is rud ’orthábhachtach é stádas gaeltachta an cheantair seo a … · 2017. 10. 10. ·...

PleanTeangaMhúscraíCaibidil5–TorthaíanTaighde

44

5. TorthaíanTaighde

5.1Forléargas

Bunaithearmholtaíanphobailagusarthorthaíantaighde*acuireadhigcríchlelinnanphróisisullmhúcháinléiríodhgobhfuilmeondearfachagpobalMhúscraíileithnaGaeilge.BamhaithleisnadaoineanteangaachaomhnúagusanstádasGaeltachtaachoimeád.LéiríodhgodteastaíonnónbpobaligcoitinneabheithpáirteachsaphleanteangachunanGhaeilgeachoimeádbeomartheangaphobail(Léaráid1).

TáminicíochtlabhairtnaGaeilgeaguscumasnateanganfitefuaite.IsábharmisnighégobhfuilcumasmaithGaeilgesacheantarachbachóirúsáidnateanganaleathnútríréimse ranganna agus ceardlanna** (Léaráid 2). Lena chois sin, tá gá le deiseanna achruthúchunanGhaeilgealabhairtlechéileníosminicítríchlárimeachtaísóisialtaachurarfáil.AchisléirguranchumaisfearrchunanGhaeilgeathreisiúnágombeadhsímarphríomh-theangaanteaghlaighagusanphobaildáréir.

RosaíNicChárthaigh-ComhordaitheoirPleanálaTeangaMhúscraí

Léaráid1-Bunaithearthorthaínagceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisischomhairliúcháinn=620

Léaráid2-BunaithearfhigiúiríeisitheaganbPríomh-OifigStaidrimhwww.cso.ie.

Aontaímgoláidir74%

Aontaím20%

Níla5iosagam5%

Easaontaímgoláidir1%

Isrud'orthábhachtachéstádasGaeltachtaancheantairseoachoimeád

DaoineleGaeilge78%

DaoineganaonGhaeilge

21%

Níshonraítear1%

StaidnaGaeilgeinGaeltachtMhúscraí(2016)


45

* Scagadh ar Thorthaí an Taighde déanta faoi stiúir an Dr. Tadhg Ó hIfearnáin, OllscoilLuimnigh. Nóta breise:Mar chuid de phróiseas na pleanála teanga go háitiúil reáchtáladhroinntgrúpaífócaisaguscuireadhualachceistneoiríigcríchlegrúpaíéagsúlasaphobal.Tátorthaíagusanailísarchéatadánbeagdenatorthaíabailíodhtrídnaceistneoirílefeiscintsachaibidilseo.TásétábhachtachachuriniúlgombeidhgoleortorthaíeileábhfoilsiúlelinnsaolréanPhleanTeangaagusbeidhroinntmhaithdenatorthaíán-úsáidmarshlattomhaischomhmaith.** Tá Gaeilge agmuintir na háite. Nímór caighdeán agus cumas a gcuid Gaeilge amheasionasgurféidirtacaíochtachurarfáilchunfeabhasachurarchumas/úsáidnaGaeilge,másgá.Caithfimidnafo-ghrúpaíaaithintagusranganna/ceardlannaachurarfáilbunaithearanéileamh.B’fhiú láoscailteaeagrú trídnahinstitiúidíoideachaisagusnahionaidpobailidirseoagusanuairathugtaransolasglaschunnanitheseothíosafháilamach:

• cadiadnasaghsannaranganna/ceardlannaatáagteastáilódhaoine• cadéancumasGaeilgeatáagdaoine.

5.2TorthaíanTaighde5.3Spriocannabunaithearanailísthorthaíantaighde

5.4Tuismitheoirí/Caomhnóirí

5.5NahInsitiúidíOideachais&antAosÓg

5.5.1Naíonraí

5.5.2Bunscoileanna

5.5.2Iarbhunscoileanna

5.6EagraíochtaíPobail

5.7GnóthaíÁitiúla

5.8ComhlachtaíÁitiúla&ScéimeannFostaíochta

5.9Daonáireamh


46

5.3SpriocannaTá spriocanna an phlean teanga bunaithe ar anailís thorthaí an taighde. Is léir go bhfuildúshlán roimh an pobal agus roimh fhoireann an phlean teanga ach bunaithe ar naceistneoirí, na ceardlanna agus na cruinnithe, a cuireadh i gcrích mar chuid de chéimullmhúcháin an phlean, aontaítear go bhfuilmuintirMhúscraí ullamh chun tabhairt faoindúshlánseo.Tásébeartaithenaspriocannaseoabhaintamachtrísraithgníomhachtaíatáleagthaamachsna77beartaatádearfach,mór,beag,dúshlánachagusspraíúil.Beidhsiadsin,letacaíochtghníomhachónbpobal,lecuribhfeidhmtharthréimhseanPhlean.TánabeartaléirithegomionigCaibidil6.Seoaleanasnaspriocannaatáleagthaamach:

IMEACHTAÍSÓISIALTA–clárleathanimeachtaísóisialtatríGhaeilgeachuribhfeidhmdonaosógagusdonaos fástachunúsáidnaGaeilgearbhonnneamhfhoirmiúila churchuncinnimeascanphobailaguschunníosmódeiseannaúsáideachruthúdóibh.

TUISMITHEOIRÍ – Seirbhísí tacaíochta a chur ar fáil do na tuismitheoirí trí mheánceardlannaGaeilgeneamhfhoirmiúla,rangannaGaeilgefoirmiúla, imeachtaísóisialtatríGhaeilge,acmhainní idtaca leisanobairscoile,níosmóeolaisaguscomhairleoireachtamaidirlebuntáistíandhátheangachais.

-Tuismitheoirínalapadán -Tuismitheoirínaleanaísnanaíonraí-Tuismitheoirínandaltaíbunscoile -Tuismitheoirínandaltaíiarbhunscoile

RANGANNAGAEILGE–Réimseleathanrangannafoirmiúla&neamhfhoirmiúlaachurarfáildogachaoisghrúpa.

IONADCÚRAMLEANAÍ(Crèche)-Dá luaithe isachloiseannanpáisteGaeilge, isea isfearr é. Ionad Cúram Leanaí a fhorbairt i nGaeltacht Mhúscraí chun seirbhísíluathoideachaisaguscúramleanaíachurarfáiltrímheánnaGaeilge.

CINNEADH COMHFHIOSACH - Go ndéanfadhmuintir na háite agus gnóthaí pobail naháiteaspreagadhidtreocinneadhcomhfhiosachníosmóGaeilgealabhairt.

TEANGA AN BHAILE - An méid Gaeilge a labhraítear sa bhaile a mhéadú. Scaipfearceistneoiríarísi2021&2025chunéseoathomhais.

TeangaanBhaile–DaltaíBunscoile2016 2021 202528.7%GaeilgeagusBéarla 29% 32%57.3%Béarla 57% 54%7.3%Gaeilge 7.6% 10.6%TeangaanBhaile–DaltaíIarbhunscoile2016 2021 202523%GaeilgeagusBéarla 23.3% 26.3%67%Béarla 66.7% 63.7%6%Gaeilge 6.3% 9.3%TeangaanBhaile–Tuismitheoirí2016 2021 202542%AnlíonalabhraíonnGaeilgeníosmónáleathdenam 42.3% 45.3%


47

FEASACHTTEANGA–gombeadhfeasacht,bródagusmórtasileithGaeilgealabhairt.

POLASAITHE GAEILGE – méadú i líon na ngnóthaí áitiúla, na n-eagraíochtaí pobailáitiúla agus na n-ionad pobail le polasaí Gaeilge á chur i bhfeidhm acu faoi dheireadhthréimhseanPhlean.

LÍONNAGCAINTEOIRÍGAEILGE-IdirthússaolréanPhleanagus2021tásémarspriocgogcuirfearstoplelaghdú/meathnaGaeilgesalimistéaragusgombeadhméadúsalíondaoine gan Ghaeilge acu. Idir 2021 agus deireadh thréimhse an Phlean (2025) beidhméadúaranlíondaoinealabhraíonnGaeilgeaguslaghdúaranlíonganGhaeilgeacu:

2016 2021 2025DaoinelecumasGaeilge. 76.8% 78% 82%CainteoiríLaethúlaGaeilge 41% 42% 45%CainteoiríLaethúlaGaeilgelasmuighdenchórasoideachais

23.1% 25% 30%

DaoineganGhaeilge 21.17% 20% 18%

LÍONNABPÁISTÍRÉAMHSCOILELEGAEILGE-MéadúilíonnaleanaígobhfuilGaeilgemhaithagusGaeilgeódhúchasacuagtosnúsnanaíonraíáitiúlafaoidheireadhthréimhseanPhleanTeanga.

2015/2016 2016/2017 2021 2025Leanaí le Gaeilge Mhaith &GaeilgeóDhúchas

16% 11% 15% 17%

POLASAÍDONOIDEACHASGAELTACHTA–GombeadhstádasScoilGhaeltachtabainteamachaggachscoilsalimistéarlelinntréimhseanPhleanTeanga.

Baintriailas.Labhairí.


48

5.4Tuismitheoirí/Caomhnóirí1620rannpháirtithe–TuismitheoirínandaltaíBunscoile&Iarbhunscoile.Cuireadhceistarnadaoinefástaad’fhreagairansuirbhéagcumasGaeilgeamheas.Tánatorthaíthíossuaitheantasach.

• Deir42%gobhfuilLabhairtnaGaeilge‘gomaithnóníosfearr’acu.• Deir55%gobhfuilTuiscintnaGaeilge‘gomaithnóníosfearr’acu.• Deir50%gobhfuilLéamhnaGaeilge‘gomaithnóníosfearr’acu.• Deir40%gobhfuilScríobhnaGaeilge‘gomaithnóníosfearr’acu.


1TácóipdenaceistneoiríarfadfaoiiamhinAguisínII.

• Iomlán620tuismitheoirínandaltaíbunscoileagusmeánscoilenó247ceistneoirí• 70tuismitheoiríleanaísnanaíonraíagustuismitheoirílapadáin

18%

23%

26%

21%

22%

27%

29%

21%

28%

24%

23%

27%

32%

26%

22%

31%

Scríobh

Léamh

Tuiscint

Labhairt

CUMASSAGHAEILGE

Líofa GoMaith Measartha Lag


49

Ach cé go n-úsáideann 40.50% de na tuismitheoirí Gaeilge ar bhonn laethiúil tácéatadánnadteaghlachalabhraíonnanGhaeilgesabhaileísealgoleor.(Féachléaráid5)


PríomhtheangaLabharthaanTíIsábharimníochéanlámhinuachtaratáaganmBéarlasabhaile.29%alabhraíonnGaeilgeníosmónáleathdenam.5%alabhraíonnGaeilgeant-amarfad.

Léaráid5–Bunaithearlíonnadteaghlachabhfuildaltaíscoileiontuafreagraíodh=186

Gachlá,40.50%

Gachseachtain,12.70%

Nírómhinic,25%

Riamh,16.60%

Cé chomh minic a labhraíonn tuismitheoirí Gaeilge?

25%denam,106

teaghlach

50%denam,54

theaghlach

75%denam,17

dteaghlach

100%denam,9

dteaghlach


50

GrúpaíTuismitheoirí&LapadánagusTuismitheoirílepáistísnaNaíonraí70rannpháirtithe.TáIonadCúramLeanaí(Crèche)riachtannachachidirandálinntágéargháleháisitheoiríachuristeachleisnagrúpaítuismitheoiríaguslapadánchunbreistacaíochtaaguscabhairathabhairtdóibh,aguschunclárleathanimeachtaísóisialtatrímheánnaGaeilgeachurarfáil.

Léaráid6-Bunaithearthorthaínagceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisischomhairliúcháinn=70Conclúid: Ní mór réimse leathan seirbhísí tacaíochta a chur ar fáil chun tacú letuismitheoirí. Tá dúshlán sa bhreis ag baint le páistí a thógáil le teanga nachmórtheanga na dúichí í. Tá sé rí-shoiléir gur pobal dhátheangach atá i nGaeltachtMhúscraí.Tácuidmhaith leisanmBéarla inuachtar–agusbeifearag iarraidhcuiddenghrúpaseoa thabhairtaraghaidhagusGaeilgeabheith inúsáidagcuidacusabhaile laistigh de shaolré an phlean chomhmaith le neartú a dhéanamh ar líon nadteaghlachinabhfuilanGhaeilgeinuachtar.Caithfear tacaíocht a thabhairt do na tuismitheoirí trí réimse leathan cheardlannaGaeilge neamhfhoirmiúla; rogha leathan ranganna Gaeilge foirmiúla; imeachtaí tríGhaeilge;ScéimTúsMaithafhiosrú;comhairleoireachtmaidirleisandátheangachas;tacaíochtaímaidirledopháisteathógaintlemionteanga:

-Tuismitheoirínalapadán-Tuismitheoirínaleanaísnanaíonraí-TuismitheoiríatáagtógaintleanaítríGhaeilgeamháin-Tuismitheoiríagtógaintleanaíarbhonndhátheangach(Gaeilgesanáireamh)-Tuismitheoirínandaltaíbunscoile-Tuismitheoirínandaltaíiarbhunscoile

AithníonnanpobalgobhfuilgéargháleraonimeachtaísóisialtatrímheánnaGaeilgeamháinachurarfáildodhaoinefástaagusdonateaghlaighchunníosmódeiseannaúsáideachruthúdóibh.

BaMhaith86%

NíorMhaith10%

Níbhaineannlehábhar

4%

ArmhaithleatdochuidGaeilgeaUeabhsúnóanGhaeilgeaUoghlaim?


51

5.5InstitiúidíOideachaisLe linn na scoilbhliana 2016/2017 bhí 840 daoine óga ag freastal ar an 4 naíonra, 5bhunscoilagusdháiarbhunscoilinGaeltachtMhúscraíagusiadgoléiragfeidhmiútrímheánnaGaeilge.

• 73LeanaísnaNaíonraí• 429DaltaíBunscoile-CúilAodha69+BaileMhúirne158+RéidhnanDoirí26+Béal

Átha’nGhaorthaidh76+CillnaMartra100• 329DaltaíIarbhunscoile-BaileMhúirne210+BéalÁtha’nGhaorthaidh119

Conclúid: Tá na hinstitiúidí oideachais áitiúla ag comhlíonadh a róil siúd chunardchaighdeánoideachaistrímheánnaGaeilgeasholátharsnascoileanna.Isléiróntaighdegobhfuil laigínachbeag le caighdeánGaeilgenabpáistí ag teacht godtínaNaíonraí. Is léiráfachgobhfuilGaeilgemhaith/an-mhaithagnadaltaíag fágaintnambunscoileanna / n-iarbhunscoileanna. Is ceartmar sin aitheantas a thabhairt donobairmhaithatáarsiúlagfoirnenan-institiúidíoideachais.

Tá sé soiléir gobhfuil géarghá le hIonadCúramLeanaí (Crèche), a fheidhmeodh trímheánnaGaeilge, chun seirbhísí luathoideachais agus cúram leanaí a chur ar fáil inGaeltachtMhúscraí.DáluaitheisachloiseannanpáisteGaeilge,iseaisfearré.TásésoiléirchomhmaithgobhfuilgéargháleréimseleathanimeachtaísóisialtatrímheánnaGaeilgeamháinachurarfáildonaosóg. 5.5.1NaNaíonraí51rannpháirtithe–TuismitheoiríleanaísnaNaíonraíBhí 51 leanaí sna Naíonraí áitiúla sa scoilbhliain 2015/16 agus bhí 73 leanaí ag freastalorthu sa scoilbhliain 2016/172. Idir an scoilbhliain 2015/16 agus 2016/17 léiríonn nafigiúirí thíosgo raibh laghdúar chéatadánnabpáistí leGaeilgemhaith&ódhúchasacuó16%go11%.Bliain Líon

PáistíCainteoiríDúchais

GaeilgeMhaith

BeagánGaeilge

Tuiscint Gan aon tuiscint(Béarlaamháinnóteangaeile)

2015/’16 51 6% 10% 29% 26% 29%2016/’17 73 8% 3% 30% 27% 32%Léaráid7-CumasGaeilgePáistíNaíonra2015/2016&2016/2017óChomharNaíonraínaGaeltachta

2BunaithearfigiúiríarnambailiúagComharNaíonraínaGaeltachtaóngceithrenaíonraiLimistéarPleanálaTeangaMhúscraídonscoilbhliain2015/16agusdonscoilbhliain2016/17


52

5.5.2DaltaíBunscoileMhúscraí3-200rannpháirtitheóRang3-Rang6.CuireadhceistarnadaltaísasuirbhéagcumasGaeilgeamheas.TásésoiléirgobhfuilcumasGaeilgean-mhaithagnadaoineógaagusgobhfuilnabunscoileannaáitiúlaagfeidhmiútríGhaeilge.

Tá sé curtha in iúl ag na daltaí go bhfuil éileamh ar réimse leathan imeachtaí sóisialta trímheánnaGaeilgeamháinachurarfáildóibhtaobhamuighdenchórasoideachaisagusgobhfuilgáleisanméidGaeilgeatáalabhairtsabhaileamhéadú.Maraluadhníosluaithetátacaíochtagteastáilónatuismitheoiríchunéseoabhaintamach.



3CeistneoirínanDaltaíBunscoile–TácóipdenaceistneoiríarfadfaoiiamhinAguisínII.

• Ghlacan5bhunscoilpáirtsnaceardlanna.• 200daltaísaniomlánóRang3suasgoRang6.• Nádearmadgurtháinignatuairimíarfadónadaltaíféin.

33%

47%

42%

44%

45%

33%

38%

35%

16%

17%

16%

18%

6%

3%

4%

3%

Scríobh

Léamh

Tuiscint

Labhairt

CumassaGhaeilge

Líofa GoMaith Réasúnta/Cuíosach Lag


53

TádearcadhfabhrachagusbáúilaganaosógileithnaGaeilge–dúirt78%gurmaithleoanGhaeilgeagusléiríonnséseoanriachtanasatáannníosmódeiseannaúsáideachruthúdóibh.

Léaráid9-Bunaithearthorthaínaceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisiscomhairliúcháinn=200Tágá lehiarrachtaíbreiseanGhaeilgeachurchuncinnsachlósscoile.Labhraíonn36%dóibhanGhaeilgeimeasccairdeigclósnascoile.


Aontaímgomór38%

Aontaím40%

NílaUiosagam/

Neamhshuim14%

Easaontaím6%

Easaontaímgomór2%

IsmaithliomanGhaeilge

Gaeilgeant-amarfad

nóbeagnachant-amar

fad7%

Gaeilgedenchuidismó29%

Béarladenchuidismó46%

Béarlaant-amarfadnóbeagnachan

t-amarfad16%

Teangaeile2%

Cénteangaaúsáideanntúledochairdeigclósnascoile?


54

Tá cumas Gaeilge an-mhaith ag na daltaí bunscoile ach is ábhar imní é nachlabhraíonnach11%dóibhanGhaeilgeimeasccairde.


PríomhtheangaLabharthaanTíCé gur iontach ar fad an rud é go bhfuil cumas maith Gaeilge acu, cúis díomá í nachlabhraíonnach7.3%detheaghlaighGaeilgeamháinsabhaile.

Léaráid12-Bunaithearthorthaínaceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisiscomhairliúcháinn=200

1%

6%

55%

28%

2%

5%

Gaeilgeant-amarfadnóbeagnachant-amarfad

Gaeilgedenchuidismó

Béarladenchuidismó

Béarlaant-amarfadnóbeagnachant-amarfad

Teangaeileant-amarfadnóbeagnachant-amarfad

ThartarleathisleathdeGhaeilgeagustheangaeile

Cénteangaalabhraíonntúledochairde?Cénteangaalabhraíonntúledochairde?

Gaeilge,7.30%

GaeilgeagusBéarla,28.70%

Béarla,57.30%

Teangaeile,2.80%

Gaeilgeagusteangaeile,

0.60%

Béarlaagusteangaeile,

1.10%

Gaeilge,Béarlaagusteangaeile,1.70%

TEANGACHAANBHAILE


55

5.5.3DaltaíIarbhunscoileMhúscraí4298rannpháirtitheóBliain1–Bliain6CuireadhceistarnadaltaísasuirbhéagcumasGaeilgeamheas.SoiléiríteargobhfuilcumasGaeilgean-mhaithagnadaoineógaagusgobhfuilnahiarbhunscoileannaáitiúlaagfeidhmiútríGhaeilge.



4CeistneoirínanDaltaíMeánscoile–TácóipdenaceistneoiríarfadfaoiiamhinAguisínII.

• Ghlacan2iarbhunscoilpáirtsnaceardlanna.• 298daltaísaniomlánóBhliain1suasgoBliain6.• Nádearmadgurtháinignatuairimíarfadónadaltaíféin.

40%

41%

54%

46%

32%

33%

29%

32%

25%

21%

16%

21%

3%

4%

1%

1%

Scríobh

Léamh

Tuiscint

Labhairt

CumassaGhaeilgeLíofa GoMaith Réasúnta/Cuíosach Lag


56

Dúirt 82% dóibh gurmhaith leo dámbeadh níosmó deiseanna taobh amuigh denscoil chunGaeilgeaúsáid.Tá sé curtha in iúl agnadaltaí gobhfuil éileamhanndoréimseleathanimeachtaísóisialtatrímheánnaGaeilgeamháinachurarfáildóibh.

Léaráid14-Bunaithearthorthaínagceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisischomhairliúcháinn=298Tá88%atáfabhrachileithnaGhaeilgeagusléiríonnséseoanriachtanasatáannníosmódeiseannaúsáideachruthúdóibh.


Aontaímgomór39%

Aontaím43%

Níla5iosagam14%

Easaontaím2%

Easaontaímgomór2%

BamhaithliomdámbeadhníosmódeiseannaagdaoineógaagcuidGaeilgeaúsáid

Aontaímgomór46%

Aontaím42%

Níla5iosagam7%

Easaontaím4%

Easaontaímgomór1%

IsmaithliomanGhaeilge


57

Léaráid16-Suimiúilgurmhaithle89%feabhasachuraragcuidGaeilge.


PríomhtheangaLabharthaanTíFósféin,céguriontacharfadanrudégobhfuilcumasGaeilgean-mhaithacutásédíomáchnach labhraíonn ach 6% de theaghlaigh Gaeilge amháin sa bhaile (Léaráid 17). Is léir óngcomparáididirdaltaínambunscoileannaagusn-iarbhunscoileannagolaghdaíonnúsáidnaGaeilgesabhailederéiragusmarathéannsiadinaois.Isféidirisdóchaéseomhíniúleisantioncharatáagnameáinshóisialtasrlarnadéagóirí.TágáleisanméidGaeilgeatáálabhairtsabhaileamhéadú.Maraluadhníosluaithetátacaíochtagteastáilónatuismitheoiríchunéseoabhaintamach.

Léaráid17-Bunaithearthorthaínaceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisiscomhairliúcháinn=298

Bamhaith,89%

Níormhaith,7%

Níbhaineannancheistliom,1%

Níorfreagraíodh,3%

ARMHAITHLEATDOCHUIDGAEILGEAFHEABHSÚ?

Gaeilge6%

GaeilgeagusBéarla23%

Béarla67%

Teangaeile2%

Gaeilge,Béarlaagusteangaeile

2%

TeangachaanBhaile


58

Dar le formhór na rannpháirtihe táid toillteannach Gaeilge a labhairt sa bhailemáthosnaítearancomhráinGaeilge.MálabhraíonntuismitheoiríGaeilgelenabpáistísabhailefreagraíonnnapáistíiadinGaeilge.

Léaráid18-Bunaithearthorthaínagceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisischomhairliúcháinn=298Léaráid19-TágálehiarrachtaíbreiseanGhaeilgeachurchuncinnsachlósscoile.Labhraíonn27%dóibhanGhaeilgeimeasccairdeigclósnascoile.


Aontaímgomór53%Aontaím

35%

Níla5iosagam/Neamhshuim

5%

Easaontaím5%

Easaontaímgomór2%

MálabhraíonnduineGaeilgeliom,freagraímiadinGaeilgeigcónaí

Gaeilgeant-amarfadnóbeagnachant-

amarfad,4%

Gaeilgedenchuidismó18%

Béarladenchuidismó49%


22%

Teangaeile,1%

ThararleathisleathdeGhaeilgeagusteangaeile,5%

Cénteangaaúsáideanntúledochairdeigclósnascoile?


59

Tá cumas Gaeilge an-mhaith ag na daltaí iarbhunscoile ach is ábhar imní é nachlabhraíonnach12%dóibhanGhaeilgeimeasccairde.

Léaráid20-Bunaithearthorthaínagceistneoiríascaipeadhlelinnanphróisischomhairliúcháinn=298Léaráid21–NaMeáinShóisialta


1%

6%

55%

28%

2%

5%

Gaeilgeant-amarfadnóbeagnachant-amarfad




Teangaeileant-amarfadnóbeagnachant-amarfad

ThartarleathisleathdeGhaeilgeagustheangaeile

Cénteangaalabhraíonntúledochairde?Cénteangaalabhraíonntúledochairde?

1% 5%

42% 44%

3%

Gaeilgeant-amarfadnóbeagnachant-

amarfad



Béarlaant-amarfadnóbeagnachant-am

arfad

Teangaeileant-amarfadnóbeagnach

ant-amarfad

CénteangaaúsáideanntúarSnapchat?CénteangaaúsáideanntúarSnapchat?


60

5.6–EagraíochtaíPobail100rannpháirtithe.Conclúid–Táspioraidpobailláidirsacheantar.Táníosmóná120eagraíochtaípobailag feidhmiú sa cheantar. Tá ról lárnach ag na heagraíochtaí seo agus na daoinegníomhachatágafaleisnaheagraíochtaíidtodhchaíanGhaeilge.

TáséaitheantagobhfuilgálepolasaitheGaeilgeabheithagnaheagraíochtaípobailagusnahionadpobailar fad,agusgombeadhsémarphríomhspriocag foireannanPhleanTeangatacaíochtathabhairtdonaheagraíochtaínagníomhachtaíseoabhaintamachtharsaolréanphleanteangaionasgombeidhúsáidnaGaeilgeagduliméidderéirachéile:

1. An Plean Teanga a bheith ar an liosta ábhar ar ‘Clár don Chruinniú’ ag gacheagraíocht.

2. Gombeadh‘gníomhamháinsanam’ábhaintamachchuntacúleisanbpleanteangaionasgombeidhúsáidnaGaeilgeagduliméidderéirachéilem.shmiontuairiscínagcruinnithe as Gaeilge, Litir fógraithe as Gaeilge, Chlár don Chruinniú as Gaeilge,Cruinnithedátheangach.

3. Gombeadhpríomh-áitnaGaeilgeácurchuncinnnuairatáimeachtaíán-eagrúagusáreáchtáilgoháitiúil.


Gaeilgeamháin23%

Béarlaamháin20%

Gaeilge&Béarla57%

Reáchtáltarcruinnithecoiste


61



Níl59%

Tá22%

Níor5reagraíodh19%

Anbhfuilpleanteanga/Gaeilgeagaibh?

Gaeilgeamháin14%

Béarlaamháin7%

GaeilgeagusBéarla79%

Gaeilgearanbhfógraíocht/aranmbolscaireacht


62

5.7–GnóthaíÁitiúla20rannpháirtithe.Tá spioraid pobail láidir sa cheantar. Tá níosmó ná 30 gnóthaí áitiúla agus táid go léirtábhachtachisaolanphobail.Bíonnmuintirnaháiteistighsnagnóthaíseoarbhonnrialtaagusdéantargoleorcainteistighiontu.TárólagmuintirnaháitechunúsáidnólabhairtnaGaeilgeachurchuncinnsanidirphléleisnagnóthaíseo.

TásémarphríomhspriocagfoireannanPhleanTeangatacaíochtathabhairtdonagnóthaíáitiúlanagníomhachtaíseoaleanasabhaintamachtharsaolréanphleanteanga:

1. Gombeadh polasaí teanga simplí á chur le chéile agus ceardlann feasachta teanga,frásaí coitianta,muinín teangaagus rogha teangaan chustaiméir á reáchtáil leisnafostaithe.

2. GombeadhfáilteroimhúsáidnaGaeilgesachaidreamhleisnagnóthaíseo.3. GombeadhseirbhísfheiceálachtríGhaeilgearfáildonphobal.

5.8–ComhlachtaíÁitiúla&ScéimeannaFostaíochta5In 2016 bhí 675 duine fostaithe i gcliantchomhlachtaí Údarás na Gaeltachta. Tá róltábhachtachagnacomhlachtaíseo-cruthaítearfostaíochtagustátionchardearfachacuarchúrsaíeacnamaíochtainGaeltachtMhúscraí.IsléirgobhfuilantÚdarásagiarraidhroinntcoinníollacha teanga a leagadh ar chliantchomhlachtaí dá chuid ach caithfear tacaíochtbreisearbhonn leanúnachachurar fáildona fostaitheagusnabainisteoirí chunrólníosláidreabheithacuidtacalehúsáidnaGaeilgesnacomhlachtaím.sh.beannúdhátheangachar an nguthánagus feiceálacht na Gaeilge sa cheantar - comharthaí Gaeilge nódhátheangach.

I dteannta le tacaíocht do chomhlachtaí agus fiontair sa limistéar tacaíonn Údarás naGaeltachta lescéimeanna fostaíochtasóisialtasa limistéarchomhmaith.Táagéirígohan-mhaith leis na scéimeanna seo ach is fiú cuimhneamh ar rangannaGaeilge nó ceardlannaGaeilgeafhorbairtmarchuiddontraenáildorannpháirtithenascéimeanna.

Agdeireadhnabliana2016bhí:• 20rannpháirtithefostaithearanScéimShóisialtaTuaithe• 6rannpháirtitheeilefostaithearanScéimTús.• 15rannpháirtitheClárSeirbhísíPobailsalimistéar

5Bunaithearthaighde-NicChárthaigh,L.(2012).ÚdarásnaGaeltachtaanláragusantImeall–léargaseatramhach,ImleabharaI.[e-leabhar]lefáilarhttps://www.litriocht.com/product/dar-s-na-gaeltachta-an-l-r-agus-an-timeall-l-argas-eatramhach-imleabhar-i/


63

5.9–AnDaonáireamh6DeréirDaonáireamhnabliana2016tádaonra3,785duineinGaeltachtMhúscraí.• Tá3,619duined’aois3blianaagusoscionn=100%• Deir 76.8% go bhfuil Gaeilge acu. Ní mór caighdeán agus cumas a gcuid Gaeilge a

mheas ionasgur féidir tacaíochtachurar fáilchunfeabhasachurarchumas/úsáidnaGaeilge,másgá.

• Deir41%gurcainteoirí laethúlaGaeilge iad.Tábeartaanphlean teanga chunníosmódeiseannaathabhairtdonphobalGaeilgeaúsáid.

• Tá21.17%ganGhaeilge.CaithfearnadaoineseoaaithintagusiadamhealladhidtreonaGaeilgetrírangannabunúsachaagusimeachtaíéagsúlatrímheánnaGaeilgeachurarfáildóibh.

Léaráid25-BunaithearfhigiúiríDhaonáireamh2016ónCSO

Léaráid26-BunaithearfhigiúiríDhaonáireamh2016ónCSO

6NíhionannnatoghcheantairaguslimistéarnaGaeltachtaagusmarsinníféidiriontaoibhiomlánabheithasfigiúiríanDaonáirimh.MaraluaidhigCaibidil3,tugadhfaoidearalelinncéimullmhúcháinanPhleanTeanganímarachéilegohiomlánteorainneachanadtoghcheantairiMúscraíaguslimistéaranlimistéarPleanálaTeanga.TástráicítalúntaobhamuighdenGhaeltachtsanáireamhilimistéirnatoghcheantairagusdáréirtáimídchuncloíleisnafigiúiríatábunaithearLimistéarPleanálaTeangaMhúscraíagusaranDaonáireamhadéanadhi2011&2016atácurthaarfáilaganPhríomh-OifigStaidrimh.Isfiúancheistseoascrúdúarbhonnníosdoimhnelelinntréimhseanphleanteanga.

LimistéarPleanálaTeangaMhúscraí 2016 %Daonraiomlán 3,785 Daonra(3blianad'aoisagusosacionn) 3,619 100%DaoinelecumasGaeilge 2,782 76.8%DaoineganGhaeilge 787 21.17%Cainteoirílaethúla 1,477 41%CainteoirílaethúlaGaeilgelasmuighdenchórasoideachais

836 23.1%

CainteoirílaethúlaGaeilgelaistighdenchórasoideachais

641 17.72%

Daoinenárthugfreagra 50 1.3%

LimistéarPleanálaTeangaMhúscraí 2011 2016 FíórathrúDaonraiomlán 3,771 3,785 +14Daonra(3blianad'aoisagusosacionn) 3,596 3,619 +23DaoineleGaeilge 2,863 2,782 -81DaoineganGhaeilge 709 787 +78Cainteoirílaethúla 1,512 1,477 -35Cainteoirí laethúlaGaeilge lasmuighden chórasoideachais

943 836 -107

Daoinenárthugfreagra 24 50 +26

is rud ’orthábhachtach é stádas gaeltachta an cheantair seo a … · 2017. 10. 10. ·...

Documents