikkelgevoeligheid

https://www.youtube.com/watch?v=ryP4LE5EuXQ

(tot 4.17)= rekening houden hiermee is een basisvoorwaarde om ‘aan te komen’ bij deze kinderen

Herkennen we dit in de godsdienstles?

4. Prikkelgevoeligheid

Tools:

Prikkels beperken. Of tenminste kinderen met ASS afschermen

Aftoetsen wat (nieuwe) prikkels met de kinderen doen

Alleen de essentie aanwezig stellen en de aandacht daarnaar richten

Kinderen helpen onderscheiden tussen hoofd- en bijzaak, tussen voorgrond en achtergrond

5. Empathie

Empathie, ‘echt inleven’ is heel moeilijk.

Sympathie is wel mogelijk…= leren aandacht geven omdat

men iemand graag heeft, ‘sympathiek gedrag’

= een gevoel van verbondenheid ervaren en erbij horen, erbij willen horen

Herkennen we dit in de godsdienstles?

Getuigenis

voorbeelden en tips vanuit de

praktijkervaring

Zie presentatie van Els Van Schevergem

DoelenHerformulering van wat mogelijk kán

zijn voor kinderen met ASS…met het oog op ‘hun’ levensbeschouwelijk-godsdienstige ontwikkeling.

Vertrekkend van ASS en ‘normale begaafdheid… wat is (wel) haalbaar…?

naar kennen (leerinhouden, weten)naar kunnen (vaardigheden en

communicatie)naar zijn/worden (waarderend

vermogen, keuzebekwaamheid, identiteitsvorming)

DoelenEen citaat :‘Leerlingen met ASS met een normale

cognitieve begaafdheid zijn over het algemeen in staat om de zaken die ze niet intuïtief aanvoelen en begrijpen op het gebied van sociaal contact, communicatie en verbeeldend vermogen te compenseren door de genoemde zaken te léren. Dit zal een langdurig en soms moeizaam proces zijn, maar uiteindelijk de moeite waard.’

Carien Boelsma-Hulsman

KennenWeten dat/wat … Kennis opdoen over … (weet-vragen: wie,

wat, waar, wanneer, hoe, waarom). Accuraat!

Betekenis kennen, ‘decoderen’ van beeldende taal, symbolen of rituelen ( vastleggen, laten opschrijven)

Jezusbeeld opbouwen aan de hand van concrete kenmerken (woorden en handelingen)

Verschil en gelijkenis tussen verschillende godsdiensten of levensbeschouwingen

KennenWeten wat mensen met ‘God’

bedoelen, in woorden met concrete voorstelbare inhoud Bv. ‘God is de verstrengeling van miljoenen deeltjes’ ( = de eenheid van al wat bestaat)

Godsbeeld, geloofstaal verbinden met concrete positieve inhoud, benoembare belevingen en gevoelens

Het Evangelie leren kennen als… een ‘missie voor liefde en vrede’

‘Geloof heeft meer te maken met weten en beseffen dan met voelen’

KunnenBekijken, beluisteren en ontledenVerduidelijking vragen en zelf

verwoordenConcrete inhoud verbinden met

abstracte begrippen (voorbeelden) Bv. solidariteit, schoonheid, liefde, vergeven

Zinvol gedrag of betekenis (handelingspatronen) herkennen/transfereren naar een andere situatie of context Bv. vergeven, stil zijn, ‘God zij dank’

KunnenGevoelens

herkennen/verwoorden aan de hand van visualisatie (foto’s, tekeningen, emoticons, uitbeelding)

Geloofstaal verbinden met concrete positieve inhoud, benoembare belevingen en gevoelens

Rust en veiligheid ervaren bij stereotiepe rituelen

Formulegebeden, onder meer om mee te doen

Zijn/wordenLeren en ontdekken wat mensen

belangrijk, zinvol vinden (socialisatie), weten dat iets belangrijk is en er waarde aan hechten

Waardering vinden voor de inbreng van godsdienst/geloof

Eigen belevingen onder woorden kunnen brengen, met aangereikte taal (geen open vragen)

Zijn/wordenKiezen voor ‘sympathiek gedrag’Willen doen wat het evangelie

leert, wat God vraagt, leren aanvoelen wat juist en goed is

Zich beschermd voelen, zich verbonden weten

Zichzelf inschatten en situerenMee-doen met vormen van

beleving, bv. bidden