isbn : 978-616-08-3477-8 · 4 1 0 - 5 3 4 - 3 7 2 2 6 6 1 0 9 8 7 6 5 4 3 2...

• ในกรณทตองการซอเปนจ�านวนมาก เพอใช ในการสอน การฝกอบรม การสงเสรมการขาย หรอเปน ของขวญพเศษ เปนตน กรณาตดตอสอบถามราคาพเศษไดท ฝายขาย บรษท ซเอดยเคชน จ�ากด (มหาชน) เลขท 1858/87-90 ถนนเทพรตน แขวงบางนาใต เขตบางนา กรงเทพฯ 10260 โทรศพท 0-2826-8222 โทรสาร 0-2826-8356-9

• หากมค�าแนะน�าหรอตชม สามารถตดตอไดท comment@se–ed.com

งานไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตนโดย บญธรรม ภทราจารกล

ราคา 94 บาท

สงวนลขสทธตามกฎหมาย โดย บญธรรม ภทราจารกล © พ.ศ. 2562หามคดลอก ลอกเลยน ดดแปลง ท�าซ�า จดพมพ หรอกระท�าอนใด โดยวธการใดๆ ในรปแบบใดๆไมวาสวนหนงสวนใดของหนงสอเลมน เพอเผยแพรในสอทกประเภท หรอเพอวตถประสงคใดๆนอกจากจะไดรบอนญาต

4 1 0 - 5 3 4 - 3 7 22 6 6 1 0 9 8 7 6 5 4 3 2

ขอมลทางบรรณานกรมของหอสมดแหงชาต

บญธรรม ภทราจารกล.

งานไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน. -- กรงเทพฯ : ซเอดยเคชน, 2562. 372 หนา. 1. ไฟฟา. 2. อเลกทรอนกส. I. ชอเรอง. 621.3

ISBN : 978-616-08-3477-8

จดพมพและจดจ�าหนายโดย

เลขท 1858/87-90 ถนนเทพรตน แขวงบางนาใตเขตบางนา กรงเทพฯ 10260 โทรศพท 0-2826-8000

พมพท บรษท ว.พรนท (1991) จ�ากดเลขท 23/71-72 หมท 1 ซอยเทยนทะเล 10 ถนนบางขนเทยน–ชายทะเล แขวงแสมด�า เขตบางขนเทยน กรงเทพฯ 10150 โทรศพท 0–2451–3010นายวชย กาญจนพฒนา ผพมพผ โฆษณา พ.ศ. 2562

20100-1005 งานไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน 1-3-2

(Basic of Electrical and Electronic Work)

จดประสงครายวชา เพอให

1. ร เขาใจ และน�าไปใชเกยวกบหลกการท�างาน ระบบความปลอดภยในงานไฟฟาและ

อเลกทรอนกสเบองตน

2. มทกษะเกยวกบการใชเครองมอวดทดสอบวงจรไฟฟาและอเลกทรอนกส การเตรยม

อปกรณ ประกอบ ทดสอบวงจรไฟฟา และอเลกทรอนกส เลอกเครองใชไฟฟาและ

อเลกทรอนกส

3. มเจตคตและกจนสยทดในการท�างานดวยความละเอยดรอบคอบ ปลอดภย เปน

ระเบยบ สะอาด ตรงตอเวลา มความซอสตย รบผดชอบ และรกษาสภาพแวดลอม

สมรรถนะรายวชา

1. แสดงหลกการวด ทดสอบ ประกอบวงจรไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตนและ

ความปลอดภย

2. ประกอบและตรวจสอบวงจรไฟฟาเบองตน

3. ตอวงจรและอปกรณควบคมมอเตอรไฟฟาเบองตน

4. ตอวงจรและตรวจสอบอปกรณอเลกทรอนกสเบองตน

ค�าอธบายรายวชา

ศกษาและปฏบตงานเกยวกบหลกความปลอดภยในการปฏบตงานไฟฟาและ

อเลกทรอนกส แหลงก�าเนดไฟฟา กฎของโอหม พลงงานไฟฟา วงจรไฟฟาเบองตน

วงจรไฟฟาแสงสวาง การควบคมมอเตอรเบองตน อปกรณปองกนไฟฟาและการตอ

สายดน อปกรณอเลกทรอนกส R L C หมอแปลงไฟฟา รเลย ไมโครโฟน ล�าโพง อปกรณ

สารกงตวน�า การบดกร การใชมลตมเตอร เครองก�าเนดสญญาณ ออสซลโลสโคป

การประกอบวงจรไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน

ระบบไฟฟาและอเลกทรอนกสเปนระบบทตองใชพลงงานไฟฟา เพอใหอปกรณไฟฟาและ

อเลกทรอนกสชนดตางๆ ในระบบท�างานตามทไดออกแบบไว วชางานไฟฟาและอเลกทรอนกส

เบองตน กลมสมรรถนะวชาชพพนฐาน ประเภทวชาชางอตสาหกรรม ของส�านกงานคณะกรรมการ

การอาชวศกษา ทแผนกวชาชางตางๆ ตองศกษา โดยเปนการศกษาทงภาคทฤษฎและปฏบต

เกยวกบอปกรณไฟฟาและอปกรณอเลกทรอนกส เนอหาในหนงสอเลมนเรยบเรยงตามค�าอธบาย

รายวชาอยางครบถวน ซงอปกรณไฟฟาจะประกอบดวยแผงสวตช แผงจายไฟ สวตชไฟฟา

สายไฟฟา เตารบส�าหรบเสยบปลกไฟ และหลอดไฟฟา เปนตน และอปกรณอเลกทรอนกส

ประเภทสารกงตวน�า ไดแก ไดโอด ทรานซสเตอร เทอรมสเตอร ผลกแร เซลลเหนยวน�าดวยแสง

ไอซเครองมอและเครองมอวดในงานไฟฟา และอเลกทรอนกส เปนตน

การจดท�าหนงสอเลมนอาจจะมขอบกพรองอยบาง หากมขอผดพลาดหรอค�าแนะน�าใดๆ กรณาตดตอมายงผเขยนไดโดยตรงท [email protected] เพอทผเขยนจะไดน�าค�าแนะน�าเหลานนมาปรบปรงหรอเพมเตมในการเขยนใหสมบรณยงขนตอไป และขอมอบอทศความด ความสมบรณของหนงสอเลมนใหแก บดา มารดาผ ใหก�าเนดและเปนครคนแรกทเคารพรกเทดทนอยางสงยง ตลอดจนครอาจารยผประสาทวชาทกๆ ทาน

บญธรรม ภทราจารกล

ค�าน�า

(5)

บทท 1 ความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส (Safety of Electrical and Electronics) .........................................................1

1.1 การก�าจดและปองกนไฟฟาสถต (Removal and Prevention of Electrostatic) 2

1.2 ไฟฟาดด (Electric Shock) 4

1.3 อนตรายทเกดจากไฟฟาและอเลกทรอนกส

(Hazards of Electrical and Electronics Equipment) 5

1.4 กฎความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส

(Electrical and Electronics Safety Rules) 6

1.5 การปฐมพยาบาลเบองตน (First Aid) 11

ใบงานท 1.1–1.2 12

แบบฝกหดบทท 1 20

บทท 2 แหลงก�าเนดไฟฟา (Electrical Source) ........................................................ 212.1 ไฟฟาสถต (Static Electricity or Electrostatics) 22

2.2 แหลงก�าเนดไฟฟากระแสตรง (DC Electrical Source) 24

2.3 แหลงจายก�าลงงานไฟฟากระแสสลบ (AC Power Source) 30

2.4 ระบบไฟฟา (Electrical Power System) 36

ใบงานท 2.1 38


บทท 3 ทฤษฎไฟฟาเบองตน (Basic Electrical Theory) ........................................ 433.1 อะตอม (Atom) 44

3.2 ทฤษฎอเลกตรอนของไฟฟา (Electron Theory of Electricity) 44

3.3 ความตานทาน ตวน�า และฉนวนไฟฟา (The Resistance Conductors and Insulators) 45


สารบญ

(7)

(8)

บทท 4 เครองมอวดงานไฟฟาและอเลกทรอนกส (Electrical and Electronics Measurements)............................................. 53

4.1 โวลตมเตอร (Voltmeter) 54

4.2 แอมมเตอร (Ammeter) 55

4.3 แคลมปมเตอร (Clamp Meter) 56

4.4 โอหมมเตอร (Ohmmeter) 58

4.5 คณลกษณะของมลตมเตอรและการใชงาน 59

4.6 การใชมลตมเตอรวดความตานทาน 60

4.7 การใชมลตมเตอรวดแรงดนไฟฟากระแสตรง (DCV) 63

4.8 การใชมลตมเตอรวดแรงดนไฟฟากระแสสลบ (ACV) 63

4.9 การใชมลตมเตอรวดกระแสไฟฟาของไฟฟากระแสตรง (DCA) 64

4.10 ออสซลโลสโคป (Oscilloscope) 66

4.11 คณลกษณะของออสซลโลสโคป 68

4.12 สายวดหรอสายโพรบ (Test Leads or Oscilloscope Probe) 70

4.13 เครองก�าเนดสญญาณ (Signal Generator) 73

4.14 วธการใชออสซลโลสโคปเบองตน 78

ใบงานท 4.1–4.7 86


บทท 5 วงจรไฟฟาเบองตน (Basic Electrical Circuits) ......................................1075.1 กฎของโอหม (Ohm’s Law) 108

5.2 ก�าลงงานไฟฟา (Electrical Power) 110

5.3 พลงงานไฟฟา (Electrical Energy) 111

5.4 วงจรอนกรมและขนานของตวตานทาน คอนเดนเซอรและตวเหนยวน�า

(Series and Parallel Circuits of Resistors, Condensers and Inductors) 112

5.5 แผนผงวงจรและสายไฟ (Circuit and Wiring Diagram) 119


บทท 6 วงจรไฟฟาแสงสวาง (Lighting Circuit) ..................................................1236.1 วงจรไฟฟาแสงสวาง (Lighting Circuit) 124

6.2 สญลกษณทางไฟฟาและอเลกทรอนกส (Electrical and Electronics Symbol) 126

ใบงานท 6.1-6.4 134


บทท 7 อปกรณไฟฟา (Electrical Devices) .........................................................1617.1 สวตชไฟฟา (Electrical Switch) 162

7.2 หลอดไฟฟา (Electrical Bulbs) 163

7.3 ปลกและเตาเสยบไฟฟา (Plugs and Sockets or Outlet) 171

7.4 อะแดปเตอร (Adaptors) 172

(9)

ใบงานท 7.1–7.4 173


บทท 8 อปกรณปองกนไฟฟาและการตอลงดน (Circuit Breaker and Ground Connecting) .......................................197

8.1 ฟวส (Fuses) 198

8.2 เซอรกตเบรกเกอร (Circuit Breaker) 198

8.3 ระบบสายดน (Grounding System) 204


บทท 9 การควบคมมอเตอรเบองตน (Basic Motor Control) ..........................2079.1 มอเตอรไฟฟา (Electrical Motor) 208

9.2 การควบคมมอเตอรเบองตน (Basic Motor Control) 212

ใบงานท 9.1 218


บทท 10 ตวตานทาน ตวเกบประจ และตวเหนยวน�า (Resistor Condenser and Inductor) ....................................................227

10.1 ตวตานทาน (Resistor) 228

10.2 ตวเกบประจ (Condenser) 232

10.3 ตวเหนยวน�า (Inductor) 235

ใบงานท 10.1-10.3 240


บทท 11 ไมโครโฟน ล�าโพง รเลย หมอแปลง โปรโตบอรด และสตรปบอรด (Microphone, Loudspeaker, Relay, Transformer, Protoboard and Stripboard) ..................................................................................... 251

11.1 ไมโครโฟน (Microphone) 252

11.2 ล�าโพง (Loudspeaker) 254

11.3 รเลย (Relay) 255

11.4 หมอแปลงไฟฟา (Transformer) 257

11.5 โปรโตบอรด หรอบรดบอรด (Protoboard or Breadboard) 258

11.6 สตรปบอรด หรอเวโรบอรด (Stripboard or Veroboard) 259

ใบงานท 11.1-11.4 260


บทท 12 อปกรณสารกงตวน�า (Semiconductors Device) .................................26912.1 ไดโอด (Diode) 271

12.2 ทรานซสเตอร (Transistors) 274

(10)

12.3 โฟโตทรานซสเตอร (Photo Transistor) 275

12.4 ไทรสเตอร (Thyristor) 275

12.5 เทอรมสเตอร (Thermistor) 276

12.6 ผลกแร (Piezoelectric Element) 276

12.7 เซลลเหนยวน�าดวยแสง (Photo Conductive Cell) 278

12.8 หนวยรวมวงจร (Integrated Circuits) 279

ใบงานท 12.1–12.8 280


บทท 13 ขวตอสายไฟฟา (Electrical Connector) ............................................... 30313.1 ขวตอสายไฟฟา (Electrical Connector) 304

13.2 ปลกและแจค (Plug and Jack) 309


บทท 14 การประกอบวงจรไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน (Basic Electrical and Electronics circuit Assembly) ......................... 315

14.1 ใบงานการประกอบวงจรไฟฟาแสงสวาง 316

ใบงานท 14.1–14.2 317

14.2 ใบงานการประกอบวงจรอเลกทรอนกส 326

ใบงานท 14.3-14.4 327

บทท 15 เครองมองานไฟฟาและอเลกทรอนกส (Electrical and Electronics Hand Tools) ..............................................341

15.1 ไขควง (Screwdriver) 342

15.2 คม (Pliers) 343

15.3 หวแรงบดกร (Soldering Iron) 344

15.4 ตวดดตะกวบดกร (Solder Sucker Tool) 346

15.5 ไขควงทดสอบไฟ (Test Lights) 348

ใบงานท 15.1–15.2 350


บรรณานกรม ...........................................................................................................359

สาระส�าคญบทท 1

ระบบไฟฟามทงคณและโทษ การตดตงระบบไฟฟาไมดหรอผดพลาดจะท�าใหเกดไฟฟาดด (Electrical Shocks) หรอทเราเรยกวา ไฟชอรต และไฟฟาลดวงจร (Short Circuit Current) รวมทงไฟฟารว (Leak Circuit) ซงอาจจะท�าอนตรายใหกบเราจนเสยชวต หรออาจจะเปนสาเหตใหเกดไฟไหมได

ดงนนการตดตงอปกรณไฟฟาและการบ�ารงรกษาจะตองมมาตรการเรองความปลอดภยเปนพเศษ เพอ ปองกนการถกไฟฟาดดทเปนสาเหตใหเกดการเสยชวตได โดยการท�าลายการท�างานของหวใจ และการใชกระแสไฟฟาเกนก�าหนด (Over Currents) ซงอาจจะท�าใหเกดไฟไหม และเกดความเสยหายตออปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกส และระบบสายไฟฟา

จดประสงคทวไป

1. เพอใหมความรความเขาใจในการก�าจดและปองกนไฟฟาสถต

2. เพอใหมความรความเขาใจในการเกดไฟฟาดด หรอไฟฟาชอรต

3. เพอใหมความรความเขาใจในอนตรายทเกดจากไฟฟา และอเลกทรอนกส

4. เพอใหมความรความเขาใจในกฎความปลอดภยในงานไฟฟา และอเลกทรอนกส

5. เพอใหมความรความเขาใจในการปฐมพยาบาลเบองตน

จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. สามารถอธบายการก�าจดและปองกนไฟฟาสถตไดอยางถกตอง

2. สามารถอธบายการเกดไฟฟาดดหรอไฟฟาชอรตไดอยางถกตอง

3. สามารถอธบายอนตรายทเกดจากไฟฟาและอเลกทรอนกสไดอยางถกตอง

4. สามารถอธบายกฎความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกสไดอยางถกตอง

5. สามารถอธบายการปฐมพยาบาลเบองตนไดอยางถกตอง

6. ท�าแบบฝกหดไดถกตอง และส�าเรจภายในเวลาทก�าหนดอยางมเหตและผลตามหลกปรชญาเศรษฐกจ พอเพยง

เนอหาสาระ

ศกษาและปฏบตงานเกยวกบการก�าจดและปองกนไฟฟาสถต การเกดไฟฟาดดหรอไฟฟาชอรต อนตรายทเกดจากไฟฟาและอเลกทรอนกส กฎความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส รวมทงการปฐมพยาบาลเบองตน (First Aid)

ความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส 1

บ ท ท

1

2 งานไฟฟาและอเลกทรอนกสเบองตน

ระบบไฟฟามทงคณและโทษ การตดตงระบบไฟฟาไมดหรอผดพลาดจะท�าใหเกดไฟฟาดด

หรอทเรยกวา ไฟชอรต และไฟฟาลดวงจร รวมทงไฟฟารว ซงอาจจะท�าอนตรายใหกบเรา

จนเสยชวต หรออาจจะเปนสาเหตใหเกดไฟไหมได

ดงนนการตดตงอปกรณไฟฟาและการบ�ารงรกษาจะตองมมาตรการเรองความปลอดภยเปน

พเศษ เพอปองกนการถกไฟฟาดดทเปนสาเหตใหเกดการเสยชวตไดโดยการท�าลายการท�างาน

ของหวใจ และการใชกระแสไฟฟาเกนก�าหนด ซงอาจจะท�าใหเกดไฟไหมและเกดความเสยหาย

ตออปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกส รวมทงระบบสายไฟฟา ดงแสดงในรปท 1.1 และรปท 1.2

รปท 1.1 ชางไฟฟาทไมมความระมดระวงในการท�างานจนถกไฟฟาชอรต

รปท 1.2 ชางไฟฟาท�าการขนนอตยดสายไฟฟาโดยไมตดวงจรไฟฟาจนเกดประกายไฟ

1.1 การก�าจดและปองกนไฟฟาสถต (Removal and Prevention of Electrostatic)

ไฟฟาสถตจะเปนตวกระตนท�าลายอปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกสทงหมด และรางกาย

มนษยจะเปนตวทท�าใหเกดศกยประจทางไฟฟาสถต ดงนนในการท�างานทเกยวกบอปกรณ

อเลกทรอนกส โดยเฉพาะอยางยงแผงวงจรอเลกทรอนกส จงตองท�าการคายประจใหกบ

โตะท�างานหรอพนผวโลหะทก�าลงท�างาน เพอลดการเกดไฟฟาสถต

บทท 1 : ความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส 3

การก�าจดและปองกนไฟฟาสถตภายในอาคารสามารถกระท�าไดงายๆ โดยการเปดหนาตาง

หรอใชเครองท�าความชน (Humidifier) เพอเพมปรมาณความชนของอากาศ หรอใชเครอง

ปองกนไฟฟาสถต (Ionizers)

รปท 1.3 สญลกษณระวงไฟฟาสถต

อปกรณสารกงตวน�าสวนใหญทใช ในอตสาหกรรมอเลกทรอนกส เชน ฮารดดสก หรอ

การดตางๆ จะมความไวมากกบประจไฟฟาสถต และท�าใหเกดการเสยหายได ผผลตจงตอง

ใชอปกรณปองกนไฟฟาสถต (Electrostatic Sensitive Device; ESD) เพอปองกนอปกรณ

ดงกลาว ซงไดแก ถงบรรจฮารดดสกปองกนไฟฟาสถต หรอการดตางๆ และเพอปองกนไมให

เกดไฟฟาสถตกบคนงานทท�างานเกยวกบอปกรณสารกงตวน�า จงตองตดสายรดขอมอปองกน

ไฟฟาสถต (Anti Static Strap) เพอท�าใหตนเองเปนสายดน ดงแสดงในรปท 1.4 และรปท 1.5

รปท 1.4 สายรดขอมอปองกนไฟฟาสถต รปท 1.5 ถงบรรจฮารดดสกหรอการดเพอปองกน ไฟฟาสถต

ในโรงงานอตสาหกรรม พนโรงงานหรอพนในโรงพยาบาลจะมการสวมใสรองเทาปองกน

ไฟฟาสถต เพอปองกนการเกดประจไฟฟาสถตจากการสมผสกบพน รองเทานจะมพนรองเทา

ทน�าไฟฟาไดด ไมควรจะสบสนระหวางรองเทาปองกนไฟฟาสถตกบรองเทาฉนวน ซงใหผล

ตรงขามกนคอเปนการปองกนไฟฟาดด ดงแสดงในรปท 1.6


รปท 1.6 รองเทาปองกนไฟฟาสถตซงจะตดสญลกษณ ESD ไวทรองเทาตามมาตรฐาน ISO 200345 : 2004

1.2 ไฟฟาดด (Electric Shock)

ไฟฟาดดหรอไฟฟาชอรตเกดขนไดเมอรางกายของมนษยหรอสตวเกดการสมผสกบแหลง

ก�าเนดไฟฟาตางๆ และท�าใหเกดการไหลของกระแสไฟฟาผานผวหนง กลามเนอ หรอผม

กระแสไฟฟาต�าสดทมนษยสามารถรสกได เชน กระแสไฟฟา AC/60 เฮรตซ (Hz) อยางนอย

ทสดคอ 1 มลลแอมแปร (mA) และกระแสไฟฟา DC อยางนอยทสดคอ 5 มลลแอมแปร

และถากระแสไฟฟามคาสงพอ จะท�าใหเกดความเสยหายของเนอเยอ หรอกลามเนอกระตก

ซงน�าไปสภาวะหวใจหยดเตน

กระแสไฟฟา AC/60 เฮรตซ ท 60 มลลแอมแปร หรอกระแสไฟ DC ท 300–500

มลลแอมแปร สามารถกอใหเกดภาวะกลามเนอกระตก ไฟฟาชอรตอยางตอเนองของไฟฟา

AC ท 120 โวลต/60 เฮรตซ จะท�าใหเกดอนตรายตอภาวะหวใจเตนผดจงหวะ อยางไรกตาม

ความรนแรงจากไฟฟาชอรตจะขนอยกบเสนทางทกระแสไฟฟาไหลผานรางกาย

กระแสไฟฟาเพยง 10 ไมโครแอมแปร ( A) กเพยงพอทจะสามารถท�าใหเกดภาวะ

กลามเนอ กระตก ดงนนอปกรณตรวจวดทางการแพทยชนดใชไฟฟาทเชอมตอผปวยจงตอง

ค�านงถงปรมาณกระแสไฟฟานดวย

ในการทดลอง ถามกระแสไฟฟา 50–500 มลลแอมแปรไหลผานหวใจ กเพยงพอทจะท�าให

หวใจหยดเตนได จ�านวนกระแสไฟฟาทแนนอนนนขนอยกบแตละบคคล และขนอยกบความถ

ของแหลงจายไฟฟา กระแสไฟฟาเพยงเลกนอย แตมความถ 55 เฮรตซกสามารถฆาเราได


การถกไฟฟาชอรตจะม 2 ลกษณะ ไดแก

1.2.1 ไฟฟาชอรตขนาดใหญ (Macroshock)

ไฟฟาชอรตขนาดใหญเปนการไหลของกระแสไฟฟาเขาไปในผวหนง และผานรางกายจาก

แขนขางหนงไปทแขนอกขางหนง หรอระหวางแขนและเทา และมโอกาสทจะไหลผานเขาไปท

หวใจ ซงมนจะอนตรายมากกวากระแสไฟฟาไหลผานระหวางขาและพนดน ไฟฟาชอรตแบบน

กระแสไฟฟาจะตองไหลผานเขาไปในรางกายโดยผานทางผวหนง

1.2.2 ไฟฟาชอรตขนาดเลก (Microshock)

ไฟฟาชอรตขนาดเลกลกษณะนคอ เครองกระตนการเตนของหวใจ (Pacemaker) ทม

แหลงก�าเนดกระแสไฟฟาทมขนาดเลกมากๆ และมทางเดนของกระแสไฟฟาเชอมตอโดยตรง

กบเนอเยอหวใจ ซงเปนอปกรณปองกนการเสยชวตจากการเตนของหวใจผดพลาด ดงแสดง

ในรปท 1.7

การปองกนการถกไฟฟาชอรต จะใชมาตรฐาน IEC 60364 ซงเปนมาตรฐานระหวางประเทศ

ส�าหรบการตดตงไฟฟา และมาตรฐานระดบชาตในหลายๆ ประเทศมพนฐานอยบนมาตรฐานน

รปท 1.7 การใสเครองกระตนการเตนของหวใจเขาไปในรางกาย

1.3 อนตรายทเกดจากไฟฟาและอเลกทรอนกส (Hazards of Electrical and Electronics Equipment)

อนตรายทเกดจากการใชอปกรณไฟฟาและอเลกทรอนกสทไมถกตอง ไดแก


1.3.1 ชดอปกรณไฟฟา (Set of Electrical Equipment)

ชดอปกรณไฟฟา เชน สายไฟและขอตออาจจะมคมซอนอยโดยทเรามองไมเหน โดยเฉพาะ

อยางยงแผงวงจรทท�าจากไฟเบอรกลาสทแขงมากๆ ดงนนเมอเราหยบจบอปกรณเหลานควร

จะระมดระวงมากขนเปนพเศษ

1.3.2 ระบบไฟฟาทใชไฟฟาแรงสงทคอนขางสง (Electrical System for Quite High Voltage)

ระบบไฟฟาทใชไฟฟาแรงสงทคอนขางสงซงขณะท�างานเราอาจจะตองสมผสสวนประกอบ

ทน�าไฟฟาแรงสง หรอสวนประกอบทอยใกล ในกรณทเกดการคายประจไฟฟาแรงสงทไมคาดคด

เกดขน รางกายของเรากจะเปนรปแบบของเสนทางเดนของกระแสไฟฟาไปยงกราวน โดยผาน

ระบบส�าคญของรางกายเราจนเสยชวตได

1.3.3 การลดวงจร (Short Circuit Current)

การลดวงจรจะเปนสาเหตหนงของการเกดการอารกและเกดอบตเหตไฟไหม เมอประกอบ

ชดอปกรณไฟฟา สญญาณบอกเหตของไฟฟาลดวงจรคอ อปกรณไฟฟาจะเกดความรอนขนมา

โดยอปกรณไฟฟาทเกดความรอนอาจจะไมจ�าเปนตองมควนหรอการเผาไหมออกมา ถาหากเรา

สงสยวาอาจจะเกดการลดวงจรใหท�าการปดไฟทเมนบอรด และท�าการตรวจสอบชนสวนอปกรณ

1.4 กฎความปลอดภยในงานไฟฟาและอเลกทรอนกส (Electrical and Electronics Safety Rules)

ในการท�างานเกยวกบระบบไฟฟาและการด�าเนนการซอมแซมจดใดๆ เราจะตองจ�ากฎ

ความปลอดภยส�าหรบการใชงานไฟฟาจนเขาใจไดอยางถกตอง เพอความปลอดภยตอชวต

และทรพยสน

1. อยาเลนวาวหรอเครองบนจ�าลองใกลสายไฟฟา ดงแสดงในรปท 1.8

2. เกบรกษาอปกรณไฟฟาใหหางไกลจากน�า

3. ใหอยหางไกลรวกนรอบๆ สถานไฟฟาแรงสง และหมอแปลง ตลอดจนไมปนรวกน

เขาไปภายในเดดขาด ดงแสดงในรปท 1.9


รปท 1.8 อยาเลนวาวใกลสายไฟฟา รปท 1.9 ปายเตอนใหระวงไฟฟาแรงสง

4. กอนทจะปนขนตนไม ใหมองไปรอบๆ วามสายไฟฟาอยหรอไม ถามใหหลกเลยงจาก

ตนไมนนทนท

5. ใหตะโกนดงๆ เมอตองการขอความชวยเหลอ

6. ตองใหแนใจวาไดเกบสายไฟฟาทงหมดไวเรยบรอยและเปนระเบยบเพอปองกนสตว

กดแทะสายไฟฟา หรอคนอาจเดนสะดดและหกลมได

(ก) การเกบสายไฟฟาทถกวธ (ข) การเกบสายไฟฟาทผดวธ

รปท 1.10 การเกบสายไฟฟา

7. เมอจะดงสายไฟฟาออกจากเตาเสยบใหจบทปลกสายไฟ เพราะถาดงทตวสายไฟฟา

จะท�าใหสายไฟฟาขาดในได ดงแสดงในรปท 1.11

8. ใหระวงไฟฟาชอรตตามปายเตอนเมออยใกลแหลงน�า และหามท�างานระบบไฟฟา

ใกลแหลงน�า ดงแสดงในรปท 1.12


(ก) การจบดงสายไฟฟาทถกวธ (ข) การจบดงสายไฟฟาทผดวธ

รปท 1.11 การจบดงสายไฟฟาออกจากเตาเสยบ

รปท 1.12 ปายเตอนระวงไฟฟาชอรต (ISO 3864) เมออยใกลแหลงน�า

9. ถามการลางมอกอนทจะปรบเปลยนอปกรณไฟฟา ใหแนใจวามอไดแหงอยางทวถง

จรงๆ

10. ใหแนใจวาไดมการตอสายดนอยตลอดเวลา เมอพยายามทจะทดสอบระบบไฟฟา

เพอปองกนประจไฟฟาตางๆ

11. ใหแนใจวามเครองดบเพลง ถาม

การท�างานทผดพลาด

12. ใหหลกเลยงการใชอะแดปเตอรท

เตมไปดวยปลกเทาทจะเปนไปได ซงอาจจะ

เกดความเสยหายของระบบไฟฟาในบานจน

เปนสาเหตของการท�าใหเกดไฟไหมได รปท 1.13 การตอสายพวงออกจากเตาเสยบไฟฟาทไมเหมาะสม


13. ใสฝาครอบพลาสตกทเตาเสยบเพอความปลอดภย ในการปองกนเดกเอานวมอไป

แหยรเตาเสยบ

รปท 1.14 ใสฝาครอบเตาเสยบเพอปองกนเดกเอานวมอไปแหยรเตาเสยบ

14. ปดอปกรณไฟฟาทไมมการใชงาน โดยการดงปลกสายไฟออก เพอความมนใจเมอ

เราออกจากบานพกอาศย เพราะอาจจะมความเสยงทจะเกดไฟไหมได

15. ใหอยหางจากสายไฟฟาทตกลงบนพนและรบแจงผทเกยวของโดยตรงทราบ

16. อยาใชสายไฟฟาทขาดหรอฉนวนช�ารดเสยหาย ใหท�าการซอมแซมหรอเปลยน และ

ท�าการตรวจสอบอยเปนประจ�า

17. อยาใชเตาเสยบทเสยหาย ใหเปลยนใหมดวยความระมดระวงเมอมความจ�าเปน

18. ใหปดสวตชไฟฟาหลกทเมนบอรด (Mainboard) หากมการซอมแซมระบบไฟฟาตางๆ

และใหท�าการซอมแซมตามความรเทาทมเทานน

19. ตรวจสอบใหแนใจวาอปกรณ

ไฟฟาตางๆ ทซอมาไดรบมาตรฐาน และ

ท�าการบ�ารงรกษาใหถกตองเทาทจ�าเปน

20. อปกรณไฟฟาทอยภายนอก

อาคาร เชน เตาเสยบจะมฝาครอบปด

ปองกนน�าและความชน แตถามฝนตก

หามใชงานโดยเดดขาด รปท 1.15 เตาเสยบภายนอกอาคารจะมฝาครอบปดกนน�าและความชน


21. ใหดงปลกสายไฟออกจากเบาเสยบหรอปดสวตชเมอตองการเปลยนหลอดไฟฟา

เพราะอาจจะสมผสกบความรอนและกระแสไฟฟาทขวหลอดไฟฟา จนบาดเจบและเสยชวตได

22. เบรกเกอร (Circuit Breakers) และฟวสควรมขนาดททนตอกระแสไฟฟาทถกตอง

ส�าหรบวงจรตางๆ

23. หามใชเครองเปาผม วทย หรอโทรทศนใกลอางอาบน�า หรออยในหองน�า ยกเวนเฉพาะ

อปกรณไฟฟาทไดรบการออกแบบมาเฉพาะ แตตองดแลไมใหอปกรณเหลานนเปยกน�า และ

หลกเลยงการเสยบและถอดปลกขณะมอเปยกน�า

รปท 1.16 หามใชอปกรณไฟฟาในหองน�า

24. หามสมผสอปกรณไฟฟาในขณะทมอเปยก

25. หามปนเสาไฟฟาหรอเสาไฟฟาแรงสง

26. สวมถงมอและรองเทาเมอปฏบตงานเกยวกบไฟฟา เพอปองกนไฟฟาดดหรอไฟฟา

ลดวงจร

รปท 1.17 สวมถงมอและรองเทาเมอปฏบตงานเกยวกบไฟฟา

isbn : 978-616-08-3477-8 · 4 1 0 - 5 3 4 - 3 7 2 2 6 6 1 0 9 8 7 6 5 4 3 2...

Documents