isixhosa sal p1 feb-march 2010 western cape

21
Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha AMANQAKU: 120 IXESHA: 2 ½ iiyure Olu viwo lunamaphepha ali-21. ISIXHOSA ULWIMI LWESIBINI OLONGEZELELWEYO (SAL) IPHEPHA LOKUQALA (P1) FEBRUWARI/MATSHI 2010 WESTERN CAPE NATIONAL SENIOR CERTIFICATE IBANGA 12

Upload: jeromehewitson

Post on 02-Apr-2015

156 views

Category:

Documents


7 download

TRANSCRIPT

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

AMANQAKU: 120 IXESHA: 2 ½ iiyure

Olu viwo lunamaphepha ali-21.

ISIXHOSA ULWIMI LWESIBINI OLONGEZELELWEYO (SAL)

IPHEPHA LOKUQALA (P1)

FEBRUWARI/MATSHI 2010

WESTERN CAPE

NATIONAL SENIOR CERTIFICATE

IBANGA 12

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 2 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

IMIYALELO NENGCACISO 1. Eli phepha lemibuzo linamaCANDELO AMANE angala: ICANDELO A:

ICANDELO B: ICANDELO C: ICANDELO D:

Uvavanyo lokuqonda (30) Isishwankathelo (10) Ulwimi (60) Uncwadi (20)

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

Funda YONKE imiyalelo ngononophelo. Phendula YONKE imibuzo.

Bhala iCandelo NGALINYE kwiphepha ELITSHA. Krwela umgca ekupheleni kweCandelo ngalinye. Bhala iimpendulo zakho ngokuchanekileyo ngokwendlela yokunombola esetyenzisiweyo kwiphepha lemibuzo. Shiya umgca emva kwempendulo nganye. Bhala ngokucocekileyo nangokucacileyo. Qwalasela upelo nolwakhiwo lwezivakalisi.

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 3 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

ICANDELO A: UVAVANYO LOKUQONDA UMBUZO 1

ISICATSHULWA A 1.1 Funda esi sicatshulwa sihamba nemifanekiso yaso ngononophelo uze

uphendule imibuzo elandelayo.

XA UNGUMHLANGULI WASELWANDLE USINDISA UBOMI BABANTU

ELWANDLE!

UTrevor Xaba

UTrevor Xaba wayefuna ukusindisa ubomi babantu abadada elwandle. Wayefuna ukuba ngumhlanguli waselwandle eseneminyaka eli-10. Abazali bakhe abazange bayithande le nto kuba unyana wabo wayengakwazi nokudada! UTrevor wajoyina iqela labahlanguli baselwandle (abantu abafuna ukusindisa ubomi babadadi) ene-13 leminyaka wafunda ukudada.

Ngo-1996 wafezeka umnqweno wakhe waba ngumhlanguli waselwandle obhatalwayo. UTrevor sele ewine iimbasa ezininzi kulo msebenzi kwaye ukhe wamela uMasipala waseThekweni kwiWorld Lifesaving Championships. Ngoku abazali bakhe bayavuya banegugu ngaye. Emsebenzini wakhe uTrevor wenza yonke into. Unceda abazali bafumane abantwana abalahlekileyo elunxwemeni kwaye usindisa abantu abatshona elwandle ekhwele ihelikoptha. Iqela lakhe linabantu abane. UTrevor ubafundisa ngoncedo lokuqala (iFirst Aid) nangemithetho kaMasipala. Uqinisekisa ukuba abantu badada kwiindawo ezikhuselekileyo.

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 4 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

Umntu ofuna ukuba ngumhlanguli waselwandle kufuneka afunde iiyure ezingama-48. Kubalulekile ukuba umntu akwazi ukudada iimitha ezingama-400 kwichibi lokudada ngaphantsi kwemizuzu esibhozo. Kufuneka uthande ukusebenza phandle nokuba imozulu imbi. Kufuneka ube namandla ukuze ukwazi ukusindisa abantu abatshona elwandle. UTrevor uthi, ''Kubalulekile ukuthetha kakuhle nabantu emsebenzini wam.'' Abafundi bokuhlangula bafundiswa indlela yokuthetha kwiradiyo, uncedo lokuqala nokubona lula iingozi elwandle. Emva kwezifundo abafundi babhala uvavanyo lweSurf Lifeguard Award (iSLA). Ukuba upasile (uphumelele) ungafumana umsebenzi koomasipala abanolwandle ekudada kulo uwonke-wonke okanye ungasebenza phesheya kolwandle. Umhlanguli oqala ukusebenza angafumana i-R90,00 ngemini kodwa umhlanguli onamava angafumana i-R300,00 ngemini. UTrevor uthanda umsebenzi wakhe kuba uyintshatsheli emsebenzini.

[Sikhutshwe kwiBona kaDisemba 2007 saze sahlelwa]

IMIBUZO 1.1.1 YINYANISO okanye BUBUXOKI. UTrevor waba ngumhlanguli

waselwandle eneminyaka eli-10. (1)

1.1.2 Kutheni abazali bakaTrevor bengawuthandanga lo mnqweno

kaTrevor? (1)

1.1.3 Siqonda njani ukuba uTrevor ungumhlanguli olungileyo/odumileyo? (2) 1.1.4 Ngaphandle kokusindisa ubomi babadadi elwandle, nika zibe

MBINI kwezinye zezinto ezenziwa nguTrevor emsebenzini wakhe. (2)

1.1.5 Ngubani oqinisekisa ukuba abantu badada kwindawo elungileyo

elwandle? (1)

1.1.6 Izifundo zokuba ngumhlanguli waselwandle zithatha iintsuku

ezingaphi? (1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 5 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

1.1.7 Umntu odada iimitha ezingama-400 ngemizuzu elishumi uza

kupasa uvavanyo lokudada? (1)

1.1.8 Nika izinto EZINTATHU ezibalulekileyo xa umntu efuna ukuba

ngumhlanguli waselwandle. (3)

1.1.9 Phambi kokuqala umsebenzi elwandle kufuneka abafundi babhale

oluphi uvavanyo? (1)

1.1.10 Abafundi bafundiswa ntoni xa besenza izifundo zokusindisa ubomi

babantu? (2)

1.1.11 EWE okanye HAYI. Umhlanguli waselwandle angafumana

umsebenzi phesheya kolwandle. (1)

1.1.12 Ucinga ukuba uTrevor ufumana i-R90,00 ngemini emsebenzini

wakhe? Caphula kwisicatshulwa ukuxhasa impendulo yakho. (2)

1.1.13 Abahlanguli baselwandle bangayifumana phi imisebenzi eMzantsi-

Afrika? (1)

1.1.14 UTrevor usebenza kweliphi iphondo? (1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 6 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

ISICATSHULWA B: OKUBONWAYO 1.2 Jonga le khathuni, uze uphendule le mibuzo ilandelayo.

[BONA, XHOSA: July, 2003:111]

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 7 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

IMIBUZO 1.2.1 Nika isizathu sokuba uStix alale esiporweni. (1) 1.2.2 Kutheni esenza njalo? (1) 1.2.3 YINYANISO okanye BUBUXOKI. UStix ebelele esiporweni ixesha

elifutshane. Xhasa impendulo yakho ngokubhekiselele kwikhathuni.

(2)

1.2.4 Icebo likaStix liza kusebenza na? Chaza. (2) 1.2.5 Uyavumelana na nokuba uStix wayeziva elambile? Khupha igama

ELINYE eliza kuxhasa impendulo yakho. (2)

1.2.6 Bhala phantsi isaci esikwikhathuni esinika le ntsingiselo:

ukuzibulala. (1)

1.2.7 Kutheni uStix engasafuni ukuzibulala ekugqibeleni? (1)

AMANQAKU ECANDELO A: 30

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 8 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

ICANDELO B: ISISHWANKATHELO UMBUZO 2

Funda esi sicatshulwa uze usishwankathele. 1. 2. 3.

Bhala izivakalisi ezisixhenxe okanye umhlathi onezivakalisi ezisixhenxe uthethe ngeengcebiso zikaLesley kulutsha malunga nobomi jikelele. Isivakalisi ngasinye kwezi zisixhenxe masiquke icebiso (icebo) elinye kulutsha ngobomi. Yenza ezakho izivakalisi ungakopi ngqo. Sebenzisa ulwimi olwamkelekileyo. Shwankathela ngamagama amalunga nama-40 ukuya kuma-50. Bhala inani lamagama owasebenzisileyo.

(7) (2) (1)

ULESLEY OWAYEVALELWE

ENTOLONGWENI UYASICEBISA.

Okokuqala uLesley ukhumbula ukuba wayekhetha abahlobo abangalunganga esemncinci. Abo bahlobo bamfundisa izinto ezingalunganga. Naye waqala ukwenza ezi zinto zimbi ezamfaka engxakini. Umntu ngamnye makakhethe abahlobo abalungileyo. Okwesibini uLesley uthi ulutsha maluzame ukuba ngamalungu emibutho enceda ngezinto zasekuhlaleni. Ukwenza njalo umntu uza kunceda abanye abantu kwindawo ahlala kuyo. Okwesithathu, uLesley ucebisa ukuba ulutsha lungangeni iindawo zotywala neziyobisi. Zombini ezi zinto zingabutshabalalisa ubomi bomntwana. Ulutsha olusebenzisa iziyobisi lusoloko ludinga imali. Eyona ndlela yokuyifumana imali kukuqhekeza nokuba ezivenkileni. Okwesine uLesley uthanda ukuhamba inkonzo. Uthi umntu ohamba icawa uza kunxibelelana nabantu abalungileyo. Abefundisi ngabantu abafundisa ngembeko, ngentlonipho nangokuziphatha kakuhle ekuhlaleni. Umntu ohamba nayiphi na inkonzo uza kufunda umahluko phakathi kwento elungileyo nento engalunganga. Okwesihlanu kuthiwa imidlalo inceda kakhulu ebomini bomntu. Abantu abadlala imidlalo esikolweni nasekuhlaleni ngabantu abaphila impilo entle. Bona abachithi xesha bezula-zula ezitratweni njengabanye abangadlali midlalo. Okwesithandathu, uLesley unenkolo yokuba umntu makazihloniphe. Kufuneka umntu ahloniphe ootitshala kunye nabazali kuba aba bantu banamava ebomini. Umntu angafunda kakhulu kubo.

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 9 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

Okokugqibela kubalulekile ukuba uzikhusele kwiindibano zesondo ukuba awukwazi ukulinda. Ukulalana ngaphandle kwekhondom kuyingozi enkulu. Umntu angasulelwa yi-HIV. Le nto inokutshabalalisa onke amaphupha akho.

[Sikhutshwe kwiBona kaJulayi 2008 saze sahlelwa]

AMANQAKU ECANDELO B: 10

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 10 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

ICANDELO C: ULWIMI UMBUZO 3

3.1 Dibanisa ezi zivakalisi ulandele oko kubonakaliswe kulo mzekelo: Umzekelo:

Impendulo:

Utitshala uza kufika esikolweni. (Utitshala) uza kufundisa abafundi. Utitshala uza kufika esikolweni afundise abafundi.

3.1.1

3.1.2

Umfazi ucheba ingca ngemowari. (Umfazi) uqokelela ingca ngeharika. Inkwenkwe ichola ifowuni. (Inkwenkwe) ithetha nomhlobo wayo.

(1) (1)

3.2 Bhala ezi zivakalisi kwisinye Umzekelo:

Impendulo: Amadoda adlala ibhola ekhatywayo. Indoda idlala ibhola ekhatywayo.

3.2.1

3.2.2 Oomama basandula ukufika. Sithanda amahashe.

(2) (2)

3.3 Lungisa la magama ngokulandelana (1-4) njengokuba uza kuwafumana

kwidikshinari yesiXhosa.

3.3.1

3.3.2 3.3.3 3.3.4

Igogogo Ubugcisa Ginya Gquma

(4)

3.4 Yenza imibuzo eza kuhamba nezi mpendulo zilandelayo. 3.4.1

3.4.2 3.4.3 3.4.4

Ndiza kudlala nomhlobo wam omkhulu. Sisoloko sifika ngo-07:30 esikolweni. Utata wam ufunda iincwadi ezoyikekayo. Ndineminyaka elishumi elinesibhozo.

(1) (1) (1) (1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 11 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

3.5 Tshatisa umfanekiso ngamnye nesenzi esifanelekileyo. Bhala inombolo

yombuzo kunye nonobumba ofanelekileyo.

3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 3.5.5

3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4

3.5.5

A: ukukhwela; B: ukubasa; C ukudada; D: ukuvuthuza komoya; E:

ukuqengqeleka; F:ukuzamisa; G: ukubhabha; H: ukuhamba ngomoya

(5)

3.6 Phendula le mibuzo ngezivakalisi ezizeleyo.

3.6.1

Ubona iinjana ezingaphi?

(1)

3.6.2

Bangaphi abantwana abaculayo?

(1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 12 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

3.6.3

Imozulu iza kuba njani ngomso?

(1)

3.7 Bhala ezi zivakalisi zibe kwimo elandulayo. 3.7.1

3.7.2 3.7.3

Siye elwandle izolo. Intombi iyaloba. Ixhego lahamba ngeenyawo elunxwemeni.

(1) (1) (2)

3.8 Bhala ezi zivakalisi kwixesha elibhalwe kwizibiyeli ecaleni kwesivakalisi

ngasinye kwezi zilandelayo.

3.8.1

3.8.2 3.8.3 3.8.4

Usana luthanda umakhulu. (ixesha elizayo) Abafundi abaseli tywala. (ixesha elidlulileyo) Izinja zizingela imivundla ehlathini. (ixesha ebelidlula) Amadoda alwa ngeenduku. (ixesha elizayo)

(1) (1) (1) (1) [30]

UMBUZO 4 4.1 Khetha amagama afanelekileyo kwibhokisi esezantsi kwezivakalisi uze

uzalise izikhewu ngawo.

4.1.1

4.1.2 4.1.3 4.1.4 4.1.5 4.1.6 4.1.7 4.1.8

UNomsa ... badlala ... UNomsa ... ibhola ... Ibhola ... emanzini. UFezeka ... umnatha wakhe wokuloba. Uzama ... ibhola echibini. Uwa athi ... emanzini. Abafundi ... ezincwadini zabo. ... iintombi zibalekela ezindlwini ...

(2) (2) (1) (1) (1) (1) (1) (2)

A: ukugibisela; B: itsiba; C: ujula; D: babhala; E: ingene; F:

noFezeka G: ulanda; H: ukufumana; I: dyumpu; J: emoyeni; K: engceni; L: zombini; M: ngebhola; N: ubamba; O: bobabini; P: echibini; Q: ulinda; R: zazo; S: zayo.

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 13 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

Thelekisa ibhokisi yomfanekiso enenombolo nesivakalisi esifanelekileyo

kwezi zingezantsi. Umzekelo: 4.2.3 = 2

4.2.1

4.2.2 Ilori inamavili ambalwa kunebhasi kwaye ibhasi inkulu kunelori. Amavili elori maninzi kunamavili ebhasi kodwa ibhasi inkulu kunelori.

(1) (1)

4.3 Fakela izalathandawo kwezi zivakalisi zilandelayo. Bhala igama kuphela. Umzekelo:

Impendulo: Ndifike nzima ekhaya ukusuka (isikolo) esikolweni

4.3.1

4.3.2 4.3.3

Mhlekazi, unamachaphaza (imiphunga). Bobabini bavela (iMonti). Abakhenkethi bathanda ukudada (umlambo).

(1) (1) (1)

4.4 Dibanisa ezi zivakalisi zibini ngokusebenzisa izihlanganisi ezifanelekileyo.

Khetha isihlanganisi esifanelekileyo kwibhokisi engezantsi uze ubhale isivakalisi.

nangona; kuba; okanye; ukuze; kungenjalo; xa 4.4.1

4.4.2 4.4.3

Yima ngapha. Ubona kakuhle. USindiswa uza kuya ehlathini. Uyazoyika iinyoka. Nxiba ibhatyi. Kuyabanda.

(1) (1) (1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 14 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

4.5 Jonga kule mifanekiso ilandelayo ubhale umyalelo ofanelekileyo

ngomfanekiso ngamnye.

Umzekelo: Impendulo: 4.5.1 4.5.2

Ndicela utshayele umgangatho/Tshayela umgangatho!

(1) (1)

4.6 Khetha isikhuzo esifanelekileyo kwizibiyeli. Bhala isikhuzo kuphela. 4.6.1

4.6.2 (Nx!/Heke!) Hayi, lo mntu uthetha kakubi nam. (Nyhani!/Nangamso!) Ndiyabulela kakhulu ngesi sipho undiphe sona.

(1) (1)

4.7 Yenza isibizo ngokusebenzisa ezi zenzi zilandelayo. Umzekelo:

Impendulo: 4.7.1 4.7.2 4.7.3

-funda Umfundi/imfundo/isifundo/ukufunda/ukufundisa -sebenza -sela -thenga

(1) (1) (1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 15 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

4.8 Funda ezi zivakalisi ukhethe umfanekiso/imifanekiso ehamba nesivakalisi

ngasinye. Bhala unobumba (A – G) kuphela.

A B C D E

F G

4.8.1

4.8.2 4.8.3 4.8.4

Kuza kubakho imvula enkulu. Kuza kutshisa kakhulu. Kuza kubaneka. Kuza kubanda kakhulu kude kuwe nekhephu.

(1) (1) (1) (1) [30]

AMANQAKU ECANDELO C: 60

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 16 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

ICANDELO D: UNCWADI IMIYALELO NENGCACISO • Khetha incwadi ENYE kuphela uphendule imibuzo yale ncwadi uyikhethileyo. • Ukuba ukhetha UNgodongwana uze uphendule UMBUZO 5. • Ukuba ukhetha Iholide ebiweyo uze uphendule UMBUZO 6.

UMBUZO 5 UNGODONGWANA – PM Ntloko Funda esi sicatshulwa uze uphendule imibuzo elandelayo. UNODUNGE: IINDLAVINI: ENYE: EYESIBINI: EYESITHATHU: UNODUNGE: EYESITHATHU: UNODUNGE: EYOKUQALA: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE:

Molweni bafana. Molo Bawo. Awu, kutheni namhlanje ukuze sikubone ungena apha? Kukho mcimbi na? Kakade amadoda amakhulu njengawe, Khehle, angathini ukuza kuphulaphula ugezo lwabafana kwiindibano ezinje? Hayi yekan' uKhehle, madoda, usakhumbul' emfamfam oko ebeseligatya. Ngaba nazini ngoonyana benkosi? Ababuyanga oko bebeye emdudweni phezu koMfolozi. Wabuza oonyana benkosi, Bawo, ubafuna ngani? Inkosi yam uJobe ibinqwenela ukubabona. Inesithukuthezi sokungabuyi kwabo namhlanje. Sahlukene kwanini namhlanje, bathi sesobonana ngobu busuku kwalapho emdudweni. Ukho namhlanje? Ewe, Bawo, yimini yokugqibela Ie yokududa. Nithi bobakho ooTana noNgodongwana? Asithandabuzi; kaloku uTana ngumphathi womcimbi. Ke, nto zakuthi, kukho umcimbi olele phantsi endifuna ukuwubeka kuni. Kodwa ndinga ndingaqiniseka ukuba

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 17 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

anikhatywanga ezifubeni. IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: EYOKUQALA: UNODUNGE: EYESIBINI: EYESITHATHU: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI: ENYE: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI:

Musa ukoyika, Khehle, thetha nje loo nto uyicingayo, iya kweyela esizibeni kuth' apha. Nitsho? Sitsho, Bawo. Thetha wena. Ndinganithemba? Sithembe, Khehle. UTana noNgodongwana bavelwe xa behleba inkosi, uyise, uJobe kobu busuku budluleyo. Thetha, Khehle, besithini? Babhunga ukuyibulala inkosi kuba besithi indala, kufuneka kuphathe uTana. Ewe, Khehle, bachan' ucwethe abo bafana. Siza kuyenzani inkosi ekhokhobayo? Yima maan khe sive uKhehle lo. Ke utsho usithini ke, Bawo? lnkosi yenzakele yile nto, gqitha. Ehe! Ke ithe mandenze kangangoko ndinakho ukuba oonyana bayo babulawe ngobu busuku. Kukho umzali onokucinga ngokufudusa abantwana bakhe ngenxa yentetho elolo hlobo? Hayi madoda ayivakali Ie nto. Uthini na, Khehle? Ndisiza kuni nje, mlisela wakuthi, ndikhathazwa nayintetho ekuthiwa ithethwa nguTana. Uthini? Uthi uyabona ukuthi ulutsha olu lunini lwenza ukuthanda ngeli xesha lokuphatha kukayise. Kufuneka kuphathe yena aze kunilungisa. Uthi ninobukrwada nina. Akanakuyinyamezela into enje. Tyhini madoda, lo mfana uyasinyelisa niyamva? Kanti efuna ubukhosi nje ugxeleshe thina?

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 18 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI: UNODUNGE: IINDLAVINI:

Ewe, noNgodongwana ngokunjalo. Niyithini ke imeko xa inje? Niyaneliswa na bobu bunginingini nentlebendwane? Hayi, inene, isisila senkuku sibonwa mhla ligquthayo. Asizange sibacingele kwicala labakhohlakali aba bafana. Elam lithi mabacinyw' amagama ngobu busuku. Nithini na nina? Siyavumelana. Masiphathe izikhali eziya kusinceda kulo mcimbi zesithi sifika sibe sibahlasela kungekabikho manakani anto. Ndiya kuyekela kuni ke. Zenindazise isiphumo somsebenzi eniya kuwenza. Niqiniseke ukuba bobabini bafile. Ndiyanishiya ke. Kulungile ndod' enkulu. (Wemka uNodunge)

IMIBUZO 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12

Nika isizathu sokutyelela kukaNodunge kwindlu yotywala. Yinyaniso okanye bubuxoki? UNodunge usoloko esiza kwindlu yotywala. Xhasa impendulo yakho. Yindawo enjani le zikuyo iindlavini? Chaphula isivakalisi esixhasa impendulo yakho kwitekisi. UNodunge uyintoni kwinkosi uJobe? Iindlavini ziqiniseka njani ukuba uTana noNgodongwana baza kubakho emdudweni? UNodunge uthi uTana noNgodongwana bavelwe xa behleba iNkosi. Bavelwe ngubani? Kutheni iindlavini zivuma ukubulala oonyana benkosi ekugqibeleni? Ucinga ukuba uNodunge ungumntu olungileyo. Kutheni usitsho? Iindlavini zibahlasela phi oonyana benkosi kwaye zibahlasela ngantoni? Ngowuphi unyana osindayo ekubulaweni ziindlavini? Siyintoni isizathu sokungabonakali kwesidumbu salo mntu? Caphula kwitekisi igama elisetyenziswa ziindlavini elibonisa ukuba uNodunge

(2) (2) (1) (1) (1) (1) (2) (2) (2) (1) (1)

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 19 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

mdala. (1) 5.13 Xa iindlavini zisithi, ''Isisila senkuku sibonwa mhla ligquthayo'' zithetha

ukuthini? Khetha impendulo efanelekileyo kwezi:

A

B C

Inencasa inyama yesisila senkuku Inkohlakalo yomntu ivela ngeemini ezimbi Oonyana benkosi abathandi inyama yenkuku

(1)

5.14 Ekugqibeleni ngubani oba yinkosi yabaThethwa? Nika igama elitsha lalo

mntu.

(2) [20]

OKANYE

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 20 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha Tyhila iphepha

UMBUZO 6 IHOLIDE EBIWEYO – Joseph William noThabazi Ntshinga Funda esi sicatshulwa uze uphendule imibuzo elandelayo.

1 5 9 13 19 23 28

Wayesalila. ''Baphi abantwana?'' watsho esalila. ''Nceda, khangela abantwana!'' URobert wayexakwe nokuba makathini. Wafana wajonga uAndrew owayeme ngakunina. Naye wayengcwengise iinyembezi. URobert wayengathi angalila naye, kodwa kwakufuneka ezolile. Wayesazi ukuba ufuneka enze icebo lokufumana uElizabeth noMichael. Amapolisa afika ngokukhawuleza. Amapolisa amabini athatha iinkcukacha zemoto kaRobert. Babhala nenkcazo yenkangeleko yabantwana. Omnye wawo wanxibelelana nendlunkulu yamapolisa ngeradiyo ''Baza kuqalisa ukukhangela abantwana kwamsinyane.'' Watsho kuRobert. ''Baza kucela nosasazo nezitishi zeeradiyo zeenggingqi ukuba zisasaze ukuba imoto yakho nabantwana ilahlekile. Ngoko ke abantu abaninzi baya kuqalisa ukufuna imoto yakho nabantwana bakho.'' ''Enkosi,'' watsho ngokuzithoba uRobert. Elinye ipolisa lancuma. ''Ungakhathazeki. Siya kwenza konke okusemandleni ukuwafumana la matshijolo. Akholisa ukuchonga abatyeleleli. Kwiiholide ezingaphambili beba iimoto ezintathu zabatyeleli." Ngesiquphe beva izingqi ezibalekayo, nomntu okhwazayo: "Tata!" Bajonga xhwenene bonke. YayinguMichael. Wayebalekela ukuzaphula. URobert wathi gingqi kangangokuba waphantsa ukukhwaza luvuyo. Kodwa wawola uMichael ezingalweni wabuza zolileyo: "Uphi uElizabeth?" UMichael wazama ukuthetha koko wayegixa ukulila oku. "Nceda sixelele uphi udade wenu?" uGrace wabuza emphulula iinwele. UMichael wakhomba kwicala awayevela kulo. Hayi ke ngoku wakhwaza uRobert luvuyo. UElizabeth naye wayebaleka esiza ngakubo! Akufika uElizabeth kubo, umama wakhe wamwola wamthuthuzela, waza uMichael ngelingeni wanakho ukuthetha. Wathi inokuba amadoda amabini angene emotweni xa belele benoElizabeth. "Andazi ukuba bayidumise njani imoto, tata," watsho. "Ndivuke sel'ihamba imoto. Ndaqalisa ndagxwala.

IsiXhosa Ulwimi Lwesibini Olongezelelweyo (SAL)/P1 21 DoE/Februwari – Matshi 2010 NSC

Akuvumelekanga ukufotokopa eli phepha

IMIBUZO 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 6.6 6.7 6.8 6.9 6.10 6.11 6.12 6.13

Ngubani owayesithi, ''Nceda khangela abantwana.'' Lo mntu uthetha ngabaphi abantwana? Nika esinye isizathu sokuba uRobert naye afune ukulila. Kwafika amapolisa amangaphi? Amapolisa acela iinkcukacha zantoni kuRobert? Ipolisa lisebenzise ntoni ukunxibelelana nendlunkulu yamapolisa? YINYANISO okanye BUBUXOKI? Amapolisa athethe kakubi noRobert. Xhasa impendulo yakho ngokukhupha ibinzana okanye igama elifanelekileyo kwesi sicatshulwa. Zingaphi iimoto ezibiweyo kwiiholide ezingaphambili? Zibiwa ngoobani ezi zimoto? Emva kokubiwa kwemoto uRobert ufumanise ukuba kukho enye into ebiweyo. Yintoni loo nto? Chaza ukuba le nto ilahleke njani? Caphula kwitekisi enye yendlela amapolisa aza kunceda ngayo ukufumana imoto nabantwana. YINYANISO okanye BUBUXOKI? Injongo yootsotsi ibikukuba imoto nabantwana. Xhasa impendulo yakho. URobert noGrace baziva njani xa abantwana bebuyela kubo?

(1) (2) (1) (1) (2) (1) (2) (2) (1) (2) (2) (2) (1) [20]

AMANQAKU ECANDELO D:

AMANQAKU EWONKE:

20 120