İslâm Âlimleri ansiklopedisi - 10

7/24/2019 İslâm Âlimleri Ansiklopedisi - 10

http://slidepdf.com/reader/full/islam-alimleri-ansiklopedisi-10 1/272

10. CİLD

ALİ BİN AHMED:Hadîs âlimlerinden. İsmi, Ali bin Ahmed bin Abdülmuhsin bin Ahmed bin Muhammed

bin Ali bin Hasen bin Ali bin Muhammed bin Ca’fer el-Hüseynî el-Gurâfi’dir. 628 m. !2"!#y$l$nda d%&u', ()* m. !")+# y$l$ ilhie ay$nda efa/ e//i.

Muhammed bin İmâd, âfir bin 0em, Mur/e1â bin Hâ/em, Ali bin Cebbâre e birru' âlimden, 3a&dad’da4 5bü’l-Hasen el-a/î’î, Muhammed bin 7a’îd, İbn-i übeylî eba9a âlimlerden hadîs-i erîf dinledi. :%9 hadîs-i erîf riâye/ e//i. Hadîs-i erîflerden/ahrîler ya'/$. Hadîs ilmini ;%9 iyi bilirdi. Ha//$ ;%9 ü1el idi e sür’a/li ya1ard$.İs9enderiyye ehrinde, <âr-ül-Hadîs-in 0ebîhiyye Medresesi’nin müderrisli&ini ya'/$.=ndan, arîb, a1 duyulan e a1 bilinen bililer na9ledildi. >$9$h ilmini iyi bilirdi.

5b? Abdullah bin el-Mühendis der 9i@ H%am$1 Gurâfî ;%9 ur’ân-$ 9erîm %9ur,a9i/lerini iyili9 e hayr ileme9le e;irirdi.B

5bü’l-Alâ el->uradî der 9i@ =, âlim e fâd$l idi. 3üyü9 hadîs âlimlerindendir.İnsanlar$n ilminden faydaland$&$, ;%9 ibâde/ eden bir 1â/ idi. =nu, 3er1âlî, ehebî eba9a âlimler de mülerdir. A&a; ya'ra9lar$ sa/ara9 e;imini /emin eder, ünlü9ih/iyâ$n$ 9a1an$na daha fa1la sa/ma9 i;in u&rama1d$. endi beldesinin âlimlerini iyi

bilirdi.B

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 17, 18

ALİ BİN DÂVÛD EL-KAHVÂZÎ (Ez-Zübeyrî):Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Ali bin <a?d bin Dahya bin âmil bin Dahya

bin Cebbâre bin Abdülmeli9 bin M?sâ bin Cebbâre bin Muhammed bin e9eriyyâ binüleyh bin Cemil bin Abdullah bin MusEab ibni 7abi/ bin Abdullah bin übeyr binAâmEd$r r.anhüm#. Fa9ab$ 0emüddîn %lu', 9ünyesi 5bü’l-Hasen’dir. uraî, 5sedî,ahfâ1i, <$me9î nisbe/iyle /an$n$rd$. 0esebi 5shâb-$ 9iramdan übeyr bin Aâmha1re/lerine 9adar dayanma9/ad$r. 668 m. !26# senesi Cemâ1il-eel ay$nda d%&du.Dü9se9 e fa1île/ sâhibi bir âlim %lan babas$, ad$ İmâdüddînB la9ab$ ile mehur %lu',

68* m. !28+# senesinde efa/ e/mi/ir.3abas$ndan e daha bir;%9 âlimden ilim /ahsîl e//i. >$9$h, us?l, nahi, edebiyâ/ edaha ba9a ilimlerde de mü/ehass$s bir âlim %lara9 ye/i/i. >e/â erir e ders %9u/urdu.1elli9le Arab dili e edebiyâ/$nda IamEda 1aman$n$n âlimlerinin en büyü&ü idi. 0ahiilmini Alâ bin Mu/ri1îEden, fi9$h ilmini Iemseddîn-i HarîrîEden, us?l ilmini 3edr binCemâaEdan, Arab edebiyâ/$n$ Med-i J?nusîEden %9uyu' &rendi. 0em-ü-Ie9râîEden e3urhan bin <erdEden hadîs-i erif dinledi. (*+ m. !"**# senesi Keeb ay$n$n %ndrdünüünü efa/ e//i.

İbn-i Haer-i As9alânî diy%r 9i@ L=, İbn-i <erîEden ;%9 say$da hadis ü1leri dinledi.Ayr$a Mua//a’ e ba9a hadîs 9i/a'lar$n$ da dinlemi/i. endisi hadîs-i erîf riâye/e/medi. urEân-$ 9erîmin bü/ün 9$raa/ riâye/lerini %9uyu' &rendi. >$9$h ilmini IeyhCelâleddln el-Habbâ1î e ad$ 7adrüddînEden, Arabî ilimleri Ieyh Ierefüddîn el->e1ârîEden&rendi. 3edreddîn ibni 0ehiyyeEden L<a-ül-misbâhL e %nun erhi %lan L5sfâr-üs-sabâhL ad$nda9i eserleri %9udu. 5debiyâ/la ;%9 meul %lu', aru1da 'e9 mâhir %ldu.<erslerinde, fa1île/ sâhi'lerinin nâdir haberlerinden bahsederdi. =, (! m. !"!#senesinde Kü9niyye MedresesiEne müderris %lara9 /ayin edildi. 3ir müdde/ s%nra ayr$ld$.(22 m. !"22# senesinde âhiriyye Medresesi’ne /ayin edildi. =, Arab edebiyâ/$ndaIam’da9i meh?r âlimlerin s%nunular$ndan idi. 3er1âlî %nun na1$mlar$ndan ;%9 eylerya1d$.B

ehebî diy%r 9i@ =, 1aman$n$n en 1e9î 9imselerinden idi. <inine ;%9 ba&l$, era’ e/a9â sâhibi bir 1â/ %lu', Arabî ilimlerde ;%9 /alebe ye/i/irdi.B

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 47 2) Şezerât-üz-zeheb; cild-7, sh. 1433) !"cem-ül-müelli#$n; cild-7, sh. %&

4) El-'e(âid-ül-behie *+ükne($); sh. 121



ALİ BİN H!E"N EL-E#MEVÎ:Iafii me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Ali bin Hüseyn bin Ali bin Hüseyn bin Muhammed el-

Hüseynî el-M$srî %lu', 9ünyesi 5büEl-HasenEdir. Fa9ab$ 7eyyid IerefüddînEdir. İbn-iâd$as9er diye bilinir. 6! m. !22# senesinde d%&du. (+( m. !"+6# senesi Cemâ1il-âh$r ay$nda âhireEde efa/ e//i. arâfe abris/an$’na defnedildi.

Ali el-5rmeî seyyid idi. DaEnî eyamber efendimi1in salllahu aleyhi essellem#

s%yundan idi. 3ir;%9 âlimden ilim &rendi e hadîs-i erif dinledi. <$me9Eda el->ahrAliEden, 3eyhe9îEnin 7ünen-ül-9ebîr 9i/ab$nda9i hadîs-i erifleri dinledi. >$9$h, us?l enahi ilminde üs/ün dereelere 9aumu/u.

Ali 3in Hüseyn, el->ahriyye e e/ JayberasiyyeEde ders %9u//u. âhireEde nüfusmüdürlü&ü, belediye /e9ilâ/$ ba9anl$&$ e ha1îne müdürlü&ü a1îfelerini yürü//ü. 3ir;%99imseler %ndan ilim &renere9 hadîs-i erîf riâye/inde bulundular.

İbn-i KâfiE %nun ha99$nda4 LAli el-5rmeî, ;%9 1e9î, ü1el ahlâ9l$, merhame/i ;%9,edîb, derin bili sâhibi bir 1â/ idiL deme9/edir.

İbn-i 7üb9î ise %nun ha99$nda4 LAli bin Hüseyn, fa1île/ sâhibi, ;%9 medh e hürme/edilen, edîb idi. aman$n$n büyü&ü %lu', nahi e 1elli9le nesirde dehâ idiL deme9/edir.

3edreddîn 0abl?sî %nun ha99$nda yle deme9/edir@ LAli el-5rmeî, 5hl-i sünne/me1hebinde ilmiyle âmil bir 1â/ idi. il9aEde ay$n$n se9i1ini eesi H$1$r aleyhisselâmla

rü/ü.L

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 412) bkât-ü-Ş#iie; cild-1&, sh. 137 3) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 3%04) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 183) bkât-ül-!sli$n; cild-2, sh. 17&

ALİ BİN İB#ÂHİM E!-!KÂKÎNÎ:Hadîs âlimi. İsmi, Ali bin İbrâhim bin 5sed el-M$srî, el-Hanefi, Alâüddîn bin el-5/ru

es-7ü9â9înîEdir. <%&um /ârihi 9esin %lara9 bilinmeme9/edir. (+8 m. !"+(# senesiCemâ1il-âh$r ay$ ba$nda M$s$rEda efa/ e//i.

Ali bin İbrâhim, bir;%9 âlimden ilim &rendi e hadîs-i erif dinledi. Hadîs-i erîfdinledi&i h%alar$ndan %lan el-5bre9?hî ed-<imyâ/îEden, <âre u/nîEnin 7ünenEinde9ihadîs-i erifleri dinledi. =nlardan riâye//e bulundu. 3unun yan$nda 3eybur?s el-AdîmîEden de hadîs-i erîf dinledi. endisinden de4 el-5mnî, İbn-i 7ened hadîs-i erîfdinledi e riâye//e bulundu.

Ali es-7ü9â9înî, (*" m. !"*2# senesinde <$me9Eda, belediye /e9ilâ/$ hi1me/leri,ayr$a insanlara emr-i maEr?f e nehy-i mün9er e/me9 e hayan ha9lar$n$ da 9%ruma9ibi ba9a a1îfeleri de %lan Hisbe Je9ilâ/$ ba9anl$&$na /ayin %ldu. 3u a1îfesini baar$ylayürü//ü. <aha s%nra bu a1îfeden ayr$ld$ e âhireEye i//i. 5l-Hâ/uniyye, el-Ceâniyyemedreselerinde ders erdi. 3ir müdde/ de âhireEde9i Hisbe Je9ilâ/$ ba9anl$&$n$ yürü//ü.3ir ara bu a1îfeden ayr$ld$ ise de, /e9rar M$s$rEda9i muh/esibli9 e âd$as9erli9 a1îfeleriniefa/$na 9adar sürdürdü.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 3

ALİ BİN M$HAMMED:Hanbelî me1hebi f$9$h e hadîs âlimi. İsmi, Ali bin Muhammed bin Ahmed bin

Abdullah bin NsâEd$r. ünyesi 5büEl-Hüseyn %lu', la9ab$ IerefüddînEdir. 62! m. !22*#senesinde 3aElebe9Ede d%&u', ()! m. !")!# /ârihinde yine burada efa/ e//i.

Ali bin Muhammed, 3aElebe9Ede 3ehâ Abdurrahmân Ma9disîEnin yan$nda bir müdde/9ald$. 3urada, Abdülâhid bin Medâ İrbilî, İbn-i Keâha, babas$ Ieyh >a9îh eba9alar$ndan hadîs-i erif dinledi. IamEa idi' eldi. IamEda4 İbn-i ebîdî, İbn-i 7alâh,CaEfer Hemedânî, Mü9rim bin 5b? 7a9r ibni Iîrâ1î e ba9alar$ndan hadîs-i erif dinledi.<r/ sene s%nra hadîs-i erif &renme9 e ilmini ar//$rma9 i;in M$s$rEa i//i. M$s$rEda İbn-iCümmey1î, İbn-i Keâha, 7âri e ba9alar$ndan hadîs-i erif dinledi. 3üyü9 hadîs

âlimlerinden Abdüla1îm Mün1irîEnin yan$nda 9al$', %ndan iâ1e/ ald$. 3ilhassa hadîs ilmineehemmiye/ erdi. M$s$rEa be defâ i//i. 7ahîh-i 3uhârîEyi aynen ya1d$. Oe %na ;%9



ehemmiye/ erdi. 7ahîh-i 3uhâriEyi, İbn-i Mâli9Ein yan$nda dinledi. İbn-i Mâli9 de %ndanriâye/ edere9 hadîs-i erif bildirdi.

:%9 hadîsi erif riâye/ e//i. Plimlerden 'e9;%9 9imse %ndan hadîs-i erif dinledi.3er1âlî e ehebî, <$me9Eda e 3aElebe9Ede %ndan ;%9 riâye//e bulundu.

ehebî %nun ha99$nda yle der@ LAli bin Muhammed, büyü9 bir hadîs e f$9$h âlimi%lu', lüa/ ilminde de mü/ehass$s idi. Plimler e sul/anlar %na hürme/ ederlerdi. Jeâ1uu

'e9;%9 idi. >a9a/ ;%9 heybe/liydi. 71ü, s%hbe/i h% e /a/l$ bir 1â/ idi. Her fa1île/ sâhibineha99$n$ erirdi. Güleryü1lü idi. aman$nda9i ilimlerde eni bili sâhibi idi. :%9 %9udu eya1d$. İsimler e %nlar$n 1ab/$na ;%9 ehemmiye/ erirdi. <eaml$ mü/âlaa ederdi. Jalebeler9endisinden ;%9 is/ifâde e//i. 3en de 9endisinden faydaland$m. =ndan meE1un %ldum.Kiâye/ y%llar$n$ iyi bilirdi. <irâye/ sâhibi idi.L

3er1âlî de %nun ha99$nda@ LAli bin Muhammed, büyü9 bir âlim %lu', üleryü1lü,ü1el rünülü, e9ar e se9îne/ sâhibi idi. 3ir;%9 fa1île/lere sâhibdir. Hadîs-i eriflerilaf1$ ile e1berlerdi. Ma’nâlar$ da bilirdi. Füa/ ilminde 'e9 yü9selmi/i. Gü1el 9%nuurdu.Her9es %na hürme/ e iE/ibâr ederdi.L

Ali bin Muhammed, ()! m. !")!# senesinin Kama1ân-$ erîf ay$nda IamEdandnmü/ü. CumEa eesinde efa/ e//i. Her9es %ndan ;%9 memnun idi. Jalebelerine ee/râf$na 'e9 faydas$ %lmu/u. İnsanlar %nun efa/$ ile ;%9 ü1üldü.

1) el-i bkât- /nâbile4 cild-2, sh. 34 2) Şezerât-üz-zeheb4 cild-0, sh. 33) Ed-Dürer-ül-kâmine4 cild-3, sh. %8

ALİ BİN "Û!$% EL-LAHMÎ:Jefsîr, 9$râa/ e nahi âlimi. İsmi, Ali bin D?suf bin Harî1 bin >adl bin Mi’sad bin >adl

el-Fahmî es-7e//an?fî e-Iâfiî %lu', 9ünyesi 5bü’l-Hasen’dir. Fa9ab$ ise 0?reddîn’dir. AslenIaml$ %lu', 6** m. !2*6# senesinde âhire’de d%&du. (!" m. !"!*# senesi ilhieay$n$n %nyedisi %lan Cumar/esi ünü âhire’de efa/ e//i.

Ali bin D?suf, 9$râa/ ilmini4 Ja9$yyüddîn Da’9?b bin 3edran el-Cerâyidî’den eeynüddîn bin el-Ce1âirî’den, nahi ilmini4 e1-iyâ 7âlih bin İbrâhim el->arî9î e 7âlih bin

İbrâhim bin Ahmed 7i’ridî’den &rendi. 5n-0eîb, es-7âfî, el-Halîl e bir;%9 âlimdenhadîs-i erîf &rendi e riâye//e bulundu.İbn-i Me9/?m %nun ha99$nda@ Ali bin D?suf, M$s$r diyâr$nda 9$râa/ âlimlerinin reîsi

idi. Jefsîr ilminde yed-i /?lâ sâhibi idi. Jefsîr ilmine dâir bir;%9 erhleri ard$rB deme9/edir.Ali el-Fahmî, J?l?n Câmii medresesinde /efsîr müderrisli&i ya'/$. Câmi’ul-Hâ9im’de

de 9$râa/ dersleri erdi. İnsanlar %nu büyü9 bilir, hürme/ s/erirler idi.Ali bin D?suf, bir;%9 eser ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@!- Ahbâr-ü-Ieyh Abdül9âdir-i Geylânî@ Q; ildli9 bir eserdir. 2- Ierh-ü-Iâ/$biyye.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-7, sh. 2042) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 1413) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 2134) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 710) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 723

ALİ MÛ!Â EL-%E&LÎ: >$9$h âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, Ali bin M?sâ, 9ünyesi 5bü’l-

Hasen, nisbe/i Ceber/î e >elî’dir. <%&um /ârihi /esbi/ edilemiyen Ali bin M?sâ el->elîha1re/leri, (! m. !"8# senesinde efa/ e//i. 3âb-$ 7ihâm 9abris/an$na defn%lundu.abri %rada meh?r %lu', 1iyâre/ edilme9/edir. =nu seenler, 9abrini 1iyâre/ edenler,mübâre9 r?hâniye/inden is/ifâde e/me9/edirler.

Plim, sâlih e elî bir 1â/ %lan Ali bin M?sâ’da, ba1$ a9i/lerde /asauf büyü9lerindebulunan e1be hâli hâs$l %lurdu. 3u hâlde e her 1aman, he' Allahü /eâlây$ 1i9reder, hi;bir1aman =’ndan âfil %lma1d$. Oelî %ldu&una delâle/ eden 9eif e 9erâme/ler 9endisinde;%9 rülürdü. aman$nda bulunan bir;%9 âlim e elî ile rüü', %nlar$n s%hbe/lerinde

9emâle elmi %lan 5bü’l-Hasen-i >elî rahme/ullahi aleyh# 1aman$nda9i âlim e elîlerinnde elenlerinden %ldu. endisi de, Ieyh-i 9ebîr İsmâil bin İbrâhim el-Ceber/î’nin



h%alar$ndand$r. Ieyh-i 9ebîr İsmâil Ceber/î rahme/ullahi aleyh# bu 1â/a ;%9 hürme/ eder,;%9 say$ e edeb s/erirdi. 3ir i ya'aa&$ 1aman, mu/la9a 5bü’l-Hasen-i >elî’year1eder, %na dan$madan e %nunla is/iâre e/meden bir i ya'ma1d$.

5bü’l-Hasen Ali bin M?sâ rahme/ullahi aleyh# bir ee mesidde ibâde/ e /âa/ ilemeul %lur9en, i;eriye bir h$rs$1 irdi. H$rs$1 eli', i;eride buldu&unu al$' idiy%r, i;eridebulunan 1â/$n 9endisine müdâhale e/medi&ini, 9endinden e;mi hâlde Allahü /eâlân$n

1i9ri ile meul %ldu&unu rüne, /e9rar /e9rar iri' mesidden bireyler /ürüy%rdu.0ihâye/ alaa9 birey 9almay$na, Ali bin M?sâ’n$n ü1erinde bulunan elbiseyi alma9 i;in/u//u. = da 3eni üryan ;$'la9# %lara9 m$ b$ra9ma9 is/iy%rsunRB diyere9 elbisesini eri;e9/i. H$rs$1$n 1ü dnmü %ldu&undan bu s1leri dinlemedi e elbiseyi ;e9i' ald$ emesidden ;$9/$. 3u s$rada %nu ren ee be9;isi bunu ya9alay$', sabah %luna âlininhu1?runa /ürdü. 3a9a su;lar$ da meydana ;$9/$. Oâli bunun e1aland$r$lmas$n$, fa9îhha1re/lerinin elbisesinin de 9endisine eri erilmesini emre//i.

>a9îh Ali bin M?sâ el->elî ha1re/leri ebîd’de bulundu&u s$rada, ünlerden birünbüyü9 bir yan$n ;$9/$. >a9îh bu s$rada, ders erdi&i medresenin 9ar$s$nda bulunan birmesidde ibâde/ e /âa/ ile meul %luy%rdu. = mesidin al/ 9$sm$nda da %dun y$&$l$ idi eyan$n her /araf$ sarm$/$. >a9a/ hi9me/-i ilâhî fa9îh ha1re/lerine birey %lmuy%rdu. =nuni;eride bulundu&unu &renen İsmâil bin İbrâhim rahme/ullahi aleyh# yan$nda bir9a; 9ii

ile berâber 9%ara9 %raya eldiler. Aele ile meside iri' %nu d$ar$ ;$9ard$lar. Jam %nlar;$9ar ;$9ma1 da mesidin /aan$ ;9/ü. =rada bulunanlar, % büyü9 1â/$n 9erâme/i ile %nabirey %lmad$&$n$ anlay$', %nu daha ;%9 semeye balad$lar.

erâme/lerini e ü1el ahlâ9$n$ bildiren daha nie haberler e men9$beler ard$r.Jalebelerinin en büyü9lerinden %lan İsmâil bin İbrâhim el-Ceber/î rahme/ullahi aleyh#diy%r 9i@ Her 9im, fa9îh Ali bin M?sâ’n$n 9abrini 1iyâre/ edi', %rada dr/ defâ Dâsîn-i erîf %9ursa, Allahü /eâlâ, fa9îh ha1re/leri hürme/ine % 9imsenin ih/iyâ$n$ iderir.B

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-2, sh. 18

ALİ #ÂMİ'ENÎ: İslâm âlimlerinin büyü9lerinden. Hâe A1î1ânB e îr-i 0essâB isimleri ile

meh?rdur. Mahm?d-i İnirfaneî’nin /alebesidir. 3uhârâ’ya %nbe 9il%me/re %lanKâmi/en 9yünde d%&du. Kâmi/en’de ilim /ahsîline balad$. :%9 9$sa 1amanda ilimy%lunda mer/ebeler 9a/e//i. = derin en büyü9 âlimi %lan Hâe Mahm?d-i İnirfaneî’ninderslerine büyü9 bir a9la deam e//i. H%as$n$n il/ifâ/lar$na 9au/u. Maneî e maddîilimlerde 9emâle erdi. 3ylee 1aman$n en büyü9 âlimlerinden, y%l s/eriilerinden %ldu.yle 9i, a$rm$lar$n s$&$na&$, d%&ru y%ldan ayr$lanlar$n rehberi, ha99a dae/ edenlerinbüyü9lerinden %ldu. Ali Kâmî/enî rahme/ullahi aleyh#, silsile-i âliyye denilen büyü9lerin/e9il e//i&i al/$n hal9alar diye isimlendirilen Ha9 y%lu 1inirinin %ni9ini hal9as$ %lmaerefine 9au/u. Helâl l%9ma 9a1anma9 i;in d%9uma$l$9 ya'ard$. Dü9se9 ma9amlar,a$laa9 9erâme/ler sâhibi idi. (2! eya (28 m. !"28#’de yü1%/u1 ya$nda Hâre1mehrinde efa/ e//i. İh/iyâ; sâhi'leri 9abrini 1iyâre/ edere9, mübâre9 r?hâniye/indenis/ifâde e/me9/edir.

Ali Kâmî/enî ha1re/lerine, A1î1ânB denmesinin sebebi yle anla/$l$r@ 3ir 1aman AliKâmî/enî’nin einde i9i-ü; ün yiyee9 birey bulunmad$. 5de9iler a;l$9 sebebiyle ;%9ü1ülüy%rlard$. Gelen misâfire de ede i9râm edee9 birey y%9/u. = s$rada Ali Kâmî/enîha1re/lerinin /alebelerinden yiyee9 sa/an bir en;, 'irin; d%ldurulmu bir h%r%1 hediyee/irdi. 3u yeme&i, si1in e ya9$nlar$n$1 i;in ha1$rlad$m. 5&er hediyemi1i 9abulbuyurursan$1, bi1i memnun edersini1B diyere9 yalard$. 3u nâ1i9 anda elen yeme9/ens%n deree h%nu/ %lu', % /alebesine il/ifâ/larda bulundu. 3u yeme&i, misâfirine i9râmedere9 a&$rlad$. Misâfir i//i9/en s%nra % /alebesini ;a&$r/ara94 Ge/irdi&in bu yeme9,s$9$n/$l$ bir ân$m$1da imdâda ye/i/i. 7en de bi1den her ne murâd$n ar ise is/e. :ün9ühae/ 9a'$s$ u ânda a;$9/$rB buyurdu. Gen; de4 âhirde e bâ/$nda si1e ben1eme9/enba9a bir ar1um y%9/ur. 3eni bu hâle 9au/urman$1$ is/irhâm ediy%rum efendimB dedi. AliKâmî/enî ha1re/leri4 :%9 1%r e yü9ü a&$r bir i ar1u e//in. 3unun yü9ünü 9ald$rama1s$n.Q1erimi1de9i yü9, senin %mu1lar$na ;9ee9 %lursa e1ilirsin, is/ersen ba9a bir ar1uda

bulunB buyurdu. Gen; ise4 <ünyâda /e9 murâd$m, aynen si1in ibi %lma9/$r. 7i1eben1eme9/en ba9a birey beni /eselli e/me1. 3una ra&men, si1 nas$l ar1u buyurursan$1,



%na râ1$y$m efendimB dedi. 3unun ü1erine Ali Kâmî/enî rahme/ullahi aleyh#4 e9 a’lâBbuyuru', elinden /u/ara9 berâbere hus?sî hale/hânesine irdiler. Dü1yü1e %/urara9, %ahsa /eeüh e/meye balad$. = en;, bir müdde/ s%nra 1âhir e bâ/$nda Allahü/eâlân$n i1niyle Ali Kâmî/enî’nin e9line irdi. =nun dereelerine 9au/u. >a9a/ a9/ansarh% %lu', 9endinden e;/i, ylee 9$r9 ün daha yaay$' efa/ e//i. =na bir anda 9endima9amlar$n$ eri', 9endisi ibi ya'/$&$ i;in, i9i a1î1 ma’nâs$nda, ha1re/-i üs/âd$n ismi

A1î1ânB %lara9 9alm$/$r.A1î1ân ha1re/leri, 7eyyid A/â isminde9i 1â/ ile rüür, aralar$nda ya1$malar %lurdu.

3una ra&men 7eyyid A/â, Ali Kâmî/enî’nin büyü9lü&ünü anl$yamam$/$. 3u sebe'le9endisinde %na 9ar$, 1âhirde edebe uyma1 ibi rünen bir hâl meydana eldi. =s$ralarda $';a9 sahrâs$nda9i Jür9lerden bir ru', 7eyyid A/â’n$n bulundu&u haâliyiya&malad$lar. =&lunu da esîr e//iler. 7eyyid A/â, bu ü1ün/ünün, A1î1ân ha1re/leriniü1menin e1as$ %ldu&unu anlad$, ya'/$&$na 'iman %ldu. 3üyü9 bir 1iyâfe/ ha1$rlad$. 1ürdileme9 i;in Ali Kâmî/enî’yi rahme/ullahi aleyh# dae/ e//i. A1î1ân rahme/ullahi aleyh#,7eyyid’in ma9sad$n$ anlay$', rias$n$ 9abul e//i e dae/ine eldi. 3u melis/e ;%9 say$daâlim e eliyâ ar idi. 3uün4 Ali Kâmî/enî’nin rahme/ullahi aleyh# ü1erinde büyü9 birraha/l$9 ard$. 7%fralar 9uruldu. Her9es buyur edildi&inde, Ali Kâmî/enî4 7eyyid A/â’n$n%&lu elmeyine, Ali bu s%fradan a&1$na /u1 9%yma1 e elini yeme9lere u1a/ma1B dedi e

s%nra bir müdde/ sessi1 be9lediler. =rada bulunanlar, bu s1ün ne deme9 %ldu&unudüünür9en, birden 9a'$ ;al$nd$, i;eriye 7eyyid A/â’n$n %&lu irierdi. 3u hâli rünemelis/en bir feryâd-ü fiând$r 9%'/u. =rada9iler a$rd$lar, d%na 9ald$lar. Gelen en;/en,nas$l 9ur/uldu&unu s%rdular. Gen; de4 Iu anda bir ru' 9imsenin elinde esîr idim. 5limaya&$m i'lerle ba&l$ idi. Iimdi ise 9endimi yan$n$1da rüy%rum. 0as$l %ldu, ellerim nas$l;1üldü, beni 9im 9ur/arara9 %n ünlü9 y%ldan yan$n$1a eldim, hi;bir ey bilmiy%rumBdedi. Melis/e9iler bunun A1î1ân ha1re/lerinin bir 9erâme/i e /asarrufu ile %ldu&unuanlad$lar. Herbiri %nun /alebesi %lma9la ereflenmenin büyü9 bir ni’me/ %ldu&unuanlad$lar.

Ali Kâmî/enî rahme/ullahi aleyh#, Hâre1m ehrine ; e/me9 is/edi. Da9$nlar$ylabirli9/e Hâre1m’e eli', %ran$n sul/ân$na i9i /alebesini nderdi. Jalebelerine4 7ul/ânaidini1. >a9ir bir d%9uma$ ehrini1e elmi/ir. Müsâade ederseni1 burada 9alaa9, i1in

erme1seni1 /e9rar eri idee9/ir deyini1. Iâye/ i1in erirse, sul/ân$n elinden mühürlü biresî9a al$n$1B buyurdu. Jalebeleri de idi' sul/âna durumu ar1 e//iler. 7ul/an byle biris/e&i il9 defâ duydu&u i;in /uhaf 9ar$lad$. >a9a/ elen /alebeleri de 9$rmayara9 mühürlübir esî9a erdi. 3u esî9ay$ /alebeler h%alar$na e/irdiler. A1î1ân ha1re/leri ehrin9enar$nda bir sem/e yerle/i. Herün i;ilerin /%'land$&$ 'a1ara idi', i;lerinden bir9a;9iiyi al$rd$. =nlara ünlü9 yemiyelerini s%rdu9/an s%nra4 Iimdi abdes/lerini1i al$', i9indinama1$na 9adar s%hbe/imi1e 9a/$l$n$1, i9indiden s%nra da üre/lerini1i al$' elerini1ednünü1B buyururdu, i;iler, ;al$madan %/urma9 s?re/iyle, hem de ibâde/lerini ya'ara9hi; ii/medi9leri eyleri &reniy%rlar, a9ama d%&ru da üre/lerini almay$ anime/biliy%rlard$. Ali Kâmî/enî’nin rahme/ullahi aleyh# s%hbe/ine bir 9a/$lan 9imse, s%hbe/inle11e/ine d%yamay$', bir daha A1î1ân ha1re/lerinden ayr$lam$y%rdu. 3u durum, bü/ünehre yay$ld$. Her9es Ali Kâmî/enî’nin rahme/ullahi aleyh# /alebesi %lma9, ana an 9a/ans1lerini ii/me9le ereflenme9 i;in 9a'$s$na 9%/ular. Herün ei d%lu' d%lu' b%ald$,%nun duas$n$ alma9 i;in her9es birbiriyle yar$/$. 0ihâye/ ba1$lar$, durumu sul/âna yleanla//$lar@ Iehirde bir h%a /üredi, her9es a9$n a9$n %na 9%uy%r. =nun y%lunda yürüy%r,bir dedi&i i9i edilmiy%r. 3ir ar1usunu, emirmi ibi ya'ma9 i;in yar$ ediy%rlar. 3u idileehirde9iler, %nu balar$na sul/an se;erler de sal/ana/$n$1dan %lursunu1. Iimdiden;âresine ba9ma1san$1, s%nu iyi %lma1. Dine de si1 bilirsini1...B 7ul/an, Ali Kâmî/enî’ninehirden ;$9mas$ i;in bir ferman ya1d$r$' adamlar$yla nderdi. = da elen adamlara4

3i1, 9%ynumu1da ehre irebilee&imi1e e %rada yerleee&imi1e dâir al/$ im1alanm$,mühürlenmi bir ferman /a$y%ru1. 7ul/an, e&er 9endi im1as$n$, mühürünü emüsâadelerini in9âr ediy%rsa, bi1 ;$9$' i/meye râ1$y$1B eâb$n$ erdi. 3u eâb$ sul/ânabildirdiler. 7ul/an, erdi&i müsâadeyi eri alma9 9ü;ü9lü&üne dümedi. Ayr$a AliKâmî/enî ha1re/lerini 1iyâre/ edi' s%hbe/ine 9a/$ld$. =nun s%hbe/inde9i le11e/i,nasîha/lerinde9i ineli&i iyi anl$yan sul/an, %nun en nde elen /alebelerinden %ldu.

Ali Kâmî/enî ha1re/leri anla/$r@ H%am Mahm?d İnîrfaneî rahme/ullahi aleyh#1aman$nda, /alebelerden biri H$1$r aleyhisselâm$ rdü e %na4 3u 1amanda 9endisine



uyulaa9 rehber, üs/âd 9imdirRB diye s%rdu. H$1$r aleyhisselâm#4 Iimdi9i hâlde, budedi&ini1 as$flar$ /a$yan Hâe Mahm?d İnîrfaneî ha1re/leridirB diye ea' erdi.B

3irün A1î1ân Ali Kâmî/enî, /alebe ar9adalar$ ile Kâmi/en sahras$nda Allahü /eâlân$n1â/$ e s$fa/lar$ ha99$nda s%hbe/ ederler9en, haada u;an büyü9 beya1 bir 9u rdüler.u %nlar$n ü1erine eline, a;$9 bir lisân ile4 5y AliS âmil bir er %lSB s1lerini syledi. 3u9uu rme9, syledi9lerini duyma9la, ar9adalar$n$ bir hâl 9a'lad$, 9endilerinden

e;/iler. 7%nra 9endilerine eldi9lerinde, 9u/an e 9%numas$ndan s%rdular. Ali Kâmî/enî4 =, h%am Mahm?d İnîrfaneî idi. Allahü /eâlâ, %na bu 9erâme/i ihsân eyledi.elîmullah M?sâ aleyhisselâm$n ma9am$nda, binlere s1 e 9elâm ile dâimâ u;ma9/ad$r.Iimdi Hâe <ih9an rahme/ullahi aleyh# has/ad$r, s%n anlar$n$ yaama9/ad$r. =nu1iyâre/e, y%9lama&a idiy%r. :ün9ü %, Allahü /eâlâdan, s%n nefes/e yard$m$ %lmas$ i;ineliyâs$ndan birini 9endisine ndermesini is/emi/i. H%am Mahm?d İnîrfaneî, busebe'le %nun yan$na idiy%rB diye anla//$.

A1î1ân ha1re/lerinin dr/ büyü9 halîfesi %lu', he'si de fa1île/ e 9emâl sâhibi idiler.Her biri %nun efa/$ndan s%nra, enâb-$ Ha99$ is/eyen /alebeye ders &re/me9le meul%ldular. <r/ halîfesinin de adlar$ Muhammed’dir. 3irinisi, Hâe Muhammed ülâhd?1’dur.Hâre1m’de medf?ndur. İ9inisi, Hâe Muhammed Hallâ-$ 3elhî’dir. 3elh ehrindemedf?ndur. Q;ünüsü, Hâre1m’de medf?n %lan Hâe Muhammed 3âerdî’dir. <rdünüsü

e halîfelerinin en büyü&ü, Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî %lu'4 efa/$ ya9la/$&$ndabü/ün /alebelerini ye/i/irmesi i;in %nu a1îfelendirdi. Derine Muhammed 3âbâ 7emmâsîha1re/lerini e9îl %lara9 b$ra9/$.

Ali Kâmî/enî buyurdu 9i@ Allahü /eâlâ, mü’min bir 9ulunun nlüne bir eedeü;yü1al/m$ defâ na1ar ederB s1ünün ma’nâs$ udur@ albin, ü?da a;$lan ü;yü1al/m$'eneresi ard$r. Gnül, Allahü /eâlân$n 1i9riyle 9aynay$' %una, Allahü /eâlâ % 9albena1ar eder. 3u na1ar ile 9albe d%&an fey1ler e n?rlar, bu ü;yü1al/m$ 9%ldan bü/ünü?da yay$l$r. 3yle n?rlar$n e fey1lerin yay$ld$&$ bir u1u, 9endi hâline re 1e9leibâde/ eder, ya'$lan /âa/ e ibâde/lerden le11e/ al$n$r.B

Dine buyurdu 9i@ Jalebenin, ma9sad$na 9aumas$ i;in ;%9 ;al$mas$, nefsini /erbiyee/me9 i;in ;%9 u&ramas$ lâ1$md$r. >a9a/ bir y%l ard$r 9i, nefsi i/minana 9au/uru', r?hu9$sa 1amanda yü9se9 dereelere 9au/urur. = da4 Allahü /eâlân$n seili 9ullar$ndan

birinin nlünü 9a1anma9/$r. îrâ, %nlar$n 9albi, Allahü /eâlân$n na1ar e//i&i yerdir.B Kü9neddîn Alâüddele 7emnânî rahme/ullahi aleyh#, A1î1ân ha1re/lerinin1aman$nda yaam$ idi. 3irbirlerine me9/?' ya1arlard$. <erler 9i, bir defâs$nda Kü9neddînbir 9imse nderi', suâllerinin eâb$n$ is/edi. 7uâllerinden birisi yle idi@ 3i1, elenlereher hi1me/i ya'/$&$m$1 hâlde, elenler si1e elir. 3i1 mü9ellef s%fralar, ;ei/ ;ei/ yeme9leri9râm e//i&imi1 hâlde, si1de byle birey y%9 i9en, ene de insanlar si1den râ1$d$rlar,bi1den de&illerdir. 3unun sebebi nedirRB

Cea'@ Minne/ 9ar$l$&$ hi1me/ edenler ;%9/ur. Hi1me/ini minne/ bilenlerse a1d$r.:al$$n$1 9i, hi1me/ini1i minne/ bilesini1. = 1aman i9âye/;ini1 %lma1.B

İ9ini 7uâl@ <uydu&umu1a re, si1i H$1$r aleyhisselâm /erbiye e/mi4 bu nas$l%lmu/urR

Cea'@ Allahü /eâlân$n, 1â/$na â$9 yle 9ullar$ ard$r 9i, H$1$r da %nlara â$9/$r.3uyurdu 9i@ Hallâ-$ Mens?r 1aman$nda, büyü9 mürid Abdülhâl$9 G%ndüânî

rahme/ullahi aleyh# ha1re/lerinin /alebesinden birisi bulunmu %lsa idi, elbe//e %na imdâdedi', /asaufun en yü9se9 ma9amlar$na ;$9ar$r idi. Hallâ-$ Mens?r % hâllere düme1di.B

3uyurdu 9i@ Allahü /eâlâya hi; isyan e/medi&ini1 bir dille dua edini1 9i, duan$1 9abul%lsun.B

İ9i hâlde 9endini1i sa9$n$n@ 71 syler9en e yeme9 yer9en.B Hal9$ ha99a dae/ eden 9imse, anaar /erbiyeisi ibi %lmal$d$r. Canaar

/erbiyeisi, nas$l u&ra/$&$ hayan$n huyunu e is/idâd$n$ bili' de %na re daran$rsa, %da yle...B

>ârisî iirlerinden bir 9$/’a@

5irisile 9t!r!: klbin t9:rlnmzs,lbindeki dünâ derdini senden lmzs,n!n ile s9hbetten etmez isen teberri,<n rdm 6elmez z$zândn hi=biri.



İ9i %&lu %lu', i9isi de maddî e maneî ilimlerde s1 sâhibi idiler. Hâe A1î1ân,efa/$ndan s%nra bulundu&u yerde9i /alebelerle meul %lmay$ 9ü;ü9 %&lu İbrâhim’eb$ra9/$. 3üyü9 %&lu da maddî e maneî ilimlerde büyü9 âlimdi. İnsanlara d%&ru y%lus/erme a1îfesi, niye büyü9 %&luna erilmediR diye, bunlar$ /an$yanlarda bir düünehâs$l %ldu. 3üyü9 âlim Hâe Ali Kâmî/enî, bu düüneleri anlay$' buyurdu 9i@ 3üyü9%&lum bi1den s%nra fa1la yaama1. $sa 1amanda bi1e 9auur.B Ger;e9/en %nunefa/$ndan %nd%9u1 ün s%nra büyü9 %&lu da babas$na 9au/u.

Ali Kâmî/enî ha1re/lerinin ya1d$&$, 7üleymâniye ü/übhânesi’nin Jâhir A&a 9$sm$nda,26+T2 n%lu risalede buyuruluy%r 9i@ Allahü /eâlân$n sedi&i 9ul %labilmenin %n ar/$ard$r. 3irinisi4 /emi1 %lma9/$r. Jemi1li9 de i9i 9$s$ma ayr$l$r. !- âhirî /emi1li9@ <$rünüün /emi1 %lmas$d$r 9i, bü/ün insanlar$n di99a/ edee&i hus?slardand$r. Giyee9,yiyee9, i;ee9lerin e 9ullan$laa9 bü/ün eyâlar$n /emi1 %lmas$d$r. 2- 3â/$n /emi1li&i@albin iyi huylarla d%lu %lmas$d$r. Hased e/meme9, ba9alar$ ha99$nda 9/ülü9düünmeme9, Allahü /eâlân$n dümanlar$ndan nefre/ e/me9, d%s/lar$na da muhabbe/e/me9 ibi enâb-$ Ha99$n be&endi&i iyi huylard$r. alb, Allahü /eâlân$n na1arâh$d$r. 3usebe'le 9albe dünyâ seisi d%ldurmamal$d$r. Haram %lan yiyee9lerle beslenmemelidir.0i/e9im hadîs-i erîf/e4 “Uzak yoldan gelmiş, saçı sakalı dağılmış, yüzü gözü toz

içinde bir kimse, ellerini göğe doğru uzatıp dua ediyor. Yâ abb!" diyeyal#arıyor. $âlbuki, yediği içtiği %aram, gıdası %ep %aram. &unun duası nasılkabul olur'( Da’nî haram yiyenin duas$ 9abul %lma1 buyurdu. Gnül ya’nî 9alb /emi1%lma1sa ibâde/lerin le11e/i al$nama1, ma’rife/e, Allahü /eâlâya âi/ bililere 9auulama1.

İ9inisi4 dilin /emi1li&idir. <ilin münasebe/si1 e uyun %lmayan s1leri sylemeyi'susmas$, ur’ân-$ 9erîm %9umas$, emr-i ma’r?f e nehy-i mün9erde bulunmas$, ya’nîAllahü /eâlân$n emirlerini ya'may$ e yasa9lar$ndan 9a;$nmay$ bildirmesi, ilim &re/mesiibi. îrâ seili eyamberimi1 salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “)nsanlar,dilleri yüzünden *e%ennem+e atılırlar.(

Q;ünü ar/4 müm9ün %ldu&u 9adar insanlardan u1a9 durma&a ;al$mal$d$r. 3usebe'le 1 haram %lan eylere ba9mam$ %lur. îrâ 9alb, 1e /âbidir. Her harama ba9$,9alb aynas$n$ 9arar/$r. 0i/e9im eyamber efendimi1 salllahu aleyhi essellem# buyurdu

9i@ “Yabanı kadınların yüzlerine şe%#et ile bakanların gözlerine, kıyâmet günüergimiş kızgın kurşun döküleektir.( Daban$ 9ad$nlara ba9ma9 haramd$r. Allahü/eâlâ, 0?r s?resinin %/u1unu âye/-i 9erîmesinde meâlen; “-y eslüm mü+minlere

söyle, %arama bakmasınlar #e a#ret yerlerini %aramdan korusunlar" !mânı olankadınlara da söyle, %arama bakmasınlar #e a#ret yerlerini %aram işlemektenkorusunlar"( buyurdu.

<rdünü ar/4 %ru; /u/ma9/$r. İnsan %ru; /u/ma9 s?re/iyle mele9lere ben1emi enefsini 9ahre/mi %lur. 3ununla ilili hadîs-i 9udsîde4 “/ruç bana âittir. /ruun eriniben #eririm. 0e#âbı ni%âyetsizdir. 1u%akkak, sabrederek ölenlerin eirleri%esapsızdır( buyurulma9/ad$r. Dine hadîs-i erîf/e4 “/ruç, *e%ennem+e kalkandır( buyuruldu. =ru; /u/ara9 nlü hu1?ra 9au/urmal$ e ey/an$n y%lunu 9a'a/$', si'erhâs$l e/melidir. Dine hadîs-i erîf/e buyuruldu 9i@ “/ruçlu için iki 2era%lık sein;#

#ardır. &irinisi i2tar ânında, ikinisi de abbine ka#uştuğunda.( =ru; /u/ara9s$hha/e 9auulur. 3ilhassa Keeb, il9a’de, ilhie e Muharrem aylar$nda /u/ulan%ruun fa1île/leri ha99$nda hadîs-i erîfler 'e9 ;%9/ur.

3eini ar/4 Allahü /eâlây$ ;%9 ha/$rlama9, ismini ;%9 syleme9/ir. 5n fa1île/li %lan1i9ir, Fâ ilâhe illallahB/$r. Fâ ilahe illallah diyen 9imse ihlâs sâhibi %lur. İhlâs, bü/ün ileriniAllahü /eâlân$n r$1âs$ i;in ya'ma9, dünyâya âi/ mal e ma9amlardan heesini 9esi' âh$re/i/aleb e/me9/ir. İhlâsl$ %lan 9imse4 İlâhîS 3enim ma9sudum sensin, seni is/iy%rumB der.0i/e9im Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, Fâ ilâhe illallahB demenin ;%9 fa1île/li%ldu&unu e ünahlar$n affedilee&ini buyurdu. Allahü /eâlâ, ur’ân-$ 9erîmde, Ah1âbs?resinin 9$r9birini âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “-y !mân edenler" 3lla%+ı çok

zikrediniz( buyurdu. 0efsin ar1u e is/e9lerinden 9ur/ulma9 i;in deaml$ 1i9re/melidir.Al/$n$ ar/4 ha/$ra ya’nî 9albe elen düünelerdir. İnsan$n 9albine elen düüneler

dr/ 9$s$md$r. 3unlar4 Kahmânî, mele9ânî, ey/anî, nefsânî’dir. Ha/$r-$ rahmânî4 afle//enuyanma9, 9/ü y%ldan d%&ru y%la 9auma9/$r. Ha/$r-$ mele9ânî4 ibâde/e, /âa/e ra&be/e/me9/ir. Ha/$r-$ ey/anî4 ünah$ süsleme9dir. Ha/$r-$ nefsânî de4 dünyây$ /aleb e/me9,



is/eme9/ir. 5&er insan buna ü; ye/iremiy%rsa, yle dua e/melidir@ “3lla%ümme erinel%akka %akkan #erzuknâ ittibâ+a% #e erinel bâtıla bâtılan #erzuknâ itinâ4be%ubi4%urmeti seyyidil4beşer sallalla%ü aley%i #e sellem.(

Dedini ar/4 Allahü /eâlân$n hü9müne r$1â s/erme9, /ee99ül e /efî1 eyleme9,ya’nî dünyâda9i eylerden bireyi be&enmeyi', enâb-$ Ha99$n ih/iyâr e irâdesine /eslim%lma9/$r. Haf e reâ, 9%r9u e ümid aras$nda yaama9/$r. îrâ Allah’/an 9%r9an 9imse,

ünah ileme1. Ayr$a mü’min, ümi/si1li&e de düme1. Allahü /eâlâ, ümi/si1li&edümemeyi emre/me9/edir.

7e9i1ini ar/4 sâlihlerle s%hbe/i se;me9/ir. 7âlihlerle s%hbe/ edildi&i /a9dîrde,ünahlara 'erde ;e9ilir, haramlar 1üne 9/ü rünür.

<%9u1unu ar/4 iyi e ü1el hasle/lerle be1enme9/ir. 3u da, hereyi yara/an Allahü/eâlân$n ahlâ9$yla ahlâ9lanma9/$r. :ün9ü eyamber efendimi1 salllahu aleyhiessellem#4 “3lla%ü teâlânın a%lâkıyla a%lâklanınız( buyurdu.

=nunu ar/, helâl e /emi1 l%9ma yeme9/ir. 3u da far1lardand$r. 0i/e9im Allahü/eâlâ, 3e9âra s?resinin yü1al/m$se9i1ini âye/-i 9erîmesinde meâlen4“Yeryüzündekilerden %elâl #e temiz olanını yiyiniz buyurma9/ad$r. eyamberefendimi1 salllahu aleyhi essellem# ise4 “)bâdet on üzdür. 5okuzu %elâli talebetmektir.( Geriye 9alan bü/ün ibâde/ler bir ü1dür. Helâl yemeyen 9imse, Allahü /eâlâya

i/aa/ e/me üünü 9endisinde bulama1. Helâl yiyen 9imse de, Allahü /eâlâya isyan9âr%lma1. Helâl e /emi1 yer, isrâf e/me1. 0i/e9im Allahü /eâlâ, A’râf s?resinin %/u1biriniâye/-i 9erîmesinde meâlen4 “Yiyiniz, içiniz, 2akat isrâ2 etmeyiniz( buyurma9/ad$r. Ayn$ 1amanda, 3esmelesi1 9esilenleri de yememelidir. îrâ Allahü /eâlâ, 5n’âm s?resininyü1yirmibirini âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “6zerlerine 3lla%+ın ismi zikredilmeyen 3esmele ;e9ilmeyen# şeyden yemeyiniz( buyurma9/ad$r. Gâfillerle berâber%/urmamal$d$r. Diyee&i /emi1 e 3esmele ile yeme9 'iiren 9imselerin yiyee&iniyemelidir. :ün9ü, bu hus?s afle/ sebebidir. Allahü /eâlân$n d%s/lar$, uyunsu1 9iilerinelinden elen l%9may$, yarad$l$lar$na lây$9 rmeyere9, yememilerdir. Allahü /eâlâ bi1ie bü/ün mü’minleri, helâl e /emi1 r$1$9larla r$1$9land$rs$n.B

1) /dâik-ül-(erdie; sh. 12&

2) >e#ehât-ül-üns; sh. 4133) ?eehât; sh. 24) /d$kt-ül-e(liâ; sh. 28) ?eehât *@rb$); sh. 37 0) Ar6âm-ül-mer$d; sh. 47) 5ehcet-üs-senie; sh. 128) m Almihl <e"âdet-i Ebedie; sh. 4&1, %8

Â&K *A&A (A+, b, M/+,): Anad%lu’da ye/ien Jür9 âir e mu/asa$flar$n$n meh?rlar$ndan. İsmi, Ali bin

Muhlis bin İlyâs bin Ali H%rasanî’dir.6() m. !2(2# /ârihinde $rehir’de d%&du. 3abas$ Muhlis aa, =sman Gâ1i’nin

maiye/inde, âlim, fa1île/ler sâhibi e 5hl-i sünne/ i’/i9âd$nda bir 1â/ idi. 7ul/an =smanGâ1i e 7ul/an =rhan Gâ1i 1aman$nda yaad$. <in e /asauf bililerini $rehirli7üleymân 5fendi’den &rendi. aman$n$n 1âhirî e bâ/$nî ilimlerini ;%9 iyi /ahsîl e//i.:%u9lu&undan beri, /asauf ehli %lan 9imselerin yanlar$ndan ayr$lmad$. <%lay$s$yle,haya/$ he' eliyâ ile s%hbe/ edere9 e;/i. P$9 aa, 9ibâr, 1arîf idi. <ünyâ mal$na meyle/me1, haramlardan idde/le 9a;ar, ü'heli 9%r9usuyla mübahlar$ dahî /er9ederdi. e9;%9/alebe ye/i/irdi. aa la9ab$, babas$n$n il9 elâd$ %ldu&undan %lu', resmî bir rü/bede&ildir. <ele/ ilerinde ehliye/ sâhibi %lan P$9 aa, bir süre M$s$r’da el;i %lara9bulundu. M$s$r dnüü, ("" m. !"""#’de $rehir’de efa/ e//i. Jürbesi, $rehir’demüslümanlar$n 1iyâre/âh$ %lu', mîmârî bir aheserdir.

=rhan Gâ1i 1aman$nda hre/ sâhibi %lmu/ur. 5n meh?r eserlerinden %lan GarîbnâmeB, muhabbe/, ma’rife/, ya’nî Allahü /eâlân$n 1â/$ e s$fa/lar$ ha99$nda bilisâhibi %lma9, r?hun as$flar$ e hasle/leri, dînî e /asaufî 9%nulara dâir %n bâb 9$s$m#

ü1erine /er/îb e//i&i 9$yme/li bir 9i/a'/$r. Garîbnâme, Jür9 /asauf edebiyâ/$n$n büyü9eserlerindendir. C%9un bir iir 9i/ab$ndan ;%9, man/$9 e düüneye se9 eden &re/ii



bir eserdir. <ili %ldu9;a sâdedir. 3u eser, !2.))) beyi/e ya9$nd$r. Melânâ Celâleddîn-iK?mî’nin Mesneî’si ibi, ar?1un >â’ilâ/ün fâ’ilâ/ün fâi’lünB 9al$b$yla ya1$lm$/$r.

Ayr$a Ma’rife/nâmeB isminde, Jür9;e 2*.))) m$sraya ya9$n, henü1 bas$lmam$,;ei/li man1?melerden mü/ee99il bir büyü9 eseri daha ard$r 9i, her bab$ %nar fas$l%lara9 /er/îb edilmi/ir. 3u eser, =smanl$ 5debiyâ/ /ârihi ba9$m$ndan da mühimdir.

Kisâle-i fî 3eyân-is-semâB isimli mens?r bir eseri de Manisa’da Muradiye

ü/ü'hânesi’nde me?//ur. GarîbnâmeB isimli eserinden@

Dünâd be k: (rdr e s#âB/erbirine cn ile kl6l (e#â.

/er kim 9l be k:dn lk l,Şeksüzin nd h9n!t 9l.

Ait imdi her birinin dn,im bilesin i b! sCzün tdn.

5irisi t ile ndürür,5iri üstâdn deil mü ne dürür

5iri h$dir, biri eh k:s,ls 6erek her birinin t:s.

5ir h9t hzret d!r!r belli beân,5e k: b!nlr d!r!r bil6il ân.

/er birine ne 6erekir bilesin, @n lâk k!ll!!n! klsn.

ümle âlem bir iârettir hemân,>ice üzbin mülkü (r /kkn nihân.

Ans-ü cinden kimseler 6Crmü deil,imse 9l erden hber (ermi deil.

'ikr-ü kln eremez 9l menzile, @d 9 mülkün dh$ 6elmez dile.

@llh dn idelim ibtidâ,"9ndn 9ld! ibid$ (ü intihâ.

ümle âlem 9 iken 9l (r idi,ŞCle eksüksüz Fn$, ebbâr idi.

Günki b! hz$nei bilesin, bilki senB/ükmüne küll$ t!trsn mülkü senB

@r Şrktn 6rb hükmün /k ile,nde sen 9lsn seninle /k bile *berâber).

Herüzü, 6Ck lt bir e(dir tmm,l sn küll$ 9l, mülk-ü-mkm.

5elki er (e 6Ck sn he: bir 9l,

l rktn bktn kn 6ele.



/er ne istersen b!lsn sende sen.5ilesin kim, h sen, hem bende sen.

5elik-ü k!ll!k km! eksn 9l,>e rk kn, ne $n-ü-ân 9l.

ümle (rlk, sr# 9l, 9l birlie,m! Clmek denirile dirlie.

lm hi= Cn (e s9n (e k$l-ü kâl,Ies 9l 9l dem bize m!tlk (isâl *k(!mk).

rt erden kCürünle sen (e ben,l denizde 6rk (r cân-ü-ten.

Jk-ü mâ!k =ün bir hr# 9l.Fir kendi mânisinde sr# 9l.

h(9l b! hr#-ü-s(t-ü-cn-ü sz,+iteliksiz 6Crüne 9l b$ niz.

end! kendi 6Cre, kend! bile,5ksn edemezsem, 6elmez dile.

<Cz tükendi, b!nd c9 dil 9ld! mt,Frk (rd cism-ü cân-ü âkl-ü zât.

ld 9l /-ü d$m-i lemezel./em ebeddir 9l hk$kt hem ezel.

@k nndr, âk 9l!r, m!k 9l, Jhr ndn (rr n cümle 9l.

endüsünden kendüe kendi del$l,endüsüne kendüsü 9lm! hl$l.

Jk, imdi (rln (er 9kl!,H9kl!k i=inde sn (rlk d9.

!t n sermâe :etir 9l sn,Fündüzün sr# ele küll$ nB

!l iken s!ltn 9lsn tâ ebed,Kâ( kendi e(hdin kld ehâd.

5!nd eser mksd her âdemi,?zi klsn d9stlr /k b! demi.

P$9 aa, arîbnâme isimli eserinde dîni üs/âddan &renme9 lâ1$m eldi&ini ubeyi/lerle ifâde e/me9/edir@

5! er$td!r kim üstâd Credür,?esm-ü erkân-ü-niân d Credür.

'rz-! sünnet bildürür ne#se ân,

D(et eler tât bellü beân.



Ies bilün üstâd âlimler dürür,im erit nedüüni bildürür.

Ele 9ls nd ke izzet 6erek,/em edeb erkân! hem hizmet 6erek.

imse kim üstâdn hizmet kl,/i= 6ümn d!tmn kim 9l lk l.

/em Gl: h9n!t 9l ndn ân,irtü bil6il b! sCzü bellü beân.

3u dînin emir e yasa9lar$n$ üs/âddan &renme9 lâ1$md$r. = üs/âd 9i, âde/, us?l eesaslar$ &re/ir. Allahü /eâlân$n emre//i&i far1lar$ e Kes?lullah$n sünne/ini bildirir. 0efsiibâde/ e/meye a;$9;a dae/ eder. Iunu iyi bilini1 9i, İslâmiye/i en d%&ru %lara9 anla/an,âlim %lan üs/âdlard$r. 3u sebe'le %nlara 9ar$ ;%9 edebli %lmal$, i11e/, i9râm e hi1me//ebulunmal$d$r. 3ir /alebe h%as$na hi1me/ ederse, ü'hesi1 ;%9 dua al$r. =nun duas$bere9e/iyle enâb-$ Ha9 da, % /alebeyi seer. 3u s1ümü1ün ha9î9a/ %ldu&unu 9abul

e/melidir.

FCr ki âlem bir kitbd!r m!"teber,âni 6encinden (irür her dem hber.

Hzld!r zerrât- âlem hr#-ü-hr#,i kitâb-ü zi lü6t zi nh(-ü-sr#.

Deme bir zerrât i=inde bir hüner,Iür mân$dür b! âlem :ür hüner.

FCz 6Cre kim 6Cre (ü kl nl

@nlnlr lâcirem kim tnl.Plemin mu’/eber bir 9i/a' %ldu&unu r. = 9i/a' 9i, ma’nâ ha1înesinden dâimâ

haber erir. = yle bir 9i/a'/$r 9i, i;inde lüa/, nahi, sarf e ma’rife/ler Allahü /eâlân$n1â/$ e s$fa/lar$yla ilili bililer1 ard$r. Plemde bulunan bü/ün 1erreler harf harf ya1$l$d$r.3u âlem, rebilenlerin rmesi, a9l$ %lanlar$n anlay$' hayre//e 9almalar$ i;in ma’nâlar ehünerlerle d%lu %lara9 yara/$ld$.

Dünâ 6irmekliün :es b 9k,Fm deil b! dünlk 9l!rs =9k.

Alle dünâ 6Cnüle 9l b!lms!n,e skn kim 6emie s! d9lmsn.

<ünyâ ile meul %lma9 ay$' de&ildir. <ünyâ mal$n$n ;%9 %lmas$ ü1ün/üye sebe'%lmamal$d$r. Ana9 dünyâ seisini nle d%ldurma9 d%&ru de&ildir. 3u seiden ;%9sa9$nmal$ 9i, 9albi ldürmemelidir.

n 9l sdk bütün mü"min eren,/k 9lnd cân-!-b terkin !rn.

Dinlesün ke sdkl (ü cânile,Şerh-i tkr$r-ü-beân kldn kl.

!st#â medhin ân d!r ân.

@d!m bir bir beân ender beân.



en k!l iidümez b! sCzi,FCremez mâni üzin b! ten 6Czi.

n k!l iidür mâni sCzin,/em 6Cren cn 6Czidür mâni üzin.

Anla//$9lar$m$ an 9ula&$ ile dinleyebilen, Allahü /eâlân$n y%lunda, an$n$ e ba$n$fedâ edebilen, sâd$9 %lan eliyâ 9ul neredeR eyamberimi1 Muhammed aleyhisselâm$nmedhini a;$9;a anla/maya ;al$aa&$m. Ana9 bunu, u rünen /en 9ula&$ ii/eme1,ma’nâ yü1ünü /en 1ü de reme1. îrâ bu anla//$9lar$m$ an 9ula&$ ile dinleme9, ma’nâyü1ünü nül 1ü ile rme9 lâ1$md$r.

A$9 aa, Garîbnâme isimli eserini u e9ilde bi/irme9/edir@

5! kitb!n htmi ! 9ld tmm,9:t9l! üz dâstn 6eldi tmm.

Hediüz9t!z lnd hicretün,<Czi irdi htmine b! #ikretün.

ânii h9d kimsene htm itmedi,5! sCzi kt"eleüben 6itmedi.

5ildiince sCledi her bir kii,Aletmedi kimse kemâle b! ii.

<Cz i=inde rt!k eksük (rise,5itürü(irsin n kim ârise.

/k ktnd Jk"n eksüi =9k, @llhün eksüklüe elüi =9k.

'zl-!, rhmet 9l iikde =9kd!r!r,ld!r!r, ümm$d r!k 9kd!r!r.

L /üdâ(endâ senün #zl!n del$m,<ensin âhr hem hk$mü hem l$m.

?hmetlinle rl6 k!llr!n!,<en es$r6e kendü 9ks!llr!n!.

/er ki dinlerse b! sCzi-i el$l,?ehmetün 9ls!n n her dem del$l.

3u 9i/a', yü1 9$s$mdan meydana elee9 e9ilde /amamland$. i/ab$m$1$ hire/inyediyü1%/u1 y$l$nda bi/irere9, s1ümü1ü s%na erdirdi9. Ma’nây$ 9imse yaln$1 ba$naanl$yamad$. Her9es bildi&i 9adar syledi. imse bu ii /am %lara9 %lunla/$r$', 9emâleerdiremedi. 5&er s1ümü1 i;in de bir e9si9li9, fa1lal$9 arsa, bi1i seenler %nu bi/iriersin.P$9’$n, Allahü /eâlâ 9a/$nda e9si&i ;%9 fa1lad$r. >a9a/ enâb-$ Ha99$n, 9endi e9si9li&inibilen 9uluna merhame/i 'e9;%9/ur. Kabbimi1in ihsân$ e merhame/i b%ldur. He'imi1inümidi budur, ba9a bir ümid edee&imi1 yer y%9/ur. 5y yüe Allah’$mS 7en fadl, ihsânsâhibisin, hereyden ne me?d %lan eelsin, herey hela9 %ldu9/an s%nra eriye9alaa9 âhirsin, hem ha9im e hem de âlimsin. ullar$n$ rahme/inle yarl$&a, %nlar$merhame/inle 9%ru. 5y CelîlS Her 9im bu s1ü 9abul ederse, rahme/in %na her 1aman delil%lsun.

1) âms-ül-"lâm; cild-4, sh. 3&44



2) Şkâk- >!"mânie eli *ecd$ E#endi); sh. 223) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-2, sh. 44

BEHÂEDDÎN M$HAMMED BİN M$HAMMED B$HÂ#Î (&/-2 N342be5):5liyân$n büyü9lerinden e müslümanlar$n 1bebe&i %lan yü9se9 âlimlerden.

İnsanlar$ Ha99a dae/ eden, d%&ru y%lu s/erere9 saâde/e 9au/uran e 9endilerine

7ilsile-i âliyyeB denilen büyü9 âlim e elîlerin %nbeinisidir. Muhammed 3âbâ7emmâsî’nin e 5mîr ülâl’in /alebesidir. İsmi, Muhammed bin Muhammed’dir. 3ahâeddîne Iâh-$ 0a9ibend ibi la9ablar$ ard$r. Allahü /eâlân$n seisini 9alblere na9e//i&i i;in,

0a9ibendB denilmi/ir. 7eyyid %lu', s%yu yledir@ 3abas$ 7eyyid Muhammed 3uhârî,%nun babas$ 7eyyid Muhammed Celâl 3urhaneddîn, %nun babas$ 7eyyid Abdullah, %nunbabas$ eynel’âbidîn, %nun babas$, 7eyyid âs$m, %nun babas$ 7eyyid Ia’bân, %nunbabas$ 7eyyid 3urhaneddîn, %nun babas$ 7eyyid Jâ9î, %nun babas$ İmâm-$ M?sâ â1$m,%nun babas$ İmâm-$ Ca’fer-i 7âd$9 ha1re/leridir. 3ehâüddîn Iâh-$ 0a9îbend ha1re/leri,(!8 m. !"!8# senesinde 3uhârâ’ya be 9il%me/re 9adar u1a9/a bulunan asr-$ ârifân’dad%&du. (! m. !"8#’de asr-$ ârifân’da Kebî’ul-eel ay$n$n ü;ünü ünü %lan a1ar/esiünü efa/ e//i. abri %radad$r. İslâm âlimlerinin en meh?rlar$ndan %lu', /asaufda enyü9se9 dereelere ulam$/$r. Hem 1aman$nda, hem de 9endinden s%nra9i as$rlarda %nun

sebebi ile 'e9;%9 insan hidâye/e 9aumu/ur.aman$n$n büyü9 eliyâs$ %lan Muhammed 3âbâ 7emmâsî, henü1 % d%&madan,d%&du&u yer %lan asr-$ ârifân’a elmi/i. 3u eliinde, burada bir büyü9 1â/$n 9%9usueliy%r. 3u beldede büyü9 bir eliyâ ye/iee9 diyere9 iâre/ e/mi, /arî9a/$n imâm$ %laa9emsalsi1 bir 1â/$n buradan 1uh?r edee&ini /alebelerine e seenlerine müUdelemi/i.3abas$ yle anla/m$/$r@ =&lum 3ahâeddîn’in d%&mas$ndan ü; ün s%nra, HâeMuhammed 3âbâ 7emmâsî ha1re/leri, bü/ün /alebeleri ile asr-$ ârifân’a elmi/i. 3en%nu ;%9 seer e muhabbe/ beslerdim. asr-$ ârifân’a /erîf edine, yeni d%&mu %lan%&lum 3ehâeddîn’i al$' hu1?runa /üreyim e himme/ is/eyeyim, bylee fey1e 9auurdedim. 3u niye/le 3ehâeddîn’i 9ua&$ma al$', Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsîha1re/lerinin hu1?runa /ürdüm. Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî, 3ehâeddîn’i elimdenal$', ba&r$na bas/$ e buyurdu 9i@ 3u yaru, benim %&lumdur. 3en bunu, maneî elâ/l$&a

9abul e//im.B 7%nra yü1ünü /alebelerine ;eiri', /alebeleri aras$nda en meh?r /alebesi%lan 7eyyid 5mîr ülâl’e yle dedi@ 7i1e, bu yerde bir büyü9 1â/$n 9%9usu eliy%rderdim. 3u defâ bu /arafa elir9en de, buraya ya9la/$&$m$1da si1e demi/im 9i, dahane duydu&um 9%9u iyie ar//$. Ha9î9a/ udur 9i, si1e bahse//i&im mübâre9 1â/d%&mu/ur. İ/e % mübâre9 9%9u, bu mele9 yarunun 9%9usudur. 3u yaru, büyü9 bir 1â/%lsa ere9/irB buyurdu. 3ylee henü1 daha ü; ünlü9 ;%u9 i9en, 1aman$n$n en büyü9eliyâs$ e mürid-i 9âmili %lan Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî ha1re/lerinin müUdesine,himme/ine e fey1ine 9au/u. Henü1 daha 9ü;ü9 ya/a i9en, eliyâl$&a âi/ yü9se9 n?rlare eserler /emi1 aln$nda a;$9;a rünür, hidâye/ e irâd nianlar$ yü9se9 simas$ndan belli%lurdu.

Annesi yle anla/m$/$r@ =&lum 3ehâeddîn dr/ ya$nda i9en, eimi1deyaruluyaa9 bir ine9 ard$. 3ehâeddîn, d%&umuna bir müdde/ daha %lan % ine&is/erere9, yle anl$y%rum 9i, bu ine9 beya1 bal$ bir bu1a&$ d%&uraa9/$r dedi. 3ir9a; ays%nra ine9, dedi&i ibi bir bu1a&$ d%&urdu.B

'/î+,: 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin il9 h%as$, daha d%&ar d%&ma1 9endisinimaneî elâ/l$&a 9abul eden e ha99$nda ;%9 müUdeler eren Hâe Muhammed 3âbâ7emmâsî’dir. ne %ndan is/ifâde e//i. <aha s%nra bu h%as$, %nun ye/i/irilmesini enmeh?r /alebesi 7eyyid 5mîr ülâl’e haâle e//i. Dedi sene 7eyyid 5mîr ülâl’in s%hbe/inedeam e//i. 7%nra da %nun i1ni ile Melânâ Prif <i9irâ’n$n s%hbe/ine deam e//i. Dedisene de %nun yan$nda 9ald$. 3undan s%nra usam Ieyh e Halîl A/â’n$n s%hbe/lerindebulundu. 3ir müdde/ de Halîl A/â’n$n yan$nda 9ald$. Ayr$a Melânâ 3ehâeddîn $lâ9î’denhadîs ilmini &rendi. Ayr$a Abdülhâl$9 G%ndüânî ha1re/lerinin r?hâniye/inden de fey1ald$. Qeysî %lara9 ye/i/irildi. 3ylee /asaufda e di&er ilimlerde ;%9 iyi ye/i/i.

endisi yle anla/m$/$r@ :%u9lu9 ;a&$ndan bul?& ;a&$na 9adar, büyü9 h%amMuhammed 3aba 7emmâsî’nin s%hbe/inde bulundum. =nse9i1 ya$na irdi&im s$rada,

dedem beni elendirme9 is/edi. H%am Muhammed 3âbâ 7emmâsî’yi dü&ünüme dae/e/me9 i;in beni 7emmas’a nderdi. 7emmas’a ar$' h%am$ rme9le ereflendim e



elini '/üm. 7%hbe/inin bere9e/inden bende yle bir hâl hâs$l %ldu 9i, h%am$n s%hbe/inean a/$y%rdum. = ee 9albimde9i bu ar1u e is/e9 ile ee yar$s$ndan s%nra 9al9$'abdes/ ald$m e h%am$n mesidine idi', i9i re9’a/ nama1 9$ld$m. 3a$m$ sedeye 9%yu';%9 dua e//im.

<ilimden u dua ;$9/$@ Allah’$m, bana belâ yü9ünü ;e9meye 9ue/ er. Mihne/ emuhabbe/ini ;e9meye /a9a/, ü; er.B 7abah %luna h%am$n hu1?runa ard$m. 3ana

ba9$', ee %lu' bi/enleri syledi9/en s%nra4 5y elâd$m duada yle deme9 lâ1$md$r DâKabbî, râ1$ %ldu&un eyi bu 1aîf 9uluna fa1l$n e 9ereminle ihsân e/.# :ün9ü Allahü/eâlân$n r$1âs$n$ 9a1anan 9imseye belâ elme1. 5&er Allahü /eâlâ, hi9me/-i e1elîsiylesedi&i bir 9uluna belâ nderirse, yine 9endi inâye/iyle % seili 9uluna 9ue/ e/ahammül ihsân eder e % belâya /u/ulmas$n$n hi9me/ini bildirir. 3elâ is/eme9de ü;lü9ard$r.B <aha s%nra s%fra 9urulu', yeme9 yendi. H%am, s%fradan bir s%mun e9me&i al$'bana erdi. 59me&i ;e9inere9 ald$m. 3u ;e9inenli&imi rü'4 3u e9me&i alma9/a;e9iniy%rsun. >a9a/ bu e9me9, y%lda lâ1$m %laa9/$rB buyurdu. 0ihâye/ dae/imi1 ü1erine/alebeleriyle birli9/e 9yümü1 asr-$ ârifân’a i/me9 ü1ere y%la ;$9/$9. 3en, h%am$nbindi&i hayan$n ü1enileri yan$nda yürüy%rdum. K?hum ylesine 1e9le d%lu idi 9i,9albimde hi;bir dünyâ düünesi y%9/u. albim, a9 e e9le d%lu %lara9 heyeanla;ar'$y%rdu. Allah seisinden ba9a herey 9albimden ;$9m$/$. 3u s$rada 9albim dünyâya

meyledee9 %lsa, h%am hemen4 albini ayr$l$9/an 9%ruB buyururdu. H%am$n bu9erâme/ini e 9efini rdü9;e, muhabbe/im 9a/ 9a/ ar/$y%rdu. D%lumu1 bir 9ye u&rad$.= 9yde h%am$n d%s/lar$ndan biri bi1i 9ar$lay$' eine dae/ e//i. H%am da bu dae/i9abul edi', % 1â/$n eine indi. 5 sâhibinin, mahubiye/inden $1d$ra' i;inde yü1ü 9$1ard$.3u hâlini ren h%am, % 9iiye, 7enin $1d$rab$n$n sebebi nedirRB dedi. = da4 5fendim,si1e yeme9 i9râm e/me9 is/iy%rum, fa9a/ sü//en ba9a bireyim y%9/urB dedi. 3ununü1erine h%am bana4 3ehâeddîn, sana erdi&im e9me&e ih/iyâ; hâs$l %ldu. = e9me&ierB dedi. 59me&i ;$9ar$' erdim. 5 sâhibi de sü/ü e/iri' s%fraya 9%ydu. 59me&i sü/eba/$rara9 yedi9 e he'imi1 d%ydu9. 3u 9erâme/i 9ar$s$nda h%am$1a hayrânl$&$m$1 ar//$.7%nra 9al9$' asr-$ ârifân’a i/me9 ü1ere y%la deam e//i9.B

H%am Muhammed 3âbâ 7emmâsî efa/ edine, dedem beni 7emer9and’a/ürdü. =rada bulunan büyü9 âlimleri e eliyâ 1â/lar$ 1iyâre/ edi', benim i;in dua e

himme/ is/edi. 7%nra asr-$ ârifân’a dndü9. = ünlerde Ali Kâmî/enî ha1re/lerinden eli',emane/en sa9lanma9/a %lan /a; bana erildi. = anda 9albim Allahü /eâlân$n muhabbe/i iled%lu', /a/$. 7%nra h%am 7eyyid 5mîr ülâl, asr-$ ârifân’a eldi. 3ana ;%9 il/ifâ//abulunu'4 Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî bana4 =&lum 3ehâeddîn’in ye/imesi ileililen. =ndan efâa/ini esîremeS 5&er %nun ye/imesinde 9usur edersen, sana ha99$m$helâl e/memB buyurdu. 3en de bu as$yye/i ü1erine senin ye/imen ile ililenee&ime s1erdimB dedi. 7eyyid 5mîr ülâl ha1re/leri 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin ye/imesi ile/i/i1li9le meul %lu', %nu /asauf/a yü9se9 dereelere ula/$rd$. Ha//â birün %na ylebuyurdu@ Düe müridim Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî’nin si1in /erbiyeni1 ile ililias$yye/ini yerine e/irdim. 7i1i is/enilen e9ilde ye/i/irdim. Hem hâl ba9$m$ndan, hemdeilim ba9$m$ndan yü9se9 bir himme/e sâhib bulunuy%rsun. Iimdi nereye i/meyi ar1uedersen idebilirsin. Her9imden %lursa %lsun, s%hbe/inde bulunma9 e is/ifâde e/me9hus?sunda serbes/sin. Jaraf$m$1dan si1e i1in e r?hsa/ erilmi/ir. 3i1de %lan hâl ema9amlar$ si1e fa1las$yla erdim. 3%s/an$ senin i;in 9uru e//im. Da’nî &sümde, 9albimde%lanlar$n he'sini sana erdim. K?hâniye/ 9uunu, insanl$9 yumur/as$ndan dar nefs;er;eesinden# ;$9ard$m. Ama senin himme/ 9uun, yü9se9lerde u;uy%r. Iimdiden s%nraiâ1e/lisinB buyurmu/ur.

3unun ü1erine Melânâ Prif’in s%hbe/ine idi', yedi sene de %nun yan$nda bulundu.7%nra Halîl A/â ha1re/lerinin yan$na idi', %ni9i sene de %nun s%hbe/inde bulundu. İ9idefâ haa i//i. İ9ini ha$nda Hera/’a idi', Melânâ eynüddîn ha1re/leriyle ü; üns%hbe/ e//i. İ9ini haa idiinde Hia1’dan dnü', bir müdde/ Mer ehrinde i9âme/ e//i.<aha s%nra 3uhârâ’ya dnü' %rada yerle/i. 5mîr ülâl ha1re/lerinin efa/$ndan s%nra,insanlara d%&ru y%lu s/eri', rehberli9 a1îfesini ya'/$.

Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri yle anla/m$/$r@ 3ir ee rüyamda, Jür9 âlimlerindenHâ9im A/â, beni ye/i/irmesi i;in /alebelerinden birine haâle e//i. 7âliha bir ninem ar idi.

3u rüyam$ %na anla//$m. =&lum, senin Jür9 âlimlerinden nasîbin ard$rB dedi. 3ununü1erine rüyada rdü&üm % deriin simas$n$ ha/$r$mda /u//um e 9ar$laaa&$m ünü



be9ledim. 3irün 3uhârâ 'a1ar$nda, Hâ9im A/â’n$n rüyamda beni ye/i/irmesi i;in9endisine haâle e//i&i 1â/ ile 9ar$la/$m. İsmi Halîl A/â idi. 3en %nu derhâl ha/$rlay$',/an$d$m. >a9a/ bir /ürlü yan$na ya9la$' s%hbe/ edemedim. 3undan d%lay$ ü1ün bir hâldeee dndüm. A9am bir 9imse eime eli', Halîl A/â seni ;a&$r$y%r dedi. 3u habere ;%9seindim e bir mi9/ar hediye bulu', hemen hu1?runa i//im.

7%hbe/iyle ereflendim. 3ana ;%9 il/ifâ/ e//i. <aha ne rdü&üm rüyam$ anla/ma9

is/eyine4 7enin ha/$r$nda %lan$ bi1 biliy%ru1, anla/mana ere9 y%9B buyurdu. 3undans%nra u1un 1aman s%hbe/ine deam e//im. :%9 fey1 al$', is/ifâde e//im. 3ir müdde/ s%nraMâerâünnehr 7ul/ân$’n$n efa/ e/mesi ü1erine, %ran$n hal9$, Halîl A/â’y$ sul/anl$9 ya'mas$i;in 3uhârâ’dan Mâerâünnehr’e dae/ e//iler. = da bunu 9abul e//i, ben de %nunlaberâber i//im. = /ah/a %/urdu. 3en de %nun hi1me/ine deam e//im. endisinde ;%99erâme/ler rülüy%rdu. 3ana ef9a/ e muhabbe/ s/eri' ye/i/irdi. 3ylee %rada al/$sene süren sul/anl$&$ s$ras$nda da hi1me/inde bulundum. endisine % 9adar ya9$n %ldum9i, her s$rr$na â9$f %lu', ilerinde idârei %ldum. Grünü/e di&er hi1me/;iler ibi;al$$rd$m. Hâlimi bildirme1dim. Al/$ sene s%nra bu büyü9 âlim /ah//an indi. 7ul/anl$&$ s%naerdi. 3undan s%nra eyer/?n 9yüne yerle/im.B

Dine yle anla/m$/$r@ Jasauf hâllerinden e1beye /u/uldu&um il9 ünlerde,mübâre9 bir 1â/ ile ya9$nl$&$m %ldu. 3u 1â/ bana4 7eni Ha99$n âinâlar$ndan rüy%rumB

deyine, Vmar$m 9i, si1in /eeühünü1 e yard$m$n$1la âinâlardan %lurumB dedim. <edi9i4 Ar1ular 9ar$s$nda nefsin ile ne hâldesinRB 3ulursam ü9rederim, bulama1samsabrederimB dedim. 3u 9%lay bir i/ir. As$l i, nefsini bir yerde ha'sedi', e9me9 e suermeyee9sin e nefsin % hâle elmi %laa9 9i, sana ser9eli9 e/mesin, b%yun e&sinBbuyurdu. 3unun ü1erine % 1â/a yalard$m. 3u hâle 9aumam i;in /eeüh e/mesiniis/edim. 3uyurdu 9i@ 0efsinin, ba9alar$ndan ümi/si1 e yaln$1 9alaa&$ bir sahrayaidee9sin, Allahü /eâlâya ibâde/ ile meul %laa9s$n e %rada ü; ün 9alaa9s$n,drdünü ün /a’rîf edee&im bir da&a idee9sin, 9ar$na ;$'la9 a/a binmi bir 9imse;$9aa9. 7en % 1â/a selâm eri' e;. Q; ad$m e;/i&in 1aman sana %4 5y en;S <ur sanae9me9 ereyimB diyee9. 7en hi; ald$rmay$', e9me&i almadan e;i' idee9sin. 3u 1â/$nemri ü1erine, syledi&i ibi ü; ün sahrada yaln$1 9al$' ibâde/ ile meul %ldum.<rdünü ün /a’rîf e//i&i da&$n e/e&ine i//im. Gider9en /a’rîf e//i&i ibi a/a binmi bir 1â/

9ar$ma ;$9/$. 7elâm eri', e;/im. 3ana4 <eli9anl$ sana e9me9 ereyimB dedi. 3en aslaald$rmad$m e e9me&i almadan e;i' i//im. 7%nra, bana bunlar$ ya'mam$ /asiye eden1â/$n hu1?runa i//im. 3uyurdu 9i@ 3ehâeddînS 3undan s%nra insanlar$n ha/$r enüllerini al$', dü9ünlerin hi1me/inde bulunu', 1ay$flara e nlü 9$r$9 %lanlara i9râm ehürme//e bulunaa9s$nS İlim &renme hus?sunda ayre/ edere9, 9imsesi1lere y%lda%lu', %nlara 9ar$ /eâ1u s/eree9sinSB 3u 1â/$n bu emirlerini de yerine e/irdim. V1un1aman bu y%lda deam e//im. 7%nra /e9rar hu1?runa ;$9/$m. 3uyurdu 9i@ 3ehâeddînS3undan s%nra da hayanlara ba9aa9s$n. =nlar, seni yara/an Kabbinin mahl?9lar$d$rlar.5&er yü9 ;e9en hayanlar$n üu/lar$nda yara rürsen /edâi edee9sin.B 3u emre deuyara9 ;%9 ayre/ s/erdim. D%lda e&er nüme bir hayan else, % e;ineye 9adardururdum. Hayan$n nüne e;me1dim e eeleri i1lerine yü1ümü sürü', Allahü /eâlâyayalar$rd$m. 3ü/ün bunlar, i;imde9i nefs düman$n$n 9$r$lmas$, $slâh %lmas$ i;in idi. Dedisene byle deam e//im. 7%nra /e9rar % 1â/$n hu1?runa i//im. 3uyurdu 9i@ 3ehâeddînS3undan s%nra y%llar$n hi1me/iyle meul %l, y%llar$ sü'ürü' /emi1le, y%llarda eli'e;enlere e1iye/ eren eyleri 9ald$r. İ&ren; eyleri y%llardan al$', rünme1 bir yere a/.D%llardan eli' e;enler 1ahme/ ;e9mesinler e raha/s$1 %lmas$nlar.B 3u emrine deuyara9, bir müdde/ de bu ile meul %ldum. 3u 1â/ ne emre/mise, büyü9 bir ba&l$l$9 ileher emrini yerine e/irdim. 3u hi1me/leri ya'ar9en, Allahü /eâlân$n nie ni’me/leri eihsânlar$ bana ründü. 0efsim iyie e1ildi. 0efsâniye//en e mâsiâdan Allahü /eâlâdanba9a hereyden# 9ur/ulu', r?hâniye/ dereesine eri/im. 3u s$rada bana Allahü /eâlâdan'e9;%9 s$rlar /eellî e//i.B

3ehâeddîn 3uhârî Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri, /asauf/a9i il9 hâllerini yleanla/m$/$r@ Jasauf hâllerinden e1be hâli ;%&al$' 9arars$1 dü/ü&üm ünlerde, eeleriay $$&$nda 9abris/anda d%la$rd$m. 3ir ee, deaml$ 1iyâre/ edilme9/e %lan ü; büyü91â/$n me1ar$n$ rdüm. Her birinin 9abrinde yanma9/a %lan birer 9andil ard$. andillerin

ya&$ e fi/illeri %ldu&u hâlde ;%9 snü9 yan$y%rlard$. >i/illerini hare9e/ e//irme9 lâ1$md$ 9i,'arla9 yan$', ;%9 $$9 ersinler. = 9andilleri ylee b$ra9$', Hâe Muhammed Oâsî’nin



9abrinin ba$na i//im. 3ana %rada Hâe Ahmed 5;9arneî’nin 9abrine i/mem iâre/%lundu, %raya i//im. =nun 9abrinin ba$na, bellerinde 9$l$; /a9$l$ %lan i9i 9ii eldi. 3eni/u/u', bir hayana bindirdiler. Hayan$n ynünü Me1dâhin /araf$na ;eiri', i//iler. = eesabaha d%&ru Me1dâhin me1arl$&$na ula/$m. =rada da di&er 9abirlerde9i ibi bir 9andilyan$y%rdu. >a9a/ % da snü9 yanma9/ayd$. $bleye 9ar$ dnü' %/urdum. 3u s$rada bana9endimden e;me hâli eldi. $ble /araf$nda bir duar rdüm. <uar yar$l$', yeil r/üler

ile süslenmi bir /ah/ e bu /ah/ ü1erinde bir 1â/ %/urmu idi. 5/râf$nda ise 9alabal$9 biremâa/ ard$. İ;lerinde Muhammed 3âbâ 7emmâsî ha1re/leri de ard$. 7âdee %nu/an$y%rdum. Anlad$m 9i, 9ürsünün e/râf$nda bulunanlar, efa/ e/mi %lan e bu y%lunbüyü9lerinden %lan 1â/lard$r. >a9a/ 9ürsünün ü1erinde %/uran 9imdir diye mera9ediy%rdum. 3en byle düünür9en, 9ürsü e/râf$nda bulunan emâa//en biri bana ylededi@ ürsü ü1erinde %/uran mübâre9 1â/, -Hâe Abdülhâl$9 G%ndüânî’dir. 5/râf$nda9iemâa/ ise, %nun halîfeleri4 Hâe Ahmed 7$ddî9, Hâe 5liyâ Gülân, Hâe Prif Kîeerî,Hâe Muhammed İnîrfaneî, Hâe Ali Kâmî/enî’dir.B =nlar$ e h%am Muhammed 3âbâ7emmâsî’yi s/erere94 7en bunlar$n 1aman$nda ye/i/in, bunlar$ bilirsin, bunlar sanaiâ1e/ e /â erdilerB dedi. =nlar$ /an$r$m, fa9a/ b$ra9/$9lar$ /a$n nerede %ldu&unubilmiy%rumB dedim. = senin eindedir. =nu sana 9erâme/ %lara9 erdiler 9i, bir belâelee9 %lsa, %nun bere9e/iyle belâ def edilirB buyurara9 müUdeledi. Cemâa//en bana

dediler 9i@ <i99a/ e/, 9ula9 er, imdi sana Abdülhâl$9 G%ndüânî ha1re/leri nasîha/edee9S = nasîha//en ba9a bireyle Ha9 y%lunda ilerleneme1. Hâe ha1re/lerinin elini'me9 i;in i1in is/edim. 3ana i1in erildi. al9$' ya9la/$m. 7elâm eri', edeble elini'/üm. 7%nra hu1?runda edeble aya9/a durdum. Jasaufda ilerleme9 hus?sundabuyurdu 9i@ abirlerin ba$nda 9andillerin sana yle s/erilmesi, senin bu y%lda 9abiliye/sâhibi %ldu&una alâme//ir. >a9a/, fi/il ibi %lan 9abiliye/i hare9e/lendirme9 lâ1$md$r 9i, bu9abiliye/ %r/aya ;$9s$n. Ha99$n i1li s$rlar$ sana a;$9 %lsun. Her durumda dînimi1inaddesinde yürüme9, a1îme/ e sünne/-i seniyye ü1ere %lma9 lâ1$md$r. 5mirlere eyasa9lara uyma9 hus?sunda is/i9âme/ ü1ere %laa9s$n. 3id’a/lerden e r?hsa/la amele/me9/en u1a9 duraa9s$n. Hadîs-i erîfleri &reni', amel edersinB buyurdu. 7%nraemaa//an bana dediler 9i@ Dar$n aele 0esef /araf$na idee9sin. 7eyyid 5mîr ülâl’inhi1me/inde bulunaa9s$n. =raya ider9en y%lda ih/iyâr bir 1â/ ile 9ar$laaa9s$n. = sana

s$a9 bir ;re9 eree9/ir. 59me&i al, fa9a/ %nunla hi; 9%numa. = ih/iyâr$ e;/i9/en s%nrabir 9erana, s%nra da a/a binmi %lan bir 9imseye ras/layaa9s$n, % 9imse senin nünde/be edee9. 7en, % einde9i mübâre9 /â$n$ al, 5mîr ülâl’e /ür.B

3u 9%numalardan s%nra bende9i % hâl idi', es9i hâlime dndüm. <erhâl ba$ndabulundu&um 9abrin yan$ndan ayr$l$', eyer/?n /araf$na i//im. 5ime ar$', banab$ra9$lm$ %lan /â$ is/edim. Ge/iri' erdiler. =nu iyine hâlim de&i/i. 3amba9a bir hâleirdim. Jâ$ al$' y%la ;$9/$m. 7abah nama1$ a9/inde Melânâ Iemseddîn’in mesidineula/$m. 7abah nama1$n$ %rada 9$l$', % ün 5yne ad$nda9i 9yde 9ald$m. 5r/esi ün üned%&ar9en 0esef /araf$na hare9e/ e//im. D%lda daha ne büyü9lerin iâre/ e//i&i ibi birih/iyâra ras/lad$m. 3ana bir e9me9 erdi. 59me&i al$', hi; birey sylemeden e;i' i//im.7%nra bir 9erana ras/lad$m. eran$n balar$ bana4 5y yi&i/, nereden eliy%rsunRBdediler. 3en de4 5yne 9yünden eliy%rumB dedim. 0e 1aman y%la ;$9/$&$m$ s%rdular.

Güne d%&ar9en y%la ;$9/$mB dedim. erana ras/lad$&$m a9i/ 9ulu9 a9/i idi.eranda9iler bu s1ümü ii/ine hayre/ edi'4 5yne 9yü buraya dr/ fersah ya9la$9 2*9m.# mesâfededir. 7abah a9/i ;$9$lsa, ana9 buraya i9indiden s%nra elinebilirB dediler.eran$ da e;i' i//im. eran$ e;/i9/en s%nra bir a/l$ya ras/lad$m. 3ana4 7en 9imsinR7eni rüne i;ime bir 9%r9u dü/üB dedi. 3en yle bir 9imseyim 9i, sen benim nümde/be edee9sinB dedim. = a/l$ yan$ma eli' /be e//i. Iara' yü9lü bir beyiri ard$.3eyirin ü1erinde9i arab$ yere d9/ü. =nu da e;i' y%luma deam e//im. 0esef/araflar$nda bir 9ye u&rad$m. 7eyyid 5mîr ülâl’in %rada %ldu&unu &rendim. Hâeânbüyü9lerinin mübâre9 /â$n$ ;$9ar$' ar1 e//im. 3ir müdde/ sü9?/ e//i, s%nra4 3u /â,Hâeân büyü9lerinin mübâre9 /âlar$d$rB buyurdu. 5e/ efendimB dedim. 3u /â-$ erîfialma9/a i9i ar/ ard$r. 3irini ar/4 bunu 9%ruma9, i9inisi4 iâb$n$ yerine e/irme9. 3u i9iar/, büyü9lerin Hâeân’$n# y%lunda bulunma9 e bi1e hi1me//ir. 3undan s%nra ben debu ar/lara uyma9 ü1ere /â$ al$' 9abul e//im.B

Dine yle anla/m$/$r@ Jasaufda ilerleme9 i;in ;al$/$&$m il9 ünlerde, bir yerdei9i 9iinin 9%nuu' s%hbe/ e//i&ini rsem, ider %nlara 9a/$l$rd$m. =nlar$ dinlerdim. 5&er



Allahü /eâlâdan, Kes?lullah/an, ur’ân-$ 9erîmden 9%nuu', hay$r %lan ilerdenbahsederlerse, memnun %lur ferahl$9 duyard$m. 3% eyler 9%nuanlardan ise, 9eder eü1ün/ü duyara9 u1a9la$rd$m.B Dine yle anla/m$/$r@ Ha9 y%lda ilerleyi', ünahlardanar$nma&a e %lunlama&a ;al$/$&$m ünlerde, birün y%lum bir 9umarhâneye u&rad$.İnsanlar$n /%'lan$' 9umar %ynama9/a %ldu9lar$n$ rdüm. 3unlardan i9i 9ii 9umaraylesine dalm$lard$ 9i, hi;bir eyin far9$nda de&ildiler. 3ylee bir müdde/ deam e//iler.

0ihâye/ birisi 9aybe//i9;e 9aybe//i. 0eyi arsa %r/aya 9%ydu, %nlar$ da 9aybe//i. <ünyal$9neyi arsa he'si bi//i. 3una ra&men, 9umar %ynad$&$ 9imseye yle diy%rdu@ 3u 9adar9ayb$ma ra&men, bu %yunda ba$m$ dahî ersem %yundan a1e;mem.B umarba1$n,9umar %ynay$' bu 9adar 1arar e 1iyân rmesine ra&men, % %yuna %lan h$rs$ bana ibre/%ldu. Ha9 y%lunda yürüyü' daha da %lunlaabilme9 i;in, bende yle bir ayre/ hâs$l %ldu9i, % ünden i/ibâren Ha9 y%lunda /alebim herün bira1 daha ar//$.B

Dine yle anla/m$/$r@ Jbe edi', /asaufa yneliim yle %lmu/ur@ Aileme e;%u9lar$ma 9ar$ 9albimde sei e muhabbe/im ;%9 fa1la idi. 3irün eimde %/urur9en,aileme e ;%u9lar$ma 'e9 fa1la il/ifâ/ e muhabbe/ s/erdim. 3u s$rada aniden 9ula&$mai1li bir ses eldi. Hereyi b$ra9$' Allah’a dnme 1aman$ daha elmedi miRB denildi. 3usesi duyuna hâlim de&iierdi. =/urdu&um yerde durama1 %ldum. Hemen ya9$nda9inehre idi', elbisemi y$9ad$m e usl e//im. 7%nra i9i re9’a/ nama1 9$ld$m. 3ir daha

ünah ilememe9 ü1ere /am bir /be ya'/$m. Hereyden el ;e9i', Allahü /eâlâyadndüm. 0ie seneler 9$ld$&$m % i9i re9’a/ nama1$n ar1usunday$m. 3u y%la irdi9/en s%nraeyer/?n 9yünde %/urdum. 3e a9i/ nama1$m$ bu 9yün âmisinde 9$l$y%rdum. 3irünnas$l %lduysa, bir a9i/ nama1$ emâa/le 9$lmay$ 9a;$rm$$m. Câminin, âlim e /a9âsâhibi bir imâm$ ard$. 3ana dedi 9i@ 3en seni, ibâde/ meydan$n$n saf$n$ d%lduranerlerinden 1annederdim. Me&er sen, saf d%lduran er de&il, saf 9$ran imisin.B İmâmadedim 9i@ â/-$ âlini1 benim ha99$mda byle düünüy%rsunu1, fa9a/ ben yald$1l$ e'arla9 bir /unum.B 3en byle deyine, imâm efendi bana u bey/i %9uyara9 ea' erdi@

Mlbinin Cnünü k :zrn =e(ir,Demirin hâlis 9lms te iledir.N

3u s1 9albime yle /esirli %ldu e i;ime yle bir der/ sal$', beni yle bir a9adüürdü 9i, ben bu a9 ile 9arars$1 9ald$m. 3undan s%nra Allahü /eâlâ bana lü/uf e9ereminden 9a'$lar a;/$. ne9i d%s/lar$mdan bir9a;$, bir ee y%luma ;$9/$lar. 3ana herbiri bir eyler syledi. 3ylee benim 9endilerine uymam i;in ;%9 u&ra/$lar. =nlara /âbi%lma9 is/er9en, Allahü /eâlân$n inâye/i ile bir âye/-i 9erîme de bildirildi&i ibi, Allahü/eâlân$n a;m$ %ldu&u 9a'$y$ 9a'a/maya e 9a'am$ %ldu&u 9a'$y$ a;maya 9imsenin üüye/me1 dedim. 3u s1, es9i d%s/lar$ma ;%9 /esir e//i. =nlar da benim bulundu&um y%lairdiler. 3enim bü/ün ayre/im, Allahü /eâlâdan ba9a hereyi b$ra9$', Allahü /eâlâyar$1âs$na# 9auma9/$. Allahü /eâlâya s%nsu1 hamdü senalar %lsun 9i, bana inâye/-iKabbânî eriere9 ma9sad$ma 9au/urdu.B

Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri yle anla/m$/$r@ Jalebeli&imin il9 ünlerinde, büyü9h%am Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî ha1re/lerinin emre//i&i eylerin he'sini yerinee/irdim. 3unlar$n fâidelerini e /esirlerini 9endimde rdüm. H%am bana, Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# e 5shâb-$ 9irâm$n y%lunda bulunmam$ sylemi/i. 3en buas$yye/i /u//um. 3u hus?s/a s%n deree di99a/ e ayre/ s/erdim. Plimlerin melisinedeam edi', nasîha/lerini dinledim. Plimlerin eserlerini %9uyu', bildirilenlere re amele//im. Allahü /eâlân$n ihsân$yla bunlar$n fâidesini rdüm. Jasaufda en faydal$ ema9sada ;abu9 9au/uran ey, Allahü /eâlâya ân-$ nülden, 9endinden e;ere9 dua eniya1 e/me9, yalarma9 e Allahü /eâlân$n r$1âs$n$ is/eme9, nefsi e1me9, %nu ma&lu'e/me9/ir. İ/e bi1i bunun i;in bu 9a'$dan i;eri ald$lar. Her ne buldu9sa, bu sebeble buldu9.3u me9ânda sar$ yü1 e es9i elbise ararlar. A/las e i'e&in 'a1ar$ buradan ba9a yerdedir.3ir sâlih, ha9î9a/ y%lunda 9endi nefsini >ir’an’$n nefsiyle mu9ayese e/meli e 9endinefsini %nun nefsinden yü1bin defâ daha aa&$ rmeli. 5&er byle %lma1sa, % sâlihha9î9a/ y%lunun ehli %lama1. = y%lda y%9lu9, nefse /e19iye 9%lay de&ildir. >a9a/ bu y%ldama9sada ulama9 i;in bir i'uudur. İ/e ben de bunun i;in, nefsimi arl$9lar$n her

/aba9as$na nisbe/ edi', bu y%lda yürüdüm. 0efsimi 9âina//a9i herey ile 9ar$la/$rd$m.Ha9î9a//e hereyi, her arl$&$, her mahl?9u daha üs/ün e daha h% rdüm. = hâle eldi



9i, nefsim ile arl$9lardan herhani biri aras$nda 9$yâs ya'ara9 düündüm. endimi aa&$e âi1 rdüm. 3u, benim i;imde9i her /ürlü 9ir e 'as$ /emi1ledi. âina//a ne arsahe'sinden fâide rdüm. >a9a/ nefsimden hi;bir fâide rmedim. 0efsimin nünee;memi %lsayd$m, %nu /erbiye e/meseydim e 9endi is/e&i ile babaa b$ra9sayd$m,beni bu 9a'$dan i;eri almad$9lar$, bu ma9ama 9%ymad$9lar$ ibi, nefsimin daha bana nie1ararlar$ %laa9/$.B

Dine yle anla/m$/$r@ 3ir 9$ ünüydü. 3eni bir e1be hâli 9a'lad$. endimdene;i', 9$rlarda, sahra e da&larda, yal$n aya9, ba$ a;$9 e1i', d%lamaya balad$m.Aya9lar$m yar$l$', 'ar;aland$. 3u hâlde i9en bir ee h%am 5mîr ülâl ile s%hbe/ e/me9ar1usu uyand$. 3u ar1u ile hu1?runa i//im. Jalebeler e/râf$nda /%'lanm$, h%am da ba/araf/a %/uruy%rdu, i;eri irdim, aralar$na 9a/$ld$m. 5mîr ülâl4 3u 9imdirRB dedi.

3ehâeddîn’dirB dediler. Jalebelerine beni melis/en d$ar$ ;$9armalar$n$ syledi. =nlar dabeni d$ar$ ;$9ard$lar. = 1aman nefsim s%n deree a1d$ e /a9$nl$9 ya'ma9 is/edi. A19als$n nefsim irâdeme ali' eliy%rdu. >a9a/ Allahü /eâlân$n ihsân$yla, nefsimiser9eli9/en e i’/ira1dan menedere94 5y 0efisS 3en bu h%rlanmay$ Allah i;in 9abul e//im.3eni, Allahü /eâlâ elbe//e bundan d%lay$ mü9âfa/land$r$rB dedim. 7%nra ba$m$ 5mîr ülâlha1re/lerinin 9a'$s$n$n ei&ine 9%ydum. 7abaha 9adar yle 9ald$m. Q1erime 9ar ya&d$&$hâlde 9al9mad$m. 7abah nama1$ a9/i 5mîr ülâl d$ar$ ;$9ar9en, aya&$n$ 9a'$n$n ei&ine

a/$na 9arlar aras$nda 9alan ba$ma bas/$. 3eni % hâlde rüne /eeüh/e bulunu'müUde erdi. 3eni i;eri al$' /eselli edere9 aya9lar$mda9i di9enleri mübâre9 elleriyle;$9ard$. Daralar$ma ilâ; sürdü. =&lumS 3u saâde/ libâs$ ana9 sana lây$9/$rB buyurdu.K?hanî fey1, i/e bende % 1aman hâs$l %ldu. 3en de imdi, her sabah eimden meside;$9ar9en, bir /alebemi % hâlde rme9 is/erim, fa9a/ imdi /alebe 9almad$. He'si eyh%ldu.B

Dine yle anla/m$/$r@ Gen;li&imde Allahü /eâlâya yalar$'4 Dâ KabbîS 3anayard$m$n$ ihsân e/. 3u y%lun a&$rl$&$n$ ;e9meye 9ue/ er. 3u y%lda ne 9adar riyâ1e/ emüâhede arsa ya'ay$mB diye dua e//im. Allahü /eâlâ duam$ 9abul buyuru', bana ylebir 9ue/ e 9udre/ ihsân e//i 9i, bu y%lun ne 9adar 1ahme/i e mea99a/i arsa he'sine9a/land$m. 0e ya'ma9 lâ1$msa, Allahü /eâlâya hamd %lsun ya'/$m. Iimdi ih/iyâr hâlinde,riyâ1e//en e nefsimle müâdeleden 9ur/ulmu bulunuy%rum... 5liyâ-i irâm$n r?hlar$na

/eeüh eder, he'sinin r?hâniye/lerinin eserini rürdüm.B Me32be+er,: 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, bir defâs$nda Ieyh 7eyfeddîn adl$ bir1â/$n $rma9 9enar$nda bulunan 9abri 9ar$s$nda 9alabal$9 bir emâa/le s%hbe/ ediy%rdu. =emâa//e bulunanlardan bir 9$sm$ 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin /asaufda9i yü9se9dereesini bilmiy%rlard$. 71 eliyâ 1â/lar$n hâllerinden a;$lm$/$. 3ir hayli süren bu9%numada, eliyân$n meh?rlar$ndan %lan Ieyh 7eyfeddîn ile Ieyh Hasen 3ularîaras$nda e;en 9erâme/ler anla/$ld$. İ;lerinden biri dedi 9i@ 5s9iden elîlerin /asarrufu,9erâme/i ;%9 %lurdu. Aaba bu 1amanda da %nlar ibi /asarruf ehli ar m$d$rR 3ununü1erine 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri buyurdu 9i@ 3u 1amanda yle 1â/lar ard$r 9i, u$rma&a yu9ar$ a9 dese $rma9 /ersine a9maya balar.B 3u s1ler 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerinin mübâre9 a&1$ndan ;$9ar ;$9ma1, nlerinde a9ma9/a %lan $rma9 /ers a9mayabalad$. 3unun ü1erine 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri4 5y suS 3en sana yu9ar$ a9demedimB buyurdu. Wrma9 /e9rar es9i yne a9maya balad$. 3u 9erâme/ini % 9adar ;%99imse rdü 9i, bu sebe'le ;%9lar$ 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin büyü9lü&ünü anlay$',/am bir /eslimiye/le %na ba&land$lar e saâde/e 9au/ular.

3ir defâs$nda 0esef’de büyü9 bir 9ura9l$9 %ldu. 7$a9/an /%'ra9 ;a/lay$', muhs?ller9urumaya balad$. Hal9, ünlere ya&mur be9lediler. >a9a/ bir damla ya&mur dümedi.0esef hal9$, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin duas$n$ alma9 i;in aralar$ndan birini hu1?runanderdiler. = da eli' durumu ar1 e//i. 0esef ahâlisi 9ura9l$9/an d%lay$ mah1?n e9ederlidir, dedi. 3unun ü1erine, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri buyurdu 9i@ Q1ülmesinler,Allahü /eâlâ %nlara ya&mur nderee9.B Aradan 9$sa bir 1aman e;mi/i 9i, 0esef’eya&mur ya&maya balad$. 3ir ün e bir ee deam e//i. ura9l$9 9al9$' b%llu9 %ldu.

3ir /alebesi yle anla/m$/$r@ 3en 9ü;ü9 ya/a Cenânyan denilen yerden 3uhârâ’yaeldim. Plimlerin derslerine deam e//im. 7%nra 9albime â’be’yi 1iyâre/ e/me ar1usud%&du. Me99e’ye idi', â’be’yi 1iyâre/ e/me9 erefine 9au/um. 3uhârâ’ya dndüm.

>a9a/ nefsim ;%9 a1$nd$. Ha//â e9$yal$9 ya'aa9 9adar 9/ü bir hâlde idi. 3en bu hâldei9en, bende bir ;e9ilme hâli hâs$l %ldu. 3u hâl, beni is/er is/eme1 3ehâeddîn 3uhârî



ha1re/lerinin hu1?runa sürü9ledi. Hu1?runa ar$na, beni yan$na ya9la/$rd$. 7%nraenseme yle bir urdu 9i, yedi&im sillenin /esirinden neye u&rad$&$m$ bilemedim.İs/emeyere9 ba&$rd$m. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bu hâlime f9eleni'4 7usB dedi.7%nra da4 5&er sabredi' % naray$ a/masayd$n, bir s%hbe/le iin /amâm %lurduB buyurdu.

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin /alebelerinden Ieyh mer Ja9endî yleanla/m$/$r@ 3enim 3ehâeddîn 3uhârî’ye muhabbe/im e /alebe %lmam yledir@ ne

Ja9end’de /alebelerinden bir 9$sm$n$ /an$m$/$m. =nlar ile s%hbe/ eder, hi1me/lerindebulunurdum. 7%hbe/ s$ras$nda bana, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin fa1île/ini, hâllerinianla/$rlard$. 3ylee rmedi&im hâlde %na 9ar$ i;imde bir muhabbe/ hâs$l %ldu. 3irünJa9end’de9i /alebelerinden birinin eine i//im. H%as$n$ ha/$rl$y%r e %na rab$/aediy%rdu. 3ir müdde/ %/urdu9/an s%nra yeme9 e/irdi. = anda 3ehâeddîn 3uhârîha1re/leri 1üme ründü e 9ula&$ma4 7enin H%rasan’a i/men ere9irB diye syledi.Deme9/en s%nra H%rasan’a i/me9 ü1ere y%la ;$9/$m. H%rasan’a, %radan da 3ehâeddîn3uhârî’nin ya9$n /alebelerinden Melânâ Celâleddîn’in bulundu&u yere i//im. 5ine ar$'9a'$da durdum, 9endisi /araf$ndan ;a&r$lmam$ be9ledim. 3ir saa/ s%nra einden biremâa/ ;$9/$. 3eni ;a&$r$' hu1?runa 9abul e//iler e4 7en eldi&in s$rada, eliindenhaberim ar idi. >a9a/ seninle babaa rüme9 is/edim. =nun i;in be9le//imB dedi.3undan s%nra ben hâlimi %na anla//$m e ;%9 a&lad$m, bana yard$m$ %lmas$n$ is/edim.

Demîn edere9 dedi 9i@ 3ehâeddîn 3uhârî sana 9âfidir, /eeühüne 9auursun.B 7%nra%nun fa1île/inden, men9$belerinden bahsedi', hu1?runa 9auma9 i;in hemen y%la;$9mam$ syledi.

D%lulu9/a ba$ma ba1$ hâdiselerin elee&ini de iâre/ e//i. <erhâl 0esef /araf$nad%&ru y%la ;$9/$m. =radan da H%rasan’a hare9e/ e/me9 ü1ere bir emiye bindim. Gemi birmüdde/ y%l ald$9/an s%nra, sabah nama1$n$n a9/i irdi. Gemide bir e1ân %9udum. >a9a/y%lular nama1a 9al9mad$lar. 3u duruma ü1ülü', %nlara nasîha/ e//im. >a9a/ bana9$1d$lar. 3u durum 9ar$s$nda bende yle bir hâl %ldu 9i, 9endimi suya a/ma9 is/edim.Aya9lar$m$ suya u1a/$' emiden ayr$ld$m, fa9a/ suya ba/mad$m. yle bir hâl %ldu 9i,suyun ü1erinde yürümeye balad$m. Gemide9iler bu hâlimi rüne a&lamaya balad$lar.

3i1 yanl$ bir i ya'/$9, ya'/$&$m$1a /be e//i9. Gemiye el, sen ne dersen %nuya'aa&$1B dediler. 3unun ü1erine /e9rar bindim. 7abah nama1$n$, emide9i y%lular ile

emâa/ %lu' 9$ld$9. 3ir müdde/ y%lulu9/an s%nra Pm?re 9al’as$na ard$9. =rada da aâibhâdiseler %ldu. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine il/ia e//im. Iîrmü/er denilen bir derâhaard$m. D%la deam eder9en bir 9erana ras/lad$m. 3ana dediler 9i@ 3u ;le dalma, ;%9büyü9 bir ;ldür, y%lunu a$r$rs$n. 3urada dur, âye/ y%la deam edee9 %lursan sa&/arafa ynel, s%l /arafdan idersen s%nunu bulama1s$n e hela9 %lursun.B eran e;i'i//i9/en s%nra, 9endi 9endime4 3en, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin hu1?runa i/me9ü1ere y%la ;$9m$ bulunuy%rum. =na /âbi %lu', ha9 y%la iree&im i;in bana /ehli9eelme1B dedim. :le dal$' yürümeye balad$m. 3ir müdde/ yürüdü9/en s%nra a;%ldu&umu ha/$rlad$m. endi 9endime ba1$ nefis yeme9leri düünere94 Ph % yiyee9ler%lsa da yesemB dedim. 3en byle düünür9en, % anda nüme birdenbire bir s%fra eldi.Q1erinde /am ar1u e//i&im yeme9ler ard$. 3u durum 9ar$s$nda hâlim de&i/i. A&lamayabalad$m. 5y Allah’$m, senin r$1ân$ arayan 9imseye her ne lâ1$m %lursa ihsân ediy%rsun.3en de senin r$1ândan ba9a birey asla /aleb e/meyee&imB dedim. = yeme9leri yiyi',;lde y%la deam e//im. D%lda 9ar$ma bir eylan sürüsü ;$9/$. 3eni rüne sa&a s%la9a;$maya balad$lar. 5&er ben bu y%lda9i ar1um e is/e&imde samimî isem, eylanlarbenden 9a;ma1larB dedim. 3en byle der deme1, eylanlar yan$ma /%'lan$' banayü1lerini sürmeye balad$lar. 3u durum 9ar$s$nda da hâlim de&i/i e ;%9 a&lad$m.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine 9ar$ muhabbe/im % 9adar ar//$ 9i, hu1?runa bir an eel9auma9 i;in an a/$y%rdum. 5han denilen yere ard$&$mda, yine 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerinin bere9e/i ile aâib hâllere 9au/um. =radan 7erahs’a ard$m. endi9endime4 Her yerde Allahü /eâlân$n d%s/lar$, seili 9ullar$ bulunur. 3u iarda da ard$r.=nlardan müsâade almad$9;a bu ehre irmeyeyimB dedim. 3en byle düünür9en,9ar$ma diâne hâlde bir 9imse ;$9/$. Hal9 %nu rüne4 <iâne <â?d eliy%rB dediler.3enim yan$ma ya9la$na, %nu 9ar$lay$', selâmün aley9üm diyere9 selâm erdim. Oealey9esselâmB deyi' selâm$m$ ald$. H% eldin Jür9is/anl$ deriB dedi. 3eni yan$na

ya9la/$r$', 9%ynundan bir e9me9 ;$9ard$. 59me&i 'ar;alay$' yar$s$n$ bana erdi. 5yderi, bu e9me&in yar$s$n$ sana erdi&im ibi, bu mül9ün yar$s$n$ da sana erdimB dedi.



3u hâdiseden s%nra 7erahs ehrine irdim. :ar$ya irine, bir ba9a diâne rdüm.:%u9lar /aa /u/uy%rlard$. 3u diânenin ad$ nedirRB diye s%rdum. Cââdâr’d$r. 3ubeldenin diânelerindendirB dediler. endi 9endime4 3undan da i1in alay$mB dedim. 3ir/arafdan da ;%u9lar %nu /aa /u/uy%rlard$. 3ana ba9$'4 5y Jür9is/anl$ deri, s1 diâne<â?d’un syledi&i ibidirB diyere9 il9 9ar$la/$&$m 9imse ile rüü' 9au/u&umu1eylere iâre/ e//i. 3undan s%nra bende ü1el bir hâl, em’$yye/ hâs$l %ldu. Deme9 ar1u

e//im e4 Her hâlde bu ehirde 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin seenlerinden bir 9imsebulunur e ben il9 l%9may$ %nun elinden yerimB dedim. 3u s$rada yan$ma birisi eli'4 3en3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin hi1me/;ilerindenim. 5ime buyurB dedi. 3eni eine/ürdü. Q; ;ei/ yeme9 e/irdi. 7%nra bana4 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri 3ehrâbdenilen yere i/miler, %radan da buraya /erîf edee9ler. 3uraya /erîf edineye 9adarsen bi1de 9alaa9s$n, senin yerin buras$d$rB dedi. 3ir9a; ün s%nra 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerinin %raya /erîf e/me9 ü1ere %ldu9lar$ haberini ald$9. ar$lama9 ü1ere derhâld$ar$ ;$9/$9. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bir mer9eb ü1erinde e e/râf$nda /alebeleri%ldu&u hâlde /erîf e//iler. 3ir me1arl$&a yneldiler. iyâre/inde % 9adar ;%9 insan/%'lanm$/$ 9i, 9alabal$9dan yanlar$na ya9lama9 müm9ün %lmad$. endi 9endime4 :%9u1a9lardan eldim. :%9 1ahme/lere 9a/land$m. Aaba bana neden hi; il/ifâ/ e/medilerRAr/$9 ben 9endi ba$ma 9ald$mB diye düündüm. 3u düüneler ha/$r$mdan e;/i&i s$rada,

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri mer9ebden ini', yan$na ya9lamam$ is/ediler. 3ana4 H%eldin ey Ja9endli <eri mer, yanl$ anlama, daha sen buraya eldi&in saa//e haberdâr%ldum. Iimdi u rdü&ün 9alabal$9 ile bir müdde/ meulümB buyurdu. 7%nra ee i//ilere 9alabal$9 da da&$ld$. 3eni hu1?runa 9abul edi'4 3a$ndan e;en hâdiselerin he'sinibilme9/eyi1. Gemide i9en deni1e inine sana bi1 yard$m e//i9. :lde nüne s%fra bi1im/asarrufumu1la eldi. Ceylanlar$n sana ya9lamas$ e i9i diâne ile 9ar$laman e u9?’bulan di&er hâdiseler he' bi1im /eeühümü1 ile %lduB buyurdu. 3u s%hbe/i s$ras$ndabana yle /eeüh e /asarrufda bulundular 9i, bamba9a bir hâle iri', ;%9 a&lad$m.

0i;in a&l$y%rsunRB diye s%rdu. 3en de4 Iimdiye 9adar e;en mrümü 1ayi e/miimBdedim. yle syleme4 yaln$1 bundan eel bunu bilmi %lsayd$m diyebilirsin. Iu anda9imüâheden e /eslimiye/in %ndan daha büyü9/ürB buyurdu. 7%nra4 Iimdi sen,bulundu&un hâli mi, y%9sa e;en hâlini mi is/ersinRB diye s%rdu. 3en de4 3u hâlimi

is/erimB dedim. 3u i /âbi %lmadan %lma1B buyurdu. 0e iâre/ buyurursan$1, neemrederseni1 yerine e/iririmB dedim. 3en byle deyine4 Huyunu1 mübâre9 %lsunSBbuyurdu.

Jalebelerinden 5mîr Hüseyn de yle anla/m$/$r@ 3enim eim asr-$ ârifân’da idi.Dirmi ya$na 9adar ;if/;ili9 ile u&ra/$m. 0ama1dan e niya1dan u1a9 idim. Diyi' i;i'ya/ma9/an ba9a iim y%9 idi. Jam en;li9 ehâle/i i;inde idim. 3ehâeddîn 3uhârîha1re/leri âmiye ider9en, eli' e;/i9;e beni rü' /ebessüm ederdi. 0ihâye/ bir eerüyamda 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerini rdüm. Mübâre9 elinde bir ayna ard$. Aynay$bana erdi. Aynaya ba9/$m, 9endimi rdüm. Vyan$na, beni bamba9a hâller 9a'lam$/$.Aniden 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri eime eldi. 3ana dedi 9i4 Aynay$ sana 9im erdiRB

7i1 erdini1 efendimB dedim. 0i;in nama1 9$l$', ur’ân-$ 9erîm %9uma1s$nRB dedi. ur’ân-$ 9erîm %9umay$ bilmiy%rumB dedim. 3en sana nama1$ e ur’ân-$ 9erîmi&re/irimB buyurdu. 3undan s%nra beni ye/i/iri', /erbiye e//i. e9;%9 ihsâna e ni’me/ear9 e//i.B

0a9ledilir 9i, Ieyh Iâdî ad$nda bir 1â/, asr-$ ârifân’a eli', 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerinin hu1?runa irere9, 1iyâre/lerine elme9/e 9usur e//i&ini syleyi' affe/meleriniis/edi. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri %na a9a ya'ara94 3edaa 1ür 9abul edilme1Bbuyurdu. Gelen 1â/4 3ir 9ü1üm ard$r. =nu si1e ereyimB dedi. =nu 9abul e/meyi1,9yünde u1un 1amandan beri biri9/iri', duar aras$nda bir 9a' i;inde i1ledi&in 9$r9al/$n$n ar, %nlar$ e/irirsen 9abul edilirB buyurdu. Ieyh Iâdî4 7a9lad$&$m al/$nlar$ ba9a9imse bilmiy%rdu. 0as$l bildilerRB diye hayre/ler i;inde 9ald$, s%nra 9yüne idi' al/$nlar$n$e/irdi. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin nüne 9%ydu. 3ehâeddîn 3uhârî al/$nlar$ say$',i;inden bir /anesini ay$rd$. <i&erlerini 1â/a eri erdi. 3unlarla 9ü1 sa/$n al$' ;if/;ili9 ya',9ald$rd$&$n mahs?lü Allahü /eâlân$n 9ullar$na da&$/B buyurdu. 7%nra ay$rd$&$ bir al/$n$s/erere94 3u al/$n haramd$rB buyurdu. <aha s%nra % 1â/a4 Hâe ha1re/lerinin ay$rd$&$

% bir al/$n$ nereden alm$/$nRB dediler. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerini /an$y$', %na /alebe%lmadan ne bir 9umarda 9a1anm$/$m dedi.



3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, /alebelerinden birini, bir ii i;in bir yere ndermi/i.Jalebesi ii rü' dner9en, y%lda haan$n ;%9 s$a9 %lmas$ sebebiyle, dinlenme9 i;in bira&a$n lesine %/urdu. <inlenir9en uy9usu eli', a&a$n lesinde uyudu. Vyuruyuma1 rüyas$nda h%as$ 3ehâeddîn 3uhârî’yi rdü. 5linde bir asâ ile yan$na ya9la$'4

Vyan, 9al9, buras$ uyuyaa9 yer de&ildirB dedi. 3unun ü1erine hemen uyan$' 1lerinia;/$ e aya&a 9al9/$. 3irde rdü 9i, i9i 9ur/, 9endisine d%&ru ya9lam$, hüum e/me9

ü1eredirler. Hemen %radan u1a9la$' y%luna deam e//i. asr-$ ârifân’a ar$na,3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin y%la ;$9m$, 9endisini 9ar$lama9/a %ldu&unu rdü.Dan$na ya9la$na4 Hi; yle 9%r9ulu e /ehli9eli yerlerde is/iraha/ edilir miRB buyurdu.

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri birün bir yere i/me9/e i9en, y%llar$ bir a9arsuyaras/lad$. Dan$nda bulunan /alebelerinden 5mîr Hüseyn’e4 endini bu suya a/B buyurdu.<aha byle der deme1, 5mîr Hüseyn hi; /ereddü/ e/meden 9endini a9an suya a//$ esuyun i;inde 9ayb%ldu. Aradan bir müdde/ e;/i. 5y 5mîr Hüseyn, ;$9 elSB buyurdu.5mîr Hüseyn derhâl sudan d$ar$ ;$9/$. 5lbisesinden en ufa9 bir yer bile $slanmam$/$.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri %na4 5y 5mîr Hüseyn, 9endini suya a/$na ne rdünRB diyes%rdu. 5mîr Hüseyn dedi 9i4 5mrini1 ü1erine 9endimi si1e fedâ edere9 suya a/$na, bendeyle bir hâl hâs$l %ldu 9i, 9endimi birden bire âye/ ü1el denmi bir %dada buldum. 3u%dan$n hi; 9a'$s$ y%9/u. a'$ arad$m, %rada 1â/-$ âlini1i rdüm. 3ana bir 9a'$ s/erdini1.

İ/e bu 9a'$dan ;$9 buyurdunu1. 5lini1 ile 9a'$y$ a;/$n$1, ben de 9a'$dan ;$9/$m. İ/ehu1?runu1a eldimB dedi.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine birün hediye %lara9 bir mi9/ar bal$9 e/irilmi/i.

3al$&$n e/irildi&i s$rada, % melis/e ha1$r bulunan /alebeleri ile berâber bal$&$ yeme9 ar1ue//iler. 3unun ü1erine bal$9 ha1$rlan$', s%fra 9uruldu. Jalebeler, 3ehâeddîn 3uhârî ilebirli9/e s%fraya %/urdular. İ;lerinden biri, eli' s%fraya %/urmad$. 3ehâeddîn 3uhârî %na4

0i;in eli' %/urmuy%rsunRB dedi. = da %ru;luyum diyere9, nafile %ru; /u/ma9/a %ldu&unubildirdi. =na4 Gel bi1e uySB dedi. >a9a/ elmedi. Je9rar4 Gel bi1e uyS 7ana Kama1anünlerinden bir ünde /u/ulan %ru; seâb$ 9adar hediye edeyimB dedi. >a9a/ % 9imse s1/u/may$', inad$nda $srâr e//i. 3unun ü1erine /alebelerine4 3u adam, Allahü /eâlâdanu1a9/$r. 7i1 %nu /er9edini1B buyurdu. = %ru;lu 9imse, s%n deree 1âhid bir 9imse idi. >a9a/3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin s1üne 'e9i demeyi', muhalefe/ s/ermesi sebebiyle,

1âhidli&ini 9aybe//i, ne nama1, ne niya1 9ald$. Jamamen dünyâya /a'ma&a balad$ efelâ9e/e dü/ü.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, bir defâs$nda 3uhârâ’da Gülâbâd mahallesinde bir

d%s/unun einde, /alebeleri ile s%hbe/ ediy%rdu. Jalebelerinden M%lla 0emeddîn’e dnü'4 7ana ne sylersem, s1ümü /u/u' syledi&imi ya'ar m$s$nRB dedi. M%lla 0emeddîn, 5lbe//e ya'ar$m efendimB dedi. 5&er bir ünah ilemeni sylesem ya'ar m$s$nR Meselâh$rs$1l$9 ya' desem ya'ar m$s$nRB dedi. 3unun ü1erine M%lla 0emeddîn4 Ma’1ur rünü1efendim, h$rs$1l$9 ya'amamB dedi. Madem 9i bu hus?sda9i is/e&imi1i 9abul e/miy%rsun,melisimi1i /er9e/B buyurdu. M%lla 0emeddîn bunu duyuna, dehe/ i;inde 9al$', %ldu&uyere dü/ü e bay$ld$. =rada bulunanlar 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine yalar$', %nunaffedilmesini is/ediler. ab?l edi' affe//i. M%lla 0emeddîn de 9endine eli' 9al9/$. 3undans%nra he' berâber % eden d$ar$ ;$9/$lar. <erâ1eyi 7emer9and denilen /arafa d%&rui//iler. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri y%lda iderler9en, bir e duar$ s/eri' /alebelerinededi 9i@ 3u duar$ delin, ein i;inde falan yerde bir ;ual 9uma ard$r. =nu al$' e/irin.BJalebeleri bu emre uyu', duar$ yard$lar. uma d%lu ;ual$ buldular e ;$9ar$' e/irdiler.7%nra bir 9eye ;e9ili' bir müdde/ %/urdular. 3u s$rada bir 9'e9 sesi ii/ildi. 3ehâeddîn3uhârî ha1re/leri, /alebesi M%lla 0emeddîn’e dedi 9i@ 3ir ar9ada$nla idi' ein e/râf$naba9$n ne ard$rRB Gidi' ba9/$lar 9i, ee h$rs$1lar elmi, ba9a bir duar$ yar$' ede nearsa alm$lar Gidi' bu durumu 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine haber erdiler. Jalebelerbu hâle a/$lar. 7%nra /e9rar /alebeleri ile birli9/e ne9i misâfir %ldu9lar$ ee dndüler.7abahleyin, ee % eden ald$rd$&$ 9uma d%lu ;ual$ sâhibine nderdi. Jalebelerine,

Gee buradan e;er9en, bu mal$n$1$ alara9 h$rs$1lar$n ;almas$na mâni %ldu9, bu mal$n$1$h$rs$1lardan 9ur/ard$9B demelerini /embih e//i. =nlar da /ürü' sâhibine /eslim edere9durumu anla//$lar. 3ehâeddîn 3uhârî, bundan s%nra /alebesi M%lla 0emeddîn’e dnü'4

5&er sen emrimi1e uyu' da bu hi1me/i ya'sayd$n, sana ;%9 s$rlar a;$laa9 e ;%9 ey

9a1anaa9/$n. 0eyleyelim 9i, nasîbin y%9muB dedi. M%lla 0emeddîn ise, ya'/$&$na ;%9'iman %lu', yan$' ya9$nd$.



3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, 3uhârâ 9ylerinden bir 9ye i/mi/i. Ieyh Hüsread$nda bir 1â/$n einde misâfir %ldu. = a9am Ieyh Hüsre, % 9yde bulunan bü/ünâlimleri e ileri elenleri eine dae/ e//i. He' birli9/e yeme9 yediler. Deme9/en s%nra3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, e sâhibi Ieyh Hüsre’e4 Gi/ 9a'$ya ba9 9im arRB buyurdu.Gidi' ba9/$ 9i, 9y hal9$ndan D?suf ad$nda biri, bir 9a' i;inde armu/ e/irmi 9a'$dabe9liy%rdu, i;eri irmesine müsâade edildi. = da i;eri iri', elinde9i armu/ d%lu 9ab$

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin nüne 9%ydu. 3ehâeddîn 3uhârî4 3u armu/lar$ neredenald$nRB dedi, % da ald$&$ yeri syledi. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bir müdde/ susu', s%nrae sâhibine4 3u armu/lar$ büyü9 bir 9aba b%al/ elB dedi. 5 sâhibi armu/lar$ büyü9 bir9aba b%al/$' %r/aya 9%ydu. 3ehâeddîn 3uhârî, armu/lardan birini al$' e/iren 9imseyeerdi. 7%nra di&er armu/lar$n %rada bulunanlara da&$/$lmas$n$ emre//i. <a&$/$ld$9/ans%nra4 Hi; 9imse 9endine erilen armudu yemesin, be9lesinB buyurdu. 7%nra armu/lar$e/iren D?suf adl$ 9ylüye dnü'4 Armu/lar$ e/irme9/e9i ma9sad$n nedir bilir misinRBdedi. Ge/iren 9imse4 5fendim, bana 9yümü1e 9ef e 9erâme/ sâhibi bir 1â/ eldidediler. 3en de si1i rme9le ereflenme9 i;in, bu armu/lar$ sa/$n al$', si1e hediyee/irdim. >a9a/ 9üs/ahl$9 edi', armu/lar$n i;inden birine bir iâre/ 9%ydum e en al/ayerle/irdim. 5&er % 1â/ eliyâ ise, bu armudu bulu' bana erir diye düündümB dedi.

yleyse elinde9i armuda ba9, % iâre/ 9%ydu&un armu/ muRB buyurdu. 5e/ efendim. =

armu//urB dedi. 3undan s%nra 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri buyurdu 9i@ Allahü /eâlân$neliyâ bir 9ulunu, bir 9imsenin denemesi uyun de&ildir. >a9a/ iâre/ledi&in armudu bulu'sana ermeseydi9, sen bi1den u1a9 9al$r e ;%9 1arar rürdün. Kes?lullah$n salllahualeyhi essellem# bildirdi&i y%lda bulunan 9imseyi im/ihana hae/ y%9/ur.B Armu/lar$e/iren 9imse, ya'/$&$ i/en d%lay$ ;%9 'iman %lu', 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinden afe 1ür diledi.

Jalebelerinden biri yle anla/m$/$r@ 3en 7emer9and’da %/uruy%rdum. 3ehâeddîn3uhârî ha1re/lerinin 9ef e 9erâme/ sâhibi büyü9 bir 1â/ %ldu&unu duyuna, %na 9ar$muhabbe/im iyie ar//$. 7abr$m 9almad$ e s%hbe/ine 9auma9 i;in 3uhârâ’ya i/meye9arar erdim. D%la ;$9ar9en annem h$r9am$n bir yerine har;l$9 %lara9 dr/ /ane al/$n di9/i.3uhârâ’ya ar$na, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin s%hbe/ine 9a/$ld$m. 7%hbe/i s$ras$ndabeni yle bir hâl 9a'lad$ 9i, sabr$m 9almad$. =rada bulunanlardan birine, 3ehâeddîn

3uhârî ha1re/lerine beni /alebeli&e 9abul e/mesini sylemesi i;in ria e//im. = dadurumumu ar1 e//i. 3unun ü1erine bana ;%9 il/ifâ/ edi', 9abul ederi1. >a9a/ senden al/$nal$r$1 buyurdu. 3en fa9irim, al/$n$m y%9/urB dedim. Jalebelerine dnü'4 3unun h$r9as$i;inde dr/ al/$n$ ar, y%9 diy%rB dedi. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bunu syleyine,hayre/ler i;inde 9ald$m. Hemen h$r9am$ s9ü', i;inde9i dr/ al/$n$ ;$9ar$' nlerine9%ydum. = melis/e bir ;%u9 ard$. Jalebelerinden birine4 Al u al/$nlar$ bu ;%u&a erBbuyurdu. = /alebe al$' ;%u&a erdi. >a9a/ ;%u9 asla almad$. 0e 9adar 1%rlad$larsa da;%u9 almay$na, /e9rar bana erdiler. :%9 u/an$' mahub %ldum. 3u hâdiseden s%nra,3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, /alebeleri ile birli9/e ba9a bir 9ye i/me9 ü1ere y%la ;$9/$.3en de %nlara 9a/$ld$m. = 9yde büyü9 bir s%hbe/ melisi 9uruldu. 3ir ara /alebeleri, benide /alebeli&e 9abul e/mesini ar1e//iler. 3u sefer yan$mda9i al/$nlar$, % melis/e bulunanba9a bir ;%u&a ermemi sylediler. Oerdim fa9a/, % ;%u9 da almad$. = 9adar mahub%ldum 9i, u/an$mdan san9i lee9/im. Jalebeleri, beni /alebeli&e 9abul buyurmalar$ i;inbir daha ar1 e//iler. = 1aman buyurdu 9i@ Hasisli9, imrili9, her9es i;in seimsi1 e i&ren;bir s$fa//$r. 3ilhassa Ha9 y%lunda ilerleme9 is/eyen bir 9imsenin hasisli9 e/mesi ;%9 9/übir i/ir.B 3undan s%nra beni de /alebeli&e 9abul e//i. 3eni irâd edere9, dünyâ seisini9albimden ;$9ard$. Hamd%lsun /ee99ül s$fa/$ bylee 9albime yerle/i.B

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin /alebelerinden biri, bir yere i/me9 is/edi&i 1aman9erâme/iyle haada u;ara9 ider, idee&i yere hemen ar$rd$. <i&er /alebeleri %nu bir ii;in asr-$ ârifân’dan 3uhârâ’ya nderdiler. 3u /alebe haada u;ara9 ider9en,3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri %nun ü1erinden /asarrufunu ;e9/i. Jalebe u;ama1 %ldu. 3uhâdise ü1erine 3ehâeddîn 3uhârî Ha1re/leri buyurdu 9i@ Allahü /eâlâ bana /alebelerimini1li a;$9 bü/ün hâllerini bilme9 e %nlar ü1erinde /asarruf e/me 9udre/i erdi. Ar1uedersem, Allahü /eâlân$n i1niyle /alebelerime ;ei/li hâller eririm e yine ellerindenhâllerini al$r$m. =nlar$ 9abiliye/lerine re /erbiye ederim. :ün9ü ye/i/irii e /erbiye

edii, ye/i/irme9 is/edi&i 9imseye yarayan e en ;%9 faydas$ %lan eyi ya'ar.B



Dine bir /alebesi, 5mîr Hüseyn yle anla/m$/$r@ 3irün h%am beni bir i i;in asr-$ârifân’dan 3uhârâ’ya ndermi/i. 3u ee 3uhârâ’da 9al, sabaha d%&ru eri dnersindedi. 3en hemen y%la ;$9/$m. D%lda nefsimle müâdele edi', 5y nefsimS Aaba senbirün $slâh %laa9 m$s$n e ben senin elinden 9ur/ulur muyumRB diy%rdum. 3en nefsimibyle a1arlar9en, 9ar$ma n?r yü1lü bir 1â/ ;$9/$. 3ana dedi 9i@ 7en bu y%lda ne mihne/,ne mea99a/ ;e9/in 9i, nefsini ay$'l$y%rsunR 3u y%lda eli' e;en büyü9ler yle mihne/ e

mea99a/ ;e9milerdir 9i, senin bir 1erresini bile ;e9me&e /ahammülün y%9/ur.B 7%nraefa/ e/mi %lan büyü9lerin isimlerini e ;e9/i9leri mea99a/leri bir bir anla/$', /a’rîf e//i.3en 9usurlar$m$ 9abul edi', 1ür diledim. 3undan s%nra 9ar$ ;$9an % 1â/, banada&ar$&$ndan bir mi9/ar hamur ;$9ar$' erdi. 3u hamuru 3uhârâ’da 'iiri', yersinB dedi.Hamuru al$' y%luma deam e//im. 3uhârâ’ya ar$na, hamuru f$r$n$ya erdim. >$r$n$hamuru rüne hayre/ edi', Iimdiye 9adar byle hamur rmedimB dedi. 3ana 9im%ldu&umu e hamuru 9imin erdi&ini s%rdu. 3en de 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin/alebesi %ldu&umu syledim. >$r$n$ hürme/le hamuru 'iiri' bana erdi. 3ir 'ar;a 9%'ar$'%na erdim. 7%nra h%am$n emir buyurdu&u ii bi/iri', % ee 3uhârâ’n$n Gülâbâdmahallesinde9i mesidde a9am e ya/s$ nama1$n$ 9$ld$9/an s%nra, 9$bleye 9ar$ %/urdum.3u s$rada an$m elma is/edi. = anda mesidin 'eneresinden bir9a; elma a//$lar. 5lmalar$al$' e9me9le yedim. Gee yar$s$na 9adar % mesidde 9ald$m. 7%nra 9al9$' y%la ;$9/$m.

7abaha d%&ru asr-$ ârifân’a ard$m. 7abah nama1$n$ h%am 3ehâeddîn 3uhârî ile 9$ld$m.H%am bana4 7ana hamuru eren 9imdi bildin miRB diye s%rdu. 3ilemedi&imi ar1 e//im. =, H$1$r aleyhisselâm# idiB buyurdu. 7%nra mesidin 'eneresinden bana a/$lan,elmalardan bahse//i. = f$r$n$ya ne büyü9 saâde/ 9i, senin erdi&in hamuru 'iirdi e%ndan yeme9 nasîb %lduB buyurdu.

3ehâeddîn 3uhârî, eyamber efendimi1in salllahu aleyhi essellem# sünne/ine /amuyar, eyamberimi1in salllahu aleyhi essellem# ya'/$&$ eyleri ya'ma&a ;%9 ayre/ederdi. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# iledi&i her sünne/i ilerdi. 3ir defâs$ndaeyamberimi1 salllahu aleyhi essellem# 5shâb-$ 9irâm ile e9me9 'iirmilerdi. Iyle 9i,5shâb-$ 9irâmdan bir ru', her biri bir 'ar;a hamuru al$' /and$ra 9%ymu/u. eyamberefendimi1 de mübâre9 eline bir 'ar;a hamur al$' /and$ra 9%ydular. 3ir müdde/ s%nraba9/$lar 9i, 5shâb-$ 9irâm$n 9%ydu&u hamurlar 'imi, fa9a/ eyamberimi1in salllahu

aleyhi essellem# 9%ydu&u hamur 'imemi, %ldu&u ibi duruy%rdu. A/e eyamberefendimi1in salllahu aleyhi essellem# mübâre9 elinin d%9undu&u hamura /esir e/medi.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, Kes?lullaha uyma9 i;in, /alebeleriyle ayn$ e9ilde e9me9'iirdiler. Jalebelerinin 9%ydu&u hamurlar 'i/i. >a9a/ 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin9%ydu&u hamur aynen 9ald$. =nun da mübâre9 elinin d%9undu&u hamura a/e /esire/medi. Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# uyma9/a9i dereesi bu 9adar ;%9 idi.İmâm-$ Kabbânî ha1re/leri bu hus?s/a yle buyurmu/ur@ Her hus?s/a /âbi %lana, /âbi%lunan$n 9emâlâ/$ndan büyü9 'ay ard$r.B

Melânâ Abdullah-i Hâendî, Iâh-$ 0a9ibend 3ehâeddîn 3uhârî’ye /alebe %lmas$n$yle anla/$r@ 3ir ara i;ime yle bir a/e dü/ü 9i, yerimde duram$y%rdum. 3ana y%ls/eree9 bir âlim 1â/a /alebe %labilmenin is/e9 e ar1usuyla yan$y%rdum. İ;imde9i ar1udayan$lma1 duruma eline, bulundu&um Hâend’den ayr$ld$m e Jirmi1’e 9adar he'bunu düündüm. =radan Prif-i 9ebîr Muhammed bin Ali Ha9îm-i Jirmi1î’nin 9abrini1iyâre/e i//im. 7%nra Ceyhun 0ehri 9enar$nda bulunan meside eldim. =rada nama1$9$ld$9/an s%nra, bir ara uyuya 9alm$$m. Küyamda heybe/li i9i 1â/ rdüm. =nlardan biribana4 3en Muhammed bin Ali Ha9îm-i Jirmi1î’yim, yan$mda9i de H$1$r aleyhisselâmd$r.7en h%a arama9 i;in imdili9 1ahme/ ;e9me. :ün9ü hem 9imseyi bulama1s$n, hem deis/ifâde edeme1sin. =ni9i sene s%nra 3uhârâ’ya idi' %rada bulunan e 1aman$n 9u/bu%lan 3ehâeddîn 3uhârî’ye /alebe %lur, %ndan is/ifâde edersinB buyurdu. 3unun ü1erineJirmi1’den Hâend’e eri dndüm. Aradan e'ey bir 1aman e;/i9/en s%nra, birün ;ar$dai9i Jür9 rdüm. Gayr-i ih/iyâri 'elerinden i//im. 3ir meside irdiler. 0ama1dan s%nra,aralar$nda bir h%aya ba&lanman$n 9$yme/i ile ilili hus?slar 9%nuuy%rlard$. =nlar byle9%nuurlar9en, %nlara 9ar$ ;%9 fa1la ili duydum. Hemen aele ile d$ar$ ;$9$', ;ar$danbireyler al$' yanlar$na eldim. 3eni yanlar$nda rüne, biri4 3u, iyi bir insana ben1er,bi1im h%am$1$n %&lu İshâ9’a /alebe %labilirB dedi. 3u durum 9ar$s$nda ;%9 mera9 e//im

e % 1â/$n 9im %ldu&unu s%rdum. Hâend’e ba&l$ bir 9yde %ldu&unu bildirdiler. 3ununü1erine % 9ye i//im, 1â/$ buldum. >a9a/ bana hi; ya9$nl$9 s/ermedi e il/ifâ/ e/medi.



3u h%an$n herhâliyle /emi1li&i yü1ünden belli %lan bir de %&lu ard$. 3u durum9ar$s$nda, bu /emi1 yü1lü ;%u9, babas$na dedi 9i@ 3aba$&$m, bu 1â/, sana /alebe%lma9 ümidiyle buraya elmi, sen ise %na hi; ya9$nl$9 s/ermiy%rsun. 0edenililenmiy%rsun, sebe' nedirRB 3unun ü1erine a&lad$ e dedi 9i@ 5y elâd$m, bu, Iâh-$0a9ibend 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin /alebelerindendir. 3i1im %nun ü1erinde hi; birhü9mümü1 y%9/ur.B 3unun ü1erine ben /e9rar Hâend’e, memle9e/ime dndüm e

h%amla ilili bir iâre/in ;$9mas$n$ be9ledim.Aradan bir 1aman e;/i, 9albim, beni 3uhârâ’ya i/me&e 1%rlad$. = is/e&i bir an dahî

/e’hir e/me&e 9adir de&ildim. 3en de hemen 9al9$' 3uhârâ’ya d%&ru y%la ;$9/$m. 3ir1aman s%nra 3uhârâ’ya ard$m e 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin yerini &reni' yan$nai//im. 0e 1aman9i hu1?r-i erîfleri ile ereflendim, bana buyurdu 9i@ Dâ Abdullah-$Hâendî, senin daha ü; ünün ard$r. Da’nî sana bildirilen %ni9i senenin /amam %lmas$nadaha ü; ünün ard$r. 3unu unu//un muRB 3en duyuna, ade/â 9endimden e;/im.7%hbe/inin muhabbe/i benim 9albimin ufu9lar$na yerle/i. Ar/$9 he' %nlara %lan ba&l$l$9a/ei ile yan$y%rdum.

3ir müdde/ s%nra himme/ is/edim. 3ehâeddîn 3uhârî@ Himme/in 1aman$ arBbuyurdu. 3unun ü1erine bir müdde/ daha s%hbe/e deam e//i. 3irün di&er /alebeler ilebirli9/e s%hbe//e bulundu&u bir s$rada, Melânâ Muhammed Hireî’ye4 3ana ya9la,

himme/in a9/i eldiB buyurdu. al9$' 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin yan$na ya9la/$. <i99a/ e/ de nasîbine 9auas$nB buyurara9, %nu nüne %/ur//u. 7%nra ehâde/'arma&$yla Melânâ Muhammed Hireî’nin di1ine d%9undu. Melânâ Muhammed Hireî,birden bire 9endinden e;/i. 7%nra %nu /e9rar es9i hâline e/irdi. Haberin %lsun 9i, a9i/e;iy%rB buyurdu. arma&$n$ /e9rar di1ine d%9undurdu. Je9rar 9endinden e;/i e yeredü/ü. Dine es9i hâline dndürü'4 <i99a/li %l, f$rsa/ a1 9ald$B buyurdu. MelânâMuhammed Hireî a&lay$', feryâd e/me&e, üs/ünü ba$n$ y$r/ma&a balad$. = bu hâldei9en, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri4 3u a9i/, 3a&-$ 1aan a9/i de&ildirB buyurdu. 3us1den de âye/ mah1?n %ldu. 7%nra %nu yine es9i hâline dndürdü. 3ylee %nu,himme/iyle büyü9 ni’me/lere 9au/urdu. = melis/e bulunanlar4 3u a9i/, 3a&-$ 1aana9/i de&ildirB buyurmas$n$n hi9me/ini mera9 edi' s%rdular. Melânâ Muhammed Hireîyle dedi@ 3a&-$ 1aan, Hira/’da bir yer ismidir. 3irün bir d%s/um ile %rada s%hbe/

eder9en, % 1â/ bana demi/i 9i, ünün birinde bir himme/ sâhibinin s%hbe/ine 9auursan,% ün beni unu/maS 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bana himme/ edi', ihsânda bulununa, %ar9ada$m ha/$r$ma eldi. Hâe ha1re/lerinin 3u a9i/ 3a&-$ 1aan a9/i de&ildirBbuyurmas$n$n hi9me/i budur. 7%nra % 1â/ yle dedi@ 3en bu 9adar yer e1i' d%la/$m,nie 9ef e 9erâme/ erbâb$n$n s%hbe/inde bulundum. >a9a/ 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leriibi i1li s$rlara â9$f bir 1â/a ras/lamad$m. annederim 9i, 1aman$m$1da %nun ibi 9ef e9erâme/ sâhibi bir 1â/ y%9/ur.B

3üyü9 âlimlerden birisi anla/$r@ Gen;li9 1aman$nda, Hâe 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerini ;%9 seerdim. Himme/leri ile bende a$laa9 hâller meydana eldi. 3anadâimâ4 3eni ha/$r$ndan ;$9armaSB derdi. 3en de dâimâ %nlar$ düünür, ha/$rlard$m. 3u hâlü1ere i9en babam haa i//i. 3eni de berâberinde /ürdü. Gider9en Hira/’a u&rad$9.Hira/ ehrini seyreder9en, Hâe ha1re/lerini unu//um, ba&l$l$9 ha/$r$mdan ;$9/$. = andabende9i hâller i//i. 7%nra İsfehan’a i//im. =rada bir büyü9 âlim ar idi. 3ü/ünİsfehanl$lar %ndan himme/ e dua is/erlerdi. = 1â//an ;%9 9erâme/ler meydana elmi/i.3abam beni al$', % 1â/$n hu1?runa e/irdi e benim i;in %ndan himme/ is/edi. >a9a/ benHâe ha1re/lerinden ;%9 9%r9/u&umdan, % 1â/$n hu1?rundan d$ar$ ;$9/$m. 7%nra haai//i9. 3ey/ullah’$ 1iyâre/ e//i9. <nü/e Hâe ha1re/lerinin 1iyâre/i ile ereflendi&im1aman, %nu unu//u&um i;in ;%9 ;e9iniy%rdum. %r9/u&umu anlay$'4 %r9ma, bi1 9usuruaffederi1. 7en benim %&lumsun. 3enim %&ullar$ma 9imsenin /asarruf e/meye haddiy%9/urB buyuru' la/ife y%llu4 Hira/’a idine ni;in beni unu//unRB deyi'4 Vnu/ma99a/’iyyen d%s/lu&a s$&ma1B m$sra’$n$ %9udular.B

Jalebelerinden biri yle anla/m$/$r@ 3irün 0esef’de bir 9imse ile 9aa e//im. =9imse benden ;%9 inindi. 3ir müdde/ s%nra 3uhârâ’ya idi' Hâe 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerini 1iyâre/ e//im. 3ana hi; il/ifâ/ e/mediler. 3ir;%9 9imseleri araya 9%yu'affe/melerini is/edim, fayda ermedi. >a9a/ ;%9 yalard$m. 3uyurdu 9i@ 0esef’e idi',

ini//i&in 9imsenin ha/$r$n$ h% e/medi9;e seni s%hbe/imi1de bulundurmay$1.B



Gâye/ ü1ün/ülü %lara9 0esef’e i//im. <âima ha1re/-i Hâe’nin elmesini be9lerdim.3irün eldi9lerini ii//im. Oe nihâye/ eime eldi9lerini rdüm. Hi; %/urmay$', 9aae//i&im % 9imsenin eine i//i. Dü9se9 al$nlar$n$, /emi1 yü1lerini % 9imsenin 9a'$s$n$nei&ine sürü', %ndan 1ür dilediler e@ = ünah$ ben e//im. 3eni affeyleB buyurdu. =9imse, ihân$n, yü1ünü rme9 erefine 9auma9 i;in an fedâ e/meye ha1$r %ldu&u,1aman$n 9u/bu, derân$n mer9e1i, eliyân$n nderi bir 1â/$n byle yalarma e 1ür

dilemesini duyuna, a9$na dndü, a9l$ ba$ndan i//i. 7%nra 9endine eli', ;%9 a&lad$,inledi. 3enim 9usurumu affe//i9/en s%nra, 9endisi byle bir hâdiseye muha/ab %ldu&u i;in1ür dilemeye balad$. Ha1re/-i Hâe’nin aya9lar$na 9a'an$', /be e inâbe edi',/alebesinden %ldu. Hâe ha1re/lerinin ü1el ahlâ9$n$ duyanlar, 9endisini sei', %naba&lan$', y%luna iri' 9ur/ulua erdiler.B

3ehâeddîn 3uhârî, J?s ehrine idi', bir9a; ün 9ald$. 3irün /alebe e ahbâb$ylaIeyh Mâu9-$ J?sî’nin 9abrini 1iyâre/e i//iler. Me1ar$n yan$na eline@ 5sselâmü aley9e,yâ Mâu9-$ J?sî, nas$ls$nR İyimisinRB buyurdu. abirden yle bir ses duyuldu@ Oealey9esselâm. İyiyim, ;%9 raha/$m. Dan$nda %lanlar$n he'si de, bu eâb$ duydular.=rada bulunanlardan biri, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin büyü9lü&üne inanma1d$. 3u9erâme/i rüne, /be e//i. 3undan s%nra /elebelerinden e sedi9lerinden %ldu.

Hâe 3ehâeddîn 3uhârî’ye, /alebelerinden biri bir mi9/ar elma hediye e/irdi. =

elmalar$ ha1$r bulunanlara blü/ürdü e buyurdu 9i@ 3ir saa/e 9adar, 9imse 9endielmas$n$ yemesin. :ün9ü bu elmalar, imdi /esbih ediy%rlar.B Hâe ha1re/lerinin mübâre9a&1$ndan bu s1 ;$9ar ;$9ma1, %rada bulunanlar, elmalar$n /esbih seslerini duymayabalad$lar.

Jalebesinden 5mîr Hüseyn anla/$r@ Hâe ha1re/leri bir ee4 Dar$n filan d%s/umu1iyâre/e idee&im, inâallah %nbe üne 9adar elirimB demi/i. 7abahleyin /alebesi iley%la 9%yulu' i//iler. = ün Hâe ha1re/lerinin ayr$l$&$na dayanamay$', %nu rme9 is/e&ibeni 9a'lad$. Hâne9âhda benimle bir 9ii daha 9alm$ idi. A9am %luna %na@ %r9ar$mHâe ha1re/leri 9endilerine %lan bu a$r$ seimi 9ef eder e ef9a/ edi', bana a$y$'dnerB dedim. 5r/esi sabah rdüm 9i, ha1re/-i Hâe dnü' eldi e bana heybe/le ba9$'4

3en sana demedim mi 9i, %nbe ün s%nra elee&im. 7en ise nüme muhabbe/ da&$n$sed ;e9/in. 3en % da&$ nas$l a$' ideyimRB buyurdu. 7%nra mübâre9 yü1ünü yan$m$1da9i

/alebesine ;eiri', buyurdu 9i@ 5mîr Hüseyn sana4 %r9ar$m Hâe ha1re/leri y%ldandner elirB demedi miRB = da4 5e/B dedi. Hâe ha1re/leri buyurdu 9u@ İ/e %muhabbe/ e ar1ulard$r 9i, nümü1e sed ;e9/i.B 3unun ü1erine Hâe ha1re/lerinin elâlinimüâhede e//i&imde, 9albimde büyü9 bir ür'erme 1âhir %lu', aya9lar$na düü' afdiledim. =nlar da bu âi1 hi1me/;ileri merhame/ edi' affe//i e@ 5&er ma9sad$n bendenayr$lmama9 ise, beni seninle düün. :ün9ü ben, senden ayr$ de&ilim. 3undan s%nra, sa9$nbeni senden ayr$ sanmaB buyurdular. 3ey/@

M>erede 9l!rsn seninleim ben,endini skn, lnz snm sen.N

3irün 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin hu1?runa bir 9imse eli', selâm erdi.

7elâm$n$ ald$lar e ne i;in eldi&ini s%rdular. Dü9se9 hu1?rlar$ndan bere9e/lenme&eeldi&ini syledi. Hâe ha1re/leri de hâ1$r bulunan /alebesine hi/aben@ 0e dersini1,ereyim miRB buyurdu. Jalebeler, H%am$1$n lü/uf e 9eremlerinin s%nu y%9/ur, si1bilirsini1B dediler. 3unun ü1erine % 9imseye yle bir ba9/$. Hemen % 9imsede, aâib eüs/ün hâller meydana eldi. =nu ren her9es %na â$9 %lur, 9albini %na erirdi.

Melânâ 0emeddîn anla//$@ 3irün Hâe ha1re/leriyle 3uhârâ’n$n e/râf$nda birsahrada ider9en, i9i eylan$n e1di&ini rdü9. Hâe ha1re/leri bana hi/aben@ Ha9/eâlân$n 9ullar$ yan$na, bu eylanlar ibi ahî hayanlar elir. 7en de bunlar$n yan$naelmesini dileB buyurdu. 3en@ 3enim ne haddime 9i, si1in hu1?runu1da 9erâme/dileyeyimB dedim. Hâe ha1re/leri buyurdu 9i@ 7en %nlara /eeüh eyle. =nlar seninyan$na elirler.B 3en de %nlara d%&ru i9i ad$m i//im. = eylanlar, 9%ara9 yan$ma eli'durdular. Hâe ha1re/leri buyurdu 9i@ Hanisini /u/arsan /u/SB 3en hanisini /u/ma9

is/edimse, di&eri beni /u/ diye eldi e %nu /u/ay$m dedim. <i&eri eldi. 3en hayre/leri;erisinde 9al$', birini /u/amad$m. = esnada Hâe ha1re/leri bir eylan$n s$r/$na mübâre9



elini 9%yu'@ 7ana lü1um 9almad$, ben /u//umB buyurdular. 7%nra % eylanlar$ %radab$ra9$' i//i9. =nlar ise ar9am$1dan ba9$' durdular.B

Jalebesinden biri yle anla/m$/$r@ asr-$ ârifân’da bir b%s/an e9/im. 7ulama a9/ieldi. >a9a/ sular 9esildi&inden, b%s/an$ sulayamad$m. Hâe ha1re/leri % ünlerdeb%s/an$ma eldi e buyurdu 9i@ 3%s/an$n sulama 1aman$ eldiB 3en dedim 9i@ 7ulamaa9/i eldi ama, sular 9esildi.B Hâe ha1re/leri buyurdu 9i@ Der e 9leri yara/an, sana

su erme&e 9âdirdir. 7en su y%llar$n$ a;.B 3en de aele ile su y%llar$n$ a;/$m. = ee sabah%lunaya 9adar suyu be9ledim. 7abah a9/inde su eldi. 3%s/an$ sulad$m. Ha//â birmi9/ar s%&an e sar$msa9 ar idi. =nlar$ da sulad$m. 7u da 9esildi. <a&lara ya&mur muya&d$ diye düündüm. Gi//im, $rma9 /araf$na su a9$y%r mu diye ba9/$m. Asla sudan birnian rmedim. Aaba bu su nereden eldi, diye a/$m 9ald$m. 7%nra Hâe ha1re/lerinin1iyâre/ine i//im. 3uyurdu 9i@ 3%s/an$ sulad$n m$RB 5e/, sulad$mB dedim. 7u9esildi9/en s%nra ne ya'/$nRB buyurdu. Wrma&a i//im e hi; su rmedim. Ia/$m9ald$m. 7uyun nereden eldi&ini anl$yamad$mB dedim. Hâe ha1re/leri buyurdu 9i@ 3unusen rdün, 9imseye syleme.B

Jalebesinden biri yle anla/m$/$r@ Hâe ha1re/leri birün bu fa9irin hânesiniereflendirdi. :%9 seindim. a1ardan bir ;ual un ald$m, eldim. = unu 3ehâeddîn 3uhârîha1re/leri rüne4 3u unu, ;%lu9 ;%u&un ile 'iiri' yiyin e bunun s$rr$n$ 9imseye

sylemeyinB buyurdu. Hâe ha1re/leri % 1aman eimde i9i ay misâfir %ldu. Jalebelerindenbir 9$sm$ da %nun yan$nda idi. :%lu9 ;%u9 e di&er ahbâblar$m, he'imi1, ha//a Hâeha1re/leri i//i9/en s%nra, % undan ;%9 1aman yedi9. Vn hâlâ il9 ald$&$m$1 ibi duruy%rdu.Asla e9silmedi. 7%nra Hâe ha1re/lerinin mübâre9 s1ünü unu/u', % s$rr$ ;%lu9 ;%u&umaanla//$m. 3unun ü1erine % undan bere9e/ 9esili', un /ü9endi.B

7eyyid 5mîr ülâl ha1re/lerinin %&lu 5mîr 3urhaneddîn yle anla/m$/$r@ 3irün3uhârâ’da Hâe ha1re/leri hâne9âh$m$1a /erîf e//iler. 7%hbe/ esnas$nda bas/ hâlinde%ldu&unu hissedi'4 5fendim, Melânâ Prif’i ;%9 1ledim. =na /eeüh edi', 0esef’denelmesini sa&lay$n$1 da rüelimB dedim. Ha1re/-i Hâe, hâne9âh$n alusuna ;$9/$. Q;9ere4 Melânâ PrifSB diye seslendi e s%nra4 Melânâ Prif, ;a&$rd$&$m$ duydu. Aele9al9/$, eliy%rB buyurdu. 3ir ün s%nra, Melânâ Prif, 0esef’den 3uhârâ’ya eldi ed%&rua hâne9âha irdi. 3en de durumu %na anla//$m. = dedi 9i@ <ün9ü ün filan saa//e,

eshâb$mla melis/e s%hbe/ eder9en, Hâe ha1re/lerinin el sesi, 9ula&$ma eldi. 3en deaele ile 9al9/$m eldim.B 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, birün İshâ9 isminde bir /alebesinin eine /erîf

e/milerdi. =rada bulunan /alebeler, yeme9 'iirme9 i;in /and$ra ;%9 %dun 9%yu', a/eya9m$lard$. Her biri bir ile meul %ldu9lar$ s$rada, /and$r$n a/ei aleleni', /and$rdand$ar$ ;$9/$. 3unun ü1erine ha1re/-i Hâe mübâre9 ellerini /and$ra s%9una, Allahü /eâlân$ninâye/i ile /and$r$n a/ei sa9in %ldu. Mübâre9 ellerini /and$rdan ;$9ard$&$ 1aman, neelbisesine birey %lmu, ne de ellerinden bir /üyleri yanm$ idi.

<eri Muhammed âhid yle anla/m$/$r@ İl9 1amanlar$mda, Hâe ha1re/leri ilebirün sahrada idiy%rdu9. 3ahar ünlerinden bir ün idi. Can$m 9ar'u1 yeme9 is/edi.Hâe ha1re/lerinden bir 9ar'u1 is/edim. 3unun ü1erine Hâe ha1re/leri bana4

Muhammed, ;ay 9enar$na i/B buyurdu. 3en de, % sahrada a9an bir ;ay$n 9enar$nai//im. 7uyun ü1erinde, 3aba Ieyh 9ar'u1u denilen sulu 9ar'u1lar$ rdüm. 7u ü1erindeyü1en 9ar'u1lardan biri, 9enara yana$' durdu. Ald$m, henü1 b%s/andan 9%'mu ibi%ldu&unu rdüm. Hâe ha1re/lerinin hu1?runa b$ra9/$m. 3uyurdu 9i@ 3u 9ar'u1u 9es deyiyelim.B 3en de 9es/im. Hâe ha1re/leri ile yedi9. 3u büyü9 9erâme/i ha1re/-i Hâe’denrdü&ümde, %nun, ilâye/ e /asarrufun en yü9se9 dereesinde %ldu&una i’/i9âd$m ar//$.3u yü1den de ;%9 eylere 9au/um.B

Hâe ha1re/lerinin /alebelerinden birisi yle anla/m$/$r@ 3irün Hâe ha1re/lerinins%hbe/lerine 9auma ar1usu i;ime d%&du. = ar1u ile Ja9end ilâye/inden 3uhârâ’yahare9e/ e//im. Han$m$m bir mi9/ar al/$n e/iri' bana erdi e4 3u al/$nlar$ Hâeha1re/lerine erB dedi. 0i;in nderiy%r diye mera9 e//im. 7%rdum, fa9a/ sylemedi.Ha1re/-i Hâe’nin s%hbe/i ile ereflendi&im 1aman, % al/$nlar$ nüne 9%ydum. Grüne,/ebessüm edere9 buyurdu 9i@ 3u al/$nlardan ;%u9 9%9usu eliy%r. Qmîd ederim 9i,enâb-$ Ha9 sana bir ;%u9 eree9/ir.B Hâe ha1re/lerinin bere9e/ e himme/lerinden Ha9

sübhâneh? e /eâlâ ha1re/leri bana bir sâlih %&ul ihsân e//i.B



Alâüddîn-i A//âr 9uddise sirruh# anla/$r@ <erilerden biri birün bana, 9albin nas$l%ldu&unu s%rdu. 0as$l %ldu&unu bilmiy%rumB dedim. 3en 9albi, ü; ünlü9 ay ibirüy%rumB dedi. 3unu üs/âd$m e efendim Iâh-$ 0a9ibend ha1re/lerine anla//$m. 3u,%nun 9albine redir.B buyurdu. Aya9/a duruy%rdu9. Aya&$n$ aya&$m$n ü1erine 9%ydu.3irden 9endimden e;/im. 3ü/ün me?dâ/$ 9albimde bir arada rdüm. endimeeline@ alb byle %luna, %nu bir 9imse nas$l anl$yabilir. 3unun i;in hadîs-i 9udsîde

Allahü /eâlâ4 “Yere #e göğe sığmam, mü+min kulumun kalbine sığarım( buyurdudedi. 3u derin s$rlardand$r. Anl$yan anlad$.B

Jalebelerinden biri anla/$r@ Mer’de, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin hu1?rundaidim. 3uhârâ’da9i ehlimi, a9rabam$ ;%9 resim eldi. ardeim Iemsüddîn’in efa/haberi eldi. Ha1re/-i Hâe’den i1in is/eme&e esâre/ edemedim. Da9$nlar$ndan %lan 5mîrHüseyn’e, bana i1in almas$n$ ria e//im. Cuma nama1$n$ 9$l$' mesidden ;$9$na, 5mîrHüseyn, 9ardeimin lüm haberini ha1re/-i Hâe’ye ar1 e//i. 3u nas$l haberdirS =nun9ardei sa&d$r. =nun 9%9usunu al$y%rum, hem de 'e9 ya9$ndanB buyurdu. 71leri bi/erbi/me1, 9ardeim 3uhârâ’dan ;$9aeldi. 3ehâeddîn 3uhârî’ye selâm erdi. 3unun ü1erineh%am4 5y 5mîr HüseynS i/e IemsüddînSB buyurdu.

Alâüddîn-i A//âr anla/$r@ Ha1re/-i Hâe 9uddise sirruh# 3uhârâ’da idi. 5shâb$n$n ilerielenlerinden Melânâ Prif, Hâre1m’de idi. 3irün eshâb$ ile rme s$fa/$ ü1erinde

9%nuuy%rdu. 71 aras$nda4 Melânâ Prif, u anda Hâre1m’den 7erâ’ya d%&ru y%la ;$9/$e filan yere ula/$B buyurdu. 3ir müdde/ s%nra4 albime eldi 9i, Melânâ Prif, 7erâ’yai/me9/en a1 e;/i. Iu anda Hâre1m is/i9âme/ine d%&ru eri dndüB buyurdu. Jalebeleri,bu 9%numan$n %ldu&u ün, saa/ e /ârihi bir yere ya1d$lar. 3ir 1aman s%nra, MelânâPrif, Hâre1m’den 3uhârâ’ya eldi. 3ehâeddîn 3uhârî’nin buyurdu9lar$n$ %na anla//$lar.

Jam buyurdu&u ibi %lmu/urB dedi. Jalebeleri hayre/ler i;inde 9ald$.Jalebelerinin büyü9lerinden Ieyh Hüsre anla//$@ 3irün ha1re/-i Hâe’yi 1iyâre/e

i//im. =nu bah;ede buldum. Hau1un yan$nda duruy%r, /an$mad$&$m bir 9imse ileberâberdi. =na selâm erine, % ah$s ayr$l$', bah;enin bir 9enar$na d%&ru i//i. Ha1re/-iHâe, bana4 3u rdü&ün H$1$r’d$r, i9i defâd$r eliy%r. endisiyle 9%numuy%rum,susuy%rum. Oe Allahü /eâlân$n yard$m$ ile 1âhir e bâ/$nda %na 9ar$ bir meyil, ya9$nl$9bulmuy%rumB buyurdu. İ9i-ü; ün s%nra, yine %nu, bah;ede h%am ile berâber rdüm.

3ir ay s%nra, 3uhârâ ;ar$s$nda %na ras/lad$m. 3ana üldü. =na selâm erdim. 3%ynumasar$l$' beni 9ua9lad$ e hâlimi s%rdu. asr-$ ârifân’a i//i&imde, h%am 3ehâeddîn 3uhârîbana4 3uhârâ ;ar$s$nda H$1$r’la bulu/un de&il miRB buyurdu.

Plimlerden biri, 3ehâeddîn 3uhârî’nin /alebelerinden bir ru'la Wra9’a i//i. = anla/$r@ D%lda 7emnân ehrine ar$na, burada ismi 7eyyid Mahm?d %lan, mübâre9 bir 9imseninbulundu&unu e h%am$1$ ;%9 seenlerden %ldu&unu duydu9. J%'lua %nun 1iyâre/ineidi', h%am$1a ba&l$l$&$n$n sebebini s%rdu9. <edi 9i@ Kes?lullah$ salllahu aleyhiessellem# rüyada rdüm. :%9 ü1el bir yerde idi. Dan$nda heybe/li bir 1â/ ar idi. 3en,Kes?lullaha, yahu/ % 9adri yüe 1â/a, /eâ1u ile edeb ile ya9la$'4 7%hbe/ini1leereflenemedim, bere9e/li 1aman$n$1da e hu1?runu1da bulunamad$m, bu büyü9 e esi1saâde/i 9a;$rd$m, imdi ne ya'ay$mRB diye ar1 e//im. 3ana4 3ere9e/ime e beni rme9fa1île/ine 9auma9 is/ersen, 3ehâeddîn’e mü/âbea/ eyle, ya’nî %na uyB buyurdu eyan$nda duran mübâre9 1â/$ iâre/ e//i. 3undan ne 3ehâeddîn 3uhârî’yi rmemi idim.Vyan$na ismini e e9lini, emâlini bir 9i/ab$n üs/üne ya1d$m. V1un 1aman s%nra, birmanifa/ura$ dü99ân$nda %/uruy%rdum. 0?rlu e heybe/li bir 1â/ rdüm. Geldi edü99ânda %/urdu. Dü1ünü rüne, % simay$ ha/$rlad$m. 3irden bende büyü9 bir hâl ede&ime %ldu. endimi /%'arlay$na, eime eli' ereflendirmesini ria e//im. ab?lbuyurdu. al9/$9, % nde ben ar9alar$nda yürüdü9. 3i1im ee elineye 9adar, hi; dnü'bana ba9mad$. =ndan rdü&üm il9 9erâme/ buydu. :ün9ü %, bi1im ein nerede%ldu&unu, daha neden bileme1di. <%&rua bi1im ee i//i. 7%nra 9ü/ü'hâneminbulundu&u %daya irdi. :%9 9i/ab$m ard$. 5lini u1a/$' bir 9i/a' ;$9ard$. 3ana u1a//$ e4

3u 9i/ab$n ü1erine ne ya1d$nRB buyurdu. 3ir de ne reyim, Dedi sene ne rdü&üm e/ârihini ya1d$&$m rüya %rada ya1$l$ idi. 3u 9erâme/lerinden, daha il9 anda bende büyü9 birhâl hâs$l %ldu. endime eline, bana lu/f ile mu9âbele edi', beni /alebeli&e 9abulbuyurdu e 9a'$s$nda hi1me/ edenlerin saâde/i ile ereflendirdi.B

Jalebelerinden biri anla/$r@ Ha1re/-i Hâe’nin s%hbe/i ile ereflendi&imde,/alebelerinin büyü9lerinden %lan Ieyh Iâdî, bana ;%9 nasîha/ e//i e edebden bahse//i.



3ana emre//i9lerinden biri4 ha1re/-i Hâe’nin bulundu&u yere d%&ru hi;birimi1 aya&$m$1$u1a/may$1 nasîha/i idi. 3irün haa ;%9 s$a9/$. Ga1y?/’/an asr-$ ârifân’a Hâeha1re/lerini 1iyâre/e eliy%rdum. 3ir a&a$n lesinde dinlenme9 i;in ya//$m. 3ir hayaneli', aya&$m$ i9i 9ere 9ue/lie /e9meledi. >$rlad$m 9al9/$m. Aya&$m ;%9 fa1la a&r$y%rdu.Je9rar ya//$m. Dine % hayan eli' beni /e9meledi. al9$' %/urdum e sebebinidüünme&e balad$m. 0ihâye/ Ieyh Iâdî’nin nasîha/$n$ ha/$rlad$m e aya9lar$m$,

h%am$1$n % anda bulundu&u asr-$ ârifân’a d%&ru u1a/ara9 ya/m$ %ldu&umu anlad$m.B Alâüddîn-i A//âr yle anla/m$/$r@ H%am$1, 5mîr Hüseyn’e, 9$ mesiminde ;%9

%dun /%'lamas$n$ emr e//i. =dun /%'lama ii bi//i&inin er/esi ünü, 9$r9 ün deam eden9ar ya&ma&a balad$. 7%nra Hâe ha1re/leri, Hâre1m’e i/me9 i;in y%la ;$9/$. Ieyh Iâdîde hi1me/inde idi. H$râm nehrine eldi9lerinde, suyun ü1erinden yürümesini %na emr e//i.Ieyh Iâdî 9%r9/u, ;e9indi. 3ir defâ daha emr e//i. Dine ya'amad$. = 1aman büyü9 bir/eeühle %na ba9/$. 3ununla 9endinden e;/i. endine eline, aya&$n$ suyun ü1erine9%yu' yürüdü. 7uya ba/mad$. H%am$1 da ar9as$ndan yürüdü. 7uyun ü1erinden 9ar$yae;ine, H%am4 3a9 ba9al$m, 'abuun hi; $sland$ m$RB buyurdu. 3a9/$&$nda, Allahü/eâlân$n 9udre/i ile en 9ü;ü9 bir $sla9l$9 y%9/u.B

Jalebelerinden biri anla/$r@ Hâe ha1re/lerini semem e s%hbe/inde bulunmam$nsebebi udur@ 3irün 3uhârâ’da dü99ân$mda idim. Geli' dü99ân$ma %/urdu e 3âye1îd-i

3is/âmî’nin ba1$ men9$belerini anla/ma&a balad$. Anla//$&$ men9$belerden biri u idi@ 3âye1îd-i 3is/âmî buyurdu 9i@ 5lbisemin e/e&ine bir 9imse d%9unsa, bana â$9 %lur eard$mdan yürür.B Oe s%nra buyurdu 9i@ 3en derim 9i, e&er 9af/an$m$n 9%lunu hare9e/e//irsem, 3uhârâ’n$n büyü9leri, 9ü;ü9leri bana â$9 e hayrân %lu', e e dü99ânlar$n$b$ra9ara9 bana /âbi %lurlar.B = s$rada elini yeni ü1erine 9%ydu. = anda 1üm yeninedald$. 3eni bir hâl 9a'lad$. endimi 9aybe//im. V1un 1aman yle 9alm$$m. endimeeline, muhabbe/i beni 9a'lad$. 5 e dü99ân$ /er9 edi', hi1me/ini an$ma minne/bildim.B

Ieyh Prif-i <î9erânî, 7eyyid 5mîr ülâl’in halîfelerinin büyü9lerindendi. = anla/$r@3irün, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerini, asr-$ ârifân’da 1iyâre/e i//i9. 3uhârâ’yadndü&ümü1de, %ran$n fa9irlerinden bir ru' da bi1imle berâberdi. =nlardan biri,3ehâeddîn 3uhârî rahme/ullahi aleyh# aleyhinde 9%nu/u. 7en %nu /an$m$y%rsun, Allah’$n

eliyâs$na 9ar$ s?-i 1an e s?-i edebde bulunman uyun de&ildir dedi9. 7usmad$. 3iree9 ar$s$ eli', a&1$na irdi e dilini s%9/u. <ayanam$yaa9 9adar an$ yand$. 3u, % büyü91â/a edebsi1li&inin e1as$d$r dedi9. :%9 a&lad$, 'iman %ldu, /be e//i. =na 9ar$ i’/i9âd$n$dü1el//i e hemen a&r$s$ e;/i.

3ir defâs$nda $';a9 ;lü as9erleri, 3uhârâ’y$ bir müdde/ 9ua//$lar. 3uhârâl$lar ;%91%r ünler yaad$. 3ir;%9 insan ldü. 3uhârâ âlisi, hus?sî adamlar$ndan birini ha1re/-iHâe’ye nderi'4 <ümana 9ar$ 9%yaa9 üümü1 y%9. Her ;âremi1 /ü9endi,'lânlar$m$1 b%1uldu. 7i1in yü9se9 9a'$n$1a s$&$nma9/an ba9a ;âremi1 9almad$. 3i1i bu1âlimlerden si1 9ur/ar$rs$n$1. Müslümanlar$n %nlar$n elinden 9ur/ulmas$ i;in Allahü /eâlâyayalar$n$1, dua edini1. Iimdi yard$m 1aman$d$rB deyi', riada bulundu. Ha1re/-i Hâe4 3uee Allahü /eâlâya yalar$r$1. 3a9al$m Allahü /eâlâ ne ya'arB buyurdu. 7abah %luna, al/$ün s%nra bu belân$n 9al9aa&$ müUdesini %nlara erdi e4 Oâlini1e byle müUde erinSBbuyurdu. 3uhârâl$lar bu müUdeye s%n deree seindiler. 3uyurdu&u ibi %ldu. Al/$ üns%nra, ehri 9ua/an düman as9erleri ;e9ili' i//i.

endisi anla/$r@ 7âd$9 /alebe Muhammed âhid’le 9$ra ;$9m$/$9. 5llerimi1de bal/alarard$. 3i1de bir hâl 1âhir %ldu. 3al/alar$ b$ra9$', 9%numa&a dald$9. 7%nunda s14 ullu9e fedâBya eldi. >edâ4 e&er derie l derlerse, hemen lmesidirB dedim. 3unu der9en,bende yle bir s$fa/ ründü 9i, Muhammed âhid’e dnere94 lSB dedim. = anda düü'ldü. :%9 ü1üldüm. Haa ;%9 s$a9/$. 3ir a&a$n lesine i//im %/urdum. Hayre/i;indeydim. Geri dnü' yan$na eldim. Grdüm 9i, s$a9/an yü1ü 9ararmaya balam$/$.Hayre/im ar//$. 3u hayre//e i9en, ans$1$n nlüme ilhâm eldi. Q; 9ere4 Muhammed,dirilSB dedim. <irili' 9al9/$.B

Ha1re/-i Hâe, Hera/ melî9inin ar1usuyla J?s’dan Hera/’a eldi9lerinde, âdiâh$nsaray$na irdi. Her u&rad$&$na di99a/le ba9/$. a'$$dan e1irlere 9adar, her9es/e bir hâle de&ii9li9 %ldu. Hâlden hâle irdiler. endilerinde %lmayan mer/ebelere 9au/ular.

Da’9?b-i :erhî 9.s.# anla/$r@ 3uhârâ’n$n âlimlerinden ilim &reni' fe/â erme&eiâ1e/ ald$9/an s%nra, memle9e/ime dnme&i düündüm. Ha1re/-i Hâe’ye u&ray$'4 3eni



ha/$r$n$1dan ;$9armay$nB dedim e ;%9 yalard$m. Gidee&in 1aman m$, yan$m$1aeldini1RB buyurdu. Hi1me/ini1e mü/â9$mB dedim. Hani ba9$mdanRB buyurdu. 7i1büyü9lerdensini1 e her9esin ma9b?lüsünü1B dedim. 3u 9abul ey/anî %labilir, dahasa&lam delilin ar m$RB buyurdu. 7ahih hadîsde4 “3lla%ü teâlâ bir kulunu se#erse,onun se#gisini kullarının kalbine düşürür( buyuruluy%r dedim. Jebessüm edi'4 3i1a1î1ân$1B buyurdu. 3unu duyuna, birden hâlim de&i/i. 3ir ay ne rüyada birisi bana@

Gi/, A1î1ân’$n /alebesi %lB demi/i. =nu unu/mu/um. =nlardan duyuna, bu rüyay$ha/$rlad$m. Dine deam edere9 anla/$r@ Ha1re/-i Hâe’ye, beni erefli ha/$r$n$1dan;$9armay$nB dedim. 3unun ü1erine4 3ir 9imse A1î1ân ha1re/lerinden, beni unu/may$ndiye riada bulundu. = da Allah’/an ba9a ha/$r$mda birey 9alma1. Dan$mda birey b$ra99i, rüne ha/$r$ma elsin buyurduB diye anla//$9/an s%nra, mübâre9 /a9yelerini banaeri'@ 7enin bana b$ra9aa9 bir eyin y%9/ur. 3ari bu /a9yeyi sa9laS 3unu rdü&ün1aman beni ha/$rlars$n, beni ha/$rlad$&$n 1aman yan$nda bulunsunB buyurdu. Ayr$l$r9en@

3u y%lulu9/a, muha99a9 Melânâ Jâüddîn <e/-i Güle9î’yi rS = eliyâullahdand$rBbuyurdu. Ha/$r$ma4 3en 3elh’e idi', %radan a/an$ma ar$r$m4 3elh nerede, <e/-i Güle9neredeRB diye eldi. 7%nra 3elh y%lunu /u//um. Ama yle bir 1ar?re/ hâs$l %ldu 9i, y%lum<e/-i Güle9’e dü/ü. Ha1re/-i Hâe’nin iâre/i a9l$ma eli', a/$m 9ald$m.

5n büyü9 halîfesi e yerine irâd ma9am$na e;en Hâe Alâüddîn-i A//âr

rahme/ullahi aleyh# buyurdu@ Hâe 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin bere9e/i ile9endisinden e//i&im is/ifâdeyi beyân edi', ifa e/sem, bü/ün dünyây$ eliyâl$9 ma9am$naula/$r$r$m. Ama Allahü /eâlân$n âde/ e irâdesi byle de&ildir.B Ha1re/-i A1î1ân, ya’nî AliKâmî/enî rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ 3u büyü9ler, bü/ün dünyây$, nlerinde9i s%fraibi rürler. 3i1 deri1 9i, bel9i /$rna&$n yü1ü ibidir. =nlar$n na1ar$ndan bir ey r/ülüde&ildir.B

Alâüddîn-i A//âr 9.s.# anla/$r@ Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri beni 9abul edine,9endilerini % 9adar sedim 9i, s%hbe/lerinden ayr$lm$yaa9 hâle eldim. 3u hâlde i9en,birün bana dnü'4 7en mi beni sedin, ben mi seni sedimRB buyurdu. İ9ram sâhibi1â/$n$1, âi1 hi1me/;isine il/ifâ/ e/melisini1, hi1me/;ini1 de si1i semelidirB diyere9 ea'erdim. 3unun ü1erine4 3ir müdde/ be9le, ii anlars$nSB buyurdu. 3ir müdde/ s%nra,9albimde, %nlara 9ar$ muhabbe//en eser 9almad$. = 1aman4 Grdün mü, sei benden

midir, senden midirRB buyurdu. 3ey/@MEer m"ktn 9lmzs m!hbbet âk,

Jn !rms m"k k(!t!rmz slâ.N

3ir 9imse ha1re/-i Hâe’nin 1iyâre/ine eliy%rdu. D%lunda nehir ard$. 7uya irmedenü1erinden yürüyü' e;sem dedi. <edi&i ibi %ldu. Ha1re/-i Hâe’nin hu1?runa eline4

5den ;$9/$&$ndan beri seni 1e/iy%rum. Aya&$n$ suya 9%yuna, elimi aya&$n$n al/$na9%ydum. İs/ersem, 9albinde9i bü/ün hâlleri al$r$mB buyuru', % 1â/$n bü/ün hâllerini ald$lar.Je9rar 9albine erdiler. Je9rar ald$lar e /e9rar he'sinden yü9se9 hâl e fey1ler eri', %nuyü9se9lere ;$9ard$lar.

7eyyid 3urhaneddîn, Hâe ha1re/lerine bir mi9dâr bal$9 e/irdi. Hâe ha1re/leri

ba&da idi. 3al$9lar$ da ba&da 'iirme9 is/ediler. İl9bahar mesimiydi. Hâe ha1re/leribal$9lar$ 'iirir9en, 9 yü1ünü büyü9 bir bulu/ 9a'lad$. Da&mur ya&maya balad$. Hâeha1re/leri 7eyyid 5mîr 3urhaneddîn’e4 <ua e/, benim %ldu&um yere ya&mur ya&mas$nSBbuyurdu. 3urhaneddîn4 5fendim, benim ne haddimeRB dedi. Hâe ha1re/leri4 3enimdedi&imi ya'B buyurdu. 7eyyid 3urhaneddîn emre uyara9 dua e//i. udre/-i ilâhî ile Hâeha1re/lerinin %ldu&u yere ya&mur ya&mad$. <i&er yerlere % 9adar ya&d$ 9i, sular$, sel ibiyan$m$1dan a9$y%rdu. 3u hâli renler hayre/ler i;inde 9ald$. 3u 9erâme//en ;%9lar$is/ifâde e//iler.

Melânâ Prif anla/$r@ $ ünü idi. Hâe ha1re/leri ile bir y%lda idiy%rdu9.Aya&$mda ne ;i1me, ne de aya99ab$ ard$. D%lda büyü9 bir 9ar f$r/$nas$na /u/uldu9. İim;%9 1%rla/$. albimden Hâe ha1re/lerine4 3i1 ne hâle dü/ü9, ne %laa&$1RB dedim. =anda Hâe ha1re/lerinde bir ba9a hâl 1uh?r edi', heybe/le 9yü1üne d%&ru ba9/$.

Hemen 9ar dindi. G9 yü1ü a;$l$', üne ;$9/$ e haa ;%9 ü1el %ldu. Kaha/;aidee&imi1 yere ard$9.



3ir defâs$nda Gadîre/ 9yünde, Ieyh Iâdî’nin einde deriler /%'lan$' sü/lâ;'iirdiler. Jenereyi s%fraya e/irdiler. He'si %/uru' yeme&e balayaa9lar$ 1aman, hi;birielini u1a/$', bir 9a$9 yeme9 yiyemedi. Deme&i 9ald$r$' /e9rar /enereye 9%ydular ebunda bir hi9me/ ar dediler. 3ir saa/ s%nra, Hâe ha1re/leri %raya /erîf e//i e buyurdu9i@ 3en asr-$ ârifân’dan ;$9$' buraya d%&ru elir9en, si1 /enereyi %a&a 9%ydunu1.3ira1 yürüdüm, rdüm 9i, 'iiri' s%fraya e/irdini1, yeme9 is/edini1. 3en de ellerini1i e

a&1$n$1$ /u//um 9i, ben elmeyine yemeyesini1SB <eriler, Hâe ha1re/lerinin 9erâme/inirüne, ne’eleni', sü/lâ$ sahana 9%yu' e/irdiler. He' berâber, 1e9 e e9le %/uru'yediler.

Hâe ha1re/leri, /alebeleri ile bir 9imsenin einin /eras$nda %/ururlar9en, nülleriya9an, 9alblere /esir eden bir s%hbe/ e//iler. 7%hbe/ esnas$nda /alebelerine4 7i1 mi benibuldunu1, ben mi si1i buldumRB dediler. Jalebeleri4 3i1 si1i buldu9B dediler. Madem 9i,si1 beni buldunu1, bu /eras/a beni bulunB buyuru', /alebelerinin 1ünden 9ayb%ldu.Jalebeleri her /araf$ aray$', bulamad$lar. 7yledi9leri s1e 'iman %lu'4 7i1in a1ibeni1%lmasa, si1 lu/f e/meseni1, 9im si1in s%hbe/ini1e 9auabilirRB deyi' 1ür dilediler. 3ununü1erine Hâe ha1re/leri 9endisini s/erdi. 3ira1 ne %/urdu9lar$ yerde, ayn$ e9ilde%/uruy%rdu.

3ir defâ buyurdu 9i@ 3i1im y%lumu1 Vre/-ül-Oüs9â’ya ;$9ar. Da’nî Kes?lullah$n

salllahu aleyhi essellem# sünne/ine uyma9 e 5shâb-$ 9irâm$n hâllerine ba9ma9/$r.3unun i;in bu y%lda a1 bir amel, büyü9 fü/?ha/lara, ne/ielere sebe' %lur. 7ünne/e uyma9;%9 büyü9 bir i/ir. 3u y%ldan yü1 ;eiren, dînini /ehli9eye a/m$ %lur.B

Jalebelerinin en meh?ru %lan Alâeddîn-i A//âr ha1re/leri yle anla/m$/$r@ 3irün3ehâeddîn 3uhârî’nin hu1?runda bulunuy%rdum. = ün haa 9a'al$ idi. 3ana4 &lenama1$ a9/i irdi miRB dedi. Hay$rB dedim. 7emâya bir ba9B buyurdu. G9 yü1üne birba9/$m 9i, mele9ler /%'lanm$ &le nama1$ ile meul %luy%rlard$. G1lerimde9i 'erde9al9$' bu hâli rüne bana4 7en hâlâ &le a9/i %lmam$ diy%rsunB buyurdu. H%amaerdi&im ea'/an d%lay$ ;%9 u/and$m, bir müdde/ bu hâdisenin e1i9li&ini duydum.B

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri 3uhârâ’da, ya1 mesiminde bir a9am, /alebeleriylebirli9/e A/âullah ad$nda bir 1â/$n einin dam$nda %/urmu s%hbe/ ediy%rdu. Mübâre9a&1$ndan ini ibi ü1el s1ler d9ülüy%r, dinleyenlere fey1 sa;$y%rdu. 5in ya9$n$nda

3uhârâ âlisinin saray$ ard$. = a9am âli de, saray$n$n dam$nda adamlar$yla birli9/e defe ;al$ ;al$', e&leniy%rdu. 7es her /arafa yay$l$y%rdu. 3ehâeddîn 3uhârî4 3i1im busesleri ii/memi1 âi1 de&ildir, 9ula&$m$1a 'amu9 /$9ama9 lâ1$md$rB dedi. 3ylesyledi9/en s%nra, s%hbe/ melisinde bulunan /alebeleri e 9endisi, ;al$ sesini ii/me1%ldular. Hâlbu9i âli e adamlar$ sabaha 9adar ;al$ ;alm$lard$. 7abahleyin 9%mular,3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin /alebelerine4 3i1 ;al$ sesinden sabaha 9adaruyuyamad$9, si1 nas$l durabildini1RB dediler. Jalebeler4 H%am$1 bu sesi dinlememi1uyun %lma1, 9ula&$m$1a 'amu9 /$9amam$1 lâ1$md$rB buyurdu. = andan i/ibâren sabaha9adar hi; ;al$ sesi ii/medi9B dediler. 3u durum, % âliye anla/$ld$. Oâli durumu&renine, ya'/$&$ ie 'iman %lu', /be e//i. 3u hâdise 3uhârâ’da ünlere anla/$ld$.Her9es 3ehâeddîn 3uhârî’nin büyü9lü&ünü rdü. =na muhabbe/leri daha ;%9 ar//$.

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri â’be’yi 1iyâre/e ider9en, H%rasan’a u&ram$/$. =radaHâe Mueyyiddîn ad$nda bir 1â/$n einde misâfir %lu', bir9a; ün 9ald$. 3u s$rada birün,ârubanî saray mesiresine i/milerdi. =rada hu1?runa bir deri eldi. <erie il/ifâ/edi'4 3unlar bi1im sedi9lerimi1dendir, fa9a/ bi1i /an$ma1larB dedi. 7%nra % deriiyan$na al$', misâfir 9alma9/a %ldu&u ee /ürdü. 5 sâhibi yeme9 9%yuna, e sâhibine4

3uün ehrimi1de9i Allah d%s/lar$ndan birini bulu' e/irdim. Müsâade ederseni1 bi1imlebirli9/e yeme9 yesinB dedi. 5 sâhibi4 Hay hay efendim, emredini1 s%fraya elsinB dedi.3unun ü1erine % deri de s%fraya %/urdu. Deme9/en s%nra s%hbe/e balad$lar. = deri ile/arî9a/ hâllerinden e ha9î9a/ s$rlar$ndan bahse//iler. 3ir müdde/ s%hbe//en s%nra, %deri müsâade is/eyi', i/me9 ü1ere 9al9/$. =radan, haada u;ara9 ayr$l$' i//i.3ehâeddîn 3uhârî, deriin bu hâline /ebessüm edi'4 3u 9%lay idirB buyurdu. Da/s$nama1$ a9/inde, % deri /e9rar eldi. 3ehâeddîn 3uhârî %na u;ara9 ayr$l$' i/mesinis%rara94 Allah d%s/lar$n$n yan$nda byle iler mu’/eber de&ildir. Allahü /eâlâ, ba1$9ullar$na yle s$rlar ihsân e//i 9i, bu s$rlardan birini insanlara s/erse, hal9 'erian e

mah %lurB buyurdu. <eri 1â/4 3en, 9$r9be seneden beri deni1lerde e 9aradad%la$r$m, syledi&ini1 ibi /asarruf sâhibi bir 1â/ bulamad$m. =n defâ â’be’yi e %n defâ



Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîfini 1iyâre/ e//im. 3ahse//i&ini1 s$rlardanbirisinin 9%9usunu bile duymad$mB dedi. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri % derie dedi 9i@

3ir an bana /eslim %lursan, sana nie s$rlar$ 9%9lama9 nasîb %lur e âlemde yle 9imse%lu' %lmad$&$n$ anlars$n.B <eri4 e9iB deyi' /eslim %ldu. Dan$na %/urdu. 3ehâeddîn3uhârî ehâde/ 'arma&$ ile derie d%9undu. <eri 9endinden e;i' yere y$9$l$erdi.0efesi dahî 9esildi. 3ir müdde/ ylee 9ald$. 7%nra ehâde/ 'arma&$n$ deriin aln$na

d%9undurdu. <eri 9endine eli' elime-i ehâde/ e/irere9 9al9/$, 1ür e af dileyere9yle dedi@ Cahilli9 e//im. 7i1in ibi Allah’$n seili bir 9ulunun hu1?runda edebsi1li9e//im. Vyunsu1 s1ler syledim. erem e ihsân edini1, 9üs/ahl$&$ma ba9may$', beniba&$lay$n$1 e /erbiye edini1. 3una 1amand$r e1i' d%la/$m e he' si1in ibi 9emâl ehlibir büyü9 âlim arad$m. Iimdi himme/ini1 bere9e/iyle arad$&$m$ buldum.B 3unun ü1erine3ehâeddîn 3uhârî buyurdu 9i@ 3u mer/ebeye erime9 i;in, Allahü /eâlân$n r$1âs$na uyunamel ileme9 e =’nun seili bir 9uluna /eslim %lma9 lâ1$md$r.B <eri dedi 9i@ 5mrini1ba$m üs/üne, emir buyurun, hi1me/ini1de â’be’ye ideyim.B 7en %n defâ â’be’yei/misinB buyuruna4 7i1inle i/meyi ar1u ediy%rumB dedi. <erie dedi 9i@ 7enin i;inhay$rl$ %lan udur@ 7en Hera/’a i/ e bi1e ba&l$l$&$n$ sürdür. <eri s1 dinleyi', Hera/’ai//i. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri de, /alebeleriyle birli9/e â’be’ye i/me9 ü1ere misâfir%ldu&u eden ayr$l$', H%rasan’dan y%la ;$9/$lar.

Hâe 3ehâeddîn 0a9ibend ha1re/leri, 3uhârâ’n$n Gülâbâd sem/inde bir /alebesinineinde bulunuy%rdu. 3u s$rada 9a'$n$n nüne bir a/l$ eli' durdu. İ;erden Hâe ha1re/leria/l$ya sesleni'4 İ;eri elS Arad$&$n buradad$rB buyurdu. A/l$ bu dae/i ii/i', a/$ndan indi.a'$y$ a;/$ e i;eri irdi. Gelen 1â/a4 Grdün mü, seni buraya ;e9/i9. Jirmi1’e ha9î9a/iarama9 i;in idiy%rdunB buyurdu. İ;eri iren % y%lu, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin elini'/ü e yle dedi@ 3uyurdu&unu1 ibi, Jirmi1’e bana d%&ru y%lu s/eree9 biriniaramaya idiy%rdum. >a9a/ y%lda bir yere ard$m, ar/$9 a/$m yürüme1 %ldu. 0e 9adar1%rlad$ysam da bir /ürlü yürü/emedim. 3ir ad$m bile a/mad$. Anlad$m 9i, bunda bir s$rard$r. A/$n di1inlerini serbes/ b$ra9/$m. A/ dnü' 3uhârâ y%luna dü/ü. Hi; d%9unmay$',9endi hâline b$ra9/$m. 0ereye idee9 diye mera9 ediy%rdum. 0ihâye/ eldi, bu ein9a'$s$n$n nünde durdu. 3unun ü1erine 3ehâeddîn 3uhârî % 9imseye il/ifâ/ edi',ye/i/irme9 ü1ere /alebeli&e 9abul e//i.

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri hada i9en ha$lar Mina’da 9urban 9esiy%rlard$. 3i1imde 9urban 9esmemi1 lâ1$m, fa9a/ bi1 %&lumu1u 9urban edee&i1B buyurdu. Jalebeleri bus1de bir hi9me/ ard$r diyere9, % ünün /ârihini 9ayde//iler. Hadan s%nra 3uhârâ’yadndü9lerinde, 3ehâeddîn 3uhârî’nin % s1ü syledi&i ün, %&lunun efa/ e/mi %ldu&unu&rendiler. =&lunun efa/$ ü1erine buyurdu 9i@ Allahü /eâlân$n ihsân$ ile %&lumun efa/e/mesi hus?sunda da Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# uymu %ldum. :ün9üKes?lullah$n da salllahu aleyhi essellem# %&lu efa/ e//i. Kes?lullah$n ba$ndan e;enilerin he'si benim ba$mdan da e;/i. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# ya'm$%ldu&u her ile amel e//im. Hi;bir sünne/i /er9e/medim. He'sini yerine e/irdim ene/iesini buldum.

3ir ba9a /alebesi yle anla/m$/$r@ 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerini /an$madan neyü1 al/$n$m ard$. 3ir sand$9/a sa9l$ idi. 3irün bu al/$nlarla /iâre/ ya'ma heesine9a'$ld$m. Al/$nlar$ al$', 3uhârâ’ya i//im. Ha1$r elbise al$', 9ylerde sa/maya balad$m.3uhârâ 9ylerinden birinde bulundu&um s$rada, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin %raya/erîf e//i&ini duydum. 5yam$ bir yere emâne/ b$ra9$', 1iyâre/ine i//im. Hu1?runairine, elini 'ü' bir 9enara %/urdum. 3ir müdde/ s%nra 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leribana ba9/$lar. 3ir an i;in bu ba9$lar 9ar$s$nda erir ibi %ldum. 3ana4 3u 9ye ni;ineldinRB diye s%rdu. 3ir mi9/ar elbise ald$m, %nlar$ sa/ma9 i;in eldim 5lbiselerini e/irreyimB buyurdu. Gidi' e/irdim. 3a9/$9dan s%nra 9ar$da9i da&$ s/erere94 5&erbenden dünyal$9 is/ersen, u da&$ sana al/$n ya'ar$mB buyurdu. 3ylee dünyâya dü9ün%lmamay$, as$l ma9sad$n ebedî saâde/e 9auma9 %ldu&unu bildirdi. 3en de bununü1erine dünyâ seisini 9albimden ;$9ar$', ar$m$ y%&umu Allah y%lunda harad$m.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine /alebe %ldum. =ndan s%nra hi; e;im 9ay$s$ e s$9$n/$s$;e9medim.

3ehâeddîn 3uhârî hada i9en, â’be’yi /aaf s$ras$nda, a9 sa9all$ bir ih/iyâr$n

â’be’nin r/üsüne sar$lara9 a&lad$&$n$ e 1yalar$ ile %ray$ $sla//$&$n$ rdü. İmrenilee9bir hâlde %lan ih/iyâr$n, bir de 9albine /eeüh e//i. efiyle rdü 9i, ih/iyâr$n 9albi



/amamen dünyal$9 eylerle meul. Minâ 'a1ar$nda ise en; bir /üâr rdü. 3u en;/üâr, aa&$ yu9ar$ ellibin al/$n de&erinde al$ eri ya'$y%rdu. Grünü/e /amamendünyâya dalm$ 1ü9en enin 9albine /eeüh e//i&inde, 9albini he' Allahü /eâlây$1i9re/me9le meul bir hâlde rdü.

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, asr$n$n en meh?r âlimi e mürid-i 9âmili idi.Jasaufda en yü9se9 dereeye ulam$/$r. İnsanlar$ hidâye/e 9au/urmu, nie nüller

%nun fey1leriyle nurlanm$/$r. Jasauf4 bir müslüman$n, İslâm ahlâ9$ ile ahlâ9lanmas$ i;inlâ1$m %lan bilileri &re/en ilimdir.

J$b ilmi, beden sa&l$&$na âi/ bilileri &re//i&i ibi, /asauf ilmi de, 9albin, r?hun9/ü huylardan 9ur/ulmas$n$ &re/ir. alb has/al$&$n$n alâme/leri %lan 9/ü ilerdenu1a9lad$r$', Allah r$1âs$ i;in ü1el i e ibâde/ ya'may$ sa&lar. â/en dînimi1, ne ilim&renmeyi, s%nra &rendi9lerine uyun i e ibâde/ ya'$lmas$n$ e bü/ün bunlar$n daAllah r$1âs$ i;in %lmas$n$ emrediy%r. $saa din4 ilim, amel e ihlâs/an ibâre//ir. İnsan$nma’nen yü9selmesi, dünyâ e âh$re/ saâde/ine 9aumas$, bir u;a&$n u;mas$naben1e/ilirse, îmân ile ibâde/, bunun desi e m%/%rlar$ ibidir. Jasauf y%lundailerleme9 de, bunun enerUi maddesi ya’nî ben1inidir. Ma9sada ulama9 i;in, u;a9 eldeedilir. Da’nî îmân e ibâde/ 9a1an$l$r. Hare9e/e e;me9 i;in de, 9ue/, ya’nî /asaufahlâ9# ilminin y%lunda ilerleme9 ere9ir. Jasaufun i9i âyesi ard$r. 3irinisi4 îmân$n

idânîlemesi, ya’nî 9albe yerlemesi e ü'he e/iren /esirlerle sars$lmamas$ i;indir. A9$lile delil e isbâ/ ile 9ue/lendirilen îmân byle sa&lam %lma1. Allahü /eâlâ, ur’ân-$9erîmde Ka’d s?resi 28. âye/-i 9erîmede meâlen buyurdu 9i@ “7alblere !mânın sinmesi,yerleşmesi, anak #e yalnız zikr ile olur.( i9r4 her i/e e her hare9e//e Allahü/eâlây$ ha/$rlama9, =’nun r$1âs$na uyun i ya'ma9 deme9/ir. Ahlâ9 ilminin i9ini âyesi4f$9$h ilmi ile bildirilen ibâde/lerin see see 9%layl$9la ya'$lmas$n$ e nefs-i emmâredend%&an /embelli9lerin, s$9$n/$lar$n iderilmesidir. İbâde/lerin 9%layl$9la see see ya'$lmas$e ünah %lan ilerden nefre/ edere9 u1a9la$lmas$, ana9 ahlâ9 ilmini &reni', bu y%ldailerleme9 ile müm9ündür. Jasaufa sar$lma9, her9esin bilmedi9lerini rme9, aybdenhaber erme9, n?rlar, r?hlar e 9$yme/li rüyalar rme9 i;in de&ildir. Jasauf ile elee;en bililere, ma’rife/lere, bililere e hâllere 9auma9 i;in, ne îmân$ dü1el/me9,İslâmiye/in emir e yasa9lar$n$ &reni', bunlara uyun i e ibâde/ ya'ma9 lâ1$md$r.

â/en bu ü;ünü ya'mad$9;a, 9albin /asfiyesi 9/ü huylardan /emi1lenmesi, nefsin/e19iyesi, /erbiye edilmesi müm9ün de&ildir. Ahlâ9 ilminin bilileri mürid-i 9âmiller/araf$ndan &re/ilir. Mürid-i 9âmil4 y%l s/eren, rehberli9 eden, ye/imi e ye/i/irebilenâlimdir. 3yle %lan âlimlerin, belli us?llerle s/erdi9leri bu y%llara /arî9a/ denilmi/ir.3ehâeddîn 3uhârî Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri de büyü9 bir mürid-i 9âmil %lu', %nuninsanlar$ saâde/e 9au/urma9 i;in /asauf/a /a’9ib e//i&i us?llere e s/erdi&i y%la,

0a9ibendiyye /arî9a/$B denilmi/ir.Jarî9a/lar$n ;ei/li isimler almas$, ba9a ba9a %lmalar$ndan de&ildir. Ayn$ h%an$n

/alebeleri, birbirlerini /an$ma9 e h%alar$ ile /an$nma9, &ünme9 i;in, bulundu9lar$ y%lah%alar$n$n ismini ermilerdir. Jarî9a/lar bal$a i9i 9$sma ay$r$rlar@

!. 7essi1 1i9r i9r-i hafî# ya'an /arî9a/lar@ 3u y%l, H1. 5b? 3e9r’den elmi %lu',y%l s/erii rehberlerinin ad$na re Jayfuriyye#, Deseiyye# Medâriyye#, ha9î9î %lan3e9/âiyye# 0a9ibendiyye#, Ahrâriyye# Ahmediyye-i Müeddidiyye# e Hâlidiyye#ibi isimler alm$lard$r.

2. Dü9se9 sesle 1i9r i9r-i ehrî# ya'an /arî9a/lar@ 3u y%l da, H1. Ali’den %ni9i imâmas$/as$yla elmi/ir. =ni9i İmâm$n se9i1inisi %lan İmâm-$ Ali K$1â’dan Ma’r?f-i erhîalm$ e Cüneyd-i 3a&dadî’nin ;ei/li /alebelerinin y%lunda bulunan meh?r müridlerinad$ erilere9, 9%llara ayr$lm$lard$r. 3ylee 5b? 3e9r-i Iiblî y%lundan4 adirî# ile Iâ1ilî#,7a’dî# e K$fâî#, 5b? Ali K%dbârî y%lundan, Ahmed Ga1âlî e iyâüddîn 5b? 0esîb-i7ühreerdî âs$/alar$ ile übreî# meydana elmi/ir. İmâm-$ Ali’den Hasen-i 3asrîâs$/as$ ile 5dhemî# e bundan :e/î# hâs$l %lmu/ur. 3edeiyye#, K$fâiyye’den hâs$l%lmu/ur.

Jarî9a/, 1i9ir ile Allahü /eâlâya 9auma y%ludur. i9ir, Allahü /eâlây$ ha/$rlama9deme9/ir. Her s1ünde e her iinde =’nun emirlerine e yasa9lar$na sar$lma9/$r. Da9la$9%lara9, s%n yü1 seneden beri /arî9a/ diyere9 bir;%9 eyler uyduruldu. Ha9î9î İslâm

âlimlerinin, 5shâb-$ 9irâm$n, eyamberimi1den salllahu aleyhi essellem# al$'bildirdi9leri d%&ru y%l unu/uldu. <inde âhil %lanlar, ha//â İslâmiye/in emirlerine a;$9;a



uymayanlar, eyh e /arî9a/;$ ünan$ alara9, 1i9ir e ibâde/ ad$ al/$nda, dînimi1in yasa9e//i&i bir;%9 ünahlar$ e bid’a/leri ilediler. 3uün sah/e, yalan$ müridlere,müslümanlar$ smüren /arî9a/;$lara, dîni siyâse/e âle/ edenlere ;%9 ras/lanma9/ad$r.Ieyh-ül-İslâm Ahmed İbni emâl efendinin Kisâle-i Münîre adl$ eserinde yeralan birhadîs-i erîf/e, eyamber efendimi1 salllahu aleyhi essellem# buyuruy%r 9i@ “&irkimsenin %a#ada, uçtuğunu #e deniz üzerinde yürüdüğünü, ya%ut ağzına ateş

koyup yuttuğunu görseniz, 2akat )slâmiyete uymayan bir iş yapsa, kerâmet sâ%ibiyim derse de, onu büyüü, yalanı, sapık #e insanları doğru yoldan saptırıı biliniz(

İmâm-$ Kabbânî ha1re/leri, Me9/?bâ/ adl$ eserinin ü;ünü ildi !2". me9/?bunda, buhus?sla ilili %lara9 yle buyurmu/ur@

İnsan$, Allahü /eâlâya 9au/uran y%llar i9idir. 3irinisi, (Nübü66e7 y8+) %lu',insan$ asl$n asl$na ula/$r$r. eyamberler aleyhimüsseleâ/ü e//eslîma/B e bunlar$nsahâbîleri bu y%ldan 9aumulard$r. Qmme/lerinden sahâbî %lm$yanlar aras$ndandiledi9lerini de bu y%ldan 9auma9la ereflendirirler. >a9a/ bunlar 'e9 a1d$r. 3u y%ldaâs$/a, ara$ y%9/ur. Da’nî âs$l %ldu9/an s%nra d%&rudan d%&ruya as$ldan fey1 al$rlar.Hi;biri /e9ine âs$/a %lma1, 'erde %lma1. İ9ini y%l, (V,+9ye7 y8+)’dur. u/blar, e/âd,büdelâ e nüebâ e bü/ün eliyâ he' bu y%ldan 9aumulard$r. 3u y%l, sül?9# y%ludur.

5liyân$n e1beleri de, bu y%lun e1beleridir. 3u y%ldan 9auanlar, birbirlerine âs$/a e'erde %lurlar. 3u y%ldan âs$l %lanlar$n nderi e en üs/ünleri e /e9ilere âs$/a %lan$,ha1re/-i Ali Mür/edâ erremallahü /eâlâ eheh-ül-9erîmBdir. 3u y%lda elen fey1lerin9ayna&$ %dur. Kes?lullah/an salllahu aleyhi essellem# elen fey1ler, ma’rife/ler, he' %nunas$/as$yla elir. >â/$me/-ü1-1ehrâ e ha1re/-i Hasen e ha1re/-i Hüseyn r.anhüm# buma9amda, ha1re/-i Ali ile %r/a9/$rlar. yle san$y%rum 9i, ha1re/-i Ali, dünyâya elmedenne de, bu ma9amda idi. Oefa/ e/di9/en s%nra da, bu y%lda her elîye elen fey1ler,hidâye/ler, yine %nun âs$/as$ ile elme9/edir. :ün9ü 9endisi, bu y%lun en yü9se9n%9/as$nda bulunuy%r. 3u ma9am$n sâhibi %dur. Ha1re/-i Ali efa/ edine, %ndan yay$lanfey1ler, ha1re/-i Hasen e s%nra ha1re/-i Hüseyn âs$/as$ ile eldi. <aha s%nra %ni9iimâmdan, sa& %lanlar$ da âs$/a %ldular. 3unlardan s%nra elen eliyâya fey1ler, bu %ni9iimâm âs$/as$ ile eldi. u/blara, nüebâya da, he' bunlardan eldi. Abdül9âdir-i Geylânî

9uddise sirruhB dünyâya eli', elî %lunaya 9adar he' byle idi. 7%nra, % da bu a1îfeye9au/u. =ndan s%nra9i 9u/blara e nüebâya e bü/ün 5liyâya %ni9i imâmdan elenfey1ler e bere9e/ler, bunun âs$/as$ ile eldi. 3a9a hi;bir elî bu ma9ama 9auamad$.3unun i;indir 9i, ne9i Oelîlerin üneleri ba//$. 3i1im üneimi1 ufu9 ü1erinde s%nsu19alaa9, hi; ba/m$yaa9/$rB buyurmu/ur. Hidâye/, irâd fey1inin a9mas$n$ üne$$9lar$n$n yay$lmas$na ben1e/mi/ir. >ey1in 9esilmesine, ünein ba/mas$ demi/ir.Abdül9âdir-i Geylânî ha1re/lerine %ni9i imâm$n a1îfeleri erilmi/ir. Küd e hidâye/eâs$/a %lmu/ur. $yâme/e 9adar, her elîye fey1ler %nun âs$/as$ ile elee9/ir.B

Her as$rda elen müeddidler, %nun e9îlleridir. Ha1re/-i Nsâ aleyhisselâmB eha1re/-i Mehdî e İmâm-$ Kabbânî 9uddise sirruhB 0übüe/ y%lu# ile âs$l %ldu&undan,âs$/aya ih/iyâ;lar$ y%9/ur. 5b? 3e9r-i 7$ddî9 rad$yallahü anhB nübüe/ y%lundaKes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# e9îlidir.

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin binlere /alebesi aras$nda en meh?r /alebesi,Alâeddîn-i A//âr e Muhammed ârisâ’d$r. 3ehâiyye, Juhfe e Hediyye adl$ ü; eseri %lu',;%9 9$yme/lidir.

Ve72: 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin yaad$&$ asr$n meh?r e büyü9 âlimlerindenMelânâ Muhammed Mis9în yle anla/m$/$r@ 3uhârâ’da Ieyh 0?reddîn Hale/î ad$nda,sâlih e meh?r bir 1â/ efa/ e/mi/i. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri /alebeleriyle birli9/eefa/ eden % 1â/$n ya9$nlar$na /a’1iyeye i/milerdi. Ja’1iyeye elenlerden bir 9$sm$ e %ein hal9$, yü9se9 sesle a&lay$' feryâd ediy%rlard$. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bu hâlirü', %nlar$ yü9se9 sesle a&lama9/an men e//i. =rada bulunanlardan her biri bu hus?s/abireyler syledi. 3u arada 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri buyurdu 9i@ 3enim mrüm s%naerine, lme9 nas$l %lurmu derilere &re/eyimSB Melânâ Muhammed Mis9în yine yledemi/ir@ 3u s1ü dâimâ benim ha/$r$mda 9ald$. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerihas/aland$lar. 3u has/al$&$ lüm has/al$&$ %lu', mrünün s%n ünleri idi. Hus?sî %das$na

;e9ildi. Oefa/$na 9adar %rada 9ald$lar. Herün /alebeleri %raya iderler hu1?rundabulunurlard$. Jalebelerinin herbirine ef9a/ s/eri', il/ifa//a bulunurdu. Oefa/ e/me9 ü1ere



i9en, ellerini 9ald$r$' dua e/meye balad$. 5llerini u1a/$' u1un müdde/ dua e//i. 7%nraellerini yü1üne sürü' efa/ e//i.B

Hâe Alâeddîn G%ndüânî de yle anla/m$/$r@ 3en Hâe 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerinin s%n has/al$9lar$nda, efa/$ndan ne hu1?runda idim. lüm hâlinde i9enhu1?runa irmi/im. 3eni rüne4 PlâS 7%fray$ e/ir yeme9 yeSB buyurdu. 3ana he'

PlâB diye hi/âb ederlerdi. 3en emrine uyma9 i;in s%fray$ e/iri', bir9a; l%9ma yedim.

H%am % hâlde has/a i9en benim yeme9 yiyee9 /a9a/im y%9/u. 7%fray$ 9ald$rd$m.Mübâre9 1lerini a;$', s%fray$ 9ald$rm$ %ldu&umu rdü. Je9rar4 PlâS 7%fray$ e/iryeme9 yeSB buyurdu. 7%fray$ e/iri', bir9a; l%9ma daha yiyi' 9ald$rd$m. Dine s%fran$n9al9m$ %ldu&unu rüne4 7%fray$ e/ir yeme9 yeS Deme&i iyi yiyi', ii de iyi ya'ma9lâ1$md$rB buyurdu. <r/ defâ byle %ldu.B

Jalebelerinin en büyü9lerinden e dâmâd$ %lan Alâeddîn-i A//âr ha1re/leri de yleanla/m$/$r@ 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri mrünün s%n ünlerinde bana 9abrini 9a1mam$emr buyurdu. Gidi', emredildi&i ibi 9abri 9a1d$9/an s%nra hu1?runa eldim. 3u s$rada,aaba 9endilerinden s%nra irâd emrini 9ime eree9ler diye ha/$r$mdan e;mi/i. = andamübâre9 ba$n$ 9ald$r$'4 7yleyee&imi, Hia1 y%lunda sylemi/im. Her 9im bi1i ar1uederse, Hâe Muhammed ârisâ’ya na1ar e/sinB buyurdu. 3u s1ü syledi9leri ündens%nra9i ün efa/ e//i.

Dine Alâeddîn-i A//âr yle anla/m$/$r@ Hâe 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin efa/$s$ras$nda Dâsîn-i erîfi %9uy%rdu9. = da bi1imle %9uy%rdu. Dar$s$na eline, n?rlar1ü9meye balad$. elime-i /ehîdi syleyere9 s%n nefeslerini erdiler.B

aman$n büyü9lerinden Abdül9uddüs yle anla/m$/$r@ 3ehâeddîn 3uhârîha1re/lerini 9abrine 9%ydu9. Grdüm 9i, mübâre9 yü1leri /araf$ndan “1ü+minin kabri*ennet ba%çelerinden bir ba%çedir( hadîs-i erîfinde buyuruldu&u ibi, Cenne/’/en bir9a'$, 9abr-i erîflerine a;$ld$. = 9a'$dan i9i h?rî eli', %na selâm erdi e4 Allahü /eâlâbi1i, si1in i;in yara//$&$ a9i//en beri si1i be9liy%ru1B dediler. Hâe ha1re/lerinin %nlara4

3en Ha9 /eâlâ ha1re/leri ile ahde//im 9i, =’nun hi;bir eye ben1emeyen, nas$l %ldu&uanla/$lamayan dîdâr$n$ rmedi9;e, benim y%lumda bulunanlara e benden ha99$ ii/i'amel edenlere efâa/ e/medi9;e, hi;bir ey e hi;bir 9imse ile meul %lmamB dediefa/$ndan s%nra seenlerinden biri %nu rüyas$nda rmü e4 0e amel ileyelim 9i

9ur/ulua erelimRB diye s%rmu/ur. 7%n nefes/e ne ile meul %lma9 ere9irse, %nunlameul %lunu1B buyurmu/ur.3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri %r/a b%ylu %lu', mübâre9 yü1ü de&irmi %lu', yana9lar$

9$rm$1$ya ya9$n idi. İ9i 9a$ aras$ a;$9, 1leri sar$ ile ela ren9 9ar$$m$ %lan 9es/anereninde idi. 7a9al$n$n beya1$ siyah$ndan ;%9 idi. 0e h$1l$, ne de yaa yürürdü.%numalar$ eyamberimi1in salllahu aleyhi essellem# 9%numas$ ibi /ane /ane idi.%nu/u&u 9imseye ynünü dnmü %lara9 9%nuurdu. ah9aha ile ülme1, /ebessümederdi. Herün 9endini yirmi 9ere lmü e me1ara 9%nmu %lara9 düünürdü. imseyi9ü;ü9 e ha9îr rme1, dâimâ üleryü1le 9ar$lard$. Ana9 elallendi&i 1aman 9alar$n$;a/ard$. 3u 1amanda heybe/inden 9ar$s$nda durulma1 %lurdu. Iemâli bir;%9 ba9$mdanKes?lullah efendimi1e ben1edi&i ibi, s1leri, ileri e bü/ün hare9e/leri sünne/i seniyyeyeuyun idi.

5n ba/a elen /alebelerinden Alâeddîn-i A//âr yle anla/m$/$r@ Hâe 3ehâeddîn0a9ibend ha1re/leri % deree fa9ir idi 9i, elerinde 9$ ünleri nama1 9$lma9 i;in yereseree9 birey bulunmad$&$ndan, es9i bir 9ilim seri', %nun ü1erinde nama1 9$larlard$.Maie/lerine bir ;e9irde9 bile haram 9ar$/$rma1lard$. endilerinin e aile efrad$n$n helâlyemesine ;%9 di99a/ ederdi. Iü'helendi&i herhani bireyden u1a9 dururlard$, “)bâdeton kısımdır. 5okuzu %elâl rızık aramaktır. 5iğer kısmı sâli% ameller #eibâdetlerdir( buyurulan hadîs-i erîfi bildirirlerdi. >a9ir %lmalar$na ra&men, lü/uf e9eremleri b%l %lu', mer/ idiler. 3ir 9imse bir hediye e/irse, müm9ünse e/irilenhediyenin i9i misli 9$yme/inde bir hediye erirlerdi. Jan$d$&$ eya /an$mad$&$ bir 9imseelerine 1iyâre/e else, üleryü1le 9ar$lar, ne1â9e/le y%l s/erir, ede ne bulunursai9râm ederlerdi. Misâfirlerine bi11a/ 9endisi hi1me/ ederdi. 5&er e s%&u9 %lursa, 9endiiyee&ini e ya/a&$n$ misâfire erirdi. Misâfirin hayan$ arsa, hayan$n yemini esuyunu erirdi. 0afa9as$n$ ;al$ara9 /emin ederdi. 3unun i;in e9er, bi;erdi. 3ir mi9/ar

ar'a, bira1 da hayan yemi e9er 9ald$r$r, bununla e;inirdi. İinde bi11a/ 9endisi ;al$$r,bü/ün ilerini rürdü. aman$nda âlim e sâlih 9imseler 1iyâre/ine eli', hâlis e helâl



yeme9 yiyelim diye %nun yeme9lerini yerlerdi. Her 1aman e her i/e sünne/-i seniyyeyeuyar e bilhassa yeme9 hus?sunda eyamberimi1e salllahu aleyhi essellem# uymaya;%9 di99a/ ederdi. :%&u 1aman e9me&i 9endi 'iirir e s%fra hi1me/ini 9endi ya'ard$.Deme9 yer9en4 7%fra ba$nda 9endini1i Allahü /eâlân$n hu1?runda bilini1. =’nun erdi&ini’me/i yedi&imi1i unu/may$n$1B buyururdu. Cemâa/ ile /%'lu hâlde yeme9 yer9en,i;lerinden biri afle/ ile a&1$na bir l%9ma alsa4 nünde9i yeme&i, Allahü /eâlân$n

hu1?runda %ldu&unu unu/madan yeS Allahü /eâlây$ ha/$rla, ba9a eyler düünme. Allahü/eâlâ, sana senden ya9$nd$r. =’nu düünB buyururdu. 3ir yeme9 afle/le, f9eyle eya1%rla 'iirilse, % yeme9/en 9endisi yeme1, yedirme1di.

Kiâye/ edilir 9i, bir 1aman Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri Ga1yu/ denilen bir yere i//i.=rada /alebelerinden birisi %nlara yeme9 e/irdi. Iâh-$ 0a9ibend ha1re/leri buyurdu 9i@

3u hamuru y%&uran e yeme9leri 'iiren 9imse, balamas$ndan bi/irmesine 9adar adabhâlinde idi, 9$1m$ hâlde idi. 3i1 %ndan hi;bir ey yiyemeyi1. îrâ byle ya'$lanyeme9lerde hi;bir hay$r e hi;bir bere9e/ y%9/ur. 3el9i de ey/an yeme9 ya'ar9en he'%nunla bulunmu/ur. 3i1ler byle bir yeme&i nas$l yiyebiliri1RB

0a9ledilir 9i, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri Hera/’a i//i&inde, Meli9 Hüseyn büyü9 bir1iyâfe/ ha1$rlam$ e 3ehâeddîn 3uhârî’yi, meh?r âlimleri e 1aman$n ileri elenlerinidae/ e/mi/i. 7%fray$ 9uru'4 3u yeme9lerden yiyini1. 3unlar$n he'si helâldir. 3abamdan

9alan mîrâs 'ara ile bunlar$ ha1$rla//$mB dedi. Her9es yeme&e balad$. >a9a/ 3ehâeddîn3uhârî ha1re/leri yeme9lerden hi; yemiy%rdu. aman$n meh?r âlimi Ieyh-ül-İslâmu/büddîn4 0i;in yemiy%rsunu1RB diye s%rdu. 3unun ü1erine buyurdu 9i@ 3enim birhâ9imim ar, bana der 9i@ 7ana bu hus?sda i9i y%l ard$r. 5&er yiyine senden hesa's%rulma1sa ye, hesa' s%rulaa9sa yemeS 7en %lsan hanisini /erih edersinRB 3u s1,Ieyh-ül-İslâm u/büddîn’e ;%9 /esir e//i. 3u /esirle aâi' hâllere irdi e yeme9 yemeyib$ra9/$. Meli9’e, hâlini h% rmesini syledi. 3unu, 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerines%rmas$n$ is/edi. <urum 3ehâeddîn 3uhârî’ye rahme/ullahi aleyh# s%ruluna, buyurdu 9i@Meli9in yeme9leri helâlden idiler. Iü'he bile y%9 idi. >a9a/ Hera/’/a yle fa9irler ard$r 9i,/e9 bir l%9maya muh/a;/$rlar. 3u yeme9ler bir l%9maya muh/a; %lanlara erilmeliydi.=rada bulunanlar bu s1leri ;%9 be&eni' /a9dîr e//iler.

3uyurdu 9i@ Denilee9 bir $da, bir yiyee9, her ne %lursa %lsun afle/ i;inde,

adabla eya 9eraha/le ha1$rlansa, /edâri9 edilse, %nda hay$r e bere9e/ y%9/ur. îrâ %nanefs e ey/an 9ar$m$d$r. 3yle bir yiyee&i yiyen 9imsede, mu/la9a bir ;ir9in ne/iemeydana elir. Gafle/e dalmadan ya'$lan e Allahü /eâlây$ düünere9 yenen helâl e hâlisyiyee9lerden hay$r meydana elir. İnsanlar$n hâlis e sâlih ameller ilemeye muaffa9%lamamalar$n$n sebebi4 yemede e i;mede bu hus?sa di99a/ e/medi9lerinden eih/iyâ/s$1l$9/and$r. Herne hâl %lursa %lsun, bilhassa nama1da hu?’ e hud?’ hâlindebulunma9, 1e9le e 1ya$ d9ere9 nama1 9$labilme9, helâl l%9ma yemeye, Allahü/eâlây$ ha/$rl$yara9 yeme&i 'iirme9 e yeme&i Allahü /eâlân$n hu1?runda imi ibiyeme&e ba&l$d$r. Oü?du haram l%9ma ile hâll%lmu %lan bir 9imse, nama1dan /adduyma1.B

Jasaufda9i hâllerinin 9ayb%ldu&unu syleyen bir /alebesine4 Dedi&in l%9malar$nhelâlden %lu' %lmad$&$n$ ara/$rB buyurmu/ur. Jalebesi ara/$rd$&$nda, yeme&ini 'iirir9en%a9/a helâl %lu' %lmad$&$ ü'heli bir 'ar;a %dun ya9m$ %ldu&unu /esbi/ edere9 /bee/mi/ir.

0ama1da h?d?’ e hu?’ nas$l elde edilirR diye s%ruluna, buyurdu 9i@ Hu1?rlu birhâlde helâl l%9ma yiyee9sini1. Hu1?r ile abdes/ alaa9s$n$1 e nama1a balar9en if/i/ah/e9birini, 9imin hu1?runa durdu&unu1u bilere9, düünere9 syleyee9sini1.B

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri, 9endisine 9ar$ edebsi1li9 ya'an birine 9$1may$',/ebessümle 9ar$lad$. >a9a/ edebsi1li9 ya'an 9imse büyü9 bir derde düü', hela9 %laa9hâle eldi. Ha/âs$n$ anlay$' /be e//i. 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leri bir ara % adam$neinin nünden e;er9en, i;eri iri' hâlini s%rdu. Allahü /eâlâ ifâ eriidir, 9%r9maiyileirsinB dedi. = 9imse bu s1 ü1erine 9al9$'4 5fendim, si1e 9ar$ edebsi1li9 e//im,ha/$r$n$1$ ini//im, beni affedini1B dedi. 3unun ü1erine 3ehâeddîn 3uhârî ha1re/leribuyurdu 9i@ albimi1 % 1aman inindi. >a9a/ u anda nül aynas$ /er/emi1. İyi bil 9i,müridlerin 9$l$$ 9$n$ndan ;$9m$ yal$n bir 9$l$;/$r. Ama mürid merhame/ sâhibidir.

imseye 9$l$; urma1, insanlar belâs$n$ arayanlar# eli' 9endilerini % 9$l$a ururlar.B



3uyurdu 9i@ 0efsini1i dâimâ /hme/ al/$nda /u/unu1 %na uymay$n$1#. Her 9im buide muaffa9 %lursa, Allahü /eâlâ %na bu iinin mü9âfa/$n$, 9ar$l$&$n$ erir, sâlih amelilemeye muaffa9 %lur, buna /ahammül e ü; bulur. 3u sebe'le 9urbe/ e saâde/e nail%lur. 3ü/ün iler de niye/i dü1el/me9 ;%9 mühimdir.B

3uyurdu 9i@ “8amaz mü+minin mi+râıdır( buyurulan hadîs-i erîf/e, ha9î9înama1$n dereelerine iâre/ ard$r. 0ama1a duran 9imsenin, if/i/ah /e9bîrini syler9en,

Allahü /eâlân$n a1ame/ini, yüeli&ini düünere9, hud?’ e hu?’ hâlinde %lmas$ ere9ir.yle 9i, bu hâlini is/i&ra9, 9endinden e;me hâline eri/irmelidir. 3u s$fa/$n 9emâldereesi, Kes?lullah sallallahü aleyhi e sellemde ard$. Kiâye/ edilmi/ir 9i, Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem# nama1da i9en, mübâre9 &sünden yle bir ses elirdi 9i, buses, Medîne-i müneerenin d$$ndan ii/ilirdi. 0ama1da 9alb hu1?ru nas$l elde edilirR diyes%ruluna da4 Helâl l%9ma yeme9 e yer9en afle/ i;inde %lmama9, abdes/ al$r9en,if/i/ah /e9birini syler9en, /am bir aâhl$9 afle//en u1a9 %lma# i;inde bulunma9la 9albhu1?ru elde edilirB buyurdu.

3uyurdu 9i@ “/ruç bana ma%sstur. /nun karşılığını ben #eririm( buyurulan9udsî hadîs-i erîf/e, ha9î9î %rua iâre/ ard$r. 3u ise, Allahü /eâlâdan ba9a hereyiMâsiây$# /er9e/me9/ir.B Dine buyurdu 9i@ “3lla%ü tealânın doksandokuz ismi #ardır.7im onları sayarsa, *ennet+e girer( buyurulan bu hadîs-i erîf/e9i AhsaB 9elimesinin

bir ma’nâs$ sayma9/$r. <i&er bir ma’nâs$ ise, bu ism-i erîfleri &reni', bilme9/ir. 3irma’nâs$ da, bu esmâ-i erîfin m?ibine amel e/me9/ir. Meselâ Ke11a9B ismini syledi&i1aman, r$19$ i;in asla endie e/memeli. Mü/e9ebbîrB ismini syleyine, Allahü /eâlân$na1ame/ini e 9ibriyâs$n$ düünmelidir.B

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine bu dereeye nas$l ula/$n$1R diye suâl %lununa4 Kes?lullah sallallahü aleyhi e selleme /âbi %lma9la ula/$mB buyurdu. Dine buyurdu 9i@ 3i1im y%lumu1 s%hbe//ir. Hale//e yaln$1l$9/a# hre/ ard$r. Ihre/ ise âfe//ir. Hay$r ebere9e/ emiyye//e, bir araya elme9/edir. 3u da s%hbe/ ile %lur. 7%hbe/, bir 9imseninar9ada$nda fânî %lmas$yla, ar9ada$n$ 9endine /erih e/mesiyle hâs$l %lur. 3i1ims%hbe/imi1de bulunan 9imseler aras$nda, ba1$lar$n$n 9alblerinde9i muhabbe/ /%humuba9a eylere ba&l$l$&$ sebebiyle elime1, büyüme1. 3i1 byle 9imselerin 9alblerini ba9aeylere %lan ba&l$l$9/an /emi1leri1. 3i1im s%hbe/imi1de bulunanlardan ba1$lar$n$n da

9alblerinde muhabbe/ /%humu y%9/ur. 3i1 byle %lanlar$n 9alblerinde muhabbe/ hâs$le/me9 i;in ;%9 himme/ ederi1, yard$m$ %luru1.B İnsanlara rehber %lan, %nlar$ irâd eden âlim 1â/lar, us/a bir a$ya ben1erler. Vs/a

a$lar, ine mahare/lerle ahî bir anaar$ /u1a&a düürü' ya9alarlar, s%nra daalad$9lar$ % ahî hayan$ /erbiye edi', ehlile/irirler. 3unun ibi, Allahü /eâlân$n eliyâs$%lan 1â/lar da hi9me/ ehli %lu', ü1el /edbirler ile huylar$na re /âliblere yle muâmeleederler 9i, /eslimiyye/ ma9am$na ula/$r$rlar. 7%nra sünne/-i seniyyeye /âbi %lmalar$n$sa&layara9, ma9sada ula/$r$rlar.B Dine buyurdu 9i@ İnsanlara rehber %lan 1â/lar, her9esin9abiliye/ine e is/idâd$na re muâmele ederler. 5&er /âlib yeni ise, %nun yü9ünü ;e9i',%na hi1me/ ederler. <â?d aleyhisselâma4 5y <â?dS 3eni /aleb eden birini rdü&ün1aman, %na hi1me/;i %lSB buyuruldu&u ibi, ;%9 hi1me/ e himme/ s/erme9 ere9ir 9i,/âlib de bu y%la irme 9abiliye/i 'eyda %lsun. 3i1im y%lumu1da %lan 9imse, bu y%la /amuyu', bunun a9sine bir i ya'mamal$d$r 9i, iin ne/iesi meydana ;$9s$n. 7ünne/-iseniyyeye uyma9/an ibâre/ %lan y%lumu1a uyara9, ilerde e amellerde di99a/lidaranmal$d$r 9i, 9endinde ehlullah$n /am bir ma’rife/ine 9auma saâde/i nâil %lsun.B

3uyurdu 9i@ 3i1im y%lumu1da %lan 9imselerin u ü; edebi 1e/mesi ere9ir@3irinisi4 Allahü /eâlâya 9ar$ edebdir. Da’nî, 1âhirî e ba/$nî ile /amamen 9ullu9 i;inde%lmal$. Allahü /eâlân$n bü/ün emirlerini yerine e/iri', yasa9lar$ndan sa9$nmas$ e Allahü/eâlâdan ba9a hereyi, mâsiây$ /er9e/mesidir. İ9inisi4 Kes?lullaha salllahu aleyhiessellem# 9ar$ edeb@ 3u da i e hâllerde =’na uyma9/$r. Q;ünüsü4 h%as$na 9ar$edeb@ :ün9ü 9endisinin Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# uymas$na, h%as$ âs$/a%lmu/ur. 3u ba9$mdan, h%as$n$ hi;bir 1aman unu/mamal$d$r.B

Dine buyurdu 9i@ Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#, benim ümme/imbuyurdu&u ümme/, İbrâhim aleyhisselâm$n 0emrud’un a/einden 9ur/uldu&u ibiCehennem a/einden 9ur/ulurlar. :ün9ü Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “&enim

ümmetim, dalâlet üzerinde birleşmez( buyurdu. 3urada9i ümme//en ma9sad, ha9î9îümme//ir. Da’nî Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# /âbi %lan ümme//ir. 3unun i;in



Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “&enim ümmetim üç kısımdır.&irinisi da#et ümmeti müslüman %lmayanlar#, ikinisi iabet ümmeti müslüman%lanlar#, üçünüsü de müteâbât /am uyanlar# ümmetidir.(

3uyurdu 9i@ 3ir 9imse nefsine muhalefe/ e/meye muaffa9 %lursa, ameli a1 da %lsa,nefsine muhalefe/ e/meye nefsinin is/e9lerine b%yun e&memeye# muaffa9 %ldu&u i;inü9re/mesi lâ1$md$r. 5bdâllerin ma9am$n$ is/eyen 9imsenin, hâlini de&i/irmesi, ya’nî

nefsine muhalefe/ e/mesi lâ1$md$r buyurulmu/ur.B 3uyurdu 9i@ 3i1im y%lumu1, Allahü /eâlân$n s/erdi&i 9ur/ulu y%ludur. :ün9ü bu

y%l, sünne/e uyma9 e 5shâb-$ 9irâma /âbi %lma9/$r. İ/e bu sebe'le, bi1im y%lumu1da a11amanda ;%9 9a1an; elde edilir. >a9a/ sünne/e uyma9 e riâye/ e/me9, sab$r e/ahammül is/er. 3i1, bi1im y%lumu1a irenleri, is/erse9 e1be ile dilerse9 bir ba9a us?lle/erbiye ederi1. :ün9ü rehber %lan âlim bir /abibe ben1er. Has/an$n has/al$&$n$, derdini/esbi/ eder e %na re ilâ; erir. 3i1im y%lumu1da yaln$1 9alma9 de&il, s%hbe/ esas/$r.7%hbe/in de ar/lar$ ard$r. İ9i 9ii s%hbe/ e/me9 is/erse, birbirinden emîn %lmalar$ ere9ir.3yle %lma1sa, s%hbe//en fâide hâs$l %lma1. 3i1im s%hbe/imi1e irenlerin 9alblerinde,muhabbe/ /%humu yer alm$/$r. $saa bu y%la, 5hl-i sünne/ e emâa/ y%lu denir. 3i1ims%hbe/imi1e dâhil %lanlar$n 9albine muhabbe/ /%humu a/$lm$/$r. >a9a/ Allahü /eâlâdanba9a hereyden alâ9as$n$ 9esmemi %labilir. 3u durumda s%hbe/imi1e 9a/$lan 9imsenin

9albinde, Allahü /eâlân$n seisinden ba9a neye ba&l$l$9 arsa, %nu 9albinden /emi1leri1.albinde bi1e 9ar$ meyli e muhabbe/i %lanlara muhabbe/ /%humu e9i', ee-ündü1%nu /erbiye e/memi1 bi1im a1îfemi1dir. Muhabbe/ i;in u1a9/a %lma9 far9e/me1.B

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerine si1 nas$l bir y%lda bulunuy%rsunu1R diye suâls%ruluna, buyurdu 9i@ Ana9 ârif %lanlar$n is/ifâde edebilee&i bir y%lda bulunuy%ru1. 3uy%l da ü; eyden ibâre//ir. 3unlar4 murâ9abe, müâhede e muhâsebedir. Murâ9abe@ 3uy%la iren 9imsenin, hereyi b$ra9$' Allahü /eâlâya dnmesidir. Murâ9abe ehli 'e9 a1d$r.=lanlar da i1lidir. 3i1 u ne/ieye ard$9 9i, murâ9abeyi elde e/menin y%lu, nefsemuhalefe/ e/me9/ir. Müâhede@ Gayb âleminden elir e 9alb ü1erine ilenen bir /eellîdir.Celâli eya emâli %lma9 ü1ere i9iye ayr$lm$d$r. Muhâsebe@ 3i1im y%lumu1da %lan 9imse,düünü' ara/$r$r. endini hesaba ;e9i' ba9ar. Ge;mi %lan 1aman$ afle/ ile mi, hu1?r ilemi e;/iR 5&er hu1?r ile e;mise, % 9imsenin a9/i de&erlendirilmi/ir. Allahü /eâlâya

hamd e/sin. 5&er e;en 1aman$ afle/ ile e;mise, % 9imse a9/ini 1ayi e/mi/ir. Da'aa&$i, elee&i i;in /edbirli %lu', /be e/me9/ir. Prif %lanlar, bu ü; hus?sa riâye/ e//i9leri i;in'e9;%9 fayda elde ederler. Prif %lmadan is/ifâde edeme1ler. 3i1ler, ma9sada ulama9/aâs$/ay$1. Allahü /eâlân$n inâye/i %lmadan e rehber %lmadan ma9sada erime9 müm9ün%lma1. Iu hâlde bu y%lda ilerleyen 9imse, 9$yâme/e 9adar yaasa, 9endisine rehber %lan1â/$n /erbiye ni’me/inin, lü/uf e himme/inin ü9rünü yerine e/ireme1.B

3ehâeddîn 3uhârî, Allahü /eâlân$n 9ullar$na ef9a/ e a$malar$n$n ;%9lu&undan,%ni9i ün ba$n$ sedeye 9%yu', Allahü /eâlâdan, /asauf/a 9%lay ilerlenen, 9%lay elee;en e elbe//e 9au/uruu %lan bir y%l is/edi. <uas$ 9abul edildi. 3u y%l4 yeme, i;me,iyimde, %/urmada e âde/lerde %r/a dereede %lma9/$r. albi ;ei/li düünelerden9%ruma9/$r. Her ân ü1el ahlâ9la ahlâ9lanma9/$r.

endisinden 9erâme/ is/eyenlere buyurdu 9i@ 3i1im 9erâme/imi1 a;$9/$r. 3u 9adar;%9 ünah ile yeryü1ünde yürümemi1den büyü9 9erâme/ %lur muRB 3ir defâs$nda dabuyurdu 9i@ 3i1 Allahü /eâlân$n fadl$na, ihsân$na 9au/u9. 3i1i murâdlardan, ;e9i'/ürülenlerden eyledi.B

3ehâeddîn 3uhârî ha1re/lerinin y%lunun esaslar$ndan %lan4 3i1 s%nda ele e;ee9eyleri baa yerle/irdi9B buyurmas$, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# efendimi1indaha il9 s%hbe/inde bulunan bir 9imsenin 9albine hi9me/ e fey1 a9mas$na e bir s%hbe/lenihâye/e 9aumas$na ben1e/ilmi/ir.

3uyurdu 9i@ D%lun esâs$, 9albe /eeühdür. alb ile de, Allahü /eâlâya /eeüh/ür.alb ile ;%9 1i9re/me9/ir. >ar1 e sünne/leri edâ e/me9/ir. Deme, i;me, iyme e%/urmada, ilerde e âde/lerde %r/a dereede %lma9/$r. albi 9/ü düünelerden,eseseden 9%ruma9/$r. endisine rehber %lan âlimin s%hbe/ini anime/ bilme9/ir.H%as$n$n hu1?runda i9en e yan$nda y%9 i9en edebe uyma9/$r. 3u y%ldan ma9sad e elee;en ey4 Allahü /eâlân$n deaml$ hu1?runda %lma9/$r. 5shâb-$ 9irâm 1aman$nda buna

İhsânB ismi erilmi/i. Da’nî her ân Allahü /eâlân$n rdü&ünü bilme9 e Allahü /eâlây$rüy%rmu ibi ibâde/ e/me9 hâline ihsân denilmi/ir,# 3u y%lda ilerleme esnas$nda4



nefsin ar1ular$n$ y%9 e/me9, n?rlara e hâllere mülme9, fenâ e be9â ma9amlar$naulama9, üs/ün ahlâ9 ile ahlâ9lanma9 ibi %n ma9am ele e;er.B

3uyurdu 9i@ Fâ ilâhe illallah 9elimesini sylemenin ha9î9a/i, Allahü /eâlâdan ba9ane arsa he'sini y%9 bilme9/ir.B

Dine buyurdu 9i@ İslâm dîninin hü9ümlerini ya'ma9, ya’nî emirleri ya'$'yasa9lardan sa9$nma9, haramlar$, ü'heli eyleri, ha//â mubahlar$n fa1las$n$ /er9e/me9,

r?hsa/lardan u1a9 durma9, mübahlar$ 1ar?re/ mi9/âr$na 9ullanma9, /amâmen n?r esafâd$r. Ayn$ 1amanda eliyâl$9 dereelerine 9au/uran bir âs$/ad$r. Oilâye/ dereelerinebunlarla ula$l$r. V1a9 9alanlar$n he'si, bunlara di99a/ e/medi9lerinden u1a9 9al$rlar e9endi ar1ular$na uyarlar. D%9sa enâb-$ Ha99$n fey1i her ân elme9/edir.B

3ir 9imse si1in y%lunu1un esâs$ ne ü1ere 9urulmu/urR deyine4 âhirde hal9 ilebâ/$nda Ha9 ile %lma9 ü1ere 9urulmu/urB buyurdu e u bey/i %9udu@

MA=erden âinâ 9l, ddn bnc, @z b!l!n!r cihnd bCle ürüü.N

1) kâmât- !hmmed 5ehâedd$n >kibend$ *<elâhüdd$n Abni übârek el-5!hâr$)

2) ?ehât; sh. 783) /d$kt-ül-e(liâ; sh. 444) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 144) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. %%&0) !"cem-ül-müelli#$n;7) âms-ül-"lâm; cild-2, sh. 14128) /dâik-ül-(erdie; sh. 12 %) ektbt *Amâm- ?bbân$); cild-3, 123. mektb1&) >e#ehât-ül-üns; sh. 41811) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-10, sh. 33

BE#ZÂLÎ:

>$9$h, hadîs e /ârih âlimi. İsmi, âs$m bin Muhammed bin D?suf bin Muhammed binD?suf ibni Muhammed el-3er1âlî el-İbilî ed-<$me9î %lu', 9ünyesi 5b? Muhammed’dir.Fa9ab$ ise Alemüddîn’dir. 66+ m. !26(# senesi Cemâ1il eel ay$nda <$me9’da d%&du.(!" m. !""# senesi ilhie ay$n$n drdünde haa ider9en y%lda efa/ e//i. Halisdenilen yere defnedildi.

3er1âlî, İbn-i Abdüddâim, İbn-i İ11, en-0eîb e İbn-i Alâ9’dan hadîs ilmini &rendie iâ1e/ di'l%ma# ald$. Ayr$a babas$ndan, âd$ İ11üddîn İbn-i 7âi, İbn-i 5bi’l-Hayr,Müslim bin Plân, İbn-i Ieybân, el->ahr, el-Mi9dâd el-aysî’den ilim /ahsîl e//i. ur’ân-$9erîmi, JenbîhB e Muh/asar-$ İbn-i HaîbB adl$ f$9$h 9i/a'lar$n$ e1berledi. 68+ m. !286#senesinde ilim &renme9 i;in Haleb’e %radan 3a’lebe9, M$s$r, Me99e, Medîne e bir;%9yerleri d%la/$. 3u seyaha/leri s$ras$nda, f$9$h ilmini Ieyh Jâüddîn el->e1ârî, 9$râa/ ilminier-K$dâ bin <eb?9a’dan &rendi. Ayr$a bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. H%alar$n$nsay$s$ i9ibin 9iiye ula/$. 3u h%alar$n bin adedinden iâ1e/ di'l%ma# ald$.

3er1âlî, 688 m. !28# senesinde Iam’a elere9, %raya yerle/i. 3urada el-5rafiyyedârülhadîsinde müderris %ldu. (!" m. !"!"# senesinde âhiriyye Medresesi’ndemüderris %ldu. <aha s%nra 0?riyye, 0efîsiyye e 0afsiyâ medreselerinde ba müderrisli9ya'/$.

ehebî %nun ha99$nda4 3er1âlî, sünne/-i seniyyeye ba&l$, mü/eâ1i, sâlih, 9$râa/idü1ün bir 1â/ idi. :%9 9i/a' %9udu. Dumua9 huylu, ;%9 sab$rl$ e fa1île/ler sâhibi %lu',1aman$nda9i âlimlerin nde eleni idiB deme9/edir.

Hal9 /araf$ndan ;%9 seilen 3er1âlî’nin ha//$, ya1$s$ ;%9 ü1el idi. 3ir;%9 9i/ab$ya1ara9 ;%&al//$. =nun ye/i/irdi&i e yirmi ya$nda efa/ eden 9$1$ >â/$ma da, babas$ ibibir;%9 9i/ab$ e 7ahîh-i 3uhârî’yi ya1ara9 ;%&al/m$/$. 3er1âlî ilm-i ür?//a, n%/erli9bililerinde ;%9 derin biliye sâhib idi. 3abas$ndan 9alan mîrâs ile dr/ %da d%lusu 9i/a'ald$. ayde//i&i bilileri, yirmidr/ büyü9 ildde /%'lad$. 3u 9i/ab$nda, berâber hadîs-i erîf

&rendi&i 9imseleri de anla//$.



3er1âlî’nin ya1m$ %ldu&u en mühim eser, 5b? Iâme /araf$ndan ya1$lan Iam/ârihinin, ("8 m. !""8# senesine 9adar deam$ %lan e Jârih-i M$sr e <$me9 eyai/âb-ül-efeyâ/ ad$n$ /a$yan eserdir. 3u eseri /alebesi Muhammed bin Kâfi’ deame//irdi. 3er1âlî ayr$a, büyü9 1â/lar$n efa/ /ârihlerini, siyâsî a9’alar$ e mühim hâdiseleris/eren Muh/asar el-Mi’a 5l-7âbi’a ünan$ al/$nda 6)!-("6 m. !2)*-!""+# senelerininmuh/asar bir a9’a-i nâmesini ya1d$. 5l-Mu’em-ül-9ebîrB e 5l-5rbe?n-el-3üldâniyyeB

ya1m$ %ldu&u eserlerindendir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 1242) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 237 3) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-1&, sh. 3814) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 18 ) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1220) ezkiret-ül-h!##âz; cild-4, sh. 1&17) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1, sh. 2%28) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-3, sh. 1%0%) bkât-ül-h!##âz; sh. 221& el-i bkât-ül-h!##âz; sh. 18

11) 5r9ckelmnn Fl-2; sh. 30, <!:-2, sh. 34

CÂBİ# BİN M$HAMMED HÂ#EZMÎ:Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden, İsmi, Câbir bin Muhammed bin Muhammed bin

Abdüla1î1 bin D?suf el-Hâre1mî el-âsî el-M$srî’dir. âse, Hâre1m’de büyü9 bir 9ydür.Fa9ab$ îf/ihâruddîn %lu', 5b? Abdullah 9ünyesi ile /an$n$rd$. 66( m. !268# senesi Iealay$n$n s%nunda d%&du.

<aha 9ü;ü9 i9en, day$s$ 5bü’lme9ârim bin Muhammed bin 5bi’l-Mefâhir’den ur’ân-$9erîmin 9$râa/ini &rendi. MufassalB e eâfB ad$nda9i eserleri de4 5b? Ps$m el-İs9enderi’den, 7eyfeddîn Abdullah bin Mahm?d Hâre1mî’den, 5b? Abdullah el-3asrî’den%9udu. Memle9e/inde bir müdde/ ilimle meul %lu' yü9seldi9/en s%nra, âhire’ye eldi.<imyâ/î’den hadîs-i erîf dinledi. =rada bulunan Câiliyye Medresesi’nin meîha/$na ba

müderrisli&ine# /ayin edildi. Arab dili e edebiyâ/$n$ ;%9 iyi bilirdi. >e/â erir e ;ei/liyerlerde ders %9u/urdu. :%9 ü1el iirleri ard$r. (*! m. !"*)# senesi Muharrem ay$ndaâhire’de efa/ e//i.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 322) El-'e(âid-ül-behie *+ükne($); sh. 03) bkât-üs-senie; cild-2, sh. 271



CEMÂLEDDÎN AK!A#Â"Î (M/;;e5 b, M/;;e5 #9zî): >$9$h e /efsîrde, a9lî e na9lî ilimlerde âlim. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin

Muhammed bin >ahreddîn Kâ1î’dir. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir.3abas$, >ahreddîn-i Kâ1î ha1re/lerinin /%runlar$ndan, â’i1 Muhammed bin

Muhammed idi. Anad%lu’da hu1?run yeniden /emin edilmesi i;in elen âlimler aras$ndayer alan Cemâleddîn A9sarâyî, babas$ndan e 1aman$n meh?r âlimlerinden ilim &rendi.

3ir ara Amasya 9ad$l$&$ e <âr-ül-ilm müderrisli&i ya'/$. = 1aman araman%&ullar$n$nelinde bulunan A9saray’a eli' yerle/i. iniriyye eya Müselsile Medresesi müderrisli&ine/ayin edildi. 3u medresede /alebelerini ü; s$n$fa ay$rara9 %9u/urdu. 3ir 9$sm$na, eindenmedreseye ar$naya 9adar a/ üs/ünde ders erirdi. 3unlara DürüyenlerB denirdi. İ9ini9$sm$, medresenin 9a'$s$nda be9lerler, %rada ders al$rlard$. 5n üs/ seiyede9i /alebeleri,medresenin i;inde ders rürlerdi. 3u medresede e di&er yerlerde 'e9;%9 /alebeye/i/irdi. 3unlardan en meh?ru, =smanl$ <ele/i’nin il9 eyh-ül-İslâm$ M%lla >enârîha1re/leri idi. 7eyyîd Ierîf Cürânî ha1re/leri de %nu 1iyâre/ edi', ilim e fey1indenis/ifâde i;in Anad%lu’ya eldi. <aha % A9saray’a elmeden, Cemâleddîn-i A9sarâyî ((!m. !"6# senesinde efa/ e//i. 3unun ü1erine 7eyyîd Ierîf Cürânî rahme/ullahi aleyh#,M%lla >enârî ha1re/leri ile birli9/e M$s$r’a idi' 59melüddîn 3aber/î’den rahme/ullahialeyh# ilim &rendiler.

aman$n en büyü9 âlimlerinden %lan Cemâleddîn A9sarâyî, 'e9;%9 9i/ab$ erhe/mi,bir 9$s$m eserlere hâiyeler ya1m$/$r. 5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ Ierh-ül-İ1âh lil-a1înîB, Hâiye alâ erh-i İbn-is-7â’â/î li-mema’ul 3ahreyn e mül/e9a’n-nehreyn fil-für?’-$l-f$9h-il-HanefîB, Ierh-ül-âye/-il-9asaî fî dirâye/-il-fe/ââ lil-3eydâîB, Ierh-üMee1-il-ân?n li-İbn-in-0efîs fi/-/$bB, İ’/irâ1â/ alel-eâf li1-emaherîB.

1) 'e(âid-ül-behie; sh. 1%12) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 1%23) El-@"lâm; cild-7, sh. 4&4) Şkâik-i >!"mânie tercümesi; sh. 4&) e#-üz-zünn; sh. 30, 21&, 11%2, 1478, 1%&&0) e#-üz-zünn eli; cild-2, sh. 433

7) /ediet-ül-âri#$n; cild-2, sh. 1008) âms-ül-"lâm; cild-3, sh. 1832

CELÂLEDDÎN-İ HİNDÎ (K7b-, #bb9î< Kebîr-ü+-e6+,y9): Hindis/an eliyâs$n$n büyü9lerinden. aman$nda :e/î y%lunun nderi idi. İsmi,

Muhammed bin Mahm?d’dur. Aslen â1r?n ehrinden %ldu&u i;in â1r?nî, Hindis/an’daâni-'ü/ ehrinde yerle/i&i i;in âni-'ü/î, H1. =sman s%yundan %ldu&u i;in =smânînisbe/ edildi. Celâleddîn, ebîr-ül-eliyâ, u/b-i Kabbânî la9ablar$ erildi. Hindis/an’daCelâl âni-'ü/î diye /an$nd$. Dü1ye/mi seneli9 bir mürden s%nra, (6+ m. !"6"# y$l$ndaefa/ edi', âni-'ü/ ehrinde defnedildi. Me1ar$n$n üs/üne büyü9 bir /ürbe ya'$ld$.

ü;ü9 ya/a babas$ efa/ e//i. Amas$n$n /erbiyesinde ye/i/i. Jemel din bililerini eâle/ yard$m$# ilimleri &rendi. Asr$n büyü9lerinden yü9se9 din bililerini /ahsîl e//i.Ierefüddîn 5b? Ali alender ha1re/lerinin /erbiyesine erildi. D$llara ilim /ahsîl edi',riyâ1e/ler ;e9/i. :llerde, sahralarda d%la$' nefsini /erbiye e//i. :llere dümesine, 5b?Ali alender ha1re/lerinin bir s1ü esîle %ldu. 3irün Ierefüddîn 5b? Ali alenderrahme/ullahi aleyh# bir y%lun 9enar$nda %/uruy%rdu. u/b-i Kabbânî de ü1el bir a/abinmi %lara9 u1a9/an eldi. 5b? Ali alender ha1re/leri, a/l$ yan$na ya9la$na4 0e ü1ela/, ne ü1el biniiB buyurdu. 3u s1ü duyan Celâleddîn rahme/ullahi aleyh# birdende&ii', bamba9a bir hâle eldi. H%as$n$n nüne ar$' a//an dü/ü. Da9as$n$ y$r/$'elbisesini 'ar;alad$. al9$' y%la reân %ldu. $r9 y$l ;llerde, $ss$1 yerlerde d%la/$. :%9âlim e eliyâ ile s%hbe/ e//i. Herbirinden ;ei/li ni’me/lere 9au/u. >a9a/ yine dearad$&$n$ bulamay$' memle9e/ine d%&ru y%la ;$9/$. Her9es arad$&$n$ %nda buluy%r, fa9a/ %,arad$&$n$ 9imsede bulam$y%rdu. 3ir 9eranda9i derilerle birli9/e memle9e/ine d%&ruider9en, Hansî ehrine ard$lar. aman$n büyü9lerinden 7ul/ân-ül-meây$h Ieyh CemâlHanseî’ye rahme/ullahi aleyh#, rüyas$nda Celâleddîn’i rahme/ullahi aleyh# 9ar$lama9

i;in emir erili'4 Ieyh Celâl ebîr-ül-5liyâ âni-'ü/î eliy%r, %na hi1me/ e/me9/e aelee/. 7enin silsilenin deam$, %nun senin ha99$nda9i hay$rl$ dualar$na ba&l$d$rB denildi. <aha



9eran ehre irmeden, elenleri 9ar$lamaya ;$9/$. Hi1me/;isine de /arif edi'4 Iyleyle deriler ree9sin, %nlar$n he'sini al elB diyere9 nderdi. <eriler, eyâlar$n$/a$//$9lar$ Celâleddîn’i rahme/ullahi aleyh# eyalar$n ba$nda b$ra9$' eldiler. CemâlHanseî, %nlar$ rüne4 İ;ini1den 9imse ayr$ld$ m$RB diye s%ru', Celâleddîn’inrahme/ullahi aleyh# 9ald$&$n$ &rendi. Gidi' %nu da eine dae/ e//i. He'sine ;%9 i11e/ ei9râmda bulundu. <erileri nderdi9/en s%nra, u/b-i Kabbânî Celâleddîn âni-'ü/î

ha1re/lerinden dua is/edi. A1ini %r/aya 9%yu', %nun duas$na ;%9 ih/iyâ$ %ldu&unusyledi.

:%9 $srâr e//i. H1. u/b-i Kabbânî, Cemâl Han1eî’ye rahme/ullahi aleyh# dua edi',>â/iha %9udu. =nun bu duas$ bere9e/iyle, Cemâl Hanseî ha1re/lerinin silsilesi, %&lu0?reddîn as$/as$yla deam e//i. u/b-i Kabbânî, deri ar9adalar$n$n yan$na dndü.<eriler, %nun büyü9lü&ünü anlay$', ;%9 edeb s/erdiler. 5yâlar$ al$' 9endileri /a$ma9is/ediler. Ana9 Celâleddîn rahme/ullahi aleyh# râ1$ %lmad$. Dine 1%rla eyâlar$ yü9lendi.D%la 9%yuldular. =nlardan nde yürüyen Celâleddîn’in rahme/ullahi aleyh#, eyâlar$/a$mas$na hayre/ edi' ba9/$9lar$nda, eyalar$n, ba$n$n üs/ünde as$l$ %ldu&unu e deaml$%nu /a’9ib e//i&ini rdüler. =na %lan ba&l$l$9lar$ daha da 9ue/leni', eyâlar$ alara9 1ürdilediler. Affedilmelerini is/ediler. Ha1re/-i u/b-i Kabbânî4 5y a1î1ler, bi1e si1den hi;birs$9$n/$ elmedi. 3el9i si1in s%hbe/ini1de, aran$1da mahf?1 9ald$m. 3ir 9usur %lmusa bile,

affedilmi/irB buyurdu.3u arada Ieyh Cemâl, henü1 %radan fa1la u1a9lam$yan 9âfileye /e9rar adamlarnderi', eine dae/ e//i. <nme9 is/emediyse de, ;%9 yalard$lar. 3ir9a; ün daha %ndamisâfir %ldu. = ünler, ha1re/in muhabbe/inin %/u&u e sarh% %ldu&u 1amanlar idi.Oa/an$na dnme9 is/emiy%rdu. Ieyh Cemâl, nasîha/ler edi' râ1$ e//i. 3âbâ, 7en Allah’$nseilisisin. İnsanlar$n %lunlamas$n$ sana erdi. 7enin byle hayrân durman uyunde&ildir. Memle9e/ini1e idi' %/urman$1 iyi %lur. 3u ünlerde %raya bir 9emâl sâhibielee9. 7i1in fü/?hâ/$n$1 %nun elinde %laa9/$r. =nun hi1me/inde murâd$n$1a9auaa9s$n$1. 3ana da i1in %lsa, ben de elir fey1lenirdim. 3uün hani y%ldan %lursa,âni-'ü/’a idini1 dedi. =, 7ul/ân-ül-eliyâ u/b-i âlem Cemâl Hanseî’nin $srâr$nadayanamay$' memle9e/ine dndü. = 9emâl sâhibi bir 9imse %lara9 bildirilen 1â/, Iems-ül-eliyâ Hâe Iemsüddîn Jür9 âni-'ü/î’den ba9as$ de&ildi. 7%nunda % mübâre9 1â/$n

s%hbe/ine 9auma9la ereflendi.3ir ba9a riâye/e re ise4 birün yu9ar$da bildirilen u/b-i ebdâl, Ieyh Ierâfeddîn5b? Ali alender’den, irâd e/mesini ;%9 yalard$. u/b-i ebdâl4 5y a1î1 %&lumS 7enin9albinin a;$lmas$, ba9as$n$n eliyle %lur. = da buün yar$n bu ehre elirB dedi. 3e9ledi.3ir9a; ün s%nra ilâye/ sâhibi, hidâye/ semâs$n$n ünei Iems-ül-eliyâ Hâe IemseddînJür9 9uddise sirruh#, üs/âd$n$n i1ni ile âni-'ü/’e /erîf e//i. = beldeyi ilâye/ n?rlar$ ileayd$nla//$. Celâleddîn-i Hindî, ilâhî bir ilhâmla %nun hu1?runa i//i. Jalebeli&e 9abul edildi.:e/in riyâ1e/ e müâhedeler ;e9/i, hilâfe/le ereflendi, yü9se9 dereelere 9au/u.H%as$ndan hi; ayr$lma9 is/emedi. Hâe Iemseddîn buyurdu 9i@ 7en benim %&lumsun.Allahü /eâlâdan, benden s%nra benim yerime senin %/urman$ is/edim. 7enin rehberli&in ile;%9 insanlar ma9sadlar$na 9auurlar. Daln$1 Kes?lullah$n sünne/ini, ya’nî elenmeyiyerine e/irme9, i9i dünyâ saâde/lerindendir. Jâ 9i, yar$n Kes?lullaha salllahu aleyhiessellem# 9ar$ mah?b %lmayas$n.B u/b-i Kabbânî4 3uyurdu9lar$n$1 d%&rudur. Je9rar1ür dilemem ya9$$9 alma1. Ana9 ;%u9lar$m$n, 9$yâme//e beni mah?b edee9 amellerilemesinden 9%r9uy%rumB diye ar1 e//i. Iems-ül-eliyâ4 3una ü1ülmeS Allahü /eâlân$nemri ile sana s1 eriy%rum 9i, iyileri sana, 9/üleri bana âi//ir. =nlar$n eâb$n$ yar$n beneree&im. <ünyâda da 9imin bir mü9ülü %lursa, elsin, bana ha/$rla/s$n, %na yard$mederim. 7ana bu i/e bu 9adar yü9lenmemin sebebi udur 9i, ben Feh-i mahf?1dardüm. 7enden ;%9 say$da elâd dünyâya elee9. 3u hus?s/a bir ü'hen arsa, el,ba$n$ 9af/an$m$n al/$na s%9 e rB buyurdu. 5mre uydu. 3a$n$ 9af/an$n$n al/$na s%9/u e1ü Feh-i mahf?1u rdü. =rada elâd$n$n say$lam$yaa9 9adar ;%9 %ldu&unu rdü.=nlar$ silme9 i;in elini u1a//$. 3irden rmesi durdu. Iems-ül-eliyâ, % anda elini /u//u e4

5y a1î1 %&lum, Allahü /eâlân$n irâdesine 9ar$ma. = 9udre/ e 9udsiye/ sâhibi, seninamel def/erine elâd ya1$na, sen %nu sileme1sinB buyurdu. u/b-i Kabbânî, h%as$n$naya9lar$na 9a'and$. İs/i&far e//i e4 5mîr, ha1re/-i 'îrin emridir. =nun r$1âs$ nede ise, bu

9ul %nu 9endi saâde/i bilirB dedi e elenmeye râ1$ %ldu. Fâ9in bir ar/ 9%/u. 7a&$r, 9r,/%'al e ben1eri 9ad$n %lursa, benim ni9âh$ma %nu erinB dedi. Ara/$rmalardan s%nra,



irnâl eyh1âdelerinde %nun arad$&$ ibi /emi1, afif, 1ahide e ben1eri üs/ün as$flarda bir9$1 bulundu. Iems-ül-eliyâ, u/b-i ebdâl, a9rabâlar, ileri elenler, u/b-i Kabbânî ilebirli9/e $rnâl’e i//iler, dü&ün ya'$', âni-'ü/’e dndüler. u/b-i Kabbânî’nin han$m$na il9s1ü4 5y han$m, bana ba9, 9al9 bana abdes/ suyu e/irB %ldu. Han$m hemen yü1ünüa;$', 9al9/$ e abdes/ suyu e/irdi. Abdes/ ald$rd$ e emir ere&i 9endisi de abdes/ ald$.7%nra % ha1re/, a&1$n$n /emi1 suyunu % afîfenin a&1$na sürdü, ur’ân-$ 9erîmi nüne

9%ydu e =9uSB buyurdu. Hemen %9udu. 3u han$m, müâhede e riyâ1e/le meul %ldu.İ/e bu han$mdan, be %&lu e i9i 9$1$ dünyâya eldi.

Kabbânî ilhâmla, Iems-ül-eliyâ Hâe Iemseddîn Jür9’ün s%hbe/ e hi1me/inise;en, %nun /eeühü ile 9$sa 1amanda 9emâl mer/ebelerine ulaan e 9u/b-ül-a9/âb%lan u/b-i Kabbânî, dünyâya hidâye/ sunu', insanlar$ ya9$nl$9 mer/ebelerine 9au/urdu.Qs/âd$ Iems-ül-eliyâ Hâe Iemseddîn Jür9 âni-'ü/î, Ieyh Celâleddîn ebîr-ül-eliyâ’yarahme/ullahi aleyh# iâ1e/ eri', 9endi yerine /ayin e//i. İâ1e/namesinde, /alebelerine%nun hi1me/inde bulunmalar$n$, dualar$na 9auma9 i;in ;$r'$nmalar$n$ bildirdi. H%as$,iâ1e/namede %nun silsilesini yle a;$9lad$@ Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, H1.Ali, Hasen-i 3asrî, Abdülâhid bin eyd, >udayl bin Wyâd, İbrâhim-i 5dhem, Hü1eyfe-iMer’aî Hübeyre/-il-3asrî, Mimâd-i <îneerî, u/büddîn 5bu İshâ9 Iâmî, udeddîn 5b?Ahmed :e/î, 5b? Muhammed, 0âs$reddîn 5b? D?suf, Hâe Med?d, Ha$ Ierîf endânî,

=sman Hâr?nî, Mu’înüddîn-i :e/î 7enerî 5mîrî, u/büddîn 3ah/iyar â9î <ehlî,>eridüddîn Mes’?d Ie9er-Gen, Alâeddîn Ali Ahmed 7âbir alyânî, % da fa9îre hilâfe/ermi/ir. 3en de, h$r9a, asâ, ma9as e 9âseyi, maddî e maneî irâdlar$mla, halîfemMuhammed bin Mahm?d bin Da’9?b’a erdim. =na, :e/î isimlerinden %lan Celâleddîn ilehi/âb e//im. =nu u anda ma9am$na %/ur//um. 3undan s%nra 9imseyi bu a1îfe ilea1îfelendirmem. 3ende9i her a1îfeyi %na /eslim eyledim. =na iâ1e/ erdim e he'ini1i%na $smarlad$mB buyuran yü9se9 h%as$ Iemseddîn Jür9 âni-'ü/î, /alebelerini de,9imsenin eriemeyee&i üs/ün dereelere yü9selmi %lan /alebesi Celâleddîn âni-'ü/î’ye/eslim e//i. =nun üs/ünlü&ünü, 1aman$n büyü9leri i’/irâ1s$1 9abul ederlerdi. u/b-iKabbânî Celâleddîn ha1re/lerinin hi1me/lerine 9%arlar, 'e9;%9 ni’me/lere 9auurlard$.<uas$ 9abul %lunanlardand$. Her s1ü syleme1, dilinden ;$9an bir;%9 ey, Allahü /eâlân$ni1niyle ar1usuna uyun â9i %lurdu.

Iemseddîn Jür9 âni-'ü/î ha1re/lerine ;%9 hi1me/ler e//i, dayan$lmayaa9 riyâ1e/ emüâhedelere iri/i. 7%nunda 9albden 9albe elen halifeli&e e İsm-i a’1ama 9au/u.5lâd yerine '%s/-nîîn %ldu. Hâne9âh e müneer-i rada hi1me/leri %na âi/ %ldu.<ünyal$&$ da ;%9 rünürdü. Mu/fa&$nda herün ;ei/ ;ei/ yeme9ler ha1$rlan$r, yeme9s%fras$nda bin 9ii hâ1$r bulunurdu. 3inden aa&$ düse4 hi1me/;iler, emre uyara9 s%9a9e ;ar$lardan e9si9 %lan 9adar adam e/irirlerdi. Can$ aa ;$9ma9 is/ese, aa iderdi.3a1an %nbe ün, ba1an bir ay ada 9al$r, %rada da % mi9/ar yeme9 âibden me?d %lur,% 9adar insan da s%frada ha1$r %lur e yeme9 yerdi. 3u y%l e /asarrufu ile birli9/e, eindefa9irli9 hâ9im %lu', bir ünlü9 yiyee9 bulunma1d$. 3u hâli bilenler4 Aman yâ Kabbî, bune e, bu ne i9râm, bu ne büyü9 bir /asarrufdurB derlerdi.

Jayy-i 1aman e /ayy-i me9ân sâhibi idi. Allahü /eâlân$n i1niyle, 9endisine u1a9larya9$n %lur, 1aman u1ar e 9$sal$rd$. :%9 1aman, Cuma nama1lar$n$ â’be-i erîf/e 9$ld$&$hal9 aras$nda meh?rdu.

0ie büyü9 9imseler, Celâleddîn ha1re/lerinin büyü9lü&ünü daha 9ü;ü9 ya/ani/ibâren anlayara9, %nun ye/imesine yard$m$ %lma9 i;in 1aman 1aman 1iyâre/ineiderlerdi. 3unlardan biri de u/b-i ebdâl Ieyh Ierâfeddîn 5b? Ali alender idi. u/b-iKabbânî Celâleddîn âni-'ü/î’yi ;%u9 i9en de ;%9 seer, herün 1iyâre/ine ider, %na/eeüh ederdi. 5&er ede bulama1sa, hemen i//i&i yeri &renir, %raya iderdi. Dinebirün %nun 1iyâre/ine i//i. 3a&a i//i&ini sylediler. = da a/$na bini' ba&a ard$. =nuneldi&ini ren Ieyh Celâleddîn, bir 9a' i;inde bir mi9/ar yem e/irdi. 5b? Ali alenderrahme/ullahi aleyh#4 5lâd$m, bu nedirRB diye s%rdu. Celâleddîn de4 A/$n$1 i;in yeme/irdimB dedi. yleyse, ne a/a bir s%r, ba9al$m a; m$, /%9 muRB buyuruna, a/adndü. <aha birey s%rmadan a/ 9%numaya balay$'4 J%9um, efendim, yem yedirdi9/ens%nra s$r/$ma bindiB dedi. :%u9 ya/a9i Celâleddîn rahme/ullahi aleyh#, bu hâle ;%9hayre/ e//i. a' elinde 9ald$. u/b-i ebdâl 5b? Ali alender rahme/ullahi aleyh#4 5y

elâdS a'/a e/irdi&ini1 hediyeyi, bi1 de si1e ba&$lad$9 e Allahü /eâlâdan, bu 9a'/a9i/aneler 9adar sana elâ/ ermesini diledi9B buyurdu. Ger;e9/en de Celâleddîn



ha1re/lerinin say$lamayaa9 9adar ;%9 ;%u9lar$, /%runlar$ %ldu. 3undan d%lay$ 9endisinei9ini 0?h aleyhisselâm# dahî diyenler %ldu.

7eenleri anla/$r@ Ieyh Ahmed alender ad$nda bir deri, 9emâl sâhibi bir 9imsebulabilme9 i;in Hindis/an’a i//i. Fü9i-:enel denilen yerde i9âme/ e//i. Plim e /alebebulundu&unu duydu&u her yere me9/?' ya1$', %nlar$ dae/ e//i. =nun dae/i ü1erine,%raya ;%9 9imse eli' /%'land$. u/b-i Kabbânî de i//i. 3ir s%fra yay$' her9esi s%fran$n

ba$na dae/ e//i. 7%frada9i 9a1an 9a'a9lar$ a;$l$na, yeme9lerin haram e ü'heli eyler%ldu9lar$ rüldü. Her 9a1an$n i;inde, e/i 'iirilen hayan$n ba$ da ard$. =radabulunanlar bu hâli rüne, ellerini yeme9lere u1a/mad$lar. V1un 1aman hayre//e 9ald$lar.He'si u/b-i Kabbânî’ye dndüler e4 0e ya'ma9 lâ1$mRB diye ar1 e//iler. <%s/larS 0iyea/$n$1. Ha9 /eâlâ, 9ullar$n$ 9%rudu&u eylerden 9ullar$ yemesin diye, %nlara, %nlar$haram eylediB diyen si1 de&il miydini1R Iimdi emredin de, % ibi eyler bu s%fradan ;$9s$ni/sinB dedi. 3u s1 a&$1lar$ndan ;$9ma9la, e/i 'ien e 9ellesi 9a1anda bulunan bü/ünhayanlar, anlan$' yerinden f$rlad$ e d%&ru 9a'$ya 9%/u. a1anlar b% 9ald$. Ahmedalender bu büyü9 9erâme/i rüne, 9al9/$, u/b-i Kabbânî’nin ellerine sar$ld$ e4 5yha1re/, fa9ir bunun i;in bu 1iyâfe/i /er/îb e/mi/im. emâl sâhibi ar$y%rdum. Allahü /eâlâbenim is/edi&imi erdi. 3u ni’me/in ü9rünü hani dille ya'ay$mB dedi. 7%nra 1iyâfe/i/er/îb eden Ahmed alender, bü/ün âlimleri hürme/le u&urlad$. u/b-i Kabbânî %rada bir

müdde/ 9ald$. = sâd$9 /âlib, diledi&ine ha1re/in hi1me/inde bir defâda 9au/u e 9âmileliyâdan %ldu. u/b-i Kabbânî %na hilâfe/ erdi e Mül/ân’a nderdi. endisi de âni-'ü/’e eldi.

âni-'ü/ müf/üsü Ieyh Abdüssemî’ anla/$r@ 3ir ün u/b-i Kabbânî ha1re/leri%/uruy%rdu. 3u s$rada ih/iyâr bir 9ad$n, elinde b% bir ibri9le, ü; belâ su /a$mayaidiy%rdu. u/b-i Kabbânî 9$yme/li ba9$lar$n$ %na ;eirdi e hâline a$d$4 Anaa&$m, sanaye/ee9 9adar suyu /a$yaa9 9imsen y%9 muRB buyurdu. 5fendim, bir 9imsem %lsayd$,yahu/ üre/le su /a$/aa9 9adar 'aram %lsayd$, bu s$9$n/$y$ hi; ;e9ermiydimRB dedi. u/b-i Kabbânî, hemen 9al9/$, ibri&i elinden ald$, 9uyunun ba$na idi', d%ldurdu. =mu1unaal$', 9ad$n$n eine /ürdü e4 Dâ Kabbî, bu suya bere9e/ ihsân e/B diye dua e//i. =ünden s%nra, % ih/iyâr 9ad$n bu sudan ne 9adar harad$ysa, hi; e9silmedi e yaad$9;asu /a$ma9 1ahme/i ;e9medi.B

3irün bir 9imyaer, u/b-i Kabbânî’nin %&ullar$ndan birine eli', fa9ir hâlderüne, %na4 imyây$ benden &reninB dedi. =&lu babas$n$n hu1?runa idi' mes’eleyisyledi. Ha1re/-i u/b-i Kabbânî %dan$n duar$na d%&ru /ü9ürdü. 3ü/ün %da al/$nla d%ldu.7%nra@ 5y %&lum, % 9imya benim ne iime yarar, %nda an /ehli9esi ard$r. 3u 9imyâ-isaâde/i &renin 9i, a&1$n$1$n suyu, dü/ü&ü yerde al/$n %lsunB buyurdu.

3ir 1aman d%&u /araf$na sefere ;$9m$/$. 3irün bir yere indi. Grdü 9i, % 9yünhal9$, mallar$n$ /%'lam$, 9a;ma9 ü1ereler. Hal9$n ne i;in 9a;/$&$n$ s%rdu. =nlardan biri4

7ul/an ;%9 eri is/iy%r. 3i1 de eremiy%ru1. 3a9a ;âremi1 9almad$. yü /er9 edee&i1B dedi. Keîsini1i bana ;a&$r$nB buyurdu. Gidi' reîsi ;a&$rd$lar. Keîs eldi. 5y reîs, e&er u9adar al/$n bulunur, sul/ân$n is/edi&ini erdi9/en s%nra, si1in i;in de bir mi9/ar 9al$rsaburada 9al$r m$s$n$1RB buyurdu. Keîsleri4 3u i, bi1im i;in im9âns$1, lâ9in Allah d%s/lar$n$n/eeühüyle ;%9 9%layd$rB dedi. 3unun ü1erine u/b-i Kabbânî4 ne 9yü bana sa/,benim %lsun, sen raha/ e/B buyurdu. = bunu an$na minne/ bili' 9abul e//i. 7%nra,

yünü1de ne 9adar âle/ arsa, /%'lay$nB buyurdu. Hemen /%'land$. 3unlar$n he'sini,i;ine /e1e9 9%nmu /and$ra a/$n e /and$r$ ya9$nB buyurdu. yle ya'/$lar. Iimdi idin,sabahleyin elin bunlar$ al$nB buyurdu. endisi uyudu. Geenin yar$s$ e;ine e insanlaruy9uya dal$na, %radan 9al9/$ e memle9e/ine dndü. 7abah %luna, 9ylü /and$r$n yan$naeldiler. A/$lan her âle/i, saf al/$n %lara9 buldular e b%1duru' eri b%r;lar$n$ dediler eraha/a 9au/ular. yle 9i, ;%u9lar$ bile 1enin %lu', % ünden s%nra s$9$n/$ ;e9mediler.

0a9l %lunur 9i, birün da&ba$nda bir yere i//i. 3ir ?9î Hind fa9iri# rdü.=/urmu, 1ü 9a'al$ duruy%rdu, nüne ard$. C?9î 1ünü a;/$. 3a9/$ 9i, 9ar$s$nda birfa9ir durur. Cebinden bir /a 'ar;as$ ;$9ar$' %na u1a//$ e 3una >ârisB derler. Hanidemire sürsen, %nu al/$n ya'arB dedi. Ha1re/ %nu ald$ e yanlar$nda9i '$nar$n hau1unaa//$. C?9î bu hâli rüne, aalad$. al9/$ e ha1re/i h$r'alad$, a&$r lâflar sylemeyebalad$ e@ A&am, bu /a 'ar;as$n$ binlere ayre/ e mihne/le buldum. Da1$9 9i,

9$yme/ini bilmedin. 3en sana a$d$m da, %nu erdim. >a9irli9/en, darl$9/an 9ur/ulman$is/edim. Iimdi senin 9ur/uluun, ne ya'$' ya'$' % /a$ bulu' bana ermendedir. 7enin



iine yaramad$ ise, ni;in bana iade e/medinRB dedi. Ha1re/4 5y C?9îS Madem9i % /a$ senbana ba&$lad$n, % benim mal$m %ldu. 0e is/ersem ya'ar$mB buyurdu. C?9î@<%&rusylersin, ama 1ümün nünden i/seydin, is/edi&in ibi ya'ard$n. 7en /u/u' benimyan$mda %nu suya a//$n, beni ;%9 9$1d$rd$n. 7en /a$m$ erme1sen, ya9an$ b$ra9mamBdedi. Adam$n is/edi&i %lma1sa, raha/ edemiyee&ini anlay$'@ 5y 9$/ düüneliS = '$narai/ e /a 'ar;an$ alS Ana9 u ar/la 9i, %rada % ins/en bir;%9 /a rebilirsin.

7enin9inden ba9as$na /ama’ edi', el u1a/mayaa9s$nB buyurdu. C?9î 9abul e//i. $naraeldi. =rada mily%nlara >âris /a$n$n %ldu&unu rdü. 5n üs/ /araflar$nda %nun /a'ar;as$ duruy%rdu. Hayrân e a9$nl$&$ndan ne ya'aa&$n$ a$rd$. endi /a$n$ ald$. endi/a$na 9anâa/ e/meyi', bir /a daha ald$. İ9ini ald$&$n$ i1leme9 is/edi. u/b-i Kabbânî,9alb n?ru ile %nun hâlini anlad$ e4 5y /a yüre9li, 9r 9albli basîre/si1#S 7ana yleya'mayaa9s$n demedim miR 71ünde durmad$nB buyurdu. C?9î 'iman %ldu. Hemeneli' /alar$n i9isini de ha1re/-i u/b’un nüne 9%ydu e yü1ünü u/b-i Kabbânî’ninmübâre9 ellerine sürdü e4 5y ha1re/S 7eni bu ih/iyâ;s$1 hâle e/iren ilim e marife//enbana da bir 'ar;a er e /eeüh eyleB dedi. alb 1ü ile ?9înin saâde/ a9/inineldi&ini anlad$. ne %na İslâm$ anla//$. = da s$d9 e ihlâsla elime-i /ayyibeyi syledi emüslüman %ldu. 7%nra ha1re/-i u/b’un /alebesi %lma9la ereflendi, hi1me/inde es%hbe/inde bulundu. Müâhede edi', 9$sa 1amanda 9âmil bir elî %ldu.

u/b-i Kabbânî Celâleddîn âni-'u/î ha1re/lerinin, il9 elendi&i han$m$ndan be %&lui9i 9$1$ %lmu/u. =&ullar$4 Hâe Abdül9âdir, Hâe İbrâhim, Hâe Iiblî, Hâe erîmüddîn,Hâe Abdülâhid idi. Jemi1, afif e 1ahide i9i 9$1lar$ irnâl eh1âdeleriyle elendi. =ni9ini/%runu, 7enâullah-i âni-'ü/î, 'e9 9$yme/li Jefsîr-i ma1harîB 9i/ab$n$n ya1ar$d$r.

u/b-i Kabbânî s%n 1amanlarda he' is/i&ra9 hâlinde idi. Iyle 9i, nama1 a9/indehi1me/;iler mübâre9 9ula&$na yü9se9 sesle4 Ha9, Ha9, Ha9B diye ba&$r$rlar, 9endine elir,abdes/ al$' nama1 9$lar, /e9rar is/i&ra9 hâline irer, 9endinden e;erdi. 3irün be %&lu dayan$nda idi. = ha1re/, hi1me/;inin iâre/i %lmadan, 1ünü a;/$ e büyü9 %&lu HâeAbdül9âdir’e d%&ru ba9/$ e4 mrümden bir 9$sm$n$, buün mrü s%na ermi %lanada$m 7eyyîd Celâl Mahd?m Cihâniyân 3uhârî’ye ba&$layaa&$m. 3u hus?s/a nedersini1RB buyurdu. Ieyh Abdül9âdir@ 3abam$n mrü u1un %lsun, ben bü/ün mrümü %naermeyi saâde/ bilirim. 3abam$n mrü ni;in ba9as$na nasîb %lsun, ben buna râ1$

%lamamB dedi. Ha1re/ di&er %&lu Ieyh İbrâhim’e s%rdu. = da byle eâb erdi. 7%nradi&er %&lu Iiblî’ye s%rdu. = hemen@ 3abam$n mrü u1un %lsun, ama Ha9 /eâlân$nhü9mü, ha1re/ini1in buyurdu&u ibi ise, hi; düünmeme9 e emir red %lunmama9 ere99i, yar$n mahubiye/ %lmas$n. 3in sene dünyâda 9al$nsa da, ih/iyâr e irâdesini sedi&ine$smarlama9/an daha iyi ne ard$rRB dedi. Ha1re/, bu s1den ;%9 memnun %ldu e AferinBdedi. 7%nra he'sine i/meleri i;in i1in erdi. endisi is/i&ra9 hâline dndü. =&ullar$ emreuyu' i//iler. Ana9 Abdül9âdir yan$ndan 9al9mad$. 3ir ân e;mi/i 9i, u/b-i Kabbânî9endine eldi. =&lunu yan$nda buldu. Madem 9i, burada 9ald$n, el berâber idelimBbuyurdu. Hemen 9al9/$lar. =&lum, aya&$n$ aya&$m$n ü1erine 9%y, 1lerini 9a'aBbuyurdu. yle ya'/$. 3ir saa/ e;memi/i 9i, G1ünü a;B buyurdu. G1ünü a;/$. 3abas$ile birli9/e <ehlî’de idiler. 7eyyid Celâleddîn Mahd?m Cihâniyân’$n 9uddise sirruh# %ldu&uyere ard$lar. Ha1re/-i Cihâniyân se9erâ/ halindeydi. 7%n anlar$n$ ya$y%rdu. 7eyyidin/alebesi %lan <ehlî 'âdiâh$ 7ul/an >îr?1, abdes/ i;in ;$9m$/$. Ha1re/-i u/b-i Kabbânî/erîf edi', ha1re/-i 7eyyid’in ya/a&$n$n ba$ uunda durdu. 7elâm erdi. 7eyyid Celâl,hemen 1ünü a;/$, selâm$n$ ald$. Ha1re/-i u/b-i Kabbânî, %nu 9ua9lad$ e 9al9buyurdu. 7eyyid 9al9/$. Ha1re/-i u/b-i Kabbânî4 Abdes/ al e i9i re9’a/ nama1 9$lBbuyurdu. yle ya'/$. 3i/irine il/ia elini u/b’un /araf$na u1a/$na, % ha1re/ i9i elini /u/u'9ald$rd$. =n 'arma&$ i1 b$ra9/$ e mründen %n senesini %na ba&$lad$. 7elâm eri',eldi&i y%lla ânî-'ü/’e dndü. 7eyyid Celâl, /am s$hha/e 9au/u. >îr?1âh abdes/ al$',hemen h%as$n$n yan$na eldi. 0e %ldu&unu s%rdu. ardeim Ieyh Celâleddîn âni-'ü/îeldi. 3ana dua e//i e mründen bir9a; sene ba&$lad$. 7$hha/e 9au/um. = damemle9e/ine dndüB buyurdu. 7ul/an4 3en ne /alihli insan$m 9i, Allahü /eâlâ bi1im1aman$m$1da byle büyü9 eliyâ erdiB dedi e h%as$ndan, u/b-i Kabbânî ile rüme9e dualar$n$ alma9 i;in i1in is/edi. 7eyyid i1in erdi. Oe4 0e mu/lu sana 9i, yle bir ârif-i9âmili e a9/in 9u/bunu 1iyâre/ edee9sin. 5lini, 'me9le ereflenee9sinB buyurdu.

<ehlî 'âdiâh$ >îr?1âh y%la ;$9/$ e % ha1re/in hu1?runa i//i. 5mrine ha1$r %ldu. 3ir saa/%/urdu. 5y Ieyh, Allahü /eâlây$ rdün müRB diye s%runa, u/b-i Kabbânî4 Allahü



/eâlây$ bu dünyâda bu 1le rme9, dînimi1e re muhaldir. Fâ9in Ha9 /eâlân$n 1$llinirdümB buyurdu. 7ul/an bu s1e ;%9 seindi, hâli h% %ldu e4 5ini mal e 'ara iled%ldurunB diye adamlar$na iâre/ e//i. 3unun ü1erine sul/ân$n adamlar$ 'e9;%9 male/irdiler. >a9a/ u/b-i Kabbânî 9abul buyurmad$ e4 3i1 derileri1, 9a'$$m$1, be9;imi1y%9/ur. 3unlar$ nas$l muhafa1a edelim. 3irisi bunlar i;in elir de hela9 %lur. endi ü1erinebelâ alma9 a9$l 9âr$ de&il, Allahü /eâlâ bunlar$ si1e erdi. Muhafa1as$n$ si1 daha iyi

bilirsini1B dedi. âdiâh ne 9adar $srâr e//iyse de, 9abul e/medi. 7ul/ân bunlar$ ha1re/in enfa9ir %&luna /ürdü. Ha1re/in %&lu bunlar$ rüne, iâre/le ne %ldu9lar$n$ s%rdu, 0eyeyararlarB dedi. İnsanlar iâre/le, 3unlarla 9ar$n d%yarB dediler. 3u ifâdeden % mahd?m/ebessüm e//i e4 3unlar bi1im iimi1e yarama1. Can$ eren, a&1$ e mi’deyi yara/an,insanlara minne/e hae/ b$ra9madan r$19$ da nderir. =ndan ba9as$na ih/iyâ; ar1e/memB dedi. 7ul/ân hayre/ler i;inde 9al$', a&layara9 d$ar$ ;$9/$. ara e mallar$n, u/b-iKabbânî’nin 9a'$s$ nünde sa;$lmas$n$ emr e//i. yle %ldu. =raya elene idene erdiler.7%nra sul/an, 1ü yal$ %ldu&u hâlde, i1in is/eyi' <ehlî’ye dndü.

Prif-i Kabbânî ha1re/-i Mahd?m Cihâniyân, % ha1re/in duas$yla yeniden s$hha/e9auuna, bir 1aman s%nra e9 e muhabbe/inin ;%9lu&undan, ha1re/-i u/ub’larüme9 i;in âni-'ü/’e i//i. Grü/üler. 3ir müdde/ %rada 9ald$. :ile ;e9/i, ni’me/e9au/u. 7%nra u/b-i Kabbânî’nin i1ni ile Mahd?m Cihâniyân, Q;e’ye i//i e %rda (8+

m. !"8*# senesinde ilhie’nin %nbirini ünü Ha99’$n rahme/ine 9au/u.u/b-i Kabbânî Celâleddîn âni-'ü/î ha1re/leri 'e9;%9 /alebe ye/i/irdi. $r9 /ane9âmil halîfesi ard$. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@ endi %&lu Hâe Abdül9âdir, 7eyyidMahm?d’un /ürbesi yan$nda medf?ndur. Dü9se9 anneleri de %radad$r. Dine 9endi %&luHâe İbrâhim, babas$n$n /ürbesinde s%l /araf$nda ya/ma9/ad$r. Dine 9endi %&lu seâdesâhibi Iiblî de ayn$ yerde u/b-i Kabbânî’nin sa&$nda ya/ma9/ad$r. Hâe erîmeddîn,7eyyid Mahm?d’un 9abri yan$nda, yü9se9 anneleri e büyü9 9ardeleri Abdül9âdir ilebirli9/e ya/ma9/ad$r. Hâe Abdülâhid, radan$n d$$nda % ha1re/in büyü9 'eneresinebi/ii9 ya/ma9/ad$r. Ieyh-ül-meâyih mahd?m Ieyh eynâ-9i büyü9 dedesi, u/b-iKabbânî’nin büyü9 dedesi ile â1r?n’dan elmi %lu', bah;$anl$9 ya'ard$. 5nderî9asabas$ndad$r. Ieyh Ahmed alender, Mül/an 9alesi ar9as$ndad$r. $de/-ül-eliyâ IeyhAhmed Abdülha9, Kudleî 9asabas$ndad$r. :e/î silsile-i âliyyesi %ndan is/i9âme/

bulmu/ur. Ha1re/-i Ieyh 3ehrâm, 3ey/?lî 9asabas$ndad$r. Ha1re/-i Ieyh IehâbeddînCihenâneî, Cihenâne 9asabas$ndad$r. 7eyyid M?sâ 3ehârî, 3ehâr yresindedir. âd$Muhammed eliyâ 7ul/ân'?rî, irnâl’$n 7ul/ar$'?r’undad$r. âd$ Muhammed’in /%runuIeyh Iuayb, 7?lîbey/’/e medf?ndur. Dü9se9 %&ullar$ u1un y$llar u/b-i Kabbânîha1re/lerinin '%s/niîni %lara9 /alebe ye/i/irdiler. Ieyh Hasen, er9ene’nin0ebhere’sindedir. Ieyh Abdüssamed 7enâmî, 7enam’dad$r. Ha1re/-i Ieyh 0i1âm 7enâmî,7enâm’dad$r. Ieyh er'en?rî, 7enam’dad$r. 7eyyid Mahm?d, u/b-i ebdâl’in radas$bi/ii&indedir. Ieyh 7irâeddîn, u/b-i ebdâl’in 9abrinin 9u1eyinde es9i 'enerebi/ii&indedir. Ieyh inyâ%&lu, ehrin bi/ii&inde Kânî mahalline ya9$n yerdedir. im birih/iyâ; e s$9$n/$s$ i;in %ndan /%'ra9 alsa, /ürse, Ha99$n lü/fu ile is/e&i hâs$l %lma9/ad$r.

3üyü9 %&ullar$ Hâe Abdül9âdir 9uddise sirruh#, babas$ sa& i9en efa/ e//i. 3uyü1den Hâe İbrâhim bir müdde/ seâde sâhibi %ldu. 7%nra 9endi r$1âs$yla, $de/-ül-eliyâ Hâe Iiblî ha1re/lerini sâhib-i seâde eyledi. =, u/b-i Kabbânî’ye lây$9 bir halef%ldu&undan e yü9se9 babas$ /araf$ndan derâh e misâfirli9 masraflar$ 9endisininuhdesine erildi&inden e her9esi ü1el ahlâ9$ ile ba&lad$&$ndan, babas$n$n halifeli&i e'%s/niînli&i %nda 9al$', 9ararl$, ü1el e faydal$ %ldu. J%runlar$ndan 7iyer-ül-a9/âbB9i/ab$n$n ya1ar$, Hidâye bin Abdürrahîm bin 3inâ Ha9îm bin Hasen bin Abdüssamed bin5b? Ali bin Hâe D?suf bin Hâe Abdül9âdir bin u/b-ül-a9/âb Celâleddîn Muhammedebîr-i eliyâ =smânî ânî-'ü/î :e/î 7âbirî, yü9se9 dedesini en bir;%9 ey ya1d$9/ans%nra, u 9$/’ay$ ilâe eder@

M5! ne sCz, b! ne dil, b! ne bil6idir,Dien de, demeen de :imndr.FCnül nerde, b! k9l knt nerede,5en kimim, elâl"i t"z$m nerede.N



V1un 1aman Hindis/an’$ n?rlar$ ile ayd$nla/an e insanlar$ ebedî saâde/ i9sirine9au/urma9 i;in u&raan ebîr-ül-eliyâ, u/b-i Kabbânî Celâleddîn âni-'ü/îrahme/ullahi aleyh#, bir;%9 9$yme/li eserler de ya1d$. >eâid-ül-füâdB e âd-ül-ebrârBadl$ eserleri ;%9 ine bilileri ih/iâ e/me9/e, seere9 %9uyanlar$n 9alblerini serinle/me9/ee nüllere hu1?r e sür?r erme9/edir.

1) <ier-ül-ktâb; sh. 1%7 2) /ediet-ül-âri#$n; cild-2, sh. 1033) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. %%3, 1&044) Mhe bi6 #i(e 9# Ondi in s#$smN, >ti9nl Iress, Ondi, 1%72 sh. 124, 120

CELÂLDDÎN-İ 'EBBÂNÎ:Hanefî me1hebi, f$9$h, hadîs, edebiyâ/ e us?l âlimi. İsmi, Celâl Kes?l# bin Ahmed

bin D?suf er-K?mî es-7îrî el-âhirî e/-Jür9mânî %lu', la9ab$ Celâlüddîn’dir. AslenAnad%lu’da bulunan 7îre isimli bir beldeden %lu', s%nralar$ âhire’ye elere9, âhired$$nda bulunan Jebbân mahallesinde yerle/i. 3uraya nisbe/le 9endisine e/-Jebbânîdenilmi e daha ;%9 bu isimle /an$nm$/$r. ayna9 eserlerde d%&um /ârihi /esbi/edilemeyen Jebbânî, (" m. !"!# senesi Keeb ay$n$n 2". ünü âhire’de efa/ e//i.

(+) m. !"*# senesinden ne âhire’ye elen Jebbânî ilim /ahsîline balad$.Alâüddîn-i Jür9mânî’den 3uhârî-i erîfi dinledi e ders ald$. Ayr$a Fü/fullah İ/9ânî, İbn-iA9îl, İbn-i Qmmî âs$m, İbn-i Hiâm en-0ahî e ba9a âlimlerin s%hbe/lerinde bulunu'%nlardan ilim &rendi. 3a/a f$9$h e hadîs %lma9 ü1ere, ;ei/li ilimlerde yü9seli',1aman$nda bulunan Hanefî me1hebinde9i âlimlerin en üs/ünlerinden %ldu. =&luIerefüddîn, İ11eddîn el-Hâd$ri el-Halebi e ba9a 1â/lar da %ndan ilim &rendiler.

İlim &renme9 e &re/me9 hus?sunda ;%9 ayre/li, a9idesi ü1el i’/i9âd$ dü1ün#,5hl-i sünne/e e bu y%la sar$lanlara muhabbe/i ;%9 fa1la %lan, ;%9 9$yme/li bir 1â/ idi.3id’a/ e dalâle/ f$r9alar$nda bulunanlara, İslâmiye/e dümanl$9 e/me9 is/eyenlere 9ar$;%9 idde/li idi. endisine bir;%9 defâ 9ad$ %lmas$ /e9lif edildi ise de, bu a1îfeyi 9abule/meme9/e $srâr e//i e4 3u 9ad$l$9 a1îfesi yle bir i/ir 9i, bu a1îfeyi ya'abilme9 i;ineni ilim sâhibi %lma9 ye/me1. Ayr$a 9ad$l$&a âi/ $s/$lâhlar$ bilme9, bu hus?s/a /erübe

e mehâre/ sâhibi %lma9 da lâ1$md$rB buyurdu. 7ara/meiyye e 5leyhiyyemedreselerinde ders erdi. Da1m$ %ldu&u 9$yme/li 9i/a'lardan ba1$lar$n$n isimleriunlard$r@ Man1?me/ün fil-f$9h e erhuhâ * ild#, Ierhu Menâr-ül-enâr, İh/isaru erhu7ahîh-il-3uhârî li M%&%l/ay, Ierhu muh/asar$ İbn-i Hâib, Jerîhu me1hebi 5b? Hanîfe, 5l-İnâye bie’n-il-hidâye e fe/âlar$n$n /%'land$&$ * ildli9 >e/â 9i/ab$d$r.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 4 2) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 4883) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 327 4) !"cem-ül-müelli#$n; cild-3, sh. 12) El-@"lâm; cild-2, sh. 1320) e#-üz-zünn; sh. 841, 1221, 1820

CELÂLEDDÎN 'EB#ÎZÎ: Hindis/an eliyâs$n$n büyü9lerinden. Jebrî1 /araflar$nda d%&du&u i;in Jebrî1î nisbe/

edildi. Celâleddîn la9ab$ erildi. İlim /ahsîline h%as$ 5b? 7a’îd Jebrî1î’nin yan$nda balad$.H%as$n$n efa/$ndan s%nra, Iihâbüddîn 7ühreerdî ha1re/lerinden ilim &reni' fey1 ald$.>erîdüddîn-i A//âr ha1re/lerinin na1arlar$ndan is/ifâde e//i. Hâe Mu’înüddîn-i :e/îha1re/lerinin efa/$ndan ne Hindis/an /araflar$na i//i. =nun s%hbe/leriyle de ereflendi.u/büddîn 3ah/iyar â9î e 3ehâüddîn e9eriyyâ ile s%hbe/ e//i. 3edâyin ehrine i//i.(*( m. !"*6# y$l$ndan ne 3enal blesinde efa/ e//i. Da$ yü1elliye ya9lam$/$.

Iihâbüddîn 7ühreerdî’nin rahme/ullahi aleyh# yan$nda 1âhirî e bâ/$nî, maddî emaneî ilimleri &renen Celâleddîn Jebrî1î rahme/ullahi aleyh# h%as$na 9imseninya'amayaa&$ hi1me/leri ya'/$. Iihâbüddîn ha1re/leri, her sene haa iderdi. 7%nundayaland$. aîf e ü;sü1 %ldu. =nun i;in bulundurulan yiyee9ler, bünyesine 'e9 uyun

de&ildi. 3u sebe'/en Ieyh Celâleddîn Jebrî1î, h%as$ i;in bir /enere ile /enere al/$ ya'$'ba$n$n ü1erinde /a$rd$. 3unu yle ya'm$/$ 9i, ba$n$ ya9ma1d$. H%as$ yeme9 is/eyine,



hemen nüne s$a9 yeme9 9%yard$. = mübâre9 9imsenin duas$ bere9e/iyle ;%9 yü9se9ma9amlara 9au/u. Iihâbüddîn 7ühreerdî r.a# birün hadan dnmü/ü. 3a&dadl$lar,hu1?runa eldiler. Herbiri fa9irlere erilmesi i;in 'ara e di&er hediyeler e/irdiler. 3uarada bir ih/iyâr eldi e es9i elbisesinin ebinden bir ümü ;$9ar$' erdi. IeyhIihâbüddîn, % bir ümüü ald$, hediyelerin en üs/üne 9%ydu. 7%nra %rada bulunanlara4

ime ne lâ1$msa bunlardan als$nB buyurdu. Her biri 9al9$', 'ara 9esesi e elbiseleri

ald$lar. Ieyh Celâleddîn Jebrî1î de %rada idi. =na iâre/ edi'4 7en de birey alB buyurdu.Ieyh Celâleddîn 9al9/$, ih/iyâr$n e/irmi %ldu&u bir ümüü ald$. Ieyh Iihâbüddîn bunurüne4 3unlar$n he'sini sen ald$nB buyurdu.

Iihâbüddîn 7ühreerdî ha1re/lerinin yan$nda 9emâl mer/ebesine 9auan CelâleddînJebrî1î ha1re/lerinin 9erâme/leri meh?r %ldu. Hülâü’nün ial e//i&i 3a&dad’da, halîfe%lan Mu’/as$m’$n 9a/ledilee&ini, Allahü /eâlân$n i1niyle, bir ün neden iâre/le habererdi. 5r/esi sabah halîfe hunhara 9a/ledildi.

Celâleddîn Jebrî1î rahme/ullahi aleyh#, 9$r9 sene ündü1leri he' %ru; /u//u. =nünde bir 9endi ine&inden sa&d$&$ sü//en bir mi9/ar i;er, ba9a hi;birey yeme1di. 3ü/üneelerini nama1la e;irirdi. Geede bin re9’a/ nama1 9$ld$&$ %lurdu.

Allahü /eâlân$n dînini yayma9 e =’nun 9ullar$n$ ebedî %lan Cehennem a1âb$ndan9ur/arma9 i;in ;al$$rd$. Müînüddîn :e/î ha1re/lerinin hi1me/inde bulunma9 e

fey1lerinden is/ifâde e/me9 i;in Hindis/an /araflar$na i//i. <ehlî’de bulundu. =nun yü9se9dereesi, hâllerinin a;$9l$&$, ba1$ 9imselerin 9$s9an;l$&$na sebe' %ldu. 3unlar aras$nda1aman$n <ehlî Ieyh-ül-İslâm$ da ard$. 0emeddîn 7urâ ad$nda9i bu 9imse, %nu ;ir9inbir su;la i/ham eyledi. 7%nunda %nu 3enal /araf$na sürdürdü. 3enal’e eline, birünbir su 9enar$nda %/uruy%rdu. al9/$, yeniden abdes/ ald$ e %rada %lanlara, Gelin, <ehlîIeyh-ül-İslâm$n$n enâ1e nama1$n$ 9$lal$m. îrâ bu saa//e efa/ e/mi/irB dedi. Ger;e9/enbyle syledi&i an efa/ e/mi/i. 0ama1dan s%nra yü1ünü insanlara ;eiri'@ <ehlî Ieyh-ül-İslâm$ bi1i ehirden ;$9ard$ysa, Kabbimi1 de %nu dünyâdan ;$9ard$B buyurdu.

Celâleddîn Jebrî1î ha1re/leri, 3edâyin ehrine ard$&$ s$ralardayd$. 3irün einnünde %/urur9en, s%9a9/a bir y%&ur/;u ründü. =, y%&ur/ sa/ma9 behanesiyle e9$yal$9ya'$' mille/i s%yan bir adamd$. Celâleddîn rahme/ullahi aleyh#, %na a$d$. Merhame/inden9es9in na1arlarla ba9$'4 Muhammed aleyhisselâm$n dîninde, byle adamlar da %lurB

buyurdu. Adam, hemen /be e//i. Ieyh, İsmini Ali 9%ydu. 5ine idi' yü1bin ümüe/irdi. Celâleddîn Jebrî1î hediyesini 9abul e//i e buyurdu 9i@ 3u ümüleri yine sensa9la, syledi&imi1 yere harars$n.B Oel-hâs$l bu ümüleri her9ese, her muh/aa,erdiriy%rdu. imine yü1, 9imine elli, 9imine daha a1, 9imine daha ;%9 erin diy%rdu. 5na1 erdi&i be ümü idi. 3u da&$/ma ii bir müdde/ deam e//i. 3ü/ün ümüleri erdi.7âdee bir ümü 9ald$. Jbe9âr %lan bu /alebesi, bundan s%nras$n$ yle anla/$r@albimden4 3ende bir ümü 9ald$. H%am$n en a1 i9râm$ ise be ümü/ür, bir 9imseyedaha erin derse, ben ne ya'aa&$mB diye düünüy%rdum. 3yle düünür9en, bir dileni;$9a eldi. Ieyh bana@ 3ir ümüü de %na erB buyurdu.

>erîdüddîn-i Gen-i Ie9er 9uddise sirruh#, ;%u99en ;%9 1i9reder e 9endindene;mi bir hâlde bulunurdu. yle 9i, %na insanlar4 âd$ dîâne ;%u9B derdi. 3ir defâCelâleddîn Jebrî1î %raya eldi. 3urada bir deri ar m$d$rRB dedi. 3ir ;%u9 ard$r.<îâne e9lindedir. 3üyü9 mesidde dümü hâldedirB dediler. Ieyh Celâleddîn %nurmeye i//i e eline bir nar erdi. :%u9 %ru;lu idi. = nar$ %rada9ilere /a9sim e//iler.0ardan bir /ane yere düü' 9ald$, if/ar a9/inde, ;%u9 ya/a9i >erîdüddîn-i Gen-i Ie9er,% bir /ane ile %ruunu a;/$. = ün dereesi 'e9 yü9seldi. endi dedi 9i@ 5&er % nar$/amamen yeseydim, 9im bilir ne fâidelere 9auurdum.B Ie9er-Gen, Ieyh u/büddîn’ebu hi9âyeyi anla//$. Ieyh buyurdu 9i@ 3aba Celâleddîn ne erdiyse, senin i;in %lan,yedi&in % bir nar /anesinde erdi.B

3ir a9i/ler :in /araflar$na i//i. =ran$n insanlar$n$n da hu1?r e saâde/e 9aumalar$i;in ;al$/$. 3ir da& 9yünde i9âme/ e//i. = 9ylüler e ;ere sa9inleri he' 9âfir idi. =nunbere9e/iyle, bulundu&u 9y e ;eresinde9iler müslüman %lma9la ereflendiler. 3ir derâhinâ e//iler. D$llara %rada insanlara fey1 menba$ %ldu. <ele/ ileri elenleri e di&er9imselerden bir;%9 /alebeleri %ldu. Jayy-i me9ân e /ayy-i 1aman sâhibi %lu', i/me9is/edi&i yere Allahü /eâlân$n i1niyle 9$sa 1amanda ar$rd$. <ünyâ san9i aya&$n$n al/$ndayd$.

Her ün sabah nama1$n$ Me99e’de 9$lard$. Her sene Arefe e bayram ünü insanlar$n1ünden 9ayb%lur, haa iderdi. imse %nun nereye i//i&ini bilme1di.



Meh?r seyyah e âlim İbn-i 3a/?/a, 7eyaha/namesinde anla/$r@ :in /araflar$ndaCelâleddîn ha1re/lerinin 1iyâre/ine i//im. =nun i9âme/ e//i&i yere i9i ün mesâfe 9ala,/alebelerine misâfir %ldum. A9amleyin bana, nereden eli' nereye i//i&imi s%rdular.=nlara4 3en Aem memle9e/inden eli', :in memle9e/ine Celâleddîn ha1re/lerinin1iyâre/ine idiy%rumB deyine, %nlar da %nun /alebeleri %ldu9lar$n$ sylediler. 3ana4 Heree ya/s$ nama1$ndan s%nra Celâleddîn ha1re/leri yan$m$1a elir, bir saa/ yan$m$1da 9al$r

e %ndan s%nra iderB dediler. 3en bu hâle ;%9 seindim e ha9î9a/en ya/s$ nama1$ndans%nra /alebeler bir /elâ i;ine irdiler e Celâleddîn ha1re/leri eldi. 3i1 %rada %nunlamüerref %ldu9, bir saa/ s%hbe/ e//iler e 9al9$' i//iler. 7abah %luna, ben yine %nunbulundu&u da& 9yüne hare9e/ e//im. Dan$na ard$&$m 1aman elini '/üm. 3enimmemle9e/imi suâl e//i. 3en de, Aemis/an %ldu&unu syledim. 7%nra ehrimi suâl e//i.3ulundu&um ehri de %na syledim. 7%nra /alebelerine4 3u, benim bir Arab misâfirimdir.=na ;%9 i11e/ e i9râmda bulununB buyurdu. 3en de4 5fendimS 3en Arab de&ilim, benAemimB dedim. 3ana4 Dâ İbn-i 3a/?/aS 7enin falan deden 3a&dad’dan %raya i/mi/ir.=nun i;in senin asl$n Arabd$r. 3en de %na is/inaden si1e Arab dedimB buyurdu. <aha ne,benim yle bireyden haberim y%9/u. Memle9e/ime dndü9/en s%nra ara/$rd$m. 3a9/$m,ha9î9a/en % ha1re/in buyurdu&u ibi dedem, 3a&dad’dan %raya hire/ e/mi e bi1im esass%yumu1 Arab imi.

Celâleddîn ha1re/lerinin yan$nda bir müdde/ 9ald$m. 3ir;%9 9imsenin %nu 1iyâre/ i;ineldi9lerini rdüm. =nlar$n i;inde inanm$yanlar da ard$. =nun s%hbe/inde bulunan buinan;s$1lar, Allahü /eâlân$n i1ni ile hidâye/e 9auurlar, müslüman %lurlard$. yle 9alabal$9%lurdu 9i, elen misâfirleri ei alma1, ma&arada ya/arlard$.

Celâleddîn ha1re/lerinin ü1erinde ü1el bir elbise ard$. albimden4 e9e, uelbiseyi bana erse de bere9e/lensemB diye e;irdim. 3a9a birün hu1?runa ard$&$mda,bana4 5y İbn-i 3a//?/a, bu elbiseler bana h%amdan yadiârd$r. 3una ra&men i9i'ar;adan birini sana eree&imB deyi', elbisenin al %lan 'ar;as$n$ bana erdi. 3en %nunbu s1 e hare9e/ine hayre/ e//im. :ün9ü ben, bu is/e&imi yaln$1 9albimden e;irmi,9imseye sylememi/im.

Gidee&im 1aman, %nun bulundu&u yere ard$m e edalama9 is/edim. Dan$ndaedeble %/uran bir ah$s rdüm. = anda beni yan$na almad$. 3ir müdde/ s%nra beni

hu1?runa ;a&$rd$. Jalebelerine suâl edi', yan$nda bulunan ahs$n 9im %ldu&unu s%rdum.Dan$nda edeble %/uran ah$s, 9âfir %lan, bu beldelerin 'âdiâh$ idi. $sa bir 1aman s%nrayine Celâleddîn Jebrî1î’nin yan$na i//i&imde, % 'âdiâh$n müslüman %ldu&unu &rendim.

5r/esi sene yine :in /araf$na seyaha/ edi' Hanbal$9’a e9in’e# i//im. 7aurî1aiyesine ard$m. =rada 3urhaneddîn isminde büyü9 bir 1â/ ard$. =nun 1iyâre/inei//im. Q1erime Celâleddîn ha1re/lerinin hediyesi %lan al$ alm$/$m. = mübâre9 1â/$n elini'me9 is/edim. = benim yü1üme ba9$' elini '/ürmedi. Ju/u', benim elimi 9endisi '/ü.7ebebini s%rdu&umda4 3en, senin elini ü1erinde9i al i;in '/üm. İl9 ne al$ /an$d$m.Ana9 nereden elde edebilee&ini1i düündüm. H%ama rab$/a e//im. endisinin hediyee//i&ini syledi. 3en de h%am$n al$na hürme/en senin elini '/ümB dedi. 3urhaneddînha1re/lerinin yan$nda bir müdde/ 9ald$m. 7%hbe/lerinde he' Celâleddîn ha1re/lerindenbahseder, %nun ;%9 büyü9 bir âlim e eliyâ %ldu&unu sylerdi. 3u durumdan s%nraCelâleddîn ha1re/lerinin büyü9lü&ü 9albime daha ;%9 yerle/i. 3uradan yine %nunbulundu&u da&l$9 bleye i//im e %nu 1iyâre/ e//im. 3eni rür rme14 Dâ İbn-i3a/?/aS Iimdi de benim 9ardeim %lan 3urhaneddîn’den anla/, %nun durumu nas$ld$raabaRB dedi. 3en de iyi %ldu&unu e selâmlar nderdi&ini syledim. 7%nra4 =, ;%9mübâre9 bir 1â//$r. Q1erinde h%as$n$n al$ bulunan 9imseye elini '/ürme1 e % %nun elini'erB dedi. 3en bu hâle ;%9 hayre/ e//im e a$rd$m. 3ir müdde/ s%nra yine 1iyâre/inei//i&imde4 3undan bir9a; ay eel efa/ e//iB dediler.B

Celâleddîn-i Jebrî1î rahme/ullahi aleyh# efa/ e/meden ne, efa/$n$ haber erdi.Oefa/$ndan bir ün ne yan$na elen /alebelerine4 Dar$n &le a9/i, inâallah ebedîsefere ;$9aa&$m, %nun i;in edalama9 is/erim. îrâ, bu dünyâda bir daha birbirimi1irmeyee&i1B buyurdu. Ha9î9a/en, er/esi ün &le a9/i, nama1 9$lar9en, s%n re9’a/ins%n sedesinde r?hunu /eslim e//i. Jalebelerine as$yye/inde4 3enim si1e nasîha/im,Allahü /eâlâdan 9%r9ara9, =’nun emir e yasa9lar$na riâye/ e/meni1dirB buyurdu.



Celâleddîn-i Jebrî1î rahme/ullahi aleyh# 3ehâeddîn e9eriyyâ’ya rahme/ullahialeyh# ya1d$&$ bir me9/?bunda4 Allahü /eâlâdan ba9a eye nül ba&lama9, dünyâya/a'ma9 deme9/irB buyurdu.

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 3822) @hbâr-ül-hâr; sh. &

3) ?hletü Abn-i 5ttt, 5ert 1%0&, sh. 012

CEMÂLEDDÎN HAN!EVÎ: Hindis/an ulemâ e eliyâs$ndan. İsmi, Ahmed, la9ab$ Cemâleddîn’dir. Hindis/an’$n

enab blesinin Hansi ehrinde d%&du e %rada ye/i/i. Hanefî me1hebine re fe/âerir, âmide ha/îbli9 ya'ara9, müslümanlara a’1 e nasîha/lerde bulunurdu. >erîdüddînIe9er Gen’le rahme/ullahi aleyh# /an$$na, hereyi /er9 e//i. <ili syleme1, eli /u/ma1,aya&$ i/me1 %ldu. = e9er ha1înesinin elinde ileni', maddî e maneî %lunlu&a9au/u. Qs/ün dereelere yü9seldi. Ie9er Gen’in rahme/ullahi aleyh# sei emuhabbe/ine ma1har %ldu. Ie9er Gen rahme/ullahi aleyh#4 Cemâl, emâlimi1dirBbuyururdu. Cemâleddîn Ahmed Hanseî’ye rahme/ullahi aleyh# %lan muhabbe/indend%lay$ %ni9i sene Hansi’de 9ald$. Cemâl, deaml$ senin ba$n$n e/râf$nda d%lama9

is/iy%rumB buyururdu. ime hilâfe/ erse, Cemâleddîn Hanseî’ye nderir, % 9abule/medi9;e hilâfe/i e;erli %lma1d$. =nun redde//i&i 9imse, bir daha 9abul rme1di. Ie9erGen4 Cemâl’in y$r//$&$n$ >erîd di9eme1B buyururdu. Cemâleddîn-i Hanseî r.a#, hirise9i1ini asr$n balar$nda Hansi 9asabas$nda efa/ e//i. Hansi’de buün 1iyâre/ mahalli%lan /ürbesine defnedildi.

3irün Hansi’den biri, Ie9er Gen’in hu1?runa ard$. >erîdüddîn Ie9er Gen, %na4 3i1im Cemâl nas$ld$rRB diye s%rdu. = 9imse4 7i1e ba&land$&$ ünden beri, arâ1i e malile meuliye/i e ha/îbli&i /amamen b$ra9/$. A;l$9 e s$9$n/$lar ;e9ere9 nefsini /erbiyee/meye ;al$ma9/ad$rB deyine, Ieyh >erîd ne’elendi. Kaha/lay$'4 5lhamdülillah, iyidirBbuyurdu.

Cemâleddîn Hanseî’nin rahme/ullahi aleyh#, Mülhema/B adl$ Arab;a bir eseriard$r. 5ser, belâa/ ilmi ynünden bir aheserdir.

“7abir, ya *ennet ba%çelerinden bir ba%çe, ya%ut *e%ennem çukurlarındanbir çukurdur( hadîs-i erîfini ii//i&i ünden beri ;%9 ü1ülür, bu a’îd /ehdid# sebebiyle;%9 hu1?rsu1 e 9arars$1 %lurdu. Ha99$n rahme/ine 9au/u9/an bir 1aman s%nra, 9abrininü1erine /ürbe ya'ma9 is/ediler. a1$$ /u//ular. Fahde eriine, 9$ble /araf$ndan bir %dabulundu&unu, %radan Cenne/ 9%9usu eldi&ini rdüler. Hemen b$ra9$', 9abrin üs/ünü9a'ad$lar, dü1el/i' /âmir e//iler.

Oefa/$ndan s%nra 9endisini rüyada rdüler. Hâlini s%rdular. 3eni 9abre 9%ydu9lar$1aman, i9i a1a' mele&i eldi. Ar9alar$ndan i9i mele9 daha eldi. =, a9am nama1$ndans%nra 9$ld$&$ i9i re9’a/ nama1 e far1 nama1dan s%nra %9udu&u Aye/-el-9ürsî hürme/ineba&$land$B dedilerB buyurdu.

e9 ü1el iirlerle süsledi&i Mülhema/B$nda buyurdu 9i@ >a9r, erefli bir huydur.=ndan salah, iffe/, 1ühd, era’, /a9â, /âa/, ibâde/, a;l$9, y%9sullu9, 9anâa/, mürüe/,fü/üe/, diraye/, siyâne/, emâne/, seher a9/inde 9al9ma9, /eheüd, hud?’, hu?’,/e1ellül, /eâ1u, /ahammül, 9$1$nl$&$ yenme9, af, haramdan 1ünü yumma9, ef9a/,infâ9, îsrâr, i/’âm, i9râm, ihsân, irâ1, ihlâs, in9$/a’, infisâl, s$d9, sabr, sü9?/, hilm, r$1â,hayâ, be1l, üd, sehâe/, haye/, 9%r9u, reâ, riyâ1e/, müâhede, murâ9abe, muafa9a/,murâfa9a/, müdâeme/, muâmele, /ehîd, /eh1îb, /erîd, /efrîd, e9ar, müdâra, müâsa/,inâye/, riâye/, ef9a/, efâa/, lü/f, 9erem, ü9r, fi9r, 1i9r, hürme/, edeb, i’/isâm, ih/irâm,/aleb, ra&be/, ayre/, ibre/, basîre/, uyan$9l$9, hi9me/, hasbe/, himme/, ma’rife/, ha9î9a/,hi1me/, /eslim, /efi1, /ee99ül, /ebe//ül, ya9în, üen, ih/iyâ;s$1l$9 is/i9âme/ e ü1elahlâ9 d%&ar. Hani fa9irde bu s$fa/lar bulunursa, %na 9âmil %lun# fa9ir denir. 3u s$fa/larasâhi' %lmayana fa9ir denme1.B

1) @hbâr-ül-hâr; sh. 73



CEMÂLDDÎN ZE"LEÎ: Hadîs e Hanefî me1hebi us?l-i f$9$h âlimi. İsmi, Abdullah bin D?suf bin Muhammed

%lu', 9ünyesi 5b? Muhammed’dir. Fa9ab$ Cemâlüddîn’dir. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir.(62 m. !"6)# senesinde efa/ e//i.

Abdullah eyleî f$9$h ilminde ye/i/i. 3u ilimde yü9se9 dereelere 9au/u. Hadîs-ierîf ilminde yü9selere9, bu ilimde de s1 sâhibi %ldu. :%9 hadîs-i erîf &rendi. Hadîs-i

erîf dinledi&i âlimlerden ba1$lar$ unlard$r@ 0eîb Harrânî’nin /alebeleri, Mesned-iİs9enderiyye Iihâbüddîn Ahmed e/-Jiîbî, >a9îh-ül-âhire Iihâbüddîn Ahmed binMuhammed el-5nsârî, Iemsüddîn Muhammed bin Ahmed, Celâlüddîn 5bi’l->ü/?h Ali binAbdülehhâb, Ja9$yyüddîn bin Abdürre11â9 el-Fahmî, Jâüddîn Muhammed bin =sman,Cemâlüddîn Abdullah bin Ahmed el-İs9enderî.

Ja9$yyüddîn 5b? 3e9r Jemîmî %nun ha99$nda@ Abdullah eyleî4 en1 9i/ab$n$na;$9lay$$s$ >ahrüddîn eyleî, âd$ Alâüddîn Jür9mânî e bir;%9 âlimden ilim &rendi.Hadîs 9i/a'lar$n$ mü/âlâa ile meul %ldu9/an s%nra, meh?r f$9$h 9i/ab$ Hidâye’nin eeâf /efsîrinin hadîs-i erîflerini /ahrî 9ayna9lar$n$ /esbi/# e//iB deme9/edir.

İbn-i Haer %nun ha99$nda yle der@ H%am Wrâ9î bana@ Abdullah eyleî ileberâber ba1$ 9i/a'lar$n hadîs-i erîflerini /ahrî i;in ;al$$r9en, 9endisinin İhyâ-iVl?middîn’in hadîs-i erîflerini, eyleî’nin ise Hidâye e eâf$n hadîs-i erîflerini /ahrî

e//i&ini, bu hus?s/a birbirlerine yard$m$ %ldu9lar$n$, er9eî’nin de Kâfiî’nin hadîs-ierîflerini /ahrî eder9en Abdullah eyleî’nin bu eserinden faydaland$&$n$ syledi.B 3üyü9 âlim Muhammed âhid-ül-eserî, İbn-i >ihd’in 1eyline ya'/$&$ hâiyelerde

yle der@ İbn-i Haer, hadîs-i erîf /ahrîlerinde Abdullah eyleî’nin, Hidâye adl$ eserdenya'/$&$ hadîs-i erîf /ahrîlerinden faydalanm$/$r. Abdullah eyleî, deree ba9$m$ndanWrâ9î’den üs/ündür. >a9a/ eyleî’nin Wrâ9î ile hadîs-i erîfleri /ahrî eder9en ar9adal$9e/mesi, berâber ;al$mas$, %nun ü1el ahlâ9 e /eâ1uunu s/erme9/edir. a/en ya'm$%ldu&u hadîs-i erîf /ahrîleri4 %nun ilminin derinli&ine hadîs-i erîflerin ma’nâs$na,râîlerinin isimlerine, hadîs me/inlerine, hadîs-i erîflerin eldi&i y%llara ne 9adar mu//alîe âinâ %ldu&unu s/erir. Abdullah eyleî’nin bu eseri Hidâye’nin hadîs-i erîflerinin/ahrîi# as$rlar b%yuna ilim ehli aras$nda ;%9 i/ibâr rmü e elden ele d%lam$/$r.B

Abdülhay Fü9neî, 5l->eâid-ül-behiyyeB isminde9i 9i/ab$nda@ Abdullah eyleî’den

s%nra elen HidâyeB adl$ eser ü1erine a;$9lama ya'an âlimler, %nun Hidâye ü1erineya'/$&$ /ahrîinden faydalanm$lard$r. İbn-i Haer de, Oei1 erhinin e daha ba9a9i/a'lar$n hadîs-i erîflerini /ahrî eder9en %ndan faydalanm$/$r, deme9/edir.

3üyü9 âlim Muhammed 5ner Iah imirî ise, %nun ha99$nda yle der@ Cemâlüddîn eyleî, /asauf büyü9lerinden e hadîs âlimlerinin ileri elenlerindendir.Hadîs ilminde ;%9 derin bir âlim idi.B

Cemâlüddîn eyleî’nin 0asb-ur-Kâye li /ahrîi 5hâdîs-il-HidâyeB 9i/ab$n$nhus?siye/leri@ 3u 9i/a' Hanefî me1hebi i;in ;%9 9$yme/li bir mürâaa/ eseridir. Mâli9î, Iâfiîe Hanbelî me1hebleri i;in de ;%9 fâidelidir. 3u 9i/a', Hanefîler i;in sa&lam bir delil %ldu&uibi, di&er ü; me1heb de bu 9i/a'/an u1a9 9alama1. 3u 9$yme/li eser, ayn$ 1amandaKes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# hadîs-i erîfleri i;in büyü9 bir hi1me//ir.3u esere bir f$9$h âlimi ih/iyâ; duydu&u ibi, hadîs âlimi de ih/iyâ; duyar. 3u eser, f$9$h ehadîs âlimleri i;in sa&lam bir l;üdür. Dine bu eser, hadîs-i erîfler hus?sundamüslümanlara ;%9 fâideli bililer erme9/edir. Hadîs ilmi ile alâ9al$ bilileri 9endinde/%'lama9/ad$r. >$9$h âlimi %lan, %nda ah9âm hadîslerini, muhaddis %lan ise, râîlerinahâlini e hadîs-i erîflerde9i ineli9lere dâir bilileri bulur. Ayr$a bu eserde, elimi1de9ieserlerde bulunmayan erh e /a’dil e hadîs ilmi ile alâ9al$ hus?slarda, hadîs âlimlerinins1lerini bildirme9/edir.B

3u eseri, Hâf$1 İbn-i Haer 9$sal/m$ e %na, 5d-<irâye fî /elhisi nasb-ir-KâyeBismini ermi/ir. Hadîs âlimlerinden âs$m bin u/lubua da, eyleî’nin bu eserine 1eylya'/$4 buna Münye/-ül-elmeî fimâ fâ/e min /ahrî-i ehâdîs-il-HidâyeB ismini erdi.

Hidâye hâiyesi >e/h-ül-adîr’in müellifi, büyü9 âlim İbn-i Hümâm da, Hanefîme1hebine dâir hü9ümlerin delillerinde bir9a; mes’ele hâriinde, eyleî’nin /ahrîindenfa1la birey bildirmemi/ir.

Abdullah eyleî’nin di&er bir eseri de, Jahrîü ehâdîs-ül-eâf’d$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 10



2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 31&3) >sb-!r-?âe m!kddimesi; sh.

CENABEZÎ (Ab5ü+=9r b, M/;;e5): Hadîs âlimi. İsmi, Abdülaffâr bin Muhammed bin Abdül9âfî es-7a’dî %lu', 9ünyesi

5bü’l-âs$m’d$r. Fa9ab$ Jâüddîn’dir. 6+) m. !2+2# senesi Muharrem ay$nda d%&du. ("2

m. !""!# senesi Kebî’ul-eel ay$ ba$nda M$s$r’da efa/ e//i.Abdülaffâr es-7a’dî4 el-Muîn Ahmed bin Ali ed-<$me9î, Abdullah bin Alla9, Ahmed

bin Abdullah bin 0ahhâs, en-0eîb Abdülla/îf, Abdüla1î1 ibni Abdülmün’im el-Harrânî,Abdülhâdî el-aysî, İbn-i Ha/îb el-Mi11e, =sman bin Af, Abdülehhâb bin >urâ/ e bir;%9âlimden hadîs-i erîf dinledi e riâye//e bulundu. <$me9’da Ahmed bin Abdüddâim eİbn-i 5bi’l-Düsr’dan iâ1e/ di'l%ma# ald$.

Abdülaffâr es-7a’dî, M$s$r’da hadîs dersleri erdi. Iam’da 5l-Medrese/-üs-7âhibiyyeBde hadîs 9ürsüsü ba9an$ %ldu. Jâüddîn es-7a’dî, ayn$ 1amanda Iâfiî me1hebif$9$h âlimlerinin büyü9lerinden idi. M$s$r’da fe/âlar erdi. Q; ild hâlinde bir lüa/ha1$rlad$. >$9$h e hadîs ilmine dâir eserler ya1d$.

Kiâye/ e//i&i bir hadîs-i erîf yledir@ Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhiessellem# efa/$na ya9$n4 “&enden sonra -b &ekr %akkında i%tilâ2 olunmaması

için bir şeyler yazdıraağım. Yazmak için birşey getiriniz( buyurara9, e/irilen9â&$da unlar$ ya1d$rd$@ “3lla%ü teâlâ #e mü+minler, -b &ekr %akkında i%tilâ2edilmesinden râzı değildir.(

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1&, sh. 8 2) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 183) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 3%44) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 380) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1&20) El-@"lâm; cild-4, sh. 327) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 87 8) !"cem-ül-müelli#$n; cild-, sh. 20%

>ANDA#L KA#A HALÎL HA"#EDDÎN *A&A: Hanefî me1hebi f$9$h âlimi. =smanl$ dele/inin il9 e1irlerinden e 9ad$lar$ndan. İsmi

Halîl bin Ali’dir. 7ul/an =rhan Gâ1i’ye e1îr %luna, HayreddînB la9ab$ e aaB ünan$erildi. Aslen 5s9iehir’de, 7irihisar ya9$nlar$nda Cendere 9yünden %ldu&u i;in Cenderîe :andarl$ diye nisbe/ edildi. =sman Gâ1i’nin 9ay$n'ederi 5debâlî’nin a9rabâlar$ndand$r.<%&um /ârihi bilinmeme9/edir. =rdusu ile birli9/e Oardar Deniesi’nde bulundu&u s$rada,(8 m. !"8(# y$l$nda has/alan$' 7ere1’e na9ledildi. 7ere1’de ayn$ y$l efa/ edi', İ1ni9’/e9i/ürbesine defnedildi. >â/ih 1aman$nda 9a/ledilen Oe1îr :andarl$ Halîl aa ba9a %lu', araHalîl Hayreddîn aa’n$n %&lu İbrâhim’in %&ludur.

:andarl$ ara Halîl, İ1ni9’de =rhan Gâ1i /araf$ndan a;$lan =rhâniye Medresesi/alebeleri aras$nda idi. =rhan Gâ1i, ("! m. !""!# y$l$nda İ1ni9’i fe/hedine, %rada birmedrese ya'$', bir imâre/ inâ e//i. İmâre//e il9 %lara9 bi11a/ 9endisi a da&$/$', 9andilya9/$. aman$n büyü9 âlimlerini medresede ders ermeye dae/ e//i. İl9 ne <â?d-iayserî’yi ba müderris /ayin e//i. =ndan s%nra Jâüddîn ürdî ba müderris %ldu. Q;ünü%lara9 ba müderris %lan Alâüddîn 5sed Ali bin mer isminde, ara H%a diye bilinen birmübâre9 1â/ idi. :andarl$ ara Halîl, bu medresede ilim &reni', 1aman$n din e fenbililerine sâhi' %ldu. Muh/emelen 5debâlî ha1re/lerinden de ilim &rendi. Ahîlerle deya9$ndan ir/ibâ/$ ard$. =rhan 3ey 1aman$nda il9 ne 3ilei9 9ad$l$&$na, daha s%nra İ1ni99ad$l$&$na, bilâhare 3ursa 9ad$l$&$na /ayin edildi. H%as$ Jâüddîn ürdî’nin 9$1$ ile elendi.Murâd-$ Hüdâendiâr sul/an %luna, =smanl$larda il9 %lara9 9âdas9erli9 ma9am$n$ ihdasedi', ara Halîl’i de il9 9âdas9er 9a1as9er# %lara9 /ayin e//i. ara Halîl 5fendi, bü/ün bilie /erübesini, en; =smanl$ <ele/i’nin /e9ilâ/lanmas$nda seferber e//i. =rhan 3ey1aman$nda, il9 mun/a1am as9erî /e9ilâ/$n /e9ilinde mühim a1îfeler rdü. Daya emüsellem adlar$ ile müslüman Jür9 enâerlerinden 'iyâde e süari 9ue/lerini

/e9ilâ/land$rd$. 3u /e9ilâ/$n ni1âmnâmesini ha1$rlay$', il9 as9er %a&$n$ 9urdu. 3u %a9,daha s%nra, yine ara Halil’in himme/ e ayre/i ile 3irini Murâd 1aman$nda Deni;eri



%a&$n$n 9urulmas$na 9adar =smanl$ <ele/i’nin yeâne mun/a1am %rdusu %lara9 9ald$.7ul/an Murâd-$ Hüdâendiâr’$n 1aman$nda 9âdas9erli9 de 9endisine erildi. Kumeli’deyeni ehirler fe/hedili', e'he enileyine4 :andarl$, ü; bu;u9 as$rdan fa1la deamedee9 %lan Deni;eri e Aemi %a9lar$n$ 9urmaya me’m?r edildi. 3u ii baar$ ile halle//i.M%lla Küs/em aramanî ile birli9/e bir dele/ ha1inesi e dele/in mâlî /e9ilâ/$n$ 9uru',;ei/li dü1enlemeler ya'/$. <aha s%nra Halîl Hayreddîn aa ünan$yla e1îr %ldu.

:andarl$’ya 9adar, =smanl$larda e1irler, yaln$1 idâri e mâlî ilere ba9arlard$. :andarl$’ya,bunlar yan$nda as9erî 9umandanl$9 da erildi. <ele/in bü/ün idârî, mâlî e as9erî ilerinielinde /%'lad$. (8( m. !"8+# y$l$nda %rdunun ba$nda Kumeli’ye sefere ;$9/$. araferye,7ere1 e 7elâni9’i ald$. Jesalya e Manas/$r’a irdi. Arnau/lu9 i;lerine 9adar ilerledi.=rdusu ile berâber Oardar Deniesi’nde fe/ih hare9e/lerine deam e/me9/e i9enhas/alan$', 7ere1’e na9ledildi. (8 m. !"8(# y$l$nda %rada efa/ e//i. Oefa/$ s$ras$ndayan$nda4 Ali, İlyâs e İbrâhim adlar$nda ü; %&lu ard$. =&lu Ali aa, babas$n$n yerinee1îr %ldu. Da9la$9 yü1elli sene, :andarl$ s%yundan elen 9imseler =smanl$ dele/ine enüs/ seiyede hi1me/ e//iler.

:andarl$ Halîl Hayreddîn aa, ilim e amelde esi1, era’ e /a9âda nâdirdi. <ele/idâresinde mu9/edir, 9umandanl$9/a üs/ündü. Jeâ1u e mer/li9 sâhibi bir 9imse %lu',ilerini yaln$1 Allahü /eâlân$n r$1âs$ i;in ya'ard$. <ünyâya dü9ün de&ildi. <ünyâ mal$na

ba&l$l$&$ 1ar?re/ mi9/âr$ idi. =, yaln$1 âh$re/i 9a1anman$n y%llar$n$ arar, dünyâ ileri ile1ar?re/ mi9/âr$ ililenirdi. 3ü/ün fa9ir fu9aran$n yü9ü %nun ü1erinde idi. D%lda a&layan bir;%u9, en9/e /9e1leyen bir a/ %ndan s%rulurdu. Ph$re/ ünü bunlar$n hesab$n$ nas$leree&ini düünür, elinden eldi&ine ha/â ya'mamaya, 9imsenin 9albini 9$rmamaya;al$$rd$. 0i/e9im, 9endisine sul/ân$n emrine irmesi /e9lif ediline eri durmu, ana9h%as$ emredine, emre i/aa/ e/mi/i. 7ul/ân$n hi1me/ine de, Allahü /eâlân$n dîninehi1me/ edi', =’nun r$1âs$n$ 9a1anabilme9 ar1usuyla h%as$n$n emriyle irmi/i. 3u hus?s/a

Ia9ây$9-$ 0u’mâniyeB müellifi yle anla/$r@ 7ul/an =rhan Gâ1i, âlimleri, eliyây$ rü'1e/en bir 1â/-$ muh/erem idi. = mübâre9 9imse, birün Alâüddîn-i 5sed ha1re/lerini1iyâre/e i//i. =nun bulundu&u yere ar$na, Alâüddîn-i 5sed rahme/ullahi aleyh# nafilenama1 9$lma9/a idi. =rhan Gâ1i, aluda be9ledi. 3u s$rada far1 nama1 a9/i eldi. =rhanGâ1i e %rada bulunan Alâüddîn-i 5sed’in /alebeleri nama1 i;in ha1$rland$lar. 0ama1$n

sünne/ini 9$ld$lar. İ9âme/ %9ununa, /alebeler aras$nda bulunan ara Halîl imâme/e e;/i.Ha1$r %lan emâa/e nama1 9$ld$rd$. Alâüddîn-i 5sed de %das$ndan ;$9$' eldi. 3ir müdde/s%hbe/ e//iler. =rhan Gâ1i edeble dinledi. <aha s%nra ba$n$ 9ald$r$'4 7eferde e ha1erde,ahâli aras$nda â9i %laa9 hâdiselerde hü9medi', ha9 ile bâ/$l$ ay$rma9, er’î hü9ümleribeyân e/me9 i;in bir hâ9im-i samedânî lâ1$md$r. Jalebeni1den birini benim ile seferei/me9 i;in /ayin e/seni1B deyi', meram$n$ er1e//i. Alâüddîn-i 5sed r.a#, =rhan Gâ1i’ninbu ar1usunu 9abul e//i9/en s%nra, /alebelerine ba9/$. Her birinin4 0e %lur benindermeSB diye yalar$r bir hâli ard$. :ün9ü %nlar, sul/anla berâber %lan ulemây$dünyâya dü9ün %lur biliy%rlard$. 7ul/ân$n 9/ülü9lerine ulemân$n ilimlerini âle/e/melerinden 9%r9uy%rlard$. Ana9 7ul/an =rhan, yle bir 9imse de&ildi. Dan$na ulemây$emre/me9 i;in de&il, Allahü /eâlân$n emirlerini %nun a&1$ndan dinleme9 i;in, 9endisiniAllahü /eâlân$n yasa9lar$na 9ayma9/an sa9$nd$rmas$ i;in is/iy%rdu. endisine 9ul de&il,ba$na sul/an ar$y%rdu. <ele/ sul/ans$1, sul/an ulemâs$1 %lmuy%rdu. <ele/in be9âs$ i;insul/âna, sul/ân$n yanl$ y%la sa'mamas$ i;in ulemâya ih/iyâ; ard$. Alâüddîn-i 5sed naml$ara H%a’n$n /alebelerinden birinin de bu ii ya'mas$ lâ1$md$. İ baa dümü/ü. araH%a da en 1de /alebesi :andarl$ ara Halîl’i 7ul/an =rhan Gâ1i’ye erdi. ara Halîl r.a#de, Me’m?r ma’1?rdur.B hü9müne, h%as$n$n emrine /âbi %lu', =rhan Gâ1i ile birli9/ei//i. 7eferde e ha1erde, sul/âna müairli9, anlama1l$9larda hâ9imli9 ya'/$. Danl$ y%lasa'anlar$ /erbiye edi', dîn-i İslâm$n emir e yasa9lar$n$n /a/bi9inin, <ele/-i âliye-i=smaniye i;erisinde 5hl-i sünne/ âlimlerinin bildirdi&i e9ilde irâs$na ayre/ eyledi.

:andarl$ ara Halîl Hayreddîn aa, 7ere1’de bir âmi, İ1ni9’de Deil Câmiyi,Gelib%lu’da 5s9i Câmiyi, İ1ni9’de es9i e yeni imâre/i ya'/$rd$. 3una hi1me/leri aras$nda,ilm-i belâa//a Celâleddîn-i a1înî’nin Jelhîs-ül-mif/âhB adl$ eserini erhe//i.

1) Şkâik tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 3&

2) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-3, sh. 287 3) âms-ül-"lâm; cild-3, sh. 2&72



4) âc-üt-te(âr$h; cild-1, sh. %1) >!hbet-üt-te(âr$h (el-hbâr; cild-3, sh. 3& 0) /d$kât-ül-(üzerâ; sh. 47) e(ârih-i Jl-i smn; sh. 08) >er$; ild-1, sh. 1%7

>Â#*Û#'Î (A/;e5 b, He): 3üyü9 f$9$h âlimi. İsmi, Ahmed bin Hasen bin D?suf’dur. ünyesi 5bü’l-me9ârim

%lu', la9ab$ >ahrüddîn’dir. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir. (*6 m. !"*+# senesinde efa/e/mi/ir. Jebrî1’de yerlemi, a9lî ilimlerde mü/ehass$s %lmu/ur. İbn-i 7üb9î Jaba9â/’$nda,%nun i;in yle der@ Ahmed :âr'?r/i, büyü9 bir âlim, fa1île/ sâhibi, dînin emir eyasa9lar$na uyma9/a ;%9 di99a/li, e9ar sâhibi %lu', deaml$ ilim ile meul %lur, /alebe%9u/urdu. 3ir müdde/ âd$ 0âs$rüddîn 3eydâî’nin yan$nda 9ald$. 3u 1aman 1arf$nda%ndan is/ifâde e//i. İbn-i âd$ Iühbe de, 0?reddîn 5rdebîlî e ba9alar$n$n, Ahmed:âr'?r/i’den ilim ald$9lar$n$, %nun meh?r eserlerinin %ldu&unu syler.

5serleri@ !. Ierh-ül-Hâî@ >$9ha dâirdir. 2. Ierh-ü-Iâfiîyye li İbn-il-Hâib@ 7arfilmine dâirdir. ". Hâiye alâ erh-il-Mufassal İbn-il-Hâib@ 0ahi ilmine dâirdir. *. 5l-Haâî alâ /efsîr-il-eâf, +. Ierh-i minhâ-il-3eydâî@ Vs?l-i f$9ha dâirdir.

1) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 082) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 123, 1243) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1484) ir"ât-ül-cinân; cild-4, sh. 3&7 ) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 3&30) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-, sh. 10%7) i#tâh-üs-se"âde; cild-1, sh. 11%8) e#-üz-zünn; sh. 112, 222, 020, 1&21, 1478

DÂVÛD BİN !E""İD EL-H!E"NÎ: 5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, <â?d bin 7eyyid 3edr el-Hüseynî’dir. ()! m. !")!#

senesinde 3ey/-i Ma9dis iar$nda efa/ e//i. <%&um /ârihi e haya/$ ha99$nda fa1la biliy%9/ur. erâme/leri ;%9/ur.7eyyid <â?d, 3ey/-i Ma9dis iar$nda bir 9yde yaad$. =rada9ilerin ;%&u h$ris/iyan

%lu', ba& e bah;elerinden elde e//i9leri ü1ümleri ara' ya'$', %rada9i müslümanlardanfâs$9 ünah9âr# %lanlara da sa/maya balay$na, 7eyyid <â?d buna ;%9 ü1üldü. Allahü/eâlâya dua edi', yalard$. H$ris/iyanlar$n ellerinde9i ara'lar$n sir9e hâline dndü&ürüldü. H$ris/iyanlar bu durum 9ar$s$nda 7eyyid <aud’a 7ihirba1B deyi', %radan ba9ayerlere i//iler. 7eyyid <â?d, %ran$n âlisine mürâaa/ edi', bir derâh ya'ma9 is/edi&inibildirdi. <aha s%nra âli /araf$ndan %nun i;in bir derâh inâ edildi. :%9 9imseler %radailim e ahlâ9 &rendiler. 7eyyid <â?d bu derâhda efa/ e//i. Haya//a i9en ya'/$rd$&$,ü1eri 9ubbe ile r/ülü /ürbesine defnedildi.




DÂVÛD-İ İ!KENDE#Î:İs9enderiyye’de ye/ien Mâli9î me1hebi f$9$h âlimlerinden e eliyân$n

büyü9lerinden. İsmi, <â?d bin mer bin İbrâhim e-Iâ1ilî el-İs9enderî %lu', 9ünyesi 5b?7üleymân’d$r. ayna9 eserlerde d%&um /ârihine ras/lanamayan 5b? 7üleymân, ("" m.!"""# senesinde İs9enderiyye’de efa/ e//i. Oefa/$ i;in 9ayna9larda ba9a /ârihler debildirilmi/ir.

Jasauf/a Iâ1ilî /arî9a/$na mens?' idi. 3u y%lun büyü9lerinden 5bü’l-Abbâs-$ Mürsîe %nun hâlifesi %lan Jâüddîn İbn-i A/âullah İs9enderî ha1re/lerinin s%hbe/lerindeye/iere9 9emâle eldi. Mâli9î me1hebi âlimlerinin nde elenlerinden e ur’ân-$ 9erîmdemedhedilen Kâsih ilimli âlimlerin imâmlar$ndan büyü9lerinden# %ldu. 3ilhassa f$9$h, /efsîr,hadîs, nahi, beyân e di&er ilimlerde e eliyâl$9 y%lunda dereesi ;%9 yü9se9 idi. :ei/liilimlere dâir ;%9 9$yme/li eserler /asnif e/mi %lu', ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@

İ1âh-ul-mesâli9, er-Kisâle/-ül-merd$yye fî erhi düâ-i-Iâ1iliyye, Ierh-u/-/el9în,Vy?n-ül-ha9âi9, ef-ül-belâa e Ierh-ül-ümel li1-üâî.

5b? 7üleymân <â?d-i İs9enderî ha1re/leri, “3meller in 9$yme/i# anakniyetlere göredir. $erkesin niyet ettiği ne ise, eline geçeek olan anak odur( hadîs-i erîfinde e;en niye/ ha99$nda buyurdu 9i@ 3â/$nda9i dereenin yü9se9li&i,niye/in yü9se9li&i nisbe/indedir. Da’nî niye/inde9i üs/ünlü&ün ne 9adar ise, bâ/$nî âlemde9i

deree e yü9se9li&in de % nisbe//e üs/ündür.B <â?d-i İs9enderî’nin buyurdu&u di&er 9$yme/li s1lerinden ba1$lar$ da unlard$r@ <ünyâda en ;%9 a$laa9 ey, 9iinin sedi&ini b$ra9$' ba9a birinin 9a'$s$na

s$&$nmas$ e %ndan birey be9lemesidir.B Mürid y%l s/erii, rehber# sana ilâ$, /edâi %lma9 y%lunu s/eren de&il, /edâi

eden, maneî %lara9 /erbiye edi', ye/i/iren 1â//$r. 3yle %lm$yana mürid denme1.B Allahü /eâlân$n muhabbe/inden bir 1erreyi, bin y$ll$9 ibâde/e de&imeS :ün9ü, “7işi

se#diği ile berâberdir( buyurulmu/ur. Iehe/ler, bi/meyen ar1u e ih/irâslar, üs/ü r/ülü a1a'/$rlar.B 3ir elîde, i9i ;ei/ n?r bulunur. 3irinisi4 rahme/ e ef9a/ n?ru %lu', bu nurla,

eliyâl$9 y%lunda bulunmaya müsâi/ %lanlar$ 9endisine e1beder, ;e9er. İ9inisi ise4 fey1,i11e/ e 9ahr n?ru %lu', bu nurla da, Allah y%lunda bulunma9/an u1a9, /a9$n 9imseleri

9endisinden u1a9la/$r$r.B ulun ilmi ar//$9;a, ilim /alebi, daha ;%9 &renme9 ar1u e ih/iyâ$ da ar/ar.Himme/i de yü9selir. :ün9ü 9ii, ehâle/ hâlinde, sâdee ilim &renmeyi, daha ;%9 ilimsâhibi %lmay$ is/er e buna 9endisini ;%9 muh/a; hisseder. İlmin ;%9 dereeleri ard$r.=nun s%nu y%9/ur.B

Plimler, 1âhirî e bâ/$nî âlimler %lara9 i9iye ayr$l$r. âhirî âlim4 ilmi ar//$9;a, 1uh?ru,%r/aya ;$9mas$, /an$nmas$ ar/an 9imsedir. >a9a/ bâ/$nî âlim bunun 1$dd$d$r. = i1lidir.Ma’nâlar âleminde ilerledi9;e, 9endisi, 9endisini e ilmini anlama9/an, idrâ9 e/me9/en âi19al$r. İlmi de 9endisi ile birli9/e i1lidir. âhirde, rünü/e# %nun ilminin e 9endi hâlininbir belir/isi %lma1. Ana9 ehli %lanlar /araf$ndan /an$nabilirler.B

Allahü /eâlân$n ihsânlar$ i;inde, Allahü /eâlâya, mele9lerine, 9i/a'lar$na,'eyamberlerine îmândan s%nra, ihsânlar$n en büyü&ü ilâye/ eliyâl$9# n?runainanma9/$r.B

İnsanlar i9i 9$s$md$r. 3irini 9$s$m, dünyâ ile u&raanlar %lu', %nu i’mâr e/meye;al$$r. =nun y%lunun esâs$ dünyâ ile u&rama9/$r. İ9ini 9$s$m insanlar ise, ma’nâ âlemi ilemaneî ilerle u&raan 9imseler %lu', bunlar, ma/l?ba Allahü /eâlâya# 9auma9, =’nu/aleb e/me9 is/eme9# ar1usuyla yanarlar. 3ü/ün ayre/leri bunun i;indir.B

Da'/$&$n bü/ün ibâde/lerde âyen, sâdee 9endisine ibâde/ e//i&in Allahü /eâlâyaya9$nl$9 %lsun. Ha//â bu âye, eir e seâb/an daha ne %lmal$S Allahü /eâlâya ya9$n%lma9 ni’me/i ele e;ine, yle seâblar, yle eirler elir 9i, anlama9, hesâb e/me9müm9ün %lma1.B

albin /am bir ihlâs ile Fâ ilâhe illallah Allahü /eâlâdan ba9a hi;bir ilâh y%9/ur#Bdiyere9 bir defâ Allahü /eâlâya ynelmesi, Allahü /eâlâdan âfil %lara9 ya'$lan yer d%lusuibâde//en hay$rl$d$r.B

Mü’min 9ullar$n 9albleri, eliyân$n 9alblerinin leleri al/$ndad$r. 5liyân$n 9albleri,

enbiyân$n 'eyamberlerin# 9alblerinin lesi al/$ndad$r. 5nbiyân$n 9albleri de, Allahü/eâlân$n inâye/ e yard$m n?rlar$ al/$ndad$r.B



Gi1lili9 hâlinde bir eyin sa9l$ e i1li 9almas$, mühim de&ildir. As$l mühim %lan,1uh?r a;$9l$9# hâlinde % eyin i1li 9alabilmesidir.B

Gnül 9a'$lar$n$n a;$lmas$nda elde edilebilee9 en büyü9 nasîb, afle/ hâlinden9ur/ulabilme9/ir.B

3ir 9imse, sâhibi %lan Allahü /eâlây$ b$ra9$r, =’ndan ba9a birine 9alb 1ünü;eiri', %na ba9ar e %na nül erirse, ba$na u ü; ey elir@ !- albinde, ilâhî n?rlar$

müâhede e/mesine, ha99$ e ha9î9a/i rmesine mâni %lan 'erde hâs$l %lur. 2- albinihani sebe'le mahl?9lara 9a'/$rd$&$na dâir hesaba ;e9ilir. "- Allahü /eâlâdan ba9abireye nül erdi&i e niye/i b%1u9 %ldu&u i;in a1a' rür.B

3ir 9imsenin dünyâ e âh$re/ine fâideli %lan bir hâli y%9sa, % 9imse, ans$1maddelerden far9s$1d$r. Iâye/ bir 9imsenin ii üü er, 9/ü iler e ma’s$ye/ ünah#%lursa, bu durumda %, bir ey/andan far9s$1 %lur. 3ir 9imse hem dünyâ e hem de âh$re/ilerini birli9/e yürü/meye ;al$$', dünyal$9 ilere daha fa1la nem erirse, % 9imseninhayandan far9$ 9alma1. <üünesi, ii, meuliye/i yaln$1 Allahü /eâlâ i;in %lan 9imseise, san9i bir mele9 ibidir.B

Amelin e ilmin hâlis %lan$n$ is/eS Hâlis niye/le Allahü /eâlâya ibâde/ eder9en,insanl$9 hâli ba1$ 9usurlar$n %lursa, %nlar i;in de derhâl /be e/SB

5&er, insanlar elî 1â/lar$n 9adrini, 9$yme/ini bili' iyie anlayaa9 dereede

%lsalard$, her9es 9ar$la/$&$ bü/ün insanlara 9ar$ edebli %lurdu. :ün9ü, rünü i/ibâriyleelî de bi1im ibi bir insand$r e 9ar$las/$&$m$1 bir 9imse de, Allahü /eâlân$n bir elî 9ulu%labilir. Oelî, e9il e email ba9$m$ndan, iyini' 9uanma ba9$m$ndan e di&er bir;%9beerî s$fa/larla, di&er insanlardan far9l$ %lmayan bir 9imse ibi rünür. Hâlbu9i,haddi1a/$nda %, di&er insanlardan /amamen far9l$, a'ayr$ bir insand$r. Her ân nlü Allahü/eâlâ iledir e =’nun muhabbe/i ile yanma9/ad$r. İ/e elînin as$l hâlini bildiren buhus?siye/ini, ana9 %nun ibi %lanlar anlar. <i&er insanlar ise, %nu 9endileri ibi bir 9imse1annederler.B

Pbidde Allahü /eâlâya ;%9 ibâde/ edende# e ârifde nefse dümal$9 ard$r. >a9a/i9isinin dümanl$9lar$ far9l$d$r. Pbid, nefsinin ya'/$9lar$n$n 9endisi i;in 1ararl$ %ldu&unubildi&i i;in, nefsin ya'/$&$ ilere dümand$r. Prif ise, ileriyle birli9/e, nefsin 9endisine dedümand$r. :ün9ü nefs, Allahü /eâlâya dümand$r.B

3ir 9imse birini seerse, %nun bu seisi, bu seiye 9aumas$na sebe' %lan$ dasemeyi ere9/irir.B İnsan%&lu dünyâya e//en bir 9ana/ ile elir. Qs/ünde ;ei/ ;ei/ ni’me/lerin

bulundu&u yü9se9li9ler, al//a ise Cehennem a/ei ard$r. İnsan%&lu bu 9anad$n$ iyibesleyi', damarlar$n$ iyi 9ue/lendirmeli 9i, 9ana/ 1ay$f %lu', a1îfesini ya'amayaa9hâle elmesin e sâhibini a/ee düürmesin.B

alb ü; ;ei//ir. 3irinisi4 a’ra1î, ya’nî yeryü1üne ba&l$ %lan 9alb 9i, her an ey/an$nalda/mas$ e a1d$rmas$na 9ar$ /ehli9ededir. İ9inisi4 semâî 9alb 9i, bu 9alb, a’ra1î 9alb9adar %lmama9la berâber, yine de ey/an, 1ay$f hâlini ya9alay$' buna da sald$rabilir.Q;ünüsü4 arî 9alb %lu', ey/an e di&er mahl?9lardan hi;birisi buna 1arar ereme1.B

ur’ân-$ 9erîmi ha9i9î %lara9 dinliyebilmenin, bylee %nun maneî le11e/inden ha1alabilmenin il9 mer/ebelerinden birisi, fânî %lan mahl?9lar$n he'sini, 1ünden enlünden silere9 dinleme9/ir.B

Allahü /eâlâ bir 9ulu i;in hay$r murâd edine, %nun 9albine ha9î9î ilimleri yerle/irir.B 7en, u anda bulundu&un dünyâda ebedî 9alaa9 de&ilsin. 3a9î %lan âh$re/ yurduna

da henü1 ulam$ de&ilsin. 3u hâl 9ar$s$nda sana düen %dur 9i, 9endisine ;%9 ya9$n%ldu&un, senin her hâlini ren duyan e bilen 1â/a Allahü /eâlâya# ynelesin.B

3ir /alebe, 9endisine ilim e edeb &re/en e ha9î9î âlim %lan h%as$na edeb emuhabbe/le na1ar edine ba9$na#, Ha9 y%luna irmi %lur.B

Mahl?9lar aras$nda hîle9ârl$9, dü1enba1l$9 %lmad$&$ 1aman, Allahü /eâlân$n /efî9,yard$m e baar$ ihsânlar$ ya&mur misâli ya&ma&a balar.B

3ir 9ul 9albini Allahü /eâlâya /eih edebildi&i dndürebildi&i# müdde/;e, Allahü/eâlâ %nun bü/ün da&$n$9 ilerini /%'arlar, bir araya e/irir. >a9a/ 9ul, Allah 9%rusun,9albini bir 9ula /eih eder, 9endisi ibi âi1 bir mahl?9/an mede/ umarsa, bü/ün ileridarmada&$n$9 %lur.B



Allahü /eâlây$ /an$yan ârif 1â/lar$n, dünyâya dü9ün %lanlardan 9a;malar$, %nlardanu1a9lamalar$, %nlar$n ü1erinde dünyâ îfesinin 'is 9%9usu duyulu', e/râf$ raha/s$1 e//i&ii;indir.B

3a9$ durumlar$na re 1ler dr/ 9$s$md$r@ 3irinisi4 'eyamberlerin 1leridir 9i,rüü 9ue/li e 9es9indir. Je’sîrini il9 ba9$/a s/erir. 3u 1lerin s$hha/i /amd$r.İ9inisi4 elî 1a/lar$n 1ü %lu', bunlar$n da s$hha/leri /am %lma9la berâber rüleri

birini 9$s$mda9iler 9adar 9ue/li de&ildir. Q;ünüsü4 mü’minlerden âfil %lanlar$n1üdür 9i, rünü/e ar %ldu&u hissedilir e rülür. >a9a/ rüü 1ay$f/$r, /esir e/me1.Da’nî 'erdelidir. <rdünüsü ise4 9âfirlerin 1ü %lu', 9rdür e hi;bir ha9î9a/ireme1ler.B

5liyâ, bü/ün i1lili&ine e /an$nmamas$na ra&men bir lamba ibidir. 5/râf$n$ayd$nla/$r. İnsanlar, 9endilerine elen bir;%9 fâideli eyin %nun sebebi e hürme/ineeldi&ini anl$yama1lar. 3unun byle %ldu&unu, ;%&u 1aman elînin 9endisi dahî bilme1B

eyamberler, 'eyamberlere /âbi %lu' i1lerinde yürüyenler, muhabbe/ ehli %lu',Allahü /eâlây$ e =’nun “0e#iniz( buyurdu9lar$n$ seenler, 1iyândan 9ur/ulu', ni’me/lere9aumulard$r.B

Oelîlerden bir 1â/, ar9/a Allahü /eâlân$n dînine âi/ birey 9%nusa, arbda da bir9imse % elînin s1lerini duyu' 9abul e/se e bunlara /âbi %lsa, uysa, nasîbi 9adar %

elînin n?rundan is/ifâde eder. Arada9i u1a9l$9 is/ifâdeye mâni %lma1.B 7enin, a1 amel, nurlu e 'arla9 bir 9alb ile Allahü /eâlân$n hu1?runa ;$9man4 ;%9amel, fa9a/ nursu1 bir 9alb ile ;$9mandan daha hay$rl$d$r.B

Plimler e elîler, dünyâ haya/$nda ha9î9î hâlleri ile 1uh?r eyleme1 meydana;$9ma1#. Ana9 ilmî hüiye/i ile 1uh?r eyler. Ama Allahü /eâlâ, âh$re//e %nlar$ ha9î9îhâllerinde s/eree9/ir.B

5y Pdem%&luS endi 9endine ne 9adar insafs$1 daran$y%rsun. Haya/$n b%yuna,herün dünyâ ile meul %lursun, %nun e;ii e alda/$$ ü1elli9leri ile %yalan$rs$n. >a9a/herün ba9î %lan, ha9î9î saâde/ e s%nsu1 ni’me/ler yeri %lan Cenne/’e dae/ %lunursun.Cenne/’e hi; i/ibâr e/me1sin. <ünyây$ bir /arafa i/i', âh$re/e ynelmedin. Hi; %lma1sai9isini ayn$ seiyede /u/u' %na re hare9e/ e/seydin. 7en ise âh$re/i san9i unu/muibisin.B

Allahü /eâlâ, nefsiyle müâdele eden mü’mini, s%n nefesinde muhafa1a eder. İslâmü1ere lmeyi %na nasîb eder.B Ha9î9î irfan sâhibi ma9b?l bir 1â/a /âbi %lara9 'einden bir ad$m i/men, 9endi b%

ar1unla, nefsine uyara9 e üya ha9 y%l 1annedere9, 9endine re /u//u&un y%lda yü1binfersah yürümenden ;%9 fâideli e hay$rl$d$r.B

yle bir 9imse ile ar9ada %l 9i, %nda maddeye /emayül edee9 bir 9albbulunmas$n.B

Gnlünden dünyâ seisini sili' a/an 9imse, âbid e 1âhiddir.B endisinden ilim e edeb &rendi&in üs/âda hi1me/, babaya hi1me//en ne elir.

:ün9ü baba, senin, bu bir9a; ünlü9 9eder e s$9$n/$ âlemine elmene esîle %ldu. =9$yme/li üs/âd ise, seni safâ âlemine, yüe âleme yü9sel/me9/e, ebedî saâde/ine esîle%lma9/ad$r.B

<ünyâya eli', 9âmil bir müridin y%l s/eriinin# maneî /erbiyesi ile ye/imedenlen bir 9imse, mülees %lara9 lür. İs/erse, insanlar$n e inlerin say$s$ 9adar ibâde/ya'm$ %lsun.B

Allahü /eâlân$n, 9ullar$na ihsân e//i&i ni’me/lerin en büyü9lerinden birisi, aralar$ndairfan sâhibi elî bir 1â/$ bulundurmas$d$r. İs/erse insanlar %nu /an$mas$nlar e bilmesinler.B

âmil 9ii %dur 9i, d$ e'hesi ile i; âlemini r/mesini bilir.B Priflerden bir 1â/$n yan$nda e s%hbe/inde bir an bulunman$n faydas$, baban$n

/erbiyesinden, &re/menin 1âhirî mes’eleleri &re/mesinden ;%9 daha fa1lad$r. =nun biranl$9 /erbiyesi, bürlerinin yirmi y$ll$9 /erbiyesinden daha fa1la e daha /esirlidir. :ün9ü%nlar d$ rünüü /erbiye e/meye u&ra$rlar. Prif 1â/ ise, insan$n bâ/$n$n$, r?h ya'$s$n$/erbiye eder, ye/i/irir.B

Cehennem ehli i;in a1a'lar$n en idde/lisi, Cenne/ ni’me/lerinden mahr?m %lma9/$r.3u mahr?m %lman$n s$9$n/$s$, %nlara a1a'lar$n he'sinden daha a$ elir.B

3ir 9imse sana, nefsânî ha1înesinden bireyler erme9 is/erse, %nu sa9$n 9abule/meS 3ir 9imse 9i, sana a9$l ha1înesinden birey erme9 is/erse, bunu, i;inde9i hi9me/



n?ru ile mu9ayese e/S Ar1una re is/er 9abul e/, is/ersen redde/S 3ir 9imse 9i, sana 9albha1înesinden birey erme9 dilerse, sa9$n %la 9i %nu redde/meS Hemen 9abul e/S Ha//âfa1la ermesini, ar//$rmas$n$ is/eS Iâye/ birün ayb âlemi ha1înesinden birey da&$/anaras/larsan, sa9$n %nu 9a;$rmaS İyi bil 9i, en büyü9 ha1îne %dur.B

adir eesi, % senenin 9albidir, îmân d%lu bir 9alb de, i;inde bulundu&u esedin9adir eesidir.B

0efse, elime-i /ehîd anah/ar$n$n Fa@ Hay$r, y%9, %lama1B 9elimesi ile yle birem urulmu/ur 9i, bylee bâ/$l %lan da’âlar$ndan e is/e9lerinden a1e;i', ümidini9essin.B

Cmer/li9 e yard$m e/me ba9$m$ndan en ileri 9ul, Allahü /eâlân$n 9ullar$na r$1$9/eminine esîle %lan 9imsedir.B

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-2, sh. 82) bkât-ül-kübrâ; cild-1, sh. 1883) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 024) !"cem-t müelli#$n; cild-4, sh. 14&) El-@"lâm; cild-2, sh. 3330) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 1&&

7) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 30&8) Azh-!l-meknn; cild-1, sh. 7, 0% cild-2, sh. 133%) e#-üz-zünn; sh. 481, 001, 8%&1&) >el-ül-Abtihâc; sh. 110

DÂVÛD-İ KA"!E#İ (D96?5 b, M/;?5 Kr;9î): Jasauf, hadîs e /efsîr âlimi, a9lî e na9lî ilimlerde mü/ehass$s idi. İsmi, <â?d bin

Mahm?d bin Muhammed’dir. Aslen ayserili %ldu&u i;in ayserî e aramânî nisbe/ edildi.Ierefüddîn la9ab$ erildi. =smanl$ <ele/i’nin il9 medresesi %lan İ1ni9’/e9i =rhâniyeMedresesi’ne il9 %lara9 müderris /ayin edilen bu 1â//$r. (+! m. !"+)# y$l$nda İ1ni9’deefa/ edi', %raya defnedildi.

İl9 ne ayseri e ;eresinde ilim /ahsîl eden <â?d-i ayserî, ilmini ilerle/me9

ma9sad$yla M$s$r’a i//i. âhire’de hadîs-i erîf, /efsîr e di&er na9lî e a9lî ilimleri /ahsîle//i. Ar9adalar$ aras$nda 1e9âs$, ;al$9anl$&$ e ilmi ile ;%9 'arlad$. 7adrüddîn-i %neîha1re/lerinin /alebelerinden >üs?s-ül-hi9emB ârihi emâlüddîn âânî’nin /alebeleriaras$na 9a/$ld$. =nun yü9se9 ilminden is/ifâde edi', fey1lerine ma1har %ldu. Jasaufy%lunda ilerleyi', yü9se9 dereelere 9au/u. =nun ilminde9i üs/ünlü&ü, dereesininyü9se9li&i, Anad%lu’da meh?r %ldu. 3u s$rada =smanl$ <ele/i 7ul/an$ %lan =rhan Gâ1i,İ1ni9’i al$', ilim sâhi'lerine dura9 e ilim /ali'lerine me9ân %lmas$ i;in bir medrese inâe//i. <â?d-i ayserî’yi de dae/ edi', bu medreseye müderris /ayin e//i. 3urada efa/$na9adar a1îfe rü', nie âlimler ye/i/irdi. İl9 =smanl$ medresesinin il9 müderrisi %lmas$d%lay$s$yla, =smanl$ dele/inin ilmiye hey’e/ini /e9il eden il9 9adr%lar %nun /alebeleriaras$nda ye/i/i.

7âlih, 1âhid, ;%9 ibâde/ eden, insanlara 9ar$ ;%9 merhame/li e ü1el ahlâ9 sâhibibir 1â/ %lan <â?d-i ayserî’nin hre/i, Muhyiddîn-i Arabî’nin >üs?s-ül-hi9emBinierhedere9 Ma/la-$ hus?s-il-9elâm fî meânî >üs?s-ül-hi9emB ad$n$ erdi&i eseriyle daha;%9 duyuldu. 3u 9$yme/li eser, Hindis/an’da bas$lm$/$r. <â?d-i ayserî’nin bu erhindenba9a4 Jah9î9-$ mâ-il-haya/ e 9ef-i esrâr-i1-1ulâmB, 0ihâye/-ül-beyân fî dirâye/-i1-1emân,B, Ierh-i/-Jeiyye li İbn-il->âridB e daha bir;%9 eseri ard$r.

1) Şkâik tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 272) e#-üz-zünn; sh. 200, 888, 1&38, 1202, 1338, 172&, 1%87 3) âms-ül-"lâm; cild-3, sh. 21124) ?ehber @nsikl9:edisi; MDâ(d-i ser$N mddesi



DİM"Â'Î (Ab5ü+;ü@;, b, H+e): >$9$h e hadîs âlimi. İsmi, Abdülmü’min bin Halef bin 5bü’l-Hasen bin Ieref bin H$d$r

bin M?sâ ed-<imyâ/î e/-J?nî %lu', 9ünyesi 5b? Muhammed e 5b? Ahmed’dir. Fa9ab$ iseIerefüddîn’dir. 6!" m. !2!(# senesinde <imya/’/a d%&du. ()+ m. !")6# senesi il9a’deay$n$n %nbirinde âhire’de efa/ e//i. 3âb-ün-0asr 9abris/an$na defnedildi.

Abdülmü’min ed-<imyâ/î, ne4 f$9$h, us?l, ferâi1 bililerini <imya/ 9ad$s$ İbn-i Halîl

e 5bi’l-Me9ârim Abdullah ile 5b? Abdullah el-Hüseyn bin Mens?r es-7a’dî’den &rendi.3unlardan ayr$a hadîs-i erîf de dinledi. 5b? Abdullah Muhammed bin M?sâ bin0u’mân’$n /ei9i ile hadîs-i erîf &renmeye balad$. <aha s%nra âhire’ye i//i. =radaHâf$1 e9iyyüddîn Abdüla1îm el-Mün1irî ile rü/ü. V1un 1aman %nun derslerine deame//i. Hadîs ilminde üs/ün dereeye yü9seldi. 3undan ba9a İs9enderiyye, Me99e, Medîne,3a&dad, Mardin, Harran, <$me9 e Haleb’de bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. Haleb’deHâf$1 5bü’l-Haâ D?suf bin Halîl’in derslerinde bulundu.

Abdülmü’min ed-<imyâ/î’den ise4 Ieyh 5bü’l->e/h Muhammed bin Muhammed el-5byurdî, Hâf$1 5bü’l-Haâ D?suf bin e1-e9iyy-il-Mü11î, Hâf$1 5b? Abdullah e1-ehebî,Hâf$1 5bü’l->e/h Muhammed bin Muhammed bin 7eyyidinnâs, Hâf$1 5b? Abdullah binIâme e/-Jâî, el-Hâf$1-ül-Oâlid e bir;%9 âlim hadîs-i erîf dinledi e riâye//e bulundu.

Abdülmü’min ed-<imyâ/î, âhire’de Medrese/-ül-Mens?riyye’de hadîs dersleri erdi.

İl9 defâ %rada ders eren âlim %ldu. Abdülmü’min bin Halef, M$s$r’da sünne/-i seniyyeninyay$lmas$ i;in ;%9 ;al$/$. >i/nelerden u1a9 %lara9 sünne/-i seniyyenin hi1me/;isi %ldu.51-ehebî %nun ha99$nda4 Abdülmü’min ed-<imyâ/î’nin ismi de, ahlâ9$ da ü1el

idi. Gü1el 9%nuurdu. Füa/ e 9$râa/ âlimi idi. i/a'lar$ d%&ru e ;%9 faydal$ idi. Maddî emaneî r$19$ b%ldu. Her9es/en hürme/ e say$ rdüB deme9/edir.

5l-Mü11î ise %nun ha99$nda yle deme9/edir@ =ndan daha fa1la hadîs-i erîf bilenrmedim.B

Abdülmü’min ed-<imyâ/î bir;%9 eser ya1d$. 5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ !- i/âb-üs-salâ/-ül-üs/â, 2- i/âb-ül-hayl, "- abâil-ül-ha1re, *- 5l-A9dül-müsmin fîmenismühü Abdülmü’min +- 5l-5rbe?n el-Mü/ebâyine, 6- 5l-İsmâd fî hadîs-i ehl-i 3a&dad, (-Meîha/, 8- Muh/asar-üs-sîre/in 0ebeiyye/i.

Abdülmü’min <imyâ/î, 7üleymâniye ü/ü'hânesi’nin Keîs-ül-9ü//âb Mus/afâ 5fendi

9$sm$, *! numarada 9ay$/l$ i/âb-ül-me/er-ur-râbih fî seâb-i amel-is-sâlihB adl$eserinde4 münâ9aa e idâli /er9e/menin seâb$ ha99$nda9i hadîs-i erîflerde buyuruldu9i@

“7im, %aksız olduğu %âlde münâkaşayı terk ederse, onun için *ennetba%çelerinde e# yapılır. 7im de %aklı olduğu %âlde münâkaşayı terkederse, onuniçin *ennet+in ortasında bir e# yapılır.(

“3%lâkını güzelleştirene *ennet+in en yüksek yerinde bir e# yapılır.( “1ünâkaşayı bırakın. 9ünkü ben: ba%çesinde, ortasında #e en yükseğinde

olmak üzere, %aklı olduğu %âlde münâkaşayı terkeden kimse için üç e#biliyorum. 1ünâkaşayı terkedin. 9ünkü abbimin beni putlara tapmaktan sonrailk ne%yettiği şey münâkaşadır.(

“7imse ile müâdele etmeyen, %aklı olsa bile, dili ile kimseyi initmeyenmüslümanın, *ennet+e gireeğine size söz #eriyorum. ;aka yapmak için #eyanındakileri güldürmek için de olsa yalan söylemiyenin, *ennet+e gireeğini

size söz #eriyorum. )yi %uylu olanın, *ennet+in yüksek dereelerineka#uşaağını size söz #eriyorum.(

“3lla%ü teâlânın onunla %atâları ma%#edip dereeleri yükselttiği şeyi sizebildireyim mi' ;iddet #e melâlet anlarında, âdabına riâyet ederek güzeleabdest almak, âmilere gitmek #e bir namazı kıldıktan sonra diğer namaz#aktini beklemektir. *<9nr ü= de#â) )şte bu ribâttır.(

Hadîs-i erîfin erhi@ 3urada, Iidde/ e melâle/ anlam$ndan murâd4 idde/li s%&u9,sâhibini, hare9e//en al$9%yan has/al$9 e insan$n abdes/ almas$n$ 1%rla/$ran daha ba9ahâllerdir. Hadîs-i erîf/e bildirilen amellere deam eden 9imse, Allahü /eâlâdan4ünahlar$n$n af e ma&fire/ edilmesini, seâblar$n$n ar//$r$lmas$n$ e Cenne/’e 9%nulmas$n$ümi/ edi' be9ledi&i i;in, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, bu 9imseyi dümana 9ar$

nbe/ ribâ/# /u/an e nbe/ /u/ar9en ehîd %lmay$ be9leyen 9imseye ben1e/mi/ir. 3a1$



âlimler de4 Du9ar$da9i amellere ribâ/ buyurulmas$, bu amellerin, sâhibini ünahileme9/en al$9%ymas$ndan d%lay$d$rB demilerdir.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “1is#ak kullanınız. 9ünkümis#ak ağzı temizler, 3lla%ü teâlânın rızâsını kazandırır. *ebrâil bana mis#akıöyle ta#siye etti ki, bana #e ümmetime mis#akın 2arz olmasından korktum.(

“;âyet ümmetime zor gelmeyeeğini bilseydim, %er namaz için mis#ak

kullanmalarını emrederdim.( “7ur+ân+ın yollarını mis#ak ile temizleyiniz.( “3ğız mis#âklanmış olarak kılınan iki rek+at, mis#âklanmadan kılınan

yetmiş rek+atten da%a üstündür.( “5oğru olunuz. &iliniz ki, amellerinizin en %ayırlısı namazdır. -lbette

namaza sâdee mü+min olanlar de#am eder.( “&ir kimse, güzele abdest aldıktan sonra üç de2â “-ş%edü en lâ ila%e

illalla%ü #a%de%ü lâ şer!kele% #e eş%edü enne 1u%ammeden abdü%ü #eeslü%ü( derse, 3lla%ü teâlâ onun için *ennet+in sekiz kapısını açar, o kimseistediğinden *ennet+e girer.(

“1üezzin: “3lla%üekber, 3lla%üekber( dediği zaman, sizden biriniz:“3lla%üekber, 3lla%üekber( der, sonra müezzin: “-ş%edü enlâ ila%e illalla%(

dediği #akit, o da: “-ş%edü enlâ ila%e illalla%( derse sonra müezzin: “-ş%edüenne 1u%ammeden eslulla%( dediği #akit, o da: “-ş%edü enne 1u%ammedeneslulla%( der, müezzin: “$ayye ales4salâ%( dediği #akit, o da: “<a %a#le #elâku##ete illâ billa%( der, sonra müezzin: “$ayye alel42elâ% dediği #akit, o da: “<a%a#le #elâ ku##ete illâ billa%( derse, sonra “3lla%üekber, 3lla%üekber(dediğinde, o da: “3lla%üekber, 3lla%üekber( derse, sonra müezzin: “<â ilâ%eillalla%( dediği #akit, o da bütün kalbiyle: “<â ilâ%e illalla%( derse, *ennet+egirer.(

Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# amellerin hanisinin daha fa1île/li %ldu&us%ruluna4 “)lk #aktinde kılınan namazdır( buyurdu.

“8amazı ilk #aktinde kılmanın, namazı son #aktinde kılmaya üstünlüğü,â%ıretin dünyâya üstünlüğü gibidir.(

“8amazın ilk #akti 3lla%ü teâlânın rızâsı, son #akti ise a22ıdır.( “*emâatle kılınan namaz, yalnız kılınan namazdan yirmiyedi deree da%aüstündür.(

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9iP “7im yatsı namazını emâatlekılarsa, sanki geenin yarısını ibâdetle geçirmiş gibi olur. 7im de saba%namazını emâatle kılarsa, bütün geeyi ibâdetle geçirmiş olur.(

“1ünâ2ıklara en ağır gelen namaz, yatsı #e saba% namazıdır.( “&enim bu mesidimde kılınan namaz, başka mesidde kılınan bin

namazdan da%a 2az!letlidir. 1esid4i %aram bundan müstesnâdır. 1esid4i%aramda kılınan bir namaz, bunda *benim mescidimde) kılınan yüz namazdanda%a 2az!letlidir.(

“udüs’/e# &eyt4i 1akd!s mesidinde kılınan bir namaz, başka mesiddekılınan beşyüz namazdan da%a 2az!letlidir.(

“3lla%ü teâlânın rızâsı için bir mesid yapan kimseye, 3lla%ü teâlâ*ennet+te bir e# yaptırır.(

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “7im 3lla%ü teâlâya ka#uşmayı isterse, 3lla%ü teâlâ da ona ka#uşmayı ister. 7im 3lla%ü teâlâya ka#uşmayı istemezse, 3lla%ü teâlâ da ona ka#uşmayı istemez( buyuruna, Pie r.anhâ#4 3i1 hi;birimi1lümü is/emeyi1B dedi. 3unun ü1erine Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “&u odeğildir. <âkin mü+min, 3lla%ü teâlânın ra%meti, rızâsı #e *ennet+i ilemü=delenine, 3lla%ü teâlâya ka#uşmak ister. 3lla%ü teâlâ da ona ka#uşmakister. 7â2ir ise, 3lla%ü teâlânın azâbı #e gadabı ile korkutuluna: 3lla%ü teâlâyaka#uşmak istemez. 3lla%ü teâlâ da ona ka#uşmak istemez( buyurdu.

“7imin son sözü <â ila%e illalla% olursa, *ennet+e girer.( “*ennet+in eyyân isminde bir kapısı #ardır. &uradan anak oruç tutanlar

gireektir.(



“&ir kimse, amazan ayında oruç tutmayı 2arz bilir, #az!2e bilir #e oruun se#âbını 3lla%ü teâlâdan beklerse, geçmiş güna%ları a22olur.(

“7im amazân4ı şer!2 #e 7urban &ayramı geelerini i%yâ ederse: kalblerinöldüğü gün, onun kalbi ölmez.(

“7im şu beş geeyi i%yâ ederse, *ennet ona #âibdir. 3u be ee#@ >e#riye, 3re2e, 7urban &ayramı, amazân4ı şer!2 &ayramı #e ;a+bân+ın onbeşini

geeleridir.( “7im kardeşinin i%tiyâını görmek için yürürse, onun için on sene i+tikâ2tan

da%a %ayırlıdır. 7im bir gün 3lla%ü teâlânın rızâsı için i+tikâ2 ederse: 3lla%üteâlâ, onunla *e%ennem ateşi arasında üç %endek kor. $er bir %endek iki u2ukarasından da%a geniştir.(

“7im benim kabrimi ziyâret ederse, ona şe2âatim #âib olur.( Allahü /eâlâ, 3e9âra s?resi 2)(. âye/-i 9erîmede meâlen4 “)nsanlardan bir kısmı

da #ardır ki, 3lla%ü teâlânın rızâsını isteyerek ne2sini 3lla%ü teâlâya ibâdetyolunda sar2 eder. 3lla%ü teâlâ kullarına çok mer%amet ediidir( buyurdu.

Ayn$ s?renin 2!6. âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “-y mü+minler" insan /abia/$ iâb$#%oşunuza gitmediği %âlde, din düşmanları ile sa#aşmak üzerinize 2arz kılındı./lur ki, birşey %oşunuza gitmezken, sizin için o %ayırlı olur #e birşeyi de

se#diğiniz %âlde o, %akkınızda şer olur. 3lla%ü teâlâ bilir, siz bilemezsiniz( buyuruldu.0isa s?resi +. âye/-i 9erîmede meâlen4 “1allarını, anlarını 2edâ ederek din

düşmanları ile 3lla%ü teâlânın rızâsı için i%âd, mu%arebe eden müslümanlar,oturup, kapanıp ibâdet edenlerden da%a üstündür. $epsine de *ennet+i söz#eriyorum( buyuruldu.

Allahü /eâlâ, Jebe s?resi !!!. âye/-i 9erîmede meâlen4 “3lla% yolunda sa#aşıpdüşmanları öldüren #e öldürülen mü+minlerin anlarını #e mallarını, 3lla%üteâlâ, *ennet kendilerinin olmak karşılığında satın almıştır( buyurdu.

Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# Hani amel daha fa1île/lidirRB diyes%ruluna4 “3lla%+a #e eslüne !mân etmek( buyurdular. 7%nra nedirRB diyes%ruluna4 “3lla% yolunda i%âddır( buyurdular. 7%nra nedirRB deniline de4 “7abl

olan %adır( buyurdular.Allahü /eâlâ, 3e9âra s?resi !+*. âye/-i 9erîmede meâlen4 “3lla% yolundaöldürülenlere, “/nlar ölülerdir( demeyin. $ak!katte onlar diridirler. ?akat sizanlayıp bilemezsiniz.(

Pl-i İmrân s?resi !+. âye/-i 9erîmede meâlen4 “5inlerini korumak için %iretedenlerin yurtlarından çıkarılanların, benim yolumda işkeneye, %akârete,

ziyâna uğrayanların, mu%arebe edenlerin #e öldürülenlerin güna%larını elbetteörteeğim. /nları altından ne%irler akan *ennetlere koyaağım( buyuruldu.

Allahü /eâlâ, 3e9âra s?resi !+2. âye/-i 9erîmede meâlen4 “&eni tâatle zikredin ki,ben de sizi mağ2iretle yâd edeyim. >âatle ni+metlerime şükredin #e ma+siyetlekü2rân etmeyin(, Pl-i İmrân s?resi !!. âye/-i 9erîmede meâlen4 “3kl4ı kâmil

sâ%ibleri 3lla%ü teâlâyı ayakta, otururken #e yatarken ya’nî dâimâ# zikrederler(, Ka’d s?resi 28. âye/-i 9erîmede meâlen4 “&unlar, !mân edenlerdir, 3lla%ü teâlânın

zikriyle gönülleri %uzr #e sükna ka#uşanlardır. $aberiniz olsun ki, kalbleranak zikrulla% ile mutmain olur(, Ah1âb s?resi *!. âye/-i 9erîmede meâlen4 “-y!mân edenler" 3lla%ü teâlâyı dilini1 e 9albini1le /ürlü /esbihler ya'ara9# çok

zikredin( buyuruldu.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “abbini zikreden ile abbini

zikretmeyenin durumu, diri ile ölünün durumu gibidir.( “*ennet e%li, sâdee <ünyâda i9en# 3lla%ü teâlâyı zikretmeden geçirdiği

ânına ta%assür eder, üzülür.( “)nsanların yaptıklarını yazan meleklerden başka melekler de #ardır.

Yollarda, sokakbaşlarında dolaşırlar. 3lla%ü teâlâyı zikredenleri ararlar. @ikredenleri buluna, birbirlerine seslenirler. &uraya geliniz, buraya gelinizderler. 7anadları ile onları sararlar. / kadar çokturlar ki, göke #arırlar.

7ullarının %er işini bilii olan 3lla%ü teâlâ, meleklere sorarak: “7ullarımı nasılbuldunuz'( buyurur. “Yâ abb!" 0ana %amd #e sena ediyorlar #e senin



büyüklüğünü söylüyorlar #e senin ayıplardan #e kusurlardan temiz olduğunu söylüyorlar( derler. “/nlar beni gördüler mi'( buyurur. “$ayır görmediler(derler. “Aörselerdi, nasıl olurlardı'( buyurur. “5a%a çok %amd ederlerdi #e da%açok tesbi% ederlerdi #e da%a çok tekb!r söylerlerdi( derler. “/nlar, benden neistiyorlar'( buyurur. “Yâ abb!" *ennet+ini istiyorlar( derler. “/nlar *ennet+igördüler mi'( buyurur. “Aörmediler( derler. “Aörselerdi, nasıl olurlardı'(

buyurur. “5a%a çok yal#arırlardı, da%a çok isterlerdi. Yâ abb!" &u kulların*e%ennem+den korkuyorlar. 0ana sığınıyorlar( derler. “/nlar *e%ennem+igördüler mi'( buyurur, “$ayır görmediler( derler. “Aörselerdi, nasıl olurlardı'(buyurur. “Aörselerdi, da%a çok yal#arırlardı #e ondan kurtulmak yoluna da%açok sarılırlardı( derler. 3lla%ü teâlâ, meleklere: “;â%id olunuz ki, onların %epsini a22eyledim( buyurur. “Yâ abb!" / zikredenlerin yanında, 2ilan kimse zikretmekiçin gelmemişti. 5ünyâ çıkarı için gelmişti( derler. “/nlar benim misâ2irlerimdir.&eni zikredenlerle berâberim. /nların yanında bulunanlar da zarar etmezler(buyurur.(

“-y insanlar" ;üp%esiz ki 3lla%ü teâlânın gizli melekleri #ardır. /nlar, 3lla%ü teâlânın zikredildiği, anıldığı yerlere girer #e orada dururlar. / %âlde*ennet ba%çelerinde rızıklanınız( buyuruna, 5shâb-$ 9irâm r. anhüm#4 Cenne/

bah;eleri nerededirRB diye s%rdular. Kes?lullah da salllahu aleyhi essellem#@ “Cenne/bah;eleri4# zikir melisleri, 3lla%ü teâlânın anıldığı yerlerdir. 3lla%ü teâlâyı zikretmek için çalışınız. 8e2slerinize 3lla%ü teâlâyı zikrettiriniz( buyurdu.

“3lla%ü teâlâyı anmak için oturan kimseleri melekler kuşatırlar. /nları 3lla%ü teâlânın ra%meti kaplar. /nlara sekine iner. 3lla%ü teâlâ, onları kendikatında olanlar arasında anar.(

“0üb%ânalla%i #el%amdülillâ%i #elâ ila%e illalla%ü #alla%ü ekber #elâ %a#le#elâ ku##ete illâ billa% de" 9ünkü bunlar, el4&akıyyât4üs4sâli%ât+tır. 3ğaçyaprağını döktüğü gibi, onlar da %atâ #e güna%ları dökerler. &unlar, *ennet%az!nelerindendir.(

“9arşıya giren kimse, “<â ilâ%e illalla%ü #a%de%ü lâ şer!kele% le%ülmülkü#ele%ül%amdü yu%y! #e yumit #e %ü#e %ayyün lâ yemt bi4yedi%il%ayr #e %ü#e

alâ külli şey+in kad!r( derse, 3lla%ü teâlâ ona bin kere bin se#âb yazar #e binkere bin güna%ı ondan siler. /nu bin kere bin yükseltir.( Allahü /eâlâ, Pl-i İmrân s?resinin !"+. âye/-i 9erîmesinde, meâlen4 “Be bir güna%

işledikleri #eya ne2slerine zulmettikleri zaman, 3lla%ü teâlânın #a+!d #e ıkâbınıanarak güna%larından tö#be ederler e ünahlar$ ana9 Allahü /eâlân$nba&$layaa&$n$ bilirler#, %em de yaptıkları güna%a bile bile ısrâr etmezler e %nlar,$srâr$n e1as$n$n, ünah$n e1as$ndan daha ;%9 %ldu&unu bilirler#( buyurdu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# de4 “7im sa%i2esinin kendisini se#indirmesini isterse, çok istiğ2ar etsin( buyurdu.

Allahü /eâlâ, İbrâhim s?resi 2*. âye/-i 9erîmede meâlen4 Dâ MuhammedS# Aördünya, 3lla%ü teâlâ nasıl bir temsil yaptıC 7el!me4i tayy!be olan te#%!d #e şe%âdetîmân#, kökü yerde sabit #e dal4budağı semâda olan tayy!b bir ağaa benzer( buyurdu.

5b? Hüreyre rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i@ Dâ Kes?lallahS $yâme/ ünü seninefâa/inle insanlar$n en mes’?du 9im %laa9RB diye s%rdum. Kes?lullah salllahu aleyhiessellem#4 “Yâ -bâ $üreyre, bunu bana senden başka kimse sormadı. 3nak sen

sordun. 7ıyâmet gününde %alk içinde şe2âatime en çok ka#uşaak kimse,kalbinden %âlis olarak “<â ilâ%e illalla%( diyendir.(

“-n 2az!letli zikir, “<â ilâ%e illalla%(, en 2az!letli dua “-l%amdülilla%(dır.( “$er kim: 3lla%ü teâlâdan başka %içbir ilâ% olmadığına, yalnız 3lla%ü

teâlânın #ar olduğuna, /+nun şer!ki olmadığına, 1u%ammed aley%isselâmın/+nun kulu #e eslü olduğuna, Dsâ aley%isselâmın da 3lla%ü teâlânın kulu #eeslü olduğuna, 1eryem in rahmin# e bırakılan, kelimesi #e 3lla%ü teâlâtara2ından haya/ erilen# bir r% olduğuna, *ennet+in #e *e%ennem+in %akolduğuna, şe%âdet ederse, %angi amel üzere olursa olsun 3lla%ü teâlâ onu

*ennet+e kor.(



“7im, 3lla%ü teâlâdan başka ilâ% olmadığına, 1u%ammed aley%isselâmın 3lla%ü teâlânın eslü olduğuna şe%âdet ederse, 3lla%ü teâlâ ona *e%ennem+i%aram kılar.(

Allahü /eâlâ, ehf s?resinin *6. âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “1al #e çouklar,dünyâ %ayatının süsleridir. 0onsuz kalıı olan iyi işlerin se#âbları, ablerininyanında da%a iyidir.( buyurdu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “&akıyyât4ı sâli%âtı çok söyleyiniz( buyurdu. 5shâb-$ 9irâm r. anhüm#4 3a9$yyâ/-$ sâlihâ/ nedir yâ Kes?lallahRB diyes%rdular. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “>ekb!r, te%l!l, tesbi%, el%amdülilla%,lâ %a#le #elâ ku##ete illâ billa%+dır( buyurdu.

Allahü /eâlâ, İsrâ s?resinin 2". âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “3naya #e babayagüzellikle muâmele edin. /nlardan biri #eya ikisi senin yanında i%tiyârlık %âlineulaşırsa, sakın onlara “E2 bile deme, onları azarlama, yüksek sesle %itâb ediponlara bağırma, ikisine de iyi #e yumuşak söyle( e An9eb?/ s?resi se9i1ini âye/-i9erîmede meâlen; “&iz, insana, ana #e babasına iyilik yapmasını ta#siye ettik.&ununla berâber, %akkında bilgi sâ%ibi olmadığın birşeyi bana ortak koşman için

sana emrederlerse, artık onlara bu hus?s/a# itaat etme. 5önüşünüz anakbanadır. Bakt4i ezada size yaptığınızı amellerini1in 9ar$l$&$n$# %aber #ereeğim(

buyurdu.Allahü /eâlân$n 9a/$nda hani amelin daha seili %ldu&u s%ruluna, Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem#4 “Baktinde kılınan namaz( buyurdu. 7%nra hanisidirRBdiye s%ruluna da4 “3na4babaya iyilik etmektir( buyurdu.

Allahü /eâlâ, Ka’d s?resi 2!. âye/-i 9erîmede meâlen4 “Be onlar ki 3lla%üteâlânın gözetilmesini emrettiği %akları gözetirler. a9rabal$9 ba&$n$ 9$rma1lar,mü’minlere d%s/lu9 s/erir, birli9 %lurlar, 9ul ha9lar$n$ 1e/irler, Allahü /eâlân$n bü/ün9i/a' e 'eyamberlerine îmân ederler.# ablerinden korkarlar nehyedilen eylerdensa9$n$rlar e# 2enâ %esaptan korkarlar( buyurdu.

Allahü /eâlâ, Pl-i İmrân s?resinin !6. âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “3lla% yolunda şe%!d olanları ölü sanmayınız" /nlar diridirler"( buyurdu.

Allahü /eâlâ, 3e9âra s?resi !2!. âye/-i 9erîmede meâlen4 “7endilerine kitap

#erdiğimiz kimseler, o kitabı, %ak olduğunu bilerek okurlar. )şte onlar, ta%ri2yapmaksızın kitaplarına !mân edenlerdir. $er kim de kitabı inkâr eder #edeğiştirirse, onlar dinlerinde ziyân edenlerdir( e İsrâ s?resinin *+. âye/-i9erîmesinde meâlen4 “0en 7ur+ân4ı ker!mi okuduğun zaman, biz, seninle â%ıreteinanmayanların arasına görünmez bir perde çekeriz.( 3ylee seni reme1ler esana bir 1arar ya'ama1lar# buyurdu.

Ayn$ s?renin 82. âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “&iz 7ur+ân4ı ker!mde öyle âyet4iker!meler indirmekteyiz ki, mü+minler için şi2â #e ra%mettir 9i, dinlerine 9ue/ emenfâa/ erir#. @âlimlerin de anak sapıklığını arttırır( buyuruldu.

>â/$r s?resi 2. âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “Aerçekten 3lla%ü teâlânın kitabını ur’ân-$ 9erîmini, hü9ümleriyle amel e/me9 e ba9alar$na da &re/me9 s?re/iyledeaml$# okuyanlar, namazı gereği üzere kılanlar, kendilerine rızık olarak#erdiğimiz şeylerden gizli #e âşikâr %arayanlar, aslâ ziyân etmeyeek birtiâret umabilirler. 9ünkü 3lla%ü teâlâ, onlara mükâ2atlarını tamamen #erdikten

sonra, 2adlından onlara ziyâdesini i%sân edeektir. 1u%akkak ki, / Aa2r+dur ;%9 ba&$lay$$d$r#, ;ekr+dur a1 amele 9ar$l$9 ;%9 mü9âfa/ erir#B buyuruldu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “7ur+ân4ı ker!mi okuyunuz.9ünkü o, kıyâmet gününde es%âbına şe2âatçi olarak geleektir.(

“/ruç #e 7ur+ân4ı ker!m, kula şe2âat eder. /ruç: “Yâ abb!" &en onu,gündüz yemekten içmekten menettim. &eni onun %akkında şe2âatçi kıl( der,7ur+ân4ı ker!m: “Yâ abb!" &en onu geeleyin uykudan menettim. &eni onun%akkında şe2âatçi kıl( der. )kisi de ona şe2âat ederler.(

“0izin en %ayırlınız, 7ur+ân4ı ker!mi öğrenen #e öğretenlerinizdir.( Haysem rahme/ullahi aleyh# anla//$@ Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#

5shâb$ndan bir ru' emâa/ aras$nda bulunuy%rdu. 3u s$rada Kes?lullah$n salllahu aleyhi

essellem# hu1?rlar$na u&rad$m. Allah’$n Kes?lü %ldu&unu syleyen sen misinRB dedim.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “-#et( buyurdular. = 1aman4 5y Allah’$n Kes?lüS



Hani amel Allahü /eâlâya daha seilidirRB dedim. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4“3lla%ü teâlâya !mân etmektir( buyurdular. 7%nra nedir yâ Kes?lallahRB dedi&imde4“0ıla4i ra%m( buyurdular. 7%nra4 Dâ Kes?lallahS Allahü /eâlân$n en semedi&i amelnedirRB diye s%rdum. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “3lla%ü teâlâya ortakkoşmaktır( buyurdular. 7%nra nedir yâ Kes?lallahRB dedim. “0ıla4i ra%mi kesmektir( buyurdular. 7%nra nedir yâ Kes?lallahRB dedim. “7ötülüğü emretmek, iyilikten men

etmektir( buyurdular.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “7endine yedirdiğin şey, senin

için sadakadır. @e#ene yedirdiğin şey, senin için sadakadır. $izmetçineyedirdiğin şey, senin için sadakadır.(

“$er iyilik sadakadır. 7işinin e%li için %aradığı şey, ona sadaka olarakyazılır.(

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “3lla%ü teâlânın rızâsı için bir yetiminbaşını okşayan kimsenin elinin değdiği %er kılda, onun için se#âblar #ardır. 7imkendi yetimine #eya yanında bulunan yetime iyilikte bulunsa, ben #e o,*ennet+te şu ikisi gibi oluruz( buyurdu e iâre/ 'arma&$ ile %r/a 'arma&$n$ birbirindenay$rara9 s/erdi.

3ir 9imse 9albinde 9a/$l$9 bulundu&undan i9âye/ edine, Kes?lullah salllahu aleyhi

essellem#4 “Yetimin başını okşa #e miskini doyur( buyurdu.“7im müslüman kardeşini istediği bir şeyle karşılayarak onu se#indirirse, 3lla%ü teâlâ da kıyâmet gününde onu se#indirir.(

“?arzlardan sonra amellerin en 2az!letlisi, müslümanı se#indirmektir.( “1üslüman kardeşini se#indirmek, 3lla%ü teâlânın a2 #e mağ2iretine sebep

olur.( “$astaları ziyâret ediniz. *enâzeleri ta+kib ediniz. 0ize â%ıreti %atırlatır.( Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “&ir kimse, bir %astayı ziyâret ederse,

3lla%ü teâlânın ra%metine dalar. $astanın yanına oturduğu zaman, onu 3lla%üteâlânın ra%meti kaplar( buyurdu. 3unun ü1erine 5y Allah’$n Kes?lüS 3u, has/ay$1iyâre/ eden sa&lam e s$hha//e %lan 9imse i;indir. Has/a i;in ne ard$rRB deniline,Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “$astanın da# güna%ları dökülür( buyurdular.

>e/ih s?resi 2. âye/-i 9erîmede buyuruldu 9i@ “1u%ammed salllahu aleyhiessellem# 3lla%ü teâlânın peygamberidir #e /+nunla birlikte bulunanların ya’nî5shâb-$ 9irâm$n# %epsi kâ2irlere karşı şiddetlidirler. ?akat, birbirlerine karşımer%ametli, yumuşaktırlar. &unları çok zaman rük+da #e sedede görürsünüz.$erkese dünyâda #e â%ırette %er iyiliği, üstünlüğü, 3lla%ü teâlâdan isterler.ıd#ânı, ya+n! 3lla%ü teâlânın kendilerini beğenmesini de isterler. 9ok sedeettikleri yüzlerinden belli olur. /nların %âlleri, şere2leri, böylee >e#rât+da #e

)n!l+de bildirilmiştir. )n!l+de de bildirildiği gibi onlar, ekine benzer. )ne bir 2iliz yerden çıkıp kalınlaştığı, yükseldiği gibi, az #e ku##etsiz oldukları %âlde, az

zamanda etrâ2a yayıldılar. $er tara2ı !mân nru ile doldurdular. $erkes 2ilizin%âlini görüp, az zamanda nasıl büyüdü diyerek şaşırdıkları gibi, %âl #e şânlarıdünyâya yayılıp görenler %ayret etti #e kâ2irler kızdılar.(

alem s?resi !-*. âye/-i 9erîmelerde meâlen4 “8n, 7alem #e onunlayazılanlara %amd olsun ki, ey 1u%ammed, sen deli değilsin, abbininni+metlerine ka#uşmuş bir insansın. 5oğrusu sana kesintisiz eir #ardır.;üp%esiz sen, büyük bir a%lâka sâ%ipsin( buyuruldu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “Dmânı en ku##etli olanınız,a%lâkı en güzel #e ze#esine karşı en yumuşak olanınızdır.(

“5oğruluğa yapışınız. 9ünkü doğruluk, iyilikle berâberdir. )kisi de*ennet+tedir. Yalandan sakınınız. 9ünkü o, 2üur 9/ülü9# ile berâberdir, ikisi de*e%ennem+dedir.(

“7im 3lla%ü teâlâ için te#âzu ederse: 3lla%ü teâlâ, onu yükseltir. 7im demü+min kardeşinden kendisini üstün tutarsa, 3lla%ü teâlâ onu alçaltır.(

“)nsan, yumuşaklığı, tatlı dili sebebiyle, gündüzleri oruç tutanların #egeeleri namaz kılanların dereelerine ka#uşur.(

“7ızdığı zaman, ö2kesini yenerek yumuşak da#ranan kimseyi 3lla% se#er.(



“*ennet+in yüksek dereelerine ka#uşmak isteyen, saygısızlık yapanayumuşak da#ransın" @ulmedeni a22etsin" 1alını es!rgeyene i%sânda bulunsun"7endisini aramıyan, sormıyan a%bâbını, akrabâsını gözetsin"(

“3lla%ü teâlânın en se#diği iş, elbise #ererek #eya doyurarak #eya başkai%tiyâını karşılayarak, bir mü+mini se#indirmektir.(

“Yerde olanlara mer%amet ediniz ki, gökte olanlar da size mer%amet

etsin.( “1er%amet ediniz ki, mer%amet olunasınız. 322edip bağışlayınız ki, siz de

bağışlanasınız.( “7endisine yumuşaklık #erilen kimseye, dünyâ #e â%ıret iyilikleri

#erilmiştir.( “7endisine yumuşaklık #erilen kimseye, %ayır #erilmiş olur. Yumuşaklıktan

ma%rm olan, %ayırdan da ma%rmdur.( “3lla%ü teâlâ re2!ktir. Yumuşaklığı se#er.( Allahü /eâlâ, Huurâ/ s?resi %nunu âye/-i 9erîmede meâlen4 “1ü+minler,

birbirleriyle kardeştir. 7ardeşleriniz arasında sul% yapınız( buyurdu. Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@

-n 2az!letli sadaka, insanların arasını ıslâ% etmektir.(

“7işi se#diği ile berâberdir.( 5b? er rahme/ullahi aleyh#4 Dâ Kes?lallahS 3ir 9imse, bir 9ami seiy%r, fa9a/%nlar$n ya'/$&$n$ ya'maya üü ye/miy%rsa durumu nas$ld$rRB diye suâl edine, Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem#4 “-y -b @er" 0en se#diğinle berâbersin( buyurdu. 5b?er de rahme/ullahi aleyh#4 3en Allah e Kes?lünü seiy%rumB dedi. 3unun ü1erineKes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “0en se#diğinle berâbersin( buyurdu.

3ir 9imse eli', Kes?lullah/an salllahu aleyhi essellem# 9$yâme/in ne 1aman9%'aa&$n$ s%rdu. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “/nun için ne %azırladın'( buyurdu. = 1â/4 Allah e Kes?lünü seme9/en ba9a bireyim y%9B dedi. Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem#4 “0en se#diğinle berâbersin( buyurdu. 5nes rahme/ullahialeyh#, bu hadîs-i erîfle ilili %lara9, buyurdu 9i@ Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem#4 0en se#diğin ile berâbersin( buyurmas$na seindi&imi1 9adar hi;bir eye

seinmedi9. 3en, Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#, 5b? 3e9r e mer’i r. anhümâ#seiy%rum. =nlar$ sedi&im i;in, %nlarla berâber %laa&$m$ ümîd ediy%rum.B “7im bir kimseyi 3lla% için se#er #e: “&en seni 3lla% için se#iyorum( derse,

ikisi de *ennet+e girer. 3lla% için se#en kimse, se#diği kimseden dereebakımından da%a yüksektir.(

“7im 3lla% için se#er, 3lla% için buğzeder, 3lla% için #erir, 3lla% için mâniolursa, onun !mânı kemâle ermiştir.(

“&irbirinize selâm #eriniz" &irbirinize yiyeek ikrâm ediniz" 3krabanızın%aklarını gözetiniz" Aee %erkes uyurken namaz kılınız" &unları yaparak,

selâmetle *ennet+e giriniz.( 5y Allah’$n Kes?lüS Cenne/’e irmeme esîle %laa9 birey syler misini1RB diye

s%ran bir 7ahâbîye, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “$oş sözlü olmak, selâm#ermek #e yemek yedirmek( buyurdu.

“-y oğlum" -%linin yanına geldiğin zaman selâm #er. &öyle yaparsan, sana#e e# %alkına bereket olur.(

“)ki müslüman karşılaşıp müsâ2e%a ederlerse, 3lla%ü teâlâ, onlarayrılmadan öne güna%larını a2 #e mağ2iret buyurur.(

“)ki müslüman karşılaşıp, biri diğerine selâm #erdiği zaman, ikisinden 3lla%ü teâlânın en se#diği, arkadaşına da%a güleryüzlü olanıdır. 1üsâ2e%aettikleri zaman ikisinin üzerine 3lla%ü teâlânın ra%meti iner. inen yü1 rahme//en# doksan tanesi müsâ2e%ayâ başlayana, on tanesi, kendisiyle müsâ2e%aedilenedir.(

“$er iyilik sadakadır. 7ardeşini güler yüzle karşılaman, ko#andaki suyukardeşinin ko#asına boşaltman da iyiliktendir.(

“7ardeşini güleryüzle karşılamak şeklinde bile olsa, %içbir iyiliği aşağı

görme.(



“7ardeşine güleryüz göstermen sadakadır. )yiliği emredip, kötülüktenalıkoyman sadakadır. 5alâlet üzere bulunan birisine doğru yolu göstermen

senin için sadakadır. >aş #e diken ibi e1iye/ eren eyleri# yoldan uzaklaştırman sadakadır. 7o#andaki suyu, kardeşinin ko#asına doldurman sadakadır.(

“$iç kimse, kendi kazandığından da%a %ayırlı bir yiyeek yememiştir.( “5oğru #e em!n tair, Feygamberler, sıdd!kler #e şe%!dlerle berâberdir.(

“$er göz kıyâmet günü ağlayaaktır. ;u üç göz bunlardan müstesnâdırC$aramlara bakmayan göz, 3lla% yolunda uyumayan göz, 3lla% korkusundan

sinek başı kadar bile olsa yaş akan göz.( “7adın, beş #akit namazını kıldığı, namusunu koruduğu #e koasına itaat

ettiği zaman, *ennet+e istediği kapıdan girer.( ad$n ü1erinde ha99$ en;%9 %lan 9imdirRB diye s%ruluna, Kes?lullah salllahu

aleyhi essellem#4 “7adının koasıdır( buyurdu. Dine 3ir 9imse ü1erinde ha99$ en;%9%lan 9imdirRB deniline de4 “3nnesidir( buyurdu.

“3lla%ü teâlâya #e â%ıret gününe !mân eden kimse ya %ayır söylesin, ya%ut sussun.(

5y Allah’$n Kes?lüS Müslümanlardan hanisi daha üs/ündürRB diye s%ruluna,Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “1üslümanların, elinden #e dilinden sâlim

olduğu, zarar görmediği kimsedir( buyurdu.Allah’$n Kes?lüne salllahu aleyhi essellem#, 5n üs/ün amel hanisidirRB diyes%ruldu. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “Baktinde kılınan namazdır( buyurdu.

7%nra hanisidir yâ Kes?lallahRB deniline4 “)nsanların senin dilinden sâlimolmaları, eziyet görmemeleridir( buyurdu.

Pl-i İmrân s?resi !)*. âye/-i 9erîmede meâlen4 “)çinizden, insanları %ayraçağıraak, iyiliği emredeek, kötülükten alıkoyaak bir topluluk bulunsun. )şteonlar, kurtuluşa erenlerdir.( ayn$ s?renin !!). âye/-i 9erîmesinde de meâlen4 “0iz,insanlar için %ayırlı ümmetsiniz" )yi şeyleri emreder, 2enâ şeyleri menedersiniz( buyuruldu.

F%9man s?resi !(. âye/-i 9erîmesinde, F%9man Ha9îm’in %&luna nasîha/lerindenbahisle meâlen yle buyurulma9/ad$r@ “Ya#rum, namazı gereği gibi kıl, iyiliği emret

#e 2enâlıktan alıkoy. &u %ussta sana isâbet edeek eziyete katlan: çünkübunlar, kesin olarak 2arz kılınan işâretlerdir.( I?ra s?resi "). âye/-i 9erîmede meâlen4 “0ize gelen belâlar, mus!betler,

kaba%atlerinizin, güna%larınızın ezâsıdır. &ununla berâber, 3lla%ü teâlâ, birçoğunu da a22ederek mus!bete ma+rz bırakmaz( buyuruldu.

0isa s?resi (. âye/-i 9erîmede meâlen4 “-y insan, sana gelen %er iyilik, 3lla%üteâlânın i%sânı olarak, ni+meti olarak gelmektedir. $er dert #e belâ da,kötülüklerine karşılık olarak gelmektedir. $epsini yaratan, gönderen 3lla%üteâlâdır( buyuruldu.

0ahl s?resi "*. âye/-i 9erîmede meâlen4 “3lla%ü teâlâ, kullarına zulmetmez,%aksızlık etmez, onları azâba, aılara sürükleyen bozuk düşüneleri, çirkinişleridir. &öylee kendilerine zulüm #e işkene ediyorlar( buyuruldu.

Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#4 İnsanlar aras$nda en fenâ belâ e musîbe/edü;âr %lan 9imdirRB diye s%ruluna4 “Feygamberlerdir. 0onra onlara da%a benziyen,

sonra onlara da%a benziyenlerdir( buyurdu. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#deam edere94 “)nsanlar, dinlerindeki durumlarına göre imti%an olunurlar. -ğerdinlerinde ku##etli iseler, onlara #erilen belâ #e mus!bet da%a şiddetli olur( buyurdu.

5b? er G$fâri rahme/ullahi aleyh# anla/$r@ Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#bir;%9 suâller s%rdu9/an s%nra4 Dâ Kes?lallahS 3ana nasîha/ e/B dedim. “0ana 3lla%+tankorkmayı ta#siye ederim. )şin başı budur( buyurdu. Dâ Kes?lallah bira1 dahaBdedim. “0ana 7ur+ân4ı ker!mi okumayı ta#siye ederim. / senin için yeryüzündenr, gökte meleklerin ö#güsüdür( buyurdu. 3ira1 dahaB dedim. “9ok gülmeyiterket, çok gülmek kalbi öldürür, yüzün nrunu giderir( buyurdu. 3ira1 dahanasîha/ buyur yâ Kes?lallahB dedim. “0usmayı teri% et, sâdee %ayır söyle, bu

şeytanı senden uzaklaştırır, d!ne uymakta sana yardımı olur( buyurdu.3ira1daha yâ Kes?lallahB dedim. “*i%âd et, çünkü i%âd, ümmetimin zü%düdür( buyurdu.



3ira1 dahaB dedim. “1iskinleri fa9irleri ) se#, onlarla bulun( buyurdu. 3ira1 daha yâKes?lallahB dedim. “7endinden aşağı olanlara bak, senden üstün olanlara bakma,çünkü içinde bulunduğun %âl, senin için ni+mettir( buyurdu. 3ira1 daha yâKes?lallahB dedim. “3krabanı ziyâret et, onlar seni ziyâret etmeseler de( buyurdu.

3ira1 daha yâ Kes?lallahB dedim. “3lla%ü teâlâya itaat et, kınayanların kınamasınaaldırma( buyurdu. 3ira1 daha nasîha/ e/ yâ Kes?lallahB dedim. “3ı da olsa %akkı

söyle( buyurdu. 3ira1 daha is/edim, elini &süme 9%ydu e yle buyurdu@ “>edbiralmak gibi akıllılık yoktur. $aramlardan el çekmek gibi #era+ yoktur. Aüzel a%lâk gibi de soyluluk yoktur.( buyurdu.

Jahrîm s?resi, se9i1ini âye/inde meâlen4 “-y !mân eden seçilmişler" 3lla%üteâlâya dönünüz" $âlis tö#be edin" Ya+n! tö#benizi bozmayın" &öylee tö#beedine, abbiniz, sizi belki a22eder #e ağaçlarının, köşklerinin altından sularakan *ennetlere sokar( buyuruldu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “Aünâ%ından tö#be eden kimse, güna%ıolmayan kimse gibidir( buyurdu.

H?d s?resi !!*. âye/-i 9erîmede meâlen4 “5oğrusu bu %asenât be a9i/nama1$n seâb$# küçük güna%ları ma%#eder( buyuruldu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “8erede olursan ol, 3lla%ü teâlâdan

kork" 7ötülüğün peşinden iyilik yap ki: o iyilik, o kötülüğü silsin, gidersin. )nsanlara güzel a%lâk ile muâmele et"( buyurdu.Mu’â1 bin Cebel rahme/ullahi aleyh#, y%lulu&a ;$9aa9/$. Kes?lullah$n salllahu

aleyhi essellem# hu1?r-i saâde/lerine eli' nasîha/ is/edi. Kes?lullah salllahu aleyhiessellem#4 “3lla%ü teâlâya ibâdet et" /+na %içbir şeyi ortak koşma. 7ötülükyaptığın zaman peşinden iyilik yap. 3%lâkını güzelleştir( buyurdu.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# 5shâb$na r.anhüm# buyurdu 9i@“0iz, öyle bir zamanda geldiniz ki, 3lla%ü teâlânın emirlerinin #e

yasaklarının onda birini yapmaz iseniz, %elak olur, *e%ennem+e gidersiniz.0izden sonra öyle müslümanlar geleek ki, 3lla%ü teâlânın emirlerinin #eyasaklarının onda birini yapabilseler, *e%ennem+den kurtulurlar.(

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0 sh. 1%7 2) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-2, sh. 4&%3) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 4&4) Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 417 ) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1&, sh. 1&20) ezkiret-ül-h!##âz; sh. 1477 7) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 37 8) bkât-ül-h!##âz; sh. 12%) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 21&) "ri#et-ül-k!rrâ-il-kibâr; cild-2, sh. 8211) itâb-ül-metcer-!r-râbih #$ se(âb- mel-is-sâlih, <ülemânie ütü:hânesi,?e$slküttâb !st#â E#endi ksm, >9. 4%1

D$#!$N %AKÎH ('r %3î/): Jefsîr, hadîs e f$9$h âlimi. Ieyh 5debâlî ha1re/lerinin dâmâd$. =smanl$ <ele/i’nin

9uruusu =sman 3ey’in baana&$d$r. =sman 3ey derinin meh?r âlimlerindendir. Aslenaramanl$ %lu', h%as$ 5debâlî’nin rahme/ullahi aleyh# hemehrîsidir. :ei/li ilimleri,5debâlî’den /ahsîl edi', /efsîr, hadîs e f$9$h bililerinde âlim, /asauf/a yü9se9dereelere sâhi' %ldu. albi, 9/ülü9lerin 'isli9lerinden /emi1lendi. ühd e /a9âda,ü1el ahlâ9/a, Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$na uyma9/a, insanlara d%&ru y%lus/erme9/e ;%9 ileri idi. =sman 3ey 1aman$nda, a1â e fe/ihlere i/irâ9 eder, â1îlereimâml$9 ya'ar a’1 e nasîha/lerde bulunurdu. arahisar’da il9 Cuma nama1$n$,5s9iehir’de il9 bayram nama1$n$ % 9$ld$rd$.

Anad%lu 7el;u9lu <ele/i 7ul/an$’n$n, İlhanl$ Ga1ân Hân /araf$ndan İran’a/ürülmesi ü1erine dele/ 'ar;aland$. Her nüne elen bey, her9es, s$&$naa9 yer arar

%ldu. Haber =sman 3ey’in melisine ula/$. Melis/e ha1$r bulunan =sman 3ey’e, ha/îb ea’i1i <ursun >a9îh u /e9lifi ya'/$@ 3eyimS Cenâb-$ Ha9 si1e, s$&$naa9 yer arayan



müslümanlar$ bir araya /%'lay$' idâre e/me9 basîre/ini e üünü ihsân e/mi/ir. Allahü/eâlân$n inâye/i, dua %rdusunun himme/ e bere9e/i, a1â %rdusunun 9ue/ e9udre/leriyle ;ereni1de9i /e9furlar$ di1e e/iri', bir;%9lar$n$n /%'ra9lar$n$ mül9ünü1e dâhile//ini1. Iimdi s$ra Anad%lu /%'ra9lar$n$ ehil %lmayanlar$n elinden 9ur/ar$', ahâlisini hu1?ra9au/urmaya elmi/ir. Müsâade buyurun da, ad$n$1a hu/be %9uyu', si1i sul/an ilânedelimB dedi. 7ul/an düünü', is/iâre e//i. <ursun >a9îh’e ha9 erdi. = ün <ursun

>a9îh, =sman Gâ1i ad$na hu/be %9uyu', beyinin sul/anl$&$n$ ilân e//i. <ursun >a9îh%9udu&u hu/belerde, a’1 e nasîha/lerinde â1îlerin a1â e9ini ar//$r$$ s1ler sylerdi.Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# e =’nun mübâre9 5shâb$n$n r.anhüm#, ü1el ahlâ9 e rne9 yaay$$n$ anla//$. =sman Gâ1i’nin se;me yi&i/leri, Allahü/eâlân$n dînini yayma&a, insanlara merhame/li daran$' 1arar ermemeye ;%9 ayre/e//iler. Her9ese iyili9 edi', hay$rl$ amel ilediler. 0efislerini /erbiye edi', ebedî saâde/e9auma9 i;in ayre/ s/erdiler. 3u hus?slarda <ursun >a9îh’in as9erler ü1erinde ;%9büyü9 /esirleri %ldu.

<ursun >a9îh, h%as$ 5debâlî’nin efa/$ndan s%nra, %nun derâh$nda /aliblerine derserdi. H%as$na s%rulan suâllere % ea' erdi. Mühim dele/ ilerinde %nunla is/iâreedildi. =sman 3ey’in %&lu =rhan 3ey’in en ya9$n müairi %ldu. Her iinde %nunla is/iâreedi', “)stişare eden pişman olmaz( hadîs-i erîfi mu’ibine, dele/in deaml$

ilerlemesini, al/$yü1 y$ll$9 =smanl$ <ele/i’nin /emellerinin sa&lam %lara9 a/$lmas$n$ /emine//i. 7e9i1ini asr$n il9 yar$s$nda efa/ e//i.

1) Şkâk- >!"mânie tercümesi *ecd$ E#endi), sh. 212) âms-ül-"lâm; cild-4, sh. 3&2&

EBÛ A%%ÂN !MAN EL-"EMENÎ: 5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, =sman bin 5bî âs$m bin Ahmed bin İ9bâl el-Demenî

%lu', 9ünyesi 5b? Affân’d$r. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir. ((6 m. !"(*# senesinde efa/e//i. 5b? Affân =sman, fa9îh, era’ e 1ühd sâhibi bir 1â/ idi. <ünyâ mal$na hi; nemerme1di. endisine ebid’de Hanefî Mens?riyye Medresesi’nin müderrisli&i /e9lif edildi isede, % bu a1îfeyi 9abul e/medi. 5b? Affân =sman el-Demenî’nin bir;%9 9erâme/leri

rüldü.Iyle anla/$l$r@ =sman el-Demenî’nin bulundu&u 9ye Wra9l$ biri eldi. =sman el-Demenî’yi rüne, %nun /alebelerine4 3u sene bu 1â/ haa i/mi midirRB diye s%rdu.Jalebesi % 1â/a4 H%am bu sene haa i/medilerB dedi. = bunun ü1erine4 Oallahi ben%nu ha mesiminde Harem-i erîf/e be a9i/ nama1 9$lar9en rdümB dedi. <aha s%nra%, =sman el-Demenî ha1re/lerinin yan$na i//i e %ndan dua is/edi.B

Dine yle anla/$l$r@ =sman el-Demenî’nin bulundu&u 9yde bir 1enin 9imse efa/e//i. aman$n sul/ân$ 9yde bulunanlara4 = 9imsenin einin 9a'$s$n$ mühürleyin e %nunbü/ün mallar$n$ i9i 9iinin hu1?runda /esbi/ edin. <aha s%nra buraya nderinB diye biremir ya1ara9, el;i ile nderdi. 5l;i, =sman el-Demenî’nin i9i /alebesinin yan$na elere9,durumu %nlara anla//$. =nlar da, h%am$1dan i1in alal$m dediler. =sman el-Demenî/alebelerine bu ie 9ar$mamalar$n$ syledi. 5l;i, yan$nda bulunan muhaf$1lar ile =smanel-Demenî’nin s%hbe/ini bas/$ e %nlara sul/ân$n erdi&i a1îfeyi ya'/$rd$. 7%nra da ;%9e1iye/ e//i. 3u arada, durumu bildiren bir me9/?bu da sul/âna nderdi. <uruma ;%99$1an sul/an, as9erleri ile birli9/e ebîd beldesine i/me9 ü1ere y%la ;$9/$. A9am %ldu.:%9 iyi bildi9leri ebîd 9yünün y%lunu bir /ürlü bulamad$lar. 3u duruma ;%9 a$rd$lar.7abaha 9adar buluru1 ümidiyle d%land$lar. Dine de 9yün y%lunu bulamad$lar. 7abah%luna, bü/ün ee ayn$ yerin ;eresinde d%land$9lar$n$n far9$na ard$lar. 7ul/an, bü/ünbunlar$n =sman el-Demenî ha1re/lerinin 9erâme/lerinden %ldu&unu anlad$. <erhâl ân-$nülden /be e//i. 7%nra =sman el-Demenî’nin yan$na i//i. =ndan af e 1ür diledi.=sman el-Demenî de %nu affe//i.B




EBÛ BEK# BİN İ!MÂİL EZ-ZNKELÛNÎ@Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden. Fa9ab$ Medüddîn’dir. 6( m. !28)# senesinde

d%&du. (*) m. !""#’da M$s$r’da efa/ e//i. Aslen M$s$rl$d$r. M$s$r’$n d%&u beldelerindenbirine ba&l$ %lan ün9el?n 9yündendir. 3u 9yün ismi, ne 7ün9el?m i9en, s%nradanhal9 dilinde 7ün9el?n e ün9el?n e9linde de&imi/ir.

5b? 3e9r bin İsmâil, f$9$h, us?l, hadîs, nahi ilimlerinde âlim %lu', ;ei/li eserler

ya1m$/$r. >$9$h e hadîs ilmini 1aman$n$n âlimlerinden &rendi. aman$n$n meh?râlimlerinden %lu', sâlih, 1âhid e mü/eâ1î bir 1â/ idi. 3aybarsiyye derâh$nda Meîha/-üs-7?fiyye a1îfesini yürü//ü e hadîs dersleri erdi. Ayr$a Hâ9imî Câmii’nde de derserdi. Gee-ündü1 /alebelere ders erirdi. <erslerini anla/$r9en, /alebelere nasîha/ederdi. <erslerinde eliyâ men9$beleri e haya/ hi9âyelerini ;%9 anla/$rlard$. 3u s?re/ledersleri ili ile /a’9ib edili', ;%9 fâideli e bere9e/li %lurdu. 7%hbe/i /a/l$ e fâideli idi.Melisinde asla 9imsenin $ybe/i ya'$lma1d$. Jasaufda yü9selmi, 9erâme/ sâhibi bir 1â/idi.

5serleri unlard$r@ Juhfe/-ün-0ebîh fî erh-i/-/enbîhB4 dr/ ild %lu', JenbîhBerhidir. Ierhu minhâ-ü/-/âlibînB, Ierh-ü/-/a’î1B, 5l-Fem-ül-âr$da fî mâ a9aa beyn-er-Kâfiî en-0eeî minel-Muâr$da.B

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-3, sh. 82) Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 4413) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 17 4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 12 ) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4200) e#-ül-zünn; sh. 418, 4%&, 10&

EBÛ HÂMİD BEHÂDDÎN !BKÎ@>$9$h e lüa/ âlimi. İsmi, Ahmed bin Ali bin Abdül9âfi bin Ali bin Jemâm es-

7üb9î’dir. ünyesi, 5b? Hâmid %lu', la9ab$ 3ehâüddîn’dir. (! m. !"!# senesinded%&u', ((" m. !"(!# /ârihinde efa/ e/mi/ir.

3abas$ Ieyhülislâm Ja9$yyüddîn 5bü’l-Hasen’den, 5b? Hayyân Keîdî e İsfehânî’den

ilim ald$. D?nus <ebb?sî, el-Oânî, 3edr İbni Cemâa e ba9a âlimlerden, Iam’da4 Ce1erî,Mü11î e ba9alar$ndan ders ald$. 3üyü9 âlim Ja9$yyüddîn 7âi’den bir9a; 9$râa/dinlemi/ir. Meal en9el?nî, İbn-i ammâh e ba9a âlimlerden f$9$h ilmi %9udu. <ahaen;li&inde ilimde 'e9 yü9seldi. ardei Iam 9ad$l$&$ a1îfesini ü1erine al$na, Mens?riyyee J?l?n Câmii’nin medresesinde ders erdi. Mehed-i Iafiî, Hâ9im Câmii e il9 a;$l$$ndaIeyhünniyye’de ders erdi. Dine (6" m. !"6!# senesinde 9ardeinin yerine Iam 9ad$l$&$ya'/$. 7%nra, As9er ehrinin 9ad$l$&$na /ayin edildi. Adeliye’de fe/â ilerini yürü//ü.

âd$ Ja9$yyüddîn ebîrî %nun ha99$nda yle der@ 3ehâüddîn 7üb9î büyü9âlimlerdendir. 3abas$, Iam 9ad$s$ idi. enin idi. 3abas$, Iam 9ad$s$ %luna, daha neya'/$&$ a1îfelerin %&luna erilmesini is/edi. 3unlar4 Mens?riyye, Ieyh$yye e ehâriyye,İbn-i J?l?n e âhir medreselerinde ders erme9 a1îfelerinden ibâre//i. İbn-i Febbânefa/ edine, Mehed-i Iâfiî medresesinde ders erdi. 7%nra Iam’da bir medresede a1îfeald$. 3u i/e bir müdde/ deam e//i. 7%nra Adeliye’de fe/â ilerine ba9/$. 7%nra As9erehri 9ad$l$&$n$ ya'/$. <aha s%nra İbn-i J?l?n Câmii’nin ha/îbi İbn-i Ce1î efa/ edine,Iehiriyye Medresesi’nde f$9$h dersi erdi. 3undan s%nra, büyü9 âlim Cemâlüddîn5sneî’den s%nra, İbn-i J?l?n Medresesi’nde /efsîr dersi erdi.B

5b? Hâmid 3ehâüddîn 7üb9î, fa1île/ sâhibi, ;%9 ibâde/ eden, ;%9 sada9a eren bir1â/ idi. = 'e9;%9 defâlar haa i//i. albinin merhame/ e ineli&inden, 1lerindenyalar hemen b%an$erirdi. 5b? Hâmid 3ehâüddîn rahme/ullahi aleyh#, is/edi&ini eldee/mede 'e9 a1imli idi.

5serleri@ !- Ar?s-ül-efrâ/ fî erh-i /elhîs-il-mif/âh@ İbn-i Hâib’in us?le dâir ya1d$&$muh/asar$ ü1erine u1un bir erhdir.

1) bkât-ül-!sli$n; cild-2, sh. 18%2) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 220

3) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 21&



EBÛ HA""ÂN: Jefsîr, 9$râa/, hadîs, /ârih e lüa/ âlimi. İsmi, Muhammed bin D?suf bin Ali bin

Hayyân el-G$rnâ/î el-Ceyyânî el-5ndülüsî’dir. ünyesi 5b? Hayyân %lu', la9ab$5sîrüddîn’dir. ünyesi ile meh?r %ldu. 6+* m. !2+6# senesi Ieal ay$nda, G$rna/a’yaba&l$ Ma/ahâra denilen yerde d%&du. (*+ m. !"**# senesinde âhire’de efa/ e//i.âhire’nin d$$nda bulunan 7âfiyye 9abris/an$na defnedildi.

5b? Hayyân, G$rna/a’da büyüdü. 3urada4 9$râa/, nahi e lüa/ ilimlerini %9udu.G$rna/a’da4 5b? Ca’fer bin übeyr, 5b? Ca’fer bin 3eîr, 5b? Ca’fer bin Jabbâ’, 5b? Ali bin5bi’l-Ahmer, 5b? Hasen bin 7âi e bir;%9 âlimden ilim &rendi. İlim &renme9 i;inMâle9a, Mirye, Ce1îre, Hadrâ, Cebel-ül-fe/h, 7eb/e, 3eâye, Junus, İs9enderiyye, Me99ee daha ba9a yerlere i//i. Mâle9a’da4 5b? Ali bin 5bi’l-Ahes, Ha/îb Abdülha9 bin Ali,5b? Abdullah Muhammed bin Abbâs ur/ubî’den, 3eâye’de4 5b? Abdullah Muhammedbin 7âlih enânî’den, Junus’/a4 5b? Muhammed Abdullah bin Hâru, 5b? Da’9?b D?suf binİbrâhim’den, İs9enderiyye’de4 Abdülehhâb bin Hasen bin >urâ/ e Ali Abdülbasîr İsmâilbin Abdullah Müleyî, İbn-i Ha/îb M$11e, 3ehâüddîn bin 0ahhâs, Gâ1i Hâlâî’den,Me99e’de4 5b? Hasen Ali bin 7âlih Hüseynî, D?suf bin İshâ9 Jaberî’den hadîs-i erîf dinledie ilim &rendi. 5b? Hayyân, 9$râa/ ilmini 5b? Ca’fer bin Jabbâ’dan, nahi ilmini4 5b?Hasen Qbbe1î, 5b? Ca’fer bin übeyr, İbn-i 5bî Ahes Kad$yy e İbn-i 7âi’den &rendi.

Ayr$a 5b? Hüseyn bin Kebî’, Iâ/$bî, u/büddîn as/alânî, İ11üddîn Harranî, Oedh bin3urhan, İbn-ül-5nmâ/î, Muhammed bin Abdullah bin 5lben’in derslerini de dinledi.<%&uda e ba/$da bir;%9 âlim %na iâ1e/ di'l%ma# erdi. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@Ierefüddîn <imya/î, Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-ül-Wyd, Ja9$yyüddîn İbni Ke11în, 5bü’l-Demenbin Asâ9ir. endisi yle deme9/edir@ İlim ald$&$m h%alar$m$n say$s$ dr/yü1ellidir. İâ1e/ald$9lar$m$n say$s$ da 'e9 ;%9/ur.B

5b? Hayyân4 nahi, /efsîr, 9$râa/, edebiyâ/, /ârih ilimlerinde yü9se9 dereelere9au/u, İlimlerde9i yü9se9 dereesi her /arafa yay$ld$. İlimde9i yü9se9li&inde asr$n$nâlimleri i//ifâ9 e/mi/ir. 71ünde e ya'/$&$ na9illerde üenilen, i’/imâd edilen e ara/$r$$bir âlim idi. Plimler, /alebeler e insanlar %ndan ;%9 is/ifâde e//iler. endisinden4Ja9$yyüddîn 7üb9î, Jâüddîn 7üb9î, 3ehâüddîn 5bî Hâmid Ahmed, Cemâlüddîn 5sneî,İbn-i âs$m, İbn-i A9îl, 7emîn, İbn-i Me9/?m, es-7effâ9usî, 0â1$r-ül-Cey e daha bir;%9

âlim hadîs-i erîf dinleyi', ilim &rendi. =, büyü9 âlim İbn-i Mâli9’in 9i/a'lar$n$ %9uma$/ei9 ederdi.Jalebelerine, İbn-i Mâli9’in eserlerinin 9a'al$ /araflar$n$ a;$9lard$. mrünün ;%&unu

ders %9u/ma9 e eser ya1ma9la e;iren 5b? Hayyân, J?l?n, Mens?riyye, Hâ9imi eA9mer âmilerinde ilim &re//i e Mens?riyye Medresesi’nde hadîs 9ürsüsü müderrisli&iya'/$.

Jâüddîn 7üb9î %nun ha99$nda@ H%alar$m$1$n e ar9adalar$m$1$n ;%&u 5b?Hayyân’dan ilim &rendi. 3abam Ja9$yyüddîn 7üb9î de %ndan ilim &renenler aras$ndad$r.3abam %na ;%9 hürme/ ederdi. 5serlerinde %ndan bir;%9 na9iller ya'm$/$r. 3i1i, sul/an/e9rar Iam’a nderine, babam sul/andan benim i;in bir9a; ün i1in ald$. 3u sürei;erisinde, 5b? Hayyân’$n yan$nda %9udu&um 9i/ab$ /amamlad$m. 3abam bana@ =&lumS3u senin i;in bir anime//ir. 3el9i bir daha9i eliimi1de 5b? Hayyân’$ bulam$yaa9s$nBdedi. 0i/e9im dedi&i ibi %lduB deme9/edir.

Meh?r âlimlerden 7afdî ise %nun ha99$nda yle deme9/edir@ 5b? Hayyân, ya dersdinler, ya bir ilmî mes’ele ile meul %lur, ya bireyler ya1ar eya bir 9i/ab$ mü/âlaaederdi. =nun bunlardan ba9a birey ile meul %ldu&unu rmedim. =, 1e9î /alebelereil/ifâ/ eder, %nlar$ seer e me/hederdi. =nun 'e9;%9 iirleri ard$r. Da'/$&$ na9illereüenilirdi. Füa/ ilmini âye/ iyi bilirdi. 7arf e nahi ilimlerinde ;%9 yü9se9 dereeyeulam$/$. mrünün ;%&unu bu ilimlere erdi.B

7afdî %nun ha99$nda@ 5b? Hayyân, u1un b%ylu, ü1el sesli, s?re/i h% bir 1â/ idi.Minhâ 9i/ab$n$ ders %lara9 %9u/urdu. Minhâ 9i/ab$ndan a1 bir 9$sm$ müs/esnâ he'sinie1berledi e 9endi elya1$s$yla ya1d$B deme9/edir.

5dfeî de %nun ha99$nda yle deme9/edir 5b? Hayyân na9illerinde üenilir ehüe/ idi. İ’/i9âd$ sa&lam %lu', mu’/e1îlî e müessime’ye âi/ bid’a/lerden u1a9 idi. :%9merd idi. Allahü /eâlân$n emirlerine ;%9 ba&l$ %lu', yasa9lar$ndan ;%9 sa9$n$rd$. ur’ân-$

9erîm %9ur9en a&lard$.B



5b? Hayyân bir;%9 eser ya1m$/$r. 5serlerinin say$s$n$n elliye ula/$&$ sylenme9/edir.5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ !- 5l-3ahr-ül-Muhî/@ Jefsîr 9i/ab$d$r. 3u /efsîr, se9i1 ildhâlinde %lu', bas$lm$/$r. İlim ehli aras$nda mu’/eber e yay$n %lara9 mürâaa/ edilen bireserdir. ur’ân-$ 9erîmin laf$1lar$n$n i’râb e9illerine â9$f %lma9 is/eyen 9imse i;in bu/efsîr ;%9 mühimdir. :ün9ü nahî me1?lar$n ur’ân-$ 9erîm âye/leri i;in ehemmiye/ibüyü9/ür. 5b? Hayyân /efsîrinde âye/-i 9erîmelerin i1ah$n$ nahi ynünden derinlemesine

ele alm$ e nahi âlimleri aras$nda9i ih/ilâflara eni yer ermi/ir. 3ununla berâber 5b?Hayyân, ah9âm ile alâ9al$ hus?slar$ da ihmâl e/memi/ir. =, 9elimelerin lüa/ma’nâlar$ndan bahse/mi, nü1?l sebe'lerini nâsih e mens?h muh/elif 9$râa/leri, ur’ân-$9erîmin belâa/ ynünü, ah9âm ile ilili âye/-i 9erîmelere eldi9;e f$9hî hü9ümleri,mü/e9addimîn e 9endisinden ne9i mü/eahhirîn âlimlerinden elen riâye/leri debildirmi/ir. 3ü/ün bunlar$ 9endisine hâs bir üsl?'la ifâde e/mi/ir.

5b? Hayyân bu hus?su /efsîrinin mu9addimesinde yle anla/$r@ 3u 9i/ab$mda9i/er/îbim yledir@ ne lüa/a ih/iyâ; %lan yerlerde, /efsîr e//i&im âye/-i 9erîmenin9elimelerinden s1e bal$y%rum. 7%nra, % laf1a âi/ nahi ilmine dâir hü9ümleribildiriy%rum. 5&er bir 9elimenin i9i eya daha fa1la ma’nâs$ arsa, % 9elimenin il9 e;/i&iyerde bu ma’nâlar$ 1i9rediy%rum. 3ylee, daha s%nra bu 9elime /e9rar e;/i&inde, %radadaha ne e;en münâsi' ma’nâlardan birisi erili', s%nra âye/-i 9erîmenin /efsîrine

bal$y%rum. 5&er arsa, âye/-i 9erîmenin nü1?l sebebini, nesh durumunu, ne9i âye/-i9erîme ile %lan alâ9as$n$ e âye/-i 9erîme ha99$nda9i 9$râa/leri, âye/-i 9erîmenin Arab;ailmi ba9$m$ndan durumuna, 7elef-i sâlihîn e halef s%nra elen âlimlerin# buyurdu9lar$n$1i9rediy%rum. $saa, % âye/-i 9erîme ha99$nda sylenmesi ere9en ne arsa sylüy%rum.=rada e;en meh?r 9elimeleri asla ihmâl e/miy%rum. =nda i’râb ba9$m$ndan 9a'al$hus?slar$ a;$9l$y%r, beyân e bedî’ ilimleri ynünden de a;$9lamalarda bulunuy%rum. <ahane bahse//i&im bir 9elime, bir ümle e /efsîr e//i&im bir âye/-i 9erîme ha99$nda9ia;$9lamay$ /e9rarl$y%rum. 3a1an da, byle yerlerde % 9elime ümle eya âye/-i 9erîmenina;$9lamas$n$n e;/i&i yere haâle ediy%rum. Iâye/ /e9rar edersem, bu, daha fa1la bili efâide i;indir. ur’ân-$ 9erîmin laf1$na /eall?9 eden dînî hü9ümlerde, dr/ me1hebe rehü9ümleri bildiriy%rum. <elilleri i;in f$9$h 9i/a'lar$na haâle ediy%rum. Ayn$ e9ilde nahiilmi ile ilili hü9ümlerin delilleri e eni ma’l?mâ/ i;in de, nahi 9i/a'lar$na mürâaa/

edilmesini /asiye ediy%rum. >a9a/, ba1an bir hü9üm, arîb eya e9seriye/in bildirdi&imeh?r hü9me muhalif bir hü9üm %ldu&unda, % hü9mün delillerini bildiriy%rum. Pye/-i9erîmelerin i’rab$n$ ya'ar9en, ur’ân-$ 9erîmin müne11eh %ldu&u i’rab e9illerinden u1a9duruy%rum. 3yle mah1urlu i’rab e9illerini bildiri', bundan sa9$nma9 ere9/i&ini de,ur’ân-$ 9erîmin i’rab e /er9ibinin en ü1el i’rab e /er9ib e9line hamledilmesinin iabe//i&ini beyan ediy%rum. :ün9ü Allahü /eâlân$n 9elam$, en fasih 9elamd$r. =nda, nahiâlimlerinin âi1 9$ld$&$, u1a9 /a9dîrler, 1aif /er9i'ler, 9a'al$ mea1lar ibi hus?slar$nhe'isini âi1 9$lma9, âi1 de&ildir. 7%n %lara9 9elime e /er9ib %lara9 /efsîr e//i&im âye/-i9erîmenin beyan e bedî’ ilmi ile ilili durumunu bildirere9 s1e s%n eriy%rum. Pye/-i9erîmelerin s%nunda ma’nâlar$n$ erh ediy%rum. 3a1an münasi' %ldu9;a /asauf ehlinins1lerine de yer erdim.B

5b? Hayyân /efsîrinde, nahi e i’rab e9illerinde eâf e İbn-i A/$yye /efsîrinden;%9 na9iller ya'ma9/ad$r. >a9a/ ;%9 defâ bu na9illerin 'einden, %nlara nahimes’elelerinde i’/ira1lar ya'ma9/ad$r. Dine 5bu Hayyan /efsîrinin i9ini ildinin 2(6 eyedini ildinin 8+. sahifelerinde emaherî’ye mu’/e1ili i’/i9âd$ndan d%lay$ alayl$ e ser/hüumlar ya'ma9/ad$r. 3ununla berâber, %nun ur’ân-$ 9erîmin belâa/ini, %r/aya9%yma9/a9i yü9se9 mehare/ini de /a9dîr e/me9/edir.

5b? Hayyân bu /efsîrinde ya'/$&$ na9illerin ;%&unda, i/ab-ü/-/ahrir e/-/ahbir lia9âl-i eimme/-i/-/efsîrB 9i/ab$n$ 9ayna9 alm$, bu 9i/aba i’/imâd e/mi/ir. 3u 9i/ab, 5b?Hayyan’$n h%as$ Cemalüddîn 5bu Abdullah Muhammed bin 7üleymân el-Ma9disî’nindir.3u 9i/ab, /efsîr ilmine dair ya1$lm$ en büyü9 eser %lu', yü1 ilde ya9$nd$r.

$saa, 5bu Hayyan’$n /efsîrinde, mrünün büyü9 bir 9$sm$n$ erdi&i e ;%9yü9seldi&i nahi ynü a&$rl$9/ad$r. 2- 5n-0ehr@ 3ahr-ül-muhi/’in 9$sal/$lm$ e9lidir. 3ueserde İbn-i Jeymiyye’nin ha/alar$ da s/erilmi/ir. "- İ/haf-ül-eribbima fil-ur’ân-$minel-Garîb, *- 5/-Je1yîl e/-/e9mîl, +- Mu/ael-ül-ir/iâf e Muh/asar$@ Celaleddîn

7üy?/î4 Arab;ada bu i9i 9i/a'dan daha büyü9 9i/a' ya1$lmad$B deme9/edir. 6- Jenhîl-ül-mulahhas min erh-ü/-/eshîl, (- İsfâr-ül-mülehhas, 8- 5/-Jerîdü li ah9am-i 9i/âb$



7ibeeyh, - 5/-Je19ire/ü fil-Arabiyye dr/ büyü9 ildli9 bir eser#, !)- 5/-Ja9rîb, !!-Muh/asar-ul-mu9rîb, !2- 5/-Jedrîb fî erhihî, !"- 5l-Mebda’ fi/-Jasrîf, !*- Gâye/-ül-ihsânfin-nah, !+- 5l-İr/idâü fid-dâdî e1-1âi, !6- W9d-ül-lâlî fil-9$râa/, !(- 5l-Halel-ül-hâliyye fîesânid-il-ur’ân-il-Pliyye, !8- 0uhâ/-ül-5ndülüs, !- 5l-5byâ/-ül-âfiyye, 2)- Man/$9-ül-hürs fî lisân-il-fürs, 2!- 5l-İdrâ9 lil-lisân-il-e/râ9, 22- eh-ül-mül9 fî nah-i/-Jür9, 2"- 5l-5fsâl fî lisân-i/-Jür9, 2*- 5n-0u9e/-ül-hisân, 2+- 5n-0afi’, 26- 5l-Merîd-ül-Gümer, 2(- 5r-

Kad-ül-3âsîm, 28- 51-ümre, 2- 0ihâye/-ül-İ’râb.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 13&2) bkt-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2, sh. 2803) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 28&4) el-i ezkiret-ül-h!##âz; sh. 23) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 2700) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 14 7) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 47 8) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-4, sh. 71%) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 3&21&) Et-e#s$r (el-mü#essir$n; cild-1, sh. 317

11) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 3412) bkât-ül-k!rrâ; cild-2, sh. 28 13) >ücm-üz-zâhire; cild-1&, sh. 11114) >e#h-!t-tib; cild-2, sh. 3 1) El-Kâ#$ bil-(e#eât; cild-, sh. 207 10) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 1217) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 4%, 01, 13, 088, cild-2, sh. 11%4, 18&, 181818) De <lne tl96!e des mn!serits rbes; cild-1, sh. 14 1%) @hlQrdt, Kerzelchniss der rbischen /ndschri#ten; cild-1, sh. 34%2&) 5r9ckelmnn Fl- 2; sh. 1&%, <!:-2 sh. 13

EBÛ İM#ÂN (M?9):

İslâm âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. Abdülehhâb-$ Ia’rânî ha1re/lerininbeini ba/$ndan dedesidir. M$s$r’da 7a’îd-i M$s$r %lara9 bilinen blenin aa&$ 9$sm$nda e0il 0ehri’nin ba/$ sâhilinde bulunan 3ehensâ beldesindendir. <%&um /arihi /esbi/edilemiyen 5b? İmran rahme/ullahi aleyh#, ()( m. !")(# senesinde efa/ e//i. 3enîula diye /an$nm$ %lan 9abîleye mensu', Jilmsân 7ul/ân$ 5b? Abdullah e1-ulâ’n$nelâd$ndand$r.

5b? İmrân, sul/an %lan babas$n$n yan$nda ye/ii' büyüyüne, Allah y%lundabulunmay$, 9endisini /asaufa ermeyi sal/ana/a /erih e//i. 3abas$ il9 1amanlarda %nunbu hâlini ari' 9ar$lad$ ise de, daha s%nra iinde 9endisini serbes/ b$ra9/$. 5b? İmrânM?sâ, /alebe %lma9 ü1ere9 7eyh-ül-Marib %lara9 /an$nan 5b? Midyen e/-Jilmsânîha1re/lerinin hu1?runa ard$. 5b? Midyen rahme/ullahi aleyh# buna4 ime mens?bsunRB diye s%rdu. = da4 7ul/an 5b? Abdullah’aB dedi. 0esebin s%yun# 9ime 9adar ula$rRBdiye s%runa, Muhammed bin Hanefiyye bin Ali bin 5bî Jâlib’e r. anhümâ#B dedi. 5b?Midyen, >a9irlerin /asauf y%lunda bulunanlar$n# y%lu ile sal/ana/ e neseb s%y#asâle/i bir arada bulunma1B dedi. = da4 5y efendimS si1 âhid %lun 9i, u andan i/ibârensi1den ba9as$na ba&l$ bulunmay$ /er9e//im. 3a9a eylerin he'sinden ayr$ld$m. 7%yumlaan$lmay$ de&il, si1inle an$lmay$ eref 9abul e//imB dedi. 3unun ü1erine 5b? Midyenha1re/leri bunu /alebeli&e 9abul e//i. Gayre/ e is/i’dâd$n$n fa1lal$&$ sebebiyle, 9$sa1amanda ilimde e maneî hâllerde yü9selere9, % büyü9 1â/$n /alebelerinin ndeelenlerinden %ldu. 3ir;%9 9erâme/i rüldü. Oahi hayanlar ile 9%nu/u&u her9es/araf$ndan bilinirdi. Arslanlar bile bu 1â/$n Allah’a ba&l$l$&$ndan hâs$l %lan heybe/inden9%r9u' ;e9inirlerdi. Hal9/an, bi11a/ bunlar$ renler a1 de&ildi.

5b? Midyen e/-Jilmsânî ha1re/lerinin hu1?runda ye/iere9, üs/ün dereelere, yü9se9ma9amlara 9auan 5b? İmrân, 9endisi ibi ye/ien ba1$ ar9adalar$ ile birli9/e, h%alar$5b? Midyen /araf$ndan, insanlar$ irâd e/me9, %nlara saâde/ y%lunu s/erme9 ü1ere,

M$s$r’da de&ii9 beldelere nderildi. D%la ;$9aa9lar$ 1aman, 5b? Midyen ha1re/leri4 5b?İmrân’a4 M$s$r’a ula/$&$nda, 7a’îd blesinde bulunan H?r nâhiyesine i/S 7enin 9abrin



%rada %laa9/$rB buyurdu. = da4 3aüs/üne efendimB diyere9, bildirilen yere ard$.H%as$ndan &rendi&i yü9se9 din bililerini, /alebelerine, ilim â$9lar$na anla/maya,&re/meye balad$. 3ir;%9 /alebe ye/i/irdi. :%9 9erâme/i rüldü. 3ir /alebesine nidâe//i&i, seslendi&i 1aman, % /alebe bir seneli9 mesâfede de %lsa, Allahü /eâlân$n i1ni ileh%as$n$n sesini duyar e ea' erirdi. Dine /alebelerinden birisi bir s$9$n/$ya düse e%ndan yard$m is/ese, %na seslense, Allahü /eâlân$n i1ni ile % /alebesinin hâlini anlar, sesini

duyar, bir seneli9 mesâfede de bulunsa, Allahü /eâlân$n i1ni ile derhâl % /alebesininimdâd$na ye/iirdi =na yard$m edi', s$9$n/$dan 9ur/ar$rd$. 5b? İmrân M?sâ ha1re/leriburada, a9 e e9 ile u1un y$llar hi1me/ e//i. 3ir;%9 9imse %ndan ilim &reni', is/ifâdee//iler. H%as$ 5b? Midyen’in iâre/ e//i&i ibi % beldede efa/ e//i. abri %radad$r.

1) bkât-ül-kübrâ; cild-2, sh. 2&

EB@L-ABBÂ! KNEVÎ (A/;e5 b, Me@?5#@elâm, lüa/, nahi e Hanefî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Ahmed bin Mes’?d bin

Abdurrahmân’d$r. ünyesi 5bü’l-Abbâs %lu', Cemâlüddîn la9ab$ erildi. %neî nisbe/edildi.

Celâlüddîn mer Habbâ1î’den f$9$h e 9elâm bililerini &rendi. Allâme Muhyiddîn

5smer’den f$9$h ilmi /ahsîl e//i. Iam’da i9âme/ edi', %rada ("2 m. !""2# y$l$nda efa/e//i. 3ir;%9 /alebe ye/i/iri', 9$yme/li eserler ya1d$. 5n meh?r /alebesi, Iam 9ad$lar$ndan%lan %&lu 5bü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Mahm?d %neî idi. 5bü’l-Mehâsin %neî, babas$n$nefa/$ndan s%nra, müsedde hâlinde %lan eserlerini /amamlad$. 5bü’l-Abbâs %neî’nineserlerinden ba1$lar$ unlard$r@ Câmi’-ül-9ebîrB erhi Ja9rîrB e A9îde/-i/-Jah/aîB erhi

alâidB meh?rdur. alâidBin bir nüshas$ 7üleymâniye ü/ü'hânesi 5sad efendi9$sm$nda me?//ur.

1) bkât-üs-senie #$ terâcim-il-/ne#ie; cild-2, sh. 1&02) 'e(âid-ül-behie; sh. 42, 1&7 3) !"cem-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 1704) smnl müelli#leri

EB@L-BE#EKÂ' EN-NE!E%Î: Hanefî me1hebi f$9$h e /efsîr âlimi. İsmi, Abdullah bin Ahmed bin Mahm?d en-

0esefî %lu'4 9ünyesi 5bü’l-3ere9â/’d$r. Fa9ab$ ise Hâf$1üddîn’dir. (!) m. !"!)# senesinde3a&dad’da efa/ e//i.

5bü’l-3ere9â/ en-0esefî, f$9$h ilmini4 Iemsüleimme Muhammed bin Abdüsse//ar el-erderî, Hamîdüddîn ed-<arîr, 3edrüddîn Hâher1âde ibi büyü9 âlimlerden &rendi. 5bü’l-3ere9â/ en-0esefî, mü/eahhirîn diye isimlendirilen 1ühd sâhibi âlimlerden %lu', f$9$h, us?l,/efsîr, hadîs e ba9a ilimlerde emsalsi1 idi. >$9$h e us?lde üsdâd idi. :%9 9imseler %ndanf$9$h e ahlâ9 ilmini &reni', hadîs-i erîf riâye/inde bulundular. 5s-7efnâ9î bunlardand$r.Abdullah en-0esefî 'e9 yü9se9 bir âlim idi. Jefsîrde, hadîs/e, f$9$hda, us?lde büyü9 birilmî üü ard$. aman$nda emsalsi1 idi. :%9 9$yme/li e faydal$ eserleriyle, ismi e nâm$her yere yay$ld$.

5n-0esefî âfiB 9i/ab$nda buyurdu 9i@ 3ir 9imse, hü1ünden, s$9$n/$dan 9ur/ulma9i;in, Allahü /eâlâya 9albinden yalarara9, %ndr/ sede âye/ini e1berden, aya9/a#%9uyu', herbirinden s%nra, hemen ya/$' sede ederse, Allahü /eâlâ, % 9imseyi % der/ ebelâdan 9%rur.B

5bü’l-3ere9â/ en-0esefî, ya1m$ %ldu&u /efsîrin ns1ünde buyurdu 9i@ Ar1usunu9$ram$yaa&$m ;%9 sedi&im bir 1â/, benden Je’ilâ/-i ur’âniyyeBye dâir bir 9i/a'ya1mam$ ri’a e/mi/i. Iyle 9i@ 3u 9i/a' 9$râa/ eihlerini, i’râb$, bedi’ ilimlerinineli9lerini, iâre/lerini i;inde /%'layan, 5hl-i sünne/ e emâa/in s1leriyle süslenmi,bid’a/ e dalâle/ sâhi'lerinin s1 e ilerinden u1a9, ne %9uyuular$na usan; eree9deree u1un, ne de ma9sad$ ihlâl edee9 /ar1da 9$sa bulunaa9.

3en, bir müdde/ ya1ma9/a /ereddü/ e//im. >a9a/ bilâhare bir;%9 mânilere ra&menbunu ya1ma&a 9arar erdim e enâb-$ Ha99$n yard$m$yla a1 bir 1aman i;inde ya1$'

bi/irdim.B



5bü’l-3ere9â/ en-0esefî bir;%9 eser ya1d$. Oâfi e bunun erhi âfiB e en1B f$9$h9i/a'lar$ e Medâri9B /efsîri ile MenârB ad$nda9i us?l-i f$9$h 9i/ab$ meh?rdur. mer0esefî’nin Man1?mesiBni erh edi', Müs/esfâB ad$n$ erdi. Vmde/-ül-a9âidB 9i/ab$Xilliam C%ur/%n /araf$ndan !2+ m. !8*"# senesinde F%ndra’da bas$ld$. Da1m$ %ldu&u

Medâri9B /efsîrine bir;%9 hâiyeler ya1$ld$. 5l-İ9lil alâ Medâri9-i/-Jen1îl bunlardand$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 322) Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 247 3) e(âhir-ül-m!die; cild-1, sh. 27&4) 'e(âid-ül-behie; sh. 1&1) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 4040) bkât-ül-!sli$n; cild-2, sh. 1&87) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 88) Et-e#s$r (el-mü#essir; cild-1, sh. 3&4%) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 11%; cild-2, sh. 1108, 1274, 1807 1&)m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 2&2, %77, %%%, 1&3

EB@L-HA!EN ALİ BİN MÛ!Â EL-HÂMÎLÎ:

Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinin büyü9lerinden. :ei/li eserlerin sâhibi %lan meh?râlim 7irâ’$n babas$. İsmi, Ali bin M?sâ el-Hâmîlî %lu', 9ünyesi 5bü’l-Hasen’dir.Harrâniyye’de /an$nm$ abîlelerden %lan 5hm?l’a mens?' %lma9la, HâmilîB diye nisbe/%lunmu/ur. <%&um /ârihi, bilinemiyen 5bü’l-Hasen Ali ha1re/leri, (2) m. !"2)#senesinde efa/ e//i.

aman$nda bulunan âlimler i;in büyü9 bir nder, ;ei/li ilimlerde âlim, ân$ yüe,her9es /araf$ndan bilinen, ha/$rlanan, iyili9, ihsân, mer/li9 sâhibi, ;%9 9$yme/li bir 1â/idi. İlminin ;%9lu&u yan$nda, ;%9 ibâde/ e/mesi e ;%9 9erâme/lerinin rülmesi ile de/an$nm$/$r. aman$n$n sul/ân$ dâhil, bü/ün insanlar /araf$ndan seili' say$l$r, hürme/edilirdi.

5bü’l-Hasen Ali bin M?sâ ha1re/lerinin %&lu büyü9 âlim 5b? 3e9r es-7irârahme/ullahi aleyh# yle anla/$r@ Küyamda Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#

efendimi1i rdüm. Danlar$nda H1. 5b? 3e9r e H1. mer ard$. Harrâniye’de babam$nders erdi&i âmide 9alabal$9 bir emâa/ aras$nda %/uruy%rlard$. (!* senesi, Kama1ân-$erîf ay$n$n 2(. eesi idi. 0ebî sallallahü aleyhi e sellem4 Dâ 5bâ 3e9r, yâ merSal9$n$1 fa9îh Ali bin M?sâ el-Hâmilî’nin ba$n$ aln$n$# 'ünü1SB buyurdu. 3unu syler9en,mübâre9 elleri ile babam$ iâre/ ediy%rlard$. =nlar derhâl 9al9$', babam$n aln$n$ '/üler.7%nra, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# babam$n yan$nda duru'4 3en bunuseiy%rum, ben bunu seiy%rumB buyurdu. 3undan s%nra Kes?lullah efendimi1, ud?rî9i/ab$n$ is/edi. Ge/irdiler. Hu1?rlar$nda bir mi9/ar %9undu.B İmâm-$ Iirî diy%r 9i@ 3enbunu, 7irâ’$n el ya1$s$ndan na9lediy%rum.B


EB@L-HA!EN 'EVA&Î: 5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, Ali bin Abdullah e/-Jeâi %lu', 9ünyesi 5bü’l-

Hasen’dir. (*8 m. !"*(# senesinde Halî denilen yerde efa/ e//i. 3urada 9abrimeh?rdur. =nu /an$yanlar e ismini duyanlar, u1a9 yerlerden 1iyâre/ e is/ifâde i;inburaya elirler. İmâm-$ Iirî ebîdî yle deme9/edir@ abrini 1iyâre/e i/mi/im. =radan?r e bere9e/ rdüm. Ana9 bunu ifâde e/me9 müm9ün de&ildir.B

5bü’l-Hasen Jeâî, bir Cuma ünü nama1a i/mi/i. Dan$nda /alebelerinden biremâa/ ard$. 3u s$rada yan$na felsefe ile meul %lma9la /an$nan birisi eldi. 5bü’l-HasenJeâî’ye dil u1a//$. 5bü’l-Hasen 9endisini seenlerden birisinin %nun ya9as$naya'$aa&$n$ anlay$na4 =nu b$ra9$n$1. =nda, 9endisine 9âfi elee9 ey me?//urBbuyurdu. = anda dil u1a/an felsefeinin ü1erinde bir a/e 'arlad$. =rada ha1$rbulunanlardan birisi %nun ü1erine su d9meye balad$. Danan a/e sndü. 3una ra&menadam$n ü?dunun bir 9$sm$ yand$. 3u hâdise, % beldede yay$l$', her9es /araf$ndan

duyuldu.



Ahmed bin M?sâ bin Aîl, bir 9âfile ile Me99e-i mü9erremeye idiy%rdu. Halî ehrineeline, y%lda /ehli9e %ldu&u haberi 9âfileye ula/$. 3unun ü1erine Ahmed bin M?sâ binAîl, 5bü’l-Hasen Jeâî’ye, is/iârede bulunmas$ i;in birini nderdi. = ah$s %na,y%lulu&u 9aray%luyla m$, y%9sa deni1 y%luyla m$ ya'malar$n$ s%raa9/$. = ah$s, 5bü’l-Hasen ile rüü' durumu anla/$na, 5bü’l-Hasen Jeâî4 Ahmed bin M?sâ bin Aîl’esyle, y%lulu&unu diledi&i /araf/an ya'abilir. =na hi;bir 1arar elmeyee9/irB dedi. <edi&i

ibi Ahmed bin M?sâ bin Aîl sa&-sâlim Me99e-i mü9erremeye i//i.3üyü9 âlim Dâfiî yle anla/$r@ 3irün 5bü’l-Hasen Jeâî ile berâber bulunuy%rdum.

= anda ha/$r$mdan, 5bü’l-Hasen mi, y%9sa falana 1â/ m$ daha üs/ün %ldu&u düünesie;/i. = anda 5bü’l-Hasen bana, Kes?l ile 0ebî aras$nda9i far9$ s%rdu. 3en, bildi&im 9adaranla/maya ;al$$r9en, âye/ ü1el, ei1 e üm?llü bir ifâde ile i9isinin aras$nda9i far9$benden ne î1âh e//i. <aha s%nra eliyâ aras$nda da far9 bulundu&unu, bir 9$sm$n$n/alebe ye/i/irdi&ini e 9erâme/ s/erdi&ini, bir 9$sm$n$n ise fa1île/ sâhibi bir 1â/ %ldu&ue /alebe ye/i/irmeyi' 9erâme/ s/ermedi&ini anla//$. =nun ya'/$&$ bu i1ahlardan s%nra,%nunla, ha/$r$ma elen di&er 1â/$n aras$nda9i far9$ anlad$m.B

Menâî yle anla/$r@ =nun 1aman$nda dele/ ileri elenlerinden ba1$lar$ hal9a1ulüm ya'$y%rdu. 5bü’l-Hasen Jeâî4 5&er 1ulümden a1e;me1lerse, %nlara a/eelee9/irB diye bildirildi. 0e 1aman elee&ini s%rdu9lar$nda@ Cuma eesiB dedi. Cuma

eesi müe11in e1ân %9umaya ;$9$na, dele/ ileri elenleri 9endilerine d%&ru yaa yaaya9lama9/a %lan bir a/e rdüler. %r9u ile 5bü’l-Hasen Jeâî ha1re/lerinin hu1?runa9%/ular. Dü1lerini /%'ra9lara sürere9 yalard$lar e 1ulümden a1e;/i9lerini bildirdiler.5bü’l-Hasen %nlar$n dile&ini 9abul edine, Allahü /eâlân$n i1ni ile % a/e %r/adan 9ayb%ldu.B

3irisine, ey/an deaml$ musalla/ %lur e %nu raha/s$1 ederdi. 3u durumu eli',5bü’l-Hasen ha1re/lerine anla//$. = da4 Iâye/ yine sana musalla/ %lursa, benim ismimleba&$rB dedi. Iey/an 9endisine /e9rar musalla/ %lmu/u. 5bü’l-Hasen Jeâî ismini sylersyleme1, ey/an %ndan u1a9la/$ e bir daha yan$na ya9lamad$.

3üyü9 âlim Dâfiî, /ârihinde yle deme9/edir@ 7%n %lara9 %nun yan$na i//i&imde,bir 9i/aba s$&mayaa9 e9ilde, %ndan 1âhir %lan 9erâme/lere, ma’rife/lere e s$rlara âhid%ldum.B

5bü’l-Hasen Jeâî’nin ü; %&lu ard$. 3unlar4 Abdullah, Muhammed 7ünnî e 5b?

3e9r’dir. Abdullah isimli %&lu, babas$ ibi Allahü /eâlân$n sedi&i 9ullar$ndan idi. =nunbir;%9 9erâme/leri rülmü/ür. aman 1aman %nunla, a9îdeleri b%1u9 %lan 9imseleraras$nda ba1$ münâ1aralar %lurdu. 3%1u9 a9îde sâhiblerine, yanl$ y%lda %ldu9lar$n$ ;%9ü1el î1âh ederdi.

3irün Abdullah ha1re/leri, b%1u9 a9îde sâhiblerine4 3enim ile si1in âlimim diyee;inen büyü&ünü1ü bir ee 9%yun e % ei a/eleyin. im ha9 ü1erine ise %nu a/eya9ma1. D%lu b%1u9 %lan ise yanar. imin ha9 ü1ere %ldu&u % 1aman belli %lurB dedi.>a9a/ %nlar bu ii ya'may$ 9abul e/mediler. :ün9ü %nlar, %nun s1ünde9i d%&rulu&u eelîli9/e9i 9emâlâ/$n$ biliy%rlard$.


EBÛ M$HAMMED HA!EN BİN ME# EL-HM"E#Î: 5ndülüs/e ye/ien f$9$h âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, Hasen bin

mer el-H$myerî %lu', 9ünyesi 5b? Muhammed’dir. 5ndülüs’/e A/las =9yanusu 9enar$ndabulunan Füb 9asabas$nda ye/i/i. <%&um /ârihi 9a/’î %lara9 bilinemiyen Hasen bin mer,(6( m. !"6+# senesinde efa/ e//i.

İlim &renmeye ;al$ma9/a9i ayre/ e a1mi ile /an$nan 5b? Muhammed ha1re/leri,ibâde/ e /âa//e e Allahü /eâlây$ 1i9re/me9/e 1aman$nda bulanan âlim e elîlerin ndeelenlerinden idi. 3a1en u1un 1aman ilim &renme9le 9i/a' mü/âlaa e/me9le ;%9 meul%lur, ee-ündü1 ilimle u&ra$rd$. endisini % 9adar ilme erirdi 9i, einde9ilerle e;%u9lar$ ile meul %lama1d$. Geeleri uyumad$&$ ;%9 %lurdu. 3ir sene müdde/le, deaml$%lara9 ya/s$ nama1$ndan s%nra uyumad$. Da/s$ nama1$ abdes/iyle sabah nama1$n$ 9$ld$.V1un 1aman, yemeden e i;meden deaml$ ilim &renme9le meul %lur, /an$yanlar, bus$9$n/$l$ hâllere nas$l /ahammül edebildi&ine ;%9 hayre/ ederlerdi.

Kiâye/ edilir 9i, fa9îh Muhammed Hermel el->ahrî isminde bir 1â/, 5b? Muhammedel-H$myerî ha1re/lerinin bulundu&u beldeye eldi e %nun derslerine deam e/meye



balad$. 3u fa9îh de yü9se9 âlimlerden idi. 3urada birbirlerinden ilim &renmeye,birbirlerinin ilimlerinden is/ifâde e/meye balad$lar. 3ir ara, fa9îh İbn-i Hermel, beyân ilmi%9uma9 is/edi&ini bildirdi. 5b? Muhammed Hâsen de 9abul e//i. İbn-i Hermel’e beyândersi %9u/maya balad$. 3irün ders esnas$nda, ba$n$ yu9ar$ya 9ald$rd$&$nda, bir y$lan$nba$n$ u1a/m$ dersi dinleme9/e %ldu&unu rdü. <ers bi//i9/en s%nra, İbn-i Hermel’e burdü&ü hâli bildirdi e4 3u rdü&ün, in /aifesinden f$9$h âlimi bir 9imsedir 9i, bi1den

Jenbîh e Mühe11eb 9i/a'lar$n$ %9uy%r. 7enin %9udu&un beyân derslerini de dinleme9is/iy%rB buyurdu. İbn-i Hermel ise, 9endisinden ders %9udu&u 1â/$n inlere de derserme9/e %ldu&unu anlay$', %na %lan muhabbe/ e ba&l$l$&$ daha ;%9 ar//$.

5b? Muhammed Hasen bin mer el-H$myerî ha1re/leri, bir ee rüyas$ndaeyamber efendimi1i salllahu aleyhi essellem# rdü. Danlar$nda 5shâb-$ 9irâmdanba1$lar$ e İslâm âlimlerinin büyü9lerinden İmâm-$ Iâfiî ha1re/leri ard$. Hasen binmer’in memle9e/inde bulunuy%rlard$. 5b? Muhammed Hasen 3in mer4 Dâ Kes?lallahS3uraya /erîf e/meni1in hi9me/i nedirRB diye suâl edine, Kes?lullah salllahu aleyhiessellem#4 İlim /aleb e/me9 hus?sunda9i ;al$man e ayre/in sebebiyle seni 1iyâre/e//i9B buyurdu.

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 3%7

EBÛ M$HAMMED 'ALHÂ BİN Î!Â: 5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, Jalhâ bin Nsâ bin İbrâhim bin 5bî 3e9r bin e-Ieyh-

ül-9ebîr Nsâ bin İ9bâl el-He/âr el-Demenî %lu', 9ünyesi 5b? Muhammed’dir. (8) m. !"(8#senesinde efa/ e//i. 3âb-$ 7ihâm denilen yere defn%lundu. Q1erine ;%9 büyü9 bir /ürbeinâ edildi.

:%9 9erâme/ e hâri9alar$ rüldü. 3ere9e/li s1leri ard$. Gen;li&ini ilim&renme9le e;irdi. :%9 ur’ân-$ 9erîm %9ur, eeleri de deaml$ ibâde/ ederdi. Allahü/eâlâya %lan a9 e muhabbe/inin ;%9lu&u sebebiyle, maneî hâllere e 9erâme/lere9au/u.

5b? Muhammed Jalhâ, rüyas$nda Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# iâre/iyle,H1. 5b? 3e9r’in elinden /asauf h$r9as$n$ iydi. Jasauf y%lunda üs/ün dereelere

9au/u. Allahü /eâlâ %na İsm-i a’1am$ &re//i. endisi4 İsm-i a’1am$ 9imseden&renmedim. =nu, haada n?rdan ya1$lm$ harflerle rere9 &rendimB buyurdu. 3ir 9erede buyurdu 9i@ Hani elî 1â/$n 9abri ba$nda dursam, Allahü /eâlâ, % 1â/$nr?hâniyye/inden beni haberdâr eder.B Iyle anla/$l$r@ 3irün 9endisine Abdullah Dâfiî’nin%&lu eli', bir mes’ele i;in %nu ha9em ya'ma9 is/edi. =, bunu 9abul e/medi. =na ni;in9abul e/medi&i s%ruluna, yle ea' erdi. 3ana 9endi mes’elesi i;in ha9emli9ya'mam$ /e9lif edine, babas$ bana ründü e4 = benim %&lumdur, fa9a/ b%ynumda biryü9/ürB dedi. 3abas$n$n %ndan râ1$ %lmad$&$n$ bildi&im i;in, %nun /e9lifini 9abul e/medim.BDine birün Me99e-i mü9erremede i9en, ayn$ 1â/$n bir ba9a %&lu 9endisine eli' duais/edi. = 1aman yine babas$ ründü e4 5fendim, bu %&lumu 1e/meni1i is/iy%rumBdedi. 5b? Muhammed Jalhâ da % ene dnü'4 5lâd$m, unu bil 9i, h%a /alebesini1e/ir e 9%rurB buyurdu. <aha s%nra 5b? Muhammed Jalhâ yan$nda9ilere4 3en,Abdullah Dâfiî ibi elâd$n$ bu deree 1e/i' 9%llayan ba9a birini rmedimB dedi.B

Iyle anla/$l$r@ 3irün /alebeleriyle s%hbe/ eder9en, biri 3a&dad’da, di&eri M$s$r’dai9i /alebesinin ismi e;/i. =nlar$n hâlinden haberdâr %lmay$ ar1u e//i. <erhâl %nlar$n hâli,5b? Muhammed Jalhâ’n$n 1leri nüne eldi. Dan$nda9ilere4 3a&dadBda9i Abdül9âdir-iGeylânî ha1re/lerinin s%yundan %lan /alebem, u anda aya9/a 9$bleye dnmü, a’be-imua11aman$n ar9 rü9nüne isâbe/ eder a1iye//e ibâde/e ha1$r bir hâlde M$s$r’da9i/alebem de, e/râf$nda bir;%9 9iilerle berâber, %nlara İslâmiye/i anla/$y%rB dedi.B

$19ardeinin %&lu Hibe/ullah 7üâf yle anla/$r@ Han$m$m$n bir elbiseye ih/iyâ$ard$. aram %lmad$&$ i;in alamad$m. Q1ün/ülü halimle 5b? Muhammed Jalhâ’n$n 9abrineidi' yalard$m. 3eni hafif bir uy9u hâli 9a'lad$. = anda 9ar$mda %nu rdüm. 3anabuyurdu 9i@ >alan yerde9i filan 9iiye i/. 3enden selâm syle e benim u s1ümü bildir.= sana ih/iyâ$n$ eree9/ir.B <erhâl uyand$m. 3uyurdu&u 9ye idi', % 9iiyi buldum.7elâm$n$ syledim e 5b? Muhammed Jalhâ’n$n4 7enin her biri ;ei/li yerlerde %lan be

9ü' al/$n$n ar. 3irisi de falan a&a; al/$ndad$r. 7enden 9$r9 dirhem is/iy%rumB s1ününa9le//im. = 9ii4 5e/, 5b? Muhammed Jalhâ bin Nsâ’n$n dedi&i d%&rudur. H% eldini1.



3undan s%nra ne ih/iyâ$n$1 %lursa ben 9ar$layaa&$mB dedi e ih/iyâ$m %lan eylerierdi.B

Iyle anla/$l$r@ 5b? Muhammed Jalhâ, uyan$9 i9en 9ar$s$nda eyamber efendimi1isalllahu aleyhi essellem# rürdü. 3irün birisi ebid Hâ9imi âd$ Ahmed e/-Jihâmî’yeeli' bu hus?su syledi. = da bu duruma inanmad$&$ hâlde4 Gel berâbere %na idi'9%numas$n$ dinliyelimB dedi. Hu1?runa i//i9lerinde, 5b? Muhammed %nlara hi; ba9mad$.

>a9a/4 3a1$ 9imseler, uyan$9 i9en Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem#rülee&ini 9abul e/miy%rlar. 3yle inanma9/an Allahü /eâlâya s$&$n$r$1B buyurdu.Gelenler ha/âlar$n$ anlay$' 1ür dilediler. 3a9a bir riâye//e ise4 9ad$, 5b? MuhammedJalhâ’n$n hu1?runda hi; 9%numadan edeble bir müdde/ %/urdu. Hi;bir ey 9%numadanda ayr$ld$. Dan$nda9i 9ii4 0i;in birey s%rmad$nRB dedi&inde, 9ad$4 Demîn ederim 9i,%nun yan$na irer irme1, Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem# %rada rdümB dedi.B

Dine anla/$l$r 9i@ ebid ehrinde bir 9ar$$9l$9 %ldu. 7ul/an ehirden ;$9/$. Her9esmal$n$ e 9$yme/li eylerini bir yere sa9lad$lar. 5b? Muhammed Jalhâ % a9i//e has/a idi.Jalebesi eli' durumu syledi9lerinde4 3u insanlara birey %lmayaa9. Ana9 bir âlimefa/ edee9. Plimin lümü, âlemin lümü deme9/irB buyurdu. :%9 e;meden 9endisiefa/ e//i.B

Iyle anla/$l$r@ 5b? Muhammed Jalhâ bin Nsâ, bir defâs$nda haa ider9en, büyü9

f$9$h âlimi Ahmed bin mer e1-eylaî’nin /ürbesine u&ray$' 1iyâre/ e//i. =nu, ba$nda;i;e9lerden bir /a; deme/i %ldu&u hâlde rdü e %nunla 9%nu/u.B 5b? Muhammed Jalhâ bin Nsâ’n$n 9erâme/leri ;%9 %lu', sâhili %lmayan bir deni1

ibidir. Jalebeleri %nun 9erâme/lerini bir 9i/a'/a /%'lad$lar. Ha9î9a/ ilmine â9$f bir 1â/ idi.


EDEBÂLÎ (5eb9+î): =smanl$ <ele/i’nin büyü9 İslâm âlimi. =sman Gâ1i’nin 9ay$n'ederi e h%as$.

araman iar$nda d%&du. Memle9e/inde ilim &rendi9/en s%nra Iam /araflar$na i//i.Hadîs-i erîf, /efsîr e f$9$h ilimleri /ahsîl e//i. Jasauf y%luna meyle//i. aman$n$n büyü9âlimlerinden fey1 ald$. Memle9e/ine dndü. 3ir riâye//e 3âbâ İlyâs-i H%rasânî’nin

halifelerinin ileri elenlerinden idi. İlim e âmelde yü9se9, mal e mül9/e 1enin bir 9imseidi. 5s9iehir ya9$nlar$nda İ/burnu denilen bir 9yde i9âme/ eder, /aliblerine ilim&re/me9, insanlara hu1?r da&$/ma9la meul %lurdu. <înî mes’elelerde her9es %namürâaa/ eder, dünyâ e dele/ mes’eleleri i;in %nunla is/iâre edilirdi. İslâm dünyâs$ndaes9iden beri me?/ %lan >ü/üe/ ehliB e Anad%lu’da mühim bir yeri %lan AhîlerB ileir/ibâ/a ard$. Anad%lu 7el;u9lu <ele/i sul/ân$ /araf$ndan, dele/in 3a/$ Anad%lus$n$r$nda9i 7&ü/ yresine yerle/irilmi %lan, ay$ b%yu mens?'lar$n$n reîsi 5r/u&rul3ey’in %&lu =sman 3ey, bu büyü9 âlimi s$9 s$9 1iyâre/ eder, ilim e fey1inden is/ifâdeederdi. 5debâlî ha1re/lerinin 9endi 'aras$yla ya'/$r$' /alebelerine ders erdi&i 3ilei9’de9i1aiyesini 1iyâre/lerinden birinde, =sman 3ey bir rüya rdü. Küyas$n$ h%as$ 5debâlîha1re/lerine anla//$. =sman 3ey’in rüyas$nda, 5debâlî ha1re/lerinin 9%l/u9 al/$ndan ;$9anbir n?r, eli' =sman 3ey’in 9%l/u9 al/$na irdi. = n?run irmesiyle, =sman 3ey’in9arn$ndan bir a&a; 'eyda %ldu. 3irden dallan$' buda9land$. <allar$ ;%9 yü9se9lere ula/$.Al/$nda9i nie da&lar e nehirleri leledi. =nun lesinde9i da& e nehirlerden bir;%9insan eli' is/ifâde e/meye balad$&$ s$rada, =sman 3ey uyand$. 5debâlî ha1re/leri, ;%9sedi&i =sman 3ey’in byle bir rüya rmesine ;%9 seindi.

=nun ya'aa&$ büyü9 hi1me/lerde, 9endisinin de nasîbi %lmas$na ;%9 ü9re//i.=sman 3ey’in bu ü1el rüyas$n$ yle /abir e//i@ 7en, 5r/u&rul Gâ1i %&lu =sman,babandan s%nra 3eyB %laa9s$n, 9$1$m Mal Hâ/un’a elenee9sin. 3enden ;$9$' sanaelen n?r budur. 7i1in asil e /emi1 s%yunu1dan nie 'âdiâhlar elee9. =nlar, niedele/leri bir ;a/$ al/$nda /%'layaa9lar. Allahü /eâlâ, nie insan$n hu1?r e saâde/e9aumas$na, dîn-i İslâmla ereflenmesine senin s%yunu esîle edee9B dedi. =sman3ey’i /ebri9 e//i. G1ünün n?ru 9$1$n$, bu mübâre9 insana ni9âh e//i.

=sman 3ey’in Mal Hâ/un’la i1diâ$ndan =rhan 3ey dünyâya eldi. 5debâlîrahme/ullahi aleyh#, dâmâd$ /araf$ndan 9urulan =smanl$ <ele/i’ne maneî ü; erdi.

7ul/an =sman Gâ1i’nin hürme/ e//i&i, her hus?s/a is/iâre edi' dan$/$&$ en ya9$nyard$m$lar$ndan %ldu. 5debâlî ha1re/lerine e di&er ulemâ e eliyâya hürme/in e %nlara



dan$man$n faydalar$n$ rü', âlimlere e eliyâya ya9$n %lman$n ehemmiye/ini ;%9 iyianlayan =sman Gâ1i, 9endisinden s%nra elee9 =smanl$ sul/anlar$na b$ra9/$&$as$yye/namesinde4 İslâm âlimlerine hürme/ edilmesini, %nlara her /ürlü 9%layl$&$ns/erilmesini e her i/e 9endilerine dan$$lmas$n$ /asiye edere9 yle dedi@

Allahü /eâlân$n emirlerine muhalif bir i ilemiyesinS 3ilmedi&ini, dinimi1inulemâs$ndan s%ru' anl$yas$nS İyie bilmeyine bir ie balam$yas$nS 7ana i/aa/ edenleri

h% /u/as$nS As9erine in’âm$, ihsân$ e9si9 e/miyesin 9i, insan ihsân$n 9ula&$1$d$r. âlim%lmaS Plemi adâle/le enlendir e Allah i;in ihâd$ /er9 e/miyere9 beni âd e/S Vlemâyari’âye/ eyle 9i, Ieria/ ileri ni1âm bulsunS 0erede bir ilim ehli duyarsan, %na ra&be/, i9bâle hilm s/erS As9erine e mal$na ur?r e/iri', dînimi1in âlimlerinden u1a9lamaS 3i1immesle&imi1 Allah y%ludur e ma9sad$m$1 Allah’$n dinini yayma9/$r. D%9sa, 9uru 9aa eihanirli9 da’âs$ de&ildir. 7ana da bunlar yara$r. <âima her9ese ihsânda bulunSMemle9e/ ilerini n%9sans$1 rS He'ini1i Allahü /eâlâya emane/ ediy%rum.B =smanl$sul/anlar$, bu as$yye/nameye andan sar$ld$. 3u as$yye/name, dele/in al/$yü1 sene hi;de&imiyen anayasas$ %ldu.

Al/$ as$r, insanlara hu1?r e saâde/, %nlar$n eli, %nlar$n yard$m$ ile da&$/$ld$. Allahü/eâlâ, % büyü9 dele/i bu mübâre9 insanlara nasîb e//i.

3ir;%9 eliyâ e ulemâya nderli9 edi', bir;%9 9imseyi Allah d%s/lar$n$n y%llar$na

9au/uran 5debâlî ha1re/leri, !2+ yalar$nda i9en, (26 m. !"26# y$l$nda 3ilei9’de efa/edi', y$llara hu1?r sa;ara9, insanlar$ irâd e//i&i 1aiyenin yan$na defnedildi. 5s9iehir’dede ad$na bir /ürbe ya'$ld$. Derine dâmâd$ <ursun >a9îh e;i', insanlara d%&ru y%lus/ermeye deam e//i.

1) Şkâk- >!"mânie tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 2&2) âms-!l-"lâm; cild-2, sh. 817 3) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-4, sh. 33&4) m Almihl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&0) âc-üt-te(ârih

EKMELDDÎN-İ BÂBE#'Î (M/;;e5 b, M/;?5 e+-M2rî):

Hanefî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Muhammed bin Mahm?d bin Ahmed el-3âber/î el-M$srî’dir. İsminin, Muhammed bin Muhammed bin Mahm?dB e9linde %ldu&u da9ayna9larda 1i9redilme9/edir. 59melüddînB la9ab$ ile meh?r %ldu. (!) m. !"!)#senesinde, 3a&dad’$n 3âber/â 9asabas$nda d%&du. <%&um yerinin 3aybur/ %ldu&unu1i9redenler de ard$r.

ne 9endi memle9e/inde ilimle meul %ldu. 7%nra Haleb’e idi' %rada9iâlimlerden ilim /ahsîl e//i. âd$ Asruddîn ibni Adîm %nu 7â1iyye Medresesi’ndea1îfelendirdi. 3ir müdde/ %rada 9ald$. (*) m. !""# senesinden s%nra âhire’ye idi',Melânâ u/büddîn-i Kâ1î ile berâber asr$n$n âlimlerinin imâm$, en büyü&ü 9abul edilen5b? Hayyân Muhammed bin D?suf el-5ndül?sî’den e Iemseddîn-i İsfehâni’den ilim&rendi. İbn-i Abdülhâdî’nin e <elâsî’nin derslerini dinleyi', hadîs-i erîf e ;ei/li ilimlerelde e//i. Jefsîr, hadîs, f$9$h, lüa/, nahi, sarf, me’ânî e beyân ilimlerinde 'arma9las/erilenlerden %ldu. 7eyh?niyye Medresesi meîhâ/$na bamüderrisli&ine,re9/rlü&üne# /ayin edildi. <erslerin e ilerin yürü/ülmesi, medresenin idâresi, 9endisineerildi. 3u hi1me/i en ü1el e9ilde yürü//ü. :%9 ayre/li idi. Hâne9âh$n a9f$n$ îmâr edi',elirlerini ar//$rd$. :%9 defâ 9endisini 9ad$ ha9im# ya'ma9 is/ediler ise de, bundan im/inaedi', 9abul e/medi. Arab dili e edebiyâ/$nda derin biliye sâhi'/i. Jefsîr e us?l-i f$9$hilimlerinde ;%9 9$yme/li /elif e erhleri ard$r. İsmi e eserleri ;%9 meh?r %ldu.endisinden ;%9 is/ifâde edilen âlimlerdendir. (86 m. !"8*# senesi Kama1an ay$nda efa/e//i.

>$9$h ilmini $âmüddîn Muhammed bin Muhammed el-â9î’den &rendi. =nunh%alar$ silsilesi ise, üs/âd$ Hüsâmeddîn Hasen-i 7$&nâ9î âs$/as$ ile İmâm-$ 5b? D?suf e%radan da İmâm-$ a’1am 5b? Hanîfe ha1re/lerine ulama9/ad$r. >$9$h/a is/ifâde e//i&iâlimlerin ba$nda4 muha99i9lerin seyyidi, büyü&ü, 5bü’l-Hasen 7eyyid Ierîf Pli Cürânî,Iemsüddîn Muhammed bin Ham1a el->enârî, 3edreddîn Mahm?d bin İsrâil de ard$r. >$9$h

ilmine dâir ya1d$&$ Hidâye IerhiB ;%9 9$yme/lidir. 3a9a erhleri e /efsîri de ard$r.



59melüddîn-i 3âber/î, bedenen 9ue/li, ü;lü bir 1â/ %lu', himme/ e ayre/sâhibiydi. Heybe/li idi. Her ilme â9$f/$. 71leri e ya1$lar$ her9es /araf$ndan be&enilir, aslared %lunma1d$. endisinden bir ey /aleb e/me9 i;in elenleri üleryü1 e /a/l$ s1 ile iyimuâmele edere9 9ar$lar, ilerini rür, lü/uf, /eâ1u e insaf ile hare9e/ ederdi. Ma9am,me9i sâhi'lerinin yan$na i/me9/en 9a;$n$rd$. 3ila9is me9i sâhi'leri 9a'$s$ndane9silme1, dâimâ %na elirler, emir e iâre/ini 1e/irler, her ar1usunu yerine e/irirlerdi.

7ul/an âhir de %na ;%9 hürme/ e say$ s/erirdi.59melüddîn-i 3âber/î, allâme her ilimde derin bir âlim# e fâ1île/ ehli bir 1â/ idi.

A9$ll$ e 1e9î %lu', ü; e 9ue/ sâhibi idi. Heybe/li bir rünüü ard$. Meli9 Ieyh?n,%nu, ya'/$rd$&$ Ieyh?niyye Medresesi’nin Ieyhli&ine ba müderrisli&ine# /ayin e//i.7ul/an, %na ;%9 say$ s/erir, i/ibâr ederdi. =ndan s%nra elen meli9lerin yan$nda da ;%9i/ibâr rdü. Meli9 âhir 3er9?9, Ieyh?niyye Medresesi’nin %dalar$na 9adar %nu 1iyâre/eelir e %nunla 9%nuur, s%hbe/ ederdi. 0e 1aman Ieyh 3âber/i’nin 9a'$s$ndan e;se,hayan$n$n üs/ünde %ldu&u hâlde hâne9âh$n 9a'$s$nda durur, eyhin einden ;$9$' a/abinmesine 9adar be9ler, s%nra Ieyh 3âber/î ha1re/leriyle berâber yanyana idi' s%hbe/ederlerdi. (86 m. !"8*# senesi Kama1an ay$n$n %nd%9u1unu Cuma eesinde efa/edineye 9adar he' byle ya'/$. Cenâ1esine, 7ul/an e er9ân$ hâ1$r %ldular. 7ul/an,enâ1esini /a$ma9 is/edi. umandanlar e âmirler enel %ldular. >a9a/ 5/me, Ahmed bin

Delbua, 7ed, 0âib ibileri %nu /a$d$lar. 0ama1$n$, İ11eddîn-i Kâ1î 9$ld$rd$. Ieyh?niyyeMedresesi’nde defnedildi.5serleri ;%9 9$yme/lidir. 3al$alar$ unlard$r@ !- Jefsîr-ül-ur’ân, 2- Hâiye/ün alel-

eâf@ emaherî’nin eserine hâiyedir. "- 5l-İnâye fî erh-il-Hidâye@ HidâyeBnin en9$yme/li erhlerinden %lu', 7a’dî :elebî’nin bu HidâyeBye %lan hâiyesi ;%9 9$yme/lidir. *-Ierhu Meâr$9-il-enâr-in-0ebeiyye min 7ihâh-il-ahbâr-il-Mus/afâiyye@ 3u eser,7aânî’nin eserinin erhi %lu', %na Juhfe/-ül-ebrâr fî erhi meâr$9-il-enârB isminiermi/ir. +- Ierhu ferâi1-i 7irâiyye, 6- Ierh-ül->$9h-$l-e9ber. İmâm-$ a’1am 5b? Hanîfeha1re/lerinin eserinin erhi %lu', buna 5l-İrâdB ismini ermi/ir. (- 5/-Ja9rir fî us?l-il-e1deî, 8- 5nâr fî erh-il-Menâr, - 5/-Ja9rîr fî erhi us?l-il-e1deî, !)- 5s-7adfe/-ül-milliyye/i bid-<ürre/-il-5lfiye/i li İbn-i Muay/. !!- 5lma9sadu fil-9elâm, !2- 5n-0ü9e/-üs-sarîfe/i fî /erîhi me1hebi İmâm-$ 5bî Hanîfe.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 2&82) Ed-Dürer-ül-âmine; cild-4, sh. 2&3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2%34) El-'e(âid-ül-behie *+ükne($); sh. 1%, 1%%) Esmâ-ül-üelli#$n; cild-2, sh. 1710) bkât-ül-'!khâ *kC:rü-zâde); sh. 1207) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2, sh. 218) El-@"lâm; cild-7, sh. 42%) i#tâh-üs-se"âde; cild-1, sh. 20%1& m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. %%1, 1&&3, 1&42

EMÎ# HA!EN !ENCE#Î: Hâe 0i1âm?ddîn-i 5liyâ’n$n ye/i/irdi&i eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, Hasen bin

Mîr Muhammed es-7enerî ed-<ehleî %lu', Allâme-i Hindî diye /an$n$r. <%&um /ârihibilinmiyen 5mîr Hasen, ("8 m. !""(# senesinde efa/ e//i. ("6’da efa/ e//i&i debildirilmi/ir.

Asr$nda bulunan fa1île/ sâhibi âlim e eliyâ 1â/lar aras$nda hus?si bir yeri bulunanAllâme-i Hindî, Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$na uymada9i ayre/i, 9albinin /emi1li&i,bü/ün iyi huylar$ 9endinde /%'lamas$ ile /an$n$rd$. <i&er /alebe ar9adalar$ndan 5mîrHüsre <ehleî ibi, bu da h%alar$n$n hus?si s%hbe/ e il/ifâ/lar$na 9aumu idi.H%as$na %lan ba&l$l$&$ fe9alâde idi. = büyü9 1â/$n hu1?r e s%hbe/lerinde bulunma9la;%9 yü9se9 dereelere, maneî %lunlu9lara 9au/u. H%as$n$n s1lerini /%'lay$' biraraya e/irdi. Meydâna elen esere >eâid-ül-füâd ismini erdi. 3u 9i/a', Hâe0i1âmüddîn’in /alebeleri e daha s%nra elenler aras$nda ;%9 be&enili', %9unmu/ur.

5mîr Hasen’in d%&u' büyüdü&ü yer <ehlî’dir. endi hâlinde yaad$. Hi; elenmedi.mrünün s%nlar$na d%&ru <iir’e i//i. =rada efa/ e//i. abri %radad$r. Iaar$m %



9imseye 9i, Allah adamlar$ndan bir elî 1â/$n s%hbe/lerine 9auur da, daha s%nra dünyâile meul %lurB buyururdu.

1) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 28 2) Azâh-ül-meknn; cild-2, sh. 2&83) @hbâr-ül-hâr; sh. 1&7

EMÎ# H!#EV DEHLEVÎ: Hindis/an’da ye/ien eliyân$n büyü9lerinden. 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n ye/i/irdi&i

Jür9 as$ll$ bir elîdir. ünyesi 5bü’l-Hasen e la9ab$ A1îmüddîn’dir. 3abas$, 7eyfeddîn 5mîrMahm?d Iemsî, % derin mühim sîmâlar$ndand$r. 6+! m. !2+"# senesinde Hindis/an’daMü’minâbâd ehrinde d%&du. (2+ m. !"2+# senesinde (* yalar$nda %ldu&u hâlde efa/edi', <ehlî’nin G$yâs'?r mahallesinde, 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n /ürbesi ya9$n$ndadefn%lundu.

5mîr Hüsre <ehleî’nin dedeleri, Jür9is/an’da Fâ;in beylerinden idi. 3abas$7eyfeddîn Mahm?d da, Ceni1’in müslümanlara ya'/$&$ 1ulüm e 9a/liâm s$ras$ndaMâerâünnehr blesinden Hindis/an’a ; eden Fâ;in isimli Jür9 abîlesine mens?b idi.7eyfeddîn Mahm?d, ;/en s%nra GanU 0ehri 9enar$nda bulunan e imdi9i ismi a/$yal$

%lan Mü’minâbâd 9asabas$nda yerle/i. <ehlî saray$nda9i dele/ adamlar$ndanNmâdülmül9’ün 9$1$ ile elendi. Q; %&lu %lu', %r/anas$ 5mîr Hüsre <ehleî idi. aman$nus?lüne re en ü1el e9ilde /ahsîl ya'ara9 ye/i/i. Hâf$1as$ fe9alâde 9ue/li, 1e9âs$ eanlay$$ ;%9 ü1el %lan 5mîr Hüsre’in iir syleme 9abiliye/i de fa1la idi. <aha % 9ü;ü9ya/a ;%9 ü1el iirler sylerdi. 3abas$ saray er9ân$ aras$na iri', <ehlî hü9ümdâr$ IahMuhammed Ju&lu9’un 9%mu/anlar$ndan %lmu/u. 3abas$n$n sarayda e ilim, irfanmelislerinde9i eni ;eresinden ;%9 iyi is/ifâde eden 5mîr Hüsre, 9es9in anlay$$ e'arla9 9abiliye/i ile di99a/leri ü1erinde /%'lad$. <aha se9i1 ya$nda i9en babas$ efa/edine, ye/im 9ald$. 3undan s%nra %nu, annesi /araf$ndan dedesi %lan Nmâdülmül9himâyesine ald$. <edesinin yan$nda derin ileri elen âlim, edîb e âirleri ile /an$/$. <aha%ni9i yalar$nda i9en, anl$yanlar /araf$ndan iirleri /a9dîr ediliy%rdu. (* m. !22#’dededesinin de efa/ e/mesi ü1erine <ehlî saray$nda9i Jür9 sul/an e 9umandanlar$n$n

himâyesine irdi. Jam yedi sul/andan sei e alâ9a rdü. 7ul/an Mübâre9 Iah Hallâî,(2) m. !"2)#’de efa/ edine, 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n hi1me/ e s%hbe/ine 9%/u eha9î9î dele/ e saâde/e 9au/u. /eden beri hâlis bir müslüman idi. $r9 y$l süreyleharam %lan bayram ünleri hâri;, deaml$ %ru; /u//u&u riâye/ edilme9/edir. 0i1âmüddîn-i5liyâ ha1re/lerinin iâre/iyle, H$1$r aleyhisselâm$n s%hbe/iyle de ereflendi. Jam eserya1d$, iirleri 'e9;%9/ur. Gen;li&inde meh?r elî e âir Ieyh 7a’dî ile de rü/ü&ünü9ayna9lar ya1ma9/ad$r. Hüsre <ehleî bununla if/ihar ederdi. (2+ m. !"2*# senesinde7ul/an G$yâseddîn Ju&lu9 Iah ile sefere ;$9an 5mîr Hüsre, sefer dnüünde h%as$n$nefa/$ haberini al$na, $1d$ra'/an 9endini 9aybe//i. Hereyini fu9araya da&$//$. H%as$n$n9abri yan$nda yerleere9, nihâye/ al/$ ay s%nra (2+ m. !"2+# senesinde efa/ e//i. :%9derin bir a9la sedi&i h%as$n$n aya9 uu /araf$na defnedildi. Oefa/$nda (* ya$ndayd$.

Hüsre <ehleî, dinimi1in emir e yasa9lar$na /am uyan, mer/, samimî e â$9 biriidi. Iiir e nesirlerinde dile e ma’nâya hâ9imiye/i, âhen9li&i, /asîrlerinde9i ü1elli9 ederin 9ül/ür seiyesi a;$9;a rülür. 3u sebe'le, hemen bü/ün d%&u İslâm âlemindeseili' /a9dîr rmü/ür. $sa 1amanda Anad%lu’ya ulaan eserleri 1e9le %9unmu, <îân5debiyâ/$ Iâirleri /araf$ndan üs/âd %lara9 9abul edilmi/ir.

3ilinen eserleri dr/ 9$s$m al/$nda inelenmi/ir@!# <îânlar$@ Juhfe/-üs-s$an, Oasa/-ül-haya/, Gurre/-fil-9emâl, 3a9$yye-i na9$yye,

0ihâye/-ül-9emâl.2# Hamsesi@ Ma/la’ul-enâr, Iirîn-ü Hüsre, Men?n u Feylâ, Pyine-i İs9enderî, Hi/

behi/."# Jârihî mesneîleri@ $rân-$ 7a’deyn, H$d$r Han, <ualrânî, Ju&lu9nâme, 0?h

7ih'ir.*# Mens?r eserleri@ İ’â1-$ Hüsreî, Jârih-i Alâî, 5fâl-ül-feâid.3u eserlerinin hemen he'si Hindis/an’$n ;ei/li ma/baalar$nda bas$lm$/$r. 5serlerinin

ya1ma nüshalar$, İs/anbul, 3ursa, %nya, ayseri 9ü/ü'hânelerinde me?//ur.



3u 1i9redilen eserlerinden ba9a, Ceâhir-ül-bahr, 3ahr-ül-ebrâr, 5nîs-ül-9ul?b,Mir’â/-üs-safâ, Menâ9$b-$ Hind, <ehlî Jârihi e Ma9âlâ/-$ :ihâr-$ yâr isimli eserleri deard$r.

5mîr Hüsre <ehleî r.a#, âirlerin sul/ân$, fa1île/ sâhi'lerinin nderi, s1leri9ue/li %lan yü9se9 bir 1a/ idi. %numa, san’a/ e /a$rlar$nda9i ma’nâ e iâre/lerde,ne9i e s%nra9i âirlerden ;%&u %na ye/iememi/ir. %numa /ar1$nda, h%as$n$n

9endisine buyurdu&u4 İsfehanl$lar ibi 9%nuSB emrine uyard$. Gâye/ fasih e beli&%lara9, a;$9, anla$l$r e ne/ bir e9ilde 9%nuurdu. 3u edebî ynü yan$nda, /asaufî hâlide 'e9 yü9se9 idi. 5liyâl$9 y%lunda üs/ün deree sâhibi idi. âdiâhlarla, âmirlerlerümesi, 9albinin dünyâ ilerine meyle/mesine sebe' %lma1d$. 3u ü1el hâli,eserlerinden daha iyi anla$lma9/ad$r. :ün9ü ünah ileyenlerin 9alblerinde bere9e/ 'e9a1 bulunur. 3el9i de hi; bulunma1. 3unun i;in, ya1d$9lar$ eserlerde bere9e/ %lma1. Da’nîbylelerinin ya1d$&$ eserler, nüllerde 9abul rme1 e 9alblere /esir e/me1.

5mîr Hüsre ha1re/leri, a9i/lerinin ;%&unu ibâde/ ile e;irirdi. Geeleri sabahad%&ru uyan$9 %lur, /eheüd ee nama1$# 9$lard$. Jeheüd i;in 9al9/$&$nda, herünur’ân-$ 9erîmden ( ü1 !*) 7ayfa# %9urdu. 0i1âmüddîn-i 5liyâ ha1re/lerinin en ndeelen /alebderindendir.

5mîr Hüsre’in Hâe 0i1âmüddîn’e /alebe %lmas$ yle anla/$l$r@ 5mîr Hüsre’in

babas$ 7eyfeddîn Mahm?d, bu ;%9 1e9i e ;%9 a9$ll$ %lan %&lunun maneî /erbiyesi eye/imesi i;in birün %nu alara9, Hâe 0i1âmüddîn ha1re/lerine /ürdü. 5mîr Hüsre ;%9iyi ye/imi %lmas$na ra&men, Hâe 0i1âmüddîn’i /an$m$y%rdu. = s$rada daha, se9i1 eyad%9u1 yalar$nda idi. H1. Hâe’nin derâh$na ya9la/$9lar$nda, 9a'$dan iree9leri s$rada,Hüsre, 9endisinden be9lenilmeyen birey syledi4 3aba$&$m, 9endimi ye/i/iree9 birmürid se;i' %na ba&lanma9 benim mes’elem %ldu&una re, bu mes’elede beni serbes/b$ra9ama1 m$s$nRB dedi. 3abas$ hayre/ e//i e %nu 9a'$n$n d$$nda b$ra9$', s%hbe//ebulunma9 ü1ere 9endisi i;eri irdi. 3u s$rada Hüsre ;%9 ü1el bir rubâ’î syledi. endi9endisine de düündü 9i@ 5&er bu 1â/, ha9î9a/en yü9se9, eliyâ bir 1â/ ise, mu/la9a burubâ’îyi e benim durumumu Allahü /eâlân$n i1ni ile bilir e bu rubâ’îme /a/min ediie9ilde 9ar$l$9 erir.B Hüsre’in bu düüneler ile syledi&i rubâ’îsi u meâlde idi.

MRle bir âhsn ki, srnn k!bbesine,'rzet ki bir 6ü(ercin k9nd! (e 6eri dCndü.5! 6r$b âk k:nzddr.Firsin mi, 9ks 6eri mi dCnsünN

= 1amanda Hindis/an’da bulunan eliyân$n en büyü9lerinden %lan 7ul/an-ül-meây$hHâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ ha1re/leri, Hüsre’in durumunu Allahü /eâlân$n i1ni ile anlay$',hi1me/;isini ;a&$rd$. <$ar$da, 9a'$n$n d$$nda be9leyen ene, düünesine ea' %lma9ü1ere u rubâ’îyi %9umas$n$ emre//i@

M/emen i=eri 6irB E d9r! sCzlü insn,llm birbirimize k$n, tekne#es.Eer câhil bir insn, hem de hmk isen,/i= d!rmB Feldiin 9ldn hemen 6eri dCn.N

Hi1me/;i idi' Hüsre’e rubâ’îyi %9udu. Ar1u e//i&i eâba fa1las$yla 9auanHüsre, âye/ ne’elendi. <erhâl i;eri iri', H1. Hâe’ye /alebe %ldu. Jam bir /eslimiye/i;erisinde h%as$na ba&land$. =&lunun eri 9almas$nda9i ineli&i daha s%nra anlayan7eyfeddîn Mahm?d, bu hâdiseden s%nra %nu daha ;%9 semeye balad$.

H%as$na %lan muhabbe/ e ba&l$l$&$ 'e9;%9 idi. Jam bir /eslimiye/ ile h%as$n$ns%hbe/lerinde bulunur e ;%9 is/ifâde ederdi. H%as$ da bunu ;%9 seer, %na ayr$ahus?sen /eeüh eder, ya9$n$nda bulundururdu. <i&er /alebeler i;inde, h%alar$na enya9$n %lan bu idi. Her ee ya/s$ nama1$ndan s%nra h%as$n$n hus?si %das$na irer, %radahus?si s%hbe//e bulunurdu. Jalebe ar9adalar$ndan birinin bir ar1usu ar ise, %nu

ar1ederdi.5mîr Hüsre’in h%as$na %lan s$n$rs$1 sei e ba&l$l$&$n$ s/eren ;%9 ü1elmen9$beleri %lu', bunlardan biri yle anla/$l$r@ 3ir defâs$nda, Hâe 0i1âmüddîn’in her



/arafa yay$lan mer/li&ini duyan fa9ir bir adam, Hindis/an’$n u1a9 bir yerinden y%la ;$9$',mâlî s$9$n/$s$n$ hâlle/me9 i;in, %ndan ;%9 mi9/arda yard$m alma9 ümidiyle <ehlî’ye eldi.>a9a/, /esâdüfen % ün ha1re/-i Hâe’nin, bir ;if/ es9i aya99ab$s$ndan ba9a erebilee9bireyi y%9/u. aall$ adam, bu yüe ahsiye//en asla byle bir hediye be9lemiy%rdu4fa9a/ %nu redde/meye de esâre/ edemedi. 3ununla berâber, i;inden ;%9 raha/s$1 %ldu ebu büyü9 1â//an byle 9$yme/si1 bir hediye ald$&$ i;in, büyü9 bir hayâl 9$r$9l$&$na u&rad$.

A$r$ bir 9ederle e bu me1? ü1erinde düüneye dalara9 ayr$ld$. Geri dnüünde, y%lüs/ünde ee dinlenme9 i;in bir handa 9ald$. Dine /esadüfen ayn$ ee 5mîr Hüsre,3enal’den bir i e1isinden, <ehlî’ye dnüy%rdu. İh/iaml$ ma’iye/, hi1me/;iler e1eninli9lerle %raya ar$', ayn$ handa 9ald$. 5mîr Hüsre, müeher e 9$yme/li /alar$n/iâre/ini ya'$y%r e <ehlî’nin en 1enin 9iisi %lara9 biliniy%rdu. 5r/esi sabah 5mîr Hüsre9al9/$&$nda, hayre/ edi'4 Ieyhimin 9%9usunu duyuy%rumB diye ba&$rd$. Han didi9 didi9arand$ e s%nunda /enhâ bir 9ede, eeleyin <ehlî’den elen fa9ir bir y%lu bulundu.<ehlî’de 9ald$&$ 1aman ha1re/-i 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n yan$na idi' i/medi&is%ruldu&unda, adam ü1ün/ülü bir e9ilde4 5e/, ha9î9a//e ben bu u1un seyaha/i, sâdee% büyü9 elîyi rme9 e s$9$n/$lar$m$ hâlle/mesi, %nun mer/li9 e ihsân$ndanfâidelenme9 i;in ya'/$m. 5s9i aya99ab$lar$ s/erere9# >a9a/ ü1ünüm 9i, beni sâdee9endisinin bu 9$yme/si1 aya99ab$lar$ ile nderdiB diye ea'land$rd$. A9 e muhabbe/le

yanan Hüsre, derhâl adamdan4 bü/ün bu büyü9 sere/, 9leler e sâhi' %ldu&u herey9ar$l$&$nda aya99ab$lar$ 9endisine ermesini is/edi. 0a9ledildi&ine re, % 1aman 5mîrHüsre, di&er 9$yme/li eyalar$ndan ba9a +)).))) ümü 'ara /a$y%rdu. aall$ adam,/abii bunu bir a9a %lara9 9abul e//i. >a9a/ Hüsre, ü1erinde durara9, yemînle /e9lifini/e9rarlad$ e hemen, seili h%as$n$n aya99ab$lar$ 9ar$l$&$nda bü/ün sere/ini erere9'a1arl$&$ bi/irdi.

>a9ir adam$n nas$l memnun %ldu&unu u1un u1un anla/maya lü1um %lmad$&$ a;$9;abellidir. =, ha1re/-i 0i1âmüddîn’in hay$rseerli&inden hayâl e//i&inin yü1lere 9a/$n$, yine%nun hürme/ine ba9a biri as$/as$yla alm$/$. 3u, Hindis/an /asauf /ârihinde, 1enin bir/alebenin h%as$na 9ar$ s/erdi&i er;e9 ba&l$l$&$n ;%9 nâdir bulunur misâllerindenbiridir.

5mîr Hüsre, <ehlî’ye âs$l %ldu&unda, h%as$n$n aya99ab$lar$n$, büyü9 bir hürme/le

el üs/ünde /a$yara9, ha1re/-i 0i1âmüddîn’in hu1?runa ;$9/$&$nda, y%lda %lan hâdiseyi9endisine ar1edi' aya99ab$lar$ sa/$n ald$&$n$ syledi. Ha1re/-i Hâe4 =na ne 9adar 'araerdinRB dedi. = da4 3enim bir eye yarama1 sere/imin he'siniB diye ea' erdi. Hâeha1re/leri /ebessüm edi'4 =nlar$ uu1a alm$s$nB buyuruna, 5mîr Hüsre4 5fendim, ;%9ü9ür 9i, %nlara sâhi' %lan adam, yaln$1 sere/imi /e9lif e/me9le /a/min %ldu. Hürriye/imide is/eseydi, benim seili h%am$n bu mu9addes e 'aha bi;ilme1 hâ/$ras$na sâhi'%lma9 i;in memnuniye/le %nu da erirdimB dedi.

Hi;9imse, ayn$ 1amanda i9i a/a bineme1. >a9a/ Hüsre, 1eninli9 e/iren birmesle&e sâhi' %lmas$na ra&men, sâd$9 bir s?fî %lara9, ilâhî bir ihsânla, ;%9 ü1el birs?re//e bir im/ihan$ baard$. H%as$n$n muhabbe/i u&runa 1eninli&ini fedâ e//i. endi1aman$nda9i bir9a; <ehlî sul/an$n$n saray$nda en ;%9 ihsâna ma1har %lu', ba air %lara9en yü9se9 me9ide bulundu&u ibi, h%as$n$n en 9$yme/li /alebesi %lara9 9almay$ dabaaran Hüsre’in dehâs$ /a9dîre ayand$r.

0i1âmüddîn-i 5liyâ ha1re/leri, Hüsre’e ya1d$&$ me9/?'lardan birisinde buyuruy%r9i@ 3edenin a’1âlar$n$ 9%rudu9/an, %nlar$n s$hha/li %lmalar$n$ /emin e//i9/en s%nraİslâmiye/in be&enmedi&i hereyden sa9$nmal$, haram e me9r?hlara 9a/’iyyenyanamamal$d$rB. Allahü /eâlâ hereyi 9$yme/li yara/m$/$r. Ama bireyi en 9$yme/liyara/m$/$r. = da a9i//ir. 3unun i;in a9i/leri en iyi e9ilde de&erlendirmeye ;al$mal$, en9$yme/li eyi âh$re/ saâde/ini elde e/me9/e 9ullanmal$d$r. Her an e;i' i/me9/e %lan bu9$yme/li mrü anime/ bilmeli, 1aman$ b% e uyunsu1 eyler ile e;irmemelidir. 3ir iya'aa&$ 1aman, is/ihâre e is/iâre e/meli, bilenlere dan$mal$d$r. 3ir i ya'ar9en,9albinde inirah a;$lma, enileme, raha/l$9# bulunma1sa % ii ya'mamal$, a1e;melidir. albinde inirah bulunmayara9 ya'$lan iin ne/iesinin dâimâ s$9$n/$ %laa&$n$iyi düünmelidir.B

7iyer-ül-eliyâ’da bildirildi&ine re, 5mîr Hüsre ha1re/leri, h%as$ndan 9endisine

elen hus?si il/ifâ/lar$ ya1$' /%'lam$/$r. 7ul/ân-ül-meây$h Hâe 0i1âmüddîn ha1re/leri,bir defâs$nda 5mîr Hüsre’e hi/aben4 7eni % 9adar ;%9 seiy%rum 9i, ba9a her9es/en



daralabilirim. >a9a/ senden daralmamB buyurdu. 3a9a bir defâ da buyurdu 9i@ Her9es/en daralabilirim, ha//â 9endimden bile. >a9a/ senden daralmam.B

3irün di&er /alebelerden birisi ür’e/ edi' ha1re/-i Hâe’ye4 5fendimS Hüsre’eya'/$&$n$1 na1arlar$n$1dan birini, benim i;in de ya'$nSB dedi. H1. Hâe buna ea'ermedi. abiliye/ e/irS is/idâd$n %nun ibi %lursa, ayn$ /eeüh sana da ya'$l$rB deme9is/edi.

Hâe 0i1âmüddîn birün, 5mîr Hüsre’e4 3ana dua e/S 7eni benim yan /araf$madefnederler.B buyurdu. 3u s1, daha s%nra bir;%9 defâ 9endisine ha/$rla/$lm$, % da4

İnâallah yle %laa9/$rB buyurmu/ur. 3ir defâs$nda 5mîr Hüsre buyurdu 9i@ H%am bu/alebesi ile ya’nî 5mîr Hüsre ile# ahd e//i, s1leme ya'/$ e Cenne/’e iderse, beni deberâberinde /üree&ini syledi.B

3irün Hâe 0i1âmüddîn, rdü&ü bir rüyay$ /alebesi 5mîr Hüsre’e yle anla//$@ Ieyh 0eibüddîn Mü/ee99il’in einin nünde, 'enerenin al/$ndan /emi1, berra9 bir sua9$y%rdu. 3u fa9ir de ya’nî Hâe 0i1âmüddîn# yü9se9 bir yerde %/uruy%rdum. :%9 h% eümidli bir hâl beni 9a'lad$. yle bir a9i//e 9albimden sen e;/in. endim i;in ihsân e//i&ini’me/i, sana da ermesi i;in Allahü /eâlâya dua e//im. 3iliy%rum 9i, duam 9abul %ldu e %hâl inâallah sende 'eyda %laa9, meydana elee9/ir.B

H1. Hâe, yine birün 5mîr Hüsre’i yan$na ;a&$rara9, rdü&ü bir rü’yay$ yle

anla//$@ Cuma eesi rüyamda4 7eyh-ül-İslâm 3ehâüddîn-i e9eriyya ha1re/lerinin %&luIeyh 7adreddîn’i rdüm. 3ana d%&ru eliy%rdu. 3en de /eâ1u ile yan$na ard$m. =daha ;%9 /eâ1u eyledi. 3u s$rada u1a9/an sen ründün. Dan$m$1a eldin. 3a1$ 9$yme/libililer anla/maya balad$n. 3u s$rada müe11in e1ân %9umaya balad$. 3en de uyand$m.Gr 9i, bu senin i;in# ne yü9se9 mer/ebedir.B 5mîr Hüsre diy%r 9i@ Hâe ha1re/leri byleanla/$na, ben mahubiye/ e ;aresi1li9 i;inde ar1e//im 9i@ 5fendimS = yü9se9 mer/ebedebulunma9 bu hi1me/;inin ne haddine. 0eyim arsa, he'si si1in ihsân$n$1d$r.B 3u s1lerü1erine, h%am i;lerini ;e9e ;e9e a&lamaya balad$lar. =nlar$n bu hâli 9ar$s$nda ben de9endimi /u/amay$' a&lad$m. 3undan s%nra H1. Hâe emre//i. Hus?si bir 9ülah e/irdiler.Mübâre9 eliyle bu hi1me/;isine 5mîr Hüsre’e# iydirdi e 3üyü9lerin s1lerini her1aman 9albinde bulundur. Hi;bir 1aman ha/$r$ndan ;$9armaSB buyurdu.

0i1âmüddîn-i 5liyâ ha1re/leri u meâlde9i i9i bey/i, ;%9 sedi&i /alebesi 5mîr

Hüsre i;in sylemi/ir@M/üsre( ki nzm (e nesr de misli :ek zdr,<Cz mülkü meliklii bizim /üsre("e hsdr.5! bizim /üsre("imizdir, >sr /üsre( deildir,irâ >âsr"n üstâd bizim /üsre("imizdir.N

0i1âmüddîn-i 5liyâ ha1re/leri, bir defâs$nda buyurdu 9i@ 5&er müm9ün %lsayd$,Hüsre’le birli9/e uyumay$ e ayn$ me1arda %lmay$ /erih ederdim.B

Dine buyurdu 9i@ Iâye/ /es/ereyi b%&a1$ma dayay$', /alebem Hüsre’dena1e;memi is/eseler, ba$m$ eri' Hüsre’i /er9e/memeyi /erih ederdim.B

Ha1re/-i Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ Cenne/ y%lusu %ldu&u 1aman, 5mîr Hüsre

%rada y%9/u. Ju&lu9 Iâh’$n berâberinde Fu9n% /araflar$na i/mi/i. = y%lulu9/an dnü'a$ haberi &renine, a9$na dndü. Q1erine y$ld$r$m dümü ibi %ldu. Dan$y%r,yan$y%rdu. Aya9/a duram$y%rdu. 7übhânallahS Güne ba/m$. Hüsre haya//aSB diyehay9$rd$. Mal mül9 nâm$na nesi arsa, seâb$ h%as$n$n r?huna %lma9 ü1ere he'sinifa9irlere sada9a %lara9 erdi. :%9 a&l$y%rdu. 3ir defâs$nda4 3en 9endim i;in a&l$y%rum.H%amdan s%nra ben ;%9 yaayamamB dedi. Hâe ha1re/leri, (2+ m. !"2+# senesiKebî’ul-âh$r ay$n$n !8. ünü efa/ efmi idi. 5mîr Hüsre de, al/$ ay s%nra Ieal ay$n$n!8. ünü efa/ edi' sedi9lerine 9au/u.

aman$nda Hindis/an’$n maneî sul/ân$ %lara9 bilinen 5mîr Hüsre, bir;%9 ü1elas$flar$n 9endisinde /%'land$&$ ;%9 nâdir ras/lanan simalardan biri idi.

5mîr Hüsre, bir9a; lisan$n us/as$yd$ 9i, bu lisanlarda ülee9 dereede müm/â1idi. Ana dili Jür9;e e >ars;a %lma9la birli9/e, Arabîde, Arablarla müsâba9aya iree9

dereede 9endisini ye/i/irmi idi. Ayn$ 1amanda ;%9 iyi bir 7ans9ri/ âlimi idi. 7ans9ri/elisân$n$ da ;%9 iyi bilirdi.



Iiirde9i mehâre/ e dehâs$ yan$nda %, ayn$ dereede bir nesir üs/âd$ idi. <ü1ya1$ya1man$n 9aideleri e 'rensi'leri ü1erine bir aheser %lan meh?r 0?h 7ih'ir’i % ya1m$/$.

5debî ba9$mdan bu 9adar üs/ün, meh?r e 1enin %lmas$na ra&men 5mîr Hüsrerahme/ullahi aleyh#, H1. Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n s%hbe/lerinde, hu1?rlar$nda /a/m$%ldu&u maneî âb-$ haya/ 9ar$l$&$nda, bü/ün dünyeî 1eninli9lerden see seememnuniye/le yü1 ;eiri', bü/ün sere/ini mübâre9 h%as$n$n bir ;if/ aya99ab$s$

9ar$l$&$na nül raha/l$&$ ile fedâ edebilen ;%9 yü9se9 bir elî idi.3ü/ün eliyâ 1â/lar ibi, Hâe 0i1âmüddîn de, Hindis/an’da yaayan her /aba9adan

insanlar aras$nda, 9ar$l$9l$ muhabbe/ e i’/imâd$n eli/irilmesine ;%9 alâ9a s/ermi/i.İdâre edenler âmirler# ile idâre edilenler aras$nda sei ba&$n$n 9urulmas$n$ /asiye edere bunun i;in ayre/ s/erirdi. 3u hus?s/a il9 ar/, 9%nuara9 anlama9 idi eHindis/an’da ;%9 ;ei/li lisanlar 9%nuuluy%rdu. 3unun i;in, bu ;ei/li lisanlara /am biru9?fiye/i bulunan 5mîr Hüsre’den, bü/ün Hind hal9$n$n aralar$nda anlamay$ sa&layaa9e 9%layla/$raa9 yeni bir lisan bulmas$n$ is/ediler. 3unun ü1erine 5mîr Hüsre ;al$mayabalayara9, 9u1ey blesinde 9%nuulan mahallî dil ile >ârisî 9ar$$m$ bir dil meydanae/irdi e bu 9ar$$m Vrduan$n esâs$n$ /e9il e//i. amanla e daha s%nra elen nesiller/araf$ndan 9ullan$lara9, bu yeni 9ar$$m, daha ine e 9ül/ürel bir dil %lan Vrdu lisân$hâline eldi. 5mîr Hüsre’in >ârisî e Hin/;e 9ar$$m$ ha1$rlad$&$ bu yeni lisanda il9 iir

syleyen yine 9endisi %ldu.

1) @hbâr-ül-hâr; sh. 1& 2) âms-ül-"lâm; cild-3, sh. 3&4 3) <ier-ül-e(liâ; sh. %84) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-, sh. 1&8) >e#ehât-ül-üns tercümesi; sh. 077

EMÎ# KLÂN VÂ&Î: 3uhârâ’da ye/ien eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, 5mîr ülân Oâî %lu', 3uhârâ

ya9$nlar$nda bulunan Oâ 9yünde d%&du&u i;in Oâî diye nisbe/ edilmi/ir e byle/an$nm$/$r. 7eyyid 5mîr ülâl’in rahme/ullahi aleyh# en yü9se9 /alebelerindendir.

7e9i1ini asr$n i9ini yar$s$nda efa/ e//i.Alâüddîn-i A//âr rahme/ullahi aleyh# anla/$r@ 3en %nal/$ yalar$nda i9en, 5mîr ülânOâî’ye ye/i/im. Gi1li, sessi1 1i9ir y%lunda idi. 3ana da, i1li 1i9ir ile meul %lmam$/asiye e//i. Gi1li 1i9ir esnas$nda, hâlimi i1li /u/mam$, benimle, yanyana, di1di1e%/uranlar$n bile hâlimden birey anlamamalar$, lâ1$m eldi&ini bildirdi. 3u /asiyelerde ;%9$srâr e//i. 0ie 1aman bu e9ilde 1i9re deam e//im. 0efsin ar1ular$n$ ya'mama9/a enefisimin $das$n$ 9esme9/e, ya’nî a1 yeme9/e % 9adar ileri i//im 9i, yü1üm sarar$' s%ldu.

3irün annem bu hâlimi rdü. Kenimin sarar$' s%lmas$n$, has/a %ldu&uma ba&lad$e sa9lamadan sylememi is/edi. Has/a de&ilimB dedim. Dine $srâr e//i. 5&er bu hâlininsebebini syleme1sen, erdi&im sü/ü helâl e/memB dedi. 3en de a1iye/i %ldu&u ibianla//$m. 3u iin büyü9lerin y%luna irme9 %ldu&unu syledim. Annem, fe9alâde seindielime-i /ehîd %9uma9la meul %ldu. 3en, bu i1li s$rr$ a;$9lama9 1%runda 9ald$&$m i;in;%9 ü1üldüm. <urumu 5mîr ülan Oâî’ye ar1 e//im. 5mîr ülan Oâî ha1re/leri /ebessümedi'4 Annene de bu y%lda ;al$ma9 i1ni erildiB buyurdu. Annem bir müdde/ bu 1i9redeam e//i. 3irün er9e9 9ardeim sahraya i/mi/i. Annem beni ;a&$rd$. =&lum, 9a1an$y$9a e /emi1 su d%ldur. 3u sana as$ye/imdirB dedi. e9iB deyi', syledi&ini ya'mayabalad$m. 3en bu ii ya'ar9en, annem abdes/ al$' i9i re9’a/ nama1 9$ld$. 3eni 9ar$s$naal$' 1i9re deam e/memi syledi. =9umaya balad$m. endisi de i;inden 1i9re balad$. 3ua1iye//e bir saa/ ya e;mi eya e;memi/i 9i, annem birden sus/u e ylee 9ald$.3a9/$m r?hunu /eslim e/mi idi.

5mîr ülân Oâî rahme/ullahi aleyh#, 1âhirî e bâ/$nî ilimlerde 1aman$n$n en ilerielenlerinden idi. ühd, era’ e /a9â ü1ere idi. Allahü /eâlâdan 9%r9mas$, =’nun emir eyasa9lar$na riâye/ e/mesi fe9alâde idi. Gü1el s$fa/larla 9endini süslemi/i. Haram eü'helilerden ;%9 sa9$n$r, dünyâ mal$na 9$yme/ erme1di. :%9 mer/ idi. <eaml$ 1i9r,ibâde/ e /âa/ ile meul %lurdu. İslâm$n e9ar$n$ 9%rur, bundan /âi1 erme1di. Her

haliyle rne9 al$naa9 ;%9 yü9se9 bir 1â/ idi.



1) ?eehât n-ül-ht *@rb$); sh. 482) ?eehât n-ül-ht *smnlc); sh. 7

E#ÛN DEVÂDÂ# EN-NÂ!#Î@Haleb âlisi e Hanefî f$9$h âlimi. İsmi 5r?n’dur. 7ul/an Mens?r’un sa/$n ald$&$

esirlerden %lu', %&lu 0as$r Muhammed ile berâber /erbiye edildi. 7ul/an %na ilim &re/i',

büyü9 bir âlim %lara9 ye/i/irdi. <%&um /ârihi belli de&ildir. Hanefî me1hebinde büyü9 birâlimdir. i/a'larla ;%9 meul %lurdu. ere9 ehrine idineye 9adar sul/ân$n hi1me/indenayr$lmad$. (!2 m. !"!2# senesinden i/ibâren dr/ sene %rada hü9ümrân %ldu. Al/$ seneM$s$r diyâr$nda sul/an nâibli&i ya'/$. :%9 ü1el idâre e//i. (!+ senesinde haa i//i. (!m. !"!#’da sul/an haa idine, %na e9îlli9 ya'/$. (2) senesinde /e9rar haa i//i.Me99e’den eine yaya %lara9 dndü. <iân$nda h$ris/iyanlar$n hi1me/ rmesini yasa9e//i. (26 senesinde 0as$r Muhammed sul/an %luna, %nun haa i/mesini /e’hir e//i. (2(m. !"26# senesinde, 0as$r Muhammed bin âlâ?n /araf$ndan Haleb âlili&ine /ayinedildi. Oâlili&i s$ras$nda ilimle ;%9 meul %ldu. Hanefî me1hebinde mü/ehass$s bir âlim%ldu. >e/â ma9âm$na yü9seldi. Her mes’elede, 9endisine suâl s%rulur, fe/âs$ is/enirdi.i/a'larla meul %lma9/an büyü9 1e9 duyard$. ü/ü'hânesinde ;%9 9i/a' /%'lad$.Her9es, %nun bu mera9$n$ &renmi/i. Gü1el bir ahlâ9a sâhi'/i. M$s$r’da e Haleb’de

idâreili&i 1aman$nda 9imseye 1ulüm, ha9s$1l$9 e/medi. İyili9leri her yere yay$ld$. ("! m.!"")# senesinde Haleb’de efa/ e//i.5bü’l->adl Muhibbüddîn İbni I$hne diy%r 9i@ 5r?n <eâdâr, büyü9 bir emîr, reis

%lu', dele/ ilerini idâre e/me9/e üs/ün bir mehâre/e sâhi'/i. Her9es /araf$ndan seilir,hürme/ e say$ rürdü. Oe9ar e heybe/ sâhibiydi. Grüleri e /edbirleri isâbe/liydi.Hü9üm e ilerinde İslâmiye/in emirlerinden e yasa9lar$ndan hi; ayr$lma1d$. :%9 %9udue her hus?s/a ilim sâhibi %ldu.B

Kad-ül-menâ1$rB ad$nda9i eserin sâhibi diy%r 9i@ =, büyü9 bir Hanefî fa9îhi idi.Oera’dan hi; ayr$lma1, haramlardan ;%9 sa9$n$r e ü'heli %lma9 9%r9usu ile mubahlar$n;%&unu /er9 ederdi. 3u me1hebde, fe/â erme9 i;in 9endisine i1in erildi. 7ahîh-i3uhârîB ad$nda9i hadîs 9i/ab$n$, M$s$r’da i9en Ieyh 5bü’l-Abbâs Ahmed bin I$hne el-Haâr’dan dinledi. Ieyh 5b? Hayyân’dan da ilim &rendi.B

ehebî diy%r 9i@ 5r?n, Jür9 %lu', /a/l$ e seimli bir yü1e sâhi'/i. Gâye/ fasih birlisân ile 9%nuurdu. :%9 a1imli, ayre/li idi.B

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 312) bkât-üs-senie; cild-2, sh. 140

E!NEVÎ (Ab5ürr/î; b, He): M$s$r’da ye/ien İslâm âlimlerinin büyü9lerinden. İsmi, Abdürrahîm bin Hasen bin Ali

bin mer bin Ali bin İbrâhim 5sneî el-5rmeî el-uraî’dir. Fa9ab$ Cemâlüddîn e 9ünyesi5b? Muhammed %lu', 5sneî diye meh?rdur. Iâfiî me1hebi âlimlerinden %lan 5sneîrahme/ullahi aleyh#, ()* m. !")+# senesi ilhie ay$nda, aa&$ M$s$r’da bulunan 5snaehrinde d%&du. ((2 m. !"()# senesi Cemâ1il-eel ay$nda âhire’de efa/ e//i. 7?fîler9abris/an$ ya9$n$nda bulunan /ürbeye defn%lundu. Oefa/$, y$9anmas$, /e;hi1i, /e9fini edefnedilmesi, yle muh/eem %ldu 9i bunlar$n herbiri %nun elî bir 1â/ %ldu&una alâme/idi.

Asr$nda bulunan âlimlerin nde elenlerinin derslerinde e s%hbe/lerinde ye/ien5sneî, (2! m. !"2!# senesinde ilim &renme9 ar1usuyla memle9e/inden ayr$l$'âhire’ye eldi =rada Ja9$yyüddîn-i 7üb9î, u/büddîn es-7inbâ/î, Celâlüddîn-i a1înî,%neî, 3edrüddîn-i Jüs/erî, <ebb?sî, Abdülmuhsin es-7âb?nî, Abdül9âdir İbn-ül-Mül?9,İbn-ül-5sîr Hasen bin 5sed#, 5bü’l-Hasen en-0ahî, 5b? Hayyân el-5ndülüsî e dahaba9a âlimlerden ilim &rendi.

aman$nda bulunan Iâfiî me1hebi âlimlerinin büyü9lerinden, nde elenlerinden%ldu. >$9$h, /efsîr, hadîs, us?l, 9elâm, /ârih, nahi, edebiyâ/, Araba, münâ1ara e di&erilimlerde yü9seldi. endisine Ieyh-ü-Iâfiîyye denildi. aman$nda bulunan Iâfiî me1hebiâlimlerinin müf/îsi, müderrisi, musannifi en ;%9 9i/a' ya1an$# idi. >âd$liyye, >ârisiyye,

0âs$riyye e Mens?riyye ibi medreselerde müderrisli9 &re/im üyeli&i, 'r%fesrlü9#



ya'/$. Dü1lere âlim 1â/$n ye/imesine esîle %ldu. İbn-ül-Müla99in, Hâf$1-ül-Wrâ9î, İbn-iâhire el-Cemâl %ndan ilim &renenlerin en ba/a elenlerindendir.

İne ya'$l$, ü1el rünülü bir 1â/ %lan 5sneî ha1re/leri, iyili9 e ihsân sâhibi,misâfiri ;%9 seen bir 1â/ idi. 3ilhassa f$9$h ilminde mâhir, nasîha/ eren bir muallim,9ibirden u1a9, /eâ1u sâhibi yü9se9 bir âlim idi.

İmâm-$ 7üy?/î Jaba9â/-ün-nühâ/ isimli eserinde buyuruy%r 9i4 İmâm-$ 5sneî,

M$s$r’da Iâfiî âlimlerinin reîsi idi. <ers &re/mesi ;%9 ü1el %lu', âye/ müfi9 e mâhiridi. ay$flara, dü9ünlere, yard$ma muh/a; hâlde %lanlara ;%9 a$r, iyili9 e yard$mdabulunurdu. Gâye/ fasîh 9%nuurdu. 71leri âye/ a;$9 e anla$l$r bir e9ilde idi. 71leriinsanlara /esir ederdi. 3unun i;in insanlar bunun s%hbe/ine ;%9 ra&be/ ederlerdi. İlmi ;%9e idrâ9i eni idi.B

Gen; ya/a, /alebe %9u/maya e fe/â ermeye balayan İmâm-$ 5sneî, suâl edilenmeseleleri, 9ayna9lar$n$ bildirere9 ea'land$r$rd$. 3ylee hi; 9imse %nun, 9endidüünesi ile 9%nu/u&unu iddia edeme1di.

H%alar$ndan 5b? Hayyân rahme/ullahi aleyh# %na4 7enin ya$nda ilim &re/meyebalayan ba9a birini daha rmedimB demi/ir.

=ndan bir;%9 9imse is/ifâde e/mi/ir. 7%hbe/inde bulunma9 is/iyenlerin ;%9lu&undanbüyü9 bir 9alabal$9 meydana elirdi. Oa9i/lerinin /amâm$n$, /alebeleriyle meul %lma9 e

eser ya1ma9la e;irirdi. :%9 emîn e üenilir bir 1â/ %ldu&u i;in, %na dele/9ademelerinde ba1$ mühim a1îfeler erilmi, % da bir müdde/ hisbe belediye /e9ilâ/$#e 3ey/-ül-mâl e9îlli&i ibi a1îfelerde bulunmu/ur.

:ei/li ilimlere dâir ya1m$ %ldu&u 9$yme/li eserlerinden ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@5l-Mühimmâ/ e/-/en9îh fimâ yerüddü ale/-/ashîh, el-e9eb-üd-dürrî, 0ihâye/-ür-râ$b,Ceâhir-ül-bahreyn, Jarrâ1-ül-mehâfil, âfi el-muh/â ilâ erh-ül-minhâ, Me/âli-ü/-de9âi9, Je19ire/-ün-nebiyye, İ1âh-ul-mü9il, en-0asîha/-ül-âmia el-hue/-ül-9â/$a, el-Hidâye ilâ ehâm-il-9ifâye, âid-ül-us?l, el-5bâh en-0e1âir, Jelhîs-ur-Kâfi-is-sair,Jelhîs-ur-Kâfi-il-9ebîr, 5l-3üd?r-Q/-/aâli, el-Cem’u el-far9, el-Câmî, el-Ceâhir-ul-mud$yye fî eh-$l-mu9addime/-ir-Kahbiyye, Ierh-u/-/eshîl, Ierhu 5nâr-ü/-/en1îl lil-3eydâî, 0ü1he/-ün-neâ1$r fî riyâd-in-ne1âir, Jaba9â/-ül-fu9ahâ, Jaba9â/ü fu9ahâ-i-Iâfiîyye.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-, sh. 2&32) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 42%3) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 344) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 71) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2230) El-@"lâm4 cild-3, sh. 3447) 5!set-ül-(!ât; cild-2, sh. %28) bkât-ül-!sli$n; cild-2, sh. 180%) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($) 1. cild m!kddimesi.1&) e#-üz-zünn; sh. 18, 1&&, 1&, 13, 484, 48, 77, 013, %3&, 11&1, 11&%,1134, 128, 14%8, 123, 1%%, 1718, 1778, 1874, 187%, 1%14, 1%&, 1%7

%ÂKİHÂNÎ (;er b, A+,): >$9$h âlimlerinden. İsmi, mer bin 5bil-Demen Ali, bin 7âlim bin 7ada9a el-İs9enderî

el-Fahmî el->â9ihânî %lu', 9ünyesi 5b? Hafs e la9ab$ Jâüddîn’dir. M$s$r’daİs9enderiyye’de ye/imi/ir. 6+* m. !2+6# senesinde d%&du. ("! m. !""!#’de Cemâ1il-eel ay$nda efa/ e//i. Oefa/ /ârihinin ("* m. !""*# senesi %ldu&u da bildirilmi/ir.

>$9$h ilmini İbn-i Münir’den &rendi. Ali İbni Jarhan, İbn-i <a9î9-$l-Wyd, 3edrüddînbin Cemâ’a, 5bü’l-Hasen Ahmed el-arafî’den e ba9a hadîs âlimlerinden hadîs-i erîfdinledi. $râa/ ilmini de 5b? Abdullah Muhammed bin Abdullah el-Mâ1?nî’den %9udu. İlmi;%9 idi. >$9$h, hadîs, us?l, nahi, edebiyâ/ e di&er ilimlerde ;%9 yü9se9 idi. 5l-3idâyeen-nihâye sâhibi İbn-i esir, bundan ilim &rendi&ini bildirme9/edir. 7âlih bir 1â/ %lu',7elef-i sâlihînin y%lu %lan 5hl-i sünne/ i’/i9âd$na s%n deree ba&l$ idi. 5liyâ e sâlih1â/larla buluur, %nlarla s%hbe/ ederdi. =nlar$n ahlâ9$ ile ahla9lanm$ idi. 3ir9a; defâ

haa i//i. mrünü ilim &renme9 e &re/me9 y%lunda harad$. $yme/li eserler ya1d$.



Hadîs ilminde ben1eri ;%9 a1 bulunan e ;%9 fâideli %lan Ierh-ül-umdeB isimli eser%nundur.

7aîd-üs-süedâ hâneâh$nda s?fî %lan hadîs âlimi Cemâleddîn Abdullah binMuhammed el-5nsârî yle anla/m$/$r4 3ir defâs$nda Jâüddîn el->â9ihânî ile <$me9’ai//i9. Ma9sad$m$1, eyamberimi1in salllahu aleyhi essellem# emane/en sa9lananna’l$nlar$n$ 1iyâre/ e/me9 idi. 0a’l$nlar, <$me9’da 5refiyye Medresesi’nin <âr-ül-hadîs

9$sm$nda muhafa1a edilme9/e idi. =nlar$ rüne al$', yü1üne, 1üne sürdü. 'ü'a&lamaya balad$ e 1 yalar$ d9ülür9en iir syledi. 3u iirin /erümesi yledir@

5&er Men?n’a denseydi 9i@ Feylâ’ya m$ y%9sa dünyâya e dünyâda bulunan eylere mi9auma9 is/ersinRB Cea' %lara9 derdi 9i4 =’nun na’l$n$n$n /%'ra&$ndan bir /%1 'ar;as$,bana 9endi nefsimden daha seimli. =, nefsimin has/al$9lar$, s$9$n/$lar$ i;in daha ifâl$d$r.B

Oefa/$ ya9la/$&$nda, a9rabâlar$ndan biri yan$na eli', %na elime-i ehâde/iha/$rla//$. G1lerini a;$'4 Has/al$9 bana bunu ha/$rla/$y%r. Iimdiye 9adar ne 1amanunu//um da ha/$rlayay$mR Aslâ ha/$r$mdan ;$9ma1B ma’nâs$nda bir bey/ %9udu. 7%nraelime-i ehâde/i syleyere9 efa/ e//i. İs9enderiyye’de 3âb-ül-bahr denilen yerdedefnedildi.

Da1m$ %ldu&u 9$yme/li eserlerden ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@ 5l-iâre/ fil-Arabiyye, Ierh-ül-iâre, el-Merîd fil-melîd, el-Menhe-ül-mübin fî erhi 5rba’în, İmâm-$

0eeî’nin Hadîs-i 5rba’în isimli eserinin erhidir.#, e/-Jahrîr e/-/ahbîr, Kiyâd-ül-efhâm fîerhi umde/-il-ah9âm-el->er-ül-münîr fis-salâ/i alel 3eîr-in-0e1îr, el-Füm’a fî a9fe/-il-Cuma.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-7, sh. 2%%2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 1783) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 1804) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. %0) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 2210) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 78%7) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1088) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 201

%) Azâh-ül-meknn; cild-1, sh. %%, cild-2, sh. 4 1&) e#-üz-zünn; sh. %8, 841, 117&, 1883

%E#EC EL-#NÂ'Î: Jefsîr, hadîs, 9elâm, f$9$h, 9$râa/, us?l e nahi âlimi. İsmi, >ere bin âs$m bin

Ahmed bin Fübb es-7a’lebî el-G$rnâ/î %lu', 9ünyesi 5b? 7â’îd’dir. ()! m. !")!#senesinde d%&du. (82 m. !"8!# senesinde efa/ e//i. 5b? 7aîd >ere, Mâli9î me1hebiâlimlerinden %lu', G$rna/a’da yaad$.

5b? 7aîd >ere, 9$râa/ ilmini e ;ei/li ilimleri Hasen aya/î’den &rendi. Hasenaya/î efa/ edineye 9adar yan$ndan ayr$lmad$ e %ndan iâ1e/ di'l%ma# ald$. 5b?Abdullah bin 3e9r, 5b? Muhammed 7elm?n e 5b? Abdullah el-Hâimî’den f$9$h ilmini&rendi e %nlardan 3uhârî’yi, A9îde/-el-mu9/ereh 9i/ab$n$, İrâd e Jeh1îb’in bir 9$sm$n$dinledi. Ayr$a 0âs$rüddîn Mir1âlî, İbn-i Abd?rrefî, 5b? Abdullah Muhammed bin 5b?âs$m el-Febîdî, Kâiye 5b? Muhammed Abdullah bin Muhammed, İbn-i Abdünn?r e/-Jâ>â9ihânî, >ahrüddîn bin Münîr e 5b? Hayyân’dan iâ1e/ di'l%ma# ald$.

5b? e9eriyyâ 7errâ %nun ha99$nda@ >ere el-G$rnâ/î büyü9 bir âlim idi. G$rna/a’damuh/elif ilimlere dâir mü9ilâ/lar %na s%rulur e erdi&i ea'lar i’/irâ1s$1 9abul edilirdiBdeme9/edir.

İbn-i >erh?n, <îbâ’$nda %nun ha99$nda yle deme9/edir@ 5b? 7aîd >ere, Mâli9îme1hebinin s%nra elen âlimlerinin büyü9lerinden e derin bili sâhi'lerindendi. :ei/liilimler ü1erinde s1 sâhibi idi. 3ir;%9 âlim %nun ermi %ldu&u fe/âlara uymulard$r.B

İbn-ül-Ha/îb, İhâ/a adl$ eserinde %nun ha99$nda@ >ere el-G$rnâ/î, sâlih 9imselerden%lu', dînin emir e yasa9lar$na uyma9/a ;%9 ayre/li idi. Gü1el ahlâ9 sâhibiydi. e9âs$9es9in, hâf$1as$ 9ue/li idi. :ei/li medreselerde müderrisli9 ya'/$. 3üyü9, 9ü;ü9, her9es%na hürme/ ederdi. =, f$9$h, 9$râa/, /efsîr, us?l-i f$9$h, ferâi1, edebiyâ/ ilimlerinde

mü/ehass$s idiB deme9/edir.



>ere el-G$rnâ/î ;ei/li ilimlere dâir bir;%9 eser ya1m$/$r. 5serlerinden ba1$lar$unlard$r@ !- Ierh-ül-Cemel li1-eâî, 2- Ierhu /a’rîf-i/-/eshîl, "- 5l->e/ââ, *- i/âbünfil-bâil-muahhede/i, +- 5l-asîde/-ün-n?niyye/i fîl-5hâi el-5lâ1-in-0ahiyye.

1) !"cem-ül-müelli#$n4 cild-8, sh. 82) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 22&

3) >el-ül-ibtihâc; sh. 21%4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 28&) 5!6et-ül-(!ât 4 cild-2, sh. 2430) bkât-ül-mü#essir$n *D(d$)4 cild-2, sh. 2 7) e#-üz-zünn4 cild-2, sh. 13488) Esmâ-ül-müelli#$n4 cild-1, sh. 810%) 5r9ckelmnn Fl-24 sh. 2%, <!:-2, sh. 371

E"İKLİ BABA: 3ursa’n$n fe/hine 9a/$lan, =rhan Gâ1i deri =smanl$ eliyâs$ndan. İran’da H%y

ehrinde d%&du. Ieyh 5bü’l-Oefâ’n$n y%lundan fey1 ald$. 3aba İlyâs H%rasânî’den ilim&rendi. ei <a&$ %rmanlar$nda9i derâh$nda 9al$', eyi9lerle ha$r-neir %ldu&u i;in

Geyi9li 3aba ad$ erildi. Gidee&i yerlere bir eyi&e binmi %lara9 iderdi. 7ul/an =rhanGâ1i 1aman$nda 9erâme/leriyle meh?r %ldu. Geyi9 s$r/$nda 3ursa’n$n fe/hine 9a/$ld$.3ursa’y$ 9ua/an %rdunun nünde, elinde al/m$ %99al$9 bir 9$l$;la 9üffâra 9ar$ harb e//i.=rhan Gâ1i 1aman$nda Vluda&’$n d%&u e/e9lerinde, İnel ya9$nlar$nda efa/ edi', %rayadefnedildi. =rhan Gâ1i /araf$ndan 9abri ü1erine /ürbe ya'/$r$ld$. 7%nradan yine =rhan Gâ1i/araf$ndan /ürbe yan$na bir âmi e derâh ilâe edildi. 7eenleri, ;eresinde bir 9ymeydana e/irdiler. urdu9lar$ bu 9ye 3aba 7ul/an 9yü ad$n$ erdiler. Geyi9li 3aba9ülliyesi, !"6 m. !+)#’den s%nra yeniden res/%re edili', /a’mir edildi.

Geyi9li 3aba, ei da&$nda9i derâh$nda 9endi hâlinde yaar, elenlere dinini&re/ir, ehre inme1di. =rhan Gâ1i, 3ursa’y$ fe/he//i9/en s%nra, 3ursa’n$n fe/hindeyard$ma elen eliyân$n nlünü alma9, %nlar$n bere9e/li dualar$na 9auma9 i;in birimâre/ ya'/$rd$. =nlar$ 3ursa’ya dae/ e//i. =rhan 3ey’e ya9$nlar$ Geyi9li 3aba’dan da

bahse//iler. İnel iar$nda9i, ei <a&$’nda bir;%9 deri yerlemi, i;lerinden birderi %nlardan ayr$l$r, %rmana ider, eyi9lerle ar9adal$9 eder. 7i1in d%s/lar$n$1danJuru/ Al', %nun da d%s/udur. 7$9 s$9 %nun 1iyâre/ine ider, berâber s%hbe/ ederlerBdediler.

=rhan Gâ1i de haber nderi', %nun 9im e nei %ldu&unu &renme9 is/edi.3ursa’ya dae/ e//i. 5&er elme1se, ben ar$' elini 'eyimB dedi. Geyi9li 3aba’y$ aray$'buldular. 7ul/ân$n s1ünü ar1e//iler. 3aba İlyâs mürîdiyim, 7eyyid 5bü’l-Oefâ 3a&dâdî/arî9a/$ndan$mB diye ea' erdi. 3ursa’ya dae/ e//iler, r$1â s/ermedi. 7a9$n =rhan daelmesin. <eriler nül ehli %lurlar, 1e/irler. yle bir a9i//e ar$rlar 9i, ard$9lar$1amanda e//i9leri duan$n 9abul %lmas$n$ ar1u ederlerB buyurdu. 3âri =rhan Gâ1i’ye duae/SB dedi9lerinde4 3i1 %nu ha/$r$m$1dan ;$9arm$y%ru1. Her 1aman dele/ine dua ilemeulü1. =nun İslâmiye/e hi1me/i sebebiyle, sei e muhabbe/i 9albimi1de /ah/9urmu/urB diye haber nderdi.

Aradan 1aman e;/i. Geyi9li 3aba, derâh$n$n yan$ndan bir a&a; dal$ 9esere9%mu1una al$' y%la reân %ldu. <%&ru 3ursa hisar$na ard$. âdiâh saray$na iri', alu9a'$s$n$n i; /araf$na, e/irdi&i dal$ di9meye balad$. 7ul/an =rhan Gâ1i’ye haber erdiler.

3ir deri elmi, saray alusuna a&a; di9erB dediler. 7ul/an ;$9$' hâli rdü. 3u deriinGeyi9li 3aba %ldu&unu bildi. A&a$ di9ine d%&rulu', =rhan Gâ1i’ye@ 3u ha/$ram$1 burada9ald$&$ müdde/;e, derilerin duas$ senin e neslinin ü1erinedir. 7enin neslin e dele/inbu a&a; ibi 99 salaa9, dallar$ ;%9 u1a9lara ulaaa9. 5lâ/lar$n dîn-i İslâma ;%9 hi1me/edee9lerB deyi'4 “7ökü sâbit, dalları ise göktedir( meâlinde9i, İbrâhim s?resi 2*.âye/-i 9erîmesini %9udu. A1 s%nra da eldi&i ibi i//i. <i9/i&i a&a; ulu bir ;$nar %ldu. =a&a$n buün bile me?/ %ldu&u, 3ursa’da Qf/âde’ye iden aa9l$ addede9i ;$nar a&a$%ldu&u sylenme9/edir.

3ir 1aman s%nra =rhan Gâ1i, Geyi9li 3aba’ya iâde-i 1iyâre//e bulundu. =na4 İnel

e ;eresi senin /asarrufunda %lsunB dedi. Mül9 e mal enâb-$ Ha9/and$r, ehline erir,bi1 =’nun ehli de&ili1. Mal, mül9 e sebe'lere meyle/me9, emîr e sul/anlara ere9/ir.



3i1im ibi fu9ara 9$sm$na, Allah adamlar$na ya9$ma1B diye ea' erdi. âdiâh $srâredine, 9endisine hibe edilen yerlere bedel %lara9, derâh$n$n ;eresinden a1 bir mi9/ar$n$derilere %dunlu9 %lara9 9abul edi', 7ul/an$n nlünü ald$. =rhan Gâ1i de 9abul e//i, râ1$%lu', ;%9 dualar ald$.

Ja9'rü1âde merhum, Ia9ây$9-$ 0u’mâniyyeBsinde, =smanl$n$n ülbah;esindeye/ien, 0u’mân’$n İmâm-$ a’1am$n# bülbüllerini anla/$r9en, Geyi9li 3aba’dan da

bahseder e 9abrini 1iyâre/le ereflendi&ini syler. abrini 1iyâre/ e//im. abrin ya9$n$ndabir me1ar daha rdüm. Jürbedârdan bu me1ar$n 9ime âi/ %ldu&unu s%rdum.Germiyan%&ullar$ndan sal/ana/ sâhibi bir 9imse i9en sal/ana/$ /er9 edi', Geyi9li 3aba’n$nhi1me/ine iren ulu bir 9imsenin me1ar$ %ludu&unu sylediB deme9/e e 1aman$ndaGeyi9li 3aba’ya s/erilen i/ibâr$ ifâde e/me9/edir.

1) Jk Izâde târihi *Astnb!lP 1332); sh. 1%02) Şkâk tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 313) âms-ül-"lâm; cild-, sh. 3%434) >e#ehât-ül-üns; sh. 0%&

HÂCE İB#ÂHİM:

5liyân$n büyü9lerinden. Hâe A1î1ân e îr-i 0essâ diye meh?r Hâe Ali Kâmî/enîha1re/lerinin i9ini %&ludur. Ali Kâmî/enî ha1re/lerinin ye/i/irdi&i eliyân$n büyü9lerindene halîfelerindendir. 3uhârâ’da Kâmî/en 9asabas$nda d%&u' büyüdü. ayna9larda d%&ume efa/ /ârihleri 1i9redilmeyen Hâe İbrâhim, 8. asr$n s%nlar$nda efa/ e/mi/ir.

Mübâre9 babas$n$n yü9se9 hu1?r, s%hbe/ e hi1me/leri ile ereflenere9 ye/i/i.3üyü9 9ardei Hâe H%rd da bu e9ilde ye/iere9, 1âhirî e bâ/$nî ilmlerde 9emâleelmi/i. Kiâye/ edilir 9i, Hâe Ali Kâmi/enî efa/$na ya9$n insanlar$ irâd e/me9 d%&ruy%la 9au/urma9# i;in bu i9ini %&luna iâ1e/ erdi. Jalebelerinden ba1$lar$n$n 9alblerine4

Hâe ha1re/lerinin büyü9 %&lu daha âlim %ldu&u halde, iâ1e/i 9ü;ü9 %&luna ermesininhi9me/i aaba nedirRB düünesi eldi alb 1leri ile bu düünelerini anlayan AliKâmî/enî4 Hâe H%rd, bi1den s%nra ;%9 a1 yaar. $sa 1aman s%nra bi1e 9auur.Bbuyurdu. 3urada9i hi9me/i e ineli&i anlayan /alebeler, ne9i düünelerinden

a1e;/iler. İin asl$n$ bylee &renmi %ldular. Ha9î9a/en de Ali Kâmî/enî ha1re/lerininefa/$ndan %nd%9u1 ün s%nra, büyü9 %&lu Hâe H%rd da efa/ e//i. Hâe İbrâhim ise,daha ;%9 u1un y$llar yaay$', Allahü /eâlân$n dînini =’nun 9ullar$na anla/ara9 ;%9 hi1me/e//i. Mübâre9 babas$na lây$9 sâlih bir elâ/, fa1île/ler e 9erâme/ler sâhibi ;%9 9$yme/li bir1â/ idi. Hâe A1î1ân Ali Kâmî/enî’nin, burada hâl /erümesi erilen %&lu Hâe İbrâhim’denba9a4 Hâe Muhammed ülâhd?1, Hâe Muhammed Hallâ-$ 3elhî, Hâe Muhammed3âerdî e Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsî isimlerinde dr/ halîfesi daha %lu', bunlar$nda en yü9se&i e Hâe A1î1ân’$n en büyü9 halîfesi Hâe Muhammed 3âbâ 7emmâsîha1re/leridir.

1) ?eehât n-ül-ht *@rb$); sh. 412) ?eehât n-ül-ht *smnlc); sh. 013) /dâik-ül-(erdie; sh. 122

HÂCE M$@İNDDÎN H#D (Küü3): Hindis/an’da ye/ien eliyân$n büyü9lerinden. Ieyh Hüsâmeddîn 7uh/e’nin büyü9

%&ludur. endisine Mu’înüddîn H%rd ya’nî ü;ü9# denmesi, dedesi büyü9 elîMu’înüddîn’e nisbe/ iledir. 3u isimle /an$n$' meh?r %lmu/ur. 7ul/ân-ül-meâyih Hâe0i1âmüddîn-i 5liyâ’dan fey1 al$rd$. ayna9 eserlerde hâl /erümesi ha99$nda fa1la birbili bulunam$yan Hâe H%rd, se9i1ini asr$n s%nlar$nda efa/ e/mi/ir.

H%as$ Hâe 0i1âmüddîn’in emri e iâre/i ile 0âs$reddîn Mahm?d ha1re/lerinden deilim &reni' hilâfe/ ald$. aman$n$n eliyâs$ndan %ldu.

Hâe Mu’înüddîn’in elâd$ ;%9 %lu', he'si, s%n deree ü1el, yi&i/, a1ame/li eheybe/li 9imseler idi. 3unlara :e/ hân denilmi/ir. Merde ehrinde bulunurlard$.

Hâe Mu’înüddîn, ;%9 /alebe ye/i/iri', bu y%la ;%9 hi1me/ e/mi/ir. endisi, riyâ1e/

e müâhedede ;%9 ileri idi. 0efsin ar1ular$na uyma1, %na 1%r elen, is/emedi&i ibâde/leri'e9;%9 ya'ard$. <eaml$ %lara9 ibâde/ e /âa/ ile meul %lurdu. Her ân nlü Allahü



/eâlâ ile idi. =’nun muhabbe/ a/eiyle yanma9/a idi. Jasauf y%lunda bulunma9 i;in, ;%9ayre/li %lma9 lâ1$m eldi&ini bildirirdi.

1) @hbâr-ül-hâr; sh. 12&

HAC BEK'Â&- VELÎ:

=smanl$ <ele/i’nin 9urulu y$llar$nda ya$yan eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, 7eyyidMuhammed bin İbrâhim A/â %lu', la9ab$ 3e9/â’/$r. H%rasan’$n 0iâbur ehrinde 68) m.!28!# senesinde d%&du. Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin nesebi H1. Ali’ye dayan$r. ("8 m. !""8#senesinde $rehir’e ya9$n bir yerde efa/ e//i. Oefa/$ ha99$nda ba9a riâye/ler de ard$r.Jürbesinin bulundu&u 9asabaya s%nradan Ha$ 3e9/a ismi erildi.

3e9/â-$ Oelî, daha ;%u99en ilim &renmesi i;in ailesi /araf$ndan Ieyh F%9mân-$erende’ye /eslim edildi. F%9mân-$ erende, Ahmed-i Deseî ha1re/lerinin halîfelerinden%lu', 1âhir e bâ/$n ilimlerinde ;%9 derinlemi idi. 3e9/â-$ Oelî’nin daha ;%u99en bir;%99erâme/leri rüldü. 3irün F%9mân-$ erende %nun yan$na irdi&i 1aman, %day$ n?r iled%lu rüne a$rd$. 3e9/â-$ Oelî’nin i9i yan$nda, ur’ân-$ 9erîm %9uyan i9i n?rânî 1â/duruy%r idi. F%9mân-$ erende %nun yan$na irine, bunlar 9ayb%ldu. F%9mân-$ erende,3e9/â-$ Oelî’ye %nlar$n 9im %ldu&unu s%rdu. = da4 3irisi 7erer-i âlem efendimi1

salllahu aleyhi essellem#, di&eri ise H1. Ali idiB dedi.Dine birün Ha$ 3e9/â-$ Oelî, h%as$ndan ders dinler9en, nama1 a9/i eldi. H%as$hi1me/;isinden abdes/ alma9 i;in su is/edi. 3e9/â-$ Oelî h%as$na4 3ir na1ar e/seni1 de,su buradan a9sa, d$ar$ya i/meye ere9 %lmasaB dedi. H%as$4 3enim 9udre/im bunuya'maya ye/me1B dedi. Ha$ 3e9/a, derhâl Allahü /eâlâya dua e//i. H%as$ da PminBdedi. = anda medresenin %r/as$nda la/if bir su ;$9$', 9a'$ya d%&ru a9maya balad$. $nar$nba$nda ;%9 ü1el ;i;e9ler a;/$.

3u hâdiseden bir süre s%nra, F%9mân-$ erende haa i//i. Arafa/’da 9$bleye d%&rudndü9leri esnada, /alebelerine4 DârenlerS 3u ün Arefe ünüdür. Iimdi bi1im edeyeme9ler 'iirilirB dedi. 3u s1, Allahü /eâlân$n 9udre/iyle, 3e9/â-$ Oelî’ye ma’l?m %ldu.Jam % s$rada h%as$n$n einde yeme9ler 'iiy%rdu. 3e9/â-$ Oelî hemen bir /e'si yeme&iald$&$ ibi, bir anda h%as$na sundu. H%as$ 0iâb?r’a dnüne, 3e9/â-$ Oelî’nin bu

9erâme/ini her9ese anla//$. =na Ha$ la9ab$n$ erdi. 3u esnada H%rasan’da bulunanâlimler, F%9mân-$ erende’ye ha mübâre9esine eldi9lerinde, medresede a9an suyurüne a$rd$lar. 3unun sebebini s%rdular. F%9mân-$ erende4 3u 9erâme/, Ha$3e9/â’$nd$rB dedi. 7%nra %nun s/erdi&i 9erâme/lerini elen âlimlere anla//$. =nlar bu9adar ;%9 eyin bir ;%u9/an 1uh?r e/mesini /uhaf 9ar$lad$lar. =rada bulunan Ha$3e9/a-$ Oelî, âlimlere4 3en, Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem# s%yundan$m.3ana bunlar$ ;%9 rmeyini1. 3unlar, Allahü /eâlân$n bana bir ihsân$d$rB dedi. =nlar, Ha$3e9/â-$ Oelîye4 5&er s$r sâhibi iseni1, nian$n$1 nerededirRB diye s%rdular. Ha$ 3e9/â-$Oelî, elinin ayas$nda9i e aln$nda9i i9i yeil beni s/erdi. He'si bu duruma hayre/ e//ilere %nun büyü9lü&üne iâre/ %lan benleri /asdi9 e//iler.

Ha$ 3e9/â-$ Oelî, /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra Anad%lu’ya eldi. Hal9a d%&ru y%lus/ermeye balayan e 9$yme/li /alebeler ye/i/iren Ha$ 3e9/â-$ Oelî, 9$sa 1amanda/an$nara9 büyü9 ra&be/ rdü. 3u s$rada Anad%lu’da dînî, i9/isâdî, as9erî e s%syal/ee99ül %lan e 9endisinin de ba&l$ %ldu&u Ahîli9 /e9ilâ/$B ile büyü9 hi1me/ler ya'anHa$ 3e9/â-$ Oelî e /alebeleri, il9 =smanl$ sul/anlar$ /araf$ndan da seildi e hürme/rdü. 3u s$ralarda 9urulu derinde %lan =smanl$ <ele/i’nin sa&lam /emeller ü1erine%/urmas$nda büyü9 hi1me/leri e himme/leri %ldu. 7ul/an =rhan 1aman$nda /e9il edilenDeni;eri %rdusuna dua edere9, as9erlerin s$r/lar$n$ s$a1lad$. =nlara İslâmiye//enayr$lmamalar$n$ nasîha/ e//i. 3ylee Ha$ 3e9/â-$ Oelî’yi 9endilerine maneî 'ir %lara99abul eden Deni;eri %rdusu, maneî haya/$n$ e disi'linini %na ba&lad$. Ha$ 3e9/â-$ Oelî,as$rlara Deni;erili&in 'îri, üs/âd$ e maneî hâmisi %lara9 bilindi. 3u ba&l$l$9 emuhabbe/, Deni;erilerin sulh 1aman$nda9i /âlimleri e har'lerde9i ayre/ e9ahramanl$9lar$nda ;%9 müsbe/ ne/ieler erdi. 3ü/ün bunlar, hal9 ile Deni;erileraras$nda9i ya9$nl$&$ 9ue/lendirdi. Deni;eriler, deriler ibi ihâd a1miyle d%lu erülmemi dereede 9ahraman e fedâ9âr %lular$nda, bu hâdiseler müsbe/ /esirler

s/erdi. Deni;erilerin4



M@llh, @llhB illllhB5 Srn, sine :ürân, kl= l kn,5! mednd nice blr kesilir.hrmz, klcmz dümn ziânB!ll!!m!z :âdiâh ânBT=ler, ediler, krklrB

Fülbn6-i !hmmed$, >r-i >eb$,erem-i @li...I$rimiz, s!ltânmz /c 5ektâ- Kel$...N

diyere9 saaa balamalar$, bunun mânidâr bir ifâdesidir.Iyle anla/$l$r@ Ha$ 3e9/â-$ Oelî, s$9 s$9 H$1$r aleyhisselâm ile buluurdu. 3irün

ayseri’nin yu9ar$ /araf$nda9i 7a9lan alesi’nin ba/$s$nda, Ha$ 3e9/â-$ Oelî, H$1$raleyhisselâm# ile bulu/u. =rada bir 9iinin 9aun e 9ar'u1 e9/i&ini rdüler. H$1$raleyhisselâm# ile Ha$ 3e9/â-$ Oelî, % b%s/an$n 9$y$s$nda bir /a$n dibine %/urdular. Ha$3e9/â-$ Oelî, ismi 3ehâeddîn :elebi %lan b%s/an sâhibine4 ardeSB diye hi/âb e//i.3%s/an sâhibi de %na4 0e buyurursunu1RB dedi. Ha$ 3e9/â-$ Oelî de4 3%s/andan bir9aun 9%'ar$' e/ir, yiyelimB dedi. 3%s/an sâhibi 3ehâeddîn :elebi4 3aüs/üne, inâallah

%luna e/iririmB deyine, Ha$ 3e9/â-$ Oelî4 <i9/i&in yeri bir 9ere 9%n/r%l e/. 3el9i%lmu/urB dedi. 3%s/an sâhibi yine4 İnâallahB diyere9 ne9i eâb$ erdi. 3ununü1erine H$1$r aleyhisselâm# da4 3ir 9ere d%la rB buyurdu. 3ehâeddîn :elebi 9endi9endine4 3ir 9ere d%laay$mB dedi e b%s/ana irdi. 3irden burnuna 9aun 9%9usueldi&ini far9 e//i. 3irinin 99ünde, ü; /ane iri 9aunun büyüyere9 %lunlam$ %ldu&unurdü. 3unlar$n i9isini 9%'ar$', birisini H$1$r’a aleyhisselâm#, di&erini de Ha$ 3e9/â-$Oelî’ye erdi e4 5y erenlerS = birisini de ;%lu9-;%u&umu1a /ürelimB dedi. Ha$3e9/â-$ Oelî de bu durumu 9abul e//i. =nlar 9aunlar$ al$' ayseri’ye dndüler. 3%s/an$,iiyle meul %lur9en, birden a9l$na4 3%s/an daha e9ilir9en 9aun bi//i&ini ihanda 9imrdüR = a1î1ler 9erâme/ ehli 1â/lardanm$. 3u i %nlar$n 9erâme/iyle 1âhir %ldu. 3anaya1$9lar %lsun 9i, mübâre9 ellerini 'medimB diye eldi e bir hayli ü1üldü. 3%s/ane9me9/en a1 e;i', bir süre %nlar$ arad$. endi 9endine4 7%n 'imanl$9 fayda erme1B

deyi', 9alan % bir 9aunu 9%'ar$' eine i//i. 5inin 9a'$s$ndan i;eri irine, H$1$raleyhisselâm# ile Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin misâfir %das$nda %/urdu9lar$n$ rdü. 7elâmerere9 %daya irdi. 5linde9i % 9aunu e/iri' %r/aya 9%ydu. Hemen %nlar$n mübâre9ellerini '/ü. Ha$ 3e9/â-$ Oelî b%s/an sâhibine4 aunlar$ 9es de yiyelimB dedi. =nlaraermi %ldu&u i9i 9aun da duruy%rdu. 3ehâeddîn :elebi hemen 9aunlar$ 9es/i, bir9$sm$n$ ailesine nderdi. alan$n$ misâfirleriyle birli9/e yediler e Allahü /eâlâyaü9re//iler. 5llerini y$9ad$9/an s%nra, 3ehâeddîn :elebi misâfirlerine4 7i1e 9im derlerR 3ufa9ire himme/ edinB dedi. Ha$ 3e9/â-$ Oelî4 3ana 3e9/â-$ Oelî derler. 3u a1î1e ise H$1$raleyhisselâm derlerB dedi. <aha s%nra Ha$ 3e9/â-$ elî, 3ehâeddîn :elebi’yi yan$na;a&$rd$. Had 3e9/â-$ Oelî, %nun 1lerini s$&ay$', s$r/$n$ s$a1lad$. =na hay$r dua e//i.7%nra H$1$r aleyhisselâm ile Ha$ 3e9/â-$ Oelî, 3ehâeddîn :elebi’ye eda edi' eden;$9/$lar. a'$n$n nünde i9isi de ayb %ldular.

MKel$lerin bir nzr kimâdr,rt, nzr ile âk!t 9l!r.N

= saa//e 3ehâeddîn :elebi, yü9se9 merhaleler 9a/edi', elîli9 mer/ebesine aya9bas/$. alb 1ü a;$ld$. 3ir anda ar9/an arba %lan yerleri seyr eyledi. endisine 3%s/an$baba dendi. 3ir;%9 9erâme/ler s/erdi. Jürbesi ayseri’de %lu' 1iyâre/ yeridir.B

Iyle anla/$l$r@ Ha$ 3e9/â-$ Oelî, herün eli', imdi9i derâh$n$n bulundu&u yere%/ururdu. =nu seenler, Galiba Ha$ 3e9/â-$ Oelî ha1re/leri burada bir derâh binaedilmesini is/iy%r, % yü1den eli' buraya %/uruy%rB dediler. <aha s%nra Ha$ 3e9/â-$Oelî’nin hi1me/ini ren 7ar$ İsmâil’e, Ha$ 3e9/â’$ seenlerden biri, buraya bir derâhya'/$rmaya niye/ e//i&ini syledi. 7ar$ İsmâil de, eli' durumu h%as$na ar1 e//i. Ha$

3e9/â-$ Oelî4 =na syle. 3ir us/a e/irsin. 3i1 is/edi&imi1 büyü9lü9/e bir dâire ;i1elim.Ayr$a ye/erli mi9/arda /a e/ir/i', y%n//ursun, ha1$r e/sin dedi. 7ar$ İsmâil, bu durumu %ahsa bildirine, ;%9 seindi e hemen bir mimar e/irdi. Ha$ 3e9/â-$ Oelî de 9al9$',



mübâre9 eliyle imdi9i derâh$n bulundu&u yeri ;i1di. = mimar da, derâh$n inâs$ i;inye/ee9 9adar /a e/ir/i', y%n//urdu. Jalar$n y%n/ulma iinin bi//i&i eenin sabah$,her9es, derâh$n ya'$lm$ %ldu&unu rdü. <erâh$ ya'/$raa9 %lan 9imse, derhâl 7ar$İsmâil’in yan$na eli'4 3en bu binan$n ya'/$r$lmas$ i;in us/a e/irdim, /a e/irdim eya'/$rma seâb$na 9auma9 is/edim. >a9a/ her 9imse bir eede ya'/$rm$B diyere9ü1ün/ülerini belir//i. 7ar$ İsmâil, durumu derhâl h%as$ Ha$ 3e9/â-$ Oelî’ye bildirdi.

3unun ü1erine Ha$ 3e9/â-$ Oelî4 5y İsmâilS = beni seene syle, bu derâh$ 1âhirdenbirisi eli' ya'/$rmad$. Allahü /eâlân$n i1ni ile bir anda ya'$ld$. 7eâb$ yine %nun ameldef/erine ya1$lm$/$rB dedi. İsmâil durumu derhâl % 9imseye bildirdi. = 1â/ da Allahü/eâlâya ü9ür sedesi ya'/$.B

Iyle anla/$l$r@ Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin medhini e 9erâme/lerini ii/en 9imseler, %nurme9 i;in derâh$na elirdi. A9ehir’de bir elî 1â/ ard$. İsmi Mahm?d Hayrân 7ul/anidi. Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin üs/ünlü&ünü duyuna, bir aslan$n üs/üne bini', eline 9am;$%lara9 bir y$lan al$', ü;yü1 /alebesi ile Ha$ 3e9/â-$ Oelî’yi rme9 e 1iyâre/ e/me9 i;iny%la ;$9/$. 3u durumu Ha$ 3e9/â-$ Oelî’ye haber erere94 A9ehir’den bir aslana bini',eline y$lan$ 9am;$ %lara9 alm$ bir 1â/, ü;yü1 /alebesi ile eliy%rB dediler. 3unun ü1erineHa$ 3e9/â-$ Oelî, =, anl$ya bini' bi1e eliy%r ise, bi1 de ans$1a bini', %nu 9ar$lamayaidelimB dedi e hemen derâh$ndan ;$9/$. <erâha ya9$n bulunan /a$n ü1erine

seâdesini serere9 ü1erine %/urdu e4 Allahü /eâlân$n i1niyle bi1i 1iyâre/e elenlerdenyana yürüB buyurdu. 3u s1 ü1erine /a, derhâl yerinden ayr$l$', 9u ibi rülü',yürümeye balad$. Mahm?d Hayrân 7ul/ân e /alebeleri, Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin /a ü1erinebini' 9ar$dan eldi&ini rüne, hayre/ler i;inde 9ald$lar. Mahm?d Hayrân 7ul/an, derhâlaslandan ini', y$lan$ serbes/ b$ra9/$. 3u durumu ren Ha$ 3e9/â-$ Oelî, /aa4 <urBdiyere9 iâre/ e//i. Ja imdi9i bulundu&u yerde durdu. Ha$ 3e9/â-$ Oelî, /a$n ü1erindenaa&$ya indi. 7eyyid Mahm?d Hayrân hemen Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin elini '/ü. Ja$n dibine,i9isi berâber yan yana %/urdular. 5/râflar$n$ /alebeleri sard$. 3ir haf/a süreyle s%hbe/e//iler. <aha s%nra 7eyyid Mahm?d Hayrân 7ul/an, i1in is/iyere9 A9ehir’e dndü. HâlâHa$ 3e9/â-$ Oelî’nin bindi&i /a, Je9in ayaB ismiyle meh?rdur.B

Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin derslerini e s%hbe/lerini /a’9ib edere9 %nun /arî9a/$naba&lananlara, /asauf/a9i us?le uyulara9 3e9/âîB denildi. 3u /emi1, i’/i9âdlar$ dü1ün

%lan e ibâde/lerini ya'an 3e9/âîler 1amanla a1ald$. <aha s%nra ya'$lan bir /a9$mde&ii9li9ler sebebiyle, ha9î9î 3e9/âîli9 unu/uldu e 1aman$m$1dan yü1 sene ne ise hi;9almad$. Her9es /araf$ndan seilen, hürme/ e i/ibâr edilen bu isim, Hur?fî denilen sa'$99imseler /araf$ndan da si'er %lara9 9ullan$ld$. İslâmiye/i y$9ma9 i;in 9urulan b%1u9y%llardan biri %lan Hurufîli&in 9uruusu %lan >adlullah Hur?fî, Jimur Hân /araf$ndanldürülüne, d%9u1 yard$m$s$ 9a;ara9 Anad%lu’ya eldiler. 3unlardan Aliyyül-A’lâisminde9i 9imse, bir 3e9/âî /e99esine eldi. CâidânB adl$ 9i/a'lar$n$ i1lie yaymaya,âhilleri alda/maya balad$. Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin y%lu budur dedi. Hâlbu9i Ha$ 3e9/â-$Oelî’nin y%lundan ayr$lmayan ha9î9î 3e9/âîler, bunlardan /amamen ayr$ld$lar. Hur?fîli9,haramlara helâl, nefsin ar1u e//i&i 9/ü ar1ulara, serbes//ir dedi&i i;in, b%1u9 r?hluinsanlar aras$nda ;abua9 yay$ld$. 71lerine 7$rB deyi', ;%9 i1li /u/ulmas$n$emrederlerdi. 7$rlar$ yaban$lara a;anlar$ ldürdü9leri bile â9i %lurdu. 7$rlar$ CâidânB9i/ab$nda a, , , 1,... ibi harflerle iâre/ edilme9/edir. Hur?fîler, 3e9/âîli9 ismini9endilerine 'erde ya'ara9, bu 'erde ar9as$nda ;al$m$lard$r.

3e9/âî /arî9a/$ ad$ al/$nda sa9lanan Hur?fîler, müslümanlar$ alda/ma9 i;in, bir9a;y%ldan sald$r$y%rlard$@

!- >adl-$ Hur?fî’ye, ilâh, /anr$ diy%rlard$. Janr$l$9, e1elde rünme1 bir 9ue/ idi.ne harfler e9linde, s%nra eyamberler e9linde, nihâye/ >adl’da a;$&a ;$9/$B derler.

2- Ha1re/-i Ali’nin s1leri diyere9 uydurdu9lar$ s1ler e dü1dü9leri uydurmahadîsler ile4 Ali’yi seenlere ünah 1arar erme1, ibâde/e lü1um y%9/ur, haramlarhelâldirB derler.

"- 3ü/ün dinlerin bir %ldu&unu, >adl-$ Hur?fî’nin, Muhammed aleyhisselâmdan eH1. Ali’den hââ# üs/ün %ldu&unu sylerler.

*- 3unlara re nama1$ bir 9ere 9$lma9, %ruu bir 9ere /u/ma9 e uslü de mründebir 9ere ya'ma9 far1d$r. Gusl edi' ü?dunu1u h$r'alamay$nB derler.

Hur?fîlerin 1i9irleri, ibâde/leri %9umalar$ y%9/ur. Her sabah 'îrin einin meydan%das$nda /%'lan$rlar. 3irisi, bir elinde /e'si i;inde adam say$s$na ara' 9adehi e birer



dilim e9me9, 'eynir alara9 %daya irer. 3u elen, ülban9 %9uyara9 9ar$lan$r. Her9essay$ ile bunlar$ al$' yer e i;er, bü/ün ibâde/leri bundan ibâre//ir.

3e9/âî deyine, i9i /ürlü insan anla$l$r. 3irinisi4 ha9î9î, d%&ru 3e9/âî %lu', Ha$3e9/â-$ Oelî’nin s/erdi&i y%lda, ha9 y%lda iden /emi1 müslümanlard$r. 3e9/âîlerini9inisi4 sah/e, yalan$ 3e9/âîlerdir. 3unlar, b%1u9 y%lda %lan hur?filerdir. Hal9 aras$ndaanla/$lan 3e9/âî f$9ralar$, bu sah/e e yalan$ 3e9/âîlere âi//ir.

Ha$ 3e9/â-$ Oelî’nin Ma9âlâ/B adl$ Ara';a bir eseri ard$r. 7%nradan nefes ad$ylaya1$lan e %na nisbe/ edilen iirler %nun de&ildir.

Ma9âlâ/’/an ba1$ blümler@Alemlerin Kabbi %lan Allah’a hamd, yarad$lm$lar$n en iyisi %lan Muhammed’e, =’nun

5hl-i bey/ine e 5shâb$na salâ/ e selâm %lsun. 3ilesin 9i Allahü /eâlâya iden y%llar,yara//$9lar$n$n nefesleri say$s$nad$r. Ger;e&e ulam$ 9iiler, bunlar$n aras$ndan u dr/mer/ebede bulunan bir y%lu /erih edi' se;milerdir. 3irinisi dîn-i İslâm, i9inisi /arî9a/,ü;ünüsü ma’rife/, drdünüsü ha9î9a/. 3u mer/ebeler, ana9 İslâm dînine uyun %ldu&umüdde/;e /amam %lur.

Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@ “)slâm d!ni bir ağaçtır.>ar!kat onun dalları, ma+ri2et yaprakları, %ak!kat de mey#eleridir.( A&a; me?/%lma1sa, dallar$ e meyeleri de ar %lma1. 3u s?re/le anla$l$r 9i, İslâm dîni as$l, di&erleri

9$s$mlar$d$r. $s$mlar$n arl$&$, ana9 asl$n arl$&$n$n sayesinde %lur. As$l %lmay$na, 9$s$mda %lma1. 3u, 9ulun, belir/ilen merhalelerin hi;birinde İslâm dîninden ayr$ %lamayaa&$naiâre//ir. İslâm dîninin s$n$r$ndan d$ar$ ;$9/$&$ hâlde, 9endisini hâlâ d%&ru y%lda san$rsa,1iyâna u&rayan, hela9 %lan mülhidlerden %lur. Ayn$ 1amanda, hem sa'$9, hem de insanlar$y%ldan sa'/$r$$ %lanlardan %lur. a1ananlardan e Allahü /eâlâya ulaanlardan %lma1 da,ey/an$n /eb’as$ndan %lur. 3u da a'a;$9 bir hüsran$n /a 9endisidir.

3u dr/ mer/ebe, 9$r9 /ane ma9am ih/iâ eder. ul, Allahü /eâlâya ana9 buma9amlar$ e;ere9 ula$r. 3unlar$n %n /anesi İslâm dîninde, %n /anesi /arî9a//e, %n /anesima’rife//e, %n /anesi de ha9î9a//edir.

Q;ünü bâb@ 3u bâbda İslâm dîninin ma9amlar$ anla/$l$r. İslâm dîninin birinima9am$ îmân e/me9/ir.

Nmân4 Allah’a, =’nun mele9lerine, 9i/a'lar$na, eyamberlerine, 9$yâme/ ününe,

hay$r e errin Allahü /eâlâdan eldi&ine inanma9/$r. İnanma94 dil ile syleme9, 9alb ilebu sylemeyi d%&rulama9/$r. :ün9ü, Allahü /eâlân$n arl$&$n$ e birli&ini dil ile sylemeyen9imse îmâns$1d$r. <ili ile syledi&i hâlde, 9albi ile /asdi9 e/meyen ise münâf$9/$r e Allahü/eâlân$n buyurdu&u ibi, Cehennem’in en al/ /aba9as$ndad$r.

Nmân, a9$l ü1eredir. :ün9ü a9$l, bedenin hü9ümdâr$, îmân da %nun e9îli eyard$m$s$d$r. Hü9ümdâr i/se, yard$m$s$ da 9alma1. Meselâ, îmân bir ha1inedir. Iey/anh$rs$1, a9$l ise bu ha1inenin be9;isidir. 3e9;i iderse, h$rs$1 ha1inenin i;inde9ileri ;alar.<enilmi/ir 9i, îmân 9u1u, a9$l ;%ban, ey/an ise 9ur//ur. :%ban i/se, 9ur/ 9u1uyu yer.

Allahü /eâlân$n her bir Pdem%&lu i;in ü;yü1d%9san mele9 a1îfelendirdi&ini /asdi9e/me9 îmândand$r. 5y insan%&luS endi insinden birisi yan$nda 9/ü bir i ya'ma9/anu/an$y%rsun da, 9endi insinden bir 9imse %lmay$na 9/ü i ya'ma9/an ;e9inmiy%r ea1îfeli mele9lerden hi; u/anm$y%rsun. =nlara inan$' /asdi9 e//i&in nerede 9al$y%rR

Dine Allahü /eâlân$n 9i/a'lar$na inanma9 îmândand$r. = 9i/a'larda9i emirler eyasa9lar da er;e9/ir. 7en bunu 9abul ediy%rsun, ama i;inde9i emirlere uymuy%r eyasa9lar$ndan sa9$nm$y%rsun. 3ylee Allahü /eâlân$n a1âblar$ndan e e1alar$ndan9%r9mad$&$n$ %r/aya 9%yuy%rsun. albin, büyü9lenme9, 9$s9anma9, a1âb, $ybe/,9ah9aha, alay, s1 /a$ma9 ibi 9/ü huylarla d%lu. 3unlar, Allahü /eâlân$n i/âb$’nda9iyasa9lar aras$ndad$r. = hâlde senin % i/âb’a inand$&$n nerede 9ald$R

Allahü /eâlân$n d%s/lar$n$ e 9erâme/lerini /asdi9 e/me9 îmândand$r. ira %nlar, 9endinefslerinin ar1ular$n$, dünyây$ semeyi, yeme9 e iyinme9/en 1e9 almay$ b$ra9/$lar.>a9irli&i, s$9$n/$y$, 1%rlu&u, a;l$&$, sessi1li9 e dü9ünlü&ü /erih e//iler. Allahü /eâlâyaya9la/$9;a, Kablerinden 9%r9ular$ e say$lar$ daha ;%9 %ldu. Allahü /eâlâ, % elîlerinha/âlar$n$ yü1lerine urmad$. 7en ise, herün /ürlü /ürlü ünahlar iliy%rsun da, hesabae s%ruya ;e9ilmiyee&ini, 9$yâme/in 9%'m$yaa&$n$ eya me1arda9ilerin /e9rardirilmiyee&ini eya sa’îdlerin a9ilerden ayr$lm$yaa&$n$ m$ san$y%rsunR Haramdan

9a;$nm$y%r, buldu&unu yiyi', iyiy%rsun. Daradan$n$n ni’me/lerini yiy%r, ama emirlerine



uyu', yasa9lar$ndan 9a;$nm$y%rsun. Hi; Allahü /eâlân$n 9$1mas$ndan ee1aland$rmas$ndan 9%r9muy%r musun 9i, 9/ü %lan ileri ya'maya deam ediy%rsunR

Allahü /eâlâ buyuruy%r 9i@ 3en, mer/, ünah r/üü, ni’me/ler ba&$lay$$, yard$medii, 9endinden yard$m umulan Allah’$m. Her 9ulumun iledi&i ünahlar$ rürüm, fa9a/yü1üne ;ar'mam, /be edineye 9adar sabrederim. Jbe e/meden lse bile, ii bana9alm$/$r. İs/e9 e dile&in, %nun ba&$lanmas$ndan yana %lursa, affeder e %na ef9a/

s/eririm, a9si /a9dirde ise %nu a/ee s%9ar e elem erii a1âbla a1âbland$r$r$m. Amabeni is/eyen, seen, mrünü bana hi1me/le e;iren, benden ayr$ld$&$na a&layan, bana9aumay$ dileyen 9imseye eline4 ben de %nu is/er, seer, %na lü/uf/a bulunur,ayr$l$9/an 9ur/ar$r, 9endime ula/$r$r$m. 0ihâye/ %nda ayn$l$9 meydana elir, ayr$l$99ayb%lur. :ün9ü 9endi arl$&$n$ aradan silmi, y%9 e/mi/ir. Her eyde beni rür. Amais/emesi riya ile %lursa, %nu hem dünyâdan, hem de âh$re//en mahr?m 9$lar$m.B

İslâm dininin i9ini ma9am$4 ilim &renme9/ir. Q;ünü ma9am$4 nama1 9$lma9, %ru;/u/ma9, 1e9â/ erme9, üü ye/erse haa i/me9, a1âya 9a/$lma9 e usl abdes/ialma9/$r. <rdünü ma9am$4 helâl r$1$9 9a1anma9 e fai1i haram bilme9/ir. 3einima9am$4 elenme9/ir. Al/$n$ ma9am$4 hay1 e nifas bililerini &renme9/ir. Dedinima9am$4 5hl-i sünne/ e emâa/ ehlinden %lma9/$r. 7e9i1ini ma9am$4 ef9a/ emerhame//ir. <%9u1unu ma9am$4 /emi1 iyinme9 e /emi1 yeme9/ir. =nunu ma9am$4

emr-i ma’r?f e nehy-i mün9erdir.<rdünü bâb@ 3u bâbda, /asauf y%lunun ma9amlar$ anla/$l$r. Jasauf y%lunun il9ma9am$, bir âlime ân-$ nülden ba&lan$', /be e/me9/ir. Jbe, ân-$ nülden e'imanl$9 i;inde ya'$lmal$d$r. Jbe eder9en 1ya$ d9melidir. Jbeyi 9abul edee9%lan Allahü /eâlâd$r. Jbe e//i9/en s%nra =’na /ee99ül e/melidir. İ9ini ma9âm$, /alebe%lma9/$r. Q;ünü ma9am$, müâhededir. <rdünü ma9am$, h%aya hi1me//ir. 3einima9am$, 9%r9udur. Al/$n$ ma9am$, ümidli %lma9/$r. Dedini ma9am$, e9/ir e fa9irli9/ir.

3eini bâb@ 3u bâbda ma’rife/in ma9amlar$ anla/$l$r. Ma’rife/in birini ma9am$,edebdir. İ9ini ma9âm$, 9%r9udur. Q;ünü ma9am$, a1 yeme9/ir. <rdünü ma9am$, sab$re 9anâa//ir. 3eini ma9am$, u/anma9/$r. Al/$n$ ma9am$, mer/li9/ir. Dedini ma9am$,ilimdir. 7e9i1ini ma9am$, ma’rife//ir. <%9u1unu ma9am$, 9endi nefsini bilme9/ir.

=nunu bâb@ 3u bâbda, Adem aleyhisselâm$n yara/$l$$ anla/$l$r. Haberde yle

elmi/ir. 3i1 Pdem aleyhisselâm$n 1ürriye/inden yay$ld$9. Cenâb-$ Ha9, Pdem’i yara/ma9is/edi e mele9lerine bildirdi. “5y Habîbim#, o #akti %atırla ki, abbin meleklereC“&en yeryüzünde hü9ümlerimi yerine e/iree9# bir %al!2e bir insan# yarataağım( demi/i. 1elekler de: “&iz seni %amdinle tesbi% #e noksanlıklardan tenzi%etmekte olduğumuz %âlde, orada 2esad çıkaraak #e kanlar dökeek kimse miyarataaksın'( demişlerdi. 3lla%: “&en sizin bilemiyeeğiniz şeyleri bilirim(buyurdu( meâlinde9i, 3e9âra s?resi %/u1unu âye/-i 9erîmesi bu durumu a;$9lama9/ad$r.

Allahü /eâlâ, Pdem’in 1ünü Medîne /%'ra&$ndan, ba$n$ 3ey/-ül-ma9dis/%'ra&$ndan, yü1ünü â’be /%'ra&$ndan, 9ula&$n$ J?r-i 7ina /%'ra&$ndan, 1lerini 3ey/-ül-Haram /%'ra&$ndan, aln$n$ Medîne’nin d%&u /araf$n$n /%'ra&$ndan, burnunu Iam/%'ra&$ndan, a&1$n$ Medîne’nin ba/$ /araf$n$n /%'ra&$ndan, duda9lar$n$, Junus /%'ra&$ndan,dilini 3uhârâ /%'ra&$ndan, dilerini Hâre1m /%'ra&$ndan, b%ynunu :in /%'ra&$ndan,9%llar$n$ Demen /%'ra&$ndan, sa& elini M$s$r /%'ra&$ndan, s%l elini İran /%'ra&$ndan,/$rna9lar$n$ Hi/ay /%'ra&$ndan, 'arma9lar$n$ 3is/am /%'ra&$ndan, &sünü Wra9/%'ra&$ndan, 9arn$n$ u1is/an /%'ra&$ndan, ar9as$n$ Hemedan /%'ra&$ndan, uylu9lar$n$Jür9is/an /%'ra&$ndan, di1lerini $r$m /%'ra&$ndan, /%'u9lar$n$ Kum /%'ra&$ndan,aya9lar$n$ >irenis/an /%'ra&$ndan yara//$.

Oe dahî, hadîs ile ârid %lmu/ur 9i, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#buyuruy%r 9i@ “3lla%ü teâlâ, Gdem+i altmış türlü topraktan yarattı. -ğer birtopraktan yaratsa idi, bütün insanlar aynı sret #e #ası2 üzere olurlar, birinidiğerinden ayırd etmek mümkün olmazdı.(

Allahü /eâlâ, Pdem’in ba$n$ 9udre/ n?ru ile, 1lerini ibre/ n?ruyla, aln$n$ sü?dn?ruyla, dilini 1i9ir n?ruyla, dilerini Muhammed Mus/afâ’n$n salllahu aleyhi essellem#n?ru ile, duda9lar$n$ /esbih n?ru ile, ensesini 9ue/ n?ru ile, ar9as$n$ yi&i/li9 n?ru ile,&sünü ilim n?ru ile, 9arn$n$ hilm n?ru ile, ba&r$n$ h%nudlu9 n?ru ile, di1ini rü9?’ n?ru

ile, aya&$n$ /âa/ n?ru ile, dala&$n$ üns n?ru ile, ellerini sehâe/ n?ru ile, /$rna&$n$ efâa/n?ru ile, nlünü /ehîd e îmân n?ru ile be1edi, /a’1im n?ru ile dü1el//i, usla/ n?ru ile



/ürdü e Pdem’in /%'ra&$n$ A1rail aleyhisselâm$n eline erdi. Kahme/ suyu ile y%&urdu,ma&fire/ suyu ile s$ad$.

Allahü /eâlâ, Pdem aleyhisselâma r?h erme9 is/edi&inde, r?ha %nun bedenineirmesini emre//i. K?h ne dima&$na iri', yü1 sene 9adar 9ald$. <aha s%nra 1lerineindi. = 1lerle ba9$', 9endi bedeninin, 'imi ibi 9urumu /%'ra9 %ldu&unu rdü.ula9lar$na indi&inde, mele9lerin /esbihini ii//i. 7%nra en1ine indi. = 1aman a9s$rd$.

A9s$rd$9/an s%nra r?hu a&1$na e diline indi. = 1aman Allahü /eâlâ %na 5lhamdülillahdemesini bildirdi. = da syledi&inde4 Derhamü9e yâ AdemSB diye Allahü /eâlâmu9âbelede bulundu. K?h daha s%nra &süne indi. Hemen aya&a 9al9ma9 is/edi. >a9a/9al9amad$. Allahü /eâlân$n, meâlen4 “)nsan pek aelei olmuştur( buyurdu&u /eellîe/mi %ldu. K?h, Pdem aleyhisselâm$n 9arn$na indi&inde, an$ yeme9 i;me9 is/edi. <ahas%nra da r?h, bü/ün esedine da&$ld$. = 1aman e/ e 9emi9 hâline eldi.

<aha s%nra Allahü /eâlâ, bü/ün mele9lerine, Pdem aleyhisselâma sede e/meleriniemre//i. 3ü/ün mele9ler Pdem’e sede e//iler, sâdee İblîs sede e/medi. “3lla%ü teâlâ,

)bl!s+e: “8için Gdem+e sede etmedin'( diye suâl edine, % da4 “&en Gdem+den%ayırlıyım, çünkü beni ateşten yarattın, onu çamurdan yarattın( dediB A’râf-!2#. 3unun, ü1erine Allahü /eâlâ, %nu derâh$ndan sürdü. <aha s%nra Allahü /eâlâ, Pdem’ebuyurdu 9i, Dâ PdemS Du9ar$ ba9SB Pdem aleyhisselâm yu9ar$ ba9$na, Ar’$ a’lâda Fâ

ilâhe illallah Muhammedün Kes?lullahB 9elime-i /ayyibesinin ya1$l$ %ldu&unu rdü. 3ununü1erine Pdem aleyhisselâm4 Dâ ilâhîS Fâ ilahe illallah, senin birli&indir. Da Muhammed9imin ad$d$rRB diye s%rdu. Allahü /eâlâ4 = benim Habîbimdir e senin %&lundurB buyurdu.Pdem aleyhisselâm ;%9 seinere9, ü9ür sedesi ya'/$. 7%nra Pdem aleyhisselâm sa&yan$na ba9/$, ü; la/îf ah$s rdü. =nlara4 Ad$n$1 nedir e ma9am$n$1 nerededirRB diyes%rdu. 3irisi4 Ad$m a9$ld$r e ma9am$m bada e beynin üs/ündedirB dedi. 3irisi4 Ad$mhayâd$r e ma9am$n yü1 üs/ündedirB dedi. <i&eri de4 Ad$m ilimdir e ma9am$n &üsi;indedirB dedi. 3unun ü1erine Pdem aleyhisselâm %nlara4 Gelin yerli yerini1e irinB dedi.=nlar da derhâl yerlerine irdiler. 7%nra Pdem aleyhisselâm s%l yan$na ba9/$. Q; ah$srdü e %nlardan ür9/ü. =nlara4 Ad$n$1 nedir e ma9am$n$1 nerededirRB diye s%rdu.=nlardan il9i4 Ad$m f9edir. Ma9am$m bala beyin aras$ndad$rB deyine, Pdemaleyhisselâm4 3a, a9l$n yeridir. 3a/a senin yerin y%9 dedi. = da4 3en eline a9$l

iderB dedi. <i&eri4 Ad$m /ama’d$r. Ma9am$m yü1ün üs/ündedirB deyine, yine Pdemaleyhisselâm4 =ras$ hayân$n yeridir. =rada senin yerin y%9/urB dedi. = da4 3en elinehayâ iderB dedi. 7%nunusu4 Ad$m haseddir. Ma9am$m &üs i;indedirB deyine, Pdemaleyhissdâm buna da4 =ras$ ilim yeridir. =rada senin yerin y%9B dedi. = da4 3en elineilim iderB dedi.

Iimdi yle bilme9 ere94 îmân Kahmânîdir. an ise ey/ânîdir. an elirse, îmânider. Nmân elirse, 1an ider. Jehîd 9elimesini hurma a&a$na ben1e//iler. =nun i;inhurma a&a$ her yerde %lma1. Ma’rife/ % a&a$n 99üne ben1er. 9sü1 a&a$n yemii%lma1. Ma’rife/si1 nlün ise hi; hayr$ %lma1. Der ü1erinde a&a$ 9âim /u/an 99/ür. Jehîd9elimesini dil ü1erinde 9âim /u/an ise, nül i;inde9i ma’rife//ir. Kes?lullah salllahu aleyhiessellem# yle buyurmu/ur@ “3ğaçlardan bir ağaç #ardır. 1ü+minin gönlünebenzer #e onun yaprağı dökülmez( 5shâb-$ 9irâm, ;ei/li a&a; isimlerini sayd$lar.Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#4 “/nlar değil" / ağaç, %urma ağaıdır.$içbir zaman onun yaprağı dökülmez( buyurdu.

1) Şkâk- >!"mnie zeli *ecd$ E#endi); sh. 442) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-7, sh. 83) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 42, 40, 1&&84) kâlât; <ülemânie ütü:hânesi, Denizli ksm, >9P 313U4) ir"ât-ül-mekâsd; sh. 420) irâk-ül-!hibb$n; sh. 47 7) ünh-ül-hbâr; cild-, sh. 38) bân-ül-(esâil cild-1, sh. 12%%) Ed-De(let-il-smnie min #üthât-il-Aslâmie; cild-2, sh. 117 1&) âi#-ül-esrâr; sh. 3



HALİL BİN İ!HÂK CNDÎ (&ey/ H+î+): Hadîs, /asauf e Mâli9î me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Halil bin İshâ9 bin M?sâ bin

Iuayb’d$r. ünyesi 5bü’l-Meedde, la9ab$ iyâüddîn’dir. 3abas$ Abdullah Men?fîha1re/lerinin ar9adalar$ndan idi. M$s$r’$n A9deni1’de9i 9$y$ ehirlerine 9%rsanlar$n hüumae;meleri ü1erine, hal9/an /e9il edilen Hal9a-i Mens?re isimli milis /e9ilâ/$na,/alebeleriyle birli9/e 9a/$ld$. As9er elbisesi iydi e bir daha ;$9armad$. 3u yü1den Cündî

la9ab$ erildi. aman$nda Mâli9î me1hebinin imâmlar$ndan %ldu. Oefa/ /ârihi ih/ilafl$ %lu',(6( m. !"6+#’den s%nra ((6 m. !"(*#’den ne efa/ e//i&i bildirilme9/edir. İbn-iJeymiyye e y%lunda idenlere erdi&i ü1el ea'lar$ ile meh?rdur.

ü;ü9 ya/an i/ibâren, İmâm-$ Iafiî, Ahmed-i 3edeî, 7eyyide/ 0efise e Ierâfeddînürdî’den s%nra M$s$r’da ye/ien eliyân$n en büyü&ü %lan Abdullah Men?fî’ninrahme/ullahi aleyh# /erbiyesine erildi. 3abas$, Hanefî me1hebinde %lmas$na ra&men,Mâli9î me1hebi âlimi e ar9ada$ %lan Abdullah Men?fî’ye ;%u&unu /eslim edi', %nunilminden e fey1inden is/ifâde e/mesini /emin e//i. Keîdî’den Arabî ilimler e us?lbililerini, İbn-i Abdülhâdî’den hadîs-i erîf ilimlerini &rendi. İbn-i Abdüsselâm dah%alar$ aras$nda idi. âhire, Me99e e Medîne ibi 1aman$n belli bal$ ilimmer9e1lerinde9i âlimlerden ilim &rendi. Hadîs-i erîf ilminde, f$9$h bililerinde âlim %ldu.Jasauf/a yü9se9 dereelere 9au/u. Mâli9î me1hebine re fe/â erdi. e9;%9 /alebe

ye/i/iri', faydal$ eserler ya1d$. aman$nda M$s$r’$n en büyü9 medresesi %lan Ieyh?niyyeMedresesi’nde /aliblerine ilim &re//i. İbn-i Me1r?9, Jâüddîn İshâ9î ibi âlimler %nun/alebeleri aras$nda idi.

iyâüddîn Cündî, din e diyane//e, 1ühd e salah/a, ibâde/ e /âa//e, ilim e ameldeyü9se9 bir me9iye sâhi'/i. =nun yü9se9li&ine, eserleri delil %ldu. Allahü /eâlân$ndümanlar$na 9ar$ ;%9 ;e/in müâdeleler erdi. H$ris/iyan Aru'a 9aimlerinin s%yundan%lan $br$s 9rall$&$ e ;a'ulu elyeleri, 1aman 1aman M$s$r 9$y$lar$n$ ya&malay$',müslümanlara 1ulmediy%rlard$. iyâüddîn Halil Cündî, hal9/an e /alebelerinden milis9ue/leri /e9il e//i. 3u 9ue/in ad$na da, Hal9a-i mens?reB ad$ erildi. =nlarla berâberİs9enderiyye’nin müdâfaas$ i;in âhire’den idi' saa/$. Allahü /eâlân$n r$1âs$ i;in 9üfürehline 9ar$ ihâd eder9en iydi&i as9erî elbiseyi bir daha ;$9armad$. 3u yü1den CündîAs9eriye mens?bu# la9ab$ erildi. As9eriyeden maa al$r, 1arurî ih/iyâ$ndan fa1las$n$

fa9irlere da&$/$rd$. endisi a1 yer, a1 uyur e ;%9 ibâde/ ederdi. A1 mala 9anâa/ eder, elinee;enleri /alebesinin ih/iyâ$na harederdi. Geeleri hi; uyuma1, 9ayl?le a9/indeü?dunu dinlendirme9 i;in ;%9 a1 bir mi9/ar uyurdu. :%9 merhame/li, ur?r e 9ibirdenar$nm$, mü/eâ1$ bir 9imse idi. albi her /ürlü 1ulme/ 'isli9lerinden u1a9lam$, Allahü/eâlân$n ni’me/lerini e =’nun r$1âs$n$ 9a1anma9/an ba9a birey düünme1 %lmu/u. İi,insanlara emr-i ma’r?f ya'$', Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$n$ &re/me9/en ba9abirey de&ildi.

=nun büyü9lü&ünün delillerinden biri de, ya1m$ %ldu&u eserleridir. 5serlerininbal$alar$ unlard$r@ İbn-i Hâib’in us?l-i f$9ha dâir Muh/asarB adl$ eserini, al/$ ildhâlinde erhedi' 5/-JedîhB ad$n$ erdi. e9 9$yme/li %lan bu eser, ih/iâ e//i&i 9%nulardamürâaa/ 9i/ab$ hüiye/ini 9a1and$. Me/ni erheder9en, ;ei/li âlimlerden na9iller ya'm$,bilhassa, h%as$ İbn-i Abdüsselâm’dan elen haberleri /erih e/mi/ir. Mâli9î me1hebininf$9$h bililerini ih/iâ eden Muh/asarB adl$ eseri ;%9 meh?rdur. Cündî, ü1erinde yirmibesene ;al$/$&$ Muh/asar’$n$ haya/$nda 0i9âhB bahsine 9adar ya1m$ e /er/îb e/mi/i.=ndan s%nra9i blüm, lümünde /ere9esinde müsedde hâlinde bulunmu e /alebeleri,9i/ab$n /er/îb /ar1$na uyun %lara9 ne9i 9$sma e9leyi', bü/ün hâline e/irmilerdir.

3us/ânB müellifi, %nun haya/$n$ anla/$r9en, bu i9i 9$yme/li eserinden bahisle4 Allahü/eâlâ, Halil’in a;$9 e muh/asar bü/ün ifâdelerini, % ünden buüne 9adar bü/ün insanlar$n9abullenmelerini ihsân buyurmu/ur. Halil’in a;$9 ifâdesinden 9asde//i&imi1, %nun İbn-iHâib’in Muh/asar$na ya'/$&$ erhidir. Muh/asar ifâdesiBnden 9asd$m$1 da, %nun f$9hadâir ya1d$&$ eseridir. 3u i9i 9i/ab$, ilim /ahsîl edenlere, her /araf/a 9ayna9 eser %lara99abul edilme9/edir. 1elli9le f$9ha dâir ya1d$&$ Muh/asarB adl$ 9i/ab$, u1ey Afri9amemle9e/lerinde, Merrâ9? e >as’da 9$sal/$lara9 mü/eaddi/ bas9$lar$ ya'$lm$/$r. İbn-iGâ1i ise4 f$9ha dâir ya1d$&$ Muh/asar 9i/ab$n$ yle medhe/me9/edir. Muh/eâs$ ile nlü;e9en eserlerinin en ü1ellerindendir. G1ün %9uma&a en lây$9 %ldu&u 9i/a'lardand$r.

Mü/ehass$s âlimler, bu 9i/aba ayre/ e himme/lerini sarfe/milerdir. Ha9î9a/en i9râm$büyü9, ma’nâs$ a;$9 bir 9i/a'/$r. >e/âlar e /erih edilen rüler bu 9i/a'/a a;$9lanm$/$r.



5n sa&lam e 'arla9 ifâdelerle 1lü %lara9 ya1$lm$/$r. Jer/îb e /an1imi en ü1el e9ildedir.3u 9i/ab$n ben1erini hi;bir 9imse %r/aya 9%yamam$/$r. Hi;bir 1e9â byle bir 9i/ab$ /an1ime/mi de&ildir.B 3undan d%lay$, bu 9i/aba bir;%9 erh e /a’li9ler, ya’nî erhin a;$9lamas$ya1$lm$/$r. Ierhlerinin say$s$ 6)’a arma9/ad$r. 3us/ânB 9i/ab$n$n ya1ar$, 9endisinin de bu9i/aba bir erh ya1d$&$n$, bu erhini, Muh/asarBa erh ya1an !)’dan fa1la âlimin9i/a'lar$ndan se;/i&ini, ifâdelerin 1üne d%9unmay$', ha//â müm9ün %ldu9;a ifâdelerine

de d%9unmad$&$n$ bildirme9/e, erhinin Mâli9î f$9h$nda ye/erli bir 9i/a' %labilee&inisyleme9/edir.

İbn-i Hâib’in eserine ya'/$&$ erh4 bu eserin erhlerinin i;inde en meh?r e enfaydal$ %lan$d$r. u1ey Afri9a’da bü/ün müslümanlar, İbn-i Arafe e İbn-i 0âî e di&erâlimlerin /alebelerinin, 9ayna9 %lara9 9ulland$&$ /emel 9i/a'lardan biridir. 3u durumHalil’in rahme/ullahi aleyh# büyü9lü&ünün a;$9 bir delilidir.

H%as$ Abdullah Men?fî’nin r.a# haya/$n$, men9$belerini e 9erâme/lerini Menâ9$b-$Abdullah Men?fîB adl$ eserinde /%'lad$. Hala ilili bilileri ih/iâ eden Menâsi9-ül-haB$,

MüdeeneBye ya'/$&$ erhi Muhadderâ/-ül-füh?m fimâ ye/ealle9u bi//erâim el-ul?mBadl$ eserleri meh?rdur.

İbn-i Gâ1i anla/$r@ Halil bin İshâ9 Cündî, lü1umsu1 ilerle u&rama1, ibâde/ eilimden ba9a eyle meul %lma1d$. Dirmi sene âhire’de 9ald$. :%9 meh?r %lan 0il

0ehri e 9$y$s$n$ rme9 i;in i//i&i rülmedi. Müderrisli9 ya'/$&$ s$ralarda, birün h%as$Abdullah Men?fî’nin 1iyâre/ine i//i. 5inde bulamad$. 5in helas$nda bir ar$1a %ldu&unu,/âmir i;in i;i aramaya i//i&ini sylediler. = da hi; /ereddü/ e/meden4 =na en münâsi'i;i benimB deyi', helay$ /emi1lemeye balad$. :erede9i insanlar ba$na /%'lan$', bylenaml$ e anl$ bir 9imsenin hela /emi1li&i ya'mas$n$ hayre/le seyrediy%rlard$. 3u s$radaAbdullah Men?fî ha1re/leri eldi. =nu rdü. :erede9ilere, 3u 9imRB diye s%rdu. =nlarda4 HalilSB diye ea' erdiler. = 1aman, M$s$r’$n en büyü9 be eliyâs$ndan beinisi%ldu&u bildirilen Abdullah Men?fî ha1re/leri, yle bir dua e//i 9i, Halil bin İshâ9 Cündî, buduan$n bere9e/iyle bir anda ;%9 yü9se9 dereelere 9au/u. Allahü /eâlâ mrüne bere9e/ihsân e//i. Allahü /eâlân$n dinine ;%9 hi1me/leri %ldu.B

Ieyh ?rî anla/$r@ Halil Cündî, birün bir a;$ dü99ân$na u&rad$. =rada b%1u9 e/sa/$l$r, insanlara haram yedirilir, insanlar 9and$r$l$rd$. <ü99ân sâhibine emr-i ma’r?f ya'/$.

3u iin 9/ülü&ünü anla//$. <ü99ân sâhibi de 'iman %lu', bir daha byle bireyya'm$yaa&$na s1 erdi e /be e//i.B İbn-i >$râ/ anla/$r@ Halil bin İshâ9 Cündî, efa/$ndan s%nra rüyada rüldü. =nu

ren 9imse, Allahü /eâlân$n nas$l muâmele e//i&ini s%rdu. Cündî ha1re/leri de4 Allahü/eâlâ, beni e benim nama1$m$ 9$lanlar$ affe//iB diye ea' erdiB

Allâme Ieyh 0âs$reddîn Fe9ânî anla/$r@ =ndan s%nra elen âlimler, %na uyma9/a %9adar h$rsl$, %na emniye/ e/me9/e % 9adar sâd$9/$lar 9i, Halil Cündî’nin ifâdesi ile ba9abirinin ifâdesi aras$nda bir ayr$l$9 %ldu&unda4 3i1, Halil’e uyar$1. = bu mes’elede yan$lm$%lsa bile, %na %lan hüsn-i 1ann$m$1, bi1i %ndan ayr$lma9/an men ederB derlerdiB

Halil bin İshâ9 Cündî r.a# buyurdu 9i@ Oelî %lunla$na 9endisine Allahü /eâlâ/araf$ndan ;ei/li e9illerde rünme 9ue/i erilir. 3u da %lmayaa9 birey de&ildir.:ün9ü, ba9a ba9a rünen e9iller r?hâniye//ir. 3edeni, ismi rünmeme9/edir.K?hlar, madde de&ildirler, b%lu9/a yer 9a'lama1lar.B

Allahü /eâlâ, eliyân$n r?hlar$na yle bir 9ue/ erir 9i, ;ei/li e9illerderünebilirler. 3edenleri me1ardan ;$9ma1. K?hlar$ e9il al$' rünürler.B

1) 5!stân; sh. %02) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 40&3) >el-ül-ibtihâc; sh. 1124) Ed-D$bâc-ül-mühezzeb; sh. 11 ) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 800) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 4&%, 78, %34, 1&1&7) El-@"lâm; cild-2, sh. 31 8) âmet (e Jhret; sh. 28



HA!EN BİN M$HAMMED E'-'Î"BÎ@Meh?r âlimlerden. İsmi, Hasen bin Muhammed bin Abdullah e/-Jîybî’dir. Fa9ab$

Ierefüddîn %lu', d%&um /ârihi belli de&ildir. Arab dili e edebiyâ/$ ilimleri ile /efsîr e hadîsilimlerinde meh?r bir âlimdir. A9lî ilimlerde de 'e9 mâhirdi. Jeâ1u sâhibi e mer/ bir1â/ idi. Haya/$n$n balan$$nda, /iâre/ e mîrâs/an eline e;en mal$ ;%9/u. He'sini Allahy%lunda infâ9 e//i, da&$//$. İh/iyarl$&$nda fa9irdi. mrünü ilim &renme9le e &re/me9le

e;irdi. Jefsîr e hadîs ilimleriyle ;%9 meul %ldu. (*" m. !"*2# senesi Ia’bân ay$n$n%nü;ünü 7al$ ünü, /efsîr dersini /amamlay$', hadîs ilmini %9u/aa&$ melisine i/mi/i.0ama1$n sünne/ini 9$l$', far1$n$ 9$lma9 i;in i9âme/i be9ler9en, eeli â9i %ldu e %radar?hunu /eslim e//i.

ur’ân-$ 9erîmin e sünne/-i seniyyenin ine bililerine â9$f %lan yü9se9 bir âlimdir.İlim &re/me9/e9i ayre/i ;%9/u. Jalebeli&ine her9esi 9abul ederdi. Mü/eâ1i bir 9imse%lu', i’/i9âd$, îmân$ ;%9 sa&lam e d%&ru idi. >elsefeilere e bid’a/ ehline 9ar$ ;%9idde/li idi. =nlar$n ya1$lar$na e s1lerine, sa&lam, esî9al$ reddiyelerde bulunur, ha/â e9usurlar$n$ %r/aya 9%yard$. Allahü /eâlây$ e Kes?lünü salllahu aleyhi essellem# ;%9seerdi. Hayâs$, u/anmas$ ;%9/u. Hi;bir 9ar$l$9 be9leme9si1in dînî ilimleri &re/meyedeam e/mesi a$laa9 hâldeydi. yle 9i, /alebelerine hem hi1me/ eder, hem de maddîyard$mda bulunurdu. 5linde9i 9i/a'lar$, %9umalar$ i;in /an$d$&$ e /an$mad$&$ her9ese

âriye/ %lara9 erirdi. endisinden İslâmiye/i &renmeye elenlere ;%9 /a’1im eder, %nlar$;%9 seerdi. Mîrâs e /iâre/ y%lu ile eline e;en bü/ün sere/ini, hay$r e hasena/aharad$, mrünün s%nlar$na d%&ru ;%9 fa9îrle/i. G1leri de rme1 %ldu. 7ahîh-i 3uhârîB9i/ab$n$ %9u/ma9 i;in bir ilim melisi 9urmu/u. 7abah nama1$ndan 1eal a9/ine 9adar/efsîr ile meul %lurdu. 3undan s%nra i9indiye 9adar 3uhârîByi %9u/urdu. lümüne 9adarbuna deam e//i.

3al$a eserleri unlard$r@ !- Ierh-ül-eâf@ emaherî’nin /efsîrine ya'/$&$ ;%9ü1el bir erh/ir. 2- 5/-J$byân@ Meânî e beyân ilimlerine dâir bir eserdir. "- Ierhu J$byân@endi eserinin erhidir. *- Jefsîr-ül-ur’ân, +- Ierhu mü9âefe/-ül-mesâbih, 6-Mu9addime@ Hesab ilmine dâirdir. (- 5smâ-ür-riâl, 8- >ü/?h-ül-ayb fil-9ef an anâ-$r-rayb.

7üy?/î, eâf erhinde yle anla/$r@ =, /efsîr ilmini 5b? Hafs es-7ühreerdî’den

&rendi. eâf$n erhine balamadan bira1 ne, Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#rüyas$nda rdü. Kes?lullah %na sü/ d%lu bir 9âse u1a//$. = da, bu sü//en i;/i.B

1) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 222) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-1, sh. 1433) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 1&14) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 137 ) !"cem-ül-müelli#$n; cild-4, sh. 30) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 07 7) e#-üz-zünn; sh. 341, 72&

HA!EN İBNİ MM KÂ!M@Mâli9î me1hebi f$9$h, /efsîr, us?l e 9$râa/ âlimlerinden. İsmi, Hasen bin âs$m bin

Abdullah bin Ali el-Murâdî %lu', la9ab$ 3edrüddîn’dir. İbn-i Qmmü âs$m diye bilinir.M$s$r’da d%&du. (* m. !"*8# senesi Kama1an 3ayram$nda efa/ e//i. Qmmü âs$mâs$m’$n annesi# babaannesi %lu', %nun ismi ehrâ’d$r.

Arabî bilileri4 5b? Abdullah e/-Janî, 7errâ <emneh?rî, 5b? e9eriyyâ el-Gumârîe 5b? Hayyân’dan /ahsîl e//i. >$9$h ilmini Ieref el-Ma9îlî el-Mâli9î’den, us?l-i f$9h$Iemsüddîn bin el-Febbân’dan &rendi. Arabî e 9$râa/ bililerini Medüddîn İsmâilJüs/erî’nin yan$nda sa&lamla/$rd$. Muh/elif ilimlere dâir, 9$yme/li ü1el eserler ya1d$.3ilhassa Mâli9î f$9h$n$ e us?l-i f$9h$ âye/ iyi bilirdi.

Ja9â sâhibi, sâlih bir 1â/ idi. :%9 9erâme/leri rüldü. 3ir defâs$nda Kes?lullahefendimi1i rüyas$nda rmü/ü. Kes?lullah efendimi1 %na@ 5y HasenS M$s$r’$n es9iâmisinde mihrâbda %/ur. =rada insanlara fâideli %lSB buyurmu/u.

Da1d$&$ eserlerden bir9a;$ unlard$r@ !- Ierh-ül-Mufassal, 2- Ierh-ü-Iâ/$biyye, "-

Ierh-u/-Jeshîl, *- Jefsîr-ül-ur’ân-il-a1îm, +- Ierh-ül-5lfiye, 6- Ierh-ül-İs/iâ1e bil-3esmele, (- İ’râb-ül-ur’ân.



1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-3, sh. 2712) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-1, sh. 13%3) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 32-334) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 10&) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 17

HA!EN-İ '!'E#Î: M$s$r’da ye/ien eliyân$n büyü9lerinden. D?suf-i Aemî ha1re/lerinin 9ardei,

/alebesi e halîfesidir. ayna9larda d%&um /ârihi bildirilmeyen Hasen-i Jüs/erî, (( m.!"*# senesinde efa/ e//i. <erâh$n$n bah;esinde defn%lundu.

Hasen-i Jüs/erî ha1re/leri, bilhassa büyü9 a&abeyi D?suf-i Aemî’nin e 1aman$ndabulunan di&er âlimlerin s%hbe/lerinde bulunara9, 1âhirî e ba/$nî ilimlerde büyü9 dereesâhibi %luna, ya9$n e u1a9 yerlerden bir;%9 9imse %ndan ilim &renme9, s%hbe/indebulunma9la ereflenme9 ü1ere hu1?runa elmeye balad$lar. aman$n sul/ân$ bile %nu1iyâre/e elir, s%hbe/lerinde bulunurdu. Oe9ar e heybe/ sâhibi, a&$rbal$, ilmi ;%9 yü9se9,ilmi ile amel edi', bylee üs/ün dereelerin sâhibi %lan ;%9 9$yme/li bir 1â/ idi. Allahü/eâlân$n 9ullar$ saâde/e 9ausunlar, Cehennem a/einde yanmas$nlar diye ;%9 ayre/

eder, bu y%lda ee-ündü1-hi1me/ ederdi.<i&er büyü9 1â/lardan bir;%&una %ldu&u ibi, bu 1â/a 9ar$ da hased edenler, %nu;e9emeyenler %ldu. 7%hbe/ine 9%anlar e 9endisinden is/ifâde edenler ;%&ald$9;ahasedilerin 9$s9anmalar$ ar/$y%r, 1aman$n sul/ân$n$n dahî buna hürme/ e/mesine,1iyâre/ine e s%hbe/lerine i/mesini bir /ürlü ;e9emiy%rlard$. <ele/ adamlar$ndan edi&er 9imselerden %lan hasediler, /ürlü hileler, %yunlar e if/iralarla sul/ân$ alda/may$baard$lar. yle 9i, sul/an bunlar$n s1lerine aldanara9, Hasen-i Jüs/erî ha1re/lerini /alebe%9u/ma9/an men e/meyi, ba9a memle9e/e sürün e/meyi e %nu ha'se/meyi biledüündü. 0ihâye/ sul/an, bu hasedilerin nde elenlerinden %lan e 9endi e1iri %lan bir9imseyi, Hasen-i Jüs/erî ha1re/lerinin derâh$n$ 9a'a/ma9 ü1ere nderdi. = da idi'derâh$n 9a'$s$n$ 9a'a//$. = s$rada M$s$r’$n hâriinde Ma/ariyye denilen yerde bulunanHasen-i Jüs/erî, /alebeleriyle birli9/e derâha dndü9lerinde, 9a'$y$ 9a'al$ bulu' sebebini

s%rdular. >ilân e1ir 9a'a//$B dediler, yleyse bi1 de %nun bedeninde9i 9a'$lar$ 9a'a/$r$1B buyurdu. 3undan s%nra % e1irin 1leri rme1, 9ula9lar$ duyma1 %ldu. A&1$, burnu9a'and$. 3ir ey yiyeme1, nefes alama1 duruma eldi. 3üyü9 e 9ü;ü9 abdes/inib%1amad$. 0ihâye/ feî e9ilde an erdi. 3u 9imsenin bu hâlini renler, Allahü /eâlân$nd%s/lar$ %lan bu büyü9lere 9ar$ elmenin ne büyü9 s$9$n/$lara sebe' %ldu&unu iyieanlad$lar. 3u büyü9lere dümanl$9 edenlerin âh$re//e ;e9ee&i s$9$n/$lar % 9adar ;%9/ur 9i,/ahammül e/me9 müm9ün de&ildir. Hasen-i Jüs/erî ha1re/lerinin derâh$n$n 9a'$s$n$9a'a/ma e1as$ %lara9 e1irinin u&rad$&$ bu 9%r9un; hâli haber alan sul/an, derhâlderâh$n 9a'$s$n$ a;/$. 3undan s%nra sul/ân$n as9erleri, Hasen-i Jüs/erî’ye % 9adar ba&l$e i/aa/9âr %ldular 9i, ade/â sul/âna i/aa//en ayr$l$' %na i/aa/ eder, %nun s1lerini dinler%ldular.

İbn-i 5bi’l->ere isminde birisi, 9endisi i;in büyü9 bir 9asr 99# ya'/$rma9is/emi/i. asr$ bina edee&i yer, Hasen-i Jüs/erî ha1re/lerinin rahme/ullahi aleyh#9abrinin, derâh$n$n bulundu&u yerin yan$ idi. Da'aa&$ binan$n daha eni e raha/%lmas$ i;in yerini enile/meyi e Hasen-i Jüs/erî’nin 9abrini ba9a yere na9le/meye 9ararerdi. abri na9le/mesi i;in mimara emir erdi. Mimar % ee rüyas$nda, Hasen-i Jüs/erîha1re/lerini rdü. Hasen-i Jüs/erî rahme/ullahi aleyh# %na4 İbn-i 5bi’l->ere’e syle ebi1im 9abrimi1i na9le/meye 9al9maS A9si hâlde bi1 seni na9lederi1B buyurdu. Mîmâr,rüyas$n$ İbn-i 5bi’l->ere’e anla/$na, % da4 3unlar 9ar$$9 rüyalard$r, /e’ili 1%rdur.3unlara i/ibâr %lunma1. 7en 9abrin na9line balaSB dedi. 3u s$rada yan /araf$na bir nü1?lisâbe/ e//i e belini hi; d%&rul/amad$. 3u hâlde i9en r?hunu /eslim e//i. 3ylee 9abirna9ledilmedi.

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 3%82) bkât-ül-kübrâ; cild-2, sh. 07



HA!EN NABLÛ!Î (He b, M/;;e5): Hanbelî me1hebi âlimlerinden. İsmi, Hasen bin Muhammed bin 7âlih bin Muhammed

bin Muhammed bin Abdülmuhsin bin Ali el-uraî en-0abl?sî, la9ab$ 3edrüddîn’dir. Hirîse9i1ini asr$n balar$nda d%&du. ((2 m. !"()# y$l$nda efa/ e//i.

mrü b%yuna deaml$ ilimle meul %ldu. Gü1el ya1$ hüsn-i ha/# ya1ard$.âhire’de4 D?nus ed-<ebb?sî e ba9a âlimlerden, 0ablus’da4 Abdullah bin Muhammed

bin 0i’me’den, <$me9’da bir ru' âlimden hadîs-i erîf dinledi. İlmî 9i/a'lar$ 9endi9endine mü/âlâa edi', %nlardan bir;%9 eyler ya1d$. ehebî, Mu’em’inde %ndanbahsedere94 =, âlimlerden hadîs-i erîf dinledi e bunlar$ ya1d$. <$me9’a i//i. 0ahiilminden bir mi9/ar %9u//u. Ha//â ben de %nun a;$9lamalar$ndan n%/lar ald$m. <âmâd$>ahreddîn mer, 3ârnebârî Hasen 0abl?sî’nin adliye dâiresinde fe/â ilerini yürü//ü.Jübâne/ denilen yerde Qmmü 5ref Medresesi’nde Hanbelîlere ders erdiB demi/ir.

5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ !- Iem’a/-ül-ebrâr e 0ü1he/-ül-ebsâr, 2- Ierh-ül-lümhâ, "- 7eâbu Wyâde/-il-marî1, *- Jahrîm-ül-$ybe/i, +- Ahbâr-ül-Mehdî, 6- 5l-Gays-üs-7ü9âb.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-3, sh. 2832) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 30, 37

3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 223

HA'ÎB-İ DÂ#A"Â: >$9$h e hadîs âlimi. İsmi, 7üleymân bin Hilâl bin Iiblî bin >elâh bin Hasib %lu',

9ünyesi 5bü’l->adl’d$r. Fa9ab$ ise 7adrüddîn’dir. Ca’fer-i Jayyâr’$n rahme/ullahi aleyh#s%yundand$r. 6*2 m. !2**# senesinde d%&du. (2+ m. !"2+# senesi il9a’de ay$nda efa/e//i. H%as$ Jâüddîn’in medf?n %ldu&u 3ab-üs-saîr 9abris/an$nda, %nun yan$nadefnedildi.

Ha/îb-i <ârayâ, bul?& ;a&$na irdi&i 1aman <$me9’a eldi. 5bî mer Medresesi’ndeur’ân-$ 9erîmi e1berledi. Ieyh Muhyiddîn en-0eeî e Ieyh Jâüddîn el->e1ârî’den,hadîs e f$9$h ilmini &rendi. >$9$h e hadîs ilminde üs/ün bir dereeye 9au/u. Ayr$aİbn-i 5bi’l-Düsr, Mi9dâd el-aysî e bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. İbn-i 7asra’n$n

yerine e9âle/en 9ad$l$9 ya'/$. <ârayâ’da ha/îbli9 ya'/$. 3u yü1den Ha/îb-i <ârayâ diyemeh?r %ldu. Câmi-i V9aybe’de ders erdi.Ha/îb-i <ârayâ, 1âhid e era’ sâhibi %lu', ;%9 mü/eâ1î idi. 3ulundu&u beldede, bir

sene 9ura9l$9 %ldu. İnsanlarla birli9/e ya&mur duas$na ;$9/$. Allahü /eâlâ %nun duas$bere9e/i ile % beldeye ya&mur ihsân e//i.

ehebî %nun ha99$nda4 Ha/îb-i <ârayâ, 1âhid %lu', 'amu9/an ya'$lm$ bir elbiseiyerdi. A1a 9anâa/ ederdi. :%9 /eâ1u sâhibi idi. Her9ese yumua9 muâmele ederdi. İbn-i 5bi’l-Düsr e el-Mi9dâd’dan hadîs-i erîf riâye/inde bulundu. >$9$h ilminin ineli9lerini iyibilirdi. Ha/îb-i <ârayâ, birün bine&ine binmi y%lda ider9en, s$r/$na %dun yü9lemi birfa9ir rdü. <erhâl bine&inden ini', % fa9irin %dunlar$n$ bine&ine yü9ledi. = fa9irin is/edi&iyere 9adar /ürdü. Her9ese yard$m e iyili9 ederdi. 5l-5refiye Hadîs Medresesi’ndere9/rlü9 ya'/$B deme9/edir.

5l-3er1âlî de %nun ha99$nda4 Ha/îb-i <ârayâ, fa1île/ sâhibi idi. 5n-0eeî İbn-ül->er9âh %nu medhe//iB deme9/edir.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 10 2) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1&, sh. 4&3) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 12&4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 07



H$BE"&Î (Ab5rr/;9 b, ;er): Demen’de ye/ien Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinin büyü9lerinden. İsmi, Abdurrahmân

bin mer bin Muhammed bin Abdullah bin 7eleme el-Hubeyî el-Demenî %lu', 9ünyesi5b? Muhammed’dir. ayna9larda d%&um /ârihi bildirilmiyen Hubeyî, (8) m. !"(8#senesinde efa/ e//i.

aman$nda bulunan İslâm âlimlerinin nde elenlerinden, yü9se9 bir 1â/ idi.

<eaml$ %lara9 ibade/ e /âa/ ile meul %lurdu. He' %ru; /u/ard$. ur’ân-$ 9erîmi ;%9%9urdu. Jalebe ye/i/irirdi. 3ir;%9 9imse %ndan is/ifâde edi', ilim &rendi. 3ir ara 9ad$%ldu. <%&rulu9 e /a9â ü1ere hare9e/ ederdi. Oerdi&i 9ararlarda ;%9 isâbe/ e/me9le/an$nm$/$r. Ahâli, %nun ibi hâli, yaay$$ ü1el %lan bir 9ad$lar$ %ldu&u i;in Allahü /eâlâyahamd ederlerdi. Hubeyî rahme/ullahi aleyh#, hi;bir eyden e hi;bir 9imseden;e9inmeden, ha99$, ha9î9a/i syleyen e syledi&iyle amel eden, iyili&in emredilmesi e9/ülü&ün yasa9 edilmesi i;in ;al$an, bunlar$ ya'ar9en 9$nayan %lursa, %nlar$n9$namalar$na ald$rmadan a1îfesine deam eden ;%9 yü9se9 bir 1â/ idi.

İmâm-$ Iirî rahme/ullahi aleyh# diy%r 9i@ 5b? Muhammed el-Hubeyîrahme/ullahi aleyh#, sâlih rüyalar rme9le de /an$nm$/$r.B 3u rüyalardan birisini 9endisiyle anla/$r@ 3ir sene haa i/mi/im. endi 9endime 9ad$l$&$ /er9 e/meye niye/ e//im.3u niye/imi Harem-i erîf/e /e9rarlad$m. 3u 9arar$mda sabi/ %lu', se9i1 ay 9adar i9i 9ii

aras$nda hü9üm ermedim. 3ir ee rüyamda Kes?lullah efendimi1i rdüm. 3enimhü9üm erme9 i;in %/urdu&um yerde %/uruy%rdu. 5/râf$nda da 5shâb-$ 9irâmdan ba1$lar$ard$. =nlardan H1. 5b? 3e9r’i /an$d$m. Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# ya9$n biryere %/urdum. 3enim % s$rada ba1$ mü9il mes’elelerim ard$. endi 9endime4 Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem# efendimi1 bu mü9il mes’eleleri hâllederB diye düündüm.<aha s%nra bu mes’eleleri Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# s%rmaya balad$m.3ana, bu mes’elelerin eâb$n$ /e9 /e9 a;$9l$y%rdu. 7%nra ben hu1?runda di1 üs/ü%/urdu&um hâlde, ba$m$ e&dim. 3u arada 9ad$l$&$ b$ra9ma9 niye/imin uyun %lu'%lmad$&$n$ %nlara anla/maya ;al$$y%rdum. 3en bu e9ilde %/urur9en, i9i 9ii bana eldi=nlardan biri di&erinden da’â$ %ldu. = i9i 9imseye4 3en u1un 1amand$r hü9üm ermeyi9ad$l$&$# b$ra9/$m. Hem burada, hereyin 9endisinde s%n buldu&u as$l ard$r. 0i;in =’nade&il de bana s%ruy%rsunu1RB diyere9, Kes?lullah$ iâre/ edi', s/erdim. Kes?lullah

salllahu aleyhi essellem# bana4 Aralar$nda hü9üm erSB buyurdu. 3u durum bana ;%9a&$r eldi. Hu1?rlar$nda birey syleme9/en, hele hü9üm erme9/en ;%9 u/an$y%r es$9$l$y%rdum. 3ununla berâber, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# emrine i/aa/ e//im.Aralar$nda hü9üm erdim. 7%nra uyand$m. 3u rüyadan, Kes?lullah efendimi1in, benim9ad$l$&a deam e/memi ar1u e//i9lerini anlad$m e 9ad$l$&a deam e//im.

Dine bir ba9a ee rüyamda f$9$h âlimlerinin melisinde idim. 3irden bana,Kes?lullah efendimi1den a;$9 bir me9/?' eldi. Me9/?bu ald$m. Me9/?'/a be sa/$r ya1$%lu', hü9üm ermeye deam e/memi e bu i/e seba/ s/ermemi emrediy%rdu. 3enme9/?bu %9ur9en, Kes?lullah efendimi1 san9i ya9$n$m$1da bir yerde idi e san9i ben =’naba9$y%r ibiydim.B

Hubeyî ha1re/lerine, efa/$ndan i9i sene ne, rüyas$nda, efa/ edee&i yer e1aman bildirilmi/ir. (8) m. !"(8#’de efa/ e//i&i 1aman, enâ1esinde ha1$rbulunanlardan ba1$lar$4 3i1 %nun enâ1esinde bulunma9la, ;%9 n?rlar, a'a;$9 iâre/ler,hayra alâme/ler e ü1el hâller rdü9 demilerdir.B

1) âmi"! kerâmt-il-e(liâ; cild-2, sh. 82) El-@"lâm; cild-3, sh. 31%



H!ÂMEDDÎN-İ !FNAKÎ (He b, A+,): Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinin büyü9lerinden. İsmi, Hasen bin Ali bin Haâ bin

Ali es-7$&na9î’dir. 3a1$ 9ayna9 eserlerde, isminin Hasen %lmay$' Hüseyn %ldu&u1i9redilme9/edir. Fa9ab$ HüsâmeddînBdir. 7$&na9, Jür9is/an’da bir beldedir. <%&um /arihibelli de&ildir. >$9$h, nahi e edel ilimlerinde büyü9 bir âlim %lara9 ye/i/i. <aha 9ü;ü9yalarda fe/â ermeye balad$ e 9ad$ %lara9 /ayin edildi. Hanefî f$9h$n$, bir;%9 âlimden

&rendi. >$9$h e us?l-i f$9$h ilimlerine dâir ;%9 9$yme/li eserleri ard$r. HidâyeB ad$nda9ieseri erh e//i. Ayr$a e1deî’nin Vs?lBünü de erh e/mi/i. 3a9a erhleri e /e’lîfeserleri de ard$r. (!! m. !"!!# senesinde efa/ e//i. abri Haleb’dedir.

Hanefî me1hebinin en büyü9 fa9îhlerinden %lan Hüsâmeddîn-i 7$&na9î, f$9$h ilminibir;%9 âlimden ald$. Hâf$1üddîn ebîr Muhammed bin 0asr el-3uhârî, Allâme Abdülelîl binAbdül9erîm, HidâyeBnin sâhibi 3urhaneddîn-i Mer$nânî, >ahreddîn Muhammed binMuhammed bin İlyâs Maymerâî ibi âlimler, f$9$h ilmini /ahsîl e//i&i h%alar$ndanba1$lar$d$r. 0ahi ilmini G%ndüânî e ba9a âlimlerden &rendi. 3a&dad’a eli', %radaİmâm-$ a’1am 5b? Hanîfe ha1re/lerinin 9abri yan$nda9i medresede müderrisli9 ya'/$.7%nra haa ider9en, (!) m. !"!)# senesinde Iam’a u&rad$. Haleb’de âd$’l-9udâ/0âs$rüddîn Muhammed bin mer bin Ad?n ile birli9/e bulundu. =, bü/ün meriyyâ/ emesm?’â/$ndan riâye/ e//i9lerinden e dinledi9lerinden# %na iâ1e/ di'l%ma# erdi.

âd$’l-9udâ/, bu iâ1e/ini, %nun HidâyeBye ya'/$&$ erhinin eeline e s%nuna bi11a/eliyle ya1d$.=ndan f$9$h &renenlerden biri, HidâyeB erhi %lan Mi’râ-üd-dirâyeB ad$nda9i

eserin sâhibi $âmüddîn Muhammed bin Muhammed bin Ahmed el-â9î’dir. 3iri de, ifâyeB sâhibi 7eyyid Celâleddîn erlânî’dir.

5serleri ;%9 9$yme/lidir. 3al$alar$ unlard$r@ !- 5n-0ihâye@ Hidâye 9i/ab$n$n il9 erhi%lu', en mufassal$, en enii %lan bir eserdir. 3ir;%9 mes’eleleri i;ine alma9/ad$r. 3ueserini ()) m. !"))# senesinde /amamlad$. 2- Ierh-u/-/emhîd fî 9aâid-i/-/ehîd@ 5b?Mâîn el-Me9h?lî’nin eserinin erhidir. "- 5l-âfî e1deî’nin Vs?lBünün erhidir. *- Ierh-ül-Mufassal, +- 5n-0eâh@ 7arf ilmine dâir bir eseridir. 6- Ierhu Mün/ehâb-$ Ahsey9esî.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-4, sh. 28

2) bkât-üs-senie; cild-3, sh. 1&3) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 37 4) bkât-ül-#!khâ; sh. 11%) El-'e(id-ül-behie; sh. 020) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 2&, 200

H!AMEDDÎN ML'ÂNÎ@Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n halîfelerinden. Hindis/an’da ye/ien eliyân$n

büyü9lerindendir. Hüsâmeddîn Mül/ânî’nin d%&um /ârihi /esbi/ edilememi/ir. ("+ m.!""*# senesinde efa/ e//i.

0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n s%hbe/lerinde bulunara9 ye/i/i. İslâmiye/in emirlerini yerinee/irme9/e, h%as$na %lan muhabbe/ e ba&l$l$9/a, di&er ar9adalar$ndan ileride idi. Hâeha1re/leri bu /alebesi ha99$nda4 <ehlî %nun himâyesindedirB buyururdu.

Gnlü her ân Allahü /eâlâ ile %lan Hüsâmeddîn Mül/ânî, ba9a eylerle 'e9ililenme1di. <üünesi yaln$1 bu %ldu&undan, 9endinden e;mi hâlde bulunurdu.

Iyle anla/$l$r@ Hüsâmeddîn Mül/ânî birün, %m1unda seâdesi ile bir yerdene;iy%rdu. 3ir ara seâdesi %mu1undan dü/ü. >a9a/ % bunu far9edemedi. 3unu renbirisi, i9â1 e/me9 ma9sad$yla, IeyhS IeyhSB diye seslendi. = ise, 9endisinde eyhli9 s$fa/$rmedi&i i;in, bu sesin 9endisine hi/âb e//i&ini dahî düünmemi/i. 0ihâye/ % 9imse,9%ara9 ar9as$ndan ye/i/i@ a; defâd$r si1e sesleniy%rum, duymad$n$1 m$RB dedi. 3unaeaben@ 7esini1i duydum. >a9a/ 9endimde eyhli9 s$fa/a rmedi&im i;in ea'ermedim. usura ba9may$n. Alâ9an$1, i9â1$n$1 i;in /ee99ür ederimB dedi.

Jasauf y%lunda ilerliyebilme9 i;in, 5hl-i sünne/ i’/i9âd$nda %lma9, haramlardansa9$nma9 e ibâde/lerde ee9li9 s/ermeme9 ar//$rB 9aidesini ;%9 iyi bilenHüsâmeddîn Mül/ânî, her hâlinin dîne uyun %lmas$na ;%9 di99a/ ederdi. Haramlarla

birli9/e ü'helilerden de u1a9 durur, deaml$ ih/iyâ/l$ hare9e/ ederdi. >$9ha âi/ me1?larda



Hidâye e e1deî’nin us?lünü, /asaufda da ?/-ül-9ul?b e İhyâ-ül-ul?m isimli eserlerisan9i e1bere bilirdi.

Hüsâmeddîn Mül/ânî ha1re/lerinin h%as$ Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ, bu yü9se9/alebesine bir nasîha/inde buyurdu 9i@ 5liyâl$9 y%lunda bulunanlar$n meuliye/i u al/$eydir@ !- 0efsin ar1ular$n$ 9$r$', 9/ülü9lerini y%9 e/me9. 2- <eaml$ abdes/li bulunma9.Jamamen uy9u bas/$rmad$9;a uyumama9 e uyan$na derhâl abdes/ elma9. "- :%9 %ru;

/u/ma9. *- 7yledi&i bü/ün s1ler d%&ru %lma9. Ha9 /eâlân$n 1i9ri %lmayan s1üsylemeyi' sü9?/ e/me9. +- endisini, maneî %lara9 /erbiye edi' ye/i/iren h%as$n$düünme9, %na ba&l$l$&$ deaml$ ar/mas$ e deaml$ %lara9 Allahü /eâlây$ 1i9re/me9.Da'/$&$ bü/ün ilerinde =’nun r$1âs$n$ düünme9. 6- Ha9 /eâlây$ düünme9/en ba9a herha/$ray$ 9albe elen düüneyi# s9ü' a/ma9.B

Hüsâmeddîn Mül/ânî, Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ’dan iâ1e/ e hilâfe/ alma9laereflendi&i 1aman, h%as$ndan nasîha/ e/mesini is/edi. = da4 <ünyây$ /er9, dünyây$/er9, dünyây$ /er9B diye ü; defe /e9rar e//i, s%nra da buyurdu 9i@ $rda bir yere idi'%rada yaln$1 9almay$ /erih e/meS Iehirde insanlar aras$nda bulun 9i, senden is/ifâdee/sinler e insanlardan birey be9leme.B

3undan s%nra Güera/ Ahmedâbâd# beldesine iden Hüsâmeddîn Mül/ânî, %radainsanlara d%&ru y%lu s/erme9le meul %lu', efa/$na 9adar %rada 9ald$. abri %rada

/an$nma9/a e 1iyâre/ edilme9/edir.

1) @hbâr-!l-hâr; sh. %

H!AMEDDÎN !$H'E: Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n s%hbe/lerinde ye/ien eliyâdan. >ahrüddîn bin Ieyh-

ül-İslâm Mu’înüddîn 7enerî’nin %&ludur. Allahü /eâlâya %lan muhabbe/ a/einin 9endisiniya9/$&$ bir 1â/ idi. 3unun i;in 9endisine 7uh/e denilmi/ir. 7uh/e, yanm$ deme9/ir.

Haya/$ ha99$nda ma’l?mâ/ bulunam$yan Hüsâmeddîn 7uh/e, se9i1ini asr$nbalar$nda efa/ e/mi %lu', 5mir y%lu ü1erinde bulunan 7ener 9asabas$nda medf?ndur.

Hüsâmeddîn 7uh/e’nin babas$ Mu’înüddîn, ya$ ilerlemi %ldu&u hâlde elenmemi/i.3ir ee rüyas$nda eyamber efendimi1 9endisine4 Mu’înüddînS 7en benim y%lumun

mu’îni ya’nî yard$m ediisisin. >a9a/ sünne/lerimden birini elenme9 sünne/imi# u âna9adar yerine e/irmedinB buyurdu. Küyada9i bu iâre/ ü1erine hemen uyun birisi ileelendi.

7eyyid Oeiheddîn Mehedî, Hâe Mu’înüddîn Hasen 7enerî’nin /alebelerinden idi.3u seyyid 1â/$n, İsme/ han$m isminde, hayâ e iffe/ sâhibi, sâliha bir 9erîmesi ard$.7eyyid Oeiheddîn rüyas$nda İmâm-$ Ca’fer-i 7âd$9 ha1re/lerini rdü. İmâm ha1re/leribuna4 =&lum Oeiheddîn, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# iâre/i udur 9i, bu9$1$n$ Hâe Mu’înüddîn Hasen 7enerî’ye ni9âh edesinB buyurdu. = da eli' durumuHâe’ye ar1edine4 3aba Oeiheddîn, benim ya$m ilerledi mrümün s%nuna eldim. Amamadem 9i Kes?lullah efendimi1in emridir, ne ya'ay$m, 9abul ediy%rumB dedi. 3ylee i9ihan$m$ %ldu. 3unlardan ;%u9lar$ %lu', ü; er9e9 elâd$ %ldu. 3unlar, 5b? 7a’îd, >ahreddîne Hüsameddîn’dir. 3urada hâl /erümesi erilen Hâe Hüsâmeddîn ha1re/leri, i/e buseyyide %lan i9ini han$m$ndan d%&du. 3irini han$m$ndan %ldu&u da riâye/ edilmi/ir.

1) @hbâr-ül-hâr; sh. 12&

H!E"N (Eb? A+,): M$s$r’da ye/ien eliyân$n büyü9lerinden. İsmi Hüseyn, 9ünyesi 5b? Ali’dir. <%&um

/arihi e hâl /erümesi ha99$nda 9ayna9larda mal?ma/ bulunam$yan 5b? Ali, () m.!"88# senelerinde efa/ e/mi %lu', 0il 0ehri sahilinde bulunan 3ula9 9asabas$nda,/alebelerine ders %9u//u&u derâh$n$n bah;esinde defn%lundu. aman$nda bulunan büyü9elîlerin nde elenlerinden idi.

Garîb hâller e 9erâme/ler sâhibi idi. 3a1$ 1aman yan$na ar$ld$&$nda, hu1?rundaas9erlerin bulundu&u, ba1$ 1aman ar$ld$&$nda hu1?runda yedi /ane âlim %lu' %nlara derserdi&i rülürdü. 3a1an hu1?runda bir fil bulundu&u rülürdü. 3a1an da s%hbe/inde

;%u9lar bulunurdu. 3una ben1er daha de&ii9 hâlleri rülürdü. Hu1?runa irenler,rdü9leri bu 9imseleri /an$ma1lard$. :ün9ü hi; rmedi9leri, bilmedi9leri 9imseler idi.



endisinde dünyal$9 birey bulunma1d$. birey is/eme9 i;in elen %lursa, yerden /a/%'ra9 'ar;alar$n$ al$rd$. 3u eyler, Allahü /eâlân$n i1ni ile %nun elinde al/$n e ümühaline elirdi. Al/$n e ümüleri % ih/iyâ; sâhibine erir, 9endisinde bireybulundurma1d$. 3u hafini renler, 7i1 eliyâ m$s$n$1RB diye s%rarlard$. 3unlara 9ar$l$9%lara9 9endi hâlini i1lerdi e4 3unlar, Allahü /eâlân$n i1ni ile %luy%rB derdi.

Kiâye/ edilir 9i, Hüseyn 5b? Ali ha1re/lerinin /alebelerine ders erdi&i derâh$,

ih/iyâa ea' eremiyee9 hâle eline, 9endisini /an$y$' seen e bu i/en anlayanbirisini ;a&$rara9, imdi9inden daha büyü9 e eni bir bina inâ e/mesini emredi', e9linie 'lân$n$ da /a’rîf e//i. Mimar %lan % 9imse4 5fendimS :%9 ü1el /a’rîf ediy%rsunu1 e'e9 alâ bir 'lân sylüy%rsunu1. Fâ9in bunun ;%9 masraf$ %lur. Masraf$9ar$layamamam$1dan 9%r9ar$mB dedi. Hüseyn 5b? Ali de4 7i1 bildi&ini1 e9ilde ya'mayabalay$n. Masraf$ düünmeyin, İnâallah bi1 %nu /emin ederi1B buyurdu. Ha9î9a/en 'e9ahâne bir bina ya'$ld$. Müslümanlar$n 9ue/lenmesini, ;%&almas$n$, İslâmiye/inyü9selmesini is/emeyenler, bu binay$ rdü9;e, 9endi 9endilerine 9ahr%luy%rlar, mâni%lamad$9lar$ i;in de ade/â 9endi 9endilerini yiy%rlard$. 0ihâye/ aralar$nda ;ir9in bir 9araral$', 5b? Ali’yi ldürmeye niye/ e//iler. 3ir ee 5b? Ali ha1re/lerinin eine irdiler. 3ir%dada yaln$1 ba$na %/urma9/a %ldu&unu rdüler. Hemen, % rdü9leri 9imseyi,9$l$;lar$yla 'ar;a 'ar;a edere9 ldürdüler. 7%nra /ürü' bilinmeyen bir yere a//$lar. 3u

ileri 9ar$l$&$nda, 9endilerini bu ie /ei9 edenlerden bin dinar al/$n# üre/ ald$lar.3undan s%nra, bir de ne rsünler. Hüseyn 5b? Ali ha1re/leri 9ar$lar$ndaS He'si hayre/leri;inde, ne ya'aa9lar$n$ a$rd$lar. =nlara4 Ay si1i alda//$. Da’nî si1, ben 1annedere9 bana;%9 ben1eyen e ba9a bir âlemden %lan bir 9imseyi ldürdünü1. aranl$9/a iyise;emedini1 buyurdu. = 9imseler birbirlerine ba9$/$lar e İyi ama, bi1 bu ii ;%9 i1liya'm$/$9. Hi; 9imse bi1i rmemi/iB diyere9, hayre/lerini bildirdiler. 7%nra, bu 1â/$n,9alb 1ü a;$9, 9erâme/ sâhibi, Allahü /eâlân$n elî 9ullar$ndan biri %ldu&unu 9abuledere9, %ndan 1ür dilemeye meb?r %ldular. Ha//â daha s%nra bu 1â/$ seenlerden e/alebelerinden %ldular.

5b? Ali ha1re/leri, 9endisine s%rulan bir suâle hemen ea' erme1di. 7uâlidinledi9/en s%nra, haadan birey al$r ibi ya'ard$. 5lini a;/$&$nda, ü1erinde, s%rulansuâlin eâb$ ya1$l$ bir 9â&$/ bulunurdu. = 9â&$d$ suâl sâhibine erir, % da suâlinin eâb$n$

bylee &renmi %lurdu. Hüseyn 5b? Ali’den buna ben1er daha nie 9erâme/ler ehâri9alar rülmü/ür.

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 4&4

H!E"N BİN ALİ EL-M!#Î (Ce;+e55î-, !üb3î): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Hüseyn bin Ali bin Abdül9âfî bin Ali bin

Jemmâm bin D?suf bin M?sâ bin Jemmâm el-5nsârî el-Ha1reî es-7üb9î’dir. ünyesi 5b?Jayyib %lu', la9ab$ Cemâleddîn’dir. (22 m. !"22# senesi Keeb ay$nda d%&du. 3abas$,Ja9$yyüddîn-i 7üb9î, %nu bir;%9 âlimin derslerinde e s%hbe/lerinde bulundurdu. 3a/ababas$ndan %lma9 ü1ere, Iemseddîn-i İsfehânî, en9el?mî e 5b? Hayyân ibi âlimlerdenilim /ahsîl e//i. M$s$r’a ar$na, D?nus-i <ebâbisî’den e ba9alar$ndan hadîs-i erîf dinledi.>$9$h ilmini Ieyh Medüddîn-i 7en9el?nî’den &rendi. 5b? Hayyân’dan nahi ilmini %9udu.

JahsîlB ad$nda9i eseri %nunla mü/âlâa edi' /amamlad$. Ieyh Iemseddîn-i İsfehânî’den,9elâm e us?l-i f$9$h ilimlerini &rendi. Abdullah bin 7âi’den, Arab edebiyâ/$n$n ar?1bililerini %9udu. :%9 iir ya1d$. Ar?1u ;%9 iyi bilirdi. <aha babas$ haya//a i9en, (++ m.!"+*# senesi Kama1an ay$nda efa/ e//i.

Cemâleddîn-i 7üb9î, (" m. !""8# senesinde babas$ ile birli9/e Iam’a elmi/i.=rada9i âlimlerden ;%9 hadîs-i erîf dinleyi' e1berledi. Me11î e ehebî’den ;%9 ilim&rendi. 7%nra M$s$r’a dndü. 7%nra /e9rar Iam’a eldi. =rada fe/â erdi e bir;%9 ilmîmünâ1aralarda bulundu. (*+ m. !"**# senesinde, 9ad$l$9 ilerinde babas$na yard$m$l$9e//i. Iâmiyye-i 3enâniyye, A1râiyye e ba9a medreselerde ders %9u//u.

İbn-i esîr diy%r 9i@ =, ha9î9a/en ;%9 iyi hü9üm bildirirdi. 3u hus?s/a %r/aya9%ydu9lar$ âye/ isâbe/li idi. imseden bir 9ar$l$9 9abul e/me1di. âd$l$&$ müdde/ine,byle bireyi 9imse ii/medi. >e/â erirdi. Dü9se9 bir ahlâ9a sâhi' %lu', her9es

/araf$ndan hürme/ e say$ rürdü.B



âd$ 7elâhaddîn es-7afedî, A’yân-ül-asrB ad$nda9i eserinde diy%r 9i@ =nun 1ihni biry$ld$1 ibi 'arla9, idra9i, anlay$$ ;%9 yü9se9/i. İbn-i Mâli9î’nin JeshîlB 9i/ab$n$ e1berledi.0ahi e edebiyâ/ ilimlerinin ine bililerine sâhi' %ldu. JenbîhB 9i/ab$n$ da e1bere bilirdi.3u 9i/a'lar ü1erine ya'$lan erhleri e1berlemede bir ei y%9/u.B

1) bkt-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 411

2) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 213) /üsn-ül-m!hâdr4 cild-1, sh. 4304) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 01) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 177

H!E"N BİN M$İZ BELHÎ: Jasauf mü/ehass$s$ e Hindis/an eliyâs$n$n büyü9lerinden. Ad$ Hüseyn bin Mui1,

nisbe/i 3elhî’dir. 3abas$ Mui1-i 3elhî diye bilinirdi. Amas$ Ieyh Mu1affer’in /erbiyesindeye/i/i. =nun halifesi %ldu. Ieyh Ierâfeddîn’in s%hbe/lerine 9au/u. neleri <ehlî’de ilim&renme9 e ilim &re/me9le meul idi. Amas$ Mu1affer’le birli9/e ha y%lulu&una;$9mas$, %nun haya/$n$ de&i/irdi. İ9i ihan$n efendisini salllahu aleyhi essellem#1iyâre/le ereflendi. = mübâre9 /%'ra9lar$n bere9e/iyle, nie yü9se9 dereelere 9au/u.

3yle üs/ün bir erefe nail %ldu9/an s%nra, as$l a/an$na dndü. 7e9i1ini asr$n,%r/alar$nda efa/ e//i.Dü9se9 ilim sâhibi bir;%9 /alebe ye/i/irdi. İnsanlara, Allahü /eâlân$n dinini

&re/me9, 9alblere Allah a9$n$ yerle/irme9 i;in ;al$/$. Jalebelerine ya1d$&$, ineli9lerle,d%lu me9/?'lar$ /%'land$. Me9/?bâ/B ad$ erildi. 3u me9/?'lar$nda /ehîd s$rlar$n$se;menin e Allahü /eâlâdan ba9as$ndan u1a9laman$n sebe'lerini bildirdi. <ili ü1el,beyân$ fe9alâde %lan bu eserde9i me9/?'lardan bir9a;$ aa&$dad$r@

3u fa9îr, en;li9 ;a&$n$, ilim &renme 1aman$n$ heâ e hees 9/ülü9 e isyani;inde, İsrâil%&ullar$ 9ami ibi a9$n e hayre/ler i;erisinde e;irdi. 3irün IeyhMu1affer merh?m haa idiy%rdu. 3u fa9îri de birli9/e /ürdü. 3e sene, ee-ündü1/erbiye e irâd eyledi. Ma’rife/ e ha9î9a/leri, 1ü, yarasa 1ü ibi %lan bu 1aall$yas/erdi. Ger;i bu ;aresi1in 9âbiliye/i y%9/u, ama eyamberlere 1aman ba9$m$ndan ya9$n

%lman$n /esiri büyü9 %ldu&u ibi, me9ân ba9$m$ndan da ya9$n %lman$n büyü9 bir /esiriard$r. =nun /esiriyle 9abiliye/ hâs$l %ldu. yle eyler rdü 9i4 “&enim bildiğimi sizbilseydiniz, çok ağlar, az gülerdiniz( hadîs-i erîfinden ba9a s1le ifâdesi müm9ünde&ildir. 7%nra ilâhî /a9dîrle Hindis/an’a eldim. = ma’nâya bir ee9li9 eldi. Jam biry$ld$r i;ime, arad$&$n$ bulamama hasre/i d%ldu, ayr$l$9 a/ei 9rü9lendi. Dâ Kabbî, haniesîle, hani behane ile % dele/e 9ausam diy%rum. 3u diyârda dünyâ bana erilse,9âinâ//a9iler emrimde %lsa, u1a9l$9 saray$nda d%s//an ayr$ yaama9 e yaban$l$&aal$ma9la raha/a 9auma9, muhabbe/in ar/$, seinin efas$ %lama1. 3ey/@

Gâresiz klbim ne 6üne dek krk d!rck, @rlk rsndn hstl ne kdr sürecek

Qs/âd$mdan, Me99e’de i9en ii//im@ Hindis/an’da Allah adam$ y%9/urB buyurdu. <iy%rlar 9i, hi;bir yer y%9/ur 9i, %rada bir merd bulunmas$n. Her yer byle 1â/lar$nbere9e/i ile durma9/ad$rB diye ar1 e//im. =nlar sâlihlerdir. Allah adamlar$ ba9ad$r. 5&erben Hindis/an’da birini rseydim, 9a'$s$nda müair %lurdumB buyurdu.

3a9a bir me9/?'@âd$ 5med’in %&luna nasîha/lerini bildirir@ 3ir eyler nderin e bireyler ya1$n

da, si1inle %lmad$&$m 1amanlar %nlar$ %9uma9la raha/layay$mB diye is/e9/ebulunuy%rsunu1. D%lumu1un büyü9leri, 9%nuaa9 e ya1aa9 birey b$ra9mad$lar. 7i1enasîha/im udur 9i4 dâimâ nefsini1e 9ar$ %lun, her 1aman ayre/ini1i, heâ eheeslerini1e muhalif ya'$n. Ameli anime/ bilin. 3u amel, ya'$laa9 i, dâimâ 9albini1i9%n/r%ldür. albini1de = arsa, =’nun 1i9ri duruy%rsa, %nu İslâm bilin, afle/ arsa 9üfrsay$n. A’1âlar$n$1$, bedenini1i 9ü;ü9 e büyü9 ünahlardan /emi1 /u/un. Gee-ündü1/beni1i e îmân$n$1$ yenileyin. albini1i iyi y%9lay$n. 3u fa9irden alm$ %ldu&unu1

a1îfelere deam edin. Her iin ba$ /bedir. Jbe ma9amlar$n$n s%nu y%9/ur. Ma9amlari;in /be, bina i;in /%'ra9 ibidir. J%'ra&$ %lmayan$n binas$ da y%9/ur. 3i1im e si1in i;in



en nemli ey, 1ünü, 9ula&$n$, elini, dilini, ünahlardan e Allahü /eâlân$n emir eyasa9lar$na uyun %lmayan eylerden /emi1 /u/mam$1, ee-ündü14 3uün dilim /emi19ald$ m$RB düüne e ara/$rmas$nda %lmam$1d$r. 3unun ibi a’1âlar$m$1dan hanisi /emi19ald$, hanisi 9irlendi diye inelememi1, 9irlenenler i;in /beyi e îmân$ yenilememi1lâ1$md$r. 3u derdle, bu ü1ün/ü ile meul %lursan$1, bü/ün ihan$n ibâde/i si1in ismini1eya1$l$r. 3u 1amanda 9ime4 /emi1 e helâl yeme9, a’1âlar$n$ ünahlardan /emi1 /u/ma9

ni’me/i erilmise, %, a9/imi1in Cüneyd’idir. 5&er insaf edilirse, s1ün 1ü budur. İinesâs$ da budur. <i&erleri a9arsu ü1erinde9i ya1$ ibidir. 3u ma’nâ e dele/ ele e;erse,yahu/ arada bir elerirse, % 1aman ü9ür âib %lur. 5lermedi&i 1amanlarda da /belâ1$m %lur. 3uün İslâm s$ra/$nda, 9'rüsünde yürüyen, yar$n ha9î9î s$ra//an da selâme/lee;er. <înin emir e yasa9lar$nda aya&$ 9ayan$n, ü'hesi1 %rada da aya&$ 9ayar. 3ey/@

Cenne/ e Cehennem buradan /ürülür,Kaha/l$9 e s$9$n/$ buraya re %lur.

5lden eldi&i 9adar ad$m$, dînimi1in dâiresi i;inde bulunduru', sa&lam durmal$,d$ar$ ;$9mamal$d$r. 3ylee s?re/ e ma’nâ’n$n saâde/ini /a/mal$d$r. %s9%a mür f$s9 efüurla e;/i. 3ir mürde, Allahü /eâlân$n be&enee&i %n re9’a/ nama1 müyesser %lmad$.

Ha9î9a/en %ru; denilebilee9 birün %ru; ele e;medi. 3i1im hâlimi1, sabahleyinmüslüman 9al9ma9, bü/ün ünü ünahlarla e;irme9 e ya/ar9en /e9rar müslüman%lma9/$r. Kubâî@

'sk (e #üc!rd!r bizim her6ün iimiz,/rml d9ld! bizim tbmz brdmz,mn bize 6ülü9r, Cmürse lmkt,ât, nmz, 9r!c!m!z he: s t!tmkt.

3uün /âa/ e ibâde/ ü1ün/üsü ile 9ar$lama y%9/ur. Gün be ün, saa/ be saa/düme9/e %lan îmân$n /amamen elden i/memesi i;in, elime-i ehâde/le yenileme9lâ1$md$r. 5&er bu îmân dilde, /ehîd lisânda ise, /efî9, 9%layl$9 %lma1 e s%n nefes/e

saâde/ elden 9a;$r$l$r.mür s%na eri/i. Da ye/mibir %ldu. Ay e y$l ümîdi 9almad$. H%am$1a %lanseini1le bu fa9iri ne 1aman ha/$rlarsan$1, îmân, /ehîd, iyili9 e afiye/imi1e duabuyurunu1.B

3ir ba9a /alebesine ya1d$&$ me9/?bunda buyurdu 9i@ Ha9/an ba9a y%l /u/an,b%una s$9$n/$ ;e9mi %lur. =na erâd, nama1, ur’ân-$ 9erîm %9uma9 e 1âhir ibâde/leriya'ma9 y%luna irme9 faydal$ %lur. Adamlar$n ii ba9ad$r, adam 9$l$&$na irenlerin iiba9ad$r. 7eni Ha9/an al$9%yan ey, senin /a'/$&$n eydirB buyurulmu/ur.

İin esas$, âde/leri e 9/ü huylar$ de&i/irme9/ir. 3u abdes/ ibidir. 3u %lma1sa,nama1 da, %ru; da ie yarama1. 3u i/e esas /ahare//ir, /emi1li9/ir. 3u ele e;memise,hi;bir ey elde edilmemi/ir. Da1$y%rsunu1 9i@ 7%&u9 d%9unuy%r, emredilirse 'irâhen,mle9 iyeyimB diy%rsunu1. Gmle9, h$r9a e ben1eri eyler, âde/le ilili eylerdir. 3u

fa9îr, yü9se9leri is/er %ldu&umdan, iyme hus?sunda /erihde bulunmam$n bir ma’nâs$%lma1. Hadîs-i erîf/e4 “3lla%ü teâlâ sretlerinize bakmaz( buyuruldu. 0eiâbediy%rsa, iyersini1. 3i1im /alebeye irâd$m$1, nasîha/imi14 a1 yeme9 elbisesinebürünmeleridir. Mi’denin yar$s$ d%lu, yar$s$ b% %lmal$d$r. <aha fa1las$, /erübe e/erbiyeye ba&l$d$r. Ama ba1an a;, ba1an /%9 %lursa, senelere de %lsa, fayda erme1.Mi’de, dedi&imi1 ibi b% %lur, yahu/ ee 9al9$', nül raha/l$&$ ile meul %lunabiliy%rsa,bu faydal$d$r e 9albin safâs$na sebe'/ir. Ama a1 yeme9, a1 i;me9, a1 9%numa9, rab$/ae 1i9r berâber %lursa, 9albin ila e 'arla9l$&$n$ ar//$r$r, inleme9, a&lama9, birey de&ildir.5sas %lan, 9alb ba&$n$ 9%ruma9/$r. 3u, yü9se9 e mühim bir hâldir.B

3a9a bir me9/?'lar$@ Allahü /eâlâ, himme/leri, ar1ular$ yü9se9 %lanlar$ seer.Himme/in yü9se9 %lmas$ deme9, herün emr%lunanlar$ daha ;%9 ya'ma9, himme/ 9uunurub?biye/ fe1as$ndan ba9a yerde u;urmama9 deme9/ir. Abdullah-i Jüs/erî ha1re/leri,

9endini muhâ/ab al$r@ 5y AbdullahS 0efsin is/e9lerine muhalefe/ ibi 9$yme/li bireyy%9/urB derdi. 3u büyü9ler, 9endileri ile müâdele e//iler. 0efisleri ile bar$mad$lar. yle 9i,bir 1aman %na uyara9 bir ad$m a/m$ %lsalar, i’/i9âd %lara9 de&il, hâl %lara9 bellerinde



1ünnâr rürlerdi. <$lar$n$ i;lerine uydururlard$, bylee nifa9/an 9ur/ulurlard$. Câsiyes?resi *+. âye/inde meâlen4 “8e2sinin isteklerini, ze#klerini ilâ% edineni gördünya"( buyuruldu. Gnlünü hal9dan ;eiri', Ha99a ba&lama9, eliyân$n e enbiyân$n iidir.B


H!E"N BİN "Û!$% ED-DECÎLÎ (E+-BG595î): Hanbelî me1hebi âlimlerinden. İsmi, Hüseyn bin D?suf bin Muhammed bin 5bî 7$rrî

ed-<eîlî’dir. 7%nra 3a&dadî nisbe/i ile an$ld$. ünyesi 5b? Abdullah %lu', 7irâüddînla9ab$ ile /an$n$rd$. 66* m. !26+# senesinde d%&du. Hanbelî f$9h$nda, 9$râa/, f$9$h, ferâi1,nahi e edebiyâ/ ilimlerinde ye/i/i.

ur’ân-$ 9erîmi daha 9ü;ü9 ya/a i9en e1berledi. Ha//â denilir 9i, 3e9âra s?resini i9iünde e Hâmîm# s?relerine 9adar da yedi ünde e1berlemi/i. 3a&dad’da4 İsmâil bin3a//al, Müfidüddîn el-Harbî, İbn-i <eâlîbî e daha ba9a âlimlerin, <$me9’da da4 5bü’l->e/h el-3a’lî, Hâf$1 Mü11î e di&er âlimlerin derslerinde bulundu. emâleddîn 3e11âr,Abdülhamîd bin üâ e ne9i âlimlerden bir;%&u, %na iâ1e/ di'l%ma# ermilerdi.:ei/li ilimlere âi/ bir;%9 9i/ab$ e1berledi. >$9$h/a Mu9nîB, nahide Iâ/$biyyeB e i9i

5lfiyyeB, ayr$a Ma9âmâ/-$ HarirîB, Ar?1-$ İbn-i HâibB e <ürriyyeB ad$nda9i eserler,

e1berledi&i 9i/a'lardan ba1$lar$d$r. elâm e us?l-i f$9$h ilimlerini de /ahsîl e//i. Arab dili eedebiyâ/$ ilimlerinin herbirinde 'e9 yü9se9 bir âlim %lara9 ye/i/i. >$9$h ilmini erîrâ/î’den&rendi. <ünyâya hi; dü9ün de&ildi. :%9 ibâde/ ederdi. >$9$h ilmine dâir ya1d$&$ 5l-Oeî1B ad$nda9i eseri, h%as$ erirâ/î’den duydu9lar$ %lu', %na ar1 e//i. H%as$ bu eserinibe&eni' ;%9 medhe//i. ("2 m. !""!# senesi Kebî’ul-eel ay$nda efa/ e//i.

7irâüddîn <eîlî, hay$r e hasena/ sâhibi %lu', bir;%9 üs/ünlü9lerle s$fa/lanm$/$.7ünne/-i seniyyeye s$ms$9$ ba&l$ idi. Hereyi ile ü1eldi. Dumua9 huylu %lu', mü/eâ1i birhâli ard$. 3ir;%9 9imse %na elir, ilim &renirlerdi. >$9$h e ferâi1 bililerinde %ndan ;%9is/ifâde e//iler. D?suf bin Muhammed es-7ermerî, Ieref bin 7el?m, âd$ Harrî ibi âlimlerbu 1â/$n ilminden ;%9 faydaland$lar. <erslerinde bulundular.

5serleri ;%9 9$yme/lidir. 3al$alar$ unlard$r@ !- 5l-Oeî1@ Hanbelî me1hebini anla/anbir f$9$h 9i/ab$d$r. H%as$ bunu ;%9 mü/ür. 2- 0ü1he/-ün-0â1irîn@ elâm ilmine dâir bir

eserdir. "- Jenbîh-ül-âf$lîn, *- asîde-/ül-lâmiyye@ >erâi1 bililerini anla/an ü1el bir9asîdedir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-4, sh. 082) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 417 3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. %%4) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 48, 4%

İBN-İ ABDİLBE## (M/;;e5 b, Ab5,+berr e-!üb3î): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden e meh?r 9ad$lardan. İsmi, Muhammed bin

Abdilberr bin Dahyâ bin Ali bin Jemmâm bin D?suf bin M?sâ bin Jemmâm bin Hâmid es-7üb9î’dir. ünyesi 5bü’l-3e9â, la9ab$ da 3ehâüddîn idi. İbn-i AbdilberrB diye meh?r%ldu. ()( m. !")(# senesi Kebî’ul-eel ay$nda d%&du. 3ir;%9 âlimden ders ald$. Jefsîr,f$9$h, us?l, edebiyâ/, lüa/ e nahi ilimlerinde büyü9 bir âlim %lara9 ye/i/i. <$me9,Jrablus e M$s$r diyâr$ 9ad$l$9lar$na /ayin edildi. âd$as9erli9 a1îfesinde de bulundu. 3iraral$9, 3ey/-ül-mâl ilerine e9âle/ a1îfesini de yürü//ü. $yme/li eserler /e’lîf e//i. (((m. !"(+# senesi Kebî’ul-âh$r ay$n$n %nü;ünü ünü <$me9’da Iam’da# efa/ e//i.

İbn-i Abdilberr, asr$nda9i âlimlerin aras$nda en üs/ün ilme sâhi' %lan$ idi. Dü9se9 bir1e9âya e ;%9 derin bir /efe99üre sâhi'/i. Her mes’eleye â9$f %lu', delilleri ;%9 sa&lame 9ue/li idi.

İbn-i Haer diy%r 9i@ =, Ieyhülislâm 9abul edilen büyü9 âlimlerden %lu', her9es/araf$ndan 9adrü 9$yme/i bilinirdi. âd$l$9 ilerini yürü/ür9en erdi&i hü9ümler ;%9 sa&lam,9ue/li idi. 7an9i %, âdil 9arar erme9 hus?sunda bir sabah y$ld$1$ ibiydi. <inde birüne e ay mesâbesinde idi. Her /ürlü ilimde büyü9 bir âlim %lu', san9i ilim deni1i idi.Iâfiî me1hebinde9i âlimlerin imâm$ 9abul edildi. aman$nda9i âlimlerin reîsli&i 9endisine

erilmi/i. Me1hebinin na99a$ say$ld$. Jefsîr, lüa/, nahi e edebiyâ/ ilimlerinde /am birhüe/, 9ayna9 idi. Vs?l e f$9$hda 9endisine /âbi %lunan bir âlimdi. :%9 ibâde/



edenlerdendi. Her memle9e//e e her ehirde meh?r %lmu/u. 7elef-i sâlihînin,9endisinden ne yaayan d%&ru y%lda9i âlimlerin y%lundan hi; ayr$lmad$. <ers erir eher9ese faydal$ %lmaya ;al$$rd$. >e/âlar$ ile her9ese d%&ru y%lu s/erirdi. M$s$r eIam’da9i 9ad$l$9 a1îfesini en ü1el e9ilde yürü//ü.B

ehebî, Mu’emBinde diy%r 9i@ İbn-i Abdilberr, ilimde derya ibi %lan bir âlimdir.Her ilimde basîre/i, ine e derin bilisi ;%9 %lu', münâ1aralarda 9ar$s$nda duran 9imse

%lma1d$. Arab dili e edebiyâ/$na /am hâ9imdi. <in bililerine â9$f e /asaufda dayü9se9 idi.B

Dine İbn-i Haer diy%r 9i@ =, büyü9 bir âlim e münâ1ara ehli idi. :ei/li ilimleri9endisinde /%'lam$/$. 3ir;%9 eserler /asnif e//i. >$9$h ilmini4 u/b-üs-7inbâ/î’den, Med-ü1-en9el?nî’den, Allâme %neî’den, eyn-ül-e/nânî’den &rendi. Ayr$a ya9$n$,a9rabâs$ %lan Ja9$yyüddîn-i 7üb9î’den, 5bü’l-Hasen eh-0ahî’den, Oâlid İbniMüla99în’den, Celâl-ül-a1înî’den ilim /ahsîl e//i. 5b? Hayyân’dan hi; ayr$lma1d$. =, 7i//-ül-ü1erâ, Haâr, Ha/anî, Oânî e daha ba9a âlimlerden hadîs-i erîf dinleyi' riâye/e//i. =, <$me9’a eldi&inde, a9rabâs$ Ja9$yyüddîn-i 7üb9î’ye 9ad$l$9 ilerinde yard$m$l$9ya'/$. =nun %&lu Jâüddîn’in 9ad$l$9/an ayr$lmas$ndan s%nra, /e9 ba$na 9ad$l$&ahâ9imli&e# /ayin edildi. 7%nra Jrablus 9ad$l$&$na e/irildi. 3ir müdde/ s%nra âhire’yedndü e âd$as9er a1as9er# %lara9 /ayin edildi. Ayr$a 3ey/-ül-mâl ilerini de

e9âle/en yürü//ü, İbn-i Cemâ’a’dan s%nra 9âd$’l-9udâ/l$&a e/irildi. 3undan s%nra da<$me9 9ad$l$&$na /ayin edildi. Ieyh Cemâlüddîn el-5sneî, %nu, 1aman$n$n âlimlerininnünde /u/uy%r e yü9sel/iy%rdu.B

İbn-i Abdilberr, edel ilminde de mehâre/ sâhibi idi. 7$9 s$9 la/ife ya'ard$. 3ilhassaf$9$h derslerinde ayr$ bir /a/l$l$9 e ü1elli9 ard$.

5b? Hâmid bin âhire, %nun %&lu 3edreddîn’den riâye/ edere9 diy%r 9i@ İbn-iAbdilberr’in ;%9 ;ei/li ilimlerden elde e//i&ine, asr$nda hi; 9imse sâhi' %lamam$/$. :%91e9i %lu', sa&lam bir 1ihne sâhi'/i. :%9 di99a/li idi. Her mes’eleyi anla/mas$ ;%9 ü1el%lu', muar$1lar$n$ sus/ururdu. Aleyhinde e lehinde 9%nuanlar he' byle sylerdi.

3al$a eserleri unlard$r@ !- Muh/asar-ül-ma/lab@ Ierh-ül-Oesî/’in muh/asar$ %lu',Iâfiî f$9h$ ha99$ndad$r. 2- Ierh-ul-Hâiy-is-saîr@ a1înî’nin f$9$h ilmine dâir eserininerhidir. "- $/’a/ün min erhi muh/asar-$ İbn-i Hâib.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 12 2) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 123) El-@"lâm; cild-0, sh. 1844) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 4%&) e#-üz-zünn; sh. 02

İBN-İ ABD!!ELÂM: >$9$h, us?l, 9elâm e beyân âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdüsselâm bin D?suf’dur.

ünyesi 5b? Abdullah %lu', la9ab$ Ieyh-ül-İslâm e âd$-ül-Cemâa’d$r. Aslen Junusludur.6(6 m. !2((# senesinde d%&du. (* m. !"*8# senesinde efa/ e//i.

Mâli9î me1hebi f$9$h âlimlerinden %lan İbn-i Abdüsselâm, 5bü’l-Abbâs 3a/rînî eAbdullah bin Muhammed el-ur/ubî’den hadîs-i erîf dinledi. aman$n bir;%9 âlimindenilim &rendi. İlim /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra müderrisli9 ya'maya balad$. Oeramî e5b? Abdullah ibni Arefe ye/i/irdi&i âlimlerdendir. Hadîs âlimlerinden Kahhâle Muhammedbin 7a’îd el-5ndüsî el->âsî’ye iâ1e/ di'l%ma# erdi. İlim /alibleri, %nun derslerine ;%9ra&be/ ederdi. ira, ilmî /ah9î9i ;%9 %lu', ü1el 9%nuurdu. İlimde9i üs/ünlü&ü her /arafayay$ld$. 7ul/an 5b? Hasen Mürînî, Junus’a eline, %nun derslerini dinledi. 7ul/ân$nyan$nda da >as’$n büyü9 âlimleri ard$. =nlar İbn-i Abdüsselâm ile ilmî s%hbe/lerdebulundular. İbn-i Abdüsselâm /e9er /e9er herbirinin suâllerine d%yuruu ea'lar erdi.

İbn-i Abdüsselâm, um?mî derslerine ilâe/en, einde i9indi a9/inde Mua//a’ ibiba1$ eserleri %9u/urdu. 3u e9ilde9i i9indi a9/inde9i dersler, ba1$ âlimlerin um?mîderslerinin hariinde, ya'aeldi9leri bir âde//i. İbn-i Abdüsselâm, um?mî derslerini3alâiyye ;ar$s$nda bulunan Iemâiyye Medresesi’nde eriy%rdu.

5mine >a/$ma bin/i 5mîr 5b? e9eriyyâ Hafsî, Vnu9-i Cemel denilen bir medrese

ya'/$rm$/$. ardei 7ul/an 5b? Dahyâ’dan, bu medresenin müderrisli&ini İbn-iAbdüsselâm’a ermesini is/edi. 7ul/an, 9$19ardeinin bu is/e&ini yerine e/irdi. 3unun



ü1erine İbn-i Abdüsselâm, haf/an$n bir 9$sm$nda Iemâiyye Medresesi’nde, bir 9$sm$nda daVnu9-i Cemel Medresesi’nde ders eriy%rdu.

İbn-i Abdüsselâm, ("* m. !""*# senesinde büyü9 âlim mer bin addâh el-Heârî’nin efa/ e/mesi ü1erine, Cemâa 9ad$l$&$na /ayin edildi. ad$l$&$ s$ras$nda ha9%landan asla /a’i1 ermedi. Ha99$n yerini bulmas$ hus?sunda asla ;e9inmedi. 3uhus?s/a9i esâre/i ile bilinirdi. İbn-i Arefe, %nun 9ad$ /ayin edilmesini yle na9leder@

71üne ;%9 i’/imâd e//i&im birisi bana anla//$. Junus’/a ad$ İbn-i addâh efa/ edine,sul/ân$n melisinde bu me1? 9%nuuldu. Melis/e bulunanlardan birisi, İbn-iAbdüsselâm’$ /asiye e//i. 3unun ü1erine İbn-i addâh’$n yerine 9ad$ /ayin edildi.B

İbn-i Abdüsselâm, bilhassa f$9$h ilminde s1 sâhibi %lu', âlimlerin fe/âlar$ aras$nda/erih ya'abilme dereesinde bulunuy%rdu. =nun ya'/$&$ /erihlere, ayn$ as$rda ya$yanâlimlerden Halîl bin İshâ9 e ba9alar$ i’/imâd ederdi. İbn-i Abdüsselâm, a9lî e na9lîilimlerde ;%9 yü9se9 dereelere sâhib idi. <înin emir e yasa9lar$na uyma9/a e bunlar$yerine e/irme9/e ;%9 di99a/li idi. 3u hus?s/a 9$namalara asla i/ibâr e/me1di. 3üyü9,9ü;ü9 her9es %na hürme/ ederdi.

İbn-i Abdüsselâm’$n ya1m$ %ldu&u eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- Ierhu Jenbîh-i/-/âlîb li fehmi el-fâ1i Câmi-ül-ümmehâ/ li İbn-il-Hâib@ <rdünü ü1’ü Mâli9î f$9h$nadâirdir. 3ir9a; ildli9 bir eserdir. 2- <îânü >e/ââ.

1) !"cem-ül-müelli#$n4 cild-1&, sh. 1712) Ed-D$bâc-ül-müzehheb4 sh. 3303) Esmâ-ül-müelli#$n4 cild-2, sh. 1 4) El-@"lâm; cild-0, sh. 2& ) >el-ül-ibtihâc; sh. 2420) erâcim-ül-müelli#$n et-!nsiin; cild-3, sh. 32 7) Ed-Dürret-ül-hicâb; cild-2, sh. 1238) 5r9ckemnn Fl-2; sh. 240

İBN-İ ADLÂN: Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin =sman bin İbrâhim bin

Adlân bin Mahm?d bin Fâh$9 %lu', la9ab$ Iemsüddîn’dir. 66" m. !26*# senesindeM$s$r’da d%&du. (* m. !"*# senesinde Jâ’?ndan ebadan# âhire’de efa/ e//i.İbn-i Adlân4 el-İ11-ül-Harranî Hâf$1 5bî Muhammed ed-<imyâ/î, 0a11âm bin el-

Halîlî, 5bi’l-Hasen Ali bin 0asrullah, İbn-üs-7aâf e İbn-i <a9î9-$l-Wyd’den hadîs-i erîfdinledi. >$9$h ilmini, Ieyh Oeîhüddîn el-3ehensî’den, us?l-i f$9h$, Iemsüddîn Muhammedbin Mahm?d el-İsfehânî’den, nahi, Ieyh 3ehâüddîn bin en-0ahhâs’dan %9udu. >$9$hilminde ine bililere sâhi' %lu', fe/âlar erdi. Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-$l-Wyd’den s%nrayerine e;ere9 hü9üm erdi. <aha s%nra 0âs$riyye <ele/i hü9ümdâr$ Muhammed binâlâ?n /araf$ndan Demen’e el;i %lara9 nderildi.

İbn-i Adlân, me1hebinin f$9$h bililerini iyi bilirdi. İlim sâhibleri aras$nda nde elene 9endisine dan$$lan, is/iâre edilen bir 1â/ idi. Ayr$a 9$râa/, us?l e Arab dilinide ;%9 iyibilirdi. >$9$h ilminde darb-$ mesel hâline elmi/i. e9i %lu', ;%9 ü1el 9%nuurdu. :%9h$1l$ e ei1 bir e9ilde mühim mes’eleleri a;$9lard$. Her9ese 9ar$ iyi daran$rd$.0âs$riyye Medresesi’nde ders erir9en, hâf$1 ur’ân-$ 9erîmden bir âye/ %9ur, % da âye/-i9erîme ha99$nda, 5hl-i sünne/ âlimlerinin bu hus?s/a9i u1un a;$9lamalar$n$ anla/$rd$. 5l-Celâl el-a1inî haa i//i&inde, %nun yerine e9âle/en ders erdi. 7ul/an 0âs$r’$nlümünden s%nra 9ad$as9erli9 ya'/$.

3irün İbn-i Adlân’a 9as$/l$ %lara94 5b? 3e9r es-7$ddî9 m$, y%9sa Ali bin 5bî Jâlib midaha üs/ündürRB diye s%ruldu&unda, ea' %lara94 7ahâbe %lma ba9$m$ndan 5b? 3e9r,eyamberimi1in salllahu aleyhi essellem#, a9rabâs$ %lma ba9$m$ndan da Ali bin 5bîJâblib daha üs/ündürB diyere9 fi/ne ;$9mas$na mâni %ldu.

İbn-i Adlân, Muh/asar-ül-Mü1enî’yi erh e//i. >a9a/ bu erhi /amamlayamad$.

1) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. %7 2) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 428

3) Ed-Dürer-ül-kmine; cild-3, sh. 3334) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 104



) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 137 0) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 288

İBN-İ AKÎL: Jefsîr, nahi e Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Abdullah bin Abdurrahmân bin A9îl

bin Abdullah’/$r. ünyesi, 5b? Muhammed %lu', la9ab$ 3ehâüddîn’dir. 68 m. !28#

senesi Muharrem ay$nda d%&du. (6 m. !"6(# senesi Kebî’ul-eel ay$nda âhire’deefa/ e//i. İmâm-$ Iâfiî’in 9abri yan$nda defnedildi.

İbn-i A9îl, M$s$r’da ye/ien büyü9 âlimlerden e âd$’l-9udâ/lardand$r. AslenHemedanl$ %lu', daha s%nra ilim &renme9 i;in M$s$r’a idi' yerle/i. 5b? Hayyân’danders ald$ e %nun en büyü9 /alebelerinden %ldu. 5b? Hayyân %nu4 G9 9ubbesi al/$ndanahi ilmini İbn-i A9îl’den daha iyi bilen birisi y%9/urB diye medhe//i. İbn-i A9îl, 9$râa/ilmini Ja9$yyüddîn 7âi’den, f$9$h ilmini e//ânî’den, 9elam, us?l-i f$9$h, h$lâf, /efsîr eedebiyâ/ ilimlerini Alâüddîn %neî’den &rendi. İmâm-$ Ga1âlî’nin 3idâye/-ül-Hîdâyeisimli eserini 5bü’l-Hudâ Ahmed bin Muhammed’den dinledi. Hasen bin ürdî, İbn-i 7a’îd,İbn-i Iehne Celâl a1inî, Hasen bin mer ürdî, Ieref İbni 7âb?nî, el-Oânî e bir;%9âlimin derslerine deam e//i. İbn-i A9îl, muh/elif ilimlerde mü/ehass$s %ldu9/an s%nrau/biyye-i A/î9a, Haâbiyye medreselerinde e J?l?n Câmii’nde ders erdi. H%as$ 5b?

Hayyan efa/ e//i9/en s%nra, J?l?n Câmii’nde /efsîr h%al$&$ ya'/$.İbn-i A9îl, /alebesi %lan Ieyh-ül-İslâm 7irâüddîn 3er9inî ile 9$1$n$ elendirdi.3er9inî’nin bu elenmeden i9i ;%u&u dünyâya eldi. 3irisi, dedesi ibi âd$’l-9udâ/ %lanCelâlüddîn, di&eri ise 3edrüddîn’dir. Cemâlüddîn İbni âhire e Oeliyyüddîn Wra9î, İbn-iA9îl’den hadîs-i erîf dinlediler e riâye//e bulundular.

İbn-i A9îl, Hüseyniyye’de Celâlüddîn a1înî’den, âhire’de İ11üddîn İbni Cemâa’dans%nra 9ad$l$9 ya'/$. Oa1îfesinden her9es memnun idi. <ele/ adamlar$ %na ;%9 hürme/eder e seerlerdi.

İbn-i Iuhbe, Jaba9â/’$nda %nun ha99$nda4 İbn-i A9îl, ur’ân-$ 9erîmin /efsîriniya'ara9, /alebelerine yirmiü; senede ha/me//irdi. ur’ân-$ 9erîmi bu e9ilde %9u/maya/e9rar balad$&$ 1aman efa/ e//iB deme9/edir.

5sneî de %nun ha99$nda yle deme9/edir@ İbn-i A9îl, nahi e beyân ilimlerinde

derin bir âlim idi. >$9$h e us?l-i f$9$h ilimlerini ;%9 ü1el i1ah eder e anla/$rd$. Cmer/ eheybe/li bir 1â/ idi.B İbn-i A9îl, ;ei/li ilimlere dâir bir;%9 eser ya1d$. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r4 !-

Jefsîr-ul-ur’ân, 2- 5/-Ja’li9-ül-eî1. "- Muh/asar-u-erh-il-9ebîr, *- 5l-Câmi-un-0efis@>$9$h ilmine dâir bir eser %lu', al/$ ilddir. +- 5l-Müsâadü fî erh-$/-/eshîl, 6- Ierh-ül-elfiye,(- Mes’ele/ü Kef-ül-yedeyn, 8- Kesâil, - Jeysîr-ül-is/i’dâd, !)- 5l-5hâm-ül-?9ia, !!- 5l->e/ââ.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 7&2) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 47 3) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 37 4) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 200) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 21 0) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 23%7) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 1&%8) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-1, sh. 233%) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 407 1&) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 12, 2&3, 4&0, cild-2, sh. 121%, 2&&311) 5r9ckelmnn Fl-2; sh. 88 <!:-2, sh. 1&4

İBN-İ AKÛLÎ: Hadîs e f$9$h âlimi. İsmi Muhammed bin Muhammed bin Abdullah bin Muhammed

bin Ali bin Hammâd bin 7abi/ el-Oâs$/î el-3a&dâdî e-Iâfiî %lu', 9ünyesi 5bü’lme9ârim’dir.Fa9ab$ ise G$yâsüddîn’dir. ("" m. !"""# senesi Keeb ay$nda 3a&dad’da d%&du. (( m.!"+# senesi 7afer ay$nda 3a&dad’da efa/ e//i. Mâ’r?f-i erhî’nin r.a# yan$na defnedildi.

İbn-i A9?lî, il9 ne babas$ndan ilim &rendi. 5s-7irâ el-a1înî’den hadîs-i erîfdinledi. Meyd?mî e bir;%9 âlimden iâ1e/ di'l%ma# ald$. >$9$h, beyân, meâni, hadîs,



nahi e edebiyâ/ ilimlerinde s1 sâhibi âlimlerden %ldu. endi beldesinin 7eyh-ül-hadîsiidi. Me99e, Medîne e Iam’a ilim &renme9 i;in i//i.

5l-Hâf$1 Iihâbüddîn bin Haer %nun ha99$nda4 Muhammed el-A9?lî, babas$ ededesi ibi Mus/ans$riyye Medresesi’nde müderris %lu', %nlar ibi ders erdi. Dine babas$ibi 0i1âmiyye Medresesi’nde de ders erdi. 3abas$, dedesi e 9endisi 3a&dad’$n büyü9âlimlerinden idiB deme9/edir.

Hâf$1 3urhânüddîn el-Halebî de %nun ha99$nda4 İbn-i A9?lî, büyü9 âlim %lu', bir;%9ilimde derin bili sâhibi idi. e9âs$ ;%9 9es9in idi. Her sene !)).))) yü1bin# dirhemdenfa1la 9a1an$ ard$. 3u 9a1an$n$n he'sini Allah r$1âs$ i;in harard$B deme9/edir.

İbn-i A9?lî bir;%9 eser ya1m$/$r. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@ !- Ierhu Mi9â/-il-mesâbih lil-3eaî, 2- 5r-Keddü aler-râfida/i, "- 5rbe?ne hadîsen, *- Ierhu Minhâ-il-us?llil-3eydâi, +- Ierh-ül-âye/-il-usâ fî dirâye/-il-fe/â.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 24&2) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 22 3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 314) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 17 ) e#-üz-zünn; cild-2, sh. 11%2, 10%%, 187%

0) 5r9ckelmnn Fl-2; sh. 102, <!:-2, sh. 2&3

İBN-İ A!KE# (Ab5rr/;9 b, M/;;e5): 3a&dad’da ye/ien Mâli9î me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Abdurrahmân bin

Muhammed bin As9er el-3a&dâdî %lu', 9ünyesi 5b? eyd eya 5b? Muhammed’dir. Fa9ab$Iihâbüddîn’dir. İbn-i As9er diye /an$nm$/$r. 6** m. !2*6# senesi Muharrem ay$nda3a&dad’da 3âb-ül-51’de dünyâya elen İbn-i As9er rahme/ullahi aleyh#, ("2 m. !""2#senesi Ieal ay$nda %rada efa/ e//i.

aman$nda bulunan büyü9 âlimlerin s%hbe/lerinde ye/ien İbn-i As9er ha1re/leri4Muhammed bin 5ref el-Aleî, Muhammed bin 7a’îd İbn-ül-Hâ1in, Ali bin Muhamed el-İs/erâbâdî, İmâdüddîn İbn-ül-3a//al, İ11eddîn el->âr?sî, eynüddîn İbn-ül-Münîr e ba9aâlimlerden ilim &rendi. >$9$h, hadîs e di&er bir;%9 ilimde derin âlim %ldu. Jasauf

y%lunda da yü9se9 deree sâhibi idi. <ünyâya dü9ün %lma9/an u1a9, 1ühd e salâhd%&rulu9# sâhibi bir 1â/ idi. <eaml$ ibâde/ ederdi. İlim &renme9 e &re/me9ma9sad$yla ;%9 y%lulu9 ya'/$. Demen, Me99e e ba9a yerlere i//i. Müs/ens$riyyeMedresesi’nin müderrislerinden &re/im üyelerinden# idi. endisinden ilim &renenlerinen nde elenlerinden birisi %&lu Ierefüddîn Ahmed bin Abdurrahmân %lu', babas$ndans%nra ayn$ medresede müderris %ldu.

İbn-i As9er ha1re/lerinin /asnif e//i&i eserlerden ba1$lar$n$n isimleri yledir@ Câmi-ül-hayrâ/, el-Mu’/emed, el-Wdde/ü fî erh-ül-umde, el-Mu9/eber fî feâid-i Mâli9 bin 5nes.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine4 cild-2, sh. 3442) !"cem-ül-müelli#$n4 cild-, sh. 1703) El-@"lâm4 cild-3, sh. 32%4) Ed-D$bâc-ül-müzehheb4 sh. 11

İBN-İ BÂ#İZÎ: >$9$h, hadîs e /efsîr âlimi. İsmi, Hibe/ullah bin Abdürrahîm bin İbrâhim bin

Hibe/ullah bin Müslim bin Hibe/ullah el-Cüheynî el-Hameî %lu', 9ünyesi 5bü’l-âs$m’d$r.Fa9ab$ Ierâfüddîn’dir. 6*+ m. !2*(# senesi Kama1ân-$ erîf ay$n$n beinde Hamaehrinde d%&du. (28 m. !"28# senesi il9a’de ay$n$n yirmidrdünde ya/s$ nama1$ndans%nra Hama’da efa/ e//i.

İbn-i 3ari1î, ne baba e dedesinden ilim &rendi e hadîs-i erîf dinledi. <ahas%nra İ11üddîn el->âr?sî, Cemâlüddîn bin Mâli9 e ba9alar$ndan hadîs-i erîf dinledi.İ11üddîn bin Abdüsselâm, 0emüddîn el-3âderâi, Keîdüddîn el-A//âr, 5b? Iâme e ba9aâlimlerden iâ1e/ di'l%ma# ald$. endisinden4 e1-ehebî e ba9alar$ ilim &reni', hadîs-ierîf riâye/inde bulundular.

İbn-i 3ari1î, Iam blesinde 9endisine dan$$lan, s1 e daran$lar$ esî9a sene/#%lan bir 1â/ idi. Iâfiî me1hebinde %lu', me1hebinin bilileri %ndan s%rulurdu. Ayr$a ;ei/li



ilimlerde, f$9$h, hadîs, /efsîr, us?l, nahi, lüa/ e fen ilimlerinde mü/ehass$s %ldu. $râa/ilminde de âlim idi. Hama ehrinin 9ad$s$ %ldu. >e/â e dersler erdi. <$me9 e Hama’dahadîs-i erîf &re//i. :%9 9imseler %ndan is/ifâde e//iler. 7%n 1amanlarda 1leri rme1%ldu.

ehebî %nun ha99$nda4 İbn-i 3ari1î, Ieyh-ül-ulemâ âlimlerin büyü&ü# idi. İlim&re/mesi e ;%9 ibâde/ e/mesi yan$nda, ;%9 da eserler ya1d$. Dumua9, al;a9 nüllü,

ü1el ahlâ9l$ e /abia/$nda huyunda# 1erre 9ibir y%9/u. 7âlih 9imseleri ;%9 1iyâre/ ederdiB deme9/edir.

5sneî de %nun ha99$nda@ İlimde derin bir imâm idi. 7âlih, hay$rl$, ilme e ilmiyaymaya â$9 idi. Jalebeye ;%9 ü1el muâmelede bulunurdu. :%9 9imseler ilim &renme9i;in %na 9%/uB deme9/edir.

İmâm-$ 7üb9î ise %nun ha99$nda yle deme9/edir@ Iam iar$nda9i Iâfiî me1hebireîsli&i, İbn-i 3ari1î ile s%n buldu. İlmi ;%9 seerdi. >$9$hda mü/ehass$s e derin bili sâhibiidi. 3abas$n$n la9ab$ 0emüddîn, dedesinin 9i de Iemsüddîn idi.B

İbn-i 3ari1î ;%9 say$da eser ya1d$. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@ !- Kadâ/-ül-inân fî/efsîr-il-ur’ân %n ild#, 2- 5l->erîde/-ül-3âri1iyye fî hall-$-Iâ/$b$yye, "- 5l-Mü/ebâ, *-5l-Oefâ fî ehâdîs-il-Mus/afâ i9i ild#, +- 5l-Müerred min Müsned-il-İmâm-i-Iâfiî, 6-<ab/ü arib-il-hadîs i9i ild#, (- Jeysîr-ül->e/ââ fî /ahrîr-il-Hâî, 8- Ierh-ül-3ehe i9i

ild#, -Jemyî1-ü/-/a’î1, !)- 51-ebed, !!- 5d-<ürra/ü fî s$fa/-il-ha$ el-umra/i, !2- 5l-Müb/e9iru fil-em-i beyne mesâil-il-mahs?l el-muh/asar.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-13, sh. 13%2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 4&13) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1824) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 224) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. &7 0) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 11%7) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-1&, sh. 387 8) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2, sh. 3&%) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 282

İBN-İ BA''Û'A (Eb? Ab5++/ M/;;e5 'î): Mâli9î me1hebi f$9$h âlimi, seyyah. İsmi, Muhammed bin Abdullah bin Muhammed

bin İbrâhim’dir. 5b? Abdullah 9ünyesini ald$. ()" m. !")"# y$l$nda u1ey-3a/$ Afri9a>as# ehirlerinden Jana’da d%&du. <%&um yerine nisbe/le Janî denildi. Dirmii9i ya$na9adar ilim /ahsîli ile meul %ldu. <aha s%nra yirmid%9u1 sene dünyân$n ;ei/li yerlerineseyaha/lerde bulundu. Memle9e/ine dnü' bir müdde/ yaad$9/an s%nra, d%&um yeri %lanJana’da (() m. !"68# senesinde efa/ e//i.

İbn-i 3a//?/a, 9ü;ü9 ya/a ilim /ahsîline balad$. Jemel din bililerini e âle/yard$m$# ilimleri &rendi. Arabî ilimler e Mâli9î me1hebi f$9$h bililerinde âlim %ldu.Jana’da /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra, yirmii9i ya$nda i9en ha ya'ma9 ma9sad$ylamemle9e/inden ayr$ld$. 3u y%lulu&unda, u&rad$&$ yerlerde9i âmileri, medreseleri e/ürbeleri 1iyâre/ edi' hal9a a’1 e nasîha/ e//i. Gi//i&i her beldenin ileri elenleriyle emeh?r 9imselerle /an$$', alâ9a e il/ifâ/ rdü. 3ylee %nda, İslâm memle9e/lerinie1me9 heesi uyand$. 3u ma9sadla yirmid%9u1 y$l süren ü; ayr$ seyaha/e ;$9/$. İl9seyaha/inde M$s$r, 7uriye, Anad%lu, İran, Wra9, Hia1, Jür9is/an, =r/a Asya, :in, Hindis/an,7uma/ra e daha bir;%9 ül9eleri e1di e yirmibe y$l s%nra, a/an$ %lan Jana’ya dndü.3ir süre s%nra i9ini seyaha/ine ;$9ara9, İs'anya’da9i 5ndülüs İslâm ül9elerini e>ransa’n$n ba1$ yerlerini e1di. <aha s%nra ü;ünü seyaha/ine ;$9$', 3üyü9 7ahra, 7udan,=r/a e u1ey Afri9a ül9elerini d%la/$. 3ü/ün mrünü seyaha/le e;iri', % a9i//e9iâs$/alarla ya'$lmas$ im9âns$1 say$laa9 9adar u1un seyaha/ler ya'ara9, müslümanlar emüslümanl$9la ir/ibâ/$ %lan bü/ün memle9e/leri e1di. =ralar$n /ârihî, %&rafî, e/ni9 e9ül/ürel durumlar$ ha99$nda ma’l?ma/ e bili sâhibi %ldu. Gi//i&i yerlerde4 9ad$l$9, el;ili9ibi a1îfeler de îfâ e//i.

İbn-i 3a//?/a, d%la/$&$ her yerde ül9enin he9imleri, ileri elenleri e her /aba9adan

9imse ile /an$/$. =nlar$n âde/lerini, /relerini, yaay$lar$n$, yedi9lerini, i;/i9lerini ;%9 inebir e9ilde /esbi/ e//i. Hü9ümdârlar$n, ma9am sâhi'lerinin anlama1l$9lar$na, müâdele e



saalar$na âi/ nemli bilileri n%/ e//i. 7eyaha/leri s%nunda a/an$ Jana’ya dndü&ünde,/u//u&u n%/lar$, rü' ii//i&i mühim hâdiseleri, >as Merinî 7ul/ân$ 5b? İnan’$n ar1usuü1erine, 9â/ib İbn-i Ce1î’ye anla//$. İbn-i Ce1î, ba1$ /ârihî e9si9li9leri de ilâe edere9,eseri (+6 m. !"++# y$l$nda /amamlad$. Juhfe/-ün-nü1âr fî arâib-il-emsâl e aâib-il-esfârB ad$ erilen e 9$saa K$hleB eya 7eyaha/nameB diye bilinen eser, 7ul/an 5b?İnan’a /a9dim edildi.

Memle9e/imi1de İbn-i 3a//?/a 7eyaha/namesi ad$yla da /an$nan bu eser, ya1$ld$&$asr$n İslâm ül9eleri e di&er ül9elerin /ârihi, %&rafyas$, f%l9l%r e e/n%l%Uisi, dinî, i;/imaîe ilmî durumu ha99$nda 9$yme/li, sa&lam e ayd$nla/$$ bililer ermi, Hin/ fa9irlerinden,Anad%lu ahîlerinden, İran’da9i 3â/$nîli9 hare9e/inden bahse/mi/ir. Ayr$a, rü' ii//i&iba1$ âlim e elîler, meh?r 1iyâre/âhlar ha99$nda men9$beler e 9$sa biy%rafi9 bililerde ermi/ir. 3ü/ün bu 1elli9leri sebebiyle, 7eyaha/name’si, %r/a;a& İslâm dünyâs$n$ns%sy%9ül/ürel seiye e ya'$s$na büyü9 l;üde $$9 /u/an mühim eserlerden biri %lara99abul edilmi/ir.

İbn-i 3a//?/a’n$n 7eyaha/nâme’si, =smanl$ sul/anlar$ndan 3eini Mehmed KeâdHân’$n 9â/i'lerinden Muhammed Ierîf aa /araf$ndan Jür9;eye ;erilere9, i9i ild hâlindebas$lm$/$r. >rans$1aya ;erilere9, Araba me/ni ile birli9/e dr/ ild hâlinde aris’deyay$nlanan bu eser, Araba me/ni esas al$nara9 M$s$r’da da bas/$r$lm$/$r.

İbn-i 3a//?/a, eserinin ;ei/li blümlerinde, e1mi %ldu&u İslâm memle9e/lerinderü' ii//i&i eliyân$n 9erâme/lerinden de bahse/me9/edir. 3unlardan biri yledir@ 5bü’l-Hasen Iâ1ilî rahme/ullahi aleyh#, her sene ha ibâde/ini ya'ma9 i;in

Me99e’ye ider, eyamber efendimi1in 9abr-i erîfini 1iyâre/ ederdi. Dine byle birseferinde, M$s$r ü1erinden Me99e’ye i//i. Ha ibâde/ini ya'/$. eyamber efendimi1in9abr-i erîfini 1iyâre/ e//i. Her ân i;in lüme ha1$r %ldu&undan, ldü&ü 1aman lâ1$m %laa9eyay$ da yan$nda /a$rd$. 3u seferinde de yan$nda4 enâ1esi y$9an$r9en su d9me9 i;inbir ibri9, 9efenine sürülme9 i;in ü1el 9%9u e me1ar$n$ 9a1ma9 i;in 9ü;ü9 bir 9a1maard$. Hi1me/;isi, dayanamay$' birün4 5fendim, bunlar$ ne i;in 9endine yü9 edersinRBdiye suâl e//i. Jebessüm buyuru'4 Humeysira’da ree9sinB dedi. M$s$r’da Humeysira’yaard$9lar$ 1aman, 5bü’l-Hasen Iâ1ilî rahme/ullahi aleyh# usl abdes/i al$' i9i re9’a/nama1 9$ld$. 0ama1$n$n s%n sedesinde, /emi1 r?hunu Melâs$na /eslim eyledi. Dan$nda

/a$d$&$ ibri9/en is/ifâde ile enâ1esi y$9and$. %9ular 9ullan$ld$. a1mas$yla da me1ar$9a1$l$', efa/ e//i&i yerde hi; 9imseye muh/a; %lmadan defnedildi. Humeysira’dane;er9en, % mübâre9 1â/$n 9abr-i erîfini 1iyâre/ e/me9le ereflendim.

Me99e-i mü9erremede 9al$' ibade/ e/me9le ereflendi&im ünlerde, Mu1afferiyyeMedresesi’nde i9âme/ e//im. 3ir ee rüyamda Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#rdüm. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, Mu1afferiyye Medresesi’nin â’be-imua11amaya ba9an bir 'eneresinde %/urmu, insanlar da /e9 /e9 elere9 %nunlamüsâfeha edi', %na bi’a/ ediy%rlard$. 5b? Abdullah Halîl isminde bir âlim de =’na salllahualeyhi essellem# bi’a/ edenler aras$ndayd$. = 1â/$n ü1erinde 'amu9lu bir 9uma/anya'$lm$, nisbe/en 9$sa e beya1 bir elbise ard$. 5lini Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# elinin i;ine 9%ymu, Kes?lullaha hi/abenS 7ana, u u hus?slarda bi’a/ediy%rumB diye sayd$9/an s%nra, en s%n %lara94 5ime s$&$nan hi;bir mis9ini bir ünlü9yiyee&i %lmayan$# e hi;bir 9imseyi red e/meme9 ü1ere sana bî’a/ ediy%rumB dedi. 3en%nun bu s1üne4 3unu nas$l sylerR Me99e, Demen, Wra9, Aemis/an, M$s$r e Iammemle9e/lerinde bir;%9 mis9in ar. 3unlar$n he'sine ba9may$ nas$l /aahhü/ edebiliy%rRBdiye düünü', hayre/ e//im. 5r/esi ün sabah nama1$ndan s%nra, 5b? Abdullah Halîlisminde9i % âlimi rü' rüyam$ anla//$m. Qs/ünde rüyada rdü&üm elbise ard$. 3enimanla//$9lar$m$ duyuna ;%9 seini', seininden a&lad$. 7%nra4 3u elbiseyi, sâlih bir 1â/,dedeme hediye e/mi, ben de bere9e/lenme9 i;in iyiy%rumB dedi. 3u hâdiseden s%nra %1â/$n, 9endisinden birey is/eyeni eri ;eirdi&i, 9endisine s$&$nan$ redde//i&i rülmedi.=, hi1me/;ilerine herün i9indi nama1$ndan s%nra s%fra 9urdurur, elen her9ese yeme9yediri', e9me9 ermelerini emrederdi. â/en Me99eliler ünde bir a9i/, ya’nî i9indi a9/iyeme9 yerler, ba9a 1aman anlar$ birey is/edi&i 1aman hurma ile ye/inirlerdi. 3unun i;inde, bedenleri s$hha/li %lur, has/al$9lar$ a1 %lurdu.

M39;-2 İbr9/,;: â’be-i mua11aman$n 9a'$s$ ile Kü9n-i Wrâ9î aras$nda4 u1unlu&u

!2 9ar$, enili&i bunun yar$s$ 9adar, yerden yü9seldi&i i9i 9ar$ 9adar %lan bir yerdir.İbrâhim aleyhisselâm 1aman$nda 9%nulmu/ur. Kes?lullah efendimi1, imdi nama1 9$l$nan



yere yerle/irdi. 3ylee hau1a ben1er bir yer 9ald$. İnsanlar$n nama1 9$lma9 i;inbirbirleri ile yar$/$&$ bir yerdir.

Ma9âm-$ İbrâhim’in yeri, â’be-i mua11aman$n 9a'$s$ e Kü9n-i Wra9î aras$ndad$r.â’be-i mua11ama y$9and$&$ 1aman, suyu bu ma9amdan d9ülürdü. = ma9âm, â’be-imua11aman$n 9a'$s$na meyillidir. Q1erinde bir 9ubbe e al/$nda bir muhafa1a ard$r.Muhafa1a, i;ine insan$n eli irdi&i 1aman 'arma9lar$n$n ulaabilee&i bir b%lu9 bulunan

demir bir 9afes/ir. afes 9ili/lidir. Jaaf ya'$l$na, i9i re9’a/ nama1 9$l$naa9 bir yer ard$r.Kes?lullah sallallahü aleyhi e sellem Mesidi harama irdi&i 1aman, â’be-i mua11amayaeldi. Dedi defâ /aaf e//i. 7%nra Ma9âm-$ İbrâhim’e eldi, selâm erdi e4 “Bette%ızmin makâm4ı )brâ%!me musallâ( 3e9âra-!2+# %9udu. Ar9as$ndan i9i re9’a/ nama19$ld$. 3i1 de =’nun ibi ya'/$9.

Ze;ze; 3y: em1em 9uyusunun 9ubbesi, Haer-ül-5sed hi1as$na /e9âbüleder. Haer-ül-5sed ile em1em aras$nda 2* ad$m mesâfe ard$r. Ma9âm-$ İbrâhim,em1em 9uyusunun sa&$nda, 9esine !) ad$m u1a9l$9/ad$r. em1em 9uyusunun9ubbesinin i;i beya1 mermerlerle denmi e 9ubbenin %r/as$ndan em1em 9uyusuayd$nla/$lm$/$r. â’be-i mua11ama duar$ /araf$na meyillidir. uyu 9urunla 9a'lanm$,mermerden rülmü/ür. :eresi *) 9ar$, yerden yü9se9li&i *,+ 9ar$/$r. uyunun derinli&i%nbir adam b%yudur. Anla/$ld$&$na re, 9uyunun suyu her Cuma eesi 1iyâdeleir.

em1em 9uyusunun 9ubbesinin 9a'$s$ d%&u /araf/ad$r. ubbenin i;inde, enili&i bir 9ar$e derinli&i bir 9ar$, yerden yü9se9li&i be 9ar$ %lan bir ad$ran ard$r. =radan abdes/i;in su d%ldurulur, e/râf$nda abdes/ alan 9iilerin %/urabilee&i %/ura9lar ard$r.

em1em 9uyusundan su i;irme a1îfesi Abbâs’a rahme/ullahi aleyh# erilmi/i. 7ui;ilen yerinin 9a'$s$ 9u1eye ba9ar, %rada em1em suyunun d%lduruldu&u <era9B denilen9ul'lu /es/iler ard$r. = /es/ilerde s%&u/ulan sular, su i;me9 i;in elen müslümanlarai9râm edilme9/edir.

em1em 9uyusu ya9$nlar$nda, Harem-i erîfe âi/ 9i/a'lar e Mushaf-$ erîflerinsa9land$&$ bir yer de ard$r. =rada Kes?lullah efendimi1in efa/$ndan %nse9i1 sene s%nraeyd bin 7abi/ rahme/ullahi aleyh# /araf$ndan ya1$lm$ %lan Mushaf-$ erîf de ard$r.Me99eliler, idde/li bir 9ura9l$9 eya 9$/l$9 %ldu&u 1aman bu Mushaf-$ erîfi ;$9ar$rlar,â’be-i mua11aman$n 9a'$s$n$ a;arlar, %nu â’be-i mua11aman$n ei&ine, ma9âm-$

İbrâhim’e 9%yarlar. İnsanlar, b%yunlar$ bü9ü9, dua hâli e /a1arru i;erisinde Mushaf-$ erîfe Ma9âm-$ erîf ile /eessül ederlerdi. Da’nî, bu Mushaf-$ erîfler e â’be-i mua11amahürme/ine Allahü /eâlâdan ya&mur is/erlerdi. Allahü /eâlâ dualar$n$ 9abul edi', is/e9lerine9auunaya 9adar %radan ayr$lma1lard$.

Me99e-i mü9erremede 1iyâre/ e/me9le ereflendi&imi1 da&lardan biri 5b? ubeys<a&$’d$r. Me99e’nin 9u1eyd%&usunda %lu', ehre en ya9$n da&d$r. â’be-i erîf/e9i Haer-ül-5sed 9esinin 9ar$s$na /e9abül eder. 5b? ubeys <a&$’n$n en yü9se9 yerinde birmesid, imâre/ e /e99e ard$r. Meml?9lu sul/ân$ Meli9 âhir 1aman$nda Harem-i erîf;eresi /âmir e imâr edilir9en, burada9i binalar da /âmir edili' ü1elle/irildi.

5b? ubeys <a&$, Allahü /eâlân$n il9 yara//$&$ e 0?h /ufan$ esnas$nda, ü1erineHaer-ül-5sed’i emâne/ e//i&i da&d$r. ureyliler, İslâmiye//en ne9i âhiliye/1amanlar$nda %raya, 5minB ad$n$ ermilerdi. :ün9ü %, 9endisine emâne/ edilen Haer-ül-5sed’i, İbrâhim aleyhisselâma /eslim e/mi/i. Ha//a Adem aleyhisselâm$n 9abrinin debu da&da %ldu&u riâye/ edilme9/edir. eyamber efendimi1in salllahu aleyhi essellem#,a99-ül-9amer Ay$n i9iye ayr$l$' bir müdde/ s%nra birlemesi# mui1esi de bu da&dau9?’ bulmu/u.

uay9$ân e $1$lda& e Hirâ <a&$’n$ da 1iyâre/ e/me9le ereflendi9. Hirâ da&$,Me99e-i mü9erremenin 9u1eyinde, be-al/$ 9il%me/re 9adar u1a9/ad$r. Kes?lullah salllahualeyhi essellem#, eyamberli9 elmeden ne he' %rada ibâde/ ederdi. Cebrâilaleyhisselâm#, Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# il9 ahyi %rada e/irdi. Oahyin il9elii esnas$nda, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# al/$nda Hira <a&$ /i/rediKes?lullah salllahu aleyhi essellem#, “0abit ol" 0ana ne oluyor'( buyurdu.

7er <a&$’n$ da 1iyâre/ e/me9le ereflendi9. 7er <a&$, Demen y%lu ü1erinde,Me99e’den be-al/$ 9il%me/re u1a9l$9/a bir da&d$r. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# ile5b? 3e9r-i 7$ddî9’in r.a#, Me99e’den Medîne’ye hire/leri esnas$nda 9ald$9lar$ ma&ara,

7er <a&$’ndad$r. 51ra9î, eserinde 7er <a&$’n$n, Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#4 3ana elS 5y Muhammed banaS 7enden ne ye/mi 'eyamberi ben misâfir e//imB diye



nidâ e//i&ini bildirme9/edir. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# e 5b? 3e9r-i 7$ddî9r.a# ma&araya irine, da& sâ9inle/i. rüme9 eli', ma&aran$n a&1$n$ rdü. Güerin,hemen bir yua ya'/$. Allahü /eâlân$n i1niyle %raya yumur/lad$. Müri9ler, i1 sürüülerininyard$m$yla ma&araya 9adar eldiler, rüme&i e üerin yuas$n$ rdüler, i1ler buradabi/iy%r, fa9a/ bu ma&araya da 9imse irmi %lama1B dediler. <aha s%nra da eri dnü'i//iler. Müri9lerin, ma&aran$n a&1$na eldi9leri s$rada, %nlar$n 9endi aralar$nda9i

9%numalar$n$ duyan 5b? 3e9r rahme/ullahi aleyh#4 Dâ Kes?lallahS 3i1i rürlerB dedi.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#4 “&uradan çıkarız( buyuru', mübâre9 eliyle di&er/araf$ s/erdi. Allahü /eâlân$n i1niyle iâre/ buyurulan yerde bir 9a'$ a;$ld$.

Müslümanlar, bu mübâre9 yeri 1iyâre/ i;in eliy%rlar. Ma&aran$n i;ine, Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# irdi&i 9a'$dan iri' 1iyâre/ edere9 bere9e/leniy%rlar.iyâre/;ilerden biri i;eri irine, bir di&eri d$arda ha1$rlan$y%r, bürü ;$9madan i;eriirmiy%r. :ün9ü ma&araya, bir 9iinin bile belini bü9meden irmesi müm9ün de&il, i;eriirme9 i;in be9leyenler, daha ne ma&aran$n nünde nama1 9$l$y%rlar.

Me5îe-, ;üe66ere5e3, z,y9re7+er,;,z: Mesid-i 0ebeî’ye iri',3âbüsselâm’da Kes?lullah’a salllahu aleyhi essellem# selâm erere9 durdu9.Kes?lullah$n minberi ile 9abri erîfi aras$nda9i Kada-i mü/ahharaya ula/$9. Kes?lullahasalllahu aleyhi essellem# inleyen a&a$n 'ar;as$n$ selâmlad$9. <aha s%nra ünah9âr e

isyan9ârlar$n efâa/;isi, eel9ilerin e s%nra9ilerin efendisi Kes?lullah$ salllahu aleyhiessellem# selâmlad$9. 5n ya9$n d%s/u e ar9ada$ H1. 5b? 3e9r e H1. mer’e selâmerdi9. 3u 1iyâre//en i;imi1e yle bir mu/lulu9 e saâde/ d%ldu 9i, bu büyü9 ni’me/lerieren Allahü /eâlâya ü9re//i9.

K9,y?@5 =Ir5ü3+er,;5e bz2+r2: âsiy?n, Iam ehrinin 9u1eyinde birda&d$r. = da&$n e/e&inde 7âlihiyye ehri ard$r. 7âlihiyye, 'eyamberler beldesi %ldu&ui;in, mübâre9 bir ehirdir. Grdü9lerimden biri, İbrâhim aleyhisselâm$n d%&du&uma&arad$r. = ma&ara, u1un, dar e ü1erinde büyü9 bir mesid bulunan bir yerdir. =radabüyü9 bir manas/$r ard$r. 3u ma&aradan, y$ld$1, ay e üne rünür. = ma&aran$n üs//araflar$nda, İbrâhim’in aleyhisselâm# ;$9/$&$ ma9am ard$r.

Garbda rdü9lerimden birisi de, an ma&aras$Bd$r. = ma&aran$n bulundu&u da&$nü1erinde, Adem’in aleyhisselâm# %&lu Hâbil’in 9an$ ard$r. Allahü /eâlâ, %nu /a ü1erinde

9$rm$1$ bir i1 %lara9 muhafa1a buyurdu. =ras$, âbil’in Hâbil’i ldürü' sa9lad$&$ ma&arad$r.0a9l %lunur 9i@ 3u ma&arada4 İbrâhim aleyhisselâm#, M?sâ aleyhisselâm#, Nsâaleyhisselâm#, 5yy?b aleyhisselâm# e F?/ aleyhisselâm# nama1 9$lm$lard$r. =nunü1erinde merdienle ;$9$lan sa&lam bir mesid ard$r. =rada her erembe e a1ar/esiünleri a;$lan, misâfirlerin 9alabilee&i eler e ma&arada ya9$lan 9andil e lambalarard$r.

=rada rdü9lerimden biri de, da&$n en yü9se9 n%9/as$nda9i ma&arad$r. Pdem’ealeyhisselâm# nisbe/ edilir. A;l$9 ma&aras$ %lara9 bilinir. Q1erine bir mesid ya'$lm$/$r.De/mi eyamberden aleyhisselâm# herbiri, 9uru e9me9 yiyere9 bu ma&arada 9alm$lar.3iri efa/ edine, bir di&eri yerine e;mi/ir. 3urada9i mesidde ma&arada, ee-ündü1ya9$lan 9andiller ard$r. 3uran$n ba9$lmas$ e eli' idenlere hi1me/ i;in ;ei/li a9$flarard$r.

>erâdis 9a'$s$ ile asiyun <a&$ aras$nda yediyü1 eya ye/mibin eyamberinmedf?n %ldu&u sylenir. Ayr$a ehrin d$$nda, sâlihlerin e eyamberlerin medf?n%ldu&u es9i bir me1arl$9 ard$r.B

İbn-i 3a//?/a, 7eyaha/namesinde, Anad%lu’da9i ahilerden yle bahse/me9/edir@ Ahî4 9arde, Ahîli9 de 9ardeli9 ma’nâs$ndad$r. Ahîler, Anad%lu’ya yerlemi bulunanJür9menlerin yaad$9lar$ heryerde4 ehir, 9asaba e 9ylerde bulunma9/ad$rlar. 3unlarsan’a/ sâhibi 9imseler %lu', e;imlerini /emin e/me9 ü1ere bir mesle9/e ;al$anlardanmeydana elen e birbirleriyle yard$mlaan bir /%'lulu9dur. Memle9e/lerine elenyaban$lar$ 9ar$layan, %nlarla ililenere9 bü/ün ih/iyâ;lar$n$ /emin eden e ha9s$1l$9lar$nleyen 9imselerdir. 3unlar$n e e rne9lerine dünyân$n hi;bir yerinde ras/lama9müm9ün de&ildir. Anad%lu’da bir ehre irdi&imi1 s$rada, ;ar$dan e;er9en dü99ânlardan;$9an bir 9$s$m insanlar, bindi&imi1 hayanlar$ ;eirere9 yularlar$ndan as$ld$lar. 3ir ba9aru' ise, bunlar$ durdurara9, %nlar da hayanlar$m$1$n yular$ndan /u//ular. 3irbirleriyle

;e9imeye balad$lar. Aralar$nda ;e9ime u1ay$na, 9%nu/u9lar$n$ da anl$yamad$&$m$1dan9%r9maya balay$', mal$m$1a e an$m$1a 9asde//i9lerini 1anne//i9. 0ihâye/ Araba bilen,



haa i/mi bir adam yan$m$1a eldi. =na, bu adamlar$n bi1den ne is/edi9lerini earalar$nda ni;in anlama1l$9 ;$9/$&$n$ s%rdum. 3unlar AhîlerdirB dedi. 3i1imle il99ar$laan Ahî 7inân’in y%ldalar$, s%nra elenler de Ahî Juman’$n y%ldalar$ imi. Me&erbi1i misâfir e/me9 i;in ;e9imiler. 0ihâye/ ii 9ur’a ;e9me9 y%luyla halle/meye 9arareri', 9ur’a ;e9/iler. ur’a, Ahî 7inân /a9$m$na düüne, bi1i misâfir e/me9 ü1ere/e99elerine /ürdüler. :%9 i11e/ e i9râmda bulundular. 5r/esi a9am da, Ahî Juman’$n

adamlar$ eli' bi1i misâfirli&e /ürere9 i9râmda bulundular. Her i9i /araf/a da ur’ân-$9erîm %9undu, h% s%hbe/ler %ldu. Je99elerinde bir müdde/ 9ald$9/an s%nra, büyü9 birmemnuniye/le ayr$l$' seyaha/imi1e deam e//i9.

İbn-i 3a//?/a, Iam’da âhid %ldu&u bir 9araal$&$ da anla/ma9/a, 9araal$&a sebe'%lan İbn-i Jeymiye’den4 İbn-i Jeymiye’nin ilmi ;%9/u. >a9a/ a9l$nda b%1u9lu9 ard$Be9linde bahsedere9, hâdiseyi yle anla/ma9/ad$r@

Iam’da Cuma nama1$ndayd$m. İbn-i Jeymiye hu/be %9udu. Minberden iner9en4 3enim imdi indi&im ibi, enâb-$ Allah dünyâ 9üne inerB diyere9 merdienlerden indi.=rada bulunan Mâli9î me1hebi âlimlerinden İbn-i ehrâ, İbn-i Jeymiye’nin syledi&i bus1ün 9/ülü&ünü emâa/e u1un u1un anla//$. Cemâa/in ;%&u, İbn-i Jeymiye’nin b%1u9s1lerinin yanl$l$&$n$ anlayabilee9 seiyede de&ildi. Cahilli9leri sebebiyle İbn-i Jeymiye’yiha9 y%lda san$y%r, %nun yald$1l$ s1lerine inan$y%rlard$. İbn-i ehrâ, emâa/e d%&ruyu

syleyi' er;e&i isbâ/ edine, İbn-i Jeymiye’nin sa'$9l$&$n$ anlad$lar. He'si İbn-iJeymiye’nin üs/üne yürüdü. 5lleri e na’l$nlar$ ile %nu ddüler. İbn-i Jeymiye yere y$9$ld$.3a$ndan sar$&$ dü/ü. 7ar$&$n al/$nda9i i'e9 /a99esi meydana ;$9/$. 5r9e9lere haram %lani'e&i, en âhili bile 9ullanma19en, insanlara din &re/en bir 9imse, i'e9 /a99e iyiy%rdu.Al$' 9ad$ya /ürdüler. âd$ %nu ha'sedi' a1arlad$, /a’1îr e//i. <i&er 9ad$lar, 9ad$ efendinin%nu ha'isle /a’1îr e/mesine i’/irâ1 e//iler. <urum Meml?9lü 7ul/ân$ Meli9 0âs$r’a in/i9âle//i. Plimlerden meydana elen bir heye/ /e9il edildi. 3u âlimler heye/i, İbn-i Jeymiye’ninfi/ne ;$9ard$&$na 9arar erdi. 7ul/an$n emri ile İbn-i Jeymiye, Iam’da ha'sedildi.B

1) Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 48&2) !"cem-!l-müelli#$n; cild-1&, sh. 23 3) El-@"lâm; cild-0, sh. 23

4) 'âideli 5il6iler; sh. 3&8, 314) !h#et-ün-nüzzâr *Astnb!lP 133); sh. %0) ?hletü Abn-i 5ttt; 5er!t 1%0&7) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-8, sh. 24

İBN-İ BELBÂN (A+, b, M/;;e5): Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Ali bin 3elbân bin Abdullah el->ârisî el-

M$srî, la9ab$ Alâüddîn e 9ünyesi 5bü’l-Hasen’dir. 6(+ m. !2(6# senesinde d%&du. ("m. !""# senesinde Ieal ay$n$n (. ünü âhire’de efa/ e//i.

Hanefî me1hebi âlimlerinden %lan İbn-i 3elbân, ilim /ahsîline 9ü;ü9 ya/a balad$.<imya/î, Muhammed bin Ali bin 7a’d, 3ehâüddîn İbni Asâ9ir, Alâüddîn-i %neî, 5bü’l-Abbâs es-7er?î, >ahrüddîn İbni Jür9mânî, 5b? Hayyân en-0ahî e daha bir;%9 âlimdenilim &rendi. >$9$h, /efsîr, us?l, hadîs, nahi, na1m iir# e daha bir;%9 ilimde yü9seldi.>e/â ma9am$na eldi. Jalebelerine, ders erirdi.

İmâm-$ ehebî diy%r 9i@ İbn-i 3elbân rahme/ullahi aleyh#, anlay$$ 9ue/li,mü1â9eresi ü1el bir 1â/ idi. Ie9il e email ba9$m$ndan da ya9$$9l$ e deaml$üleryü1lü bir 1â/ idi. Her9ese iyili9 e/meye ;al$$r, hi; 9imseyi ü1me1di. İnsanl$9 iâb$birisi ha/â ya'$' 9endisini ü1se e s$9$n/$ erse, %nlar$ affedi' iyili9le mu9âbeledebulunurdu. >a9a/ Allahü /eâlâya 9ar$ elenlere, dîn-i İslâma dümanl$9 edenlere 9ar$âye/ idde/li e elalli idi. <in ayre/i denilen bu s$fa/ 9endisinde ;%9 a;$9 bir e9ilderülürdü. İslâmiye/in 9$yme/ erdi&i, üs/ün /u//u&u mu9addes de&erlere sald$r$lmas$na,%nlar$n 9/ülenmesine, din dümanlar$ /araf$ndan /ah9ir edilmesine /ahammül edeme1di.endisini seenlere de, din dümanlar$na 9ar$ byle %lunmas$n$ /asiye ederdi. Her hâliİslâmiye/e uyun idi. İslâmiye/in ah9âm$na uyara9 ünah ilemedi&i ibi, yine %nun biremri %ldu&u i;in 9anunlara da 9ar$ elme1, bylee su; da ileme1di. 3u hâlleri ile

her9es /araf$ndan 'e9 seilir, hürme/ edilir e s1leri, dinleyenlere /esirli %lurdu. 3ir9a;9ii aras$nda bir erinli9, anlama1l$9 meydana else, ilmi e sü9?nu e d%&ru s1lü



bilinmesiyle bu anlama1l$&$ hâlleder, sulhu e sü9?ne/i /emin ederdi. Jür9 idi. A&$rbal$e heybe/li bir 1â/ idi.

Da1m$ %ldu&u 9$yme/li 9i/a'lardan ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@ 5l-İhsân fî /a9rîb-iİbn-i Hibbân, Juhfe/-ül-harîs fî erh-$/-/elhîs, Juhfe/-üs-sadî9 fî fedâil-i 5bî 3e9r-i 7$ddî9,Jelhîs-ül-İmâm fî ehâdîs-il-ah9âm, 7îre/-ün-0ebî salllahu aleyhi essellem#, el-Me9âsid-üs-seniyye fil-ehâdîs-il-ilâhiyye, el-5hâdîs-ül-aâlî, Muh/asar.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 322) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 123) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4084) !"cem-ül-müelli#$n4 cild-7, sh. 48) El-@"lâm; cild-4, sh. 207 0) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 7187) Azâh-ül-meknn; cild-1, sh. 338) 'e(âid-ül-behie4 sh. 118%) e#-üz-zünn; sh. 18, 480, 1&7, 1832

İBN-İ CÂBİ#:

Hadîs e Mâli9î me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Muhammed bin Câbir bin Muhammed binâs$m bin Muhammed el-aysî el-Oâdî Aî el-5ndülüsî e/-J?nusî %lu', 9ünyesi 5b?Abdullah’/$r. Fa9ab$ ise Iemsüddîn’dir. Aslen Oâdî Pl$d$r. 6(" m. !2(*# senesi Cemâ1il-âhir ay$nda Junus’/a d%&du. (* m. !""8# senesi Kebî’ul-eel ayn$da Junus’/a /â’?n’danefa/ e//i.

İbn-i Câbir4 babas$ndan, İbn-i Gamma1, 5b? İshâ9 bin Abdürrafî, Halef binAbdüla1î1, D?nus bin İbrâhim, 5b? Muhammed bin Hâr?n’dan hadîs-i erîf dinledi. 5bü’l-âs$m bin Nsâ el-3irî, Ahmed bin M?sâ e bir;%9 âlimden 9$râa/ ilmini &rendi. 7%nra ilim&renme9 i;in seyaha/ler ya'/$. <$me9’da 3ehâ bin Asâ9ir’den, Me99e’de KadîJaberî’den, M$s$r’da Ca’berî’den e Ali bin mer el-Oânî’den, İs9enderiyye’deAbdurrahmân bin Mahluf’/an hadîs-i erîf dinledi. Me99e’de 5b? Muhammed Abdullah binAbdülha9’dan 9$râa/ ilmini &rendi. İ9i sefer ya'/$&$ bu ilmî seyaha/lerinin il9inde 2)

ya$nda, i9inisinde ise "* ya$nda idi.İbn-i Câbir, f$9$h, nahi, lüa/, hadîs e 9$râa/ ilimlerinde âlim idi. endisinden, İbn-iHaer-i As9alânî’nin h%as$ 5b? İshâ9 Jen?hî hadîs ilmini &rendi. Ayr$a M$s$r, Iam,İs9enderiyye’de bir;%9 âlim İbn-i Câbir’den ilim &rendi e hadîs-i erîf dinledi.Jalebelerinin en meh?rlar$4 Fisânüddîn ibni Ha/îb, İbn-i Hald?n e İbn-i Mer1?9 idi.

İbn-i Ha/îb %nun ha99$nda4 İbn-i Câbir, Junus’/a ye/i/i. <%&u e ba/$memle9e/lerini d%la/$. :%9 riâye/lerde bulundu. = 9adar ;%9 riâye//e bulundu 9i,

aman$n râîsiB diye an$ld$B deme9/edir.İbn-i Hald?n, İbn-i Câbir’i Junus’/a hadîs âlimlerinin nderi %lara9 as$fland$rd$. İbn-i

Câbir a9?r %lu', /iare/ y%luyla 9a1and$&$ a1 bir mal ile ye/inirdi. İ9ini y%lulu&unda ;%9hadîs-i erîf dinledi. $r9 ehri d%la/$. $r9 defâ İmâm-$ Mâli9’in Mua//a’ adl$ eserini edaha ba9a eserleri İbn-i Gammâ1’dan %9udu. Gü1el ahlâ9 sâhibi, 9ibar bir 1â/ idi. İbn-iMer1?9 %nun ailesinin ;%9 9alabal$9 %ldu&unu bildirdi.

3edr 0abl?sî %nun ha99$nda4 İbn-i Câbir, ilmiyle âmil bir 1â/ idi. İlmî seyaha/lerdens%nra memle9e/ine dndü. (* m. !""8# senesi Kebî’ul-eel ay$nda /â’undan Junus’/aefa/ e//i. Muhammed ad$nda bir %&lu %lu', 3us/a 9ad$l$&$ ya'/$. İbn-i Hald?n, İbn-i Câbir’iJunus’/a muhaddislerin İmâm$ %lara9 asf ederB deme9/edir.

İbn-i Mer1?9 ise yle deme9/edir@ İbn-i Câbirden il9 ne âhire’de, s%nra da>as’/a ilim %9udum. Ayr$a 3eâye, Mehdiyye e Jilmsan’da da %ndan ilim &rendim.B

İbn-i Câbir’in iirlerini /%'lad$&$ bir dîân$, 5rbe?ne hâdisenB, Je’âli9B adl$ eserlerie Mâli9î me1hebi f$9$h 9i/a'lar$na ya'/$&$ 5sânîdBleri ard$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-%, sh. 14%2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 4133) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 311

4) El-@"lâm; cild-0, sh. 08



İBN-İ CEMÂA (M/;;e5 b, İbr9/,;): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinin büyü9lerinden e 9âd’$l-9udâ/. İsmi, Muhammed bin

İbrâhim bin 7a’dullah bin Cemâa bin Ali bin Cemâa bin Hâ1im bin 7ahr el-inânî el-Hameî %lu', 9ünyesi 5b? Abdullah, la9ab$ 3edrüddîn’dir. İbn-i Cemâa diye /an$nm$/$r.6" m. !2*!# senesi Kebî’ul-âh$r ay$n$n *. ünü 7uriye’de bulunan Hama ehrinded%&du. ("" m. !"""# senesi Cemâ1il-eel ay$n$n 2!. ününe ras/layan a1ar/esi eesi

M$s$r’da, âhire ehrinde efa/ e//i. arâfe 9abris/an$nda, İmâm-$ Iâfiî ha1re/lerininya9$n$na defn%lundu.

İlim /ahsîline yedi ya$nda balayan İbn-i Cemâa ha1re/leri, il9 %lara9 M$s$r’da Keîdbin Müslime’nin derslerine deam e//i. =ndan iâ1e/ di'l%ma# ald$9/an s%nra, Me99î binAllân, Ja9$yyüddîn İbni Ke1în, İsmâil Wrâ9î, mer bin 3erâ1i’î e ba9a âlimlerin derslerinedeam edere9, %nlardan da iâ1e/ ald$. <aha s%nra, Hama’da4 Ieyh-u-üy?h el-5nsârî,İbn-i 5bi’l-Düsr, İbn-i Abd, İbn-ül-51ra9, İbn-i <a9î9-$l-Wyd e Jâ-ül-as/alânî ibi1aman$n meh?r âlimlerinden ilim &rendi. 1elli9le f$9$h ilminde ;%9 yü9seldi. Ayr$a/efsîr, hadîs, us?l, 9elâm, /ârih, edebiyâ/, nesir, na1$m e di&er ilimlerde ;%9 derin âlim%ldu. ehebî e ba9a bir;%9 âlim 9endisinden ilim &reni' riâye/lerde bulunmulard$r.3ir ara udüs 9ad$l$&$ a1îfesine /ayin edilen İbn-i Cemâa, daha s%nra Iam’da aymeriyyeMedresesi’nde ders ermeye balad$. 3undan s%nra udüs ehrine i9ini defâ 9ad$ %ldu.

udüs’de bulundu&u müdde/;e, Mesid-i A9sâ’n$n ha/îbli&ini de yürü//ü. 6) m. !2!#senesinde M$s$r memle9e/inin ba9ad$l$&$na /ayin %lundu. 6"’/e Iam 9ad$s$ e Iam’da9i3üyü9 Câmi’nin ha/îbi %ldu. 3uradan dnü', /e9rar M$s$r 9ad$s$ %ldu. :%9 ü1el e baar$l$bir e9ilde bu a1îfesini yürü//ü. M$s$r’da bulundu&u müdde/;e b% durmad$. 7âlihiyye e0âs$riyye medreselerinde e İbn-i J?l?n Câmii’nde dersler erdi. Gayre/li e y$'ra/$$;al$malar$ ne/iesi, (2( m. !"26# senesinde 1leri 1ay$flad$, reme1 %ldu. 3u hâldebile a1îfesine bir müdde/ daha deam e//i. 7%nra 9ad$l$9 a1îfesini b$ra9$' einde ders%9u/maya deam e//i.

İbn-i Cemâa, ;%9 fasih e beli& 9%nuurdu. Hi/âbe/i e i9na 9abiliye/i 'e9 fa1la,dinliyenlere ;%9 /esirli idi. 3unun i;in hani memle9e//e bulunsa, bulundu&u yerde9i enbüyü9 âminin ha/îbli&i her 1aman 9endisine erilirdi. ur’ân-$ 9erîm %9umas$ da, hi/âbe/iibi ;%9 ü1el e /esirli idi. 3ir;%9 fa1île/ e ü1el hâllerin 9endisinde /%'land$&$ ;%9

yü9se9 bir 1â/ %lan İbn-i Cemâa, yaad$&$ u1un haya/$ b%yuna, ;eresinden dâimâ /a9dîre i/ibâr /%'lad$. Hi; 9imse bu 1â/ sebebiyle bir ha9s$1l$9 e s$9$n/$ya u&ramad$. 3ir;%9ü1el hâllerin 9endisinde /%'land$&$ nâdir ah$slardan birisi idi. mrü, İslâmiye/e,insanlara hi1me/ e/me9, faydal$ %lma9la e;mi/ir.

ehebî diy%r 9i@ Hadîs ilminde diraye/ sâhibi ;%9 yü9se9# idi. >$9$h e us?l-i f$9h$da iyi bilirdi. A9l$, 1e9âs$ yü9se9, i9na 9abiliye/i fa1la idi. Haram e ü'heli eylerdensa9$n$r, /a9â ü1ere bulunmay$ /erih ederdi. <ünyâya ra&be/ e/me1di. İs/i9âme/d%sd%&ru %lma9# sâhibi idi. Oa9i/lerinin e9serisi, Allahü /eâlâya ibâde/ e/me9 e =’nu ;%91i9re/me9le e;erdi. Maddî durumu müsâi/ %ldu&u i;in dele//en maa alma1, 9endiim9ânlar$ ile idâre ederdi. İm9ânlar$ ar i9en ayr$a maa almas$n$, dele/e yü9 %lma9%lara9 de&erlendirirdi. âhirî e bâ/$nî ilimlerde ma’rife/ sâhibi idi. Her ilimden nasîbiard$. Her fende mâhir idi. İnsanlar$n nüllerinde /ah/ 9urmu idi. Her9es /araf$ndanseilirdi. Ja/l$ dilli, üler yü1lü, ü1el rünülü, beya1 e yumua9 beni1li, yuarla9sa9all$ idi. İh/iyârl$&$nda dahî s$hha/li e din; bir 1â/ idi. Allahü /eâlân$n ni’me/lerinis/erme9 i;in ü1el elbise iyerdi. Gâye/ sessi1, sa9in, a9?r e heybe/li bir 1â/ idi.Jasauf y%lunda da yü9se9 deree sâhibi idi. 3ir;%9 defâ ha e//i. 3ü/ün ilerinde, heleibâde/lerinde âye/ /em9inli e ih/iyâ/l$ daran$rd$. Demede, i;mede, iyim 9uamdalü9sden, m%daya uyma9/an sa9$n$r, /asarruf e i9/isâd ile hare9e/ ederdi. <ünyâ mal$ndan9endisine 9âfi %lan ile ye/inir, fa1las$nda e hele insanlar$n ellerinde bulunanda 9a/’iyen1ü %lma1d$. İnsanlar %nun edebinden e ilminden ;%9 is/ifâde e//iler. 3ir /araf/aninsanlara ders, fe/â e hü9üm erir9en 9ad$l$9 ya'ar9en#, di&er /araf/an da, elee9insanlar$n is/ifâde e/meleri i;in ;ei/li ilimlere dâir bir;%9 eserler /e’lîf e/mi %lu',ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@ N1âh-ud-delîlB, 5/-J$byân li mühimmâ/-il-ur’ânB, Jenîd-ül-enâdB, Jahrîr-ül-ah9âm fî /edbîr-i ey-il-İslâmB, Je19ire/-üs-sâmi’ el-mü/e9ellimB,

Jen9îh-ül-münâ1araB, Hue/-üs-sül?9B, 5r-Keddü alel-müebbihe fî 9alihî /eâlâ H-r4

a%mânü alel4arşiste#âI, 5/-Jâa/ü fî fadîle/-il-emâaB, Gürer-ü/-/$byân fî /efsîr-il-ur’ânB, 5l->eâih-ül-lâiha min s?re/-il->â/ihaB, ef-ül-ummeB, 5l-Mesâli9 fî ul?m-il-



menâsi9B, 5l-Mu9annes fî feâid-i /e9râr-il-9asasB, 5l-Menhel-ür-reî fî ul?m-i hadîs-in-0ebeîB. 3unlardan ayr$a, ur’ân-$ 9erîm âye/lerinden laf1 e ma’nâ ynüyle birbirineben1eyenlerin aralar$nda9i far9lar$ ;%9 ü1el e9ilde a;$9layan ef-ül-me’ânî isimli eseriile as/r%n%mi ilmine dâir er-Kisâle fil-9elâm alel-us/urlâb isimli eseri e ba9a 9i/a'lar$ard$r.

ef-ül-me’ânî isimli eserinde, Allahü /eâlân$n 3esmele-i erîfede bulunan Kahmân

e Kahîm isimlerini a;$9lar9en buyuruy%r 9i@ KahmânB 9elimesi, fa’lânB e1ninde bir9elimedir. 3u e1in, bir eyin ;%9lu&unda mübala&a e/me9 i;in 9ullan$l$r. 3ununla berâber,deaml$l$9 bildirmesi ere9me1. Da’nî enelli9le eli' e;ii eyler i;in 9ullan$l$r. Ge;ii birhâli bildirir. Meselâ ayn$ e1inde %lan GadbânB 9elimesi, bir eye a$r$ 9$1m$, ;%9sinirlenmi bir 9imsenin hâlini bildirir. >a9a/ bu 9$1$nl$&$n$n deaml$ %lara9 he' yle%ldu&unu bildirme1. Da’nî ;%9 idde/li %lma9la berâber, 9$1$nl$&$n$n e;ii %ldu&unus/erir. Allahü /eâlân$n Kahmân s$fa/$ da byledir. Kahîm ism-i erîfi ise, fa’îlB e1nindebir 9elimedir. 3u e1inde %lan 9elimeler ise % s$fa/$n, % 9elimenin ma’nâs$n$n deaml$%ldu&unu s/erir. Meselâ, bir insan$n, nâ1i9, 9ibar, h% hâl sâhibi %ldu&unu bildirme9 i;in,fa’îl e1ninde %lan arif 9elimesi 9ullan$l$r 9i, bu s$fa/lar$n$n deaml$ %ldu&unu, e;ii%lmad$&$n$ ifâde eder.

3u i1ahlara re Kahmân, Allahü /eâlân$n rahme/inin ;%9 b%l e eni %ldu&unu,

fa9a/ bu isme ba&l$ %lan rahme/inin bir müdde/ s%nra s%n bulaa&$n$ s/erme9/edir.Kahmân bu ma’nâya elme9/edir. Kahim ise, Allahü /eâlân$n rahme/inin fe9alâde, fa1lafa1la, b%l e eni %ldu&unu, bununla berâber, Allahü /eâlân$n bu isme ba&l$ %lanmerhame/inin daimî e s%nsu1 %laa&$n$, hi; bi/meyee&ini ifâde e/me9/edir. 3uma’nâlara ba&l$ %lara9, Kahmân ism-i erîfinin ma’nâs$4 Allahü /eâlâ, mü’min, 9âfir ay$rde/me9si1in dünyâda bü/ün insanlara a$yara9, fâideli eyleri yara/$' her9esenderme9/edir. $yâme/ 9%'/u9/an s%nra, bu rahme/i s%n bulaa9/$r. Kahim ism-ierîfinin ma’nâs$ ise4 Allahü /eâlân$n s%nsu1 rahme/inin, âh$re//e mü’min %lanlara, îmânile lmü %lanlara, hi; bi/meden, deaml$ %lara9 elee&ini, bunun nihâye/i %lmayaa&$n$s/erme9/edir. Kahîm ismi, Kahmân ismine re ma’nâs$ daha eni e deaml$ %ldu&uhâlde, 3esmele-i erîfede ne4 Kahmân’$n s%nra Kahîm’in sylenmesinin sebebi,Kahmân’$n ma’nâs$n$n neye dünyâya# Kahîm’in ma’nâs$n$n ise s%nraya âhire/e#

mahs?s %ldu&undand$r. İ/e bu sebe'/en d%lay$, Allahü /eâlâ i;in, Kahmân-üd-dünyâB e Kahîm-ül-âh$re/B denir. İmâm-$ 7üb9î ha1re/leri bu ifadeleri na9leder9en4 İbn-iCemâa’dan ne bu ineli9leri byle i1ah eden ba9a bir 1â/ bilmiy%ru1B buyurma9/ad$r.

1) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 13%2) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 3803) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 2&14) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 28&) bkât-ül-mü#essir$n; cild-2, sh. 480) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1037) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-3, sh. 2%7 8) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 42 %) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1& 1&) El-@"lâm; cild-, sh. 2%7 11) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 14812) el-i ezkiret-il-h!##âz; sh. 1&7 13) e#-üz-zünn; sh. 1, 83%, 1102, 103&, 1003, 17%3, 1887, 2&&314) Azâh-!l-meknn; cild-1, sh. 1, 22%, 231, 274, 331, 3%3, cild-2, sh. 70, 14,2&8, 2&%, 302, 307, 378, 47, 027



İBN-İ DAKÎK-$L-"D: Hadîs, us?l, nahi, edebiyâ/ e Iâfiî f$9$h âlimi. Iâir e ha/îb. İsmi, Muhammed bin

Ali bin Oehb bin Mu/î bin 5bi’/-Jâa/’/$r. 5bü’l->e/h 9ünyesini alm$, ueyr’î nisbe/ edili',Ja9$yyüddîn la9ab$ erilmi/ir. İbn-i <a9î9-ül-Wyd nâm$yla meh?rdur. 62+ m. !228#senesinde $1$ldeni1’le Hia1 aras$nda9i Denba’ ehrinde d%&du. Iam e M$s$r’a i//i. ()2m. !")2# senesinde âhire’de efa/ e//i.

Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-ül-Wyd d%&una, babas$ <a9î9-ül-Wyd, %nu Me99e-imü9erremeye /ürdü. ua&$na al$' %nunla berâber â’be-i mua11amay$ /aaf eyledi.<aha s%nra da Allahü /eâlâya münâaa//a bulunu', ;%u&unun Plim e ilmiyle âmilB%lmas$ i;in yalard$. <uas$n$n 9abul %ldu&u 9albine ilhâm %lundu. Memle9e/ine dnü',elâd$n$ en iyi e9ilde ye/i/irme9 i;in ayre/ e//i. ü;ü9 ya/an i/ibâren %na ur’ân-$9erîm &re//i. Arabay$ en iyi 9%nuan abîleler aras$na /ürdü. =&luna, dinin /emelbililerini, hadîs e Mâli9î me1hebi f$9$h ilmini &re//i. ur’ân-$ 9erîm 9$râa/inde ;%9ilerleyen İbn-i <a9î9-ül-lyd, hadîs-i erîf &renme9 i;in <$me9, İs9enderiyye e dahaba9a yerlere i//i. 3abas$ndan, 3ehâüddîn 5b? Hasen bin Hîbe/ullah bin 7elâme,Abdüla1îm Mün1irî, 5b? Hasen Muhammed bin 5neb, 5b? Abdullah bin Abdurrahmân7?fî, 5b? Ali Hasen bin Muhammed bin Ahmed bin Muhammed Jeymî, 5b? Abbâs Ahmedbin Abdüddâim, 5bü’l-Hasen Abdülehhâb bin Hasen bin Muhammed bin Hasen <$me9i,

5b? Hasen Ali bin Ahmed bin Abdülâhid Ma9disi, âd$’l-9udâ/ 5bü’l-Meâlî, Muhammedbin Ali bin Muhammed uraî, 5bü’l-Meâlî Ahmed bin Abdüsselâm bin Mu/ahhar, 5bü’l-Hasen Abdülla/îf bin İsmâil 5bü’l-Hasen Dahyâ A//âr, 0eîb 5bü’l->ere e daha bir;%9âlimin ilminden is/ifâde e//i. H%alar$ndan duydu9lar$n$ ya1$' e1berledi. Dü1bin hadîs-ierîfi e1berden bilirdi.

Mâli9î e Iâfiî me1hebi f$9$h bililerinde e us?l bililerinde s1 sâhibi %ldu. Jârih,Arabî bililer e a9lî ilimlerde ;%9 ileri idi. aman$nda9i âlimlerden ba1$lar$ %nunmü/ehidli9 ma9am$na yü9seldi&ini sylediler. İmâm$ 7üb9î, Ja9ayyüddîn İbni <a9î9-ul-Wyd’in her as$rda nderilen e dîne 9ar$an bid’a/leri ay$9layan müeddidlerden%ldu&unuB syledi. =, hi; ü'he e /ereddü/sü1 d%&ru y%lun y%lusu idi. Her ynüyleüs/ün s$fa/lara, maddî maneî ü1elli9lere sâhi' idi. <înî mes’eleleri halle/me9/e, suâllereuyun ea' bulma9/a ;%9 mâhir idi. 3ir mes’elelenin i;inden ;$9amayana hemen yard$m

eder, s$9$n/$lar$n$ iderirdi. =r/aya sürdü&ü delilleri, syledi&i s1leri her9es /araf$ndanhayre/ e /a9dîrle 9ar$lan$rd$. :%9 a1 9%nuurdu. 7yledi9lerini a;$9 syler, her9esinanlamas$n$ /emin ederdi. Hi; 9imse ile hi;bir e9ilde münâ9aa ya'ma1, anlama1l$9 e/ereddü/leri her9esi /a/min edee9 bir e9ilde hâllederdi. Mealesi ;%9 %lmas$na ra&menhi;bir e9ilde ilimden u1a9 9alma1d$. Hi;bir ii %nu ilimden al$9%yama1d$. Gee sabahlara9adar ilim e ibâde/le meul %lurdu. Herün feir d%&unaya 9adar ilim e /efe99ürlemeul %lmay$, 1i9re/meyi, 9endisine aslî a1îfe 9abul e/mi/i.

Allahü /eâlâya ula/$ran en sa&lam y%l %ldu&undan /a9âya, ya’nî haram eü'helilerden sa9$nmaya ya'$/$. aman$n$n âlimlerinden hi;birinin /a9a/e/iremeyee9leri ara/$rma e ineleme iini üs/lendi. 5lde e//i&i me9i e ma9amlarla%yalanmay$ b$ra9ara9 e ;e9imelerden u1a9 9alara9, din e ilim y%lunda %ldu. İlmi e%nunla amel e/meyi 9endisine en üs/ün a1îfe 9abul e//i. İ/e bundan d%lay$d$r 9i, yü1sene s%nra, bir büyü9 1â/ %nun ha99$nda yle buyurmu/ur@ İnsanlar aras$nda %nunibisini rmedim. İlim, din e ne1â9e/ sâhibi idi. 3undan d%lay$ da, 9adri, ma9am e ünübüyü9 %ldu. Ha9î9a/en 9im ilim a&a$ e9erse, eref meyesi /%'lar, i/e bu 1â/, her9esin9abul e//i&i fa1île/lerin he'sini 9endisinde /%'lad$. Her ü1el i 9endinde idi. Ha9î9a/en9endisi ha99$nda4 aman, %nun ibisine 'e9 ras/lamad$B denilse yeridir.B

Muhaddîs >e/huddîn Muhammed el-Da’merî, %nun ha99$nda yle buyurdu@ =nunibisini rmedim. =ndan daha büyü9 bir ba9a 1â//an %9umad$m. 3ü/ün ilimlere sâhi'bir 1â/ idi. İlimlerin bü/ün dallar$nda mü/ehass$s idi. Hadîs-i erîfleri ay$rma9/a, râîleriha99$nda ma’l?mâ/ sâhibi %lma9/a a9ranlar$ndan nde idi. aman$n$n bir /anesi idi. 3umes’eleyi en iyi bilendi.B i/âb e sünne//en hü9üm ;$9arma9 e ;$9ar$lan hü9müa;$9lama9 9%nusunda iyi bir dereede idi. A9$llar$ durduran, ba9alar$n$n i;inde b%&ulu'9ald$9lar$ 9%nular$ a;$9lama9/a her9esi hayre//e b$ra9aa9 bir a9la e fi9re mâli9 idi.ad$l$&$ esnas$nda erdi&i 9ararlarla ;%9 iyi bir rne9 %lmu/u. 3u hay$rl$ ilerinden bir

/anesi yle idi@ = 1amanda hâ9imler, mah9emeye ü1erlerine bir al alara9 ;$9arlard$.ad$ Ja9$yyüddîn, ü1erine yünden ya'$lm$ bir 9uma alara9 ;$9/$. 3u hâl, %ndan s%nra



ya1d$m. 3ir defâs$nda ar9as$nda idiy%rdum, birden bana dndü e 5y fa9îhS 3ana elenhaberlere re, beni hie/misinB dedi. 3en bunun ü1erine bir müdde/ sus/um. = deamedere94 Hiini %9uB dedi e $srâr e//i. 3en de4 Da1$9lar %lsun 1ühd senden /amameni/mi. Anlad$m 9i, sen ründü&ün ibi de&ilsin. <ünyâya yneldin, dünyâ adamlar$ ile%/uru' 9al9$y%rsun. 5&er bunda ebr %lsayd$, % 1aman ma’1ur %lurdunB dedim. 3u hiidinledi9/en s%nra bir müdde/ sus/u. 7%nra4 7eni byle syleme&e /ei9 eden nedirRB

dedi. 3en de4 3en fa9ir bir adam$m. 3ir a9f$n ilerini yürü/üy%rdum. 3unu benden falan9ii ald$B dedim. 3u durumu bilmiy%rdum. 7en yine es9i iindesinB dedi. 3en de es9iiime yine bir müdde/ deam e//im. 3u esnada haa i/meyi ar1u e//im, i1in is/eme9 i;inyan$na i//im. Ar9as$nda durdum. 3ana dnere94 3a9a hiilerin ar m$RB buyurdu. 3ende4 D%9, yaln$1 haa i/me9 is/iy%rum. Müsâadeni1i alma9 i;in eldimB dedim.

7elâme/le i/. 7ana 9$1$n de&ili1B buyurdu.:%9 mer/ bir 1â/ idi. <e&ii9 a9i/lerde, ;ei/ ;ei/ mal e 'aray$ sada9a erirdi.Hadîs &re//i&i /alebelerinden Muhammed bin Haâsibî anla/$r@ H%am bana her

1aman bir eyler erirdi. 3irün hi;bir eyim 9almam$/$. 3unun ü1erine bir 9â&$da4 Hi1me/;ini1 Muhammed el-?sî ;%9 ih/iyâ; i;inde 9alm$/$rB diye ya1d$m. endisinenderdim. = da benim i;in birey ya1d$. 7%nra i9ini ünü ben /e9rar4 Hi1me/;ini1 İbn-ül-HaâsibîB diye ya1d$m. = da benim i;in birey ya1d$. 7%nra ü;ünü ün %ldu, ben

/e9rar, Hi1me/;ini1 MuhammedB diye ya1d$m. 3unun ü1erine beni ;a&$r$'4 İbn-ül-Haâsibî 9imdirRB dedi. 3endeni1imB diye ea' erdim. =, /e9rar4 ?sî 9imdirRB diyes%rdu. 3en de yine4 3endeni1imB dedim. 3unun ü1erine4 >ar9l$ isim 9ullanma9 s?re/iylebeni 9and$rm$ %luy%rsunRB buyurdu. 3en de4 ar?re/ durumu efendimB dedim. 3ueâb$ma /ebbessüm e//i e yine bireyler erdi. 7%nra@ 3enden birey is/emenin us?lüudur@ İs/eme9, dînimi1in müsâadesi dâhilinde %lursa4 ben imri %lamamB buyurdu.

İbn-i <a9î9-ül-Wyd, ()! m. !")2# senesinde efa/ e//i&i 1aman bü/ün insanlar %na9ar$ a1îfelerini ya'ma9 i;in 9%/ular. M$s$r as9erî birli9leri, blü9ler hâlinde nama1$n$9$ld$lar. aman$n meh?r âirleri, %nun i;in mersiyeler ya1d$lar. Herbiri, bu büyü9 âliminlümünden duydu&u ü1ün/üyü dile e/irmeye ;al$/$.

Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-ül-Wyd, 'e9;%9 /alebe ye/i/irdi. Allahü /eâlân$n dînini daha;%9 9imsenin &renmesi i;in ayre/ sarfeyledi. endisinden4 âd$’l-9udâ/ Iemseddîn

Muhammed bin 5bi’l âs$m J?nusî, âd$’l-9udâ/ Iemseddîn Muhammed bin Ahmed,âd$’l-9udâ/ Alâüddîn Ali bin İsmâil %neî, 5sîrüddîn 5b? Hayyân Muhammed G$rnâ/î,İbn-i bin/i 5b? 7a’îd, Jâüddîn Muhammed bin <ünâî, >e/huddîn İbni 7eyyidinnâsDa’murî, Ierâfüddîn Muhammed bin âs$m İhmîmî, u/büddîn Abdül9erîm bin Abdünn?rHalebî e daha bir;%9 âlim hadîs-i erîf e di&er ilimleri /ahsîl e//i. İbn-i <a9î9-ül-Wyd,M$s$r’$n belli bal$ medreselerinden %lan, >â1$liyye, âmiliyye, 7alâhiyye e ?s <âr-ül-hadîsi ibi medreselerde /ali'lerine ilim &re//i.

Câmi’u 9erâmâ/-il-eliyâ 9i/ab$n$n müellifi %lan D?suf bin İsmâil 0ebhânîrahme/ullahi aleyh#, İbn-i <a9î9-ül-Wyd’in 9erâme/lerinden e yü9se9 hâllerinden ylebahseder@

M%&%llar$n İslâm memle9e/lerine d%&ru elmesi ü1erine, sul/ân$n, ulemân$n /%'lan$' 3uhârî-i erîfi %9umalar$na dâir me9/?bu M$s$r blesine eldi. 3unun ü1erine 3uhârî-ierîf %9unmaya baland$. 3uhârî-i erîfin büyü9 bir 9$sm$ %9undu9/an s%nra, eriye 9alanbir %/urumlu9 %9uma Cuma ününe /e’hîr edildi. Cuma ünü %luna, Ja9$yyüddîn İbni<a9î9-ül-Wyd, 3uhârî-i erîfi %9uyanlardan birisine4 3uhârî-i erîfi %9uma iini neya'/$n$1RB diye s%runa4 3ir mi9/ar 9ald$. =nu da, buün /amamlayaa&$1.B =nlara4 <üni9indi a9/i iin ne/iesi belli %ldu. Iyle yle %lduB dedi. 0i/e9im, Ja9$yyüddîn İbni<a9î9-ül-Wyd’in dedi&i ibi %ldu. M$s$r’da saa durumunda %lan M%&%l as9erleri eri;e9ildi. =nlar$n /ehli9esi, Allahü /eâlân$n i1ni e 3uhârî-i erîfin bere9e/iyle u1a9la/$r$ld$.

3üyü9lerin hâlini anlam$yan bir 9imse, Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-ül-Wyd’e 9ar$ede'si1li9 ya'/$. Vyun %lm$yan s1ler syledi. Ja9$yyüddîn rahme/ullahi aleyh#, %nunfa1la yaamay$', ü; ün s%nra efa/ edee&ini syledi e yan$nda9ileri /es9in e//i. <edi&iibi, % ede'si1 9imse, ü; ün s%nra efa/ e//i.

İbn-i <a9î9-ül-Wyd’in 9ardeine e1iye/ edildi. Ja9$yyüddîn, bu hâdiseyi duyuna ;%9ü1üldü. Gâibden bir ses, % 9/ülü&ü ya'an 9imsenin hela9 %laa&$n$ syledi. :%9

e;meden % 9imse efa/ e//i.



3ir 9imse, Ja9$yyüddîn’den rahme/ullahi aleyh# 'ara is/emeye elmi/i. Ja9$yyüddînrahme/ullahi aleyh# 9endisinde 'ara 9almad$&$n$, bi//i&ini syleyine, % ah$s4 7en insan9ay$r$y%rsun. 5&er senin ehrinden, ?s hal9$ndan %lsayd$m, bana is/edi&im 'aray$erirdinB dedi. Ja9$yyüddîn rahme/ullahi aleyh#, %nun s1üne ;%9 ü1üldü. 3ira1 s%nra %ahs$n 9a/$r$, /e9mesiyle sâhibinin lümüne sebe' %ldu.

Dine bir 9imse, Ja9$yyüddîn’i ;%9 ü1dü. Dü1üne 9ar$ ;%9 9/ü eyler syledi

Ja9$yyüddîn hi; ea' ermedi. = ah$s, efa/$na 9adar ba$n$ belâdan 9ur/aramad$.İbn-i <a9î9-ül-Wyd’in en büyü9 9erâme/i, Allahü /eâlân$n dînine sar$lmas$,

Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# sünne/-i erîfine /âbi %lmas$, 7elef-i sâlihîniny%lunda %lmas$ idi. Da'/$&$m bir i e syledi&im bir s1 %lmas$n 9i, yar$n 9$yâme/ününde hu1?r-i ilâhîde eâb$n$ ha1$rlamam$ %lay$mB buyurur, bylee di&er insanlararne9 %lurdu.

5mîr 7eyfeddîn Hussâmî anla/$r. 3irün sahraya ;$9m$/$m. İbn-i <a9î9-ül-Wyd’i,/i/rer e 9%r9ulu bir a1iye//e, 9abir ba$nda %9uy%r, dua ediy%r e a&l$y%r bir a1iye//ebuldum. 7ebebini s%rdum. = da buyurdu 9i@ 3u, u anda yan$nda bulundu&um 9abirde9i1â/, d%s/lar$mdand$. 3enden ders al$r9en ldü. <ün ee rüyamda rdüm. Hâlinis%rdum. <edi 9i@ 3eni ni;in bu 9abre 9%ydunu1R a'lan ibi y$r/$$, bene9li bir 9'e99abrime eldi. 3eni 9%r9u/maya balad$. :%9 9%r9/um. 3u esnada seimli yumua9 bir 1â/

eldi e 9'e&i 9%du. 3ana ar9adal$9 edere9 yan$ma %/urdu. 3unun ü1erine %na4 7en9imsinRB dedim. = da4 Her Cuma ünü %9udu&un ehf s?resinin mü9âfa/$y$mB dedi.B Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-ül-Wyd rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ âd$ % 9imsedir 9i,

her ie 9$yme/ine re de&er erir. Herbir duruma da ana9 lây$9 %ldu&u ha99$ erir.B 3uyurdu 9i@ Allahü /eâlâ, Jahrîm s?resi 6. âye/-i 9erîmesinde meâlen buyuruy%r 9i@

“-y !mân edenler" 7endilerinizi #e e#lerinizde olanları *e%ennem ateşindenkoruyunuz. / ateşin odunları insanlar #e taşlardır. /rada #az!2eli, sert #eaımasız kızgın melekler #ardır. /nlar, 3lla%+ın emirlerine isyan etmezler. 8e ileemrolundularsa onu yaparlar.( İ/e bu âye/-i 9erîme, din sâhi'lerine bildirilen biremirdir. Allahü /eâlâ, bu nasîha/i 9abule bi1i muaffa9 eylesin. 3u nasîha/i 9abul edene,9endisine her ynüyle ya9la/$raa9 fa1île/leri ihsân buyursun.B

Da1$lar$ndan en meh?ru, 1aman$n$n 9ad$lar$ndan İhmîm ehri 9ad$s$ el-3ehnisî’nin

5l-MuhallâBs$na ya1d$&$ mu9addimedir. 3urada, 3esmele’den s%nra yle buyurma9/ad$r@ i/ab$ma Allahü /eâlâya hamd e//i9/en s%nra bal$y%rum. Kabbimi1, 1lerinhainli&ini e 9alblerin i1ledi9lerini bilir. <ünyâ le11e/ e 1e9lerine dal$' âh$re/i unu/ara9aldanan 9imseler, iledi9leri ünahlar$n hemen 'einden e1aland$r$lmad$9lar$n$ rere9,Allahü /eâlân$n 9endilerini e1as$1 b$ra9aa&$n$ 1annederler. Hâlbu9i, Allahü /eâlâ, âh$re/ins$9$n/$lar$ ile insanlar$ uyar$y%r e Ha s?resi *". âye/-i 9erîmede meâlen buyuruy%r 9i@“abbinin katında bir gün, sizin saydığınız bin sene gibidir .( i/e bu âye/le,dünyây$ âh$re/e /erih edenlerin 'a1arl$9lar$n$n yanl$l$&$na di99a/ ;e9iy%r. Allahü /eâlâ, bui9â1$na di99a/ e/memi1i e faydalanmam$1$ nasîb eylesin. 3u nasîha/leri, Cehennema/eine 9ar$ si'er edinmeliyi1. 3u /ehli9eye düme9/en e %rada 9alma9/an 9%r9uy%rum.3u durumdan Allahü /eâlâya s$&$n$r$1. 3u âye/in bildirilmesinin ma9sad$4 9alblereyerlemi %lan afle//en 9ur/ulmam$1$, Kabbimi1e 9ar$ mes’?l %ldu&umu1 a1îfeleriya'ma9/an ;ei/li düünelerle eri 9almamam$1$, bi1i 9endisinden u1a9la/$raa9 budünyâya ba&lanmamam$1$ bildirere9 bi1i uyarma9/a, ibre/ almam$1$ is/eme9/edir. 1elli9le1ay$f insanlara hü9üm erme a1îfesini alan hâ9imler daha da di99a/li %lmal$d$r. 3u9imseler hal9$n na1ar$nda büyü9 rünürler. Allah’a yemîn %lsun 9i, durum mühim,a1iye/ ahimdir. Allah’$m bi1i a$r/maS 3ir 9imse, âye/ âh$re/i ar9as$na a/ar, ar1u eis/e9lerine b%yun e&er, bü/ün ayre/ e düünelerini dünyal$9 iine /e9sif ederse, bu9imsenin is/e&inin s%nu ma9am seisidir. İnsanlar$n nlünde yer e/me9dir. I$91ü9me9, iyi iyinme9 e insanlar$n 9endisine say$ duymalar$n$ sa&lama9/$r. 3udurumda, hi;bir e9ilde aa&$l$9 hâllerini e ma9sadlar$n$n b%1u9lu&unu hisse/me1ler, i/e,bunlara sylenee9 s1 y%9/ur.

0i/e9im Kabbimi1, 0emi s?resi se9senini âye/-i 9erîmede meâlen4 “0en ölülerebirşey işittiremezsin( e >â/$r s?resi yirmii9ini âye/-i 9erîmede meâlen4 “7abirdeolanlara sen duyuruu değilsin( buyurdu. İ/e byle %lanlar, ha9î9î lülerdir. Allah’/an

9%r9S Iuarâ s?resi i9iyü1%nse9i1ini âye/-i 9erîmede meâlen4 “7alktığın #akit 3lla% seni görmektedir.( buyuruldu. 3ü/ün is/e9lerini Allah’$n r$1âs$na muaf$9 eyle. Allah’$n



ihsân$ndan mahr?m %lan 9imse merhame/ %lunmu de&ildir. 3en e si1, Habîb-i Aemî’nindedi&i ru'/an$1. 0i/e9im %na birisi yle demi/i@ e9e yara/$lmasayd$9.B = da, bunaeaben buyurdu 9i@ Madem 9i yara/$ld$n$1, si1e emredilenleri ya'$' 9ur/ulun.B 5&erbü/ün bunlardan s%nra hâlâ iin /ehli9esini anlamad$ysan e bu /ehli9eyi idrâ9 e/me9/endünyâ seni meul ediy%rsa, u emri düün@ eyamberimi1 salllahu aleyhi essellem#“)ki kişiye emir olma, yetimin malına elini sürme( buyurdu. Fâ hale elâ 9ue/e

illâ billâhîl aliyyila1îm. Heyha/S alem ya1ma1 %ldu. Allah’$n emri â9i %lur e hü9münemâni hi;bir ey de y%9/ur. İ/e bundan d%lay$ insanlar, ha1re/-i 5b? 3e9r’den yan$9 i&er9%9usu hisse//iler. Da’nî ha1re/-i 5b? 3e9r, bu durumlar$ düünere9 AhSB demi/i denefesi yan$9 i&er ibi 9%9mu/u.# Ha1re/-i mer de4 e9e, anas$ mer’id%&urmasayd$.B Ha1re/-i =sman da bunu 9abul edere94 $l$$n$ 9$n$na s%9an 9ii hürdürBbuyurmulard$r. nünde d%lu ha1ineler bulunan ha1re/-i Ali de4 3u 9$l$$m$ benden 9imsa/$n alaa9R 5&er bir mle9 sa/$n alaa9 birey bulabilseydim, bu 9$l$$m$ sa/ma1d$mBbuyurmu/ur. 3u 9%r9udan ha1re/-i mer bin Abdüla1î1’in a%r/ damar$ ;a/lam$ e bu9%r9u sebebiyle efa/ e/mi/i. 7elef-i sâlihînden ba1$lar$ ee9li&e dü/ü&ü 1aman,elerinde bulundurdu9lar$ s%'a ile 9endilerini derlerdi. 3ilmiy%rum, bu ba$ b%lu&urüy%r musunR Da’nî bi1 Allah’a ya9$n insanlar$1 da, %nlar m$ u1a9 idilerR 5e/ de&erli9ardeim, bü/ün bu yü9se9 9albi hâllere, hu?’ e hud?’ ile a;l$&a e susu1lu&a /ahammül

e/me9, eeleri uy9udan u1a9 9alma9la ulaabilirsini1. 3enim seni dae/ e//i&im buyüeli&e ulama e bu hâlleri 9a1anma y%lulu&unda sana yard$m edee9 ey, 1el bira9i/ /ayin edi' bu a9i//e 1i9ir e /efe99ürle meul %lmand$r. albinin 'arlamas$ i;insana ha1$rlanma im9ân$ eree9 1amanlar /esbi/ e/men ere9ir. <ünyal$9 iler 9albeyerleirse, bunlar$ s9ü' a/ma9 1%r %lur. 3unlar$ en iyi bilen 9ii, dünyal$9/an yü1 ;eirir.yle ise bü/ün ayre/ini âh$re/e ha1$rlama&a e 9abirde suâl s%raa9 mele9lere ea'ha1$rlama&a ayre/ e/S 0i/e9im, Allahü /eâlâ, Hir s?resi d9sanü;ünü âye/-i 9erîmedemeâlen yle buyuruy%r@ “abbine yem!n ederim ki, onları mutlaka yaptıkları

şeyden %esaba çekeeğiz.( Gayre/inde bir ee9li9 rürsen, 9endinde bu yü9se9 hâllere 9auma9/an

u1a9lama ibi bir hâl hissedersen, Allahü /eâlâdan yard$m dileS Hu1?runa el 9ald$r.:ün9ü =, 9endisine elenleri b% ;eirme1. Oe =’nun ilminde 9alblerin i1lili9leri sa9l$

de&ildir. :ün9ü Mül9 s?resi %ndrdünü âye/-i 9erîmede meâlen buyuruy%r 9i@ “Yaratan%iç bilmez mi'( İ/e bu benim sana nasîha/imdir. 5&er sen /a9$nl$9 s/erirsen,Kabbine 9ar$ senin i;in a1îfemi ya'/$&$ma delîlim %laa9/$r. endim e senin i;inKabbimden4 nasîha/ 9abul eden bir 9alb, 1i9reden bir lisân e 9eremine, ihsân$na râ1$%lmu bir 9alb is/iy%rum.B

Ja9$yyüddîn İbni <a9î9-ül-Wyd, İbn-i Hâib’in Muh/asar’$na ya'/$&$ erhinmu9addimesinde buyurdu 9i@

ur’ân-$ 9erîmi bi1lere indiren, d%&ruyu bildiren, d%&ru 9a'$lar$ a;an, seâby%llar$n$ bi1lere s/eren Allahü /eâlâya hamd%lsun. 3en ehâde/ ederim 9i =’ndan ba9ailâh y%9/ur. =’nun %r/a&$ e ben1eri y%9/ur.

Dine ehâde/ ederim 9i, Muhammed salllahu aleyhi essellem#, Allahü /eâlân$n 9ulue Kes?lüdür. V1un müdde/ bir 'eyamberin elmedi&i, d%&ru y%lun unu/uldu&u,insanlar$n nefslerinin ar1u e is/e9lerini be&eni', bunlara dald$9lar$, sâdee dünyâya i/ibâredildi&i, 'u/lara /a'$ld$&$ bir s$rada, Allahü /eâlâ, en erefli e /emi1 s%ylular$n aras$ndanMuhammed aleyhisselâm$ se;/i. =’nu, a1âb$ ile 9%r9u/uu, ha99$ 9abul edi', %na i/aa/edene müUdeleyii ya'/$. =’nu mui1elerle /e’yid eyledi des/e9ledi#. 3u mui1elerle =’nuneyamberli&i ha99$nda9i ü'heleri ha9î9a/ n?rlar$ ile ayd$nla//$. albler mu/main %ldu.

3u eser, hü9ümleri, helâli e haram$ bildirir. 3u esere ;%9 ih/iyâ; %ldu&undan, bylebir eseri meydana e/irme9 i;in bü/ün ayre/i, üü e im9ânlar$ bunun i;in safre/meyiiâb e//irir. :ün9ü, bu bililerin mühim mes’elelerden %lmas$, %nlardan bahse/menin,%nlar$ anla/man$n ne 9adar 1%r %ldu&unu s/erir e Allahü /eâlân$n r$1âs$na uyunhü9üm erme9 i;in ;%9 di99a/li %lmay$, bu hus?s/a düülee9 ha/âlardan 9%r9ulmay$ere9/irir.

İ/e hü9ümleri, d%&ru e dînin sâhibinin murâd$ ü1ere erebilme9 er;e9/en 'e91%rdur. 7%nra, insan$n yara/$l$$nda ar %lan n%9sanl$9, deaml$ ;al$ma e ;ei/li

düüneler sebebiyle, 1ihinde meydana elen y%runlu9 e insan$n ahsî e um?mîmuh/elif mes’eleler ü1erinde düünmesi sebebiyle, 1ihin meuliye/i de na1ar-$ i/ibâra



al$n$rsa, hü9ümler ile ilili hus?slar ha99$nda d%&ru %lara9 s1 syleyebilmenin a&$r bir i%ldu&u a;$9;a rülür.

7elef-i sâlihîn bu 9%r9ulu y%la irmiler, ana94 %nlar, bu y%lda ;%9 di99a/li %lara9herhani bir ha/âya düme9/en, yanl$ bir i ya'ma9/an 9%r9ara9 yürümülerdir. 3uhus?sa % 9adar /i/i1li9 s/ermiler 9i, /a9âlar$n$n ;%9lu&undan d%lay$, s%rulan fe/âlar$birbirlerine haâle e/miler, s%rulan bir;%9 suâlden sâdee bir9a;$na ea' ermiler,

di&erlerini bilmedi9lerini sylemiler, s%rulan suâllere yanl$ ea' erdilerse, yar$nâh$re//e hâllerinin ne %laa&$n$ düünere9 1 yalar$ d9müler, bu mes’eleyi iyieara/$rmadan, ü1erinde 9%numam$lar.

>a9a/ %nlardan s%nra i, bu hus?slarda müsamahal$ hare9e/ e/meye dndü.alemlerden i'ler ;1üldü. Danl$ s1ler sylendi. 7elef-i sâlihînin fe/â erir9en ya'/$9lar$sa9$nma e 9%r9malar$ %r/adan 9al9/$. 5&er birisine bir mes’ele s%rulur da, % da yanl$ea' erme9/en 9%r9ara9 dura9lama s/erirse, âhil eya esesei %lara9 9abul edildi.7ür’a/li e ;abu9 ea' erme94 ilmin ;%9lu&u %lara9, ea' erme9/en ;e9inme9 e eridurma9 ise4 bilinin a1l$&$na delil %lara9 9abul edildi 3u hus?s/a s1 sâhibi %lanlar i;in i9ihâl %r/aya ;$9/$4 ya %nlar 7elef-i sâlihînden daha âlim %ldu9lar$n$ iddia edee9ler, yahu/ da9alblerine 7elef-i sâlihînin 9alblerine elen Allah 9%r9usunun elmedi&ini 9abul edee9ler.3u ise, yar$n 9$yâme/ ününde 'erian %lmay$ iâb e//iren bireydir.B

Gee sabahlara 9adar ibâde/ e/me9, ur’ân-$ 9erîm %9uma9 e 9i/a' mü/âlâae/me9le meul %lan İbn-i <a9î9-ül-Wyd, eede bir eya i9i ild 9i/ab$ mü/âlâa ederdi.mrü b%yuna bir;%9 9i/a' ya1d$. İslâm âleminde meh?r %lmu 9i/a'lara, 'e9 faydal$erhler e ilâeler ya'/$. Iiir e nesirin her dal$nda eser ya1d$. 5serlerinden ba1$lar$unlard$r@ İh9âm-ül-ah9âmB Hadîs-i erîflere dâirdir. 3as$lm$/$r.#, 5l-İlmâm bi-ehâdîs-il-ah9âmB Ma/b?dur.#, 5l-İmâm fî erh-il-İlmâmB, 5l-İ9/irâh fî beyân-il-$s/$lâhB, Juhfe/-ül-lebîb fî erh-$/-/a9rîbB Ma/b?dur.#, Ierh-ül-erba’în hadîsen lin-0eeîB, İ9/inâs-us-7eânihB, Ierh-i Mu9addimâ/-il-Ma/ri1îB Vs?l-i f$9ha dâirdir.#, Ierh-i Muh/asar li-İbn-iHâibB. A9aide dâir bir 9i/ab$ e daha bir;%9 9i/a' e hu/beleri ard$r. 3ilhassa hadîs-ierîflerle ilili /amamlanmam$ yirmi ildli9 bir eser %lan İlmâm bi-ehâdîs-il-ah9âmB adl$9i/ab$ İslâm âleminde ;%9 /a9dîr /%'lam$/$r. endisinden ba9a hi; 9imseyi rmemehas/al$&$na ya9alanm$ %lan İbn-i Jeymiyye bile, bu eseri /a9dîr edi', İslâm âlimleri

9ar$s$nda a1ini i’/irâf e/mi/ir.1) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 2&%2) bkt-ü-Ş#iie *Esne($); cild-2, sh. 227 3) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. %14) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-3, sh. 442) ezkiret-ül-h!##âz; cild-4, sh. 14810) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 21%7) /üsn-ül-m!hâdr; cild-4, sh. 317 8) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 324%) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 8&1&) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 13011) Ahkâm-ül-hkâm erhi. Smdet-ül-hkâm; âhire 1%312) m Almihâl <e"âdeti Ebedie; sh. 7813) 'âideli 5il6iler; sh. 14

İBN-İ D#E"HİM (A+, b, Dürey/,;): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Ali bin Muhammed bin Abdüla1î1 bin >ü/?h es-7a’lebî

%lu', la9ab$ Jâüddîn’dir. İbn-i <üreyhim eya İbn-i 5bi’l-Hayr diye bilinir. (!2 m. !"!2#senesi Ia’bân ay$nda Musul’da d%&du. (62 m. !"6)# senesi 7afer ay$nda ?s’da efa/e//i.

Ali bin ed-<üreyhim, 9$râa/ ilmini 5b? 3e9r bin 7ener el-M?sulî’den, f$9$h ilminiIeyh 0?reddîn Ali bin Ieyh-ül-Vyeyne’den &rendi. 5l-Hâî 9i/ab$n$ e İbn-i Mu’/î’nin5lfiye 9i/ab$n$ e1berledi. Alâüddîn ibni Jür9mânî e Iemsüddîn el-İsfehânî’den ilim&rendi. 0?reddîn el-Hemedânî’den 7ahîh-i 3uhârî’yi dinledi. 5b? Hayyân e bir;%9 âlime

âi/ ;%9 say$da 9i/a' %9udu.



İbn-i <üreyhim daha 9ü;ü9 ya/a i9en babas$ efa/ e//i. Geriye babas$ndan ;%9 mal9ald$. Daban$ 9imseler %nun mal$n$ asb e//iler. = ye/im %lara9 ye/i/i. >a9a/ ;%9 ;al$/$ emuaffa9 %ldu. 3üyüdü&ünde mal$n$n bir 9$sm$n$ eriye erdiler. endisine erilen mal ile<$me9’a i//i. =radan âhire’ye e;/i. Allahü /eâlâ %rada %na ;%9 mal ihsân e//i. =radan9endi memle9e/ine eri dndü.

3ir ara İbn-i <üreyhim’in ei bas$l$' 9i/a'lar$ al$nd$. Iam’dan ;$9ar$ld$. =radan

M$s$r’a i//i. 5linden al$nan mal$n$ e 9i/a'lar$n$ 9ur/arma9 i;in /e9rar <$me9’a eridndü. 3u s$rada Iam’da9i 5meî Câmii’nde müderrisli9 a1îfesi erildi. <aha s%nra/e9rar M$s$r’a i//i. M$s$r 7ul/ân$ 0as$r %nu el;i %lara9 Habeis/an’a nderdi. ?s ehrineard$&$nda has/aland$ e %rada efa/ e//i.

İbn-i <üreyhim4 f$9$h, hadîs, us?l-i f$9$h, 9$râa/, /efsîr, fen ilimlerinde e a9$f9%nular$nda üs/ün dereelerde âlim idi. Hâf$1as$ ;%9 9ue/li idi. Hi/âbe/i e 9%numas$;%9 ü1el %lu', bir;%9 eser ya1d$.

İbn-i <üreyhim’in ya1m$ %ldu&u eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- 5l-İnsâf bid-delîl fîesâf-in-0îl, 2- 7elîm-ül-H$râse fî ilm-il-firâse, "- İ9nâ-ül-ha11â9 fî enâ-il-efâ9, *- 3as/-ül-feâid fî hisâb-il-9aâid, +- Jenâ-il-Münâ1ir fî merâî el-münâ1$r, 6- Kisâle/-ü/-/erâdîbeyn-el-emr el-9âd$, (- İ9â1-ül-Musîb fimâ fis-7a/ran min-el-Menâsîb, 8- en1-üd-dürer fî Hur?fi eâil-is-süer, - Gâye/-ül-î’â1 fil-ehâi el-elâ1, !)- Gâye/-ül-munam

fil-ism-il-a’1am, !!- Menhe-üs-7aâb fî 9ubhi İs/i9/âb$ ehl-il-9i/âb, !2- 5l-Mübhem fîHall-il-Mü/erim, !"- 0ef-ul-Cederi fil-em’i beyne ehâdîs-il-Adeî.Gâye/-ül-munam adl$ eserinden ba1$ blümler@ İbn-i <üreyhim bu eserinde Allahü

/eâlâya hamd, Kes?lüne salllahu aleyhi essellem#, âline e 5shâb$na salâ/-ü selâme//i9/en s%nra yle deme9/edir@

İsm-i a’1am, Allahü /eâlân$n 9ullar$ndan i1ledi&i s$rd$r. =nu yara//$9lar$n$n enüs/ünü Kes?lullah efendimi1e salllahu aleyhi essellem# emâne/ e//i. =nu, di&er ism-ierîfleri aras$nda i1ledi. =nu, eyamberlerine aleyhimüsselâm# 1aman$n diline reindirdi&i 9i/a'lara 9%ydu. =nu, eyamberlerine e eliyân$n büyü9lerine &re//i. 5hlindenba9as$ bilmemesi i;in, %nu büyü9 bir s$r ya'/$. İsm-i a’1am maneî ilimlerin enbüyü9lerindendir. 3u sebe'le, İsm-i a’1am ha99$nda bildirilen hadîs-i erîfleri 9$sa %lara9/%'lama9 is/edim. Hadîs-i erîflerden s%nra âlimlerin bu hus?s/a9i syledi9lerini bildirdim.

7%nra harflerin s$rr$ndan bahse//im. 3u 9i/ab$ma Gâye/-ül-munam fil-ism-il-a’1am isminierdim. Allahü /eâlâdan bu eserimi, s$rf r$1âs$ i;in ya1$lm$ bir eser 9$lmas$n$ dilerim.Plimler, Allahü /eâlân$n isimlerinin ba1$s$n$n ba1$s$ndan üs/ün %ldu&unu

sylemilerdir.İsm-i a’1amla ilili, Kes?lullah efendimi1den bildirilen hadîs-i erîfler@ 5b?

Vmâme’nin riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#4 “)sm4i a+zam, 7ur+ân4ı ker!mde üç srededir. &unlar: &ekâra, Gl4i )mrân #e >â%â

sreleridir( buyurdu.5sma bin/i De1îd’in riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, 7erer-i âlem salllahu aleyhi

essellem#4 “)sm4i a+zam şu iki âyet4i ker!me arasındadır( buyurdu9/an s%nra4“0izin ilâ%ınız, 1â/$nda e s$fa/lar$nda asla ben1eri bulunmayan# tek 3lla%+dır. /ndanbaşka %içbir ilâ% yoktur. /, %em a%mândır, %em a%imdir( 3e9âra-!6"# e 3lla% % Allah’d$r 9i#, kendinden başka %içbir ilâ% yoktur. =# $ayy #e7ayymdur. /+nu ne bir uyuklama, ne de bir uyku tutabilir. Aöklerde #e yerdene #arsa %epsi /+nundur. /+nun izni olmadan, nezdinde kim şe2âat edebilir' / yara/$9lar$n# önlerindeki #e arkalarındaki gizli #e âşikâr %erşeyi bilir. 1a%lkâtı,/+nun ilminden yalnız kendisinin dilediğinden başka %içbir şey ka#rayamazlar./+nun kürsüsü, gökleri #e yeri kaplamıştır. &unların yerin e &ün# koruyuuluğu /+na ağır da gelmez. /, çok yüe, çok büyüktür( 3e9âra-2++# âye/-i 9erîmelerini %9udu.

5b? Hüreyre’nin riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhiessellem#4 “3lla%ü teâlânın doksandokuz ismi #ardır. &u isimleri %er kim /amamen# sayarsa, *ennet+e girer( buyurdu.

Dine 5b? Hüreyre’nin riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhiessellem# buyurdu 9i@ “5ile %a2i2, 2akat mizanda, ağır #e a%mâna se#gili iki

kelime #ardır. 3unlar# “0üb%ânalla%i #e bi%amdi%!, 0üb%ânalla%ilaz!m(dir.(



3üreyde r.a#, birün meside Kes?lullah$n yan$na irmi/i. 3u s$rada Kes?l-i e9remsalllahu aleyhi essellem#, Allahümme innî es’elü9e bi ennî ehedü enne9e en/ellâh lâilahe illâ en/e el-5had es-7amed elle1î lem yelid elem y?led elem ye9?n leh? 9üfüen5hadB diye dua eden birisini rüne4 “8e2sim Yed4i kudretinde olan 3lla%ü teâlâyayem!n ederim ki, o şa%ıs 3lla%ü teâlâdan onunla istenildiğinde #erdiği #e onunladua edildiğinde kabul ettiği 3lla%ü teâlânın ism4i a+zamı ile dua etti( buyurdu.

5büdderdâ r.a# yle riâye/ e//i@ Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# bi1e i9indinama1$n$ 9$ld$rm$/$. 3u s$rada %radan bir 9'e9 e;/i. :%9 9$sa bir müdde/ s%nra 9'e9ldü. 3unun ü1erine Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# bi1e dnü'4 “3z öne köpeğekim beddua etti'( buyurdu. Cemâa//e bulunanlardan birisi4 = 9'e&e ben bedduae//im yâ Kes?lallahS Allahü /eâlân$n 9endisiyle dua ediline 9abul e//i&i, %nunla is/enilineerdi&i, ism-i erîfi ile beddua e//imB dedi. Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#,“7eşke bütün ümmet4i 1u%ammed+in a2 #e mağ2iret olması için dua etseydin.Feki nasıl dua ettin'( buyurdu. = 1â/ da4 Allahümme innî es’elü9e bienne le9elhamdülâ ilahe illâ en/e elmennân bedî-üs-semâ â/i el erd$ yâ 1elelâli el-i9râm. Q9fünâhâ1el9elb bimâ i’/eB dedim 9'e9 % anda ldüB dedi.

H1. Ali rahme/ullahi aleyh# yle anla//$@ Kes?l-i e9rem bana, bir s$9$n/$ e ü; birdurumla 9ar$la$na4 “<â ilâ%e illalla% el4$ak!m el47er!m 0b%ânalla%i #e

tebârekallâ%ü abb4ül4arşilaz!m #el4%amdü lillâ%i abbilâlem!n( dememi emre//i.B Abdullah ibni Mes’?d yle riâye/ e//i@ Kes?l e9rem, bir am e düüne eldi&i1aman, “Yâ $ayyü, yâ 7ayym bira%metike esteg!sü( demeyi emre//i.

5b? Hüreyre’nin rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, 7erer-i âlemsalllahu aleyhi essellem#4 “7im, lâ %a#le #elâ ku##ete illâ billa% derse,doksandokuz derde de#a olur. &unların en aşağısı düşünedir( buyurdu.

7ehl bin Hanîf yle riâye/ e//i@ 3irün Kes?l-i e9remin hu1?runda bulunuy%rdum.3u s$rada Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# yan$na a’mâ birisi eldi. Kes?l-i e9remesalllahu aleyhi essellem# 1ünün rmedi&ini ar1 e//i e Dâ Kes?lallahS 3enim,y%lumu s/eree9 9imsem y%9. 3u durum bana ;%9 a&$r e 1%r elme9/edirB dedi.3unun ü1erine 7erer-i âlem4 “Ait güzele abdest al. 0onra ta+d!l4i erkânına uyguniki rek+at namaz kıl" 0onra “3lla%ümme inn! es+elüke #e ete#ee%ü ileyke bi

1u%ammedin sallalla%ü aley%i #e sellem 8ebiyy4ir4ra%meti yâ 1u%ammedete#ee%ü bike ilâ abb!( de"( buyurdu. = 1â/ da Kes?l-i e9remin buyurdu&u ibiya'$na, 1ü rme&e balad$.

Hâ9im, Müs/edre9B adl$ eserinde, 5b? Ca’fer Muhammed bin Ali’den yle na9le//i@ imin 9albinde 9ase/ arsa, Dâsîn-i erîfi 1a’feranla ama ya1$', i;sin.B

ueyrî yle anla//$@ =&lum ;%9 has/alanm$/$. Küyamda Kes?l-i e9remi salllahualeyhi essellem# rdüm. 3ana4 0eyin arRB buyuruna, %&lumun has/al$9 durumunuar1 e//im. = 1aman bana, ifâ âye/-i 9erîmelerini %9umam$ /asiye e//i. 3en de ifââye/lerini bilmedi&imi ar1e//im. 7%nra uyand$m. 3ir ha/m-i erîf %9udum. Iifâ âye/lerineeldi9;e %nlar$ /%'lad$m. =nlar ur’ân-$ 9erîmin al/$ s?resinde bulunuy%rdu. =nlar$ bir9aba ya1d$m. =&luma i;irdi&im 1aman, %&lumun hi;bir ey %lmam$ ibi aya&a 9al9/$&$n$rdüm.

İhyâ-i ul?middîn 9i/ab$nda İmâm-$ Ga1âlî yle bildirdi@ Cuma nama1$ndan s%nra,9im AllahümmeS Dâ 3âniyyü, yâ Hamîdü, yâ Mübdiü, yâ Muîd, yâ Oed?d enini bi halâli9ean harâmi9e e bi /âa/i9e an ma’siyye/i9e e bi fadli9e ammen siâ9eB der e buna dadeam ederse, Allahü /eâlâ %nu ba9as$na muh/a; e/me1. =nu, ummad$&$ yerdenr$1$9land$r$r.

a’b-ül-Ahbâr buyurdu 9i@ im Cuma ününde bulunur, i9i ayr$ eyi sada9a %lara9erir, s%nra rü9?’una e hu?’una /am %lara9 riâye/ edere9 i9i re9’a/ nama1 9$lar e s%nra

Allahümme innî es’elü9e bismi9e 3ismillâhirrahmânirrahim e bismi9e elle1î lâ ilaheillâh? el-Hayyül ayy?m lâ /e’hu1ühü sine/ün elâ nemB diye dua eder e Allahü/eâlâdan birey is/erse, Allahü /eâlâ % is/e&ini %na erir.

İmâm-$ a’1am 5b? Hanîfe rahme/ullahi aleyh# İsm-i a’1am$n AllahB laf1a-i elali%ldu&unu sylemi/ir. Jasauf büyü9lerinin e âriflerin e9serisi bunu 9abul eder. :ün9ü%nlara re, ma9am sâhibini, s$rf ismi ile 1i9rin fe9inde bir 1i9r y%9/ur. 0i/e9im Allahü

/eâlâ, Kes?lüne 5n’âm s?resinin d%9sanbirini âye/-i 9erîmesinde meâlen ylebuyuruy%r@ “Ya%udiler, 3lla%+ın kadrini gereği gibi tanıyâmadılar. 9ünkü: “3lla%



%içbir insana, %içbir şey indirmedi( dediler. Oahyi e 9i/â'lar$ in9âr e//iler.# /nlarade ki, “1sâ+nın insanlara bir nr #e %idayet olarak getirdiği #e sizin de parça

parça kâğıtlar %âline koyup iini1e eleni# açıkladığınız: 2akat çoğunu gizlediğiniz o kitabı kim indirdi' 0izin bilmediğiniz #e atalarınızın da bilmediği şeyler, size eyamber diliyle ur’ân’da# öğretilmiştir. -y eslüm, sen, 3lla% Ho kitabı indirdiIde. 0onra onları bırak daldıkları batakta oynaya dursunlar.(

Plimlerden bir emaa/ bu hus?s/a İmâm-$ a’1ama rahme/ullahi aleyh# uymu/ur.İmâm-$ a’1am$n /alebelerinden bir 9$sm$ bunun i;in ba1$ deliller de e/irmilerdir.3unlardan ba1$lar$ unlard$r@

!- Allahü /eâlâ, M?sâ aleyhisselâma4 ;üp%esiz ki ben 3lla%+ım( diye hi/âbbuyurdu. 5&er Allahü /eâlân$n %ndan daha büyü9 ismi %lsa idi, %nunla hi/âb buyururdu.

2- Allah, laf1a-i elâlinde bulunan hus?siye/, Allahü /eâlân$n di&er isimlerindebulunma1. Meselâ AllahB laf1a-i elâlinin eelinde bulunan elif ;$9ar$l$na lillahB 9al$r.3undan s%nra bulunan lâ a/$l$na lehüB 9al$r. 7%nra lam da a/$l$na eriye H? Hüe#B9al$r. 3unlar$n he'si de Allahü /eâlân$n ismi erîfine delâle/ e/me9/edir.

"- AllahB laf1a-i elâli ile Allah’dan ba9as$ isimlendirilmemi/ir. 3u, meâlen4“3lla%, bütün göklerle yerin #e aralarındakilerin abbidir. / %âlde, /+na ibâdetet #e /+na ibâdet etmekte sabret. $iç sen 3lla%+ın ismini taşıyan başka birini

bilir misin'( Meryem s?resi al/m$beini âye/-i 9erîmesinin /e’illerinden birisidir.*- AllahB laf1a-$ elâli /esniyye e Cem’ ;%&ul# %lma1.+- AllahB laf1a-i elâline mahs?s %lma9 ü1ere Dâ AllahB der9en nidâ eda/$ %lan ye

harfi ile harf-i /a’rîf %lan elif e lam harfleri birli9/e elmi/ir. 3u durum Allahü /eâlân$ndi&er ism-i erîflerinde %lma1. Meselâ Dâ er-Kahmân, yâ er-KahîmB denme1. >a9a/ elif-lams$1 %lara9 yâ Kahmânü, yâ Kahîmü denir.

6- AllahB laf1a-$ elâline s$fa/ e/irilir, fa9a/ Allah laf1a-i elâli ba9as$na s$fa/ %lara9e/irileme1. Meselâ Allahüssamed, Allahüla1îmB denir. >a9a/ 5-Iey’ü AllahüB denme1.

İsm-i a’1am$n Hüe, lâ ilahe illallahB %ldu&u da sylenmi/ir. 5b? Hafs <ime9î,İsm-i a’1am$n Hüel Hayyül ayy?mB %ldu&unu sylemi/ir. 5b? Vmâme’nin r.a#bildirdi&i hadîs-i erîfi delil %lara9 e/irmi/ir. irâ 5l-Hâyyül ayy?mB, 3e9âra, Pl-i İmrâne Jâhâ s?relerinde 1i9redilmi/ir.

Dine ba1$ âlimler İsm-i a’1am$n unlar %ldu&unu sylemilerdir 5l-5had, 5s-7amed,5rhamürrâhimîn, 5l-Oehhâb, Hayrulârisîn, 5l-Gaffâr, 5s-7emi’ul-alîm. 3unlar$n herbirininayr$ ayr$ delilleri ard$r.

Dine denilir 9i, İsm-i a’1am Dâsîn s?residir. Hâ9im 0iâb?rî, Müs/edre9B adl$eserinde, 5b? Ca’fer’den riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?lullah efendimi1 ylebuyurma9/ad$r@ “$er şeyin bir kalbi #ardır. 7ur+ân4ı ker!min de kalbi Yâs!n4i

şer!2tir.( 5b? Abbâs W9lîî yle anla//$@ Muhammed bin Hanefiyye’ye âf, Hâ, Dâ Ayn 7âd

âye/-i 9erîmesi ha99$nda s%ruluna yle ea' erdi@ 5&er sana %nun /efsîrini sylemi%lsayd$m. 7u ü1erinde aya9lar$n ba/madan yürürdün.B

7ehl bin Abdullah Jüs/erî yle anla/$r@ 3irisi İbrâhim 5dhem’e elere9 Dâsîn-i erîfha99$nda ne dedi&ini s%rdu. İbrâhim 5dhem %na4 Dâsîn-i erîf/e bir isim ard$r 9i, 9im%nu bilir e % isimle Allahü /eâlâya dua ederse, % 9imsenin duas$ 9abul %lurB dedi.

Dine İsm-i a’1am$n4 “3lla% tara2ından mele9ler as$/as$yla# bir söz olarakonlara selâm #ardır( meâlinde9i Dâsîn s?resi ellise9i1ini âye/-i 9erîmesi e Aye/-el-9ürsî’nin /amâm$ %ldu&u da bildirilmi/ir.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 1&02) !"cem-ül-müelli#$n; cild-3, sh. 21&3) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 7234) El-@"lâm; cild-, sh. 0) Fâet-ül-m!6nm; <ülemânie ütü:hânesi, !râd 5!hâr$ ksm, >9P 238



İBN-İ EBİ@L-VE%Â (Ab5ü+395,r b, M/;;e5): Hanefî me1hebi f$9$h, hadîs e us?l âlimlerinden. İsmi, Abdül9âdir bin Muhammed

bin Muhammed bin 0asrullah bin 7âlim 7ellâm# bin 5bi’l-Oefâ el-uraî el-M$srî %lu',9ünyesi 5b? Muhammed’dir. Fa9ab$ Muhyiddîn %lu', daha 1iyâde İbn-i 5bi’l-Oefâ diye/an$n$r. 66 m. !2(# senesi Ia’bân ay$nda âhire’de d%&du. ((+ m. !"("# senesiKebî’ul-eel ay$n$n (. ünü %rada efa/ e//i.

Kad$yyüddîn e/-Jaberî, 5bü’l-Hasen İbn-üs-7aâf, hasen bin mer el-urdî,Keîdüddîn İbn-ül-mu’allim, Ierîfüddîn Ali bin Abdüla1îm er-Kessî, Hibe/ullah e/-Jür9is/ânî, Alâüddîn-i Jür9mânî, Abdullah bin Ali es-7anhâî e daha bir;%9 âlimins%hbe/lerinde bulunara9 ye/ien İbn-i 5bi’l-Oefâ ha1re/leri, <imyâ/î e ba9a âlimlerdeniâ1e/ ald$.

3a/a f$9$h e hadîs %lma9 ü1ere, us?l, /ârih, lüa/ e ba9a ilimlerde büyü9 âlim%ldu. Jalebelerine ders %9u/ur e fe/â erirdi. 3ir;%9 ilimleri 9endinde /%'lam$ %lan,9erâme/ler e fa1île/ler sâhibi, ârif, âbid e sâlih bir 1â/ idi. Da1$s$ da ;%9 ü1el idi. Je’lîfe//i&i 9$yme/li eserlerden ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@ 5l-İnâye fî /ahrî-i ehâdîs-il-Hidâye, el-Ceâhir-ül-Mudiyye fî /aba9â/-il-Hanefiyye Hanefî me1hebi âlimlerinin hâl/erümelerini anla/an il9 Jaba9â/ 9i/ab$d$r.#, Ierhu Me’ân-il-âsâr li/-Jahâî Hülâsa/-üd-delâil#, Je1hib-ül-esmâ-il-â9$a, el-Muh/asar fî ilm-il-hadîs.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 3%22) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4713) !"cem-ül-müelli#$n; cild-, sh. 3&24) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 238) Lzâh-ül-meknn; cild-1, sh. 40%, 47&, cild-2, sh. & 0) bkât-ül-#!khâ; sh. 1287) 'e(âid-ül-behie; sh. %%8) e#-üz-zünn; sh. 244, 010, 7&, 1&%7, 102%, 103&, 1032, 1837, 2&24

İBN-İ %A!ÎH (A/;e5 b, A+, b, A/;e5): Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden e âir. İsmi, Ahmed bin Ali bin Ahmed %lu',

nisbe/i el-?fî e el-3a&dâdî e el-Hemedânî’dir. ünyesi 5b? Jâlib, la9ab$ >ahrüddîn’dir.İbn-i >asîh diye meh?rdur. Aslen ?feli %lan İbn-i >asîh r.a#, 68) m. !28!# senesinde%rada d%&du. (++ m. !"+*#’de Ia’ban ay$n$n 26. ünü <$me9’da efa/ e//i.

3ilhassa Wra9 beldelerinde ;%9 /an$nm$ %lan İbn-i >asîh ha1re/leri, İsmâil binJabbâl’den iâ1e/ ald$. Ayr$a, İbn-üd-<eâlî 7âlih bin Abdullah bin es-7abbâ e ba9aâlimlerden ilim &rendi. >$9$h, ferâi1, edebiyâ/, na1$m, nesir, nahi e di&er ba1$ ilimlerdeâlim %ldu. 3ilhassa f$9$h ilminde ;%9 ilerleyi', fe/â ma9am$na yü9seldi. Abdülehhâb binAhmed bin Oehbân ed-<$me9î e ba9a 1â/lar %ndan ilim &rendiler. Wra9’/a iyie /an$n$'meh?r %lan İbn-i >asîh ha1re/leri, daha s%nra Iam’a eldi. Iam Oâlisi Janbu&a 9endisini9ar$lay$' ;%9 hürme/ e i9râmlarda bulundu. assâ’în’de e Keyhâniyye’de ders erdi.>a1île/ler sâhibi, üleryü1lü, âye/ seimli, h% s%hbe/ bir 1â/ idi. Dü1ünde, âlimlere eeliyâya mahs?s %lan ü1elli9 e n?r bulundu&undan, renlerin muhabbe/ini elbederdi.Maddî e maneî %lara9 /alebelerine 'e9;%9 ihsânlarda bulunurdu. 7%hbe/leri ;%9 /a/l$,9endisi ;%9 yü9se9 bir 1â/ %ldu&undan, insanlar he' bunun s%hbe/ine ra&be/ ederlerdi.<aha s%nra, ?fe’de 5b? Hanîfe ha1re/lerinin 9abrinin ya9$n$nda bulunan bir medresedee Müs/ens$riyye Medresesi’nde de ders erdi.

&rendi&i yü9se9 ilimleri /alebelerine &re/me9le 9almay$', ;ei/li 9$yme/li 9i/a'larda ya1an İbn-i >asîh ha1re/lerinin eserlerinden bir9a;$n$n isimleri yledir@ Müs/ahsin-ü/-/arâi9 5bü’l-3ere9â/ Abdullah en-0esefî ha1re/lerinin en1-üd-<e9âi9 isimli eserininna1$m hâline ;eirilmis e9li %lu', Hanefî me1hebi f$9$h bililerini anla/ma9/ad$r.#, 0a1m-üs-7irâiyye >erâi1e dâirdir# e 0a1m-ül-menâr Vs?l-i f$9ha dâirdir#.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 2&42) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 33%3) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 318

4) El-'e(âid-ül-behie; sh. 20) e#-üz-zünn; sh. 04%, 1248, 124%, 110, 182



İBN-İ %E#HÛN (A+, b, M/;;e5): J?nus’da ye/ien Mâli9î me1hebi âlimlerinin büyü9lerinden. İsmi, Ali bin Muhammed

bin 5bi’l-âs$m bin Muhammed bin >erh?n e/-J?nusî el-Medenî el-Amrî %lu', 9ünyesi5bü’l-Hasen e la9ab$ 0?reddîn’dir. Aslen Junusludur. <%&um yeri Medîne %lu', 68 m.!28# senesi Kebî’ul-eel ay$n$n 2). ünü d%&du. (*6 m. !"*+# senesi Cemâ1il-âh$r

ay$n$n 2". ünü efa/ e//i. <%&umu bir Cuma eesi, efa/$ da yine bir Cuma ünü u9?bulmu/ur.

<aha ;%u9 i9en ede babas$ndan ders almaya, ilim /ahsîline balayan İbn-i >erh?n,ilim &renme9 a9$ e ayre/i ile Iam e âhire ibi ilim mer9e1lerine i//i. 3uralardabir;%9 âlim ile buluu' s%hbe/lerinde bulundu. 5b? Abdullah-i asrî İbrâhim es-7ür?rî,5b? Abdullah bin Haris, Ha/îb-i Jilmsân, İ11eddîn D?suf bin Hasen, Cemâleddîn-i Mu/rî,5b? Abdullah bin Câbir el-Oâdâî, eynüddîn-i Jaberî, Ierefüddîn übeyr el-5sânî, 7irâed-<imneh?rî, âd$ Ierefüddîn el-5my?/î, İbn-i Mü9errem el-M$srî, Ierefüddîn el-Huenî,7elâhaddîn-i Alâî, Cemâleddîn el-Mü1enî, Iemsüddîn e1-ehebî, 5b? 7üleymân <â?d binA//âr, Iemsüddîn bin el-Habbâs, 7adrüddîn 5bü’r-Kebî, 7üleymân bin Abdülha9îm,Iemseddîn Muhammed el-Hemedânî, Cemâleddîn bin Gaîre e daha ba9a bir;%9âlimden ilim &rendi. İlim &renme9 i;in ;%9 seyaha/ ya'/$ e s$9$n/$lara 9a/land$. 3u

ayre/leri ne/iesinde, f$9$h, hadîs, a’1, ferâi1, nahi, edebiyâ/, lüa/, me’anî, beyân,edel, man/$9, münâ1ara, /asauf e ba9a bir;%9 ilimde derin âlim %ldu. Ayn$ 1amandaâir idi. $yme/li iirleri ard$r. <inin emirlerini yerine e/irme9/e s%n deree hassas eayre/li %lan İbn-i >erh?n ha1re/leri, haf$1as$ 9ue/li, âbid, ârif e sâlih bir 1â/ idi.&rendi&i hadîs-i erîfleri e bunlar$ riâye/ eden 1â/lar$n isimlerini ya1ar e e1berlerdi.İlimde % 9adar yü9seldi 9i, Medîne-i müneere’de 9ald$&$ 1amanlarda, Mesid-i 0ebî’debulunur, suâllere ea' erirdi. Ar1u edenlere f$9$h e Araba dersleri %9u/urdu. <i&erinsanlar$n yan$nda %ldu&u ibi, âmir e idâreilerin yan$nda da büyü9 bir 9$yme/i ard$.İdâreilere bir ii düen 9imseler İbn-i >erh?n’a elere9, ara$ %lmas$n$, bu ilerininhalledilebilmesi i;in, idâreilere riada bulunmas$n$ is/irhâm ederlerdi. = da bunlar$redde/me1, %nlara yard$m$ %lma9/an 1e9 al$rd$. Dü1lere 9iiye ilim &re//i. 5bü’l-Abbâsel-$bâb bunlardand$r.

İbn-i >erh?n ha1re/lerinin ya1m$ %ldu&u 9$yme/li eserlerden ba1$lar$n$n isimleriunlard$r@ 0ü1he/-ün-na1arB, 51-âhir fil-Meâ$1B, <îânB iir, Jeârîh-ül-ahbâr e/-/a’rîfü bi-nesebi 7eyyid-il-muh/ârB.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 11 2) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 7&%3) Azâh-ül-meknn; cild-2, sh. 20%4) El-@"lâm; cild-, sh. 0) !"cem-ül-müelli#$n; cild-7, sh. 2200) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 2147) e#-üz-zünn; sh. 707, 848

İBN-İ %E#KÂH: Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, İbrâhim bin Abdurrahmân bin İbrâhim bin 7ibâ bin

iyâ %lu', 9ünyesi 5b? İshâ9’d$r. Fa9ab$ 3urhânüddîn’dir. 66) m. !262# senesinded%&du. (2 m. !"2# senesinde <$me9 3âderâiye Medresesi’nde efa/ e//i. Aslen M$s$rl$idi.

İbn-i >er9âh, Arab dili e edebiyâ/$n$n ineli9lerini amas$ndan, f$9$h ilmini isebabas$ndan &rendi. >$9$h ilminde s1 sâhibi %ldu. aman$n âlimlerinden ilmî ynden ;%9ileride idi. >$9$h ilminde9i üs/ünlü&ü hus?sunda âlimler i//ifâ9 e//i. İbn-i Abdüddâim, İbn-i5bi’l-Düsr, Dahyâ bin 7ayrâfî@den e ba9a bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. 3abas$n$nefa/$ndan s%nra 3âderâiyye Medresesi’nde, babas$n$n yerine müderris %ldu. 5meiyyeCâmii’nde /alebelere ders erdi. Müslümanlar %ndan ;%9 is/ifâde e//iler. =na yü9se9ma9am e me9iler /e9lif edildi&i hâlde 9abul e/medi. Amas$ Ierefüddîn’den bir müdde/s%nra ha/îbli9 ya'/$. <aha s%nra bu a1îfeyi b$ra9/$. Je9rar 3âderâiyye Medresesi’nde9i

a1îfesine dndü. 3üyü9 âlim 7arsarî’den s%nra, Iam 9âd$l-9udâ/l$&$ %na /e9lif edildi.



3i11a/ Iam naibi e di&er dele/ ileri elenleri bu i ü1erinde durdular. 3una ra&men İbn-i>er9âh bu a1îfeyi yine 9abul e/medi e a1îfeyi 9abul e/meme9/e $srâr e//i.

aman$nda Iâfiî me1hebi reîsli&i 9endisinde bulunuy%rdu. Dan$nda büyü9 âlimlerye/i/i. Da1$ e 9%numalar$nda ifâdesi ;%9 dü1ündü. <ili ;%9 /a/l$ idi. <eaml$ derserme9/en b$9$' usanma1d$. <erslerini ;%9 9%lay erirdi. :%9 nama1 9$lar, %ru; /u/ar eAllahü /eâlây$ 1i9rederdi. Jeâ1u sâhibi, hay$r ilerinde ;%9 ayre/li idi. G$ybe//en e

ba9as$na s$9$n/$ erme9/en s%n deree sa9$n$rd$. Cmer/ idi. Oermeyi, ihsânda bulunmay$seerdi. 3a9as$n$ 1iyâre/ e/meye e enâ1elerde bulunmaya ehemmiye/ erirdi.Jalebelerin der/lerini anlamalar$ i;in bü/ün üü ile ;al$$rd$. =nlara 9ar$ ef9a/li emerhame/li idi. Jalebeleri aras$nda ilim e fa1île/ sâhibi %lanlar$ medhederdi.

İbn-i >er9âh, 1arif e %r/a b%ylu idi. 0?r yü1lü bir 1â/ %lu', 9albe sein; e ferahl$9erirdi. Ha//â %nun bu durumu, 9ana e r?ha ilerdi. =, Iam’$n büyü9 âlimi e bere9e/iidi. :%9 eir e seablara 9au/u. Allahü /eâlân$n lü/funa e insanlar$n medhine ma1har%ldu.

ehebî %nun ha99$nda4 İbn-i >er9âh, heybe/li %lma9la berâber, merhame/li eyumua9 /abia/l$ idi. >i/ne e 9/ülü9lerden hi; h%lanma1d$. 3a1$ ii//i9lerini ya1d$. Hadîsilmini ;%9 iyi bilirdi. Oera’ e a9ar sâhibi idiB deme9/edir. emâlüddîn Ca’fer de %nunha99$nda yle demi/ir@ İbn-i >er9âh bir ara 3ey/-ül-mâl e9îlli&i ya'/$. 7%nra bu

a1îfeden ayr$ld$. endisine lâ1$m %lan ilerle u&ra/$. Ma9am e me9iye i/ibâr e/medi.Gü1el bir haya/ sürdü. 3en ne 1aman, minberde hu/be, a’1 e nasîha/ i;in aya&a9al9sam, Allahü /eâlâdan hayâ ediy%rum. îrâ a’1 e nasîha/i, ana9 ehli e lây$9 %lanlarya'arB diyere9 /eâ1u ederdi.B

İbn-i >er9âh bir;%9 eser ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- Ierhün-ale/-/enbîh@ Dirmi ildli9 bir eserdir. 2- Ja’lî9-ün-alâ muh/asar-$ İbn-i Hâib@ Vs?l-i f$9ha dâirbir eserdir. "- 5l-İ’lâm bi fedâil-i-Iâm, *- >e/ââ, +- >edâil-i aere-i mübeere, 6- 5l-Menâih li /âlib-is-saydi e1-1ebâih.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 432) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1403) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 34

4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 88) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-8, sh. 3120) bkât-ü-Ş#iie *Esne($); cild-2, sh. 2%&7) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 127, 218, 48%, cild-2 sh. 1237 8) 5r9ckelmnn Fl-2; sh. 13&, <!:-2, sh. 101

İBN-İ %Û'Î: Hadîs, 9elâm, /ârih e edebiyâ/ âlimi. İsmi Abdürre11â9 bin Ahmed bin Muhammed

bin Ahmed bin mer bin Muhammed e-Ieybânî el-Mere1î el-3a&dâdî %lu', 9ünyesi5bü’l->adl’d$r. Fa9ab$ emâlüddîn’dir. 6*2 m. !2**# senesi Muharrem ay$n$n %nyediniünü 3a&dad’da d%&du. (2" m. !"2"# senesi Muharrem ay$nda efa/ e//i. 5-Iün?1iyye9abris/an$na defnedildi.

İbn-i >?/î, bir;%9 ilim 9%llar$nda mü/ehass$s idi. :%9 üs/ün bir 1e9as$ ard$. Grdü&üe duydu&u bir eyi unu/ma1d$. Hadîs ilmine ;%9 nem erdi. 3ir;%9 hadîs âlimlerindenhadîs-i erîf dinledi e riâye/lerde bulundu.

endisi yle der@ 3en beyü1 âlimden ilim &rendim.B 5s-7âhib Muhyiddîn bin el-Ce1î, el-Mübâre9 bin Mu’/as$mbillah, Muhammed bin 5bî Kîniyye, Ali bin es-7âî el-3a&dâdî hadîs dinledi&i h%alar$d$r.

İbn-i >?/î, 3a&dad’da9i el-Müs/ens$riyye Medresesi’nin 9ü/ü'hânesine müdür %ldu.Oefa/$na 9adar bu a1îfeyi yürü//ü. 0â1i9, mü/eâ1i, ü1el ahlâ9 sâhibi bir 1â/ %lan İbn-i>?/î’den4 %&lu 5bü’l-Meâli Muhammed e Mahm?d bin Halîfe hadîs riâye/inde bulundu.İbn-i >?/î, mrünün s%nlar$na d%&ru fel; has/al$&$na /u/uldu. Jârih e edebiyâ/ ilimlerindede s1 sâhibi idi.

İbn-i >?/î, bir;%9 eser ya1d$. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@ !. 5d-<ürer-ün-nâsia fîi’r-il-mie/-is-sâ-bia, 2. Mem?-ül-âdâb fî mu’em il-esmâi el-el9âb@ 5lli ildli9 bir

eserdir. ". <ürer-ül-esdâf fî urer-il-esâf@ Dirmi ildli9 bir eser. *. Jel9îh-ül-efham fil-muh/elif el-mü’/elifi, +. 5l-Haâdis-ül-âmia/i e/-Jeârüb-in nâfîa/i fil-mie/-is-sabra.



1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-, sh. 21 2) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1&03) +isân-ül-m$zân; cild-4, sh. 1&4) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-2, sh. 31%) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 304

0) ezkiret-ül-h!##âz; cild-4, sh. 14%37) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 0&8) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 00%) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 374

İBN-İ HABÎB EL-HALEBÎ: Hadîs e /ârih âlimi. İsmi, Hasen bin mer bin Hasen bin Habîb bin mer ed-

<$me9î el-Halebî %lu', 9ünyesi 5b? Muhammed e 5b? Jâhir’dir. Fa9ab$ ise3edr?ddîn’dir. (!) m. !"!)# senesi Ia’bân ay$nda Haleb’de d%&du. (( m. !"((# senesiKebî’ul-âh$r ay$n$n %nbirinde efa/ e//i.

İbn-i Habîb, babas$n$n muh/esib a1îfesinde bulundu&u Haleb’de ilim &rendi. 3ir;%91â/lardan ilim &renen İbn-i Habîb, bir;%9 beldeleri ilim &renme9 i;in d%la/$. âhire’de

Muhammed bin Mu’dâd, Muhammed bin Gâli, Abdülmuhsin İbn-üs-7âb?nî, Dahyâ binM$srî’den ilim &rendi. ("" m. !""2# senesinde il9 defâ, (" m. !""8# senesinde dei9ini defâ haa i//i. 3u seyaha/ler esnas$nda M$s$r e 7uriye’nin ;ei/li ehirlerindei9âme/ e//i. İbrâhim bin 7âlih e %nun babas$ mer’den e >ahrüddîn ibni Ha/îb’denhadîs-i erîf dinledi.

endisinden de4 İbn-i Aâir, İbn-i âhire, İbn-ül-Aemin’in /%runu, Muhibbüddînİbn-ü-I$hne, Alâüddîn ibni Ha/îb en-0âs$riyye e bir;%9 âlim hadîs-i erîf dinlediler eriâye//e bulundular.

İbn-i Habîb daha s%nra Jrablus’a i//i. =radan Iam’a e s%nra da Haleb’e eridndü. Oefa/$na 9adar %rada i9âme/ e//i.

İbn-i Habîb bir;%9 eserler ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- 0esim-üs-7abâ@ 3u eser man1?m e nesir ile 9ar$$9 ya1$lm$ bir eserdir. 2- <ürra/-ül-eslâ9 fî

dele/-il-e/râ9@ 3u eserde M$s$r’da hü9üm sürmü %lan Meml?9lü hü9ümdârlar$ eMeml?9lü /ârihi anla/$lma9/ad$r. "- Cüheyne/-ül-ahbâr fî esmâ-il-Hulefâi mülü9-il-emsâr,*- Je19irâ/-ün-nebîh fî eyyâm-il-Mens?r e benîhi, +- 5n-0em-üs-7â9$b, 6- 5l-Mu9/efâ fî1i9ri fedâil-il-Mus/afâ, (- ef-ül-Mür?/@ Iâfiî me1hebi f$9h$na dâir bir eserdir. 8- >üs?l-ür-Kabî’ e us?l-ül-3edî, - Ma9âmâ/-ül-Ouh?.

5n-0em-üs-7â9$b adl$ eserinden ba1$ blümler@#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem#< A++/ü 7e9+9 ,5,5e3, 5eree,:

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# beerin en üs/ünüdür. Allahü /eâlâya en ya9$n edereesi en yü9se9/ir. Allahü /eâlâ, =’na 'e9 ;%9 fa1île/ler ihsân buyurdu. Her i9i dünyâdama9am$n$, 1i9rini 'e9 yü9se9 9$ld$. 5n 9âmil ü1elli9leri =’nda /%'lad$. endisine ya9$n9ullar$ aras$nda da =’nu üs/ün /u//u. ur’ân-$ 9erîmde =’nu dü. Deri, =’nun i;in /emi1ya'/$ e mesid 9$ld$. =’nun mui1esini 9$yâme/e 9adar bâ9i eyledi. =’nu bü/ün insanlaraeyamber %lara9 nderdi. =na efâa/-i 9übrây$ ihsân eyledi. =’nu âh$r 1amaneyamberi 9$ld$. =nun ismini Ar-$ a’lâya e Cenne/’in bir;%9 yerine ya1d$. =’nun asf$n$'e9 eni bildirdi. =’nun s1lerini hi9me/ler e derin ma’nâlar ile d%lu 9$ld$. =’nun emrineuyulu', yasa9lad$&$ eylerden sa9$n$lmas$n$ irâde eyledi. Mahl?9una, =’na i/aa/ eylemesiniemreyledi. =’nun sünne/i seniyyesine e =’nun y%lunda idenlere uyma9 i;in 9ullar$n$/ei9 buyurdu. =’nun 9adrinin e 9$yme/inin 9endi 9a/$nda 'e9 yü9se9 %ldu&unu bildirdi.=’nun 9endi res?lü e 9ulu %ldu&una îmân e/meyi bü/ün insanlara far1 9$ld$. =’nunas$/as$yla 'e9;%9 hay$rlar yara//$. =’nu 9endisine ya9$n 9$ld$. =’na ahy nderdi. =’nuhem dünyâda hem de âh$re//e a1î1 9$ld$. =’nun dinini di&er dinlerden üs/ün 9$ld$. =’nuay$'lardan e e9si9lerden muhafa1a eyledi. =’nu en ü1el e9ilde /erbiye e//i. =’nabilmedi9lerini &re//i. =’na her mü9il e mübhem %lan eyin hâllini e nas$l ;1ülee&inis/erdi. =’nu 9endisine habîb seili# e d%s/ ya'/$.

Allahü /eâlâ, Habîbine /a’1im e hürme/i emre//i. =’nun nasîha/lerine ya'$may$,

=’nun 9adrini e 9$yme/ini yü9se9 /u/may$ emre//i. Allahü /eâlâ di&er eyamberlereerdi&i fa1île/lerin ben1erlerini e daha fa1las$n$ %na ihsân e/mi/ir. Cebrâil aleyhisselâm4



Iar9$ e arb$ d%la/$m. >a9a/ Muhammed aleyhisselâm ibisini rmedimB diyere9,Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# üs/ünlü&ünü beyân e/mi/ir.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, en erefli belde %lan Me99e-i mü9erremeded%&du. Me99e-i mü9erreme, ere9 Allahü /eâlân$n indinde e ere9se 9ullar$n$n yan$nda'e9 9$yme/lidir. = dürr-i ye/im %radan ;$9/$. = üne, Me99e-i mü9erreme semâs$n$nuf9undan d%&du. Muhammed aleyhisselâm, İbrâhim aleyhisselâm$n duas$, Nsâ

aleyhisselâm$n müUdesi, urey s%yunun en /emi1i, Hâim%&ullar$n$n inisidir. =, Arablar$nen ereflisi, en üs/ünü e en fa1fle/lisidir.

#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# 62+r2: Kes?lullah$n mübâre9 ba$büyü9 idi. Jeni beya1 idi. Mübâre9 sa9al$ erîfleri s$9 %lu', yarad$l$/an sa;lar$ ibi %ndüleidi. Mübâre9 al$nlar$ a;$9 idi. Mübâre9 dileri beya1 idi. Mübâre9 n dileri seyre9 idi. 71syledi&i 1amanda, san9i dileri aras$ndan n?r ;$9ard$. Mübâre9 bedeni, hem yumua9,hem de 9ue/li idi. Mübâre9 9alar$ ine idi. alar$n$n aras$ a;$9 idi. Mübâre9 9ir'i9leriu1un idi. Mübâre9 9%llar$ e/li idi. Mübâre9 9%llar$, aya9lar$ e 'arma9lar$ u1un idi.Mübâre9 yü1ü, bir mi9/ar yuarla9 idi. 0e’eli %ldu&u 1amanda, mübâre9 yü1ü ay ibinurlan$rd$. Allahü /eâlân$n 9ullar$ aras$nda %ndan daha fasih e /a/l$ s1lü 9imserülmedi. Mübâre9 s1leri âye/ 9%lay anla$l$r, nülleri al$rd$ e r?hlar$ e1bederdi.Mübâre9 bedenleri âye/ /emi1 idi. %9usu amberden daha h% idi. :%u9lar aras$nda

9%9usu ile /an$n$rd$. =’nun e;/i&i yerden e;enler, 9%9usundan =’nun e;/i&ini anlarlard$.Mübâre9 1, 9ula9 e di&er u1ular$ âye/ 9ue/li idi. Mele9leri e ey/anlar$ rürdü.Ayd$nl$9/a rdü&ü ibi 9aranl$9/a da rürdü. nünde %lanlar$ rdü&ü ibi, ar9as$nda%lanlar$ dahî rürdü. >ahr-i âlem salllahu aleyhi essellem# üleryü1lü idi. Jebessümedere9 ülerdi. Güler9en, mübâre9 dileri rünürdü. Güldü&ü 1aman, n?ru duarlarü1erine 1iyâ erirdi. Daa e e9arla yürür idi. Dana e eri ba9aa&$ 1aman, bü/ünbedeni ile dnü' ba9ard$. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# sü9?/ hâli u1un idi.<eaml$ /efe99ür ederdi. 5shâb$ ile dâimâ rüürdü. Adâle/ e ihsân ü1ere idi.

#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# e9/7, 6e /,+;,: Kes?lullah salllahualeyhi essellem# Arab leh;elerini âye/ ü1el bilirdi. Her abîleye 9endi leh;esi ile hi/âbederdi. >esaha/ e belâa/$, a9$l sâhi'lerini hayre//e b$ra9$rd$.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, yü9se9 bir ahlâ9 ü1ere bulunuy%rdu. =’nun

ahlâ9$, ur’ân-$ 9erîmin bildirdi&i e &re//i&i ahlâ9 idi. â/en =, yü9se9 ahlâ9$/amamlama9 i;in nderilmi/i. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# hilmi 'e9;%9 idi.endisine elmiyenlere, = iderdi. Oermeyene erirdi. endisine 1ulmedenleri e ha9s$1l$9ya'anlar$ affederdi. Güü ye//i&i hâlde, 9imseden in/i9am alma1d$. endisine mea99a/%lan e is/emedi&i durumlara 9ar$ sab$rl$ idi. İnsanlardan elen e1iye/ e s$9$n/$lar =’ndasab$rdan ba9a bireyi ar//$rma1 idi. Münâf$9lar$n 9endisi ha99$nda9i 9/ü s1 e ilerinirmeme1li9/en elirdi. endisine dil u1a/anlara 9/ülü9 ile mu9âbele e/me1di. Allahü/eâlâ, =’nu %nlara 9ar$ mu1affer 9$l$naya 9adar, %nlardan elen s$9$n/$ e e1iye/leresabreyledi.

#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# b43+r2 3r42 ;9;e+e, 6e4e37,: Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# hediye 9abul eder e erene hediye ilemu9âbele buyururlard$. <âima ba9alar$na yard$m ederdi. >a9irlerin dae/ini de 9abuleder, %nlara /erîf ederlerdi. Medîne-i müneerenin en u1a9 yerlerinde bulunan has/alar$1iyâre/ ederdi. İh/iyâ; sâhibi e âi1 9imseler %labilee&i ih/imâli ü1erine, nama1lar$ fa1lau1a/ma1d$. endisinden 1ür diliyenlerin 1ürlerini 9abul ederdi. endisini 1iyâre/eelenlere 'e9;%9 i9râmda bulunurdu. 5shâb$ndan e 5hl-i bey/inden her9ese /erbiye ile

3uyurunB diyere9 ea' erirdi. Dan$nda bulunanlara ayn$ seiyi s/erirlerdi. 5nes binMâli9 rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ Kes?lullaha %n sene hi1me/ e//im. 3ana, ya'/$&$mbireyden d%lay$, bunu ni;in byle ya'/$n eya ya'mad$&$m birey i;in de, bunu ni;inya'mad$nB buyurmad$.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# ;%9 ef9a/li idi. <âima iyili&i emreder e iyili9sâhiblerine ya9$n dururdu. /ülü&e, 9/ülü9 ile muâmele e/me1di. /ülü9 sâhibinemüsamaha s/erirler, %nu affederlerdi. İyili9/en üünün ye//i&ini ya'ard$. İbn-i Mes’?drahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# ümme/inemea99a/ %laa9 e ü; elee9 eyleri emir buyurmam$, %nlara dâimâ 9%lay eyleri

emre/mi/ir.B



#e?+++/2 7e69z 6e 59+e7,: Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhi essellem#yü9se9 bir /eâ1uya sâhi'/i. ibirden her9esi ;%9 sa9$nd$r$rd$. >a9irlere e muh/a;laraiyili9/e bulunurdu. Hi1me/;ilerle berâber yerdi. Hu1?rlar$na elenlere hi1me/ ederlerdi.Ar'a e9me&i i;in bile %lsa, ya'$lan dae/e iabe/ ederdi. um e ;a9$l /alar$ ü1erineya/ard$. :ar$dan alm$ %ldu9lar$ eyleri bi11a/ 9endileri /a$rlard$. 5shâb$na r.anhüm# enü1el e en mü9emmel e9ilde muâmele ederdi. 3ir melise /erîf buyurdu9lar$nda,

melisin s%n buldu&u yere %/ururlard$. ul e 'eyamber %lmay$, sul/an %lmaya /erihe//i. <%s/u da, düman$ da, =’nun adâle/ine, ilmine e yü9se9 bir ahlâ9a sâhi' %ldu&unaehâde/ e/me9/edir.

Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# susmas$ ;%9 %lu', e9ar sâhibi idi. A19%nuurdu. Gü1el %lmayan s1lerden yü1 ;eirrirdi. Melisi, hidâye/, ilim, hilm e hay$rmelisi idi. =’nun bulundu&u melis/e, ürül/ü %lma1, her 9afadan bir ses ;$9ma1d$.Adâle/ e edeb y%lunda asla /a’i1 erme1di.

#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# zü/5ü< 397, 6e ,b95e7,: Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# 1ühdü 'e9;%9 idi. 3u hus?s/a en yü9se9 mer/ebedebulunuy%rdu. <ünyân$n 'arla9l$&$na e yald$1$na ehemmiye/ erme1di. =, her 1aman /âa/ü1ere idi. anaa/9ar idi. İlerinde 'e9 /emi1 e ne1îh idi. İlerinde e hâllerinde, 9ifâye/mi9/ar$n$ /erih buyururdu. Diyee9 e iyee9lerinde 1ar?re/ mi9/âr$ ile ye/inirdi. al$n

iyee9lerden iyerlerdi. >a1la yeme1di. 5e eline yeme9 is/eme1di. =nlara a;l$&$n$,susu1lu&unu belli e/me1di. 5&er yeme9 e/irirlerse yerdi. 7u erirlerse i;erdi. Ah$re/e/erîf e//i9lerinde, eriye hi;bir ey b$ra9mad$. endisinden sâdee silâh$, 9a/$r$ e bir'ar;a ara1i 9ald$. Hâlbu9i 9endisine yerde9i ha1inelerin anah/ar$ erilmi/i. Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# ibâde/i 'e9;%9 idi. Allahü /eâlâdan 9%r9mas$, Kabbini /an$mas$dereesinde idi.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, 9$yâme/ ününde il9 ne 9abirden ;$9aa9/$r.İnsanlar ümidsi1 hâle dü/ü9leri 1aman, %nlara = müUde eree9/ir, %nlar$n efâa/;isi%laa9/$r. =nlar sus/u9lar$ 1aman, = 9%nuaa9/$r. 5n ne Kes?lullah efendimi1 salllahualeyhi essellem# Cenne/’e iree9/ir. =, eser hau1unun sâhibidir. eser hau1unun9%9usu, mis9den daha h%/ur. =nun suyu, baldan daha /a/l$ e sü//en daha beya1d$r.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# hem il9 efâa/ eden, hem de efâa/i il9 9abul

%land$r. Derde9i a&a;lardan daha ;%9 9imseye efâa/ eder.#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# ;,ze+er,: Me99eliler, Kes?lullah/ansalllahu aleyhi essellem# 9endilerine bir mui1e s/ermesini is/emilerdi. 3ununü1erine Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# %nlara, ay$n i9iye blünmesi mui1esinis/erdi. Me99e müri9leri bu mui1eyi rüne ü1üldüler. 5shâb-$ 9irâm ise seindi. 5b?Cehl ahma9l$&$ndan d%lay$, ay$n bu e9ilde blünmesinin sihir %ldu&unu syledi einanmad$. Ger;e9/en ay$n i9iye blünü' blünmedi&ini anlama9 i;in, u1a9lara insanlarnderdiler. V1a9/a bulunanlar da % saa//e ay$n blündü&ünü syleyine, bu mui1eninsihir %lmad$&$ %r/aya ;$9/$.

Kes?lullah efendimi1den salllahu aleyhi essellem# su is/enmesi@ 3ir a1â s$ras$nda5shâb-$ 9irâm susu1 9al$na, eyamber efendimi1den salllahu aleyhi essellem# suis/ediler. eyamber efendimi1 salllahu aleyhi essellem# mübâre9 sa& elini, bulunan ;%9a1 suya s%9/u. arma9lar$n$n aras$ndan, '$narlar ibi su a9ara9 suyun bulundu&u 9a'deaml$ /a/$. Her9es bu sudan abdes/ ald$. =nlar binbeyü1 9ii idiler. Dü1bin 9ii %lsa,Kes?lullah$n bere9e/i ile % su %nlara yine 9âfi elirdi.

Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# yeni d%&mu bir ;%u9 e/irilmi/i.Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# hu1?rlar$nda 9%nuu', Kes?lullah$neyamberli&ine ehâde/ e/irdi.

a/âde’nin rahme/ullahi aleyh# 1ü, Vhud Muharebesi’nde elma$9 9emi&i ü1erinea9m$/$. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# %nu, /e9rar yerine 9%ydu. =ndan s%nra %1ü, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# bere9e/iyle en iyi e sa&lam 1ü %ldu.

3edr Muharebesi’nde, İslâm düman$ 5b? Cehl, Muâ1 bin Afra’n$n elini 9esmi/i.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# %nun 9esi9 elini ya'$/$rd$. Allahü /eâlân$n i1ni ile9%lu es9isinden daha sa&lam %ldu.

Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#, 5shâb-$ 9irâmdan birisine dua

buyurmulard$. Kes?lullah$n mübâre9 dualar$n$n bere9e/i /â /%runlar$na 9adar ula/$.



Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhi essellem#, Abdurrahmân bin Af’a bere9e/ iledua buyurmulard$. 3u duan$n bere9e/iyle, Abdurrahmân bin Af’$n r.a# einin e/râf$mallarla d%ldu. Ha//â bir defâs$nda, yediyü1 deeyi fa9irlere sada9a %lara9 erdi.

Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# mui1elerinden birisi de, Allahü/eâlân$n =’na ayb ile ilili ba1$ eyleri bildirmesidir. Kes?lullah efendimi1 u9?’ bulaa&$n$haber erdi&i eyler %lmu/ur. Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem# 9endisinden

s%nra fi/nelerin ;$9aa&$n$, H1. =sman’dan s%nra, H1. Ali’nin de ehid %laa&$n$, 5meîlerinemir %laa9lar$n$, $yâme/ alame/lerini, H1. Mehdî’nin ;$9aa&$n$, Ammâr’$ r.a# âsilerinehîd edee9lerini, hâriilerin 1uh?r edee&ini, yü1lerinin /ral$ %laa&$ b%1u9 9aderiyyenine 5shâb-$ 9irâma dil u1a/anlar$n ;$9aa&$n$ e d%&ru y%ldan ayr$laa9lar$n$ bildirmi/ir.

Me99e müri9leri, 'u/lar$n$ in9âr e//i&i i;in, Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#ldürme9 ü1ere i//ifâ9 e/milerdi. Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem# einden;$9ar9en, %nlara d%&ru /%'ra9 ser'/i. =nlar, 7erer-i âlem salllahu aleyhi essellem#yanlar$ndan e;/i&i hâlde, far9$nda bile %lmad$lar. =nlar, hâlâ Kes?lullah$ salllahu aleyhiessellem# einden ;$9mas$ i;in be9lediler.

5shâb-$ 9irâmdan e Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# ümme/inden sâlih9imselerden 1uh?r eden 9erâme/ler de Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#mui1elerindendir.

Kes?lullah$ /asdi9 e/me9, Allahü /eâlâdan ba9a ilâh %lmad$&$na inand$9/an s%nra,Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem#, Allahü /eâlân$n 9ulu e res?lü %ldu&unainanma9 da far1d$r. Kes?lullaha îmân4 =’nun 'eyamberli&ine ehâde/ e/me9, Allahü/eâlâdan e/irdi9lerinin he'sini e buyurdu9lar$n$ /asdi9 e/me9/ir. alb ile /asdi9 e dil ilei9râr bir arada bulununa îmân /amâm %lur. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#'eyamberli&ine e bildirdi9lerine îmân e//i9/en s%nra, =’na i/aa/ e/me9 de lâ1$md$r.:ün9ü =’na i/aa/, Allahü /eâlâya i/aa/la berâberdir. 7erer-i âleme i/aa/ edi', =’nunsünne/-i seniyyesi ü1ere yürüyen 9imse, d%&ru y%ldad$r. =’nun emirlerine uyan, en büyü9seâba e mü9âfa/lara 9auur. =’na muhalefe/ edi', emirlerine 9ar$ elenler, en büyü9a1âba e e1aya u&rarlar. Kes?lullaha i/aa/ e/me9, =’nun sünne/-i seniyyesine uyma9,=’nun e/irdi9lerini 9abul e/me9, =’nun bildirdi9lerini her /arafa yayma9/$r.

Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# sünne/-i seniyyesine ya'$an

Cehennem’den 9ur/ulur. Ph$re//e iyilerle berâber har %lunur. 7ünne/-i seniyyeye uyan,ur’ân-$ 9erîme de uyar. Her9esin b%1uldu&u 1amanda, sünne/-i seniyyeye ya'$ana yü1ehîd seâb$ ard$r. 7ünne/-i seniyyeden yü1 ;eiren, Kes?lullah$n y%lundan ayr$lm$ %lur.im nefsini sünne/-i seniyyeye uymaya meb?r ederse, mes’?d e bah/iyar 9imselerden%lur. 7ünne/-i seniyyeye muhalefe/ edi', 9ar$ ;$9an, hüsrana u&rar. <inden %lmay$',s%nradan %r/aya ;$9an bid’a/lerden ;%9 sa9$nmal$. :ün9ü her bid’a/ dalâle//ir, sa'$9l$9/$r.7ünne/-i seniyyeyi bili' %na uyma9 s?re/iyle, 9albleri uyan$9 bulundurmal$d$r. 7ünne/-iseniyye iyi bilinirse, neyin dalâle/ e sa'$9l$9 %ldu&u 9%laya anla$l$r.

#e?+++/ salllahu aleyhi essellem# e6=, 6e /ür;e7: Her mü’minin Kes?l-ie9remi salllahu aleyhi essellem# semesi lâ1$md$r. 3ir 9imse Kes?lullah$ an$ndan,mal$ndan, elâd$ndan, ana e babas$ndan e d%s/lar$ndan daha ;%9 semedi9;e îmân$9âmil bir mü’min %lama1. Kes?lullah efendimi1i salllahu aleyhi essellem# seen, i;inde

îmân$n /ad$n$ duyar, Kes?lullaha seenler aras$na 9a/$l$r. Allahü /eâlân$n 9endilerine lü/ufe ihsânda bulundu&u 9imselerle ar9ada %lur. :ün9ü 9ii, sedi&i ile berâberdir. 5shâb-$9irâm r. anhüm#, Kes?lullah efendimi1i salllahu aleyhi essellem# anlar$ndan daha ;%9seiy%rlard$. =’na 9aumay$, =’na ya9$n %lmay$, hereye /erih ediy%rlard$. =’nahürme//e 9usur e/meme9 i;in bü/ün ü;leri ile ;al$$y%rlard$. =’na ;%9 salâ/ e selâm%9uy%rlard$. Hele 5b? 3e9rin rahme/ullahi aleyh# Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#%lan sei e muhabbe/i 'e9 meh?rdur. H1. mer, Kes?lullah$ an$ndan daha ;%9sedi&ini yemîn ile sylemi/ir. H1. =sman e H1. Ali’nin de Kes?lullaha %lan sei emuhabbe/leri ma’l?mdur. H1. Ali’den yle bildirilmi/ir@ Oallahi, Kes?lullah salllahualeyhi essellem# bi1e, mallar$m$1dan, ;%u9lar$m$1dan, babalar$m$1dan e analar$m$1dan,harare//en yanan i&erlerin serin suya %lan i/iyâ9lar$ndan daha seilidir e 9$yme/lidir.BAmr bin As rahme/ullahi aleyh# yle buyurmu/ur@ Hi;bir 9imse bana Kes?lullah/andaha seili %lmam$/$r.B İbn-i mer’e bi1e en sedi&in 9imseyi syler misinR denine,

ye/i ey Muhammed salllahu aleyhi essellem# deme9/en 9endini alamad$. 5shâb-$9irâm$n bir 9$sm$ da, Kes?lullah efendimi1e salllahu aleyhi essellem# /âbi %lmalar$ e



semelerinden d%lay$ 3edr’de, Vhud’da e Hende9 muharebelerinde müri9 %lan %&lu ea9rabalar$ ile muharebe e//i.

Kes?lullah efendimi1e seinin alâme/i, Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#hürme/ e /a’1im, =’nun ümme/ine ef9a/, sâlihlerine iyili9 e/me9, %nlara nasîha//abulunma9, %nlara faydal$ %lu', 1ararlar$ %nlardan def e/me9/ir. Kes?lullah$ salllahu aleyhiessellem# seenlerden %lanlara, =’nun emirlerine uyu', yasa9lar$ndan 9a;anlara, ere9

s$9$n/$ e ere9se enili9 1amanlar$nda =’nun âdab$ ile edeblenenlere, =’nunemre//i9lerini nefsinin ar1u e is/e9lerine /erih edenlere, Allah i;in seini', Allah i;inseenlere, =’nun sünne/i ile amel e/meye deam edenlere, ehe/inin is/e&inin a9sine,Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# sünne/-i seniyyesi is/i9âme/inde idenlere, =’nunsünne/-i seniyyesinin dinin emir e yasa9lar$n$# &renen e %nlarla amel edenlere, =’nunahlâ9$ ile ahlâ9lananlara, =’nun sedi9lerini seenlere, Kes?lullah$n 5hl-i bey/ine e5shâb-$ 9irâma hürme/ edi' %nlar$ seenlere, bid’a/lerden e bid’a/ ehlinden u1a99alanlara ne mu/lu.

#e?+++/ ee5,;,ze /ür;e7 6e 7@z,;: Allahü /eâlâ, Kes?l-i e9reme salllahualeyhi essellem# hürme/ e /a’1imi far1 9$ld$. =nun hu1?runda, =’ndan ne 9%numay$,=’na 9ar$ edebe uymayan ilerde bulunmay$ yasa9lad$. 5shâb-$ 9irâma, Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# a&1$ndan ;$9anlar$ di99a/le dinlemelerini emre//i. Herhani bir

e9ilde muhalefe/ e/me9/en seslerini =’nun sesinden fa1la ;$9arma9/an mene//i. =’nahaya//a i9en de, efa/$ndan s%nra da hürme/ e/melerini emre//i. =’nu, birbirlerini;a&$rd$9lar$ ibi ;a&$rmamalar$n$ emre//i. =’na, sedi&i isimler aras$nda en ü1eli ile hi/âbe/melerini emre//i. =’nun yan$nda sesini al;al/ara9 9%nuanlar$ dü e %nlar$ af ema&fire/ buyuraa&$n$ e büyü9 mü9âfa/a 9au/uraa&$n$ a’de//i. 3u sebe'le 5shâb-$9irâm r.anhüm#, 7erer-i aleme salllahu aleyhi essellem# ;%9 hürme/ e /a’1imdebulunurlard$. 5b? 3e9r e mer r.anhümâ#, Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#1lerini 9ald$r$' ba9ama1lard$. 5/râf$nda %/ururlar9en san9i balar$n$n ü1erinde 9uarm$ ibi %/ururlard$. Kes?l-i e9rem abdes/ ald$&$ a9i/, Kes?l-i e9remin abdes/ suyunualabilme9 i;in birbirleri ile yar$ ederlerdi. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#sa;$ndan bir 9$l düüne, %nu alabilme9 i;in ;%9 ayre/ s/erirlerdi. =’nun emirlerineuyabilme9 i;in anla bala ;al$$rlard$. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9a'$s$n$

'arma9lar$ ile de&il, /$rna9lar$ ile ;alarlard$. 3ir ey s%raa9lar$ a9i/, Kes?lullah’ahayâlar$ndan d%lay$ %nu s%rmaya esâre/ edeme1lerdi.Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# haya/lar$nda %ldu&u ibi, elâ/lar$ndan s%nra

da hürme/ e say$ lâ1$md$r. 7elef-i sâlihîn, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# birhadîs-i erîfini duydu9lar$ 1aman, derhâl %nu al$rlar, e1berler e ma’nâs$na re amelederlerdi. =’nun hadîs-i erîfi %9undu&u 1aman, hürme/le dinlerlerdi. 3ir 9$sm$,Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# dâir birey ii//i&i 1aman, %ldu&u hâlde 9al$r, 'ürdi99a/ dinlerdi. 3ir 9$sm$, hu?’ e hud?’ hâline bürünürdü. 3ir 9$sm$n$n 1lerindenyalar a9ard$. 3ir 9$sm$, anla/$landan d%lay$ hayrân 9al$rd$. 3ir 9$sm$n$n reni a/$', sa'sar$%lurdu. 3ir 9$sm$, abdes/si1 asla hadîs-i erîf ya1ma1d$. 3ir 9$sm$, ya/ara9 eya aya9/ahadîs-i erîf %9umay$ h% rme1di. 3ir 9$sm$, 9endisinden hadîs-i erîf %9umas$ is/endi&i1aman, derhâl usl abdes/i al$r, /emi1li&ini ya'ar e yeni elbiselerini iyerdi.

5y insan%&luS Kes?lullaha, hu1?rda imisin ibi hürme/ e /a’1imde bulun.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, yan$nda an$ld$&$ 1aman edebli %l. Günahlar$n$n afe ma&fire/i i;in =’nun efâa/ini is/e.

#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# Â+,e 6e E/9b2 e6=,: Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# /emi1 5hl-i bey/ine, a9rabas$na, =’nun se;9in s%yuna, 5shâb-$9irâma, mü’minlerin anneleri durumunda %lan mübâre9 1eelerine hürme/ e /a’1im,Kes?lullaha %lan, hürme/ e /a’1imdendir.

5y Pdem%&luS Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem# 5hl-i bey/ine, âlimlerehürme/ e /a’1imde bulundu&un ibi, hürme/ e /a’1imde bulun. Kes?lullah efendimi1insalllahu aleyhi essellem# 5hl-i bey/ini e H1. Ali, Ca’fer bin 5bî Jâlib, V9ayl bin 5bî Jâlib,H1. Abbâs’$ r.anhüm# seenleri se. =nlara bu&1 edenleri seme. =nlar$ semeyi ni’me/bil. 3u sei, îmâna delildir. ureye iyili9le muâmele e/.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, 5shâb-$ 9irâm$ semeyi emre//i. =nlar$n

Allahü /eâlâ 9a/$nda9i dereelerinin 'e9 yü9se9 %ldu&unu bildirdi.



5y insan%&luS 7erer-i âlemin 5shâb$ ha99$nda her 1aman hüsn-i 1anda bulun.=nlar$n aralar$nda meydana elen hâdiselerden d%lay$, hi;birisinin ân$na ya9$mayaa9s1 syleme9/en ;%9 sa9$n. <âima %nlar$n ü1el hâllerinden bahse/. >a1île/lerini anla/.=nlara dümanl$9 eden, %nlar$ semeyen bid’a/ ehli 9imselerden u1a9 9al.

Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#, 5shâb$ ha99$nda yle buyurdu@&enden sonra $z. -b &ekr #e $z. Emer+e uyunuz", “0izden biriniz, U%ud 5ağı

kadar sadaka #erse, -s%âbımdan birisinin #erdiği yarım sa+ sadaka se#âbınaulaşamaz.(

5shâb-$ 9irâm$ medh e senada bulunan 9imse, nifa9/an u1a9/$r. =nlara uyan, d%&ruy%lu bulur. :ün9ü Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhi essellem#4 “-s%âbım, göktekiyıldızlar gibidir. $angisine uyarsanız kurtulursunuz( buyuruy%r. =nlara hürme/ e/a’1imde bulunan, ebedi âh$re/ yurdunda 9erâme/ elbiseleri iyer. =nlar ha99$nda,Kes?lullah$n ha99$na riâye/ edeni, Allahü /eâlâ, hem dünyâ, hem de âh$re//e muhafa1aeder.

Allahü /eâlâ, 5shâb-$ 9irâm$, Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem# yü9se9s%hbe/lerinde bulunmalar$n$n hürme/ine üs/ün 9$ld$. =nlar$, nebîler e res?ller hari;,bü/ün insanlardan üs/ün 9$ld$.

#e?+++/ ee5,;,z, salllahu aleyhi essellem# 3br-, 4erî+er,, z,y9re7:

Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîflerini 1iyâre/ ü1el bir sünne//ir. Kes?l-ie9remin 9abri erîflerinin 1iyâre/ edilmesi hus?sunda mü/ehid âlimler imâ’ e/miler, 'e9büyü9 fa1île/ e seâb$n %ldu&unu bildirmilerdir. Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#efa/$ndan s%nra 1iyâre/ eden 9imse, san9i haya/$nda 1iyâre/ e/mi ibidir. 7erer-iâlemin salllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîflerini 1iyâre/ eden, =’nun ya9$nlar$ aras$nairer, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# efâa/ine 9auur. Medîne-i müneeredei9âme/ eden 9imse, Kes?l-i e9remin bulundu&u % mübâre9 /%'ra9/an nasîbini al$r. =radaefa/ eden, =’nun efâa/ine 9auur. Medîne-i müneerede, Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# mesidine i/meli, 9abr-i erîfi 1iyâre/ e/meli, Kes?lullaha e =’nun i9imübâre9 halifesi H1. 5b? 3e9r e H1. mer’e selâm ermeli, ere9li %lanlar ya'$lmal$,Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem# mesidinde sesi yü9sel/memeli, edebi asla/er9e/memeli, Kes?lullaha %lan hürme/ e /a’1imde 7elef-i sâlihîn ibi %lmal$d$r.

Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# Kada-i mu/ahharas$ndan, minberinden emübâre9 aya9lar$n$n bas/$&$ % yerlerin bere9e/lerinden is/ifâde e/melidir. Cebrâilaleyhisselâm$n ahy e/irdi&i % yerlere ba9ma9la, %ralar$ rme9le 1leriereflendirmelidir.

Mesid-i 0ebeî, /a9â ü1ere 9urulmu e ya'$lm$ bir mesiddir. =rada Kada-imu/ahhara ard$r. 3uras$, Cenne/ bah;elerinden bir bah;edir. ur’ân-$ 9erîm e sünne/-inebeiyye n?rlar$ dünyân$n her /araf$na buradan yay$ld$. 3urada bir yer ard$r 9i, buras$Mesid-i haramdan s%nra yeryü1ünün en 9$yme/li yeridir. :ün9ü %rada, >ahr-i âleminsalllahu aleyhi essellem# mübâre9 ü?du bulunma9/ad$r. 3u mesidde ;%9 nama19$lmal$d$r. 3u sebeble ;%9 ni’me/lere 9auulur. 3urada 9$l$nan nama1, ba9a yerlerde9$l$nan bin nama1dan üs/ündür.

#e?+-, e3re;e +97 6e e+9; 83;3: 7erer-i âleme salâ/ e selâme/irmenin fa1île/i 'e9 büyü9/ür. 7alâ/ e selâma deam e/meli %ndan âfil %lmamal$d$r.3ilhassa Cuma ünleri ;%9 salâ/ e selâm %9umal$d$r. Allahü /eâlâdan birey is/iyen9imse, ne Allahü /eâlâya hamd e sena e//i9/en s%nra, Kes?lullaha salllahu aleyhiessellem# salâ/ %9umal$d$r. 3yle bir dua 9abule 'e9 lây$9/$r. İ9i salâ/ ile duan$n ba$ndae s%nunda %lma9 ü1ere# ya'$lan dua eri ;erilme1.

Kes?lullah efendimi1e salllahu aleyhi essellem# bir salâ/ %9uyana, Allahü /eâlâ %nrahme/ eder. = 9imsenin %n ha/âs$ aff%lur. =n deree yü9sel/ilir. =n seâb ya1$l$r. Mele9lerde %na salâ/ %9urlar, ya’nî % 9imse i;in is/i&far %9urlar, % 9imsenin af e ma&fire/ini Allahü/eâlâdan is/erler. 7erer-i âleme salllahu aleyhi essellem# ;%9 salâ/ %9uyan 9imseninünahlar$ af e ma&fire/ %lunur. 3ir 9i/a'/a Kes?l-i e9reme salllahu aleyhi essellem#salâ/ ya1an 9imse ;%9 seâba 9au/u&u ibi, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#ismi bu 9i/a'/a 9ald$&$ müdde/;e, mele9ler % 9imse i;in is/i&far %9urlar. Kes?lullahefendimi1e salllahu aleyhi essellem# %n 9ere salâ/ e selâm %9uyan 9imse, bir 9le a1âd

e/mi ibi %lur. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, 9abri yan$nda salâ/ %9uyan9imsenin %9udu&u salâ/$ duyar. Allahü /eâlân$n yeryü1ünde d%laan mele9leri ard$r.



3unlar, ümme/inin %9udu9lar$ salâ/$ Kes?lullah efendimi1e salllahu aleyhi essellem#ile/irler.

Mu9/efâ fî 1i9ri fedâil-il-Mus/afâB adl$ eserinden ba1$ blümler@Allahü /eâlâya hamd, Kes?lüne, =’nun Pline e 5shâb$na salâ/ %lsun. 71lerin en

ü1eli4 Allahü /eâlân$n 9i/ab$ ur’ân-$ 9erîm, en d%&ru y%l4 Kes?lullah/an salllahu aleyhiessellem# bildirilen y%ldur. Me’s?d % 9imsedir 9i, Allahü /eâlân$n 9i/ab$ ur’ân-$ 9erîme e

Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# emirlerine uyar.Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# babas$ Abdullah bin

Abdülmu//alib’dir. Annesi Oehb bin Abdi Menâf bin ühre bin ilâb’$n 9$1$ Pmine’dir. H1.Pmine, Kes?lullah efendimi1e hâmile i9en =’nun a&$rl$&$n$ hi; hisse/medi. Kes?lullahahamile %lmas$ sebebiyle, 9endisinde usanma b$99$nl$9 meydana elmedi. H1. Amine’yebirün uy9u ile uyan$9l$9 aras$nda i9en ü1el e /a/l$ s1lü birisi eli', %na, insanlar$n e9âina/$n efendisine hâmile %ldu&unu bildirdi.

Kes?lullah efendimi1in babas$ Abdullah, urey /iâre/ 9eran$ ile Iam’a /iâre/ i;ini/mi/i. Ar/$9 ilerini bi/irmiler, dnüy%rlard$. Medîne-i müneereye eline, has/aland$e burada efa/ e//i.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, Kebî’ul-eel ay$n$n i9ini a1ar/esi ünü feird%&ar9en dünyâya /erîf buyurdu. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# dünyâya /erîf

buyurmas$ ile ey/an$n semâdan haber ;almas$ enellendi. =’nun d%&mas$ ile her yersars$ld$. Kes?lullah$n annesi Pmine e dedesi Abdülmu//alib, =’nun dünyâya /erîfe/mesine ;%9 seindiler. =’nun bere9e/inin e 9$yme/inin ;%9 yü9se9 %laa&$n$n far9$naard$lar.

Kes?lullah efendimi1e il9 sü/ em1iren 5b? Feheb’in a1âdl$s$ 7üeybe Hâ/un’dur.Kes?lullah$n bere9e/iyle a1âd edildi. Kes?lullah efendimi1 daha s%nra %na i9râmlardabulunmu, 1iyâre/ e/mi/ir. 7üeybe Hâ/un’dan s%nra Kes?lullah$ salllahu aleyhiessellem# Halime Hâ/un em1irmi/ir. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# HalimeHâ/un’un yan$nda, 7a’d abîlesinin bulundu&u yerde 9ald$lar. Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# hürme/ine 'e9;%9 bere9e/ler e b%llu9lar rüldü. Kes?lullah salllahu aleyhiessellem# Halime Hâ/un’un yan$nda dr/ ya$na 9adar 9ald$. 7%nra annesi Pmine Hâ/un’a/eslim edildi.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# al/$ ya$na eline, annesi Pmine ile berâberMedîne-i müneerede bulunan day$lar$na 1iyâre/e i//iler. 3erâberlerinde Qmmü 5ymende ard$. Anneleri, bü/ün üü ile Kes?lullah efendimi1in raha/$n$ /emin e/me9 i;in ayre/s/erirdi. Medîne-i müneerede bir ay 9ald$9/an s%nra dnerler9en, y%lda 5bâ denilenyerde, Kes?lullah efendimi1in annesi efa/ e//i. 3uraya defnedildi.

Kes?lullah efendimi1in annesi efa/ edine, dedesi Abdülmu//alib’in yan$nda 9ald$.Abdülmu//alib, eyamber efendimi1i 9endisine ;%9 ya9$n /u/ard$. =’nun s1lerini dinlerdi.=’nun muhafa1a e hi1me/ine ;%9 ehemmiye/ erirdi. Oefa/ edee&i 1aman, Kes?l-ie9reme salllahu aleyhi essellem# ba9mas$ i;in %&lu 5b? Jâlib’e as$yye//e bulundu.

Amas$ 5b? Jâlib, 7erer-i âlemi salllahu aleyhi essellem# ;%9 seerdi. =’nunbere9e/ini far9eder e rürdü. Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem# ;%u9lar$na /erihederdi. 3ir defâs$nda urey’in ileri elenleri ile sefere ;$9m$/$. 3erâberinde Kes?l-ie9remi de /ürmü/ü. =nlar bu y%lulu9lar$ s$ras$nda Kes?lullah salllahu aleyhiessellem# ile s%hbe/ edi' 9%nuurlar9en y%runlu9lar$ iderdi. Kes?l-i e9remin bere9e/iile bu y%lulu9lar$ âye/ ü1el e s$9$n/$s$1 e;mi/ir. âfile, 3ahîra denilen bir 'a'a1$nyan$na u&rad$. 3ahîra, Kes?lullah efendimi1in mübâre9 ellerini /u//u9/an s%nra4 3u,Allahü /eâlân$n âlemlere rahme/ %lara9 nderdi&i 'eyamberdirB dedi. =’nun elii ilea&a;lar$n e /alar$n sedeye ard$9lar$n$, bir bulu/un %nu lelendirdi&ini, =’nda,elee&i bildirilen 'eyambere dâir 9i/a'larda ya1$l$ s$fa/lar$ rdü&ünü syledi. Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem#, bu s$rada daha %ni9i ya$nda bulunuy%rdu. =’nu, Allahü /eâlâmuhafa1a ediy%rdu. =, 9aminin mürüe/ ba9$m$ndan en üs/ünü, ahlâ9en iyisi, hilm eemâne/ ba9$m$ndanda en büyü&ü idi. Asla münâ9aa e/me1, yalan syleme1di. :%9yü9se9 hasle/leri 9endisinde bulundurdu&u i;in Muhammed-ül-emînB denirdi.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# yirmibe ya$nda i9en, H1. Hadîe âlidemi1inad$na /iâre/ ya'ma9 i;in Iam’a y%lulu9 ya'/$. 3erâberinde, H1. Hadîe’nin hi1me/;isi

Meysere de ar idi. Kes?lullah efendimi1i salllahu aleyhi essellem# bu y%lulu9 s$ras$ndai9i mele9 lelendiriy%rdu.



Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# 9$r9 ya$na eldi&i 1aman, 'eyamberli9a1îfesi erildi. Her /araf nübüe/ n?ru ile ayd$nland$. Kes?lullaha salllahu aleyhiessellem# ahy, ne d%&ru rüyalar e9linde elmeye balad$. Kes?l-i e9rem, Hirâ<a&$’na ider, %rada yaln$1 9al$rd$. 0ihâye/ =’na Cebrâil aleyhisselâm# ründü. =’nu,'eyamber %ldu&u haberi ile müUdeledi. =’na4 “/ku" $erşeyi yaratan abbininismiyle ki, /, insanı pı%tılaşmış kandan yarattı. /ku, senin abbin kalemle yazı

yazmayı öğreten, insana bilmediğini öğreten, bol kerem #e i%sân sâ%ibidir( meâlinde9i Alâ9 s?resinin il9 be âye/ini %9udu. Aya&$ ile yere urdu. :$9an su ile =’naabdes/ almas$n$ &re//i. İ9i re9’a/ nama1 9$lmas$n$ syledi. 7%nra i//i. Cebrâilaleyhisselâm# =’na eldi&i ün, Kama1ân-$ erîfin %nyedisi e a1ar/esi ünü idi.Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# eyamberli&i bildirili', Cebrâil aleyhisselâm#=’na elmeye balay$na, yan$ndan e;/i&i a&a;lar e /alar =’na selâm erirdi. “-nyakın akrabalarını â%ıret azâbı ile korkut( meâlinde9i Iuarâ s?resi i9iyü1%ndrdünüâye/-i 9erîmesi nâ1il %lunaya 9adar, ü; sene i1li %lara9 insanlar$ İslâma dae/ e//i.3undan s%nra, İslâma dae/i a;$9/an ya'/$. Allahü /eâlâ /araf$ndan 9endisine bildirilenleriinsanlara /ebli& e//i. Qmme/ine nasîha/ eyledi. 5mâne/i yerine e/irdi. Kes?lullah salllahualeyhi essellem#, insanlar$ Allahü /eâlâya îmâna dae/ ediy%rdu. Nmân edenlerin âh$re//eebedi a1a'/an 9ur/ulaa&$n$, Allahü /eâlân$n r$1âs$na 9auaa&$n$ bildiriy%rdu. =nlar$

9endisini /asdi9 e/meye e 9endisine /âbi %lmaya ;a&$r$y%rdu. urey müri9leri ise,insanlara Kes?l-i e9reme i/aa/ e/memelerini emrediy%rlar, Kes?lullah$ e =’na îmânedenleri dinlememelerini sylüy%rlard$. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, %nlar$naras$nda %n sene /ebli& a1îfesini ya'/$.

H1. Hadîe e H1. Ali’den s%nra, a1âdl$ 9lesi eyd bin Harise, es9i d%s/u e ya9$nar9ada$ H1. 5b? 3e9r, H1. =sman, Abdurrahmân bin Af, 7a’d bin 5bî Oa99âs, übeyr binAâm, Jalhâ bin Vbeydullah il9 müslüman %lanlard$r. H1. Hadîe’den s%nra müslüman%lan bu se9i1 9iiye 7âbi9?n-i İslâmB, ya’nî il9 müslümanlar denir.

Hz. ;er@, ;ü+ü; 8+4: H1. mer’in, müslüman %lmadan ne İslâma %landümanl$&$ ;%9 idde/li idi. Ha//â birün 9$l$$n$ 9uan$', Kes?lullah efendimi1i ldürme9i;in y%la ;$9m$/$. D%lda 0uaym bin Abdullah’a ras/lad$. 0uaym’dan, 9$19ardei >â/$ma ileeni/esi 7a’îd’in müslüman %ldu&unu, Habbâb bin 5re/’in de %nlara ur’ân-$ 9erîm

&re/me9/e %ldu&unu &rendi. 3una ;%9 9$1an mer, d%&ru 9$19ardeinin eine i//i.=nlar$n ur’ân-$ 9erîm %9udu9lar$n$ ii//i, i;eriye irine, 9$19ardeine e eni/esine urdu.<aha s%nra %9udu9lar$ urân-$ 9erîm sahifesini is/edi. Oe eline al$' %9udu. = andamer’in 9albi yumuad$. Dumua9 bir sesle4 3u ne ü1el e yü9se9 s1lerB dedi. =nlara,Kes?lullah$n nerede bulundu&unu s%rdu. =nlar da Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#7afa’da 5shâbdan birinin einde %ldu&unu sylediler. H1. mer %raya d%&ru y%la ;$9/$.Kes?lullah$n bulundu&u ee eline, i;eri irme9 i;in i1in is/edi. İ1in erili' i;eri irine,%rada bulunanlara selâm erdi. Kes?lullah efendimi1in hu1?runda müslüman %ldu. H1.mer’in müslüman %lmas$, müslümanlar i;in bir fe/ih %ldu. = ün İslâm$n9ue/lenmesinde ;%9 /esirli %ldu.

Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# 'eyamberli&i ar/$9 her /arafayay$lm$/$. 3u haber /â İran İm'ara/%ru isrâ’ya 9adar arm$/$. 3unun ü1erine isrâ,Demen Oâlisi 3â1ân’a yle haber nderdi@ urey’in aras$ndan birisinin ;$9$','eyamberli9 iddias$nda bulundu&unu duydum. =’nun bulundu&u yere i/. 5&er buiddias$ndan a1e;me1se, ba$n$ bana nder.B 3â1ân, isrâ’n$n bu haberinin bulundu&ume9/?bu, Kes?lullaha nderdi. = 1aman Kes?l-i e9rem 3â1ân’a u eâb$ erdi@“;üp%esiz, 3lla%ü teâlâ, onun katlini, öldürüleeğini #a+d etti.( 3â1ân bir müdde/be9ledi. <urumun nas$l %laa&$na ba9/$. 3ir süre s%nra isrâ, %&lu /araf$ndan ldürüldü.3unun ü1erine 3â1ân, 9endisinin e ar9adalar$n$n müslüman %ldu&unu bildirdi.

H,re7-, 4erî: Me99e müri9leri müslümanlara 9ar$ e1iye/ e s$9$n/$lar$n$ar//$rm$lard$. Müslümanlar, bu durumu Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# ar1 e//iler.Hire/ i;in i1in is/ediler. Gen;, ih/iyâr, müslümanlar i1lie Medîne-i müneereye i/meyebalad$lar. Medîne-i müneereye aran Me99eli muhair 9ardelerine, Medînelimüslümanlar her /ürlü yard$m$ ya'$y%rlard$. 3irün Kes?lullah$n da salllahu aleyhiessellem# Me99e-i mü9erremeden ;$9$', hire/ eden müslümanlarla buluaa&$n$, bu

s?re/le müslümanlar$n daha raha/ hare9e/ edere9 9ue/ bulaa&$ndan 9%r9an Me99elimüri9ler, <ârunnede denilen 9%na9/a /%'land$lar. Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#



ldürmeye 9arar erdiler. Ana9 Allahü /eâlâ %nlara bu f$rsa/$ ermedi. Kes?l-i e9rem, H1.5b? 3e9r ile berâber Me99e-i mü9erremeden ayr$ld$lar. 7er Ma&aras$’na ard$lar.Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# Me99e’den ayr$ld$&$ haberini alan Me99emüri9leri, her /araf$ aramaya balad$lar. Ha//â 7er Ma&aras$’n$n yan$na 9adar eldiler.Kes?l-i e9remle salllahu aleyhi essellem#, H1. 5b? 3e9r, ma&arada ü; ee 9ald$lar.7%nra Allahü /eâlân$n i1ni ile y%la ;$9/$lar. D%llar$na deam eder9en, 'elerinden 7ürâ9a

bin Mâli9’in elme9/e %ldu&unu rdüler. >a9a/ Kes?lullah efendimi1in bir mui1esi %lara9,7ürâ9a’n$n a/$n$n aya9lar$ 9uma ba//$. 7%nra Kes?lullah/an af dilemesi ü1erine, Kes?l-ie9remin dualar$n$n bere9e/i ile bu durumdan 9ur/uldu. Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# 'einden aramaya elenleri eri ;eiree&ine dâir s1 erdi. 0ihâye/Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# hire/-i erîfleri Medîne-i müneerede s%n buldu.Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# Medîne’ye /erîf buyuruna, imdi Mesid-i0ebeî’nin %ldu&u yer, s%n dura&$ %ldu. Her9es Kes?lullah$ 9endi elerine dae/ediy%rlard$. Medîne’de9i müslümanlar Kes?lullah$n /erîfi ile ;%9 seindiler. Kes?l-i e9remburada, Me99eli Muhairler ile Medîneli 5nsâr$ birbirine 9arde ya'/$.

Müslümanlar Medîne’de 9ue/lenmilerdi. 3e a9i/ nama1 9$l$y%rlard$. Daln$1nama1 a9i/lerinde, sâdee 5ssalâ/ü CâmiaB deniy%rdu. Kes?lullah, nama1 a9/ininbildirilmesi 9%nusunda, 5shâb-$ 9irâm aras$nda meere/ ya'/$. 5shâbdan ba1$lar$ nama1

a9i/lerini bildirme9 i;in ;an ;al$nmas$ /e9lifinde bulundular. 3u f$s9 e isyan ehlinin iâr$%ldu&u i;in, 7erer-i âlem bunu h% rmedi. 0ihâye/ Abdullah bin eyd’e rüyas$ndaimdi %9unan e1ân &re/ildi. Abdullah bin eyd, rüyas$nda &re/ilen e1ân$ >ahr-i âlemear1 edine, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# bu e1ân$ H1. 3ilâl’e %9umas$n$ emre//i.Ayn$ rüyay$ H1. mer de rmü/ü. 7erer-i âlem bundan d%lay$ Allahü /eâlâya hamde//i. H1. mer’in e Abdullah bin eyd’in rüyalar$n$n birbirine muaf$9 elmesine deseindi. H1. 3ilâl-i Habeî sabah e1ân$nda 5s-7alâ/ü hayrun minen-nemB ilâe e//i.Kes?lullah efendimi1 ise buna mâni %lmad$. H1. 3ilâl-i Habeî’ye yü9se9 dereesindend%lay$ seinmesini lisân-$ hâl ile syledi.

5hl-i 7uffe4 maddî durumlar$ 1aîf müslümanlard$. Medîne-i müneerede %nlar$nabîleleri, eleri e mallar$ y%9/u. Mesid-i 0ebeî’de 9al$y%rlard$. Kes?lullah efendimi1%nlarla ya9$ndan ililenir, ih/iyâ;lar$n$ /emin ederdi. =nlar$ yeme&e dae/ eder, 5shâb-$

9irâma, %nlara i9râm e ihsânda bulunmalar$ i;in /asiyede bulunurdu.#e?+++/2 salllahu aleyhi essellem# bz2 62+r2: Kes?lullah salllahu aleyhiessellem#, yü9se9 bir ahlâ9 ü1ere bulunuy%rdu. ar$la/$&$ 9imseye selâm erirdi.Gülme yerine /ebessüm ederlerdi. %nu/u9lar$ 1aman, ;%9 derin e eni ma’nâl$9%nuurlard$. İyiyi rür e %nu /e’yid eder, ;ir9ini ;ir9in rürdü. 3irey is/eyene erirdi.59seriye/le sü9?/ hâli ü1ere bulunurdu. Allahü /eâlây$ 1i9ri 'e9;%9 idi. <âima hü1ün e/efe99ür hâli ü1ere bulunurdu. 5shâb$n$ aray$' s%rard$. Her 9amin durumuna rei9râmda bulunurdu. İnsanlar$n ih/iyâ;lar$n$ iderir, %nlara sei s/erirdi. =nlara ba1anmüUde erir, ba1an 9%r9u/urdu. =nlara ya9$nl$9 s/erirdi. =nlar$ 9endinden asla nefre/e//irme1di.

Kes?lullah efendimi1in melisleri, hayâ e hilm, sab$r, emâne/ e ilim melisi idi.=rada büyü&e say$ e hürme/, 9ü;ü&e ef9a/ e merhame/ s/erilir, arîb %lanayard$m$ %lunur, sesler yü9sel/ilme1di. Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhi essellem#9%nuur9en, %rada bulunanlar, san9i balar$nda bulunan bir 9uu, ufa9 bir hare9e/ esesle 9a;$rmama9 i;in nas$l sessi1 e hare9e/si1 dururlarsa, yle dururlard$. Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem# sus/u&u 1aman, sâdee fayda e hay$r %lan eyi 9%nuurlard$.7erer-i âlem, 9imseyi 1emme/me1 e ay$'lama1d$. imsenin ay$b$n$ a;ma1d$. 3ir ih/iyâ;i;in elenin, ih/iyâ$n$ rürdü. =nun ih/iyâ$n$ ree9 ey 9endisinde y%9sa, /a/l$ eü1el s1lerle %nu nderirdi. <ili, b% e ünah %lan eyleri syleme9/en men e/meyiemrederdi. 0ama1 %nun 1ünün n?ru idi.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-3, sh. 2002) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 2%3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2024) El-@"lâm; cild-2, sh. 2&8

) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 20, 277, 37%, 4, 023, cild-2, sh. 14%, 124, 181&,1%1



0) 5r9ckelmnn Fl-2; sh. 307) En->ecm-üs-sâ6b8) !kte#â #$ zikri #edâil-il-!st#â; <ülemânie ütü:hânesi +âleli ksm, >9P21&1

İBN-İ HÂC:

Hadîs e Mâli9î me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Muhammed bin Muhammed binMuhammed bin el-Hâ %lu', 9ünyesi 5b? Abdullah’/$r. 0isbe/i, el-Absesî el->âsî’dir. <%&um/ârihi bilinmeme9/edir. ("( m. !""6# senesinde se9sen ya$ndan büyü9 %ldu&u hâldeâhire’de efa/ e//i.

İbn-i Ha, memle9e/inde ilim /ahsîl e//i9/en s%nra M$s$r’a i//i. 3urada9i âlimlerdende ilim &rendi. <aha s%nra ha farî1as$n$ yerine e/irme9 i;in Me99e’ye i//i. İmâm-$Mâli9 ha1re/lerinin Mua//â 9i/ab$n$ Hâf$1 Ja9$yyüddîn Vbeyd bin 7i’ridî’den dinledi. 3üyü9âlim 5b? Muhammed bin 5bî Ham1a’n$n derslerine u1un 1aman deam e//i. 3u 1â/$ns%hbe/lerinin bere9e/iyle büyü9 bir âlim %lan İbn-i Hâ’$n, mrünün s%nlar$na d%&ru1leri raha/s$1land$ e rme1 %ldu. 3una ra&men /alebelere ders %9u/ma9la meul%ldu.

İbn-i Ha, ;%9 9$yme/li eserler ya1m$/$r. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@

!- Iüm?s-ül-enâr e 9un?1-ül-esrâr, 2- 3ulü-ül-9asd el-Mennâ fî haâss$ esmâ-illâh-il-husnâ, "- Medhal-ü-Ier’-i-erîf@ 3u eser ü; ilddir. İbn-i Ha bu eserinde,insanlar$n ya'/$&$ uyunsu1 ileri, bid’a/lar$ anla/ma9/ad$r. Ayr$a insanlar$n /er9 e//i9lerieya bilmedi9leri, /embelli9 e ihmal9ârl$9 ile ya'amad$9lar$ ba1$ dinî hus?slar$ya1ma9/ad$r. İs/anbul’da9i 7üleymâniye ü/ü'hânesi He9im%&lu 9$sm$ +*2 numarada9ay$/l$ %lan bu eserden ba1$ blümler@

E6+,y9 6e 9+,/+er, z,y9re7: İnsan$n eliyâ e sâlih 9imseleri 1iyâre//en u1a99almamas$ ere9ir. Allahü /eâlâ, ya&mur damlalar$ ile yeri diril/i' anland$rd$&$ ibi, byle1â/lar hürme/ine de lü 9albleri diril/ir. a/$ nüller %nlar$n âs$/as$ ile yumuar, 1%r iler9%layla$r. ira %nlar, Allahü /eâlân$n 9a'$s$nda, =’nun r$1âs$ ü1erinde bulunan 9imselerdir.=nlara elen eri ;erilme1. =nlarla berâber %lan, %nlarla /an$an e %nlar$n seisini9a1anan 9imse asla 1arara u&rama1. :ün9ü %nlar, Allahü /eâlân$n 9ullar$na a;$lm$ %lan

rahme/ 9a'$lar$ ibidirler. 3yle sâlih e eliyâ bulununa, %nlar$n bere9e/inden is/ifâdee/meyi anime/ bilmelidir. =nlar$ rme9 ni’me/i ile ereflenen 9imselerde, anlay$ e1ihin a;$9l$&$ hâs$l %lur. 3unu anla/an, anla/ma9/an âi1 9al$r. İ/e insan, byle büyü9 birbere9e/ e hay$rdan 9endini mahr?m e/memelidir. Ana9 burada nemli bir ar/ ard$r 9i,% da her 1aman sünne/-i seniyyeden 9$l 'ay$ %lsun ayr$lmama9/$r. 3id’a/ e dalâle/ehlinden ;%9 sa9$nmal$d$r. =nlar$n 1iyâre/ine dahî i/memelidir.

İ4+er5e ,ye7, 58Gr 8+;2: Allahü /eâlâ, 3eyyine s?resinin beini âye/-i9erîmesinde meâlen4 “$âlbuki onlar, anak 3lla%+a, /+nun d!ninde i%lâs sâ%ibleriolarak, diğer bütün dinlerden )slâma yönelerek ibâdet etsinler, namazı gereğiüzre kılsınlar #e zekâtı #ersinler diye emrolunmuşlardı. )şte bu emredildikleri

şey dosdoğru %ak dindir( buyuruluy%r. Plimler de yle buyurdular@ İhlâs, niye/ ile%lur. Pdem%&lunun bir 1âhirî bir de ba/$nî a’1âlar$ ard$r. âhirî %lara9 ibâde/ e/me9 eAllahü /eâlân$n emirlerine uyma9 ere9ir. 3a/$nî %lara9 ise, Allahü /eâlâdan ba9a ilâh%lmad$&$na, Muhammed aleyhisselâm$n, Allahü /eâlân$n Kes?lü %ldu&una samîmi %lara9inanma9 ere9me9/edir. İbâde/ler i;in de as$l %lan, ihlâs ile ya'ma9/$r. 3u ise, 9alb ile%lma9/ad$r. 3una re 1âhirî a’1âlar, bâ/$na /âbidir. 3a/$n d%&ru %lursa, 1âhir de %na ba&l$%lara9 d%&ru %lur. 3â/$nda b%1u9lu9 %lursa, bu b%1u9lu9 1âhirde 9endisini s/erir.yleyse mü’minin, bâ/$n$n$ d%&ru ya'ma9, %nu dü1el/me9 hus?sunda ;%9 ayre/ sarfe/mesi ere9ir. Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhi essellem# bir hadîs-i erîf/e buyurdu9i@ “)nsanın bedeninde bir et parçası #ardır. &u iyi olursa, bütün uzu#ları iyiolur. &u kötü olursa, bütün organlar bozuk olur. &u kalbtir.( Dine Kes?l-i e9rembuyurdu@ “3meller, niyetlere göredir.(

3üyü9 âlim 5b? Abdullah 0a1rî yle buyurur@ Grülmüy%r mu 9i4 i9i 9iiden birisiAllahü /eâlâya, di&eri 'u/a sede e/me9/edir. 3u ise niye/lerin birbirinden far9l$%lmas$ndan ileri elme9/edir. ira birisi Allahü /eâlâya diye sede ediy%r. 3u ibâde//ir.

<i&eri ise 'u/a diye sede ediy%r. 3u da 9üfürdür.B



= hâlde mü’minin, ba/an niye/ini iyi e d%&ru ya'mas$ ere9ir. Mü’min âye/ ;%9hay$rl$ amel ya'ma9 is/iy%rsa, niye/ini iyi e d%&ru ya'mas$ lâ1$md$r. İnsanlar um?miye/lefiilleri ba9$m$ndan birbirlerine ben1erler, ayn$ eyleri ya'arlar. >a9a/ niye/lerine ema9sadlar$na re birbirlerinden ayr$l$rlar.

7âlim bin Abdullah, mer bin Abdüla1î1’e yle ya1d$@ 5y merS Allahü /eâlân$n9uluna yard$m$, 9ulun niye/ine redir. 5&er 9ulun niye/i /am e d%&ru ise, Allahü /eâlân$n

%na ihsân$ /am %lur. 5&er 9ulun niye/i n%9san ise, Allahü /eâlân$n ihsân$ da, % dereede%lur.B

Dine sâlihlerden birisi, bir 1â/a yle ya1d$@ Amellerinde niye/ini dü1el/. İhlâs ü1ere%l. 3yle ya'arsan, a1 amelin sana 9âfi elir.B

5b? Hamîd Ga1âlî 5rbeînB adl$ eserinde yle buyurdu@ İbâde/, niye/ e ameldenmeydana elir. 0iye/ ibâde/in i9i 'ar;as$ndan birisidir. 0iye/, di&er 'ar;as$ndan dahaüs/ündür. ira a’1âlarla ya'$lan amellerden ma9sad, hayra yneli', erden u1a9lamas$hus?sunda 9albe /esir e/me9/ir. 3u sebeble ibâde/ eder9en aln$ yere 9%yma9/an murâd,sâdee aln$ yere 9%yma9 de&il, bila9is 9albin hud?’udur b%yun e&mesidir#. albinhud?’unu /emin e/me9 de ise, a’1âlar$n, meselâ aln$ yere 9%yma9 /esirli %lur. Dine 1e9â/$erme9/en murâd, elinde9i mal$ y%9 e/me9 de&il, bila9is imrili9 has/al$&$n$ iderme9/ir.3ü/ün amellerinin niye/ini deaml$ ya'. 3ir amel i;in ere9irse bir9a; niye/ ya'.B

Plimlerden bir 1â/ yle buyurdu@ Cenne/’e, Cenne/’i uman irer, Allahü /eâlâ,Cehennem’den 9%r9u', %raya irmeme9 i;in lâ1$m elen ileri ya'maya ;al$an$Cehennem’den u1a9 9$lar. Merhame/ edene merhame/ %lunur.B

F%9man Ha9îm %&luna yle as$yye//e bulundu@ 5y %&lumS Allahü /eâlâdan ;%99%r9. >a9a/ rahme/inden ümid 9esme. Allahü /eâlân$n rahme/inden ;%9 ümi/li %l, fa9a/a1âb$ndan emîn %lma. 3unun ü1erine F%9man Ha9îm’in %&lu babas$na4 5y baba$&$mS3enim bir 9albim ar. 3u dedi&ini nas$l ya'ar$mB deyine, F%9man Ha9im4 5y %&lumS5&er mü’minin 9albi yar$lsa idi, %nda bir Allahü /eâlân$n rahme/inden ümi/ n?ru, bir deAllahü /eâlân$n a1âb$ndan 9%r9u n?ru bulunurdu. 5&er bu i9isi /ar/$lsa idi, biri di&erindena&$r elme1 idi. 3irbirine müsaî %ldu9lar$ rülürdü.B

Abdullah bin <înâr yle anla//$@ F%9man Ha9im %&luna yle dedi@ 5y %&ulS A/eelir9en %ndan nas$l emîn %lunur. <ünyân$n insandan ayr$lmas$ muha99a9 i9en, dünyâya

nas$l meyledilir. lümden nas$l afle//e %lunur. lümün elee&inden asla ü'he y%9/ur.7en uyudu&un ibi lee9sin. 5y %&ulS İnsan$n ü; eyi ard$r. K?hunu A1rail aleyhisselâmal$r. Hay$r eya er, ameli 9endisine âi//ir. 3edenini ise 9ur/lar yer e /%'ra9 ;ürü/ür.B

5b? Hanîfe rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ lüm 1aman$nda Adem%&lundaney/an$n ;ald$&$ ey îmând$r. Iey/an yle der@ Adem%&lundan u ü; eyi elde e//i&im1aman, daha ba9a birey is/emem. 3u ü; ey unlard$r@ Adem%&lunun 9endisinibe&enmesi, ya'/$&$ amelleri ;%9 rmesi e ünahlar$n$ unu/mas$.B

İbn-i âs$m, bir 1â/$n yle anla//$&$n$ na9leder@ Nsâ aleyhisselâma ar9adalar$ndanbirisi4 7en su ü1erinde nas$l ba/madan yürüy%rsunRB diye s%rdu. Nsâ aleyhisselâm4

Günah ileme1sen, sen de yürürsünB buyurdu. 3unun ü1erine Nsâ aleyhisselâm$nar9ada$4 Hi; ünah ilemedimB dedi. Nsâ aleyhisselâm da4 yleyse su ü1erinde sen deyürürsünB dedi. 7%nra ar9ada$ su ü1erinde yürümeye balad$ e bir süre yürüdü9/ens%nra, eri dndü. Dine birün Nsâ aleyhisselâm$n ar9ada$, su ü1erinde yürür9enba/maya balad$. = s$rada Nsâ aleyhisselâmdan yard$m is/edi. Nsâ aleyhisselâm %nu sudan;$9ard$ e %na4 7en daha ne su ü1erinde idi' elmi/in de birey %lmam$/$. Iimdisana ne %lduR Hem sen hi; ünah ilemedi&ini iddia e/mi/inB dedi. = 1aman Nsâaleyhisselâm$n ar9ada$4 5e/ hi; ünah ilemedim. >a9a/ 9albime, benim de senin ibi%ldu&um düünesi eldi de, %nun i;in bu duruma dü/ümB dedi.

#,y9: 3ir /alebenin balan$;/a di99a/ edee&i en nemli ey, nefsini muhafa1ae/mesi, ba$na elee9 %lan âfe/lerden sa9$nmas$d$r. :ün9ü, 1âhirî e ba/$nî mâniler'e9;%9/ur. İl9 sa9$n$laa9 eyler4 riya, ub, hre/ e 9ibirdir. 3unlar ldürüü 1ehirdir.îrâ bunlardan a1 birey amellerin i/mesine sebe' %lur. 3unlar insanda, 9ar$nan$nyürüyüünden daha sessi1 e i1li, fa9a/ %r/aya ;$9ard$&$ e rünen âfe/i ;%9 büyü9/ür.iide riya, dünyâya %lan meyl e dünyây$ âh$re/e /erih e/mesinden e nefsmuhâsebesini ihmâl e/mesinden meydana elir. iide nefs muhâsebesi a1al$na, riyadan

9ur/ulama1. Da'/$9lar$n$ Allah i;in de&il de, dünyal$9 elde e/me9 i;in ya'ar. Allahü /eâlâ,nefs muhâsebesini ihmâl e/meyi e amelleri 1ayi e/meyi yasa9lam$/$r. 0i/e9im,



Muhammed s?resinin %/u1ü;ünü âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “-y !mân edenler" 3lla%+a #e Feygambere itaat edin. üfür e nifa9 ibi eylerle# amellerinizi boşaçıkarmayın( buyuruluy%r. İnsan, Allahü /eâlân$n emri %lan amelde ihlâs$ /er9edine, riyaile ihlâs$ birbirinden ay$rama1. A9l$na eldi&i ibi ya'ar. Ameller, ana9 ihlâsla, samimî%lara9 ya'$l$na 9$yme/ 9a1an$r. ii amellerini samimiye/le ya'$' yalan$ /er9 edine4 riya,ub e di&er erre sebe' %lan eyleri rme hus?sunda basîre/ sâhibi %lur. Plimlerden

birisi yle buyurdu@ Iey/an, Pdem%&luna ünah ile/me9 i;in ;al$$r. 3unuya'/$rama1sa, %nu alda/$' deree deree 9/ülü&e ya9la/$rma9 i;in, %na nasîha/ eder.7%nra bunda baar$l$ %lama1sa, %nu bid’a/lere düürme9 i;in ;%9 ayre/ sarfeder. 3una damuaffa9 %lama1sa, %na bir helâli haram, bir haram$ da helâl sayd$rma9 i;in u&ra$r.3unda da muaffa9 %lama1sa, %na abdes/inde ya9lama9 is/er. =nu, abdes/inde,nama1$nda e %ruunda ü'heye düürmeye ;al$$r.B

ula lây$9 %lan, amelini s$rf Allah i;in ya'mas$d$r. Kiya4 ya'$lan bir iin, insanlar/araf$ndan medhedilmesini eya % i sebebiyle, insanlar aras$nda 9endisi i;in bir mer/ebee bir i/ibâr sâhibi %lmay$ is/eme9/ir.

Amel ba9$m$ndan insanlar ü; 9$s$md$r@ !- Hay$rl$ bir amel ya'ar9en 9endileriniunu/anlar. 3unlar, ya'/$9lar$ iyili9 ile bilinmeleri, i;in ya'arlar. 3unlar hela9 %lanlard$r. 2-Allahü /eâlâdan 9%r9arlar e Allahü /eâlân$n 9a/$nda ma9b?l %lana i/ibâr ederler.

Amellerini ihlâsla ya'maya ;al$$rlar. Amellerin b%1u9 %lmas$ndan sa9$n$rlar. İnsanlardanmedh e ü be9leme1ler. =nlardan ma9am e me9i is/eme1ler. 3ir ii ne insanlar i;inya'arlar, ne de /er9e//i9leri bireyi insanlar$n r$1âs$ i;in /er9 ederler. "- 3unlar$n ihlâslar$9ue/li %lu', i;leri e d$lar$ birbirine uyar. Da'/$9lar$n$ Allah i;in ya'arlar. <ünyây$ iyi/an$m$lard$r. =na i/ibâr e/me1ler.B

!8/be7 (Ber9ber 8+;3): 5b? Abdurrahmân 7ülemî, Adâb-üs-s%hbe/B adl$eserinde, s%hbe/in bir9a; e9li bulundu&u, herbirinin de ayr$ ayr$ âdab$ %ldu&unuanla/$r9en buyurur 9i@

Allahü /eâlâya 9ar$ a1îfelerimi1@ 5mîrlerine uyu', yasa9 e//i&i eylerden u1a9%lma9, =’nu hi; ha/$r$m$1dan ;$9armama9, ur’ân-$ 9erîmi ;%9 %9uma9, =’nun 9a1as$nar$1â s/erme9, =’ndan elen belâ e musîbe/lere sabre/me9, yara//$9lar$na ef9a/ emerhame/ s/erme9/ir.

Kes?lullah efendimi1e salllahu aleyhi essellem# 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ =’nunsünne/i seniyyesine uyma9, bid’a/lerden sa9$nma9, =’nun 5hl-i bey/ine, mübâre91eelerine, mübâre9 s%yundan elenlere e %nun 5shâb$na /a’1im e hürme//ebulunma9 e =’na 9ar$ muhalefe//en ;%9 sa9$nma9/$r.

5liyâya 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ =nlara hürme/ e/meli, hi1me/lerindebulunmal$, s1lerini /asdi9 e/meli, %nlara muhalefe/ e/memelidir. ira hadîs-i 9udsî’debuyuruldu 9i@ “&ir #el! kuluma düşmanlık eden, benimle %arb etmiş olur.(

Ana-babaya 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ =nlara malla e anla iyili9/e bulunmal$,sa&l$9lar$nda %nlar$n hi1me/lerini rmeli, %nlar i;in dua e/meli, efa/lar$ndan s%nra,as$yye/lerini yerine e/irmelidir. 5b? Vseyd 7aîdî rahme/ullahi aleyh# yle anla/$r@

3irün Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem# hu1?runda idi9. 3eni 7elemeabîlesinden bir 9ii eldi e4 Dâ Kes?lallâhS Annem e babam efa/ e//i9/en s%nra, %nlari;in ya'aa&$m bir iyili9 9ald$ m$RB dedi. Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#4 “-#et,onların enâze namazını kılman, onlar için istiğ2ar etmen, #erdikleri sözleriyerine getirmen, a%bâblarına %ürmet edip akrabâlarını ziyâret etmen #e sıla4ira%m yapman, öldükten sonra %aklarında yapaağın iyiliklerdendir( buyurdu.

Ar9adalar$m$1a 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ =nlara üleryü1lü %lmal$, iyili9/ebulunmal$, 9usurlar$n$ r/melidir. =nlar$n ya'/$&$ a1 bir iyili&i ;%9, bi1im %nlara ya'/$&$m$1iyili9leri ise a1 rmelidir. =nlara 9in besleme9/en, hasedden, /a9$nl$9 e s$9$n/$erme9/en, 9$saa %nlar$n h%lanmayaa&$ her i/en e hare9e//en sa9$nmal$d$r.

Aile e ;%lu9-;%u&umu1a 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ =nlar$ ü1el /erbiye e/meli,ahlâ9en iyi ye/imelerini /emin e/meli, ur’ân-$ 9erîmi e lâ1$m %lan din bililerini&re/meli, %nlara yumua9 daranmal$d$r. Allahü /eâlâ, Jahrîm s?resinin al/$n$ âye/-i9erîmesinde meâlen4 “-y !mân edenler" 7endinizi #e aile e2radınızı öyle bir ateştenkoruyun ki, onun tutuşturuusu insanlar #e taşlardır. * tein) üzerinde öyle

melekler #ardır ki, çok sert #e çok ku##etlidirler. 3lla%ü teâlâ onlara ne emrettiise, ona isyan etmezler #e emredildikleri şeyi yaparlar( buyuruy%r.



Plimlere 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ Her 1aman %nlara hürme//e bulunmal$,s1lerini 9abul e/meli, mühim ilerde %nlara mürâaa/ e/melidir. Allahü /eâlâ %nlar$,0ebîsinin salllahu aleyhi essellem# e9îlleri e ârisleri 9$lm$/$r. Kes?lullah efendimi1 desalllahu aleyhi essellem# bu hus?s/a4 “Glimler Feygamberlerin #ârisleridir( buyuruy%r.

Misâfire 9ar$ a1îfelerimi1 unlard$r@ Misâfire, /a/l$ s1lü e üleryü1lü %lmal$. =na

9ar$ sein;li e ne’eli durmal$. 5mrine ha1$r %ldu&unu ifâde eden bir hâlde %lmal$.Deme9 yedirmelidir.

Kb,r z,y9re7,: eyamber efendimi1 salllahu aleyhi essellem# bir hadîs-i erîf/e4“7abir ziyâreti, ölümü %atırlatır( buyurdu. abris/ana irdi&i a9i/, lülere yleselâm erilir@ 5sselâmu aley9üm yâ ehleddiyâr min-el-mü’minîne el-müslimîn,yerhamullahü müs/e9dimîne minnâ el-müs/e’h$rîne. Oe innâ inâallahü an9arîbin bi9ümlâhi9?ne. 5s’elullahe lenâ e le9üm-ül-âfiye/e.B 7%nra Allahümmefir lenâ e lehümBdenir. A1 eya ;%9 dua edilir. Ma9sad %nlara dua e/me9/ir. lüler duaya ;%9 muh/a;/$rlar.:ün9ü %nlar$n amelleri ar/$9 9esilmi/ir. Je9rar amel ya'ma im9ânlar$ y%9/ur. 7%nra 9abrin9$ble /araf$nda, meyyi/e dnere9 %/urulur. =/urdu9/an s%nra, Allahü /eâlâya hamdü senae Kes?lullah efendimi1e salâ/ e selâmdan s%nra, meyyi/ i;in, bildi&i 9adar$yla dua eder.

5&er 1iyâre/ edilen meyyi/, bere9e/i umulan mübâre9 bir 1â/ ise, dile9lerinin 9abul

edilmesi i;in %nu esîle edere9, %nun hürme/ine dile9lerimi 9abul eyle diye Allahü /eâlâyadua eder. Jeessüle, Kes?lullah efendimi1le balamal$d$r. îrâ Kes?lullah efendimi1salllahu aleyhi essellem# /eessülde esas/$r. Kes?lullah efendimi1 ile e 9$yâme/e 9adarKes?lullah efendimi1e /âbi %lan âlim e eliyâya /eessül edilir. İmâm-$ 3uhârî, 5nes binMâli9’den yle riâye/ e//i@ mer bin Ha//âb rahme/ullahi aleyh#, 9ura9l$9 1aman$nda,eyamber efendimi1in amas$ H1. Abbâs’$ esîle edere9 Allahü /eâlâdan ya&mur is/edi eyle dua e//i@ Dâ KabbîS Kes?lullah$n amas$n$ esîle edere9 senden ya&mur is/iy%ru1.B3ir süre s%nra ya&mur ya&maya balad$.

İh/iyâ;lar$n iderilmesi, ünahlar$n af e ma&fire/ %lunmas$ hus?sunda meyyi/lerdensalih %lanlar as$/as$yla /eessül edilebilir. Da’nî %nlar esîle edilere9, %nlar$n hürme/ineAllahü /eâlâdan dile9ler is/enir. 7%nra, 9endisine, ana-babas$na, h%alar$na, a9rabâlar$na,% 9abris/anda bulunanlara, müslümanlardan efa/ e/mi e haya//a 9alanlara, 9$yâme/

ününe 9adar %nlar$n s%ylar$ndan elee9 %lanlara, %rada ha1$r bulunm$yanmüslümanlara dua edilir. 7âlih 9imseleri esîle edere9, Allahü /eâlâya ;%9 dua e/melidir.Allahü /eâlâ %nlar$ dünyâda se;/i&i e i9râm e//i&i ibi, âh$re//e de %nlara ;%9 dereeeree9, lü/uf e ihsânda bulunaa9/$r. İh/iyâ$ %lan 9imse, byle sâlih 9imselerin 9abrineidi', %nlar$ esîle edere9 dua e/melidir. ira %nlar, Allahü /eâlâ ile 9ullar$ aras$ndaâs$/ad$rlar. 3üyü9 1â/lar e âlimler, as$rlara, sâlih 9imselerin 9abirlerini 1iyâre/ e/me9s?re/iyle bere9e/lenmilerdir. 3u 1iyâre/in bere9e/ini madden e ma’nen rmülerdir.

5b? Abdullah bin 0u’mân rahme/ullahi aleyh#, 7efîne/-ün-neâ/ li ehl-il-il/iâB adl$eserinde, Ieyh 5bü’n-0eâ’n$n 9erâme/lerini anla/$r9en yle der@ 7âlih 9imselerin9abirlerini 1iyâre/, hem ibre/ alma9, hem de bere9e/lenme9 i;in ma9b?ldür. Haya/lar$nda%ldu&u ibi, efa/lar$ndan s%nra da sâlih 9imselerin bere9e/inden is/ifâde edilmesimüm9ündür. 7âlih 9imselerin 9abirlerinin yan$nda dua e/me9 e %nlar$n efâa/ini is/eme9,âlimlere de /a/bi9 edilmi/ir.B

Hâe/i %lan, sâlih 9imselerin 9abirlerine i/sin e %nlar$ esîle edere9 Allahü/eâlâdan ih/iyâ$n$n iderilmesini is/esin. Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhiessellem#4 “Yalnız üç meside ziyâret için gidilir( hadîs-i erîfi ile i’/irâ1 %lunama1.îrâ, büyü9 âlim İmâm-$ Ga1âlî, İhyâ-i ul?muddînB adl$ 9i/ab$n$n sefer bahsinde ylebuyurma9/ad$r@İbâde/ i;in sefere ;$9$l$rsa, bu ibâde/ ya ihâd %lur eya ha %lur.eyamberlerin aleyhisselâm#, 7ahâbe-i irâm$n r.anhüm#, Jabiînin, di&er âlimlerin eeliyân$n 9abirlerini 1iyâre/ e/me9 de bunlar aras$na irer. Haya//a i9en s%hbe/lerine,melislerine i/me9 s?re/iyle bere9e/inden is/ifâde edilen 9imselerin, efa/lar$ndan s%nrada, 9abirleri 1iyâre/ edilme9 s?re/iyle %nlar$n r?hâniye/lerinden is/ifâde edilir. 3u ma9sadi;in sefere ;$9ma9 âi1dir. “Yalnız üç meside ziyâret için gidilir( hadîs-i erîfi bunamâni de&ildir. :ün9ü bu hadîs-i erîf, mesidler ha99$ndad$r.

İbn-i 5b? eyd’in, bir risalesine ya'm$ %ldu&u erhinde Abdî yle der@ Mesid-i

harama e Me99e-i mü9erremeye 9adar yürüme9 i;in ne1re/menin dinde bir asl$ ard$r.3u as$l da, ha e umredir.B



İbn-i Hubeyre, İ//ifâ9-ül-eimmeB adl$ eserinde yle deme9/edir@ İmâm-$ a’1am5b? Hanîfe, İmâm-$ Mâli9, İmâm-$ Iâfiî e Ahmed bin Hanbel r.aleyhim#, Kes?lullahefendimi1in 9abrini 1iyâre/in müs/ehâb %ldu&unu sylemilerdir.B

3üyü9 âlim Abdülha9, Jeh1ib-ü/-/âlibB 9i/ab$nda, 5b? İmrân >âsî’den ylena9leder@ Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîfini 1iyâre/ âibdir.BAbdülhâ9, burada9i aibi, müe99ed sünne/ %lara9 a;$9lam$/$r. Plimlerin s1ünün

hülâsas$4 Kes?lullah efendimi1in 9abr-i erîfini 1iyâre/in, 9$yme/li bir 9urbe/ %ldu&udur.7$rf Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîfini 1iyâre/ 9asdedilere9 sefere;$9$l$r. 3u en büyü9 ibâde/lerdendir. 3u niye/le sefere ;$9an 9imseye ;%9 afiye/ler %lsun.Dâ KabbîS Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem# 1iyâre/ ni’me/inden bi1i mahr?m e/me.Pmin.

H%am 5b? Muhammed’den yle duydum@ Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem#Me99e-i mü9erremeden, Medîne-i müneereye hire/ edi', %rada âh$re/e /erîfbuyurmalar$n$n hi9me/ine ba9$n$1. Allahü /eâlân$n hi9me/i, =’nun eya ile ereflenmeside&il, eyan$n =’nunla ereflenmesi se9lindedir. Iâye/ Kes?lullah efendimi1 Me99e-imü9erremede 9al$', burada Kabbine 9aumu %lsa idi, bel9i Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# Me99e-i mü9erreme ile ereflendi&i, Me99e-i mü9erremenin Kes?lullahefendimi1den üs/ün %ldu&u ha/$ra elebilirdi. Allahü /eâlâ, Kes?lullah efendimi1in,

mahl?9lar$n he'sinden daha üs/ün %ldu&unu 9ullar$na beyân e/meyi murâd edine,Kes?lullah efendimi1in Medîne-i müneereye hire/i meydana eldi. 3ylee Medîne-imüneere, Kes?lullah efendimi1le ereflenmi %ldu. Plimlerin imâ’$ ile sabi//ir 9i,Mesid-i haramdan s%nra en üs/ün yer, Kes?lullah efendimi1in mübâre9 bedenini i;indebulunduran yerdir. Iu iyi bilinmelidir 9i4 Kes?lullah efendimi1in ü1erinde e1i' d%la/$&$ eKes?lullah efendimi1 ile ilisi %lan herey, Kes?lullah efendimi1le %lan durumununmi9/ar$na re eref 9a1anaa9/$r. Kes?l-i e9rem, Medîne-i müneerenin ifâ %ldu&unubuyurmulard$r. 3u, Kes?lullah efendimi1in Medîne-i müneerede has/a 1iyâre/i emuh/a;lara yard$m i;in d%lamalar$ndan d%lay$d$r.

3u sebeble Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, mesidinde daha ;%9 d%la/$9lar$i;in, buran$n erefi e 9$yme/i daha fa1lad$r. =rada 9$l$nan nama1, bin nama1 yerindedir.Ayn$ e9ilde Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# mübâre9 eleri ile minber aras$nda9i

d%lamas$, %raya basmas$, mesidin di&er yerlerine na1aran daha fa1la %ldu&u i;in,buraya Cenne/ bah;elerinden bir bah;edir buyurulmu/ur. Kes?l-i e9rem@ “&eytim ileminberim arası, *ennet ba%çelerinden bir ba%çedir( buyurdu.

3uraya 9adar 1i9re//i&imi1, âlimlerin e sâlihlerin 9abirlerini 1iyâre/ âdab$ idi.eyamberlerin aleyhisselâm# 9abirlerini 1iyâre/in âdab$na eline4 =nlar$ 1iyâre/ i;inelen 9imse, 1ille/, 9$r$9l$9, muh/a; e b%ynu bü9ü9 bir a1iye//e %lmal$d$r. albi %nlarlameul %lmal$ e 9alb 1ü ile %nlar$ rüy%rmu durumunda %lmal$d$r. iraeyamberlerin aleyhimüsselâm# bedenleri ;ürüme1 e de&ii9li&e u&rama1. iyâre/eden, ne Allahü /eâlâya hamdü sena, s%nra Kes?lullah efendimi1e salâ/ e selâm %9ur.7%nra Allahü /eâlâdan, 5shâb-$ 9irâm i;in r$1âs$n$, s%nra 9$yâme/e 9adar %nlara /âbi%lanlara rahme/ini diler. 7%nra ih/iyâ$n$n iderilmesi, ünahlar$n$n af e ma&fire/ %lmas$hus?sunda, Allahü /eâlâya, %nlar$ esîle edere9 dua eder. 3u dile9lerinin 9abul %lmas$hus?sunda %nlardan yard$mlar$n$ is/er. >a9a/, %nlar$n bere9e/i ile bu dile&inin 9abul%laa&$ndan ü'he e/me1. 3u hus?s/a9i hüsn-i 1ann$n$ /am e sa&lam ya'ar. :ün9ü %nlar,Allahü /eâlân$n 9ullar$na a;$lm$ rahme/ 9a'$lar$ durumundad$r. =nlar$n yan$na i/me9im9ân$ %lm$yanlar, %nlara selâm nderirler. Muh/a; %ldu9lar$ eyleri, af e ma&fire/%lunmalar$n$ is/edi9leri e daha ba9a dile9lerini sylerler.

Plimler buyurdular 9i4 Kes?lullah efendimi1i 1iyâre/ eden 9ii, 9endisini, haya//ai9en Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# hu1?runda imi ibi düünür. Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# haya//a %lmas$ ile efa/ e/mi %lmas$ aras$nda far9 y%9/ur.Da’nî, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, efa/$ndan s%nra da ümme/ini rür, %nlar$nhallerini, niye/lerini bilir. 3yle bilme9 e rme9, Allahü /eâlâya mahs?s denirse, ea'%lara9 yle deri1@ Ah$re/e iden mü’minler, e9seriye/le dünyâda9ilerin hâllerini bilirler.3una dâir 'e9;%9 ey anla/$lm$/$r. =nlar$n, dirilerin hâlini bilmesinin, dirilerin amellerinin9endilerine ar1 edilmesi e9linde %lmas$ muh/emeldir. 3a9a e9ilde de %labilir. 3unlar

ayb ile ilili eylerdir. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, amellerin ar1 %lunmames’elelerini haber ermidir. 3unun %lmas$ 9esin, fa9a/ ne e9ilde %ldu&u belli de&ildir.



Hereyin d%&rusunu Allahü /eâlâ bilir. 3u hus?s/a Kes?lullah efendimi1in u hadîs-i erîfibi1e a;$9lama %lara9 9âfidir@ “1ü+min, 3lla%ü teâlânın nru ile bakar. 3lla%üteâlânın nruna %içbir şey mâni olamaz.(

5b? Abdullah ur/ubî’nin Je19ire’sinde, yle bildirilir@ 7a’îd bin Müseyyib buyurdu9i@ Hi;bir ün y%9/ur 9i, % ün sabah e a9am, ümme/inin amelleri Kes?lullaha salllahualeyhi essellem# ar1edilmesin, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem#, ümme/ini

sîmâlar$yla /an$mas$n. 3u sebeble, Kes?lullah efendimi1 ümme/i ha99$nda âhiddir. :ün9üAllahü /eâlâ, 0isa s?resinin 9$r9birini âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “$er ümmetten

peygamberlerini birer şâ%id getirdiğimiz #e seni de onların üzerine bir şâ%idyaptığımız zaman bakalım ka2irlerin %âli ne olaak"( buyuruy%r.

Ameller, Cuma ünü eyamberlere, ana e babalara ar1%lunur. Kes?lullahefendimi1e salllahu aleyhi essellem# ümme/inin amelleri herün, Cuma ünü ise, di&ereyamberlere ar1 %lunur. Kes?lullah efendimi1i esîle edere9 Allahü /eâlâya dua e/me9,yalarma9, ünahlar$n aff$na sebe' %lur. îrâ Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhiessellem# efâa/inin bere9e/i ile 'e9;%9 e büyü9 ünahlar af e ma&fire/ %lunur. imbyle inanma1sa, Kes?lullah efendimi1in efâa/$ndan mahr?m 9al$r. ira Allahü /eâlâ, 0isâs?resinin al/m$drdünü âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “&iz %er peygamberi, anak

3lla%+ın izni ile kendisine itaat olunmak için gönderdik. -ğer onlar, ne2slerine

zulmettikleri zaman sana gelseler de, güna%larına 3lla%+dan mağ2iret dileseler,Feygamber de kendileri için a2 isteseydi, elbette 3lla%+ı, tö#beleri ziyâde kabuledii, çok bağışlayıı bulaaklardı( buyuruy%r.

im, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîfine elir, 9a'$s$nda durur,=’nu esîle edere9 Allahü /eâlâya dua eder, Allahü /eâlâdan af e ma&fire/ dilerse, Allahü/eâlâ % 9imseyi af e ma&fire/ eder. Allahü /eâlâ byle a’d buyurmu/ur. 3unainanmayan, Allah e Kes?lüne salllahu aleyhi essellem# 9ar$ elmi %lur.

3a1$ büyü9 1â/lar, Kes?lullah efendimi1in 1iyâre/ine eldi9leri hâlde, Kes?lullahasalllahu aleyhi essellem# %lan edeblerinden d%lay$, Kes?l-i e9remin hu1?runa irmemi,d$ar$dan 1iyâre/ edi' i/milerdir. 3unlardan birisine, ni;in Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# hu1?runa irmedi&i s%ruluna4 İ9i ihan$n efendisinin hu1?runa benim ibilernas$l irerR Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# hu1?runa irmeye 9endimde ü;

bulam$y%rumB diye ea' ermi/ir.Halîfe, İmâm-$ Mâli9’e rahme/ullahi aleyh# yan$na elmesi i;in bine9 nderdi&i1aman, bine&e binmeyi 9abul e/meyere94Kes?lullah efendimi1in mübâre9 aya9lar$ ilebas/$&$ yere, 9a/$r$n /$rna9lar$ ile nas$l basar$mB dedi. İmâm-$ Mâli9 r.a# halifenin yan$naidine, halife %na4 Mesid-i 0ebiye irine, 9$bleye mi, y%9sa Kes?lullaha m$ salllahualeyhi essellem# dnülee&ini s%runa, İmâm-$ Mâli9 rahme/ullahi aleyh#4 DnünüKes?lullaha dnersinB buyurdu.

âd$ 5bü’l->adl Wyâd yle der@ Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 9abr-ierîfini 1iyâre/, müslümanlara sünne//ir. 3u hus?s/a imâ’ meydana elmi %lu', fa1île/lie /ei9 %lunan bir i/ir.B

İbn-i mer’den bildirilen hadîs-i erîf/e, Kes?lullah efendimi1 salllahu aleyhiessellem# yle buyurmu/ur@ “7abrimi ziyâret edene, şe2âatim #âib oldu.(

5nes bin Mâli9’in rahme/ullahi aleyh# bildirdi&i hadîs-i erîf/e4 “1ed!ne4imüne##ereye, sır2 3lla% rızâsı için beni ziyâret etmeye gelen kimse, kıyâmetgünü bana komşu olur #e ona şe2âat ederim( buyuruluy%r. 3a9a bir hadîs-i erîf/eise4 “7im beni #e2atımdan sonra ziyâret ederse, beni diri iken ziyâret etmiş gibiolur( buyurulmu/ur.

İmâm-$ Mâli9 rahme/ullahi aleyh#, Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# selâmeree&i e dua edee&i 1aman 9abr-i erîfe ya9la$r, Kes?l-i e9reme selâm erirdi. 5li ile9abr-i erîfe d%9unma1d$.

0âfiî yle anla/$r@ İmâm-$ Mâli9, Kes?l-i e9remin 9abr-i erîfine elir, yle selâmerirdi@ 5sselâmü alen-0ebiyyiS 5sselâmü alâ 5bî 3e9rS 5sselâmü alâ 5bî HafsSB 7%nraiderdi. =nu byle selâm erir9en yü1 defâdan fa1la rdüm.B

İbn-i as?n da yle deme9/edir@ Medînelileri, Medîne-i müneerenin d$$na;$9/$9lar$ eya d$ar$dan eldi9leri 1aman, abr-i erîfe eli' selâm erdi9lerini rdüm.

3en de byle ya'ar$m.B



Ahmed bin 7a’îd el-Hindî, eserinde yle deme9/edir@ abr-i erîfin yan$nda duran9imse, %na d%9unma1, ya'$ma1, u1un müdde/ de %rada 9alma1. Hüre-i se’âde/,'arma9l$9lar$n i;erisindedir. 3uraya eli', u1un müdde/ %rada duruldu&u 1aman i1dihammeydana elir e ba9as$ raha/s$1 edilmi %lur. Vyun %lan$, 'arma9l$9lar$n i; 9$sm$nairmeme9/ir. 3urada ilenen bid’a/lerden müslümanlar$ men e/melidir. 3a1$ 9imseler,â’be-i mua11amay$ /aaf eder ibi, Hüre-i se’âde/in e/râf$n$ d%la$y%rlar, /aaf ediy%rlar,

'üy%rlar, yü1 e 1lerini sürüy%rlar. =raya mendillerini e elbiselerini a/$y%rlar, byleya'ma9la 9endilerine bere9e/ hâs$l %laa&$n$ san$y%rlar. 3unlar, /amamen bid’a//ir. :ün9ü,Kes?lullah efendimi1den bere9e/lenme9 e maneî ynden is/ifâde e/me9, ana9 =’na/âbi %lma9la %lur. 3unun i;in âlimler, â’be-i mua11aman$n duarlar$n$, mesidlerinduarlar$n$, Mushaf-$ erîfi .b. eyleri mesh e/me9 el sürme9# sünne/e muhalif %ldu&ui;in, bu ileri me9r?h rmülerdir. :ün9ü, abr-i erîf 1iyâre/ edilir9en, hürme/ e /a’1imKes?lullah efendimi1edir. Kes?l-i e9reme /a’1im ise, sünne/-i seniyyeye uyma9la %lur. Ayn$e9ilde Mushaf-$ erîfe /a’1im, %nu 'me9le de&il, %nu %9uma9 e %nunla amel e/me9le%lur. Dine meside /a’1im, %nun duarlar$na el sürme9le de&il, %nda nama1 9$lma9la %lur.İ;erisinde Allahü /eâlân$n eya Kes?l-i e9remin ism-i erîfi bulunan bir 9â&$/, y%ldarüldü&ünde, %na /a’1im, %nu 'me9le de&il, %nu ân$na uyun %lmayan yerden al$',yü9se9;e e aya9 al/$nda 9alm$yaa9 biryere 9ald$rma9la %lur. 3ir elîye /a’1im e

hürme/, %nun elini aya&$n$ 'me9le de&il, %nun s1ünü dinleme9 e dedi9lerini ya'ma9la%lur. Ayn$ e9ilde, Kes?lullah efendimi1e /a’1im, =’nun hu1?runda bir bid’a/i ya'ma9lade&il, %nun sünne/-i seniyyesine uyma9la %lur.B

1) El-@"lâm; cild-7, sh. 3 2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 237 3) edhl-ü-Şer"-i-er$#

İBN-İ HA'ÎB CİB#ÎN (; b, A+,): Iâfiî me1hebi f$9$h e 9$râa/ âlimi. âd$’l-9udâ/. İsmi, =sman bin Ali bin =sman

di&er bir riâye//e İsmâil# bin İbrâhim e/-Jâî el-Halebî’dir. ünyesi 5b? Amr e la9ab$>ahrüddîn %lu', İbn-i Ha/îb Cibrîn diye /an$n$r. 662 m. !26"# senesi Kebî’ul-eel ay$nda

M$s$r’da, âhire’de d%&du. (" m. !""8# senesi Muharrem ay$nda %rada efa/ e//i.7?fîler 9abris/an$na defn%lundu.Haleb 9ad$s$ Iemsüddîn bin 3ehrâm, âd$ Ierefüddîn el-3âri1î, İ11üddîn el-5snâî e

daha ba9a âlimlerden ilim &rendi. >$9$h, us?l, 9$râa/, ferâi1, lüa/, man/$9, nahi, beyâne di&er ilimlerde yü9se9 âlimlerden %ldu. <ers e fe/â eree9 dereeye eldi.

İlim /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra, /alebelere ders %9u/maya balayan İbn-i Ha/îbCibrîn, ;%9 /alebe ye/i/irdi. İnsanlar %ndan ;%9 is/ifâde e//iler. 3irara Haleb ehrine âd$l-9udâ/ %lara9 /ayin edildi. 3u a1îfeyi yürü/ür9en, ilim ile meul %lmay$ da ihmâl e/medi.

>a1île/ler sâhibi ;%9 yü9se9 bir 1â/ %lan İbn-i Ha/îb, haramlardan e ü'helilerden9a;ma9la birli9/e, ü'helilere düme9 9%r9usu ile mubahlar$n fa1las$ndan da ;%9sa9$n$rd$. 3ir ara 3ey/-ül-mâl e9îlli&i a1îfesinde de bulundu. >ahrüddîn İbn-i Ha/îbha1re/lerinin ya1m$ %ldu&u 9$yme/li eserlerden ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@ Ierh-ü-Iâmil-üs-saîr, Ierhu Muh/asar-$ İbn-i Hâib, Ierh-ül-bedî li-İbn-is-7â’â/i, Ierh-u/-/a’î1li-İbn-i D?nus, >erâi1 0esir halindedir#, >erâi1, Man1?m hâldedir#, Mem? lüa/edâirdir#.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 2022) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-1&, sh. 1203) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 3%34) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 184) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. %30) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 4437) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 0 8) El-@"lâm; cild-4, sh. 21&%) e#-üz-zünn; sh. 230, 418



İBN-İ Hİ&ÂM (Ab5++/ b, "?): 0ahi e f$9$h âlimi. İsmi, Abdullah bin D?suf bin Ahmed bin Abdullah İbni Hiâm el-

5nsârî’dir. ünyesi 5b? Muhammed, la9ab$ Cemâleddîn %lu', İbn-i Hiâm ismiyle/an$nm$/$r. ()8 m. !")#’de d%&du. (6! m. !"6)#’de M$s$r’da efa/ e//i. 7?fiyye9abris/an$na defnedildi.

0ahi e f$9$h ilminden ba9a, me’ânî, beyân, ar?1 e di&er ba1$ ilimlerde de âlimdir.

İlim /ahsîline, ne Arabay$ &renme9le balad$. 3ir müdde/ Me99e’de 9ald$. IihâbüddînAbdülla/îf İbn-ül-Merhal e İbn-i 7irâ’dan ilim ald$. üheyr bin 5bî 7ülemî’nin dîân$n$5b? Hayyân’dan dinledi. Ieyh Jâüddîn e/-Jebrî1î’nin derslerine deam e//i. 3undan s%nraIâfiî me1hebinin f$9$h bililerini &rendi. <aha s%nra da Hanbelî me1hebine e;i' el-H$ra9î’nin Muh/asar’$n$ dr/ ay 9adar bir 1aman i;inde e1berledi. Arabay$ bilme9 eineli9lerine â9$f %lma9 hus?sunda a9ranlar$n$ e;mi/ir. Ayr$a İbn-i Cemâa’dan hadîs-ierîf dinleyi', riâye/ e//i.

$yme/li eserler ya1m$/$r. 5serleri@ MunillebîbB@ 3u eseri Arabada9i eda/lar eharfler ile ilili %lu', sahas$nda ben1eri a1 bulunan bir eserdir. İbn-i Mâli9’in sarf e nahiile ilili bin beyi/li9 meh?r eseri 5lfiyeB ü1erine bir /a’lî9 ineleme# ya1m$/$r. 3ir di&ereseri Vmde/-ü/-/âlib fî /ah9î9i İbn-i HâibB@ Iâfiîyye erhi %lu', i9i ilddir. Kef’ül-hasâsaan 9urrâ-il-hulâsaB@ <r/ ilddir. 5/-Jahsîl e/-/afsîl li 9i/âbi/-/e1lîl e/-/e9mîlB, Iü1ür-ü1-

1ehebB, a/r-un-nedâB e bunun erhi 5l-eâ9$b-üd-dürriyyeB, 3âne/ suâd 9asidesierhiB, Ierhi Câmi-üs-saîrB@ İmâm-$ Muhammed’in Hanefî me1hebi f$9$h bililerininfür?una dair eserinin erhidir. Ayr$a be ild iar$nda bir /e19ire 9i/ab$ ard$r. 0ahiilminde9i hre/i e eserleri ile her /araf/a /an$nm$/$r. 3a1$ bey/lerinin /erümesi yledir@

im ilmi &renme9 i;in sab$r s/erirse, %na 9auur. im ü1eli, iyiyi is/erse, %na9auma9 i;in sab$r s/erir. im yü9se9lere 9auma9 i;in nefsini bira1$9 1ille/es%9ma1sa, mrü b%yuna 1ille/ i;inde yaar.B Ah$re//e en ;e/in hesa', 9iinin dünyâdaya'/$9lar$n$n hi;birinin affedilmeden hereyden /e9 /e9 s%rulmas$, hesaba ;e9ilmesidir.B

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 1032) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 3&83) Şezerât-üz-zeheb; cild-4, sh. 1%1

4) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 08İBN-İ KAMMÂH (M/;;e5 b, A/;e5): Iâfiî me1hebi f$9$h e hadîs âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin İbrâhim

bin Haydar bin Ali bin A9îl el-M$srî’dir. Fa9ab$ Iemseddîn ibni ammâh, 9ünyesi 5b?Abdullah’d$r. 6+6 m. !2+8# y$l$ il9a’de ay$nda d%&du. (*! m. !"*)# y$l$nda âhire’deefa/ e//i.

İl9 /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra, Kad$yyüddîn bin 3urhân’dan 7ahîh-i MüslimBidinledi. 3u âlimin lümünden s%nra 0eîb el-Harrânî e 9ardei İ11eddîn’den, İbn-i Ha/îbel-Mi11e’den, Ja9$yyüddîn bin Ke1în e bunlardan ba9a âlimlerden hadîs-i erîf dinledi.İbn-i Abdüddâim e Iam âlimlerinden ba1$lar$ %na iâ1e/ erdiler. 3ir;%9 âlimden ilim/ahsîl edere9 bilisini ar//$rd$. >$9$h ilminde meh?r %ldu. 7%rulan suâllere fe/âlarerere9, insanlar$n mü9illerini halle//i. <înî ilimlerde ;%9 eni biliye sâhi' %lan İbn-iammâh, dersler erere9 bir;%9 /alebe ye/i/irdi. H%alar$ndan &rendi&i, dinledi&i hadîs-ierîfleri riâye/ e//i. âd$l$9 a1îfesi e9âle/inde bulundu. âd$ 3edreddîn bin Cemâa’n$n%&lu İ11eddîn bin Cemâa 1aman$nda bu a1îfeden ayr$ld$. İlim mü1â9ere e/me9, ders%9u/ma9 e /alebe ye/i/irme9le meul %ldu. mrünün s%n 1amanlar$nda, efa/$na 9adararâfe’de ders %9u//u. J?l?n Câmiinde imâml$9 a1îfesinde de bulundu.

3edreddîn 0abl?sî der 9i@ aman$n$n hayre/ edilee9 âlimlerinden biri idi. =na birâye/-i 9erîme ha99$nda suâl s%rulsa, % âye//en bir ne9i e bir s%nra9i âye/-i 9erîmeyi%9urdu.B

:ei/li ilimlerde ilim sâhibi idi. >aydal$ eserleri ard$r. İlmi, ilimle meul %lmay$ eilimle meul %lanlar$ seerdi. Hadîs ilmi ile meul %lanlar$ daha ;%9 seerdi. <ers%9u/mas$, î1âh e/mesi âye/ h% %lu', derslerine elenler %ndan ;%9 is/ifâde ederlerdi.<ele/ büyü9leri de %na hürme/ eder, say$ s/erirlerdi. =9udu&u, duydu&u eyleri ;%9

;abu9 e1berlerdi. ue/li bir 1e9â e haf$1as$ ard$, &rendi9lerini e e1berledi9leriniunu/ma1d$.



M$s$r /ârihini ;%9 iyi bilirdi. =ndan 7a’deddîn el-ummî e daha ba9a âlimlerriâye//e bulundular. 7irâeddîn 3ul9$nî, %ndan 7ahîh-i MüslimB 9i/ab$n$ na9leder e Wrâ9îe İbn-i Müla99$n ibi a9ranlar$na %nunla if/ihâr ederdi. >$9$h bililerini Iâfiî me1hebinere anla/an 7ilsile/-ül-Oâs$lB ad$nda bir eseri ard$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8 sh. 22

2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 3&33) e#-üz-zünn; sh. %%0

İBN-İ MEN%ELÛ'Î: Iâfiî me1hebi f$9$h, /efsîr, us?l âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. İsmi

Muhammed bin Ahmed bin İbrâhim bin D?suf el-=smânî ed-<îbâî’dir. Fa9ab$ Oeliyyüddîne 9ünyesi 5b? Abdullah’d$r. İbn-i Menfel?/î e İbn-i Ha/îb el-Meleî diye /an$nm$/$r. (!"m. !"!"# senesinde d%&du. ((* m. !"(2# senesi Kebî’ul-eel ay$nda efa/ e//i.

<$me9’da ye/ien İbn-i Menfel?/i, il9 /ahsîlini babas$n$n hu1?runda ya'/$. <%&rulu9e iyili9 ü1ere, ibâde/ i;erisinde ye/i/i. aman$nda9i ;ei/li âlimlerin s%hbe/lerindebulundu. >$9$h, /efsîr, hadîs e ba9a ilimlerde derin âlim %ldu. 7ul/an 0âs$r 1aman$ndaM$s$r’a i//i. =rada ;ei/li medreselerde ders erdi. :%9 /alebe ye/i/irdi. :%9 ibâde/

ederdi. :%9 mü/eâ1$ idi. Oa’1lar$ ;%9 ü1el e /esirli idi.Oeliyyüddîn-i Wra9î diy%r 9i@ 5b? Abdullah Oeliyyüddîn ha1re/leri, bilhassa /efsîr,f$9$h, us?l e /asaufda ;%9 yü9se9 idi. 3u ilimlerde mü/ehass$s idi. İbâreleri ;%9 /a/l$ efasih a;$9 e ne/# idi. =ndan ;%9 insanlar is/ifâde e//iler.B

Hâf$1 Iihâbüddîn İbni Haî diy%r 9i@ Oeliyyüddîn ha1re/leri, fi1i9î ynden eahlâ9$n$n ü1elli&i ba9$m$ndan, san9i 1aman$nda bulunan insanlar$n la/if e 1arif %lan$ idi.B

İlim &renme9 e &re/me9 niye/iyle Haleb’e, Anad%lu’ya e ba9a yerlere i//i.7%nra âhire’de yerle/i. <aha ;%9 Mens?riyye Medresesi’nde ders erirdi.

Kiâye/ edilir 9i, Oeliyyüddîn ha1re/lerinin efa/$ ya9la$na4 ba1$ 9imseler 9endisineselâm ermi ibi4 Oe aley9üm selâmB diyere9 selâmlar$n$ ald$ e4 3unlar, Kabbiminmele9leridir. Geldiler. 3eni Cenne/’/e bir 99 ile müUdeledilerB buyurdu. 3unun ü1erine%rada bulunanlar, %raya mele9lerin eldi&ini e 5b? Abdullah’$n %nlar$n selâmlar$na ea'

erdi&ini anla/$r. 5b? Abdullah %ndan s%nra4 Q1erimde bulunan elbiselerimi s%yunu1.Mele9ler Cenne/ elbiselerinden e/irdilerB buyurdu e 9endisinde bir sür?r ne’e, sein;#hâli meydana eldi. 3u hâl ü1ere r?hunu /eslim e//i. Cenâ1e nama1$nda /a9riben %/u1bin9ii bulundu. 5mîr 0âs$ruddîn’in /ürbesine defn%lundu.

İrâd-ü/-/âif ilâ ilm-il-Fe/âif %nun eserlerindendir.

1) bkât-ül-mü#essir$n; cild-2, sh. 82) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 3&03) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 277 4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 233

İBN-İ MENZÛ#: Arab dili e edebiyâ/$ âlimlerinden. İsmi Muhammed bin Mü9errem bin Ali bin

Ahmed bin 5bü’l-âs$m bin Men1?r el-5nsârî el-Wfri9î %lu', 9ünyesi 5bü’l->adl’d$r. Fa9ab$Cemâlüddîn’dir. 6") m. !2"2# senesi Muharrem ay$nda M$s$r’da d%&du. Jrablusarb’dad%&du&unu syleyenler de ard$r. (!! m. !"!!# senesi Ia’bân ay$nda yine M$s$r’da efa/e//i.

İbn-i Men1?r ha99$nda 9ayna9larda fa1la bili erilmeme9/edir. İbn-i Mâ9ir, D?sufbin Mâhilî, Mür/e1a bin Ha/im, Abdurrahmân bin Jufeyl e daha bir;%9 âlimden hadîs-ierîf dinledi e ilim &rendi. endisinden ise4 İmâm-$ 7üb9î e ehebî hadîs-i erîfdinlediler e riâye/ e//iler.

İbn-i Men1?r, edebiyâ/ e lüa/ ilmiyle ilili, daha ne ya1$lm$ u1un 9i/a'lar$9$sal//$. =nun 9$sal//$&$ 9i/a'lar$n say$s$n$n beyü1 ild %ldu&u sylenir. 3u sebeble %na

İbn-i 9ü/übB i/a'lar$n %&lu# derlerdi.7afdî %nun ha99$nda4 5debiyâ/la ilili ne 9adar u1un 9i/a' arsa he'sini 9$sal//$B

deme9/edir.



İbn-i Men1?r, Jrablus 9ad$l$&$nda bulundu. <aha s%nra M$s$r’a dndü. Plimler/%'lulu&unun reîsi idi. 5debiyâ/ ilminde ;%9 bili sâhibi idi. :%9 ü1el ya1$ ya1ard$. 0ahi,lüa/ e /ârih ilimlerinde mâhir idi.

İbn-i Men1?r’un ya1m$ %ldu&u eserlerin e9serisi, edebiyâ/ e lüa/ ilmi ile ililidir.5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ !- Fisân-ül-Arab@ Araba ya1$lm$ en büyü9 e 9$yme/lilüa/ 9i/a'lar$ndan biridir. 3u 9i/ab$n$ ya1ar9en Jeh1îb,B Muh9emB, 7ihâhB e 7ihâh’$n

hâiyelerinden, ayr$a Cemhere e 0ihâye 9i/a'lar$ndan is/ifâde e/mi/ir. 3u eser M$s$r’dayirmi ild %lara9 bas$lm$/$r. 2- Muh/asar-ül-5âni@ Ma/b? %lu', %ni9i ilddir. "- Muh/asaruMüfredâ/-$ İbn-i 3ay/âr, *- 7ür?r-un-nefs bi-medâri9-il-haâs-il-hams i9i ild#, +- Fe/âif-ü1-1ahire, 6- Muh/asaru Jârîh-i <$me9 li-İbn-i Asâ9ir, (- Muh/asaru Jârîh-i 3a&dâd lis-7em’ânî, 8- İh/isaru 9i/âb-il-Hayân lil-Câh$1, - Ahbâru 5bî 0üâs, !)- 5l-Mün/ehab el-Muh/âr fin-neâdiri el-e’âr, !!- Jeh1îb-ül-haâs min dürre/-il-aâs, !2- eylü alâ/ârihi İbn-i 0eâr, !"- 0isâr-ül-e1hâr fil-leyli en-0ehâr.

Fisân-ül-Arab’dan ba1$ blümler@İ+9; 6e İ7,+9;: İn9iyâd, b%yun e&me9 deme9/ir. <inde9i İslâm$n ma’nâs$@

3%yun e&me9 e İslâm dînini a;$9lama9 e Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# Allahü/eâlâdan e/irdi9lerini 9abul e/me9/ir. 7a’lebi bu hus?s/a ne ü1el sylemi/ir@ İslâm dilile îmân 9alb iledir.B

Jeh1ib 9i/ab$nda, İslâm ha99$nda 5b? 3e9r Muhammed bin 3eâr yledeme9/edir@ >alana müslümand$rB deniline, bunda i9i ma’nâ ard$r. 3irisi4 Allahü/eâlân$n emrini is/islâm eden b%yun e&en#, di&eri4 ibâde/i s$rf Allah i;in ya'an deme9/ir.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# bir hadîs-i erîf/e4 “1üslüman,müslümanların onun dilinden #e elinden em!n olduğu kimsedir( buyuruy%r. 51herî,bu hadîs-i erîfin ma’nâs$ ha99$nda yle deme9/edir@ Mü’min, selâme/ 9a'$s$na irmi/ir.Mü’minler de %nun 9/ülü&ünden 9%runmulard$r.B

<i&er bir hadîs-i erîf/e4 “1üslüman, müslümanın kardeşidir. /na zulmetmez#e onu düşmana teslim etmez( buyuruluy%r.

Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# birün4 “$erkesin bir şeytanı #ardır( buyuruna, 5shâb-$ 9irâm4 7enin de ar m$ yâ Kes?lallahRB diye s%rdular. = da4 “-#et"?akat 3lla%ü teâlâ, ona karşı bana yardım etti. / müslüman oldu( buyurdu. 3ir

riâye/e re de4 “3lla%ü teâlâ, benimle berâber olan şeytan müslüman olunayakadar bana yardım etti( buyurdu. Da’nî ey/an b%yun e&i', bana esese erme9/ena1e;ineye 9adar, Allahü /eâlâ bana yard$m e//i.

İ+9;: Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# e/irdi9lerini 9abul e/me9/ir. âhirenbunu 9abul e/me9le berâber, 9alb ile de inan$l$r e /asdi9 edilirse, buna îmân denir. Nmân,islâm$n s$fa/$d$r. 5&er bir 9imse 1âhiren Kes?lullah$n bildirdi9lerini 9abul eder rünür de,9alben bunlara inanma1sa, bu 9imse 1âhiren müslüman muâmelesi rür. 3u 9imse,sadee dil ile müslüman$m diyen 9imsedir. îrâ, îmân sâhibi 9imsenin ;%9 d%&ru %lmas$lâ1$md$r. :ün9ü îmân /asdi9/ir. 3u ba9$mdan mü’min, Kes?lullah efendimi1in bildirdi9lerini1âhiren 9abul e//i&i ibi, 9alb ile de bunlar$ /asdi9 edendir. Ger;e9 müslüman, Allah eKes?lüne i/aa/ini, inanara9 i1hâr edendir. >a9a/ inanmay$', sâdee 9endisine elee91ararlardan 9%runma9 i;in, müslümanm$ ibi rünen, müslüman$m diyen 9imse,ha9î9a//e mü’min de&ildir. Ana9, 1âhiren müslüman hü9mündedir.

!üe7: <inde sünne/@ Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# emre//i&i enehye//i&i, ere9 s1le, ere9se fiille /ei9 buyurdu&u eylerdir. 7ünne/ 9elimesinindinimi1de ü; ma’nâs$ ard$r. i/âb e sünne/B birli9/e sylenine, 9i/âb ur’ân-$ 9erîm,sünne/ de hadîs-i erîfler deme9/ir. >ar1 e sünne/B deniline, far1, Allahü /eâlân$nemirleri, sünne/ ise eyamberimi1in salllahu aleyhi essellem# sünne/i ya’nî emirlerideme9/ir. 7ünne/B 9elimesi yaln$1 %lara9 sylenine, bü/ün ah9âm-$ İslâmiyye deme9/ir.

B,5@7: Araba bir 9elimedir. neden %lmay$', s%nradan %r/aya ;$9ar$lan hereydeme9/ir. 3u ba9$mdan, hem âde//e, hem de ibâde//e ya'$lan de&ii9li9ler, ref%rmlarbid’a/ %lur. eyamberimi1in salllahu aleyhi essellem# e =’nun dr/ halifesi r.anhüm#1amanlar$nda bulunmay$' da, dinde s%nradan meydana ;$9ar$lan, uydurulan inan$lar,s1ler, iler, e9iller e âde/ler bid’a//ir. 3unlar$n he'sini din diye, ibâde/ diye uydurma9eya dînin nem erdi&i eyleri, dinden ayr$d$r, din buna 9ar$ma1 deme9 bid’a//ir.

3id’a/lerin ba1$lar$ 9üfürdür. 3a1$lar$ da büyü9 ünah/$r.



7ul/an 5ref ile rü/ü. = da buna ba1$ mühim a1îfeler erdi. Oa1îfeleri esnas$nda edi&er 1amanlarda, fa1île/ sâhibi, yü9se9 e 9$yme/li bir 1â/ %lara9 bilini' /an$nm$/$r.

Haya/$ b%yuna ü1el ahlâ9 ü1ere bulunmu/ur. endisiyle i rülmesi 9%lay,berâberli&i iyi, seisi ;%9, 9albi /emi1, iyili9 seer, ü1el bir e sâhibi, /a/l$ dilli, üleryü1lü, a;$9 e d%&ru s1lü bir 1â/ idi. İfâdesi dü1ün %lu', dele/ ileri elenleri ile birli9/ebulundu&unda, %nlara dînimi1in emirlerini bildirir, ha9 y%ldan ayr$lmamalar$ i;in nasîha/

ederdi. Oe9ar$n$, a&$r bal$l$&$n$ sarsmadan, uyun %lan e9ilde a9a e la/ife ya'ard$.<%s/ e seenlerine yard$m e ba&l$l$&$ ;%9, mü/eâ1î, iyili9 ya'may$ seen bir 1â/ idi. 5i,s%hbe/ine eli' 9endisinden is/ifâde e/me9 is/eyen /alebeleri ile d%lu' /aar, 9endisi de,yine bu e9ilde s%hbe/ i;in ya'$lan dae/leri 9abul ederdi. Ha//a/ idi. Da1$ ya1mas$ ;%9ü1el idi. ur’ân-$ 9erîm %9umas$ da fe9alâde idi. 0esirde de, iirde de mâhir e beeri9liidi. <%&rulu9/an ayr$lma1d$. 3ir /araf/an, % ün9ü durumlar$n iâb$ %lara9 sul/anlarlaberâber %lu' ;ei/li a1îfelerde bulunur9en, di&er /araf/an ilim ile meul %lmay$, ilim&reni' &re/meyi de ihmâl e/me1di. Haa i//i&i sene, hadan s%nra %rada bir mi9/ar9ald$. =rada bulunan büyü9 âlimlerle rüü' s%hbe/lerinde bulundu. endilerinden ilim&reni' riâye//e bulundu&u e iâ1e/ ald$&$ h%alar$n$n say$s$ 'e9;%9/ur. M$s$r’adndü&ünde, 0emiyye, <âr’a/meiyye e Ieyh?niyye medreselerinde ders erdi. :%9ya9$$9l$, heybe/li, her9ese fâideli %lmaya ;al$an, 9adri yüe bir 1â/ idi. Jam ye/imi,

mü9emmel bir 1â/ %lu', s1leri e hare9e/leri insanlarda ;%9 /esirli %ldu&undan,bulundu&u beldenin en büyü9 âmisinin imâm e ha/îbli&i deaml$ %lara9 buna erildi.:%9 /alebe ye/i/irdi. İbn-ül-Ha/îb, İbn-i Mer1?9’dan ;ei/li ilim melislerinde, 3uhârî’yi edi&er hadîs 9i/a'lar$ndan ba1$lar$n$ dinledi&ini, %nun bulundu&u melislerin ayr$ bir /a/l$l$9e ü1elli9/e %ldu&unu haber erme9/edir. İbn-i Mer1?9 ha1re/leri, ;ei/li ilimlere dâirbir;%9 eser ya1m$ %lu', ba1$lar$n$n isimleri yledir@ Ierhu umde/-ül-ah9âmB, Ierh-ü-IifâB, Ierh-ül-ah9âm-üs-surâB, İ1âh-ül-merâidB, 5l-İmâmeB, Mefâ/ih-ül-Mer1?9iyyeB,

A9îde/ü 5hl-i/-/ehîdB, Müsnedü sahîh-ül-HasenB, Ierhu âmi-ül-7ahîh-il-3uhârîB, İ1âh-us-sâlihB.

İbn-i Mer1?9 Muhammed bin Ahmed bin Muhammed ha1re/leri, ya1m$ %ldu&u9$yme/li risalelerinden, birisinde buyuruy%r 9i@

Her hâlimi1de Allahü /eâlâya hamd ederi1. 5shâb-$ 9irâm$n meh?rlar$ndan,

Abdullah bin Amr bin Ps e Abdullah bin mer bin Ha//âb’$n r.anhümâ# bildirdi9leri birhaber yledir@ eyamber efendimi1 salllahu aleyhi essellem#, Me99e’nin yü9se9 biryerinde bulunan 7eniyye Je'esi’nde durdular. = 1aman %rada hi;bir 9abir y%9/u.3uyurdular 9i@ “3lla%ü teâlâ, yetmişbin kişiyi %esapsız olarak *ennet+ekoyaaktır. &unlardan %erbiri de yetmişbin kişiye şe2âat edeekler #e onlar da%esaba çekilmeden *ennet+e gireeklerdir. $er%angi bir ezaya dauğramayaaklardır. Yüzleri de, ondördünü geesindeki ay gibi parlaktır.( 3ununü1erine H1. 5b? 3e9r, Dâ Kes?lallahS =nlar 9imlerdirRB diye suâl edine, eyamberefendimi14 “/nlar, ümmetimin gar!blerinden, işte buraya de2nedileek olanlardır( buyurdu. İbn-i Mer1?9 ha1re/leri anla/maya deam edere9 buyuruy%r 9i4 3enim babamda, bu hadîs-i erîfi ii//i9/en bir haf/a s%nra efa/ e//i e buraya defn%lundu. Allahü /eâlâ%na rahme/ eylesin.B Hadîs-i erîf/e bildirilen müUdeye 9au/u&una re,# aaba;%u&unun İbn-i Mer1?9’un ha/âlar$n$n aff$ i;in efâa/ e/me1 miR d%&uda, ba/$da, ilim edin y%lunda mür /ü9e/mi %lan, İs9enderiyye ehrinden u1ey Afri9a memle9e/lerindesahih hadîs-i erîfleri na9leden e ilim &reni' bu ilimleri yaymaya ;al$an Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# minberinde %/uru' =’nun salllahu aleyhi essellem# sünne/iniihyâ i;in ayre/ eden, !2 seneye ya9$n Harâmeynde 9alan, â’be-i mua11ama i;indeha/im %9uyan e Me99e’de ilim &re/en bu %&lu# i;in aaba efâa/ e/me1 miR5s/a&firullah yâ KabbiS Günahlar$m ;%9 büyü9. Günahlar$m$ Kabbim de biliy%r. >a9a/ ben/be ediy%rum. =’na üeniy%rum. Kabbim rahme/ sâhibidir. Oesselâm.B

3u ifâdeler, İbn-i Mer1?9’un yüeli&ini, din e dünyâda9i yerini, yü9se9li&inis/erme9/edir. İbn-i Mer1?9 rahme/ullahi aleyh# ya1d$&$ ba9a bir risalede de buyuruy%r9i@ 7eyyid Muhammed el-Müridî babam$n h%alar$ndan idi. 3u 1â/la, babamla d%&uyaya'/$&$m$1 seyaha//e 9ar$la/$9. 3en % 1amanlar %nd%9u1 ya$nda idim. Cuma nama1$a9/inde hu1?rlar$na ard$9. Pde/leri ü1ere mesidde imâml$9 ya'aa9 hus?si birisi

bulunma1, ha1$r %lan emâa//en birisi imâm %lurdu. = ün de %rada f$9$h âlimlerindenbir;%9 1â/ ard$. yle 9i, emâa/inin /amâm$ âlimler %lan âmi, bel9i de bundan ba9a



y%9/u. 0ama1 a9/i ya9la/$9;a, her9esin heyean$ ar/$y%r, aaba imâme/e 9im e;ee9diye mera9lan$y%rlard$. 0ihâye/ 7eyyid Muhammed ha1re/leri ründü. 7a&$na s%lunaba9/$. 3en %nu il9 defâ rüy%rdum e babam$n ar9as$nda 9endimi i1liyere9%/uruy%rdum. G1ü bana iliine, ismimi syliyere9 bana hi/âb e//i e4 3uraya elB dedi.Dan$na ard$m. Daln$1 bir yere ;e9ildi9. 3eni far1, âib e sünne/lerden im/ihan e//i.Abdes/im %ldu&u hâlde, /e9rar ihlâs ile ü1el bir abdes/ ald$m. 3u abdes/im, %nun ;%9

h%una i/mi, berâbere meside irdi9. İmâm %lmam i;in beni ne i//i e âde/lerineha/îb efendinin hu/be %9ur9en dayand$&$ 9$l$n$ bana 9ua//$. 3en hi; ha1$rl$9l$ %lmad$&$mi;in, ne %9uyaa&$m diye düünüy%rdum. 3ana4 al9S 3ismillah deSB buyurdu. 3en de9al9/$m. Hu/beye ;$9/$&$mda, hi; ha1$rlanmad$&$n eyleri raha/;a syleyebiliy%rdum. Aras$ra emâa/e ba9$y%rdum. Her9es, s1lerimin /esiri ile san9i 9endilerinden e;mi birhâlde dinliy%rlard$. 0ama1dan s%nra bana4 Gü1el hu/be %9udun. Hu/beyi senin %9uman,bi1e re sana ya'/$&$m$1 bir i9râmd$r. 3i1i ihyâ e//inB buyurdu. 7%nra bi1 ha ya'/$9.Me99e-i mü9erremede yerle/i9. 3ir müdde/ s%nra babam bana, amam e a9rabâlar$mile berâber %lmam i;in Jilmsân’a dnmemi, y%lda ider9en, h%as$ 7eyyid Müridî’yeu&ramam$ emir e /embîh e//i. D%lda % 1â/$n yan$na u&rad$m. 3ana babam$ s%rdu. 7elâme hürme/lerini bildiri'4 5llerini1den 'üy%rB dedim. 3unun ü1erine bana4 ne d%&ruelS Iu hurma a&a$na dayanS 5b? Midyen Maribî ha1re/leri bu a&a$n al/$nda ü; sene

9ald$B buyurdu. <aha s%nra bana4 5y MuhammedS 3aban bi1im 9ardelerimi1den esedi9lerimi1dendir. >a9a/ senB dedi e bu 9elimeyi ü; defâ /e9rarlad$. 3u, benim i;in,dele/ adamlar$na fa1la ya9$nl$9 9urdu&umu, bunun ise mah1urlar$n$n bulundu&unubildirme9 i;in bir î9â1 idi. <aha s%nra da4 5y MuhammedS 7en baban$ düünüy%rsun.endisi has/a %ldu&u i;in, imdilerde hâlinin nas$l %ldu&unu mera9 ediy%rsun. Memle9e/inide düünüy%rsun. 3aban iyidir e s$hha/ ü1eredir. Iu anda Kes?lullah$n salllahu aleyhiessellem# minberinin yan$nda, sa&$nda Halîl el-Me99î e s%lunda Me99e-i mü9erreme9ad$s$ Ahmed efendi %ldu9lar$ hâlde %/uruy%rlar. 3aban$ mera9 e/meS Memle9e/ineeline, Allahü /eâlâ %rada bulunanlar$n ih/iyâ;lar$n$ s$9$n/$lar$n$# iderdiB buyurdu.

=rada bulunan# h%am nas$lRB dedi&imde4 Allahü /eâlâ, senin h%an hürme/ineJilmsân’$ büyü9 bir belâdan 9%rudu. =ras$ muhâsara edilmi idi. Iu anda âlib %lan9umandan, %rada bulunanlar i;in daha iyidirB dedi. 7%nra %/urdu. 3en de %/urdum. 3ana4

5y ha/îbS 7en ha/îb %lS 7en ha9î9a/en ha/îbsin. u1ey Afri9a’da, İs9enderiyye’de9i büyü9âmide ha/îb %lman ere9irB dedi. 3ana 9ü;ü9 9ü;ü9 e9me9ler erdi. 7%nra beniu&urlad$. = 9ü;ü9 e a1 rünen e9me9ler, % büyü9 1â/$n bir 9erâme/i %lara9 y%l b%yunabana ye//i. Hi; a;l$9 ;e9medim.B

3aba e dedelerinin %ldu&u ibi, İbn-i Mer1?9 ha1re/lerinin de ei, bir ilim e irfanyuas$ idi. :%u9lar$ndan e /%runlar$ndan da ;%9 âlim e elî ye/imi/ir.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 30&2) Şezerât-üz-eheb; cild-0, sh. 2713) !"cem-ül-müelli#$n; cild-%, sh. 104) El-@"lâm; cild-, sh. 328) "r$#-ül-hle# bi-ricâli ehl-is-sele#; cild-1, sh. 1410) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 17&7) Azâh-ül-meknn; cild-1, sh. 1, 344, cild-2, sh. %3, 482, 1&, 21, 0&8) El-5üstân; sh. 184%) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 3& 1&) >el-ül-ibtihâc; sh. 207 11) e#-üz-zünn; sh. 1&4, 1&, 4&0, &, 1104, 117&, 1333, 102812) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&1%



İBN-İ NÛH (Ab5ü+=9r b, A/;e5): M$s$r’da ye/ien eliyân$n büyü9lerinden. elâm âlimi e âir. İsmi, Abdülaffâr bin

Ahmed bin Abdülmeîd bin 0?h bin Ha/im bin Abdülhamîd ed-<ereî 5d-<erî# el-A9surîel-?si el-5nsârî %lu', 9ünyesi 5b? Muhammed’dir. <aha ;%9 İbn-i 0?h diye /an$nm$/$r.M$s$r’$n 7aîd blesinde bulunan A9sur 9asabas$nda d%&du. ayna9larda d%&um /ârihi

bildirilmeyen İbn-i 0?h r.a#, ()8 m. !")#’de il9a’de ay$nda M$s$r’da, âhire’de efa/e//i. V1un müdde/ M$s$r’da, 7a’îd blesinde bulunan ?s ehrinde i9âme/ e//i e %radameh?r %ldu. 7%yu 5shâb-$ 9irâm$n meh?rlar$ndan %lan 7a’d bin Vbâde ha1re/lerineula$r.

İbn-i 0?h, ilim /ahsîli i;in ;%9 ayre/ s/erdi. = 1amanda Hâf$1aynB %lara9 bilinen5b? Muhammed ed-<$myâ/î ile Muhibb-ü/-Jaberî e IeyhâynB %lara9 bilinen, 5bü’l-Abbâsel-Mülessem ile Abdül’a1î1 el-Menüfî’nin e ba9a âlimlerin s%hbe/lerinde bulundu.=nlardan ilim &rendi. endisinden ise4 u/b-ül-Halebî, Alâüddîn-i %neî, 5b? Hayyâh eba9alar$ ilim &reni', riâye/lerde bulundular. ?s ehrinde /alebeleri i;in ü1el birderâh ya'/$rd$. =rada /alebelere ders erirdi. Gayr-i müslimler /araf$ndan raha/s$1ediline, âhire’ye /a$nd$ e %rada yerle/i. Oefa/ edineye 9adar %rada i9âme/ e//i.

erâme/ler, hâri9alar, fa1île/ler sâhibi %lan İbn-i 0?h rahme/ullahi aleyh#, dînî e

edebî ilimleri 9endisinde /%'lanm$/$. <eaml$ emri ma’r?f e nehy-i mün9er ya'ard$.İyili&i emreder, 9/ülü9/en sa9$nd$r$rd$.# endisini Allahü /eâlâya ibâde/ e /âa/ea9fe/mi/i. 3a/a Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# %lma9 ü1ere, bu y%lunbüyü9lerine %lan muhabbe/ e ba&l$l$&$ 'e9;%9 idi. eyamber efendimi1e %lan ba&l$l$&$,muhabbe/i, elâd$na %lan muhabbe/ e ef9a/inden ;%9 daha fa1la idi.

İbn-i 0?h Abdülaffâr bin Ahmed ha1re/lerinin 9$yme/li iirleri e ü1el s1leriard$r. 3ir defâs$nda buyurdu 9i@ Allahü /eâlâh$n eliyâs$n$n büyü9lü&ünü in9âr edenlerin,bu büyü9ler ha99$nda uyun %lmayan, ileri eri s1ler sylemeleri, 9ü;ü9 bir sirisine&in,bir da& ü1erine üflemesine, üfürmesine ben1er. 0as$l 9i, % da&$n % üfleme ile yerindenayr$lmas$ müm9ün de&il ise, in9ar$lar$n s1leri sebebiyle, büyü9lerde bir de&ii9li9 %lmas$da byle im9âns$1d$r.B

İbn-i 0?h’un el-Oahid fî sül?9-i ehl-i/-/ehîd isimli 9$yme/li bir 9i/ab$ ard$r. 3u

9i/a'/an ba1$ 9$s$mlar 1e/lenere9 aa&$ya ya1$lm$/$r.Her 1aman u hus?slara riâye/ e/@ !- 5ini /emi1 /u/S 2- G$ybe/i /er9e/S "- Ph$re/ilerine sar$lS *- <âima Allahü /eâlây$ an, =’nu ha/$r$ndan ;$9armaS 3unlardan s%nraunlar$ ya'@ 7enden ayr$laa9 %lan eyden, % senden ayr$lmadan ne, sen %ndan ayr$l.

7ana lâ1$m %laa9 eye, % ey sana lâ1$m %lmadan ne, sen % eye sâhi' %lSJa9âya sar$lS Her eyi Allah i;in ya'S

3ü/ün hay$rlar u be eydedir@ !- Allah i;in seme9. 2- Allahü /eâlâya 9ullu9a1îfelerini samimî e d%&ru %lara9 ya'ma9. "- Allahü /eâlân$n emirlerine uyma9. *-Allahü /eâlân$n yasa9 e//i&i eylerden sa9$nma9. +- Allahü /eâlâdan u1a9la/$raa9 ilerib$ra9$', =’nun r$1âs$n$ 9a1and$raa9 ileri ya'ma9.

3unlardan s%nra u be eyi ya'mal$d$r@ !- Allahü /eâlân$n sedi&ini seme9. 2-Allahü /eâlân$n bu&1e//i&ine bu&1e/me9. "- Allah i;in sabre/me9. *- Allahü /eâlân$nhü9müne r$1â s/erme9. +- Her iini Allahü /eâlâya haâle e/me9. Allahü /eâlân$ndiledi&i e /a9dîr e//i&ini ü1el rme9.

Iu hasle/leri 9endinde bulundur@ Ahlâ9$n$ iyi ya'. Oa9i/lerinin 9$yme/ini bil.a;$rd$&$n eye ü1ülme. Gelenden memnun %l. Allahü /eâlân$n bü/ün mahl?9â/$na 9ar$ef9a/li %l.

İnsanlarla ar9adal$9 eder9en unlara riâye/ e/@ =nlardan elen e1iye/ e s$9$n/$larasabre/. >a9a/ sen %nlara 9a/’iyyen e1iye/ e/me. İyi %lsun, 9/ü %lsun, bü/ün her9ese iyili9ya'. =nlara adâle/le muâmele e/. =nlara Allah i;in nasîha//a bulun.

İnsanlara 9ar$ 9endinde u as$flar$ bulundur@ !- İnsanlar$n aras$nda selâm$ yay. 2-=nlardan a; %lanlar$ d%yur. "- =nlara 9ar$ yumua9 9%nu. *- Her9ese üleryü1 s/er.+- İnsanlarla münâ9aa e münâ1ara ya'maS

İnsanlar aras$nda unlara da riâye/ e/@ !- =nlara dümanl$9 ya'ma. 2- =nlarlamünâ9aa ya'ma. "- =nlar aras$nda lü1umsu1 9%numa. *- =nlar$n 9usur e e9si9lerini

%r/aya 9%ymaS



Dine insanlara 9ar$ di99a/ edilee9 hus?slardan ba1$lar$ da unlard$r@ iinin9endisini, insanlar$n en aa&$s$ndan bile daha üs/ün rmemesi ere9ir. :ün9ü 9ii, Allahü/eâlâ 9a/$nda durumunun ne %laa&$n$ bileme1. Hi; 9imseyi 9ü;ümsememeli, hi; 9imse ilealay e/memelidir. :ün9ü Allahü /eâlâ, insan$ en ü1el e9ilde yara/m$/$r.

Dine 9iiye, insanlar aras$nda unlar ere9ir@ İnsanlar$n aras$n$ $slah e/meli. =nlar$naras$nda9i ih/ilâf e anlama1l$9lara irmemelidir. =nlar$n ufa9 /efe9 ha/â e 9usurlar$n$

rme1li9/en elmeli, %nlar$ r/melidir. İ9â1 edilmesi ere9iy%rsa, uyun bir e9ildesylemelidir. Güünün ye//i&i nisbe//e iyili9le emredi', 9/ülü9/en men e/melidir. =nlarayumua9l$9la muâmele e/melidir.

3üyü9lere hürme/ e/meli, 9ü;ü9lere ef9a/ s/ermelidir. Dard$m is/iyene yard$me/meli, fa9irlerin ih/iyâ$n$ idermelidir. İnsanlara 9ar$ ileri 9%layla/$rmal$, 1ürmiyene y%lunu s/ermeli, is/iâre edene nasîha/i esirememeli, insanlara helâl eharam %lan eyleri &re/meli, ünahlardan u1a9 durmal$d$r. De/imlerin mallar$nad%9unmamal$d$r.

Ja9âya sar$lmal$, nefsin ar1u e is/e9lerini /er9e/melidir. 3%1u9 e insan$ y%ldan;$9araa9 9imselerden u1a9 durmal$, i1lide e a;$9/a Allahü /eâlân$n emirlerine uymal$d$r.

%nuur9en d%&ru 9%numal$, bir ii ya'ar9en Allah i;in ya'mal$d$r. Her hâlde, herar//a mu’/edil %lmal$ a1$nl$9 e /a9$nl$9 ya'mamal$d$r. Her 1aman sa'$9l$&a e b%1u9

fi9irlere düman %lmal$d$r.Ha99a re hare9e/ e/meli, d%&rulu9 sâhi'lerini semelidir.Allahü /eâlân$n elî 9ullar$n$ semeli, Allahü /eâlân$n dümanlar$na dümanl$9

e/melidir.>a9irleri semeli, ma1l?ma yard$m e/melidir. <îne hi1me/ e/meli, müslümanl$&$n

emri %lan eyleri ya'mal$d$r. 3â/$l y%lda %lanlar$n s1lerini b%1mal$, %nlar$ dinlememelidir.Mü’minlere sei s/ermelidir. İn9ar$lardan üs/ün %lmal$d$r. 3id’a/ sâhi'lerine

lâ1$m %lan eâb$ ermelidir. Câhillerden yü1 ;eirmelidir.71lerde e fiillerde adâle/i elden b$ra9mamal$d$r. Gü1el huylar$ e s$fa/lar$ /a$mal$,

dedi9%duyu /er9e/melidir.3ü/ün bu sylenilenlere her 1aman riâye/ e/melidir. 3unlara riâye/ e/menin alâme/i@

5debli %lma9. K$1â e adab hâlinde ha99$ syleme9/en ayr$lmama9. <%&ru syleyeni

/asdi9, yalan syleyeni /e91ib e/me9/ir yalanlama9/$r#.+ü; 6e /y7: lüm e haya/, insanlardan ayr$lm$yan hâllerdendir. lüm, haya/$ni;idir. 0i/e9im, ee de ündü1ün i;i durumundad$r. Gündü1, %nda e;im /emin edildi&i,;ei/li iler ile meul %lundu&u i;in haya/ ibidir. Gee ise, sü9?n hâli %ldu&u i;in, lümibidir. Allahü /eâlâ, ur’ân-$ 9erîmde 0ebe’ s?resi !) e !!. âye/-i 9erîmelerde meâlenbuyurdu 9i@ “Aeeyi size libas kıldık 9aranl$&$ si1e bir r/ü ya'/$9 9i, % ee a9/inde,yaln$1l$9 hâlinde is/i’dâd$n$1 9adar ibâde/ ile meul %lursunu1 ). Aündüzü ise, geçim#akti kıldık 9i, % ündü1 a9/inde ma’ie/ /emini i;in ;al$$rs$n$1#.(

Mül9 s?resinin 2. âye/-i 9erîmesinde de meâlen buyuruldu 9i@ M 3mele %anginizda%a güzeldir diye, sizi imti%an etmek için, %em ölümü %em de %ayatı %alk eden

3lla%ü teâlâ, 3z!zdir Gâlibdir, sâlih ameller ileme9/en yü1 ;eirenlerden in/i9am al$r#,Aa2rdur 7âlih amel ileyenlerin ha/âlar$n$ ma&fire/ eder#.(

Vy9u da, i9i uyan$9l$9 aras$nda bir ber1ah âlemidir. lüm de, dünyâ ile âh$re/aras$nda bir ber1ah âlemidir.

abir, âh$re/ âleminin il9 9%na&$d$r. >a9a/ 9abir de, âh$re/ âlemine iden bir y%ldur.5sas 9%na9 buras$ de&ildir. abir, dünyâ 9%na9lar$n$n s%nudur.

<ünyâ ile âh$re/ aras$nda9i ber1ah âlemine, lüm erbe/ini i;/i9/en s%nra irilir.lüm erbe/i, mu/la9a i;ilee9/ir. ne9iler e s%nra9iler bu erbe/i he' i;milerdir.lümden, hi;bir mahl?9, hi;bir sul/an, hi;bir nebî e hi;bir res?l 9ur/ulamam$/$r.

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1&, sh. 87 2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 3803) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 244) !"cem-ül-müelli#$n; cild-, sh. 207 ) bkât-ül-kübrâ; cild-1, sh. 101

0) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 877) El-@"lâm; cild-4, sh. 31



8) e#-üz-zünn; cild-2, sh. 14&0, 2&& %) bkât-ül-e(liâ; sh. 448

İBN-İ ME# MELÎKE&Î (M/;;e5 b, ;er): >$9$h, hadîs, /asauf e edebiyâ/ âlimi. İsmi, Muhammed bin mer bin Ali bin

Muhammed bin İbrâhim’dir. İbn-i merB diye /an$nd$. Meli9eî, 3eânî, s%nra J?nusî e

Ce1âirî nisbe/leriyle bilinirdi. ünyesi 5b? Abdullah %lu', İbn-i merB diye meh?r %ldu.İlim &renme9 e ya1ma9 hus?slar$nda nde elenlerden %ldu. 5seri bulunan bir fa9îh,ü1el iirleri bulunan bir edîb %lu', fa1île/ sâhibi bir mu/asa$f idi. Junus’/a ü1el ha/san’a/$nda meh?r %lmu/u. Jeâ1u, Nsâr e hüsn-i 9abul sâhibi %lu', her9ese 9ar$ al;a9nüllü, eli a;$9 e üleryü1lü idi. İlim &renme9 i;in bir;%9 yeri d%la/$ e ha ya'/$.Hia1, M$s$r e İs9enderiyye’de i9en bir;%9 âlimden hadîs-i erîf riâye/ e//i. 3uâlimlerden birisi Kad$yyüddîn-i Jaberî %lu', %ndan be hadîs-i erîf 9i/ab$n$ %9udu. Medîne9ad$s$ e ha/îbi 7irâüddîn Muhammed bin Jarrâd, 5b? Muhammed <allâsî, 0emeddîn-iJaberî e daha ba9a âlimler, %nun hadîs-i erîf riâye/ e//i&i 1â/lardand$r. Iiirleri, ine ederin ma’nâlar ifâde e/me9/edir. 0esirleri üs/ün e 9$yme/li, ha/ eserleri ;%9 ü1el %lu',ya1d$&$ eserler her yere yay$lm$/$r. (*) m. !""# senesi Muharrem ay$nda Junus’/aefa/ e//i.

0efh-u/-JayyibB ad$nda9i eserin sâhibi diy%r 9i@ İbn-i mer, hilâfe/ mer9e1inin9â/ibi e edebiyâ//a, üne ibiydi. İlim sahas$n$n 9ahraman$yd$. Junus’a eli' a/anedindi. Memle9e/, %nunla ilim e irfan yuas$na dndü. =nun 9ald$&$ müdde//e, ;%9 büyü9hâdiseler ereyan e//i. endi memle9e/ini /erih edi', ba9a yerlere i/meyi düünmedi.Daad$&$ deirde, her9es %ndan ;%9 is/ifâde e//i. Ha/ san’a/$ ile ;%9 meul e meh?r%ldu. <%&ru y%ldan hi; ayr$lmad$. :%9 yer d%la/$. Jasauf e /ah9î9 ehli idi. Hia1’a %lanseferinde, ;%9 hay$rlar ya'/$. 0esebi s%yu# he' sâlih, /emi1 9imselerdendi. Iiirleri ;%9ü1eldir.

1) "r$#-ül-hle# bi-ricâl-is-sele#; cild-1, sh. 170

İBN-İ #Â&İD:

>$9$h âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdullah bin Kâid el-3e9rî el-afsî %lu', 9ünyesi5b? Abdullah’/$r. <%&um /ârihi bilinmeme9le berâber, afsa’da d%&du. ("+ m. !""+#senesinde J?nus’da efa/ e//i. 68+ m. !286# senesinde efa/ e//i&i de sylenme9/e isede, ("! m. !"")# senesinde haya//a %ldu&u, 9ayna9larda ya1$l$d$r. 5b? Abdullah, din efen bililerinde mâhir, fa1île/ler sâhibi, fa9ih bir 1â/ idi.

İbn-i Kâid, ilim /ahsîline memle9e/inde balad$. 3ir müdde/ Junus’/a i9âme/ edi'ilim /ahsîl e//i9/en s%nra, M$s$r’a i//i. İs9enderiyye’de âd$ 0âs$ruddîn el-5by?rdî e dahas%nra da, %nun /alebesi 5bî Amr bin el-Hâib’den f$9$h ilmini &rendi. Ayr$a iyâüddîn binel-Alâf’dan da f$9$h %9udu. Arab dili e edebiyâ/$n$ İbn-i Muhyiddîn’den &rendi. âhire’yeidi', İmâm el-Allâme Iihâbüddîn el-arâfî ile rüü' %nun f$9$h derslerine 9a/$ld$.=ndan ;%9 is/ifâde e//i e f$9$h, us?l-i f$9$h ilminde selâhiye/li %ldu&una dâir iâ1e/di'l%ma# ald$. 3unun yan$nda İmâm Ja9$yyüddîn bin <a9î9-ül-Wyd, İbn-i Gamma1,Hâ1im, emâl İbn-ül-Jenisî, Muhyiddîn Hafî Ke’sihî, Iems-ül-İsfehânî e Iemsüddîn el-İsfehânî’nin derslerinde de bulundu.

5b? Abdullah el-afsî, 68) m. !28!# senesinde haa i//i. Ha a1îfesini îfâe//i9/en s%nra, bir;%9 ilimleri 9endinde /%'lam$ %lara9 Junus’a dndü. <%&du&u yerde9ad$l$9 a1îfesi ya'maya balad$.

İbn-i Kâid, ;%9 9$yme/li eserler ya1d$. 3u eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- 5-Iihâb-üs-sâ9$b fî erhi muh/asar$ İbn-i Hâib, 2- 51-eheb fî dab/$ 9aâid-il-me1heb@ 5b?Abdullah bin Me1r?9, bu eserin Mâli9î me1hebi f$9h$nda emsali %lmad$&$n$ syledi. "- 5n-0a1m-ül-3edî’ fî ih/isâr-i/-/efrî’, *- Fübâb-ül-Fübâb fî beyân mâ /edammenehü ebâbi9i/âb minel er9ân e-Iür?/ el-esbâb, +- 5l-Mer/ebe/-üs-seniyye fî ilm-il-Arabiyye, 6- 5l-Mer/ebe/-ül-ulyâ fî /a’bîr-ir-rüya, (- i/âbü Juhfe/-il-lebîb fî ih/isâri i/ab$ İbn-il-Ha/îb, 8-0?hbe/-il-âs$l fî erh-il-Hâs$l.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 2132) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 334



İbn-i mer’in rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e Kes?l-i e9remsalllahu aleyhi essellem#4 “3lla%ü teâlâ, r% gargaraya gelmediği müddetçe,kulun tö#besini kabul( ederB buyurdu. Allahü /eâlâ, 0isa s?resinin %nyedini âye/-i9erîmesinde meâlen4 “3nak 3lla%+ın kabul edeeğini #a+d buyurduğu tö#be, okimseler içindir ki, bir a%illikle bir kaba%at yaparlar da sonra çok geçmedentö#be ederler. )şte 3lla%, bunların tö#belerini kabul buyurur. 3lla%, i%lâsla tö#be

edenleri %akkıyla biliidir( buyurdu. Pye/-i 9erîmede ehâle//en murâd, 9/ü ameleynelme9/ir. :ün9ü Allahü /eâlâya isyan eden 9imse âhildir. Allahü /eâlâya i/aa/ eden iseâlimdir. Iyle 9i@ Allahü /eâlây$, =’nun a1ame/ini e 9ibriyâs$n$ bilen 9imse, Allahü /eâlâyaasla âsî %lma1. <enilmi/ir 9i, insanlar Allahü /eâlân$n a1ame/i ha99$nda /efe99üre/selerdi, asla isyânda bulunma1lard$.

Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# 5shâb$ ile berâber %ldu&u melisleri,/amamen Allahü /eâlây$ an$' ha/$rlama9, Allahü /eâlân$n emirlerine /ei9, yasa9lar$ndansa9$nd$rma9/an ibâre//i. Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# mübâre9 melislerindeur’ân-$ 9erîm %9unurdu. endisine elen ahiyleri 5shâb-$ 9irâma bildirirdi. Allahü/eâlân$n emir e yasa9lar$n$ 5shâb-$ 9irâma anla/$r, %nlar$ ü1el a’1 e nasîha/lerleKabbinin y%luna da dae/ ederdi. Allahü /eâlâ, Ka’d s?resinin yirmise9i1ini âye/-i9erîmesinde meâlen4 “&unlar, 3lla%+ın zikri ile kalbleri %uzra ka#uşarak !mân

edenlerdir. -#et, bilin ki, anak 3lla%+ı anmakla kalbler yatışır #e %uzr bulur( buyuruy%r. Dine 5nfâl s?resinin i9ini âye/-i 9erîmesinde meâlen4 Aerçek mü+minleryalnız o kimselerdir ki, 3lla%ü teâlâ Allahü /eâlân$n a1âb$# zikr olunduğu zaman Allahü /eâlân$n, a1ame/inden e elâlinden# kalbleri korkar, âyetleri onlaraokunduğunda !mânları artar. &ütün işlerinde 3lla%ü teâlâya te#ekkül ederler( buyuruluy%r.

İbn-i Mes’?d rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i4 İ;erisinde hi9me/lerden bahsedilen,Allahü /eâlân$n rahme/inin umulmas$na esîle %lan 1i9ir melisleri Allahü /eâlân$n an$ld$&$melisler#, ne iyi melislerdir.B

3irün birisi Hasen-i 3asrî’ye rahme/ullahi aleyh# 9albinin 9a/$l$&$ndan i9âye//ebulununa, Hasen-i 3asrî %na, Allahü /eâlây$ anmas$n$ /asiye buyurdu. i9ir melisleri,9alblerde hu?’ meydana e/irir. Der ya&murla anland$&$ ibi, lü 9albler de, Allahü

/eâlân$n 1i9rinin ya'$ld$&$ melisler e fâideli ilim ile haya/ bulur. <ünyâya nülba&lamama9 e âh$re/e ha1$rl$9 i;in ayre/li %lma9, ilim melislerinde dünyân$n er;e9yü1ünün e ay$'lar$n$n, Cenne/ ni’me/leri e %nlar$n üs/ünlü&ü, Cehennem e a1âb$n$nidde/inin anla/$lmas$ ile hâs$l %lur. Allahü /eâlân$n an$ld$&$ yere rahme/ iner. =ras$n$se9îne/ e e9ar 9a'lar. Mele9ler buray$ 9ua/$rlar. 7elef-i sâlihînin ;%&u, byle birmelis/en, maneî hu1?r i;inde 9endilerini e9ar 9a'lam$ %lara9 ;$9arlard$. Ha//â%nlardan bir 9$sm$, byle bir melis/en ;$9/$9/an s%nra yeme9 yiyeme1lerdi. 3a1$lar$ da %melis/e ne duymular ise, derhâl % duydu9lar$ ile amel ederlerdi.

Oa’1 e nasîha/ler yle 9am;$lard$r 9i, %nlarla 9alblere urulur. 0as$l, 1ümü1lerdü&ümü1 9am;$lar, bedene uruldu&u 1aman /esir ederse, nasîha/ler de yle 9albe/esir ederler. 3üyü9lerden birisi yle buyurdu@ Ana9, /emi1 bir 9albden ;$9an nasîha/ler/esir eder. :ün9ü 9albden elere9 ya'$lan nasîha/, 9albe ider. 7âdee dil ile ya'$lannasîha/ler, bir 9ula9/an iri', di&erinden ;$9ar, /esirli %lma1.B İlmiyle amel e/miyen âlimmum ibidir. İnsanlar$ ayd$nla/$r, fa9a/ 9endisini ya9$' bi/irir.

M/rre; y22 6e ,+3 8 =üüü zî+e7,: 5b? Hüreyre’nin rahme/ullahialeyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#4 “amazân4ı şer!2 ayındaki oruçlardan sonra en 2az!letli oruç, 1u%arrem ayınınoruudur. ?arz namazlardan sonra en 2az!letli namaz, gee namazıdır( buyurdu.

urre bin Hâlid, Hasen-i 3asrî’den rahme/ullahi aleyh# yle na9le//i@ Allahü /eâlâ,yeni y$la mübâre9 bir ay ile balad$. 7ene i;erisinde Allahü /eâlâ indinde, Kama1ân-$ erîfay$ndan s%nra Muharrem ay$ndan daha 9$yme/li bir ay y%9/ur.B

r 77;3: =ru;, Kabbi ile 9ul aras$nda bir s$rd$r. 3u sebeble Allahü /eâlâ, hadîs-i 9udsîde yle buyuruy%r@ “$er iyiliğin mükâ2atı, on mislinden yediyüz mislinekadardır. Yalnız oruç bana ma%sstur. /nun mükâ2atını da anak ben #eririm.9ünkü, kulum benim için: yeme, içme #e ima arzularını terketti. &enim için

gözünü %aramlara kapadı, dilini mu%a2aza etti.( eyamber efendimi1 salllahualeyhi essellem# bir hadîs-i erîf/e4 “*ennet+te bir kapı #ardır ki, ona eyyân denir.



/ndan oruç tutanlar girer. -n sonunu girine, bu kapı kapatılır. 3rtık oradankimse giremez( buyurdu. <i&er bir hadîs-i erîf/e ise4 “7im 3lla% rızası için bir günoruç tutarsa, 3lla%ü teâlâ onu *e%ennem+den uzaklaştırır( buyurdu.

Kiâye/ edilir 9i@ $yâme/ ünü %ru;lular i;in Ar’$n al/$nda s%fra 9urulur. İnsanlarhesa' erir9en, %nlar % s%fradan yerler. 3unun ü1erine insanlar4 3unlara ne %luy%rR 3i1hesa' erme9le meulü1, %nlar ise yeme9le meullerB derler. 3unun ü1erine %nlara4

7i1 dünyâda yer9en, %nlar %ru; /u/uy%rlard$B denir. Allahü /eâlâ, Ah1âb s?resinin%/u1beini âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “/ruç tutan erkekler #e oruç tutan kadınlar,ırzlarını koruyan erkek #e kadınlar, 3lla%+ı çok zikreden erkekler #e kadınlar arya#, 3lla% bunlara bir mağ2iret #e büyük bir mükâ2at %azırlamıştır.(

Dine Allahü /eâlâ, Hâ99a s?resinin yirmidrdünü âye/-i 9erîmesinde meâlen4“Yeyin, için, a2iyet olsun: dünyâda9i# geçmiş günlerde takd!m ettiğiniz sâli%amellere karşılık olarak( buyuruluy%r. Müâhid rahme/ullahi aleyh# e daha bir;%9âlim4 3u âye/-i 9erîme, %ru; /u/anlar ha99$nda nâ1il %lmu/urB demilerdir. Allah i;inyemesini, i;mesini e ehe/ini b$ra9$' %ru; /u/anlara, Allahü /eâlâ hi; bi/meyen yiyee9e i;ee9, ebedî saâde/ nasîb edee9/ir.

7âlihlerden birisi, % 9adar ;%9 %ru; /u//u 9i, ar/$9 beli bü9ülü' sesi ;$9ma1 %ldu.Oefa/ edine rüyada rdüler. endisine ne hâlde %ldu&u s%ruluna4 3ana ;%9 9$yme/li

iyee9ler iydirdilerB dedi. 5b? 3e9r bin 5b? Meryem, s%n anlar$n$ ya$y%rdu. Hem de%ru;lu idi. endisine %ruunu a;aa9 birey erme9 is/ediler. Güne ba//$ m$RB diyes%rdu. 5e/B dedi9/en s%nra a&1$na bir9a; damla su damla//$lar. <aha s%nra efa/ e//i.

=ru;, Allahü /eâlâ ile 9ul aras$nda bir s$r %ldu&u i;in ihlâs sâhibleri, nafile %ru;lar$n$ba9alar$ndan i1leme hus?sunda ;%9 ayre/ s/erirlerdi.

ee ,b95e7,, zî+e7,: İbn-i Mes’?d rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ Geenama1$n$n, ündü1 nama1$na üs/ünlü&ü4 i1li sada9an$n, a;$9/an erilen sada9ayaüs/ünlü&ü ibidir.B

Amr bin Ps da r.a# yle buyurdu@ Gee 9$l$nan bir re9’a/ nama1, ündü1 9$l$nan%n re9a//an daha hay$rl$d$r.B

İbn-i 5biddünyâ yle buyurdu@ Gee nama1$n$n ündü1 9$l$nan nama1a üs/ün%lmas$ s$rlar ba9$m$ndan daha ;%9 %lmas$ e ihlâsa daha ya9$n %lmas$ndand$r.B

Allahü /eâlâ, ee 9endisini 1i9r i;in, dua e is/i&far i;in, münâa/ i;in uyananlar$sede s?resinin %nal/$n$ âye/-i 9erîmesinde meâlen yle medh buyurmu/ur. “/nlar, okimselerdir ki, eeleyin nama1 9$lma9 i;in# yataklarından kalkarlar. ablerineazâbından korkarak #e ra%metinden üm!d#ar olarak dua ederler. 7endilerine#erdiğimiz rızıklardan da %ayır yollarına %ararlar.(

Ahâl-ül-9ub?r adl$ eserinden ba1$ blümler@Allahü /eâlâ Pdem%&lunu yara//$. Hanisinin daha ü1el amel iledi&ini deneme9 i;in

%nlar$ dünyâya yerle/irdi. 7%nra %nlar$ 9abir âlemine na9le//i. =nlar$ burada, 9$yâme/ününe 9adar /u//u. =nlar 9abir âleminde %lma9la berâber, amellerinin iyi eya 9/ü%lmas$na re 9ar$l$9 rürler. Ameli iyi %lanlar, 9abirlerinde i9râma e ni’me/lere9auurlar. Amelleri 9/ü %lanlar ise, h%r e ha9îr %lurlar. Allahü /eâlâ, Mü’min?n s?resininyü1ünü âye/-i 9erîmesinde meâlen4 âfirler der 9i@# “>â ki, ben terk ettiğim !mânıyerine getirip, sâli% bir amelde bulunayım. $ayır ar/$9 dünyâya dnülme1# , müşriklerden %erbirinin söylediği bu sözler, söyleyene âit 2aydasız bir lâ2tır,önlerinde ise bir mezar #ardır. 5iriltileekleri güne kadar oradadırlar( buyuruy%r.

Hasen-i 3asrî rahme/ullahi aleyh#, birün 9abirleri s/erere94 3unlar, si1in ileâh$re/ aras$nda bulunan 9abirlerdirB buyurdu.

A/â H%rasânî de4 abir, dünyâ ile âh$re/ aras$nda9i a9i//irB demi/ir. 5b? Vmâmeel-3âhilî, bir ahs$n enâ1e nama1$n$ 9$l$' enâ1e 9abre 9%nuna4 3u andan i/ibâren,meyyi/ i;in mahl?9â/$n diril/ilee&i üne 9adar deam edee9 bir 9abir haya/$ balad$Bdemi/ir.

Ia’bî’ye rahme/ullahi aleyh#, falana 9imse efa/ e//i deniline4 =, ne dünyâda nede âh$re//edir. =, 9abir âlemindedîrB dedi.

Dine Ia’bî r.a#, birisinin4 >alana efa/ e//i, âh$re/ âleminden %lduB dedi&iniduyuna, % 9imseye4 Ph$re/ ehlinden %ldu deme, 9abir ehlinden %ldu deSB buyurmu/ur.

Kb,r /y72: 3a1$ sâlih 9ardelerim, benden, 9abir haya/$na dâir haberleri, efa/edenlerin 9ar$laaa9lar$ hâlleri ya1mam$ is/emilerdi. :ün9ü byle eyleri dinleme9,



Kbr, ;eyy,7+e 384;2: Hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhiessellem#4 “Elüyü mezara koyduklarında, mezar der kiC “Yazıklar olsun sana eyinsanoğlu, ben #ar iken niye gurrlandın' &enim sıkıntı, karanlık, yalnız #eböeklerle, kurtlarla dolu bir yer olduğumu bilmiyor muydun' 6zerimdengeçerken, bir ayağın geride, bir ayağın ileride şaşkına durduğun zaman neyealdanmıştın'( -ğer o kimse sâli%lerden ise, bir ses der kiC “-y 1ezar" 8eler

söylüyorsun' / doğruluk üzere idi #e emr4i ma+r2, ne%y4i münker yapardı. /naelbette yeşil ba%çeler %azırladım.( 0onra bedeni nra çe#rilir, r%u göğeçıkarılır( buyurdu.

3erâ bin P1ib’in rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?lullahsalllahu aleyhi essellem# efendimi14 “7abirde mü+mine, güzel yüzlü, güzel kokulu#e güzel elbiseli bir genç gelir. “&ugün, senin iyi şeyler #a+d olunduğun gündür(der. 1eyyit, ona kim olduğunu soruna: “0enin dünyâda i9en ya'/$&$n# iyiamelinim( der. 7â2ir olana ise, çirkin suratlı, çirkin kokulu #e çirkin elbiseli birgenç gelir. “&ugün senin korkutulduğun #e te%did olunduğun gündür( der.1eyyit, ona kim olduğunu soruna, o da: “0enin dünyâda i9en ya'/$&$n# kötüamelinim( der.( buyurdu.

â’b’$n r.a# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, eyamber efendimi1 salllahu aleyhi

essellem# yle buyurdu@ “)yi bir kul mezara konuna, iyi amelleri etrâ2ını sararonu mu%a2aza ederler. 3zâb melekleri ayak tara2ından geline, namazkarşılarına çıkar #e 3lla% için çok kıyâmda durmuştur, derler. &aş uundangeline, oruç karşılarına çıkar. 5ünya da çok susuzluk çekti, derler. &edenitara2ından geline, %a #e 3lla% yolunda yaptığı i%âd karşılarına çıkar #e %ayır,bu beden çok eziyet çekmiştir, derler. -li tara2ından geline, #erdiği zekât #e

sadakalar der ki, bana dokunmayın. &u el ile çok zekât #e sadakalar #ermiştir.1elekler, çok güzel, mübârek olsun derler #e geri dönerler #e ra%met meleklerigelirler. /na *ennet+ten bir yatak getirir #e yayarlar. 1ezar ona gözününgörebildiği kadar geniş #e 2era% olur. *ennet+ten bir kandil getirip, kıyâmetekadar onun nru altında durur.(

De1îd Ka99âî dedi 9i@ 3ana yle ula/$@ Meyyi/ 9abre 9%ndu&u 1aman, amelleri

%nun e/râf$n$ sararlar. Allahü /eâlâ, % amelleri 9%nu/urur. Oe yle derler@ 5y bu 9abirdeya'ayaln$1 9alan 9ulS <%s/lar$n, ;%lu9-;%u&un senden ayr$l$' i//iler. 3uün senin bendenba9a bir ar9ada$n e ya9$n$n y%9,B

ur’ân-$ 9erîmin, 9endisini %9uyana efâa/ edee&ine, 9abir a1âb$n$ %ndan defedee&ine dâir haberler elmi/ir. 3u hus?s/a Mül9 s?resi Jebare9e# bildirilmi/ir. İbn-iMes’?d rahme/ullahi aleyh# yle buyurdu@ im Mül9 s?resini her ee %9ursa, Allahü/eâlâ % 9imseyi 9abir a1âb$ndan 9%rur. 3i1 Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#1aman$nda bu s?reye Mania@ abir a1âb$ndan 9%ruyanB derdi9B

İbn-i Abbâs rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ Mül9 s?resini %9uyun e e1berleyin.=nu, âileni1e, ;%lu9-;%u&unu1a e 9%mular$n$1a &re/in. = 9endisini e1berleyen 9imsei;in Allahü /eâlâdan, %nu 9abir a1âb$ndan 9ur/armas$n$ diler. Allahü /eâlâ, %nunhürme/ine, %nu e1berlemi %lan$ 9abir a1âb$ndan 9ur/ar$r.B

Muhammed bin 7emmâ9 yle anla/$r@ 3ir 9imse 9abre 9%nulu' a1a' edilmeyebalay$na, 9%mular$ ba&$r$'4 5y 9/ü 9ii, sen bi1den e; 9ald$n. 3i1 buraya daha neeldi9. 0i;in bi1den ibre/ almad$n. 3i1im i//i&imi1i e amellerimi1in 9esildi&ini rmedinmiR 7en daha bir müdde/ yaad$n. 3i1im 9a;$rd$&$m$1$ 9endin i;in niye /edâri9 e/medinRB3unun ibi, yeryü1ünün her 9esinde9iler feryâd edi' der 9i@ 5y dünyâya aldananlarni;in bi1den ne idenlerden e si1in ibi dünyâya aldananlardan ibre/ alma1s$n$1SB

5b? 5yy?b-i 5nsârî’nin r.a# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahualeyhi essellem# buyurdu 9i@ “&ir mü+min #e2at ederken, bir ra%met meleği bununr%unu alır. 1eyyitler, dünyâda mü=de isteyenlerin toplandığı gibi bununetrâ2ında toplanırlar. /na sormağa başlarlar. )çlerinden birkaçı da, kardeşinizibırakınız, dinlensin. 9ok sıkıntılı yerden geliyor derler. -trâ2ına üşüşürler.5ünyadaki tanıdıklarını sorarlar, 2ilan adam ne yapıyor' 2ilana kadın e#lendimi' derler.(

Hasen-i 3asrî rahme/ullahi aleyh# yle anla//$@ Mü’mine lüm hali eldi&inde, %nabebin mele9 elir. =nun r?hunu al$rlar. =nu dünyâ semâs$na ;$9ar$rlar. =nu, daha ne



essellem#4 “?alana erkek, idrardan sakınmadığı için azâba düçâr oldu. ?alankadın ise, insanlar %akkında gıybet ettiği için azâba düştü( buyurdu.

5b? Hüreyre r.a# yle anla//$@ Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem# buyurdu9i@ “&iliyor musunuz, “$er kim benim zikrimden yüz çe#irirse, ona maişetten birdank #ardır #e onu kıyâmet günü, kör olarak %aşrederiz( meâlinde9i# >â%â

sresinin yüzyirmidördünü âyet4i ker!mesi niçin indirildi biliyor musunuz'

1aişetten dank nedir'( 5shâb-$ 9irâm4 Allah e Kes?lü daha iyi bilirB dediler. Kes?l-ie9rem salllahu aleyhi essellem#4 “1aişetten dank, ka2irin kabirde azâbgörmesidir. 8e2sim yed4i kudretinde olan 3lla%ü teâlâya yem!n ederim ki, ka2irinmezardaki azâbı, doksandokuz e=der%a iledir. -=der%anın ne olduğunu bilirmisiniz' $er birinin doksandokuz başı olan, doksandokuz yılandır. /nu sokarlar,emerler #e ü2lerler. 7ıyâmete kadar böyle de#am eder( buyurdu.

5b? 7a’îd-i Hudrî’nin riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e ise, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhiessellem#4 “7â2ire kabrinde doksandokuz yılan musallat kılınır. &unlar, ka2irikıyâmet kopunaya kadar sokarlar. -ğer bu yılanlardan birisi, yeryüzüne ü2ürseidi. Yeryüzünde yeşil birşey bitmezdi( buyurdu.

Vbâde bin 7âmi/’in riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, 7erer-i âlem salllahu aleyhiessellem#4 “7im 3lla%ü teâlâya ka#uşmak isterse, 3lla%ü teâlâ da ona ka#uşmak

ister. 7im bunu istemezse, 3lla%ü teâlâ da onu istemez( buyurdu. 3unun ü1erinebi14 Dâ Kes?lallahS He'imi1 lümü is/emeyi1B dedi9. Kes?l-i e9rem salllahu aleyhiessellem# yle ea' erdi@ “&u, ölümü istememek değildir. 1ü+min dünyâdanayrılaağı zaman, âkıbetinin iyi olaağına dâir mü=deler kendisine #erilir.&öylee 3lla%ü teâlâya ka#uşmak ister. &u ka#uşma, onun en çok istediği

şeydir. ?akat kâ2ir #e 2âir, son ne2esinde, sonunun iyi olmadığını görür #eenâb4ı $akka ka#uşmağı istemez. 3lla%ü teâlâ da ona ka#uşmayı istemez.(

3erâ bin P1ib yle anla//$@ Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# ile berâber5nsârdan birisinin enâ1esine i//i9. Meyyi/ 9abre 9%nu' ü1eri /%'ra9la 9a'a/$l$na,Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# %/urdu. 3i1 de e/râf$na %/urdu9. 7an9i balar$m$1$nü1erinde 9u ard$. = deree sessi1, say$l$ e di99a/li dinliy%rdu9.# Kes?l-i e9reminsalllahu aleyhi essellem# elinde bir ;ubu9 ard$. =nunla yeri 9a1$y%rdu. 7%nra mübâre9

ba$n$ 9ald$r$'4 “7abir azâbından 3lla%ü teâlâya sığınırız( diye i9i eya ü; seferbuyurdu.5b? Meysere Amr bin Ierahbîl yle anla//$@ 3irisi efa/ e/mi/i. abrine 9%nuna,

yan$na mele9ler eldi. =na, 3i1 sana yü1 s%'a uraa&$1. 3u sana Allahü /eâlâlan$na1âb$ndand$rB dediler. 3unun ü1erine % ah$s mele9lere, nama1$n$, %ruunu e di&er hay$re hasena/$n$ sayd$. Mele9ler, %na uraa9lar$ s%'a say$s$n$, Allahü /eâlân$n i1ni ile %ns%'aya indirdiler. = ah$s /e9rar %nlardan, bu %n /ane s%'ay$ da hafifle/melerini is/edi.=nlar da Allahü /eâlân$n i1ni ile s%nunda bir s%'aya indirdiler. Mele9ler bir s%'aurdu9lar$nda, % 9ii bay$ld$. Aradan e'eye bir 1aman e;i' 9endisine eldi&i 1amanni;in bu s%'ay$ 9endisine urdu9lar$n$ mele9lere s%rdu. =nlar da %na4 7en birün bele/mi/in. Q1erine bel s$;ra/m$/$n. >a9a/ sen %nu y$9amam$/$n. Dine, yard$m is/iyen birma1l?mun sesini duymu/un da, %na yard$m e/memi/in. 3undan d%lay$ sana bu s%'ay$urdu9B dediler.B

An bin Abdullah yle na9le//i@ ul 9abre irdi&i 1aman, %na ne nama1dans%rulur. 5&er %nu e;ebilirse, di&er amellerine ba9$l$r. 5&er nama1$ eeme1se, ba9ahi;bir ameline ba9$lma1.B

İbn-i Abbâs’$n rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9remsalllahu aleyhi essellem#4 “&e#lden çok sakınınız. 1u%akkak kabir azâbının çoğubundandır( buyurdu.

5nes bin Mâli9’in riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, eyamber efendimi1 salllahu aleyhiessellem#4 “7abir azâbı şu üç şeydendirC Aıybet, koğuuluk #e be#l( buyurdu.

Plimlerden bir 1â/, ü1erine bel s$;ra/ma9, $ybe/ e 9%&uulu&un 9abir a1âb$nasebe' %lmas$nda9i s$rr$ yle a;$9lad$@ abir, âh$re/ 9%na9lar$n$n il9idir. =nda, 9$yâme/ününde 9ulun 9ar$laaa&$ mü9âfa/ e a1âba dâir bir num?ne ard$r. $yâme/ ününde,a1a' rmeye sebe' %lan ünahlar i9i ;ei//ir. 3unlar4 Allahü /eâlân$n ha99$ e 9ullara âi/

ha9lard$r. $yâme/ ününde, Allahü /eâlâya âi/ ha9lardan il9 is/enee9 e suâle ;e9ilee9%lan nama1d$r. ul ha9lar$ndan ise il9 suâl edilee9 %lan, 9an d9me9/ir. abirde bu i9i



ha99$n mu9addimeleri ha99$nda hü9üm %lunur, ya’nî suâl %lunur. 0ama1$n sahih%labilmesinin ar/lar$n$n ba$nda, neâse//en /emi1li9 elir. 0eâse//en /emi1lenmedi9;enama1 %lma1. an d9menin balan$$, 9%&uulu9 e namuslara /eâü1 e/me9/ir. 3ui9isi, 9ullara 9ar$ ya'$lan e1iye/lerin en hafifidir. Oe büyü9 e1iye/lere balan$;/$r. 3usebeble, 9abir âleminde hesaba e e1aya bu i9isinden balan$r.

5b? 7a’îd’in r.a# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi

essellem#4 “7abir, ka2ire öyle daraltılır ki, dimağı, parmaklarından #e etindençıkar( buyurdu.

Kb,r ,@;e7,: 5b? Hüreyre’nin rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e,7erer-i alem salllahu aleyhi essellem#4 “1u%akkak ki mü+min, kabrinde yeşil birba%çededir. 7abri ona, enine #e boyuna olmak üzere yetmiş arşın genişletilir.

3yın ondördündeki ay gibi kabri ona aydınlatılır( buyurdu.Vbâde bin 7âmi/ rahme/ullahi aleyh# buyurdu 9i@ <eaml$ ur’ân-$ 9erîm %9uyan

mü’mine lüm eline, ur’ân-$ 9erîm %nun yan$na elir e ba uunda durur. 3u s$rada %y$9anma9/ad$r. D$9anma ii bi//i9/en s%nra, &sü ile 9efeni aras$na irer. abrine9%ndu&u 1aman, %na Mün9er e 0e9îr isminde9i i9i suâl mele&i elir. = 1aman ur’ân-$9erîm, meyyi/in &sü ile 9efeni aras$ndan ;$9$', meyyi/ ile Mün9er e 0e9îr isimlimele9lerin aras$na irer. Mün9er e 0e9îr, ur’ân-$ 9erîme4 7en nümü1den ;e9il, bi1 %na

suâl s%raa&$1B derler. = 1aman ur’ân-$ 9erîm %nlara4 Oallahi ben %ndan ayr$lmam. 5&er%nun ha99$nda birey ile emr %lundu iseni1, si1 bilirsini1B der. 7%nra meyyi/e ba9ar e4 3eni /an$y%r musunRB diye s%rar. Meyyi/4 Hay$rB eâb$n$ erine, ur’ân-$ 9erîm %na4 3en senin, %9uma9 i;in eelerini uy9usu1, ündü1lerini susu1 e;irdi&in, ehe/lerineuymad$&$n, 1lerini ba9a eye ba9ma9/an, 9ula9lar$n$ ba9a eyleri dinleme9/enmene//i&in ur’ân-$ 9erîmim. 3eni sâd$9 bir d%s/ %lara9 bulaa9s$n. 7eni müUdelerim.7ana Mün9er e 0e9îrin suâlinden s%nra, ar/$9 bir düüne e hü1ün y%9/urB der. 7%nraMün9er e 0e9îr isimli mele9ler meyyi/in yan$ndan ;$9ar. ur’ân-$ 9erîm ise, Kabbininhu1?runa ar$r. Allahü /eâlâdan, de9 e yay$ diler. Allahü /eâlâ, Cenne/’/en de9,yay$, 9andil e yasemin erilmesini emreder. =nlar$ bin /ane mele9 /a$r. ur’ân-$ 9erîm,% mele9lerden ne meyyi/in yan$na elir. =na4 3enden s%nra yaln$1l$9 duydun muR benKabbimin hu1?runda idim. Kabbim senin i;in Cenne/’/en de9, yay$, bir 9andil e

yasemin erilmesini emr buyurduB der. 3u s$rada mele9ler, %nun yan$na irerler.Ge/irdi9leri de&i al/$na sererler. Day$y$ aya9lar$n$n al/$na, yasemini de &sünün üs/üne9%yarlar. andili de meyyi/in sa& /araf$na 9%yarlar. abri, Allahü /eâlân$n diledi&i 9adarenile/ilir.B

5b? Hüreyre’nin r.a# riâye/ e//i&i hadîs/i erîf/e, eyamber efendimi1 salllahualeyhi essellem# “7abir ya *ennet ba%çelerinden bir ba%çe #eya *e%ennemçukurlarından bir çukurdur( buyurdu.

Allahü /eâlâ, 9abir ehlinin a1âb$n$ e %nlar$n rdü9leri iyi durumlar$, 9ullar$ndandiledi&ine s/erme9/edir. 3u ibi hâdiseler, hem 7erer-i âlem salllahu aleyhi essellem#1aman$nda, hem de =’ndan s%nra 'e9;%9 â9i %lmu/ur.

Abdullah bin mer r.anhümâ#, babas$n$n yle anla//$&$n$ bildirdi@ Müri99abirlerinden birisine u&ram$/$m. 3u s$rada 9abirden, a/eler i;erisinde e b%ynundaa/e/en 1inir bulunan bir 9iinin ;$9/$&$n$ rdüm. Dan$mda bir su 9ab$ ard$. = 9ii benirüne4 0e %lur bana su er, ü1erime su d9B diy%rdu. 3u s$rada 9abirden bir 9ii daha;$9/$ e4 =na su erme, :ün9ü % 9âfirdirB dedi. 3%ynunda9i 1iniri al$', %nu ;e9ere99abre /ürdü. 7ür’a/le ben Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# yan$na eldim.<urumu 9endilerine ar1e//im. Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem#4 “/ gördüğün-b *e%l+dir. 7ıyâmete kadar böyle azâb çeker( buyurdu.

Amr bir <înâr yle anla/$r@ 3ir 9iinin 9$1 9ardei efa/ e/mi/i. D$9an$', nama1$9$l$nd$9/an s%nra, 9abre /ürülü' defnedildi. Oefa/ eden 9ad$n$n er9e9 9ardei eeeline, 'ara 9esesini 9abirde unu//u&unu ha/$rlad$. Ar9adalar$ndan birisini alara9, 9abrinyan$na i//i. 3ira1 arad$9/an s%nra 9eseyi buldu. 3u s$rada ar9ada$na4 7en bira1 banamüsâade e/, /ede beni bira1 be9le. 3en, 9$19ardeimin ne hâlde %ldu&una, 9abrindeherhani bireyin %lu' %lmad$&$na bir ba9ay$mB dedi. abrinin ü1erinde9i /%'ra&$n bir9$sm$n$ ald$. 3ir de ne rsün, 9abir /u/umu yanma9/aS Hemen ü1erini /e9rar 9a'a/$',

dü1el//i. Hemen annesinin yan$na, i//i. $19ardeinin, dünyâda i9en herhani 9/ü bir



hâlinin %lu' %lmad$&$n$ s%rdu. Annesi %na yle dedi@ =, nama1lar$n$ he' s%nraya b$ra9$r,ei9/irirdi. annederim, abdes/si1 %lara9 nama1 9$lard$.B

Abdullah bin Muhammed, bir ar9ada$n$n yle anla//$&$n$ na9le//i@ aybe//i&im bireyam$ aramaya ;$9m$/$m. 3ir 9abrin yan$nda i9en, a9am nama1$ a9/i irdi. = 9abrinya9$n$nda bir yerde a9am nama1$n$ 9$ld$m. 0ama1 9$ld$9/an s%nra, % 9abirden bir inil/ieldi&ini duydum. abre ya9la/$&$mda, % inil/inin4 Ah ne %layd$, dünyâda i9en %ruumu

/u/u', nama1$m$ 9$layd$mB dedi&ini duydum. 3u bana ;%9 /esir e//i. =rada bulunan birini;a&$rd$&$mda, % da benim duydu&um ibi duydu. 7%nra eime i//im. 5r/esi ün a9ama9/i /e9rar buraya eldi&imde, % 9abirden ayn$ s1leri duydum. 5ime dnüne, buhâdisenin /esirinden i9i ay 9adar has/a ya//$m.B

+üü< 3br,5e I+ü; 222 5y;2: a’b-ül-Ahbâr r.a# buyurdu 9i@ lü,9abrinde %ldu&u müdde/;e, lüm a$s$ %ndan i/me1. lüm a$s$, mü’minin duydu&ua$lar$n en idde/lisi, 9afire isâbe/ eden a$lar$n ise en hafifidir.B

51âî r.a# buyurdu 9i@ lü, 9abrinden diril/ilineye 9adar lüm a$s$n$ duyar.B Kb,r e/+,e 59,r =üze+ /9++er,: 5b? 7a’îd-i Hudrî yle anla//$@ 3a9î’

9abris/an$nda 7a’d bin Muâ1’$n r.a# 9abrini 9a1anlar aras$nda ben de ard$m. abir 9a1maii bi/ineye 9adar mis9 9%9usu duydu9.B

Muîre bin Habîb anla/$r@ Abdullah bin Gâlib efa/ e/mi/i. <efnedilir9en, 9abrinden

mis9 9%9usu duyuldu. Da9$nlar$ndan birisi, % 1â/$ rüyas$nda rüne, %na, 9abrindeduydu9lar$ mis9 9%9usunun ne %ldu&unu s%rdu. = da4 = 9%9u, ur’ân-$ 9erîmi ;%9%9umamdan d%lay$ hâs$l %lan 9%9udurB dedi.

5bü’l->ere ibni Ce1î anla//$@ Ierîf 5b? Ca’fer bin 5b? M?sâ, İmâm-$ Ahmed binHanbel’in 9abrinin bi/ii&ine defnediliy%rdu. 3u s$rada Ahmed bin Hanbel’in 9efenirüldü, hâlbu9i, Ahmed bin Hanbel yü1 sene ne efa/ e/mi/i.B

Allahü /eâlâ, ba1$ sâlih 9imselere lü/uf e ihsân edere9, %nlara, iarlar$nda bulunanme/alara efâa/ e//irir. Ciar$nda bulunanlar, % sâlih 9ii ile 9%mulu9lar$ndan d%lay$ fâiderürler.

Abdullah bin 0âfi’ Medînî yle anla/$r@ Medîneli bir 9ii efa/ e//i e defnedildi.3irisi %nu rüyas$nda rdü. 7an9i %nun, Cehennem ehlinden imi ibi bir hâli ard$. 3usebe'le, %nu rüyas$nda ren ah$s ;%9 ü1üldü. Aradan yedi eya se9i1 ün e;ine, %nu

rüyas$nda /e9rar rdü. 3u sefer Cenne/ ehlinden %ldu&u anla$lan bir, hâli ard$. =naimdi9i bu iyi hâle nas$l 9au/u&u s%ruluna, efa/ e/mi %lan ah$s %na yle ea'erdi@ Dan$m$1a sâlihlerden bir 1â/ defnedildi. Ciar$nda bulunan 9%mular$ndan 9$r9 9iiyeefâa/;i %ldu. 3en de %nlar$n aras$nda idim.B

5bü’l->ere ibni Ce1î anla/$r@ 3irisi rüyas$nda Ma’r?f-i erhî’nin 9abrini e e/râf$n$rdü. Ma’r?f-i erhî’nin, defnedildi9/en s%nra, e/râf$nda9i 9$r9bin 9iiye efâa/ edi',%nlar$n a/e/en 9ur/ulmalar$n$ sa&lad$&$n$ anlad$.B

Kb,r 9+e;,5e< I+ü+er, b,rb,r+er, ,+e b+4J b,rb,r+er,, z,y9re7 e7;e+er,: 5b? a/âde’nin rahme/ullahi aleyh# riâye/ e//i&i hadîs-i erîf/e, Kes?l-i e9rem salllahualeyhi essellem#4 “&iriniz, din kardeşinin enâze işlerini görürse, ke2enini güzelyapsın" 9ünkü onlar, kabirleri içinde birbirlerini ziyâret ederler( buyurdu. Kâidbin 7a’d anla//$@ 3irisinin han$m$ efa/ e/mi/i Küyas$nda ba1$ 9ad$nlar$ rdü. >a9a/aralar$nda 9endi han$m$ y%9/u. = 9ad$nlara han$m$n$ s%runa, %nlar4 7i1 %nun 9efenini9$sa ya'/$n$1. 3u sebe'le %, bi1im yan$m$1a ;$9ma9/an u/an$y%rB dediler.B

İbn-i 5biddünyâ anla//$@ Ps$m el Cuhderî’nin ailesinden birisi, Ps$m el-Cuhderî’yiefa/$ndan al/m$ ün s%nra rüyas$nda rdü. =na4 7en efa/ e/medin miRB diye s%rdu.Ps$m el-Cuhderî4 5e/B dedi e unlara syledi. Oallahi ben, Cenne/ bah;elerinden birbah;edeyim. 3en e ar9adalar$mdan bir emâa/, her Cuma eesi e sabah$, 5b? 3e9rbin Abdullah’$n yan$nda /%'lan$y%ru1.B = 1aman a9rabas$ %lan 1â/ %na4 K?hlar$n$1 m$,y%9sa bedenlerini1 mi /%'lan$y%rRB diye s%runa, %4 3edenlerimi1 ;ürüdü, r?hlar$m$1/%'lan$y%rB dedi. Dine Ps$m el-Cuhderî’nin a9rabas$ %na4 3i1im si1i 1iyâre/ e//i&imi1ibiliy%r musunu1RB diye s%runa, %4 3ü/ün Cuma ünü e a9am$, Cumar/esi ünü üned%&unaya 9adar biliy%ru1B dedi. a9rabas$, Ps$m el-Cuhderî’ye4 0i;in di&er ünlerdebilmiy%rsunu1RB diye s%runa, Ps$m el-Cuhderî4 Cuma ününün fa1île/i e ân$n$n,9$yme/inin büyü9lü&ünden d%lay$B dedi.

Me67+r2< 5,r,+er, Iz+er,, ,4,7;e+er,< 3e5,+er,e e+9; 6ere 6e z,y9re7e5e+er, 72;+r2< I+5ü37e 8r 8+r2 6e 5üy53, 3rb9+r22 /9++er,,



İBN-İ #EZÎN (Ab5ü++7î b, M/;;e5): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinin büyü9lerinden. Müf/î, 9ad$ e ha/îb. İsmi, Abdülla/îf

bin Muhammed bin Hüseyn bin Ke1în bin M?sâ bin Nsâ el-Hameî el-M$srî el-Amirî %lu',9ünyesi 5bü’l-3ere9â/’d$r. Fa9ab$ 3edrüddîn e Ja9$yyüddîn %lu', İbn-i Ke1în diye meh?r%lmu/ur. Aslen Hamal$ %lan İbn-i Ke1în rahme/ullahi aleyh#, 6* m. !2+!# senesinde

Iam’da d%&du. (!) m. !"!)#’da Cemâ1il-âh$r ay$n$n !8’inde, di&er bir riâye//e22’sinde, M$s$r’da âhire’de efa/ e//i.

ü;ü9 ya/a babas$n$n yan$nda ilim /ahsîline balayan İbn-i Ke1în rahme/ullahialeyh#, bundan s%nra ilim &renme9 ma9sad$yla, M$s$r, Iam e ba9a yerlere i//i. =smanibni Ha/îb-il-arâfe, Abdullah bin el-Hu?’î e ba9a âlimlerin s%hbe/lerinde bulunu'%nlardan ilim &rendi. 3ilhassa /efsîr, f$9$h, hadîs, us?l e für?’ ilimlerinde e di&erilimlerde ;%9 yü9seldi. İlim &renme9/e9i a9 e ayre/i, edebi, a9l$, fehmi anlay$$#,1e9âs$ 'e9 fa1la %ldu&undan, ilimde ;abu9 yü9seldi. İlim /ahsîlini /amamlay$'memle9e/ine dndü&ünde, daha henü1 yirmi ya$nda idi. aman$nda bulunan Iâfiîme1hebi âlimlerinden %ldu. 3u s$rada babas$ 9ad$ idi. 3abas$ndan s%nra %nun yerine e;/i.ad$ %ldu e fe/â ma9am$na eldi. Müf/î %lu', insanlara fe/â ermeye balad$.ad$as9erli9 ma9am$nda da bulundu. 3unlar he', en; ya/a e daha babas$n$n sa&l$&$nda

%luy%rdu. Câmi’ul-51her’de ha/îbli9, âhiriyye, 7eyfiyye e 5refiyye medreselerindemüderrisli9 &re/im üyeli&i# ya'/$. ad$as9erli9/e %/u1 seneden fa1la bulundu.erâme/ler, fa1île/ler sâhibi, s1leri 9alblere /esir eden ;%9 yü9se9 bir 1â/ idi. Hal9danba9a âlimlerden, fa1île/ sâhibi 1â/lardan bir;%&u s%hbe/inde bulunma9 ü1ere/%'lan$rlard$. İbn-i Ke1în’in s%hbe/inde, ba9a 1â/lar$n s%hbe/lerinde %lmayan bir 9alabal$9%lurdu. 7%hbe/ine elenler, birbirlerine bu 1â/$n üs/ünlü9lerini, 9erâme/lerini anla/$rlard$.3u 1â/$n s%hbe/i bere9e/i ile s%hbe//e bulunanlardan he' fa1île/ler, ü1el hâller sâd$r%lurdu. :ei/li ilimlerde ih/isas ara/$rma, ineleme, % ilimde derinleme9 ü1ere ;al$ma#ya'anlar %nun s%hbe/ine 9%ard$. :ün9ü %nun s%hbe/lerinde ba9a âlimler de bulunurdu.Ja9$yyüddîn Ali bin Abdül9âfi es-7üb9î u/büddîn es-7ünbâ/î, Jâüddîn Jueyr-ul-leyl eba9a âlimler bunlardand$r.

İbn-i esîr diy%r 9i@ İbn-i Ke1în rahme/ullahi aleyh#, 1aman$nda bulunan f$9$h

âlimlerinin 1desi, nde elenlerin büyü&ü, fa1île/ sâhi'leri i;inde bir /ane idi. 3ilhassahadîs ilminde ;%9 yü9se9/i. Hadîs, /efsîr, f$9$h e f$9$h us?lü ilimlerinde ;%9 ders ald$.Plimlerin s%hbe/lerinde bulunmaya, %nlar$n derslerini dinleme&e e %nlardan riâye/lerdebulunma&a ;%9 ehemmiye/ erirdi. endisinden ;%9 9imse is/ifâde e/mi/ir. Oefa/e//i&inde, âhire’de 9ad$ idi.B

1) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-1&, sh. %7 2) bkât-e-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. %03) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4184) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 4&%) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 200) El-@"lâm; cild-4, sh. 0&

İBN-İ #İ%@A: 3üyü9 f$9$h âlimlerinden. İsmi, Ahmed bin Muhammed bin Ali bin Mür/efi’ bin Hâ1$m

bin İbrâhim bin Abbâs el-5nsârî el-3uhârî’dir. ünyesi, 5bü’l-Abbâs %lu', la9ab$0emüddîn’dir. 6*+ m. !2*(# senesinde d%&du. (!) m. !"!)# senesinde efa/ e//i.

İbn-i Kif’a, f$9$h ilmini4 iyâüddîn Ca’fer İbni Ieyh Abdürrahîm anâî, 7edîd 5rmen/îİbn-i âhir, Ji1men/î, İbn-i Ke1în, İbn-i bin/i 5a1, İbn-i <a9î9-ül-Wyd ibi büyü9 âlimlerden&renmi/ir. >$9$h ilmiyle ;%9 meul %ldu&u i;in, %na >a9îhB la9ab$ erilmi/ir. Ayr$aAbdürrahîm <emirî, Ali bin Muhammed 7aaf e bir;%9 âlimin derslerini dinledi. >$9$hilminde ;%9 meh?r %ldu. 3u ilimde darb-$ mesel %ldu. >a9îh dendi&i 1aman, İbn-i Kif’a9asdedilme9/edir. İbn-i Kif’a, Arab dili e edebiyâ/$nda e us?l-i f$9$hda da ;%9 derinbililere sâhib idi. İbn-i Kif’a, Ma’1iyye Medresesi’nde müderrisli9 ya'/$. endisine s%rulanfe/âlara ;%9 ü1el e9ilde ea' erirdi. 3ir müdde/ M$s$r’da Hisbe /e9ilâ/$ ba9anl$&$ e

9ad$l$9 a1îfesi ya'/$. 7%nra bu a1îfelerden ayr$ld$. İbn-i Jeymiyye ile ilmî münâ1aralar$



%ldu. Münâ1aradan s%nra, İbn-i Jeymiyye’ye İbn-i Kif’a’y$ nas$l buldu&u s%ruluna, Iâfiîf$9h$nda ;%9 derin âlim %ldu&unu syledi. İbn-i <a9î9-ül-Wyd de İbn-i Kif’a’n$n ilmini dü.

İbn-i Kif’a’n$n ha99$nda, 5sneî4 M$s$r’da İbn-i Haddâd’dan s%nra İbn-i Kif’a’dandaha âlim biri ye/imemi/ir.B emâlüddîn Ca’fer4 İbn-i Kif’a, f$9$h ilminde ;%9 derin idi.aman$nda Iâfiî f$9h$ reîsli&i %nda bulunuy%rduB demilerdir.

âd$ 5b? Jâhir 7$f/î, %nun ha99$nda yle deme9/edir@ 3enim bir iimi hâlle/me9

i;in, âhire’ye 9adar benimle berâber i//i. İbn-i Kif’a s?re/i h% bir 1â/ idi. :%9 ü1el efasîh 9%nuurdu. e9î idi. 5linden eldi&i 9adar, mal$ e ma9am$ ile /alebelerine einsanlara ;%9 yard$m$ %lurdu. =nlar$n ih/iyâ;lar$n$ iderirdi. Jâüddîn 7üb9î %nu ;%9düB deme9/edir.

İbn-i Kif’a, ;ei/li 9%nulara dâir bir;%9 eser ya1d$. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@ !-5r-Kü/be fil-hisbe, 2- 5l-ifâye fî erh-i/-Jenbîh li-Iîrâ1î, "- Me/âlib-ül-Meânî fî erh-iOesî/ lil-Ga1âlî@ 3u eser 9$r9 ild %lu', /amamlanamam$/$r. Iâfiî me1hebi f$9h$na dâirdir.*- 5l-İ1âh e/-/ibyân fî ma’rife/-il-mi9yâl el-Mî1ân.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 13 2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 2843) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 22

4) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 24) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 0&0) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 32&7) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 37 8) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 0&1%) 5r9ckelmnn Fl-2; sh. 133, <!:-1 sh. 104

İBN-İ !E""İDİNNÂ! (M/;;e5 b, M/;;e5 "@;erî E5ü+üî):Hadîs, nahi, /ârih e Iâfiî me1hebi f$9$h âlîmi, âir. İsmi, Muhammed bin

Muhammed bin Muhammed bin Ahmed bin Abdullah bin Muhammed bin Dahyâ’d$r. Fa9ab$>e/hüddîn %lu', 9ünyesi 5bü’l->e/h’dir. Aslen 5ndülüslü %lu', İbiliyye’dendir. 6(! m.!2(2# y$l$nda âhire’de d%&du. Da’merî, 5ndülüsî e M$srî nisbe/leri erildi. ("* m. !""*#

y$l$nda âhire’de efa/ e//i. arâfe 9abris/an$nda İbn-i 5bî Cemre’nin yan$na defnedildi.<ededen /%runa âlim bir ailenin ferdi %lan >e/hüddîn ibni 7eyyîdinnâs, /ahsilinebabas$ndan ald$&$ derslerle balad$. İbn-i <a9î9-ül-Wyd’in derslerine deam edi', iâ1e/ald$. u/b-ül-as/elânî, Gâ1i Halâî, İ11-ül-Harranî, İbn-ül-Haymî e daha bir;%9 âlimdenhadîs-i erîf e hadîs-i erîf ilimlerini &rendi. İbn-i 0ehhas’/an us?l-i f$9$h ilmini /ahsîle//i. >ahr ibni 3uhârî’yi rdü. İbn-i Asâ9ir e İbn-i Müâîr’in derslerine deam e//i.Jaber1ed e 5bü’l-Dümn indî’nin /alebelerinden is/ifâde e//i. H%alar$ndan duydu9lar$n$ya1$' e1berledi. Dü1bin hadîs-i erîfi râîleri ile birli9/e e1berden bilirdi. Hani hadîs-ierîfin hani râîlerden eldi&ini, râîlerin haya/ e hâllerini ;%9 iyi bilirdi. Hadîs-ierîflerin s$hha/ durumu, sahîh %lu' %lmad$&$ hus?sunda9i bilisi, her9es /araf$ndan /a9dîredilirdi. 3inden fa1la âlimden ilim &rendi. 0a9le//i&i hadîs-i erîflerde hüe/, hadîsâlimleri aras$nda9i ih/ilâflarda derin bili sâhibi idi. Arabî bililerde derya ibi %lu' lisânilminin her sahas$na ha9im idi. 3elaa//a, ü1el 9%numa e hi/âbe//e 1aman$n$n bir/anesi idi. >$9$h ilminde de ilerleyi', Iâfiî me1hebine re fe/â erdi. âhiriyye dâr-ül-hadîsinde e Câmi-i Harda9’da ha/îbli9 ya'/$. Câmi-i 7âlih e Mühe11ibiyye’de hadîs-i erîf ilimlerini &re/i', müderrisli9 ya'/$. Gee-ündü1 demeyi' ;al$/$. Allahü /eâlân$n dinini&renme9 e &re/me9 i;in u&ra/$. İlimde e i’/i9âdda ü1el, din e diyane//e seba/l$,/eâ1u sâhibi, /a/l$ dilli e üleryü1lü mübâre9 bir 1â/ idi. Allahü /eâlân$n 9ullar$na 9ar$s%n deree merhame/li, s%n deree mer//i. Hadîs-i erîf dersi alma9 i;in elen bir9imseyi ;%9 seer, %nun eliine seindi&ini sylerdi. İnsanlara s$9 s$9 nasîha/lerdebulunur, %nlara, Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$na riâye/ e/melerini sylerdi. Da1m$%ldu&u 'e9 ü1el iirlerinde Kes?lullah efendimi1i salllahu aleyhi essellem# er, =’nunüs/ün as$flar$n$, =’na %lan sei e muhabbe/ini dile e/irirdi. =nun bu iirleri, dildendile, nülden nüle yay$ld$. 3ir;%9 insan$n 9albinde9i e dilinde9i Allah e Kes?lullaha9$, %nun iirleriyle /e1ahür e//i.

3ir;%9 /alebe ye/i/iri', faydal$ 9i/a'lar ya1an >e/hüddîn ibni 7eyyîdinnâs, ü1elya1$s$yla, nadide eserleri bir;%9 defâ ya1d$. :%9 defâ ur’ân-$ 9erîmi ba/an s%na ya1$',



%9unmas$ i;in müslümanlara hediye e//i. endi /e’lîf e//i&i eserler de ;%9/ur. 3unlardanba1$lar$ unlard$r@ Vy?n-ül-eser fî fün?n-il-Meâ1î, IemailB, 7iyer-ül-9übrâB, Ierh-u/-Jirmi1îB i9i ild hâlinde %lu', e9si9/ir.#, 0?r-ül-Vy?nB, 7iyer 9i/ab$n$n 1e/idir#, 5d-<ürr-un-nesîrB, 3ür-el-lebîb bi-1i9r-il-habîbB e 5lma9âmâ/-il-âliyye fil-9erâmâ/-il-eliyyeB.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 20%2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 2&83) El-5idâe (en-nihâe cild-14, sh. 10%4) ezkiret-ül-h!##âz cild-4, sh. 1&3) Şezerât-üz-zeheb cild-0, sh. 1&80) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$) cild-2, sh. 1&7) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($) cild-%, sh. 2088) /üsn-ül-m!hâdr cild-1, sh. 38

İBN-İ &E#Î% 'İLM!ÂNÎ (Ab5++/ b, M/;;e5):$râa/, /asauf, man/$9, us?l, /efsîr e Mâli9î me1hebi f$9$h âlimi. ünyesi 5b?

Muhammed %lu' ismi, Abdullah bin Muhammed bin Ahmed’dir. (*8 m. !"*(# y$l$nda

Jilmsân’da d%&du. H1. Hasen s%yundan elen babas$ da 1aman$n$n büyü9 âlimlerinden%ldu&u i;in, babas$na nisbe/le İbn-i erîf denildi. Memle9e/ine nisbe/le Jilmsânî e H1.Hasen’e nisbe/le Hasenî denildi. (2 m. !")# y$l$nda deni1 y%lu ile Mâla9a’dan Jilmsân’adner9en, deni1de b%&ulara9 efa/ e//i. Oefa/$nda 9$r9be ya$nda idi.

5b? Muhammed Hasenî’nin babas$ Ierîf Muhammed Jilmsânî’ye rüyas$nda4 7eninbir %&lun %laa9, ilimde ;%9 ilerleyee9 e sen %nun ilim sâhibi %ldu&una ahi/ %lmadanlmeyee9sinSB diye müUdelendi. :%9 e;meden bir %&lu %ldu. Ad$n$ Abdullah 9%yu', helâlr$1$9la büyü//üler. <ili dnmeye balay$na, AllahB demesini, a9l$ ermeye balay$na,Allah’$n 9elâm$ ur’ân-$ 9erîmi %9umas$n$ &re//iler. $sa 1amanda ur’ân-$ 9erîmie1berle//iler. $râa/ e nahide 1aman$n üs/âdlar$ndan, f$9$h âlimi 5b? Abdullah ibniHayâ/i’den 9$râa/ e nahi bililerini /a’lim e//irdiler. İmâm-$ 0âfi 9$râa/inde ileri birseiyeye elen İbn-i erîf Jilmsânî, Ha/îb İbni Mer1?9, >a9îh 5b? İmrân Abd?sî, 5bü’l-

Abbâs Ahmed, >a9îh Hasen Oenerîsî, 5bü’l-Abbâs Ahmed bin Hasen e babas$Muhammed Jilmsânî’den ;ei/li ilimleri &rendi. <in e fen ilimlerinde 1aman$n$nmeh?rlar$ndan %ldu. Hendese Ge%me/ri-mühendisli9#, f$9$h, /efsîr, ferâi1, 9$râa/ e Arabîilimlerde s1 sâhibi idi. İyi bir ferâi1 âlimi %lma9 i;in, ine ma/ema/i9 bililerini bilme91ar?rî lâ1$m %ldu&undan, ma/ema/i9 ilminde de âlim idi. endisinden ne ya1$lm$ililendi&i ilim sahalar$n$n meh?r 9i/a'lar$n$ %9udu. >ahreddîn-i Kâ1î, İmâm-$ Mâli9,İmâm-$ Ga1âlî, Ah9âm-$ 7urâB sâhibi Abdülha9, İbn-i Hâib, 7ibeeyh, 7irâ?ddîn5rmeî %neî, âd$ Wyâd, =9lidis, İbn-i 7ina e 3ir?nî ibi âlimlerin 9i/a'lar$n$, 1aman$n$nen ileri elen h%alar$ndan %9udu e 9endi /alebelerine %9u//u. 3abas$n$n derslerindeha1$r bulundu. 3abas$n$n sa&l$&$nda ders eri', 9i/a' ya1d$. 3abas$n$n efa/$ndan s%nrayerine e;/i. =nun /alebelerine ders erdi. =nun derslerine deam eden büyü9 âlimler,%nda9i ilimleri rere9 /ebri9 e//iler. Mâli9î me1hebine re fe/â erirdi. <aha s%nraCâmi-i a’1amda ders erdi. <$ardan da /alebeler elir, derslerine i/irâ9 ederlerdi.

>as 7ul/ân$ Abdüla1î1’e, %nun üs/ünlü9leri anla/$ld$. = da, her müslüman ibi ilmine âlimin 9$yme/ini /a9dîr e//i&i e Allahü /eâlân$n dinine hi1me/i 9%layla/$rmay$ ar1ue//i&i i;in, İbn-i Ierîf Jilmsânî’ye ;%9 il/ifâ/ e//i. Jalebelerinin e 9endisinin er1a9$n$ /eminedi' nderdi. Hâlbu9i %, 9imseden birey is/eme1di. İini, 9imsenin r$1âs$n$ 9a1anma9i;in, bir 9imseden menfaa/ /emin e/me9 i;in de&il, Allahü /eâlân$n r$1âs$n$ 9a1anma9 i;inya'ard$. 3ir ara 5ndülüs’e i//i. G$rna/a ehrinde insanlara nasîha/ edi', /ali'lerine ilim&re//i. Mâla9a’ya e;/i. =radan memle9e/i Jilmsân’a i/me9 i;in emi ile y%la ;$9/$. D%ldaeminin ba/mas$ ne/iesinde, b%&ulara9 ehîd %ldu.

Haram e ü'heli eylerden sa9$nan, mubahlar$n bir;%&unu /er9 eden, dünyâ mal$nahi; ehemmiye/ ermeyen İbn-i Ierîf Jilmsânî, ü1el ahlâ9$, mer/li&i e merhame/i ilemeh?r %ldu. Her9esin sei e say$s$n$ 9a1and$. mrü b%yuna Allahü /eâlân$n ü1eldinine hi1me/ i;in ;al$/$. İlim &rendi, ilim &re//i e emr-i ma’r?f ya'/$. Allahü /eâlân$n

r$1âs$n$ 9a1anmaya, 9ullar$na d%&ru y%lu s/ermeye ayre/ e//i. endisinden ders alma9



İBN-İ !'ÂD-L-A@ZAM (Ab5++/ b, A+e6î): İlmi ile âmil %lan âlimlerin nde elenlerinden e âriflerin, eliyân$n büyü9lerinden.

İsmi, Abdullah bin Aleî ibni Qs/âd-ül-a’1am’d$r. ayna9 eserlerde d%&um /ârihi e hâl/erümesi ha99$nda 'e9 ma’l?mâ/ bulunmayan Abdullah bin Aleî rahme/ullahi aleyh#,("! m. !"")# senesinde d%9san ya$n$ e;mi %lara9 efa/ e//i.

erâme/lerinden ba1$lar$ unlard$r@ Abdullah bin Aleî ha1re/leri, bir 1aman Me99e-i

mü9erremede ara' i;en bir 9imse ile 9ar$la/$. 3yle mübâre9 bir yerde, byle ;ir9in birünah$n ilenmesini h% 9ar$lamad$. = 9imse, Abdullah bin Aleî ha1re/lerine dedi 9i@

3en /er1ili9 ya'$y%rum. Iara' i;meye yle al$m$$m 9i, %nu i;mesem san’a/$m$, iimiyürü/emiy%rum. İ;me1sem, ;al$am$y%rum. Her ne 9adar b$ra9ma9 is/esem de,b$ra9am$y%rum. 3unu b$ra9$rsam, iimi deam e//irememB dedi. Abdullah ha1re/leri

Iâye/ Allahü /eâlâ, sana i;9i i;meden de mesle&ini deam e//irmeni nasîb ederse, i;9ii;meye /e9rar dnmeyee&ine dâir bana s1 erSB dedi. = 9imse de 'e9iB deyine,Abdullah rahme/ullahi aleyh#, Allahü /eâlâya dua edi', bu 9imseye /be e/meyi nasîbe/mesi e /besini 9abul e/mesi i;in yalard$. = 9imse i;9iyi /er9e//i. İini, i;9isi1 deya'abildi&ini anlad$. ne9i hâline /be e//i e /besini b%1mad$. Abdullah bin Aleîha1re/lerinin delâle/i ile /besinde yle bir sadâ9a/ s/erdi 9i4 sâlihlerden 9$yme/li bir1â/ %ldu. 3u hâdiseden bir müdde/ s%nra, Abdullah bin Aleî, rüyas$nda bir münâdinin, bu

9imsenin ismini syliyere94 >ilân 9imse i;in, filan yerde bir 9abir 9a1$n$1S im %nunenâ1e nama1$nda bulunursa, Allahü /eâlâ %nu ma&fire/ ederB diye nidâ e//i&ini rdü.Vyand$&$nda, hemen % 9imsenin hâlini s%rdu. Oefa/ e//i&ini bildirdiler. 3ildirilen yere 9abri9a1$ld$. Abdullah bin Aleî enâ1e nama1$n$ 9$ld$rd$. =raya defne//iler.

3ir defâs$nda bir 9imse Abdullah bin Aleî’nin hu1?runda, ya1d$&$ bir iiri %9udu. Iiir,ldü9/en s%nra dirilme9 e Allahü /eâlâya hesa' erme9 ha99$nda idi. Iiirin derinma’nâs$n$n /esiri ile Abdullah bin Aleî, 9endinden e;ere9 bay$ld$. endisine eldi&inde, %9imseye % bey/leri /e9rar %9umas$n$ syledi = da4 3ana Cenne/’e irmeme 9efil %lman$1ar/$ ile %9urumB dedi. Abdullah bin Aleî de4 3enim buna üüm ye/me1. Fâ9in is/edi&inmi9/arda mal erebilirimB dedi. = 9imse, 3en Cenne/’/en ba9a birey is/emem. Malbi1im h%lanmad$&$m$1, 9/ü rdü&ümü1 bir eydirB dedi. 3unun ü1erine Abdullahha1re/leri, % 9imseye Cenne/ nasîb %lmas$ i;in dua e//i. = 9imse de ü1el beyi/leri /e9rar

%9udu. 3undan s%nra bu 9imsenin hâli ü1el %ldu. Abdullah ha1re/lerini ;%9 semeyebalad$. 0ihâye/ birün efa/ e//i. Abdullah bin Aleî İbn-i Qs/âd-ül-a’1am enâ1eniny$9anma e 9efenlenme hi1me/lerini yerine e/irdi. <efninde ha1$r bulundu. <efindens%nra 9abrin yan$nda bir saa/ 9adar %/urdu. 3ir ara yü1 e9li ;%9 de&i/i. Gâye/ ü1ün/ülüründü. 3irâ1 s%nra da üldü e seindi. 3u hâlin sebebi suâl edildi&inde, eabenbuyurdu 9i@ Oefa/ eden 9imsenin yan$na mele9ler eli', Kabbinin 9im %ldu&unus%rdu9lar$nda4 3enim üs/âd$m Abdullah bin Aleî’dir. 7uâllerini1i %na s%run, eâb$n$%ndan al$nSB dedi. 3en, aaba ne ya'aa9lar diye ;%9 endielendim. Ayn$ suâli /e9rars%rdu9lar$nda, % yine ayn$ e9ilde ea' erdi. 3unun ü1erine mele9ler %na4 7ana eüs/âd$n Abdullah bin Aleî’ye merhabalar, raha/l$9lar %lsunB dediler. 3unlar$ duyuna, benseindim e yü1üm üldü.B

3a1$ âlimler buyurmulard$r 9i@ 3üyü9 1â/lar, i/e byle /alebelerini muhafa1aederler. Ha//â ldü9/en s%ra bile.B

Ahmed bin Abdullah isminde bir 1â/ anla/$r@ Muhammed bin Vbeyd isminde birine,emâne/ %lara9 bir mi9/ar dirhem ümü 'ara# b$ra9m$/$m. 3ir 1aman s%nra % 9imseninei yand$. 3i1im 'aralar da i//i. Q1ün/üyle Abdullah bin Aleî’nin yan$na ard$m. <urumu9endisine anla//$m. e9 il/ifâ/ e/medi. 7%nra han$m$ as$/as$yla /e9rar ria e//im. 3ununü1erine hi1me/;isini ;a&$rd$. =na ma’nâs$n$ benim anl$yamad$&$m ba1$ eyler syledi,s%nra hi1me/;i ;$9$' i//i. 3ira1 s%nra elinde bir 9ese ile ;$9$' eldi. 3u 9ese benimemâne/ e//i&im e yand$&$n$ 1anne//i&im dirhemlerin bulundu&u 9ese idi. 3u 9eseninyanmam$ %lmas$ düünüleme1di. >a9a/ nas$l %ldu ise ayn$s$ bulunmu/u. 3en bunun,Abdullah bin Aleî ha1re/lerinin bir 9erâme/i %ldu&unu anlad$m.B

3irün İbn-i Qs/âd-ül-a’1am Abdullah ha1re/lerinin yan$na fa9irlerden bir ru' 9imseeldi. 3unlar$n 9ar$nlar$ a; idi. Abdullah ha1re/leri, İbn-i 0âfî’ isimli hi1me/;isine4 >ilanambara i/S =radan bu fa9irler i;in hurma e/irS ar$nlar$n$ d%yursunlarB buyurdu.

Hi1me/;i iyi biliy%rdu 9i, % ambar b% idi. İ;inde hurma filan y%9/u. = ambar b%B dedi. =1â/, ayn$ emri /e9rarlay$na, hi1me/;i, ambar$ b%al//$9lar$n$, i;inde hi;bir ey 9almad$&$n$,



/amamen b% %ldu&unu bildirdi = yine4 7en ambara i/S =rada hurma bulursunB deyine,hi1me/;i i//i. Ha9î9a/en %rada hurma bulundu&unu rdü e al$' e/irdi. >a9irler %hurmalar$ yiyi' 9ar$nlar$n$ d%yurdular.

3ir sene, Abdullah bin Aleî, bir 9imsenin bir mi9/ar ara1isini 9iralay$' e9/i. Jarlasâhibi ile Pli Ahmed isimli bir 9imsenin aras$nda bir dümanl$9 ard$. 3u sebeble bu9imse, bu /arlada bulunan e9ini /elef e/me9 is/edi. Jarlan$n sâhibi Abdullah bin Aleî’ye

elere9 bu durumu bildirdi. = da hayan$na binere9 e9ini /elef e/me9 is/eyenlerin yan$naard$. 3u /arlaya bir 1arar ermemelerini ria e//i. = 9imseler bu s1lere hi; i/ibâr eald$r$ e/mediler. 3unun ü1erine4 3u 1irâa/ bi1e âi//irB buyurdu e yanlar$ndan ayr$ld$. 3u1â/ %radan ayr$ld$9/an s%nra, % 9imselerin nde elenlerinden birisi bunlara dedi 9i@ 3u1â/, büyü9 bir 9imsedir. Gelin 1irâa/$ /elef e/me9 düünesinden a1 e;elim. 7%nra bi1ebir 1arar elebilir.B <i&erleri bunu da dinleme9 is/emediler. = 9imse bu sefer de dedi 9i@

Madem sab$rs$1lan$y%rsunu1, yle ise, ne % mahs?lün i;ine bir hayan nderelim.3a9al$m nas$l %laa9. Hayana bir 1arar elirse, si1 de bu i/en a1 e;ersini1. Hi;bir ey%lma1sa, diledi&ini1i ya'ars$n$1.B Jarlan$n i;ine bir hayan$ s%9/ular. = hayan, %mahs?lden bira1 yedi9/en s%nra düü' ldü. <i&erleri de, mahs?le 1arar erme9/en9%r9u', bu düünelerinden a1e;/iler.

Ahmed bin 0u’mân isminde bir 9imsenin bir hayan$ ard$. 3u hayan$n$ sa/ma9

ü1ere 'a1ara ider9en, 9endi 9endine4 3u hayan$ u 9adar fia/a sa/abilirsem, ald$&$müre/in u 9adar mi9/ar$n$ Abdullah bin Aleî ha1re/lerine hediye edee&imB diye niye/e//i. a1ara ard$. Hayan$n$ 9%layl$9la e ar1u e//i&i fia/a sa//$. 7%nra, Abdullah bin Aleîha1re/lerinin bulundu&u Jerîm beldesine dndü. >a9a/ y%lda ider9en ya'/$&$ niyye/i,sada9a ermeyi unu/mu/u. Abdullah bin Aleî bunu yan$na ;a&$r$', % niye/ini ha/$rla//$. =9imse ;%9 hayre/ e//i. 3u niye/ini hi; 9imseye sylememi/i. 3unun, % 1â/$n bir 9erâme/i%ldu&unu anl$yara9 ne1rini ada&$n$# yerine e/irdi.

Abdullah bin Aleî ha1re/leri, /alebelerinin elerinde %lanlar$, 9endilerine 1ararl$%laa9 eyleri, 9%r9/u9lar$ eyleri %nlara haber erirdi. 3ir defâs$nda yan$na u1a9yerlerden bir ru' 9imse 1iyâre/ i;in elmilerdi. =nlar daha birey anla/madan, %nlar$ny%lda 9ar$la/$9lar$ hâdiseleri 9endilerine haber erdi. 3a9a bir 1aman yine u1a9memle9e/lerden bir ru' 9imse, Jerîm beldesine eldiler. Gee e; a9i/ %lmu/u.

ar$nlar$ ;%9 a$9m$/$. Diyee9 is/iyee9 bir 1aman de&ildi e her9es uy9uda idi. Jam bus$rada 9endilerine yeme9 e su e/irildi. =nlar$n hi;biri, bu yeme9leri 9imin e/irdi&ini enereden eldi&ini anl$yamad$lar. 3ir defâs$nda i9i 9ii, birli9/e Abdullah bin Aleîha1re/lerinin 1iyâre/ine eldiler. D%lda elirler9en birisi Abdullah ha1re/lerinin yan$naard$9lar$nda 9endisine hurma erilmesini /emenni e//i. <i&eri ise 9endisine e9me9erilmesini ar1u e//i. Dan$na ard$9lar$nda her i9isine de ar1u e//i9leri eyleri i9râm e//i.Abdullah bin Aleî ha1re/leri, ba9a memle9e/lerde %lan bir /alebesi ile rüme9 is/ese,yan$nda bulunan bir /alebesine, u1a9 beldede bulunan ar9ada$n$ ismi ile ;a&$rmas$n$emrederdi. = /alebe, u1a9/a bulunan ar9ada$na ismi ile hi/âb edere9 seslenine,9endisine seslenilen 9imse ne 9adar u1a9/a bulunursa bulunsun, Allahü /eâlân$n i1ni ile busesi duyar e h%as$n$n yan$na elirdi. Hi1me/;ilerinden birisi yle anla/$r@ 3ir defâ9endisi ile berâber bir sefere ;$9/$9. 3ir yere ard$&$m$1da bana, yü9se9;e bir yere ;$9$',u1a9/a >il beldesinde bulunan Ieyh mer isimli bir 1â/$ ;a&$rmam$ syledi. 3en deemre//i&i ibi ya'/$m. Q;ünü defâ seslendi&imde, % 1â/$n4 Febbey9 3uyurun efendimS#B diye ea' erdi&ini ii//im. Arada9i mesâfe ;%9 u1a9/$. Abdullah ha1re/lerinin ;a&$rd$&$n$syledim. 3ira1 s%nra ;$9a eldi. 7ür’a/le eldi&i i;in, ;%9 /erlemi e /erden elbisesi$slanm$/$. 3erâbere %/uru' s%hbe/e balad$lar, yle derin ma’nâl$ 9%nuuy%rlard$ 9i, benyanlar$nda bulunu' 9endilerini dinledi&im hâlde birey anl$yamad$m. 3u hâlde a9amnama1$ a9/i %ldu. 0ama1dan s%nra edâla/$lar. Ieyh mer memle9e/ine i//i. Abdullahbin Aleî, 9endisi haya//a %ldu&u müdde/;e bu hâli hi; 9imseye haber ermememiemre//i. 3en de bu 9erâme/ini %nun sa&l$&$nda hi; 9imseye sylemedim. Oefa/$ndan s%nraanla//$m.

Abdullah bin Aleî ha1re/leri, her sene ha ederdi. 3unu eliyâdan ;%9 9imse haberermi/ir. İnsanlar %nu, memle9e/i %lan Jerîm beldesinde 1annederler, fa9a/ % ha 1aman$ha$lar aras$nda bulunurdu. 3ir sene /alebelerinden Müflih bin Abdullah haa i/meye

niye/ e//i. Gidi', h%as$ Abdullah bin Aleî ha1re/lerinden i1in is/edi. = da Minâ’yaard$&$n 1aman, filan %&lu filan$ s%r. 3i1im selâm$m$1$ syle, % sana is/edi&in 9%nuda



yard$m ederB buyurdu. Müflih bin Abdullah diy%r 9i@ Minâ’ya ard$&$mda, % 9imseyibuldum. 3ana ;%9 yard$mda bulundu. H%amdan suâl e//i. 3en de, u anda Jerîmbeldesinde bulundu&unu, hâlinin iyi %ldu&unu syledim. = 9imse hayre/ e//i. <aha dün,bi1imle berâber Arafa/’/a a9fe ya'/$. Iimdi nas$l Jerîm’de %lurRB dedi. 3enim ih/iyâ;lar$m$iderdi. 3en Jerîm’e dndü&üm 1aman, h%am$n yan$na i//im. 3enim ha$m$ /ebri9 e//i.3en de4 As$l ben si1in ha$n$1$ /ebri9 ederimB deyi', âhid %ldu&um durumu anla//$m.

7en bunu i1li /u/S Ama senin ar1un da hâs$l %ldu. =rada s$9$n/$ ;e9medinB buyurdu. 3enbu hâlin, %nun bir 9erâme/i %ldu&unu anlad$m e 9endisi haya//a i9en bunu 9imseyeanla/mad$m.

Her 9im hâlis niye/ e hüsn-i 1an ile Abdullah bin Aleî ha1re/lerini esîle edere9dua e/se, bii1nillah ma9sad$ hâs$l %lurdu. 3una misâl % 9adar ;%9/ur 9i, byle dua edi'duas$ 9abul %lanlar e byle hâdiseleri rü' âhid %lanlar$n isimleri ya1$lsa, ildlerd%ldurur.

Jalebelerinden birisi baras has/al$&$na ya9alanm$/$. 3ir defâs$nda h%as$n$n abdes/ald$&$ suyu alara9 ü?duna sürdü. = ee uyudu. 7abah 9al9/$&$nda, Allahü /eâlân$n i1niile raha/s$1l$&$n$n e;mi %ldu&unu, baras ille/inden bir eser 9almad$&$n$ rü', Allahü/eâlâya ü9re//i.

Dine /alebelerinden Müflih el-Hamîdî anla/$r@ 3en bir y%lulu&a ;$9m$/$m. D%lda

e9$yalar nümü 9es/iler. 3eni ldürme9 e mal$m$ alma9 is/iy%rlard$. 3en, h%amAbdullah bin Aleî ha1re/lerinden yard$m is/edim. =nu esîle edere9 Allahü /eâlâya duae//im. Jam bu s$rada, bir 9iinin4 Abdullah bin Aleî eliy%rB dedi&ini ii//im. 3u s1üduyan e9$yalar$n her biri bir /arafa da&$ld$. 3ana hi;bir 1arar eremediler.B

Abdullah bin Aleî ha1re/lerinin /alebelerinden birisi, bir yerde 1irâa/ ya'$' e9ine9mi/i. =nun e9in e9/i&i blede, i9i ru' aras$nda muharebe %ldu. Muharebede ali'elenler, %rada bulunan e9inlerin 9endilerine e;/i&ini, d%lay$s$yla %rada bulunan mahs?lü9endilerinin hasad edee9lerini bildirdiler. 59inlerin sâhibi %lan /alebe, h%as$ hürme/ineAllahü /eâlâya dua e//i. = 9imseler e9inleri hasad e/me9 bi;me9# i;in /arlayaeldi9lerinde, e9inlerin hasad edilmi %ldu&unu rü', ü1ün/üyle eri dndüler. 7%nrafa9irlerden biri idi' ba9/$. 59inin hasad edilmemi %ldu&unu rdü e bunu %nlara habererdi. Geri dnü' ba9/$9lar$nda, yine rdüler 9i, e9in hasad edilmi, 9ald$r$lm$. Anlad$lar

9i, bu mahs?l 9%runma9/a, muhafa1a edilme9/edir. 3unu anlad$9/an s%nra, % /arlada9imahs?l ile u&rama9/an a1 e;/iler.İbn-i Qs/âd-ül-a’1am Abdullah bin Aleî ha1re/leri efa/ e//i9/en s%nra, enâ1esinin

asledildi&i y$9and$&$# sudan ar/a 9alan$n$, /alebelerinden ba1$s$ alm$lard$. 3u sudanhani yaraya sürseler, Allahü /eâlân$n i1ni ile % yara mu/la9a iyileirdi.


İBN-İ !'ÂD-L-A@ZAM (M/;;e5 b, Ab5++/): Demen eliyâs$n$n büyü9lerinden. (*" m. !"*2# senesinde Hadram?/’da Jüreym

denilen yerde efa/ e//i. enbel 9abris/an$na defnedildi. erâme/leriyle meh?rdur.erâme/lerinden ba1$lar$ yledir@ Da9$nlar$ndan biri anla/$r@ 3irün /alebelerinden

birisi ile %/urmu s%hbe/ ediy%rdu. 7ür’a/le 9al9$' i//i. 3ira1 s%nra elbisesinden sulara9ara9 eldi. Jalebesi bu iin hi9me/ini s%rdu. = da yle ea' erdi@ Jalebelerimdenbirinin bindi&i emi delindi. 3u s$rada, /alebem benden yard$m is/edi. 3unun ü1erine,hemen %raya ye/ii'4 elbisemi deli&e /$9ad$m. Geminin ba/mas$na mâni %ldum.Gemide9iler de Allahü /eâlân$n i1niyle 9ur/uldu.B

3irisi, 3edu denilen yerde bir ee misâfir %lmu/u. 5 hal9$ ede yiyee9 %lara9yaln$1 ya& bulundu&unu, ana9 %nu da Muhammed bin Abdullah’a rahme/ullahi aleyh#ermeyi ne1r e//i9lerini sylediler. 3unun ü1erine, misâfir %lan 1â/, %nlar$ dinlemeyi'4

5limle bira1 alaa&$mB dedi. 5lini ya&a u1a/$r u1a/ma1, bir y$lan$n 9endisine d%&ruelme9/e %ldu&unu rdü. Hemen % anda /be e is/i&farda bulundu, y$lan da dnü'i//i. 3u ah$s 3edu’dan ayr$l$' Jüreym’e eldi. Muhammed bin Abdullah’$n yan$na i//i. =,daha, ba$na eleni anla/madan, Muhammed bin Abdullah %lanlar$ 9ef y%lu ile %naanla//$.

Muhammed bin Abdullah’$n rahme/ullahi aleyh# amas$n$n %&ullar$ndan birisi, %nabe dînâr ermeyi adad$. = 9imse, ada&$n$ unu//u. 3irün amas$n$n %&lunun yan$na



eldi. Muhammed bin Abdullah, %ndan, adad$&$ be dinar$ is/edi. Amas$n$n %&lu, ne1aman ada9 ya'/$&$n$ s%runa, falana emide i9en dedi. Amas$n$n %&lu4 5e/ yledirBdiyere9, Muhammed bin Abdullah’$n rahme/ullahi aleyh# s1ünü /asdi9 e//i.

Dine bir 9imse, bir 9%; ay$r$', %nu Muhammed bin Abdullah’a ermeyi adad$. >a9a/,%nun yerine ba9a bir 9%; e/irdi. Muhammed bin Abdullah, % 9%;u 9abul e/medi. 3anaermeyi adad$&$n 9%;, u, u esaf/a idi. 7en %nun yerine ba9a 9%;u e/irdin dedi.


İBN-İ VEHBÂN (Ab5ü+6e//9b b, A/;e5): Hanefî me1hebi f$9$h e 9$râa/ âlimi. 5dib e âir. İsmi, Abdülehhâb bin Ahmed bin

Oehbân ed-<$me9î’dir. ünyesi 5b? Muhammed e la9ab$ 5mînüddîn’dir. Iam’da ye/ienİbn-i Oehbân’$n rahme/ullahi aleyh#, d%&um /ârihi 9a/’î %lara9 /esbi/ edilememi/ir. (")m. !"2#’dan eel d%&du&u /ahmin edilme9/edir. (68 m. !"6(# senesi ilhie ay$ndaefa/ e//i.

İbn-ül->asîh Ahmed bin Ali ibi meh?r 1â/lar$n s%hbe/lerinde bulunara9 9emâleelen İbn-i Oehbân ha1re/leri4 f$9$h, 9$râa/, edebiyâ/ e Arabî ilimlerde yü9seldi.Medreselerde ders ermeye balad$. Ja9riben se9i1 sene Hama 9ad$l$&$ ya'/$. Allahü

/eâlân$n ihsân e//i&i ni’me/lere ü9reden, hâli e yaay$$ İslâmiye/e /am uyun %lan ;%99$yme/li bir 1â/ idi. Oa9i/lerini Allahü /eâlâya ibâde/ e /âa/le e =’nun 9ullar$na hi1me/e/me9le e;irirdi. Iairli&i de, f$9$h ilmine âi/ mes’eleleri, iir hâlinde anla/aa9 9adar9ue/li idi.

0a1$m e nesir hâlinde 9$yme/li eserler /e’lîf e/mi %lu', ba1$lar$n$n isimleriunlard$r@ 5hâsin-ül-ahbâr fî mehâsin-is 7eb’a/-il-ahyârB, İm/isâl-ül-emrB, 0ihâye/-ül-ih/isârB, ef-ül-es/ârB, 5l-3e11ârB, 5l->erâid fi1-eâidB, Hüsn-ül-mü9âl alâ ar-$hisâlB, ayd-ü-IerâidB. >$9$h ilmine dâir man1?m %lara9 ya1m$ %ldu&u bu s%n eserini,i9i ild halinde 9endisi erhedi', buna da W9d-ül-alâid ismini ermi/ir.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 4232) 'e(âid-ül-behie; sh. 113

3) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 22&4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 212) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 03%0) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 1237) El-@"lâm; cild-4, sh. 18&8) e#-üz-zünn; sh. 04%, 07, 74&, 747, 77, 87, 874, 1107, 111%, 148, 14%%,180, 1%84

İBN-İ VEKÎL:>$9$h, us?l, hadîs, edebiyâ/ e 9elâm âlimi. İsmi, Muhammed bin mer bin Me99î

bin Ali bin Abdüssamed bin A/$yye bin Ahmed’dir. ünyesi 5b? Abdullah, la9ab$7adrüddîn’dir. 666 m. !26(# senesinde <$myâ/’da d%&du. (!6 m. !"!6# senesindeâhire’de efa/ e//i.

İbn-i Oe9îl, Iam’da büyüdü. 3abas$ndan e büyü9 âlim Ierefüddîn Ma9disî’den f$9$hilmini &rendi. âs$m 5rbilî, Müslim bin Allân e bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi.e9;%9 eseri e1berledi. Meh?r MufassalB 9i/ab$n$ yü1bir ünde, Ma9âmâ/-$ HarîrîB adl$eseri elli ünde, Mü/enebbî’nin dîân$n$ bir Cuma’da e1berlemi/i. aman$n$n en a9$ll$ e1e9î âlimlerinden idi. :%9 ü1el e fasih 9%nuurdu. 0a9lî ilimlerde ;%9 derin bilisi ard$.A9lî ilimlerde ise mü/ehass$s idi. 3ilhassa f$9$h e us?l-i f$9$h ilminde derin bir derya idi.3u ilimler, ar/$9 %nun /abia/$ hâline elmi/i.

Meh?r âlim Ja9$yyüddîn 7üb9î, 7adrüddîn ibni Oe9îl’e hürme/ eder, %nu seer,ilmini, a9îdesinin ü1elli&ini, 9elâm ilminde 5’arî us?lü ü1erine i/mesini erdi.7adrüddîn ibni Oe9îl, <$me9’da Iâmiyye e A1râiyye medreselerinde ders erdi.5refiyye hadîs 9ülliyesinde müderrisli9 ya'/$. mrünün s%nlar$na d%&ru bu a1îfelerdenayr$lara9 âhire’ye i//i. =rada İmâm-$ Iafiî’nin derâh$nda, Mehed-i Hüseyn’de e

0âs$riyye Medresesi’nde ders erdi. 0âs$riyye Medresesi’nde il9 dersi eren %dur.



bulundu. âhire’de Mehed-ül-Hüseynî’de de ders %9u//u. (2+ m. !"2+# senesinde<$me9’a eldi. lüneye 9adar %rada ders %9u//u e fe/âlar erdi.

5l-3er1âlî %nu dü e ha99$nda4 Hâli e ii dü1ün, fa1île/ e /eâ1u sâhibi idi.B3a9a âlimlere de üldü. =nun ha99$nda4 3ir;%9 ilimleri 9endisinde /%'layan bir 1â/idiB denildi. İbn-i Oe9îl, ;%9 dü1ün 9%nuurdu. İlim e ibâde/e ;%9 dü9ün %lu', iffe/sâhibi idi. 7ul/an en-0âs$r %nu e-Iamiyye/-ül-3errâniyye Medresesi’ne müderris /ayin

e//i. =rada fe/âlar erdi. İlim &re/me9 e /alebe ye/i/irme9le meul %ldu.ehebî %nun ha99$nda4 <$ rünüü e ahlâ9$ ü1el idi. e9i e /eâ1u sâhibi

%lu', münâ1ara ilmini iyi bilirdi.B deme9/edir.İbn-i Kafiî ise %nun ha99$nda4 İbn-i Oe9îl, us?l-i f$9ha dâir bir;%9 eser ya1d$. ("8

m. !""(# senesi Keeb ay$nda efa/ e//i. 5l-A1râiyye Medresesi’nde 9endisinden s%nra%&lu Abdullah ders %9u//uB deme9/edir.

İbn-i Oe9îl bir;%9 eser ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- 5l->erâidü fil-far9$ beyn-el-mesâil, 2- 5n-0e1âir, "- Muh/asar-ür-Kada, *- 5/-Jelhîs, +- 5l-Hulâsa.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 2282) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 47%3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 118

4) El-@"lâm; cild-0, sh. 234) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1810) bkât-üt-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 17 7) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 4028) 5r9ckelmnn <!:-2; sh. 1&2

İBN-İ ZEMLİKÂNÎ (M/;;e5 b, A+,): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, Muhammed bin Ali

bin Abdülâhid bin Abdül9erîm e1-emli9ânî el-5nsârî es-7emmâ9î ed-<$me9î %lu',9ünyesi 5bü’l-Me’âlî’dir. Fa9ab$ emâlüddîn. Cemâl-ül-İslâm e âd$’l-9udâ/ %lu', İbn-iemli9ânî diye /an$n$r. 3abas$ e dedesi de âlim e meh?r 1â/lar idi. 7%ylar$n$n, 5shâb-$9irâmdan 5b? <üâne 7emmâ9 bin Haree ha1re/lerine dayand$&$, buna nisbe/le

7emmâ9î denildi&i riâye/ edilmi/ir. 66( m. !26# senesi Ieal ay$n$n 8. a1ar/esiünü <ime9’da d%&du. (2( m. !"2(# senesi Kama1ân-$ erîf ay$n$n !6. ünü efa/ e//i.arâfe 9abris/an$nda, İmâm-$ Iâfiî ha1re/lerinin /ürbesinin iâr$nda defn%lundu.

<%&umu e ye/imesi <ime9’da %lan İbn-i emli9ânî, ilim /ahsîline de %radabalad$. >$9$h ilmini Jâüddîn el->e1ârî’den, us?l ilmini4 3ehâüddîn bin e9î e 7afiyyüddînel-Hindî’den, 0ahi ilmini 3edrüddîn bin Mâli9’den &rendi. 3unlardan ba9a, İbn-ül-Müâir D?suf eya D?nus# bin Da’9?b bin Muhammed, 5bü’l-Ganâim bin Allân eyaAdlân# e daha bir;%9 âlimden ilim &reni' riâye/lerde bulundu. >$9$h, hadîs, us?l,/asauf, münâ1ara, edebiyâ/, na1$m, nesir e di&er bir;%9 ilimde 1aman$nda bulunanâlimlerin büyü9lerinden, nde elenlerinden %ldu. $râa/ %9uma# e 9i/abe/i ya1$ ya1ma9abiliye/i# de fe9alâde idi. :%9 ü1el ya1$ ya1ar e ;%9 sür’a/li %9uyabilirdi. Ha1îne e3ey/-ül-mâl e9îlli&i e sa&l$9 ba9anl$&$ ya'/$. Pdiliyye/-is-surâ, Jürbe-i Qmm-i 7âlih,Iâmiyye/-il-3errâniyye, âhiriyye/-il-Ceâniyye, Adrâiyye, Kaâh$yye, Mesr?riyye eba9a medreselerde müderrisli9 &re/im üyeli&i, 'r%fesrlü9# ya'/$. 7%nra Haleb9ad$l$&$na /ayin %lundu. 3ir /araf/an 9ad$l$9 a1îfesine deam eder9en, bir /araf/an da,Haleb’de bulunan 7ul/âniyye, 7eyfiyye, Asr?niyye e 5sediyye medreselerinde müderrisli9ya'/$. 3urada i9i sene 9adar 9ald$9/an s%nra, 7ul/an 0as$r Muhammed bin alâ?n/araf$ndan, Iam’a 9ad$ /ayin edilme9 ü1ere M$s$r’a is/endi. D%lda elir9en, 3ilbîs ehri ileâhire aras$nda has/aland$. =rada efa/ e//i. ehir i;irilere9 ehîd edildi&i de riâye/edilme9/edir. 3uradan âhire’ye /ürülü', arâfe 9abris/an$nda defn%lundu.

=&lu Ja9$yyüddîn, babas$n$n efa/$n$ yle anla/$r@ 3abam raha/s$1l$&$nda banayle syledi@ =&lumS Oallahi ben lee&im. M$s$r’a eya di&er bir yere âli %lmay$ dais/emiy%rum. Haleb’den ba9a herhani bir yerde a1îfe ya'mayaa&$m. 3ir 1amanlarsâlihlerden bir 1â/ Iam’a elmi/i. endisine idi' elirdim e hi1me/inde bulunurdum.endisine /alebe %lmay$ ar1u e//im. 3ana bir müdde/ %ru; /u/mam$ emre//i. Aradan bira1

1aman e;/i9/en s%nra, bana ü; ün %ru; /u/mam$, ü; ün i;inde birey yemememi,ü;ünü ünü a9am$ if/arda, su e a$ bir seb1e ile ye/inmemi emre//i. 3en de bildirdi&i



emâleddîn İbni emli9ânî, <ürre/-ül-mudiyye adl$ eserinde buyuruy%r 9i@Plimler bildirmilerdir 9i, müf/înin fe/â eren 1â/$n# ar/$, 9endilerine

mü/e9addimîn denilen ne elen ha9î9î İslâm âlimlerinin s1lerine uymayan fe/âermemesidir. Iâye/ müf/î bu 9aideye uyun %lmayan bir fe/â erirse 9abul %lunma1,red %lunur. 3u hâl, i/âb, sünne/ e ümme/in imâ’$na muhalefe/ e/menin âi1 %lmad$&$nadelâle/ e/me9/ir. 0isa s?resi !!+. âye/-i 9erîmesinde meâlen buyuruldu 9i@ “$idâyet

yolunu öğrendikten sonra Feygambere uymayıp, mü+minlerin yolundan ayrılanı, saptığı yola sürükleriz #e çok 2enâ olan *e%ennem+e sokarız.( Mü’minlerin y%luna9ar$ ;$9$' %nlar$n y%lundan ba9as$na uyanlar bu âye/-i 9erîmede idde/li bir e9ilde/ehdîd edilmi/ir.

Qmme/in imâ’$na 9ar$ elen, mü’minlerin y%lundan ba9as$na uymu %lur.yleyse, byle bir 9imsenin s1üne nas$l i/ibâr %lunurR 3e9âra s?resi !*". âye/-i9erîmesinde meâlen buyuruldu 9i@ 5y müslümanlarS# 0izi seçkin #e şere2li birümmet kıldık ki, bütün insanlar üzerine adâlet örneği #e %ak şâ%idleri olasınız(Pye/-i 9erîmede e;en Oese/, se;ilmiler, Iühedâ ise insanlara 9ar$ adâle/li %lanlard$r. =hâlde byle %lan 9imseler, ha/a e b%1u9 i ü1erinde asla birleme1ler. Dine, Pl-i İmrâns?resinin !!). âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “0iz ümmetlerin en iyisi oldunuz,insanların iyiliği için yaratıldınız, iyilik yapılmasını emreder, kötülükten

ne%yedersiniz( buyuruldu. 3u âye/-i 9erîme delâle/ ediy%r 9i, %nlar$n he'si, her iyili&iemrederler, her 9/ülü&ü de men ederler.İnsanlar i9i 9$s$md$r@ !- i/a' e sünne//en hü9üm ;$9arabilen mü/ehid âlim. 2-

Mü/ehidi /a9lid eden mu9allid.Mü/ehidin a1îfesi, yeni bir hâdise %r/aya ;$9/$&$ 1aman, % hâdiseye dâir hü9m-i

er’îyi delillerden ;$9arma9/$r.Mu9allidin a1îfesi ise âlimlerin s1lerine uyma9/$r. Mu9allid %lan bir 9imse, bir âye/-i

9erîme eya hadîs-i erîf duydu&u 1aman, âye/-i 9erîme e hadîs-i erîfe uyma9 s?re/iyle,mü/ehidin bildirdi&i hü9mü /er9edeme1. :ün9ü mu9allid bir 9imse bilir 9i, mü/ehid buâye/-i 9erîme e hadîs-i erîfi bilme9/edir. 3unlarla amel e/meyi', de&ii9 bir hü9ümermeleri, daha 9ue/li ba9a deliller bulu' %nlara uydu9lar$ i;indir.

5nbiyâ s?resi (. âye/-i 9erîmesinde meâlen4 “&ilmiyorsanız, zikir e%line

sorunuz. &ilmediklerinizi bilenlerden sorup öğreniniz( buyuruldu. 0isa s?resinin8". âye/-i 9erîmesinde de meâlen4 “/nlardan netie çıkarmağa kâdir olanlar onubilirler( buyuruldu.

Müfessirler bu âye/-i 9erîmeler ü1erinde u1un %lara9 beyânda bulunmulard$r. Ana9ma9sad e ne/ie udur 9i4 mü/ehid %lmayan aamdan bir 9imse, um?mî e mu/la9ma’nâl$ bir âye/-i 9erîme duydu&u 1aman, âye/-i 9erîmede9i bu um?mî e mu/la9ma’nâya de&il, mü/ehid %lan âlimlerin s1lerine uymalar$, ya'$malar$ ere9ir.

1) bkât-ü-Ş#iie *<übk$); cild-%, sh. 1%&2) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 133) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 2 4) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 32&) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 740) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 787) i#tâh-üs-se"âde; cild-2, sh. 3018) âms-ül-"lâm; cild-, sh. 2783%) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-4, sh. 7 1&) El-@"lâm; cild-0, sh. 28411) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 14012) Azâh-ül-meknn; cild-2, sh. %2, 71313) e#-üz-zünn; sh. 22&, 241, 377, 744, 1202, 1877 14) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 4&0



r$1$9land$rd$. Da’nî, ya1d$9lar$n$ ;%9 ü1el ifâde ederdi. Ha1$rea' idi. :%9 ü1el hu/beleri,1ühde dâir iirleri e a’1lar$ ard$. ur’ân-$ 9erîmin /efsîrini ya1d$.B

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1, sh. %2) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 34%3) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 14

4) bkt-ül-müelli#$n *Dâ(d$); cild-1, sh. 3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 7 0) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 14, 30

İB#ÂHİM BİN ALİ ED-DME&KÎ (İb-, Ab5ü+/3): Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, İbrâhim bin Ali bin Ahmed bin Ali bin

Muhammed bin Ahmed bin D?suf bin İbrâhim Ali ed-<$me9î’dir. endisi, 3urhânüddîn ebabas$ da, emâlüddîn la9ablar$ ile /an$n$rd$. İbn-i Abdülha9B diye meh?r %ldu. 3abas$

âd$ Hüsn-ül-e9râdB diye meh?r %lu', iyâüddîn Abdülha9 bin Halef el-Hanbelî el-Oâs$/î’nin /%runudur. = da, buna nisbe/le meh?r %ldu. 66 m. !2()# senesinde d%&du.İl9 ne babas$ndan ilim /ahsîl e//i. >$9$h ilmini âhir 5b? Kebi’ 7üleymân’dan e ba9aâlimlerden &rendi. Vs?l e Arab edebiyâ/$ ilimlerini âhirüddîn-i K?mi, 7afiyyül-Hindî,

Medü/-J?nusî e ba9a âlimlerden &rendi. âhire’ye eli', İbn-i <a9î9-ül-Wyd’den ilimald$. = da, %na fe/â erme9 hus?sunda i1in erdi. =rada 7er?î’den e %ndanba9as$ndan da ilim &rendi. 3ir;%9 medreselerde ders %9u//u. âd$l$9 a1îfesine /ayinedildi. :%9 9i/a' ya1d$. (** m. !"*"# senesinde efa/ e//i.

3abas$ emâleddîn Ali’den, amas$ 0emeddîn İsmâil’den, Ierefüddîn-i >e1âri’den,>ahr ibni 3uhârî’den e ba9a âlimlerden hadîs-i erîf dinledi. <$me9’da9i medreseninmeiha/$na ba müderrisli&ine# /ayin edildi. Hadîs-i erîf riâye/ e//i. Alemüddîn el-3er1âlî, %nu bu meiha/ i;in en ü1el e9ilde ye/i/irmi/i. Jâ ibni Me9h?n’dan 9$râa/%9uma9# y%lu ile %rada e âhire’de hadîs-i erîf riâye/inde bulundu. Iemseddîn-iHarîrî’nin efa/$ndan s%nra M$s$r’a ;a&r$ld$. =rada diyâri M$s$r 9ad$l$&$na /ayin edildi. 3us$rada ;ei/li medreselerde ders %9u//u. âd$ Celâleddîn el-a1înî ile berâber %rada 9ald$.<aha s%nra <ime9’a Iam’a# dndü. Derine Hüsâm-ül-G?ri /ayin edildi.

İbn-i Haer diy%r 9i@ <enilir 9i, %nun 1aman$nda me1hebinin reîsli&i s%na erdi. =,deaml$ HidâyeB ad$nda9i f$9$h 9i/ab$n$ %9u/urdu, ("8 m. !""(# senesinde 9ad$l$9/anayr$ld$. Iam’a dnü', A1râiyye e Hâ/uniyye medreselerinde ders %9u//u. Oefa/$na 9adarders %9u/maya deam e//i.B

$yme/li eserleri ard$r. 3al$alar$ unlard$r@ !- Ierh-ül-Hidâye, 2- Mes’ele/ü a/l-il-müslimi bil-âfiri, "- 5s-7ünen-ül-9ebîr@ 3eyhe9î’nin eserinin + ild hâlinde9i 9$sal/$lm$hâlidir. *- 5/-Jah9i9@ İbn-ül-Cerî’nin eserinin muh/asar$d$r. +- 0âsih-ül-hadîs el-mens?h@5b? Hafs ibni Iâhîn’in eserinin muh/asar$d$r.

1) bkât-üs-senie; cild-1, sh. 2112) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 40, 47 3) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 2124) e#-üz-zünn; sh. 1&, 182, 1%2&, 1%81, 2&37

İB#ÂHİM BİN CEMÂA: Jefsîr e f$9$h âlimi. İsmi, İbrâhim bin Abdürrahîm bin Muhammed bin İbrâhim bin

7a’dullah bin Cemâa %lu', 9ünyesi 5b? İshâ9’/$r. Fa9ab$ ise 3urhânüddîn’dir. (2+ m.!"2+# senesi Kebî’ul-âh$r ay$nda d%&du. () m. !"88# senesi, Ia’bân ay$n$n %nse9i1iniCuma eesi el-Mü11e’de efa/ e//i. A9rabalar$n$n medf?n %ldu&u /ürbeye defn%lundu.

İbrâhim bin Cemâa, 9ü;ü9 ya/a i9en <$me9’a i//i. Mü11e’de bulunana9rabalar$n$n yan$nda ye/i/i. Plim %lan dedesinin yan$nda bulundu. 3abas$ndan eamas$ndan hadîs-i erîf dinledi. Ayr$a Dahyâ el-M$srî, D?suf ed-<$lâsî, 5b? 0uaym, es-7i’ridî, el-Meyd?mî ibi M$s$r’$n büyü9 âlimleriyle rüü' hadîs dinledi e riâye//ebulundu. <aha s%nra ilim &renme9 i;in Iam’a i//i. =rada ehebî ile rüü' derslerinidinledi. 3abas$ndan s%nra udüs’/e ha/îbli9 ya'/$. Hâf$1 7elâhuddîn el-Alâi’nin efa/$ndan

s%nra, 7elâhiyye Medresesi’nde ders %9u//u. İffe/, /emi1li9, üs/ün ahlâ9$ e ilmi sebebiyle,daha s%nra M$s$r’a 9ad$ %lara9 /ayin edildi.



İB#ÂHİM E!NEVÎ: >$9$h, us?l e nahi âlimi. İsmi, İbrâhim bin Hibe/ullah bin Ali el-Himyerî %lu', la9ab$

0?reddîn’dir. 5sneî diye de bilinir. M$s$r’da İsnâ denilen yerde, ya9la$9 %lara9 6+) m.!2+2# senesinde d%&du. (2! m. !"2!# senesinde âhire’de efa/ e//i.

İbrâhim 5sneî, 9endi memle9e/inde f$9$h ilmini 3ehâüddîn $ffî’den &rendi. <ahas%nra en; ya/a %ldu&u hâlde, ilim &renme9 i;in âhire’ye i//i. 3urada us?l-i f$9h$

Iemsüddîn-i İsfehânî’den, nahi ilmini 3ehâüddîn bin 0ahhâs’dan, mu9âbele e ebirilimlerini 0emüddîn ibni Abdurrahmân bin D?suf 5sf?nî’den &rendi.

İbrâhim 5sneî, ?s, Whmîn, 5sya/ e daha ba9a yerlerde 9ad$l$9 a1îfesi ya'/$.?s’/a i9en, dele/ ileri elenlerinden birisi %na, 1e9â/ mallar$ndan 9endisine deerilmesini /e9lif e//i. İbrâhim 5sneî bu /e9lifine 9ar$l$9 %na4 e9â/, fa9irin ha99$d$r. =,dinimi1e bildirilen 9imselere erilirB dedi. = ah$s, İbrâhim 5sneî’yi 9ad$l$9/ana1le//irineye 9adar aleyhinde ;al$/$. 0ihâye/ İbrâhim 5sneî bu a1îfeden a1ledildi.7%nra âhire’ye elere9 %rada yerle/i. Oefa/ edineye 9adar burada 9ald$. âhire’de/alebe %9u/ma9 e eser ya1ma9la meul %ldu. 3ir;%9 âlim %ndan ilim &rendi. İbrâhim5sneî, i’/i9âd$ d%&ru bir âlim %lu', ;%9 /emi1 yaay$$ ard$.

İbrâhim 5sneî, bir;%9 eser ya1d$. 3unlardan ba1$lar$ unlard$r@ !- Muh/asar-ül-Oesî/, 2- Muh/asar-ül-Oeî1, "- Ierh-ül-Mün/ehab, *- Ierhu 5lfiye/i İbn-i Mâli9, +- 0er-ül-

5lfiye/i.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 1232) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 4333) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4234) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 4&&) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 40) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 10&7) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 14, cild-2, sh. 184%, 2&&%

İB#ÂHÎM-İ HEMEDÂNÎ: Jasauf büyü9lerinden. İsmi, İbrâhim-i Hemedânî Wra9î %lu', 9ünyesi 5b? Abdullah

e la9ab$ 7a’düddîn’dir.<%&um /ârihi /esbi/ edilemiyen İbrâhim-i Hemedânî, (!) m. !"!)# senesindeIam’da efa/ e//i. 7âlihiyye denilen me9ide, Muhyiddîn-i Arabî ha1re/lerinin 9abriya9$n$nda defn%lundu.

5b? Abdullah İbrâhim-i Hemedânî, d%&u' ye/i/i&i Hemedan ehrinde ilim /ahsîli ilemeul %lur9en, birün derilerden bir emâa/ Hemedan’a eldi. 3u deriler,Hemedan’da bir müdde/ 9alara9, insanlara a’1 e nasîha/lerde bulundular. Hi9me/lis1ler sylediler.

İbrâhim-i Hemedânî bunlar$ ;%9 sedi. Hemedan’da 9ald$9lar$ müdde/;e yanlar$ndanayr$lmad$. <eaml$ %lara9 s%hbe/lerinde bulundu. 0ihâye/ derilerin ayr$lma 1amanlar$eldi e Hemedan’dan ayr$ld$lar. >a9a/, İbrâhim-i Hemedânî %nlardan ayr$lmayadayanamad$. Q; ün 9adar bu a$ya 9a/lan$', daha fa1la be9liyemiyee&ini anl$yara9 y%la;$9/$. D%lda %nlara ye/i/i. 3irli9/e Hindis/an’a ard$lar.

Hindis/an’da Hâe 3ehâüddîn-i e9eriyyâ ha1re/leri ile bulu/u. = büyü9 1â/$n/alebelerinden %lu', hi1me/inde bulunmaya balad$. 3urada 9emâle eli', h%as$ndaniâ1e/ ald$9/an s%nra Anad%lu’ya %nya’ya elen İbrâhim-i Hemedânî, burada 7adreddîn-i%neî ile rüü' s%hbe/ e//i.

3undan s%nra Iam ehrine eli', 5mîr Mu’înüddîn denilen bir emîrin 9%na&$ndau1un müdde/ 9ald$. İnsanlar$n d%&ru y%lda ilerlemeleri i;in a’1 e nasîha/lerde bulundu.3ir;%9 9imsenin, ünahlar$na 'iman %lu' /be e/melerine esîle %ldu.

3ir 1aman s%nra Iam’dan M$s$r’a idi', %rada /asauf büyü9leri ile s%hbe/lerdebulundu. 3unlar aras$nda, Iihâbüddîn-i Jebrî1î ha1re/lerinin ba1$ /alebeleri de ard$. 3us%hbe/ler sebebiyle, Iihâbüddîn-i Jebrî1î ha1re/lerine muhabbe/ duymaya balad$. 3umuhabbe/le Jebrî1’e idi' Iihâbüddîn’in hu1?runa irdi&inde, Iihâbüddîn’in elinde bir9âse erbe/ ard$. Ierbe/i İbrâhim-i Hemedânî’ye i9râm e//i e ;%9 dua e//i.

3urada 9$sa 1amanda yü9se9 dereelere 9auan İbrâhim-i Hemedânî rahme/ullahialeyh#, Iihâbüddîn-i Jebrî1î’nin de halîfelerinden %ldu.



İbrâhim-i Hemedânî’nin Jebrî1’de bulunu', bir müdde/ 9almas$na nisbe/le, 9endisineJebrî1î nisbe/i de erilmi %lu', İbrâhim-i Jebrî1î de denilmi/ir.

H%as$ Iihâbüddîn-i Jebrî1î /araf$ndan, /alebeleri maneî %lara9 /erbiye edi'ye/i/irme9 ü1ere ayseri’ye nderilen İbrâhim-i Jebrî1î, burada 9endisi i;in seenleri/araf$ndan ya'/$r$lan derâh/a u1un müdde/ hi1me/ e//i. 3ir 1aman s%nra J%9a/’a idere9%rada yerle/i. 7ul/an Alâüddîn ey9?bâd’$n beylerinden %lan 5mîr erane bu 1â/ i;in

ü1el bir /e99e ya'/$rd$. V1un seneler burada da hi1me/ edi'4 ;%9 /alebe ye/i/irdi. 5mîrerâne’nin efa/$ndan s%nra %rada durmay$', Iam’a i//i. Oefa/$na 9adar %rada 9ald$.

7a’düddîn 5b? Abdullah İbrâhim e/-Jebrî1î el-Hemedânî el-Wrâ9î’nin /alebelerinin enbüyü&ü e 9endisinden s%nra halifesi, Cemâleddîn-i A9sarâyî’dir.

1) +emezât *<ülemânie ütü:hânesi, /âlet E#endi ksm, 281 n9l! kit:. Kr, 1&&)

İB#ÂHİM ZÂHİD-İ E"LÂNÎ (B3z. '9ü55î Z9/,5-, ey+9î)

İB#Î (Ab5++/ b, M/;;e5 e+-H94,;î): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, 7eyyid Abdullah bin Muhammed bin Gânim

bin 51har el-Vbeydelî’dir. Hu1eynî, >erânî, Jebrî1î nisbe/leriyle /an$nm$/$r. İbrîB

nisbe/iyle meh?r %ldu. H1. Hüseyn’in /%runlar$ndan %ldu&u i;in 7eyyidB denilirdi. Fa9ab$ 3urhaneddînBdir. Jebrî1 ehrinde d%&du. <%&um /ârihi belli de&ildir.aman$n$n en büyü9 Iâfiî âlimi %lara9 ye/i/i. >$9$h, us?l e 9elâm ilimlerinde

yü9se9 bir âlimdi. İlim &renme9 i;in bir ;%9 defâ 3a&dad’a eli' i//i. Jebrî1 9ad$l$&$na/ayin edildi. $yme/li eserleri ard$r. (*" m. !"*"# senesi Keeb ay$nda Jebrî1’de efa/e//i.

ehebî, Mü/ebîh ad$nda9i eserinde diy%r 9i@ Abdullah bin Muhammed,1aman$m$1da9i en büyü9 âlimlerden idi. 5serleri ;%9 yay$ld$.B

5sneî Jaba9â/-ü-Iâfiîyye’sinde diy%r 9i@ =, eelâ Hanefî idi, s%nra Iâfiî %ldu. İ9ime1hebe re de ders %9ur e %9u/urdu. 3ir;%9 memle9e/in ilim ehli, %nu medheder,erdi. 7ul/anlar$n yan$nda meh?r bir âd$’l-9udâ/ idi. :ei/li ilimlerde9i hre/i, her yereyay$lm$/$. ay$flara, fa9irlere 9ar$ ;%9 /eâ1u s/erir, al;a9 nüllü e insafl$ daran$rd$.

mrünün s%nlar$nda dînî ilimlerle ;%9 meul %ldu. :%9 eseri ard$r. 7ul/âniyye’de%/ururdu. 7%nra Jebrî1’e yerle/i. 3u ehrin 9ad$l$&$na /ayin edildi. 5serlerinde9i ibâreleriâye/ fasîh a;$9# %lu', 9%lay anla$l$rd$.B

5serlerinin bal$alar$ unlard$r@ !. Ierhu Misbâh-$l-erâ@ elâm ilmine dâirdir. 2.Ierh-ül-Misbâh@ Mu/ri1î’nin nahi ilmine dâir %lan eserinin erhidir. ". Ierhu Minhâ-il-üs?l fî ilm-il-us?l@ 3eydâî’nin eserinin erhidir. *. Ierh-ül-9usâ fî dirâye/-il-fe/â@ Iâfiîf$9h$na dâir bir eserdir. +. Ierh-u/-/aâli.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-0, sh. 1302) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 433, 434



Î!Â BİN ME!@ÛD EL-MENKELLÂ'Î:Mâli9î me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Nsâ bin Mes’?d bin Mens?r bin Dahyâ bin

D?nus bin D?ynî bin Abdullah bin 5bî Ha el-Men9ellâ/î el-Himyerî e1-üâî’dir. ünyesi5b? K?h %lu', Ierefüddîn la9ab$ ile /an$n$rd$. 66* m. !266# senesinde 5ndülüs’/ebulunan üâe’de d%&du. <aha 9ü;ü9 ya/a ilim ile meul %lmaya balad$. İl9/ahsîlinden s%nra 3eâye’ye idi', 5b? D?suf, Da’9?b-i üâî’den f$9$h ilmini &rendi.

=radan İs9enderiyye’ye eli', f$9$h ilmini %9udu. 7%nra âbis’e i//i. 3ir müdde/ %rada9ald$ e 9ad$l$9 a1îfesini de yürü//ü. <aha s%nra 7ur-ul-İs9enderiyye’ye e;/i. A1 bir1aman 9al$', âhire’ye eldi. V1un 1aman %rada 9al$', Câmi’ul-51her Medresesi’ndeinsanlara ilim &re/me9le meul %ldu. ü/üb-i 7i//eB diye meh?r %lan hadîs 9i/a'lar$n$dinleyi' %9udu. Ierefüddîn-i <imyâ/î’den hadîs-i erîf riâye/ e//i. <$me9’da i9i sene9adar 9ad$ yard$m$l$&$nda bulundu. 7%nra diyâr-$ M$s$r’a dnü', %rada 9ad$ yard$m$l$&$na/ayin edildi. =nun 1aman$nda âd$’l-9udâ/l$9 a1îfesinde eynüddîn bin Mahl?f el-Mâli9î e%ndan s%nra da Ja9$yyüddîn el-Ahnâî el-Mâli9î bulunmu/u. 7%nra M$s$r’da, Mâli9iyyeâiyesi’nde Mâli9î /edrisâ/$n$ yürü/me9 a1îfesi 9endisine erildi. 3unun ü1erine 9ad$l$9hâ9imli9# ile ilili a1îfelerini b$ra9$', bu ile meul %ldu. 3undan s%nra, ilim &re/me9e eser ya1ma ileri ile u&ra/$. :%9 9$yme/li eserleri erh e//i. (*" m. !"*2# senesiKeeb ay$n$n balar$nda âhire’de efa/ e//i.

>$9$h, us?l, hadîs, ferâi1, Arab dili e edebiyâ/$ ilimlerinde büyü9 e derin bir âlim%lan Nsâ Men9ellâ/î, ü; ay ibi 9$sa bir 1amanda İbn-i Hâib’in Muh/asarB$n$ e1berlemi/i.Ayr$a İmâm-$ Mâli9 ha1re/lerinin Mua//a’$n$ da e1berledi. >$9$h ilminde, 1aman$nda9iâlimlerin imâm$, en büyü&ü say$ld$. Jalâ9 b%anma# mes’elesinde, İbn-i Jeymiyye’ninyanl$, b%1u9 fi9irlerini redde//i. M$s$r e Iam diyâr$nda, Mâli9î me1hebinde9i fe/âriyase/i %nunla s%na erdi.

3al$a eserleri unlard$r@ !- Ierhu 7ahîh-i Müslim@ =ni9i ild %lu', İ9mâl-ül-İ9mâlB ad$n$ erdi. 3u eserinde, Mâ1eri’nin âd$ Wyâd’$n e 0eeî’nin a;$9lamalar$n$ /%'lad$.Ayr$a İbn-i Abdilberr’den na9ledilen, yü9se9, faydal$ bilileri de bildirdi. 2- IerhuMuh/asar@ 5b? Amr bin Hâib’in f$9$h ilmine dâir %lan eserinin erhidir. Dedi ilddir. "-Muh/asar-$ Câmi-i İbn-i D?nus, *- Ierh-ül-Müdeene@ Mâli9î f$9h$na dâir bir eserdir. +-Menâ9$b-$ Mâli9 rahme/ullahi aleyh#, 6- 5r-Keddü alâ İbn-i Jeymiyye fî mes’ele/-i/-/alâ9.

Ayr$a %nun 2) ildli9 bir JârihB 9i/ab$ da ard$r. Müsedde hâlinde ha1$rlad$&$ bueserinin yar$s$n$ /emi1e ;e9mi/i. =nun eelinde, dünyân$n balan$$n$, eyamberlerin9$ssalar$n$, Pdem aleyhisselâmdan 1aman$na 9adar9i ümme/lerin hâllerini ya1d$.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 332) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 21&, 2113) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 182, 1844) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 3&%) e#-üz-zünn; sh. 8, 1044, 1841

Î!Â EL-AZZÎ (Î9 b, ;): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Nsâ bin =sman bin Nsâ el-Ga11î %lu', la9ab$

Ierefüddîn’dir. (*) m. !""# y$l$ndan ne d%&du, ( m. !"(# senesi Kama1anay$nda efa/ e//i.

(+ y$l$nda Iam’a eldi. İbn-i âdi Iühbe, İmâd Hüsbânî, Iemseddîn el-Ga11î eAlâüddîn bin 3âî ibi âlimlerden ilim /ahsîl e//i. âd$ Jâüddîn 7üb9î’nin derslerine deame//i. Jrablus’/a 7adruddîn el-Hâb?rî’ye, M$s$r’da Cemâlüddîn el-5snâî’ye idere9 %nlardanda ilim ald$. 3urada ilim e mü/âlaa ile meul %ldu. >$9$h ilmine daha ;%9 nem erirdi.5meî Câmii’nde ders erdi. 3üyü9 âlim 0emüddîn ibni Cânî’nin efa/$ndan s%nra,/alebeler ders alma9 i;in %nun yan$na eldiler. İbn-i 7üreysî e Mü1hirî’nin efa/$ndans%nra fe/â ma9am$nda bulundu.

neleri fa9ir idi. 7%nra elendi. Han$m$ efa/ edine, mallar$na âris %ldu. 5lendi&ihan$mlar$n lmesi ü1erine, bir9a; elili9 daha ya'/$. 3unlar$n da mallar$na âris %ldu.3ylee mallar$ ;%&ald$. Mala hi; de&er erme1, eline e;eni ih/iyâ; sâhi'lerine da&$/$rd$.5serleri unlard$r@ !# Ierh-ül-Minhâ@ 3u 9i/aba, büyü9, %r/a e 9ü;ü9 %lma9 ü1ere ü;

ayr$ erh ya1d$. 2# Muh/asaru Kada, "# Muh/asar-ul-Mühimmâ/-il-5sneî, *# i/âbü fî



âdâb-il-9a1â, +# 5l-Ceâhir ed-dürer fil-f$9h, 6# Medîne/-ül-ilm, (# Muîn-ül-Hu99âm alâaâmid-il-Ah9âm.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 282) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 2&3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 30&

4) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 8&%

İ!MÂİL BİN E""ÛB: >$9$h âlimi e sul/an. İsmi, İsmâil bin Ali bin Mahm?d binMuhammed bin mer bin Iehinâh bin 5yy?b’dur. ünyesi, 5bü’l->idâ %lu', Meli9-ül-müeyyed e İmâdüddîn la9ablar$ ard$r. 6(2 m. !2("# senesinde Haleb’de d%&du. ("2m. !""!# senesinde Hama’da efa/ e//i.

İsmâil bin 5yy?b, Iam’da emîr idi. ere9 denilen yerde, 7ul/an 0âs$r’a hi1me/lerdebulundu. 3u sebeble 7ul/an 0as$r %na Hama emirli&ini a’d e//i. Hama naibi $ba9’$nefa/$ ü1erine, bu a’dini yerine e/irere9, %na (2! m. !"2!# senesinde Hama emirli&inierdi e % blenin sul/ân$ ya'/$. =na is/edi&i ibi i ya'ma i1ni de erdi. 7ul/an 0as$rü1erinde, e1îr e nâiblerden hi; 9imsenin %nun 9adar /esiri y%9/u. 71ü ;%9 e;erli idi.5mîrler bile %nun hi1me/inde bulunurlard$. âd$ erîmüddîn %nun /erîfa/ e dele/

ileriyle ilili hus?slarda hi1me/lerini yerine e/irirdi. Fa9ab$ ne Meli9-üs-sâlih, s%nraMeli9-ül-Müeyyed %ldu. Her sene bir;%9 hediyelerle, M$s$r’a 7ul/an 0âs$r’$n yan$na iderdi.İsmâil bin 5yy?b4 f$9$h, /efsîr, us?l-i f$9$h, nahi, man/$9, /$b e daha bir;%9 ilimlerde

mü/ehass$s idi. As/r%n%mi ilmini iyi biliy%rdu. İlim sâhiblerini seer, %nlar$n s%hbe/lerindebulunurdu. Meh?r âlim 5mînüddîn 5bherî %nun yan$nda 9ald$. =na, ye/ee9 mi9/ardamaa ba&lad$. Dine /an$nm$ âlimlerden Celâlüddîn Muhammed bin 0übâ/e’ye seneli9al/$yü1 dirhem maa ba&lam$/$. Cemâlüddîn 0übâ/e, % 1aman <$me9’da %/uruy%rdu.

İsmâil bin 5yy?b, ;ei/li ilim dallar$nda eserler ya1m$/$r. 3unlardan ba1$lar$unlard$r@ !- 5l-Muh/asar fî ahbâr-il-3eer, 2- Ja9îm-ül-3uldân, "- 0a1m-ül-Hâ-is-saîrlil-a1înî@ Iâfiî f$9h$n$n für?’una dâir bir eserdir. *- Man1?me/-ül-âfiye li İbn-il-Hâib, +-5l-enâ, 6- 5l-Meâ1în.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 2822) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 3713) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. %84) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-1, sh. 183) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 180) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 4&37) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 4 8) +es mn!scrits rbes de O"Esc!ril; cild-3, sh. 17%%) tl96!e des mn!scrits rbes; cild-1, sh. 287, 3%31&) 5r9ckelmnn <!:-2; sh. 44

İ!MÂİL BİN M$HAMMED ED-DME&KÎ: >$9$h, hadîs, ferâi1 e ebir âlimi. İsmi, İsmâil bin Muhammed bin İsmâil bin >erâ el-

Harrânî ed-<$me9î %lu', 9ünyesi 5bü’l->idâ’d$r. Fa9ab$ ise Medüddîn’dir. 6*+ m. !2*(#senesinde Harran’da d%&du. (2 m. !"28# senesi Cemâ1il-eel ay$n$n d%9u1unda, a1areesi el-Ce1iyye Medresesi’nde efa/ e//i.

Medüddîn 5bü’l->idâ, 6(! m. !2(2# senesinde ailesiyle birli9/e <$me9’a eldi.=rada4 İbn-i 5bî mer, İbn-üs-7ayrafî, el-emâl Abdürrahîm, İbn-ül-3uhârî, el-âs$m el-5rbîlî, 5bî Hâmid bin es-7âb?nî, 5b? 3e9r el-Pmiri e ba9alar$ndan hadîs-i erîf dinledie riâye//e bulundu. >$9$h ilmini, Iemsüddîn ibni 5bî mer’den &rendi. V1un süre İbn-i5bî mer’in derslerine deamla, f$9$h/a ;%9 bili sâhibi %ldu. Hadîs, us?l, man/$9 e ba9ailimlerde de üs/ün dereeler elde e//i. V1un 1aman fe/â erdi. :%9 9imseler %ndanis/ifâde e//i. Fisân$ e 9%numas$ ;%9 dü1ün idi.

5/-Jafî %nun ha99$nda4 Medüddîn 5bü’l->idâ, f$9$h, hadîs, us?l-i f$9$h, ferâi1, ebir,mu9âbele ilimlerinde âlim idi. ue/li îmân sâhibi idiB deme9/edir.

ehebî ise %nun ha99$nda yle deme9/edir@ Medüddîn 5bü’l->idâ, Hanbelîme1hebi âlimi idi. Ah9âm hadîslerini iyi bilirdi. Hâf$1 idi.B



3a1$ âlimler %nun ha99$nda yle dediler Medüddîn 5bü’l->idâ, me1hebinin inebililerini bilirdi.B Medüddîn 5bü’l->idâ, ilim e /alebe ye/i/irme9le meul %ldu. 0a9lisahih idi. 3ir;%9 fe/âlar erdi. :%9 eser ya1d$. imseye 1%rlu9 ;$9arma1, bila9isba9as$n$n s$9$n/$s$n$ ;e9erdi. İlimden ba9a a&1$ndan s1 ;$9ma1d$. Oa9i/lerini ilim eibâde/ ile e;irirdi. 3ir;%9 f$9$h âlimi dersini dinleyi' is/ifâde e//iler. =nun dersinde ye/ienâlimler, ;ei/li medreselerde ders %9u//ular. Medüddîn 5bü’l->idâ ders %9u/ur9en,

Muhammed aleyhisselâm$n ism-i erîfi e;/i&i 1aman, ya&mur misâli 1ya$ d9erdi.Medüddîn 5bü’l->idâ buyurdu 9i@ endimi insanlardan üs/ün rmedim e

9albimden de byle birey hi; e;medi.B Medüddîn İsmâil, haya/$ b%yuna mun/a1aman a1îfesine deam e//i. Ja/il %lsun

%lmas$n, ders %9u//u. 3ayram ününe de ras/lasa, e&er ilim &renme9 is/eyen biri arsa%na ilim &re/irdi.

1) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 4&82) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 377

İ!MÂİL BİN "AH"Â EL-%ÂLÎ: >$9$h e us?l âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, İsmâil bin Dahyâ bin

İsmâil bin Memd?d bin 0î9ir?1 e/-Jemîmî e-Iîrâ1î el->âlî’dir. ünyesi 5b? İbrâhim ela9ab$ Medüddîn %lan İsmâil bin Dahyâ, Iâfiî me1hebi âlimlerindendir. Iîrâ1’a ba&l$ 9ü;ü9bir 9asaba %lan >âl’da ye/i/i. 3unun i;in >âlî diye nisbe/ %lunmu/ur. 3u beldenin ismi, >âlyerine 3âl %lara9 da bildirilmi/ir. Medüddîn el->âlî, 662 m. !26*# senesinde >âl’dad%&du. !2 Keeb (+6 m. !"++#’da + ya$nda efa/ e//i.

>$9$h ilmini babas$ndan &renen 5b? İbrâhim el->âlî, e/-Ja9rîb alel-eâf isimlieserin sâhibi %lan u/büddîn Muhammed bin Mes’?d e-Iîrâ1î’den /efsîr ilmini &rendi.<aha ba9a âlimlerden de %9uyara9, 9$sa 1amanda /ahsîlini /amamlad$. =nbe ya$nda,>âris âd$’l-9udâ/$ %ldu. 3ir müdde/ s%nra bu a1îfeden ayrild$. Al/$ ay s%nra ayn$ a1îfe9endisine /e9rar erildi. De/mibe sene 9ad$l$9 a1îfesi ya'/$. Adâle/le hü9üm erme9,dînin emirlerine ba&l$l$9/a ;%9 ayre/li %lma9 e ü1el ahlâ9 sâhibi %lma9la /an$n$rd$. :%9hay$r e hasena/ sâhibi idi. ur’ân-$ 9erîmi e1bere bilirdi e ;%9 %9urdu.

5hl-i sünne/ i’/i9âd$nda %lu', 5shâb-$ 9irâm$n he'sini ;%9 seerdi. aman$ndabulunan âlilerden birisi, 5shâb-$ 9irâmdan ba1$lar$na dümanl$9 ma’nâs$na elen s1lersylemi e bunun yay$lmas$n$ emre/mi idi. 3una idde/le 9ar$ ;$9an Medüddîn el->âlîha1re/leri, byle bir ha/âya dümeyi 9a/’iyyen 9abul e/medi. 3u sebeble 9endisine ;%9e1iye/ler edildi. Ha//â elleri aya9lar$ ba&lanara9, y$r/$$ hayanlar$n, arslanlar$n bulundu&ubir yere b$ra9$ld$. 3urada y$r/$$ hayanlar$n hüumuna u&ray$' 'ar;alanaa&$ /ahminedilir9en, her9esi hayre//e b$ra9an bir hâl %ldu. Hayanlar %na sald$rmad$9lar$ ibi,9%9layara9 e e/râf$nda dnere9, san9i sei s/erisinde bulunuy%rlard$. 3u durumurenler, %nun Allahü /eâlân$n elî 9ullar$ndan, se;ilmi, yü9se9 bir 1â/ %ldu&unu anlay$',%na e1iye/ erme9/en a1e;/iler. 3u hâdise ü1erine, her9es %nu daha ;%9 semeyebalad$. Her9es/en i/ibâr rdü. 3ylee, 5shâb-$ 9irâm dümanl$&$ ibi ;%9 b%1u9 e/ehli9eli bir i’/i9âda sa'lanm$ %lanlar yard$m$s$1 9alm$ %ldular e ba1$lar$ da /be edi'hidâye/e 9au/ular.

Iyle anla/$l$r@ 3ir defâs$nda Iîrâ1 ahâlisi ile âli aras$nda bir anlama1l$9 edümanl$9 meydana elmi/i. Ha//â bu hâl % 9adar ilerlemi/i 9i, âli, %rdusuyla ehrind$$na ;$9$', ehri 9ua/may$ e ahâli ile harb e/meyi is/edi. 3u hassas durum 9ar$s$ndaâd$ Medüddîn %r/al$&$ ya/$/$rma9 e sü9?ne/i /emin e/me9 i;in, her9esin /%'lanm$%ldu&u meydana eldi. endisi, bir /ah/-$ reanda bulunuy%rdu. Ahâli bunu, âlinin adam$1annedi' /aa /u//ular. 3u s$rada e/râf$nda bulunan her9es, an$n$ 9ur/arma9 i;in e/râfa9a;$/$lar. = ise yerinden ayr$lmad$. Her9es % 9adar /a a//a9lar$ hâlde, %na bir /a bileisâbe/ e/medi. 3u, %nun bir 9erâme/i idi. 3unu ren insanlar, %nun iyi niye/li %ldu&unu,ma9sad$n$n hâlis %ldu&unu anlay$', /alama9/an a1 e;/iler. İnsanlar$n ya'/$9lar$sebebiyle, %nlara iyili9 ya'ma9, aralar$nda sulhu /emin e/me9 ar1usundan a1 e;medi.Her i9i /araf$n ileri elenlerine /esirli s1ler syleyere9, sü9?ne/i sa&lad$. İnsanlar, bundans%nra %na ;%9 minne//ar %ldular.

5b? İbrâhim Medüddîn el->âlî’nin ü; %&lu ard$. Her ü;ü de ilim ile meul %lara9ye/i/iler. Hi9me/-i ilâhî, her ü;ü de, daha haya/lar$n$n bahar$nda, en; ya/a efa/ e//iler.



Medüddîn ha1re/leri, bü/ün bunlar i;in, /am bir /eslimiye/ e r$1â s/erdi. =&ullar$ndanher birinin, y$9an$' 9efenlenme hi1me/ini 9endisi ya'/$. 0ama1lar$n$ 9endisi 9$ld$rd$. >a9a/,Allahü /eâlân$n hü9müne r$1âs$1l$9 %lur endiesiyle, hi;birinin ar9as$ndan a&lay$'s$1lamad$, i9âye//e bulunmad$.

Q;ünü %&lu Ahmed 5fdalüddîn efa/ e//i&inde, birisi4 Oefa/ eden %&lunu1un ya$9a; idiRB diye suâl edine, yirmii9i %ldu&unu syledi e yle anla//$@ Küyamda bir

9imsenin bana *, %&lum Ahmed’e de 22 dirhem erdi&ini rdüm. Oeren 9imseye,bunlar$n neye alâme/ %ldu&unu s%rdum. = 9imse4 3unlar si1in yalar$n$1a iâre//irB dedi.Ahmed 22 ya$n$ bi/irdi. Oefa/ e//i. 3en ise u anda 8+ ya$nday$m. Herhalde sene s%nraben de efa/ ederim.B Ayn$ dedi&i ibi %ldu. Medüddîn 5b? İbrâhim ha1re/leri, buhâdiseden s%nra d%9u1 sene daha yaay$' efa/ e//i.

Da1d$&$ 9i/a'lardan ba1$lar$n$n isimleri unlard$r@ >$9h-ul-9ebîrB, Ierhu muh/asar-$İbn-ül-HâibB, 51-übde/ü fi/-/asauf’, 5l-arâin-ür-rü9niyyeB, Muh/asarun fil-9elâmB.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 2%%2) bkât-ü-Ş#iie; cild-%, sh. 4&&3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 18&4) El-ütebeh; cild-2, sh. 4%0

) e#-üz-zünn; sh. 18

İ'KÂNÎ (Lü7++/ b, E;îr ;er): Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Fü/fullah %lu', İbn-i HabîbB e 5mîr â/ibB

diye de bilinirdi. 3abas$ 5mîr mer, dedesi de 5mîr Gâ1i idi. ünyesi 5b? Hanîfe %lu', $yamüddînB la9ab$ ile /an$n$rd$, İ/9ânîB nisbe/i ile meh?r %ldu.

>ârâbî nisbe/i ile de bilinirdi. >ârâb, Jür9is/an ehirlerinden büyü9 bir ehrin ad$d$r.İ/9ân, bu ehrin 9asabalar$ndand$r. 686 m. !286# senesi Ieal ay$n$n %nd%9u1unuCumar/esi eesinde, İ/9ân’da d%&du. ne memle9e/inde ilim /ahsîli ile meul %ldu e;%9 yü9seldi. (2) m. !"2)# senesinde Iam’a eldi. 3urada ders %9u//u e bir;%9 ilmîmünâ1aralarda bulundu. 3ylee bir;%9 fa1île/leri e üs/ünlü9leri %r/aya ;$9/$. =radanM$s$r’a e;/i. 7%nra eri dnü', 3a&dad’a eldi. Iehrin 9ad$l$&$na hâ9imli&ine# /ayin

edildi. 7%nra (*( m. !"*6# senesinde nâib %lara9 i9ini defâ Iam’a eldi. ehebî’ninefa/$ndan s%nra, <âr-ül-Hadîs-i1-âhiriyye Medresesi’ne müderris %lara9 /ayin edildi.Geniyye Medresesi’nde ders %9u//u. (+! m. !"+)# 7enesinde /e9rar <$me9’danIam’dan# ayr$l$', M$s$r diyâr$na i//i. M$s$r’a eline, 7ara/mu ad$nda9i M$s$r 7ul/ân$%nu 9ar$lay$' ;%9 /a’1im e hürme/ s/erdi. =nu, inâ e//irdi&i medresesinin eyhli&ine/ayin e//i. 7ul/ân$n iyili9lerini medheden, en bir 9asîde ya1d$. Medresede ders ermeyebalad$9/an s%nra, (+8 m. !"+(# senesinde efa/ e//i.

aman$nda9i Hanefî fa9ihlerinin reîsi %lan İ/9ânî’nin, Arab dili e edebiyâ/$nda daüs/ün bir yeri ard$. Münâ1ara ilminde 'e9 mü/ehass$s idi. İbn-i Haer ha1re/leri yleanla/$r@ İ/9ânî, M$s$r’a eldi&i 1aman, 0âib Delbüa ile berâber nama1 9$lm$/$. İmâm$n,rü9?’ya iner9en e 9al9ar9en, i9i elini 9ula9lar$na 9ald$rd$&$n$ rdü. 3unun Hanefîme1hebinde âi1 %lmad$&$n$, âd$ Ja9$yyüddîn es-7üb9î’ye bildirdi. 3unu isbâ/ eden bir

KisaleB ya1d$. 3u hus?s/a9i riâye/ini, Me9h?l-i 0esefî’ye dayand$rd$. =nun da bylesyledi&ini bildirdi. = da İmâm-$ a’1am 5b? Hanîfe ha1re/lerinden na9le/mi/i. 0âib,bunlar$ s%nuna 9adar dinledi e İ/9ânî’nin s1ü ile amel e//i.

İbn-i Habîb diy%r 9i@ İ/9ânî, İmâm-$ a’1am 5b? Hanîfe ha1re/lerinin me1hebinde,1aman$n$n en büyü9 âlimi idi. Füa/ e Arabî ilimlerinde ;%9 yü9selmi/i. Ia$laa9 hâlleri;%9/u.B

İbn-i Haer diy%r 9i@ İ/9ânî, büyü9 bir fa9îh, fa1île/ler sâhibi e ;ei/li ilimlerdemü/ehass$s bir âlimdir. Arab edebiyâ/$n$ ;%9 iyi bilirdi. A9lî ilimlerde mâhirdi. 3a&dad’da,İmâm-$ a’1am$n 9abri yan$nda bulunan bir medresede ders erirdi. (2! senesi Kama1anay$nda Iam’a eldi. 3ir sene s%nra Wra9’a dndü.B

5bü’l-Oelîd Muhammed İbni Iâhe de yle anla/$r@ H%am$1 Hâf$1 5bü’l-Oefâ bi1eyle haber erdi. 5mîr 7ara/mu en-0âs$rî bir medrese ya'/$rmay$ e Ieyh Alâüddînel-A9râb’$ da %raya müderris %lara9 /ayin e/meyi 9ararla/$rm$, fa9a/ %nun efa/$

sebebiyle bu müm9ün %lmam$/$. 3unun ü1erine ya'/$rd$&$ medreseye $amüddîn el-İ/9ânî’yi /ayin e//i. =, M$s$r’a eldi&i 1aman, sul/an %nunla 9ar$lam$, ilim e fa1île/inin



üs/ünlü&üne bi11a/ ahi/ %lmu/u. 7ul/an, %na 9ar$ s%n deree hürme/ e /a’1ims/erirdi. Medresede dersin balad$&$ ün, 5mîr 7ara/mu, Ieyh İ/9ânî’nin eine 9adaridi', derse balamas$ i;in riada bulundu.B

İ/9ânî’nin ilmi e fa1île/i emsalsi1di. imse %nun ilminden ü'he e/me1di. 0esir ena1$m ile ya1d$&$ eserleri 9$yme/lidir. Gâye/-ül-beyânB ad$nda9i HidâyeB 9i/ab$n$n erhimeh?rdur. J$byânB ad$nda bir eseri daha ard$r 9i, % da Ahsîy9esîBnin erhidir.

1) bkât-üs-senie; cild-2, sh. 2212) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-1, sh. 4143) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 4%4) /üsn-ül-m!hâdr; cild-0, sh. 47&) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 18 0) El-'e(âid-ül-behie; sh. &7) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 137, 1&208) bkât-ül-'!khâ *kC:rü-zâde); sh. 120

KÂD ADÛDDDÎN ÎCÎ: elâm, us?l, nahi, fen e Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Abdurrahmân bin Ahmed

bin Abdülaffâr %lu', 9ünyesi 5bü’l->adl’d$r. ()) m. !"))# senesinde Iîrâ1’da N9asabas$nda d%&du. (+6 m. !"++# senesinde efa/ e//i.İmâm-$ 7üy?/î’nin, H1. 5b? 3e9r’in s%yundan %ldu&unu bildirdi&i âd$ Ad?düddîn Nî,

derin en meh?r e müm/a1 âlimlerinden ilim &rendi. =nun en;%9 hi1me/inde bulunu'is/ifâde e//i&i h%as$, âd$ 3eydâî ha1re/lerinin /alebelerinden eyneddîn Hin9î idi. <aha;%9 7ul/aniye ehrinde /ahsîl e i9âme/ e//i. Arabî ilimlerde ;%9 yü9se9 bir dereeyeula/$. A9lî e na9lî ilimlerde ;%9 yü9seldi. <r/ me1hebin f$9$h bililerinin ineli9lerineâ9$f %ldu. <in e fen bililerinde s1 sâhibi idi. Iâfiî me1hebine re fe/â erdi. İlhanl$sul/ân$ 5b? 7a’îd 3ahad$r Hân’la ya9$nl$9lar$ %ldu. 7afiyyüddîn 5rdebîlî’nin s%hbe/inde9emâle eldi. İlhanl$ <ele/i’ne 9âd$’l-9udâ/ %ldu. = s$rada /alebelerinden, MüerrihKeîdüddîn >adlullah’$n %&lu G$yâseddîn Muhammed de, 5b? 7a’îd Hân’a e1ir %ldu. 5b?7a’îd Hân da 7afiyyüddîn 5rdebîlî’nin /alebelerinden idi. âd$ Ad?düddîn Nî, ilmi e ahlâ9$

ile memle9e/ i;inde büyü9 nüfu1 sâhibi e Iâfiî me1hebinin, 1aman$nda9i reîslerinden%ldu. Müslümanlar$n hu1?r i;inde yaamalar$nda, dünyâ e âh$re/ saâde/ini9a1anmalar$nda yard$m$ %ldu. Oe1ir G$yâseddîn Muhammed’in efa/$ y$llar$nda Iîrâ1’ai//i. =rada 9ad$l$9 e müderrisli9 ya'/$. 3u s$rada meh?r eseri Meâ9$f’$ ya1$', Iîrâ1sul/ân$ Iah 5b? İshâ9 İn?î’ye i/haf e//i. Mu1afferîler <ele/i’nin 9uruusu Mübâri1eddînMuhammed bin Mu1âffer’in Iîrâ1’$ alma9 i;in hare9e/e e;mesi ü1erine, bar$$ sa&lama9i;in arabuluu %lara9 i//i. 3üyü9 hürme/ e il/ifâ/ rmesine ra&men, i9i hü9ümdâr$nanlamalar$n$ /emin edemedi. Mu1afferîlerin yan$nda bulunur9en, hü9ümdâr$n %&lu IahIüâ’ya, Ierh-i Muh/asar li İbn-i HâibBi %9u//u. Je9rar /e9rar ya'/$&$ bar$ /e9lifleri9abul rmedi. 3unun ü1erine Iîrâ1’a eri dndü. İ9i İslâm hü9ümdâr$n$n saamas$na,müslümanlar$n 9anlar$n$n d9ülmesine mâni %lamad$&$n$ anla//$. Iîrâ1, u1un 1amanmuhasara edildi. âd$ Ad?düddîn, bir f$rsa/$n$ bulu' Iîrâ1 9alesinden ;$9/$.Mübâre1iddîn’den büyü9 hürme/ rdü. Ana9 %nun yan$nda 9almay$', Ieben9âre’yei//i. Ieben9âre meli9i, %nu ya9alay$' <ireymiyân 9alesine ha'se//i. 3ir riâye//eha'is/ey9en efa/ e//i. 3ir ba9a riâye//e ise, ha'is/en ;$9$' Iah Iüâ ile rü/ü&übildirilme9/edir.

âd$ Ad?düddîn Nî, a9i/lerini yaln$1 Allahü /eâlân$n r$1âs$n$ 9a1anma9 i;inharayan, din-i İslâm$ &renme9 e &re/me9 i;in ;al$an bir âlimdi. Mal$ 'e9 fa1la,mer/li&i de % 9adar ;%9 idi. Jalebelerinin bü/ün masraflar$n$ 9endisi 9ar$lard$. =nunilimde9i yü9se9li9 e %lunlu&u, daha 9endisi haya//a i9en meh?r %ldu. Plimler %nunüs/ünlü&ünden bahse//iler. Iâirler %nu en iirler ya1d$lar. Meh?r âir Hâf$1 7a’di Iîrâ1îbir iirinde4 Iah 5b? İshâ9’$n sal/ana/$nda >ars ül9esi be /ane fe9alâde 9imse ilesüslenmi/i. 3unlardan biri ilim sul/anlar$n$n 'âdiâh$ Ad?d idi. Meâ9$f’$ 'âdiâha i/hafe//iB e9linde me9/edir. 7a’deddîn Jef/â1ânî de4 3i1e, b$ra9/$&$ i1lerde yürüme9,eserlerinde9i i1li ha1îneleri meydana ;$9arma9, ye/i/irmi %ldu&u a&a;lar$n meyelerini

/%'lama9, sa;/$&$ n?rlardan fey1lenme9/en ba9a birey b$ra9mad$B diyere9, %nun ilminin9ue/ini e eserlerinin ;%9lu&unu ifâde e/me9/edir.



e9 hare9e/li e;en haya/$nda, bir;%9 /alebe ye/i/iren âd$ Ad?düddîn4 7a’deddînJef/â1ânî, Iemseddîn irmanî e iyâeddîn Afifî ibi âlimlerin h%as$ idi.

İmâm-$ Jef/â1ânî ibi müeddîd âlimleri ye/i/iren Ad?düddîn Nî, as$rlar b%yu enmüm/a1 âlimlere %9u/ulu' erhleri ya'$lan 'e9 9$yme/li eserler de ya1d$. 3u 9$yme/lieserlerden ba1$lar$, İslâm âleminin her /araf$nda medreselerin ih/isas s$n$flar$nda%9u/uldu. 5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@

!- Jah9î9-ü/-/efsîr fî /e9sîr-i/-/enîrB adl$ eseri, /efsîre dâirdir. âd$ 3eydâî’ninrahme/ullahi aleyh# 5nâr-ü/-/en1îlB adl$ eserinin /a’dîl e i9mâl edilere9 yeniden /er/îbedilmi e9lidir.

2- 5r-Kisâle/-ül-ad’iyye/-il-Ad?diyyeB adl$ eseri, sahas$nda ya1$lm$ %lan /e9eserdir. 3ir;%9 erhi, hâiyesi e na1ma ;erilmi e9illeri ard$r.

"- 5ref-i/-/eârîhB adl$ eserinde4 eyamberler aleyhisselâm# e 'eyamberli9leilili mes’eleler, Aere-i mübeere, 7ahâbe-i irâm r.anhüm#, me1heb imâmlar$ eİmâm-$ Ga1âlî’ye rahme/ullahi aleyh# 9adar hadîs âlimlerinden bahse/me9/edir. =smanl$müerrihlerinden Pli, bu eseri enile/ere9 übde/-ü/-/eârîhB ad$n$ ermi/ir.

*- Kisâle-i Ahlâ9B adl$ eseri, ahlâ9a dâirdir. Ja9'rü1âde /araf$ndan da erhedilenbu eser, Jür9;eye de /erüme edilere9 !28! m. !86*# senesinde İs/anbul’da bas$lm$/$r.

+- 5l-Meâ9$f fî ilm-il-9elâmB adl$ eseri, Ad?düddîn Nî’nin en 9$yme/li e en meh?r

eseridir. $sa e 1lü bir e9ilde ya1$lm$ %lan bu eser, müellifînin ifâdesine re4 Ma9sad$ifâdeden âi1 9alaa9 9adar muh/asar %lmay$', usan; eree9 9adar da u1un de&ildir.B 3usahada ha9î9a/i bulma9 is/eyenlerin ih/iyâ;lar$n$ 9ar$lama9 ü1ere bu eser 9alemeal$nm$, lü1umundan 9$sa e ere&inden fa1la %lmama9 ü1ere bü/ün mes’eleleranla/$lm$/$r. 3u 9$yme/li esere bir;%9 erh e hâiyeler ya'$lm$, bunlardan 7eyyîd IerîfCürânî ha1re/lerinin Ierh-i Meâ9$f’$ meh?r %lmu/ur. 3u 9$yme/li eser, as$rlar b%yunaİslâm üniersi/elerinde medreselerinde# ih/isas s$n$f$ /alebelerine %9u/ulan bir 9i/a'/$r.âd$ Ad?düddîn Nî, Galile’den ü;yü1 sene ne ya1d$&$ bu 9$yme/li eserinde, yer 9üresininyuarla9 %ldu&unu e ba/$dan d%&uya d%&ru dndü&ünü, 9endisinden ne9i İslâmâlimlerinin eserlerinden alara9 isbâ/ e/me9/e, a/%m, maddenin ;ei/li hâlleri, 9ue/ler e'si9%l%Ui9 hâdiseler ü1erinde 9$yme/li bililer erme9/edir. Hirî i9ini bin y$l$n yenileyiisi,fen e din ilimlerinde mü/ehass$s İmâm-$ Kabbânî Ahmed >âr?9î 7erhendî rahme/ullahi

aleyh#, Me9/?bâ/B adl$ 'e9 9$yme/li eserinin birini ildi 266. me9/?bunda, Meâ9$fB$n7eyyîd Ierîf Cürânî rahme/ullahi aleyh# erhini me9/edir.6- 5l->eâid-ül-G$yâsiyyeB adl$ eseri, Arabî ilimlere dâirdir.(- A9âid-ül-Ad?diyyeB adl$ eseri, 9$sa e 1lü bir e9ilde îmân bililerini

anla/ma9/ad$r.8- Ierh-i Muh/asar-$ İbn-i HâibB adl$ eseri, İbn-i Hâib’in us?l-i f$9ha dâir meh?r

eseri Muh/asar’a ya'/$&$ bir erh/ir.3uyurdu 9i@ elâm ilmi, deliller e/irme9 e ü'heleri 9ald$rma9 s?re/iyle dînî

a9ideleri isbâ/ e/me9 9udre/ini 9a1and$ran ilimdir.B <înî a9idelerin isbâ/$na u1a9/an eya ya9$ndan alâ9as$ bulunan herey 9elâm

ilminin me1?su i;ine irer.B

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1&, sh. 402) i#tâh-üs-se"âde; cild-1, sh. 10%3) E-Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1744) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&20) üVdeci ektblr, *Amâm- ?bbân$ @hmed 'ârk$ <erhend$) 200. mektb.0) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-%, sh. 11 7) !"cem-ül-müelli#$n; cild-, sh. 11%8) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 322



7ünne/ hadîs-i erîfler#, innin ar %ldu&unu a;$9;a haber erme9/edir e bunu isbâ/e/me9/edir. ZIeyh-i 59ber Muhyiddîn-i A’râbî 9.s.#, innin ar %ldu&unu u âye/-i9erîmeler ile s/eriy%r@ !- âriyâ/ s?resinin ellial/$n$ âye/inde meâlen4 )nsanları #einn!leri, anak beni bilip itaat, ibâdet etmeleri için yarattım.( buyuruluy%r. 2-5rrahmân s?resi, ye/midrdünü âye/inde, innin Cenne/’e iree&i bildiriliy%r. "-5rrahmân s?resinin %/u1birini âye/inde H0akalânI buyuruluy%r 9i, H-y insanlar #e

inn!ler"I deme9/ir. Kes?l-i se9aleyn, müf/îyüsse9aleyn, asüsse9aleyn ya’nî,insanlar$n e innin eyamberi, müf/îsî, elîsi# ibi isimler de, innin arl$&$n$s/erme9/edir.[

5shâb-$ 9irâm e Jabiîn, 9endi 1amanlar$nda ey/an e innîlerin arl$9lar$n$ 9abule//i9/en, %nlar$n errinden Allahü /eâlâya s$&$nd$9lar$ sabi/ %ldu9/an s%nra, bi1im ayr$ ayr$âye/-i 9erîme e hadîs-i erîf ile bunlar$ isbâ/a 9al9$mam$1 /e9ellüf, 1%rlama %lur. Zi/âbl$9âfirlerin he'si, a/ee /a'anlar, 'u/a /a'anlar, budis/ler, müri9ler e Dunan file1%flar$n$n;%&u e /asauf büyü9leri, innin ar%ldu&una inan$y%r. 7üleymân aleyhisselâm$n a9’as$da, innin arl$&$n$ s/erme9/edir.[ yleyse, dînine s$ms$9$ sar$lan a9$ll$ bir 9imse, a9l$n9abul e//i&i, <în-i İslâm$n arl$&$n$ haber erdi&i bir eyi in9âr e/memesi lâ1$md$r.aderiyyenin, in9âr y%luna sa'malar$, in e ey/anlar$, 1le remedi9leri, elle/u/amad$9lar$ i;indir. Iâye/ %nlar me?/ %lsalard$, 9endilerini bi1e s/erirlerdi, diy%rlar.

=nlar$n bu menfi %lumsu1# /u/umlar$, insanlar$n 9%ruyuusu %lan Allah’$n mele9leriniin9âra dahî sürü9leyebilir. İbn-i V9ayl diy%r 9i@ Cin4 Cinne/, Cinân, Cenne/ e Cenîn ibiCim e 0un harflerinden meydana elen 9elimeler r/ülüB deme9/ir. Cenne/ denilen yer,meyeler, ;i;e9ler, 9%9ular ile r/ülü %ldu&undan bu isim erilmi/ir. Ana 9arn$nda bulunanenin de, byle 1le rülmedi&i i;in, bu isim erilmi/ir. <elilere menun denilmesi de,a9l$n$n r/ülü %ldu&u i;indir. Har'lerde 9ullan$lan 9%ruyuu bir âle/e CünneB denilmesi,saaan$ düman sald$r$s$na 9ar$ i1leyi' 9%rumas$ndan ileri elmi/ir. Cin denilenmahl?9lar da, 1ümü1den r/ülü %ldu&u i;in, in denilmi/ir.B

Psi ey/anlar, inlerdendir e İblis’in ;%u9lar$d$r. meredeB ise, ey/anlar$n ena1$nlar$ e İblis’in yard$m$lar$d$r. İblis’in emirlerini yerine e/iri', durmadan insanlar$alda/$', d%&ru y%ldan ay$rmaya ;al$$rlar. /ülü9 ya'ma9/a s%n deree a1$n %lan herarl$&a Iey/anB ismi erilmi/ir. İl9 ey/an, İblis’/ir.

İmâm-$ Iiblî, yine ayn$ 9i/a'/a, inlerin erlerinden 9%runma9la ilili %lara9buyuruy%r 9i@5bü’l-5sed anla//$@ Mu’â1 bin Cebel’den rahme/ullahi aleyh#, innîyi nas$l

ya9alad$&$ ha99$nda bili alma9 is/edim. 3uyurdu 9i@ Kes?lullah efendimi1 salllahualeyhi essellem#, al$nan 1e9â/ mallar$n$ muhafa1a e/me9 i;in bana a1îfe ermi/i.Meyeleri bir %daya 9%ydum. >a9a/ herün n%9sanla$y%rdu. 59sildi&ini rüne, durumuKes?lullah efendimi1e salllahu aleyhi essellem# bildirdim. “/nu şeytan alıyor( buyurdu. 3unun ü1erine %daya iri' 9a'$y$ ar9adan 9ili/ledim. 3ira1 s%nra büyü9 bir9aranl$9 %r/al$&$ 9a'lad$. Hemen 9a'$n$n ar9as$na dayand$m. 3irey, 9a'$n$n aral$&$ndane;ebilee9 bir e9il ald$ e i;eri iri' meyeden yemeye balad$. Q1erine yürüyü' s$9$aya9alad$m e4 5y Allahü /eâlân$n düman$SB diye ba&$rd$m. = da4 3eni b$ra9$n$1 1ira ben;%lu9 ;%u9lu fa9ir bin innîyim. 0usaybin’denim. <%s/unu1 Muhammed aleyhisselâm#nderilmeden ne bu 9y bi1imdi. 7%nra da d%s/unu1 nderiline, = bi1i buradan;$9ard$. 0e %lur beni b$ra9 9i, bir daha buraya elmiyeyimB deyine, %na a$d$m esal$erdim. Cebrâil aleyhisselâm#, Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem#hu1?runa elere9 durumu bildirmi. eyamber efendimi1 de bana4 “-s!rini ne yaptın'( diye s%rdular. 3en de durumu anla//$m. 3unun ü1erine4 “/ tekrar geleektir( buyurdu.3en /e9rar meyelerin bulundu&u %daya i//im. a'$y$ 9a'a/$' be9leme&e balad$m. 3ira1s%nra % yine 9a'$n$n aral$&$ndan iri' meyeleri yemeye balad$. 3en, /e9rar ü1erinea/$ld$m e s$ms$9$ /u/u' ba&lad$m. Dine4 3eni b$ra9, bir daha elmiyee&imB diye yalar$'ya9arma&a balad$. 3en de4 3ir daha elmeyee&ine daha ne de s1 ermi/in.71ünde durmay$' yine eldinRB dedim. 3unun ü1erine4 3ir daha elmiyee&im. Iunu dabelir/eyim 9i, si1den birini1 3e9âra s?resinin s%n âye/-i 9erîmelerini %9ursa, bi1den, hi;9imse, %nun eine ireme1B dedi.B

Vbeyy bin a’b rahme/ullahi aleyh# yle riâye/ e//i@ 3ir hurma harman$m ard$.

3irün hurmalar$n a1ald$&$n$ rdüm e harman$ be9leme&e 9arar erdim. 3ira1 s%nra'arla9 yü1lü bir deli9anl$ ;$9aeldi. 7elâm erdim, eâb$n$ erdi. 7%nra %na4 7en insan



m$s$n, in misinRB diye s%rdum. = da4 CinlerdenimB dedi. 3en de4 5lini bana u1a/ dareyimB dedim. V1a//$. 5lleri 9'e9lerin n aya9lar$na, sa;lar$ da 9'e9 sa;$naben1iy%rdu. 3ana dedi 9i@ Cinlerin i;inde benden daha edidi y%9/ur.B =na4 3uraya ni;ineldinRB diye s%rdu&umda4 7enin hay$rseer bir 9imse %ldu&unu &rendim. 3unun i;inyiyee9lerinden nasi'lenme9 is/edimB dedi. Je9rar4 e9i, si1in erlerini1den,9/ülü9lerini1den nas$l 9ur/ulabiliri1RB diye s%rdum. Ceâb$nda4 Pye/-el-9ürsî’yi her 9im

sabah %9ursa a9ama 9adar, a9am %9ursa sabaha 9adar errimi1den 9ur/ulurB dedi.7abahleyin hemen Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# hu1?r-i erîflerine9%/um. <urumu anla/$na4 “$ab!s, doğru söylemiştir.( buyurdu.

5b? Hüreyre rahme/ullahi aleyh# yle anla//$@ Kes?lullah efendimi1 salllahualeyhi essellem# 1e9â/lar$ 9%ruma9 i;in beni /ayin e/milerdi. 3ir 9imse yan$ma elere9yiyee9 maddelerini /%'lamaya balad$. Hemen ya9alad$m, e4 7eni d%&rua Kes?lullah$nsalllahu aleyhi essellem# hu1?runa /üree&imB dedim. 3ana4 7ana birey &re/eyimde beni b$ra9B dedi, 0e &re/ee9sinRB diye s%rdum. Da/a&$na irdi&in 1aman Pye/-el-9ürsîByi %9ursan, Allahü /eâlâ sana bir 9%ruyuu nderir e sabaha 9adar ey/an$ sanaya9la/$rma1B dedi. 7abahleyin, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# hu1?runai//i&imde bana4 “Aee yakaladığın es!ri ne yaptın'( diye s%rdular. 3en de4 DâKes?lallahS 3ana birey &re//i e enâb-$ Ha99$n % ey sayesinde beni 9%ruyaa&$n$ iddia

e//iB dedim. Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# bana4 “/ yalanıdır, ama sanadoğruyu söylemiş( buyurdu.eyd bin 7abi/ rahme/ullahi aleyh# yle anla//$@ 3ir ee ein bah;esine ;$9m$/$m.

3ir ses duyara9, % /arafa d%&ru4 imsini1, ne ar$y%rsunu1RB diye seslendim. Cea'%lara94 Cinlerden bir 9imseyim. 3i1e 9$/l$9 isâbe/ e//i. 5&er helâl ederseni1,meyelerini1den yeme9 is/iy%rumB dedi. İ1in erdim, i9ini ee yine bah;eye ;$9m$/$m9i, ayn$ sesi duydum. 0e ar$y%rsunu1RB diye s%rdu&umda4 3i1e 9$/l$9 isâbe/ e//i.Müsâade ederseni1 meyelerini1den yeme9 is/iy%rumB deyine, %na4 3i1i si1den ne9ur/ar$rRB dedim. Cea' %lara94 Aye/-el-9ürsîB dedi.

5bü’l-Mün1ir rahme/ullahi aleyh# yle anla//$@ Haa idiy%rdu9. 3üyü9 bir da&$ne/e&inde 9%na9lad$9. >a9a/, 3uras$ inlerin /%'land$&$ yerdir dediler. 3ira1 s%nra, %rada9isudan ih/iyâr bir adam ;$9/$. =na4 3u da& ha99$nda ba1$ eyler anla/$l$y%r. 3u

anla/$lanlardan ahi/ %ldu&un bir hâdise ar m$RB diye s%rdum. = 9imse4 3irün %9 eyay$m$ al$' da&a ;$9m$/$m. <ibinde '$nar bulunan bir a&a$n al/$na %/urmu/um. 3ira1s%nra da&dan sürü hâlinde 9e;iler eli' '$nardan su i;/iler e %raya ya//$lar. A9l$ma,bunlardan birini uru' 'iirme9 eldi. Hemen yay$ma %9 yerle/iri' birine nian ald$m.Hayan 9albinden yaraland$, fa9a/ idde/le ba&$rd$. 3u ses ü1erine, da&$n her /araf$ndana/$na binmi a1iye//e 'e9;%9 9imseler 'eyda %ldu. Herbirinin ellerinde 9$l$;lar$ ard$.5/râf$m$ sard$lar, i;lerinden biri, di&erine4 Haydi, ;e9 9$l$$n$ da bunu ldürSB dedi. <i&eriise4 =lma1, bunu ya'amamSB deyine, /e9i4 0i;inRB diye s%rdu. <i&eri4 :ün9ü %, buda&a eldi&i 1aman Aye/-el-9ürsî %9uyara9 9endisini aran/i al/$na ald$B dedi.B

Cinden, e;mi %lmu eyleri s%ru' &renme9 âi1dir. Gelee9/e %laa9 eyleris%rma9 âi1 de&ildir. Ge;mi eyleri rü', ii/i' bilirler. 7ar’a has/as$n$ e ba9a in;ar'anlar$ inden 9ur/arma9 i;in 9üfre sebe' %lan eyleri ya'ma9 âi1 de&ildir. Cinden9ur/ulma9 i;in en iyi %n ;âre, 9$saa yledir@

!- 5’?1ü 3esmele ile >â/iha s?resi %9umal$d$r. 2- 5’?1ü 3esmele ile i9i ule’?1üyü%9umal$d$r. "- 5’?1ü 3esmele ile 3e9âra s?resini %9umal$d$r. *- 5’?1ü 3esmele ile Pye/-el-9ürsî %9umal$d$r. +- 5’?1ü 3esmele ile 3e9âra s?resinin s%n âye/ini %9umal$d$r. 6- 5’?1ü3esmele ile Hâ-Mîm Mü’mîn s?resinin ba$ndan Hmas!rI e 9adar e Aye/-el-9ürsî%9umal$d$r. (- H<â ilâ%e illalla%ü #a%de%ü lâ şer!ke le%, le%ül4mülk #ele%ül%amdü #e %ü#e alâ külli şey+in kadirI %9umal$d$r. 8- :%9 H3lla%I, demelidir. -He' abdes/li bulunmal$, far1lar$ e sünne/leri hi; /er9 e/memelidir. !)- Haramaba9ma9/an, ;%9 9%numa9/an, ;%9 yeme9/en e 9alabal$9/an sa9$nmal$d$r. Z3ere9â/#9i/ab$nda, Muhammed 7a’îd’i anla/$r9en, İmâm-$ Kabbânî’nin inden 9%runma9 i;in, Fahale elâ 9ue/e illâ billah-il-aliyyil’a1îmB %9udu&unu ya1$y%r. İmâm-$ Kabbânîha1re/leri, yü1ye/midrdünü me9/?bunda, ini def i;in bunu %9uma&$ /asiyee/me9/edir. 3una elime-i /emîdB denir.[

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 21%



2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 487 3) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 1044) El-@"lâm; cild-0, sh. 234) e#-üz-zünn; sh. 141, 10&%, 10320) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 008, %8%

KÂD B$#HANEDDÎN AHMED: Hanefî me1hebi f$9$h e fen âlimi, 9ad$ e dele/ adam$. İsmi 3urhaneddîn Ahmed,

babas$n$n ismi Iemseddîn Muhammed’dir. 3abas$ ayseri 9ad$s$ idi. <edeleri aras$nda da9ad$ e âlimler ard$. <edesi âd$ 7irâeddîn 7üleymân bin âd$ Hüsâmeddîn Hüseyn binâd$ Celâleddîn Habîb bin Muhammed bin Kes?l bin 7ein; %lu', Hare1mli e =&u1lar$n7alur b%yundand$r. Anad%lu’ya il9 elen dedesi Muhammed bin Kes?l, as/am%nu’dayerlemi/i. Annesi de, Melânâ Celâleddîn Mahm?d Müs/efî’nin %&lu Abdullah :elebî’nin9$1$ idi. âd$ 3urhaneddîn Ahmed, (*+ m. !"**# senesinde ayseri’de d%&du. İyi bir/ahsîl e ü1el bir /erbiye rdü. âd$l$9, e1irli9, a/abe9li9 e sul/anl$9 ya'/$. 8)) m.!"8# senesinde efa/ edi' 7ias’/a defnedildi.

/eden beri ilimle u&raan bir ailenin elâd$ %lara9 d%&an âd$ 3urhaneddîn Ahmed,9ü;ü9 ya/a annesini 9aybe//i. 3e ya$nda i9en, ayseri 9ad$s$ %lan babas$ndan ilim

&renmeye balad$. =ndr/ ya$na elineye 9adar Jür9;e, Araba e >ars;ay$ &rendi.Jemel din e fen bililerini /ahsîl e//i. ayseri’de meydana elen bir 9ar$$9l$9/an d%lay$,babas$yla birli9/e M$s$r’a i//i. M$s$r’da /ahsîline deam e//i. >$9$h, us?l, hadîs, /efsîr, ferâi1mîrâs /a9simi ilmi#, as/r%n%mi e /$b ilimlerini /ahsîl e//i. <r/ me1hebin f$9$h bililerindeilim sâhibi %ldu. İbn-i Arabâh’$n ya1d$&$na re, Ieyh u/lu Iîr ad$nda9i Allah d%s/undanfey1 al$', hü9ümdârl$9 müUdesine ma1har %ldu. Iam’a idere9, meh?r âlim u/büddînKâ1î’nin ya1d$&$ eâf HâiyesiB e Ierh-i Me/âlîB adl$ eserleri bi11a/ 9endisinden%9udu. 7eyyid Muhammed 0îlî’den ülliyâ/-$ ân?nBu %9udu. =nd%9u1 ya$nda i9enbabas$ ile birli9/e haa i//i. Ha esnas$nda, İslâm âleminin ;ei/li yerlerinden elen âlime büyü9lerle rü/ü. Ha dnüünde, babas$n$n efa/$ ü1erine bir sene Haleb’de 9ald$.=rada da ilimle meul %ldu. (66 m. !"6*# senesinde ayseri’ye dndü. ayserihü9ümdâr$ 5re/na%&lu G$yâseddîn Mehmed 3ey /araf$ndan babas$n$n yerine ayseri 9ad$s$

/ayin edildi. âd$ 3urhaneddîn Ahmed, % s$rada yirmibir ya$ndayd$. =nun ya$n$n 9ü;ü9e /erübesinin a1 %lmas$ndan d%lay$ ba1$ i’/irâ1lar %ldu. Ana9, 9$sa 1amanda diraye/inis/erdi. Adâle/li hü9ümleri, sis/emli faaliye/leri ile a1 1amanda hal9a 9endini sedirdi.Mehmed 3ey’in 9$1$ ile de elendi. :%9 e;meden Mehmed 3ey efa/ e//i. Derine %&luAlâeddîn Ali 3ey e;/i. Alâeddîn Ali 3eyin e&leneye dü9ün %lmas$ sebebiyle idâreeedi. M%&%llar e Jür9men aire/lerinin bas9$ e e9$yal$9lar$ ar//$. anl$ aya9lanmalare d$ dümanlar$n hüumlar$ 9ar$s$nda dele/in i9/isâdî dü1eni b%1uldu. %nya e 0i&deibi ehirler araman%&lunun eline e;/i. 7ias, M%&%llar /araf$ndan 9ua/$ld$. Alâeddîn Ali3ey, 1%r durumda 9ald$. Ha//â bir defâs$nda %nu, araman%&lu’nun eline esîr düme9/en,âd$ 3urhaneddîn Ahmed 9ur/ard$. ((( m. !"(+# senesinde u9?’ bulan bu hâdisedens%nra, âd$ 3urhaneddîn Ahmed, %nun bu hus?s/a9i diraye/ini renlerin de /ei9iyle,9endisini siyâse/in i;erisinde buldu. 3ir behane ile ayseri’de9i araman%&lu as9erlerinimemle9e/in d$$na ;$9ard$. 3ylee es9eri 9abiliye/ini de isba/lad$. %nya’dan 5r1urum’a9adar ül9enin her /araf$nda %ndan bahsedilmeye baland$. (8) m. !"(8# senesinde e1ir/ayin edildi. Ar/$9 siyâse/in i;ine irmi, dnemeyee&i bir y%lda mesâfe 9a/e/meyebalam$/$. =, bu hâllerin ba$na elee&inden, ha//â hü9ümdâr %laa&$ndan bilehaberdârd$. endisine bir deri /araf$ndan, /â M$s$r’da /ahsîlinin s%nlar$na d%&ru4 3uradad%lama9, si1e lây$9 de&ildir. 7i1 Kum Anad%lu# sul/ân$s$n$1B s1ü sylenmi, ayseri’yeelen h%as$ Ieyh u/lu Iîr /araf$ndan da dele/in b%1u9 %lan ilerinden bahisle4 3u ilersenin âs$/anla dü1elee9B müUdesi erilmi/i. aman 1aman da h%as$n$n Meli9B hi/ab$nama1har %lmu e byle bir duruma en; ya/an i/ibâren ha1$rlanm$/$. Ieyh u/lu Iîr,/alebesi âd$ 3urhaneddîn’in 'einden ayseri’ye eldi :eresinde /%'lanan derirubunun da yard$m$yla, 5ra/na ül9esinde âd$ 3urhaneddîn’e 9ar$ beslenen sei üne;/i9;e ar/maya balad$. Hü9ümdâr Alâeddîn Ali 3ey’in efa/$yla, yedi ya$nda9i %&luMehmed :elebi sul/an, $l$; Arslan da a/abe9 ilân edildi. $l$; Arslan’$n hare9e/lerinin hal9

/araf$ndan yad$ranmas$ e âd$ 3urhaneddîn’e 9ar$ faaliye/leri, %nun ldürülmesinesebe' %ldu. âd$ 3urhaneddîn, ileri elen 9imselerin /e9il e//i&i bir melis /araf$ndan



meh?ru, bi11a/ âd$ 3urhaneddîn’in ar1usuyla ya1$lm$ %lan A1î1 bin 5rdeîr5s/erâbâdî’nin 3e1m-ü-Ke1mB adl$ eseridir.

âd$ 3urhaneddîn’in eserlerinden biri de, f$9$h e f$9$h us?lüne dâir ya1d$&$ e7üleymâniye ü/ü'hânesi Ayas%fya $sm$ 0%@!6+8’de bir nüshas$ me?/ %lan İ9sîr-üs-se’âde/ fî esrâr-il-ibâde/B adl$ %lan$d$r.

âd$ 3urhaneddîn’in <îânB$ndan nisbe/en sadele/irilmi bir9a; bey/@

Dümn eerki h$le (e tedb$r i=indedir,edb$r (e h$le hem ine tkd$r i=indedir.

5ilirsin ki 6ünhm =9k ilâh$,Tmidim senden r!k 9k ilâh$.

Anetini ilâh$, k!l!ndn rm,Aki cihnd dh$ beni hi= krm.

Tm$d hzretine t!trm 9l mkbl,i dürmeince d de#terin benim dürme.

>eiz, nedeniz (e dünâ nee 6eldik,nmz 6elmeden 9l cihân rm.

/er zmn s! (r: 6elmez senek *s! kb),d 6e=er er erine bir zenek *kdncz).

e(lâdn 9ls inâet bir k!l,+â=ini *hini) dh$ k:r bir kükenek *5k!).

Dünâ =9k sndk bir b imi *k9k! imi),m! âlem (rl bir / imi */W diri).

:ln, sln, eVderhâlr cümlesi,Ecelin knnd âh imi.

1) 5ezm ü ?ezm, *Astnb!l 1%28)2) âd 5!rhnedd$n d$(ân, *Astnb!l 1%44)3) Şkâik tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 434) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-%, sh. 110) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 1%



KÂD MAHMÛD E%ENDİ (K8 Ee5,): Jefsîr, hadîs e f$9$h âlimi, =smanl$ 9ad$as9eri. =smanl$ <ele/i’nin il9 deirlerinde9i

9ad$lar$n meh?rlar$ndan %lan e u1un bir mür sürdü&ü i;in %a 5fendiB la9ab$ erilenâd$ Mahm?d 5fendi, 7ul/annü 9asabas$nda d%&du. 3abas$n$n ismi Muhammed idi. Gen;ya/a iyi bir /ahsîl rü', /efsîr, hadîs e f$9$h bililerinde 1aman$n$n en nde elenâlimlerinden %ldu. Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$n$, Kes?lullah$n salllahu aleyhi

essellem# sünne/-i erîfini e 7elefi sâlihînin r.anhüm# y%lunu ;%9 iyi bildi&i, bu y%luyaama9 e yaa/ma9 i;in ;%9 ayre/ s/erdi&i i;in hal9 /araf$ndan ;%9 seildi. =rhanGâ1i de, %nun nâm$n$ duydu. İlminin üs/ünlü&ünü, ahlâ9$n$n ü1elli&ini /a9dîr edere9,3ursa’ya dae/ e//i. 3ursa’y$ /erîfinde 9endisine ehrin 9ad$l$&$ /e9lif edildi. Allahü/eâlân$n dinini yayma9, 1âlimlerin elinden ma1l?mlar$ 9ur/arma9, 9aranl$9larda 9alm$laraayd$nl$9 y%llar$ s/erme9, insanlara hu1?r e saâde/i yaa/ma9 ayre/i ile ;al$an,=smanl$ <ele/i’nin âdil 'âdiâh$ =rhan Gâ1i’nin bu hi1me/ dae/ini 9abul e/meme9, %naAllahü /eâlân$n dinine hi1me/inde yard$m e/me9/en 9a;$nma9 %laa&$ndan, bu a1îfeyi9abul e//i. Pdil =smanl$ 9ad$lar$B silsilesine ad$n$ al/$n harflerle ilâe edi', mrü b%yuna49albi Allah e Kes?lullah a9$ ile yan$' /u/uan, İslâmiye/i yayma9 ayre/iyle %an=smanl$ yi&i/lerinin hu1?r e saâde/ini /emin i;in ;al$/$. =nlar$n maneî hu1?runun/emininde yard$m$, mü9illerinin hallinde en büyü9 des/e9 %ldu. e9 nâdir %lara9 rülen

anlama1l$9larda4 erdi&i âdil hü9ümler, da’âl$ e da’â$, her i9i /araf$ da memnunederdi. <aha s%nra 9ad$as9erli9 ma9am$na, =smanl$ <ele/i’nin en yü9se9 ilmî me9isinee/irilen %a 5fendi, 7ul/an 3irini Murâd Hân’$n eh1âdesi, is/i9bâlde D$ld$r$mB la9ab$ylameh?r %laa9 %lan 3âye1îd 3ey’in Germiyan beyi 7üleymân Iah’$n 9$1$ <ele/ Hâ/un ileelenmesinde, dü&ün alay$na ba9anl$9 e//i. Q;bin 9iili9 bir as9erî heye/ e bir;%9hediyelerle ü/ahya’ya iren %a 5fendi, <ele/ Hâ/un’a ;eyi1 %lara9 erilen Germiyan3eyli&i’nin 9u1ey-ba/$s$nda9i ehirleri de /eslim ald$. Jesis edilen a9rabâl$9la, =smanl$<ele/i’nin s$n$rlar$ enileyi', üü ar//$. 3ilhassa ;eyi1 %lara9 erilen ehirler aras$ndaGermiyan 3eyli&i’nin baehri %lan ü/ahya’n$n da bulunmas$ e 7üleymân Iah’$n /eslime//i&i bu yerleri /er9edi' ula /araflar$na ;e9ilmesi, 9urulmas$ 'lânlanan Anad%lu birli&ininsa&lanmas$nda mühim bir ad$m %lara9 rülme9/edir. 3u hadîsede %a 5fendi’nin r%lü;%9 büyü9/ür. <ele/lerüs/ü bir üne sâhi' %lan âd$ Mahm?d 5fendi’nin Anad%lu’da birli&in

9urulmas$ i;in elinden elen bü/ün ayre/i s/erdi&i, =smanl$ <ele/i’nin yan$nda yerald$&$, /ârihî 9ayna9larda me?//ur.âd$ Mahm?d 5fendi, u1un bir mür sürü', 9$r9 y$l iâr$nda 9ad$l$9 e 9ad$as9erli9

ya'/$9/an s%nra, se9i1ini asr$n s%nlar$nda efa/ e//i. J%runu M?sâ aa, âd$1âde-i K?mîdiye meh?rdur.

1) Şkâk- >!"mânie tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 38

KÂD ZE"NDDÎN !BKÎ (Ab5ü+39î b, A+,): Hadîs e Iâfiî me1hebi f$9$h âlimi. ünyesi 5b? Muhammed %lu' ismi, Abdül9âfî bin

Ali bin Jemmâm bin D?suf bin Jemmâm bin Hâmid bin Dahyâ bin mer bin =sman bin Alibin 7üâr bin 7üleym bin 5sleme’dir. <edeleri, eyamber efendimi1in salllahu aleyhiessellem# 5shâb$ndan r.anhüm# %lma9la ereflenmi e 5nsâr r.anhüm# aras$nda yeralm$ Ha1re 9abîlesi mens?'lar$ndan bir mübâre9 9imseydi. 6+ m. !26!# y$l$ iâr$ndaM$s$r’da 7üb9-il-abîd denilen yerde d%&du. Plimleri e ilme hi1me/leri ile meh?r %lan7üb9î ailesi aras$nda yer ald$. 3aba e dedeleri de büyü9 âlimlerden idi. Memle9e/ine eailesine nisbe/le 7üb9î denildi. Ha1reî, 5nsârî e M$srî nisbe/ edildi. eynüddîn la9ab$erildi. âd$ Cemâlüddîn İbrâhim bin Hüseyn 7üb9î’nin 9$1$ 0âsriyye ile elendi. Han$m$ da9endisi ibi ilim sâhibi idi. =&ullar$ndan 5b? Hasen Ja9$yyüddîn 7üb9î, yü1elliden fa1la9i/a' ya1d$. 5serlerinde İbn-i Jeymiyye ibi d%&ru y%ldan ayr$lan 9imselere ü1el ea'larerdi. eynüddîn 7üb9î, ("+ m. !""*# y$l$nda M$s$r’da 9ad$l$&$n$ ya'/$&$ Mah$lle denilenyerde efa/ edi', %rada defnedildi.

7üb9-il-abîd’de ilim sâhibi bir ailenin elâd$ %lara9 dünyâya elen eynüddîn 7üb9î,ilimde belirli bir seiyeye eldi9/en s%nra, âhire’ye i//i. Ja9$yyüddîn 5bü’l->e/h ibn-i<a9î9-ül-Wyd’den f$9$h ilmi &rendi. H%as$ 9ad$ i9en %na nâibli9 ya'/$. İleri elen

yard$m$lar$ aras$nda yer ald$. Iihâbüddîn Ahmed bin İdrîs arâfi’den us?l-i f$9$h ilmini,âhir Ji1men/î’den für?’ bililerini &rendi. İbn-i Ha/îb Mi11e, Muhammed bin İsmâil bin



5nmâ/î, İ11-i Harrânî, İbn-i as/alânî e daha bir;%9 âlimden hadîs-i erîf ilimlerini /ahsîledi', hadîs-i erîf dinledi.

Hadîs e f$9$h ilimlerinde 1aman$n$n ileri elen âlimlerinden %ldu. Me99e-imü9erreme, Medîne-i müneere e âhire’de hadîs-i erîf dersleri erdi. Mahille’ye 9ad$/ayin edildi. mrünün s%nuna 9adar Mahille’de 9ad$l$9 ya'/$. Hadîs-i erîf e f$9$h ilimleri&re//i. 3ir;%9 /alebe ye/i/irdi. =&lu Ja9$yyüddîn 5b? Hasen 7üb9î, /%runu e Jaba9â/-

ü-IâfiîyyeB ya1ar$ Jâüddîn 5b? 0asr Abdülehhâb 7üb9î e Cemâlüddîn 5sneî,/alebelerinin meh?rlar$ndan %ldu.

Gü1el iirler ya1ard$. Iiirlerinde 1ühdü e 1âhidli&i erdi. Iiirlerinin ;%&unu,Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem# me/hiye %lara9 ya1an eynüddîn 7üb9î, mrünüAllahü /eâlân$n dînine hi1me/ e =’nun r$1âs$na 9auma9 i;in harad$. 3ir ân$n$ b%ae;irme1, Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$na muhalefe/ e/me1di. Her ân lebilee&inidüünür, s%n ân$n$ Allahü /eâlân$n râ1$ %laa&$ bir ile e;irme9 i;in a1amî ayre/s/erirdi. Oa9i/lerinin ;%&unu ilim &renme9, ilim &re/me9 e ibâde/ e/me9le e;irirdi.İnsanlara s$9 s$9 nasîha/lerde bulunur, Allahü /eâlân$n râ1$ %laa&$ eylerle meul%lmalar$n$ /enbîh ederdi.

Kiâye/ e//i&i bir hadîs-i erîf/e, Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# buyurdu 9i@“7im bir %astanın yanında yedi kere “-s+elülla%elaz!me abbel43rşil4az!m en

yeş2iyeke( derse, o %asta sı%%at #e a2iyet bulur.( 3ir iirinde buyurdu 9i@ 5y insanS Allahü /eâlân$n a1âb$ndan rahme/ine s$&$n.Allahü /eâlâya s$&$n. =’nun fadl$ndan is/eS Muha99a9 9i Allahü /eâlâya s$&$nan 9ur/ulur.Geeyi Allah i;in ibâde/ e /âa/le e;ir. Gee Allah i;in 9al9S İbâde/le ihyâ e/. 3ir âye/-i9erîme de %lsa ur’ân-$ 9erîm %9uS 3yle ya'arsan, Allahü /eâlâ /araf$ndan bir n?r seni9a'lar. Dü1ünü Allahü /eâlâ i;in /%'ra&a sür e sedeye arS Allah i;in e&ilen ba a1î1dirSB

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-1&, sh. 8%2) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1723) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 3%04) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 11&

KAL"ÛBÎ (M/;;e5 b, A/;e5 e+-A3+9î): Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Nsâ bin K$dan el-aly?bî el-As9alânî el-M$srî’dir. İsminin AhmedB %ldu&u da 9ayna9 eserlerde1i9redilme9/edir. Fa9ab$ âd$ >e/huddîn idi. 3abas$n$n la9ab$ emâlüddîn, dedesinin iseiyâüddîn’dir. <edesi e babas$ da büyü9 âlimlerden idiler. endisi aly?bîB nisbe/i ilemeh?r %ldu. 3abas$ da İbn-i aly?bîB diye meh?r %lmu/ur. <%&um /ârihibilinmeme9/edir. >$9$h ilmini babas$ndan &rendi. >$9$h e edebiyâ/ ilimlerinde 'e9mü/ehass$s bir âlimdi. ne Qm?m 9ad$ yard$m$l$&$ a1îfesinde bulundu. 7%nra Qm?m9ad$l$9 a1îfesine /ayin edildi. <aha s%nra 5byâr 9ad$l$&$na e/irildi. 7%nra da, 7afed9ad$l$&$na /ayini ya'$ld$. 3ir müdde/ s%nra, %radan ayr$l$' <iyâr-$ M$s$r’a dndü. =radaba$na bir;%9 s$9$n/$lar eldi. (2+ m. !"2+# senesi Cemâ1il-âh$r ay$nda efa/ e//i.

>$9$h e edebiyâ/ ilimlerinde ;%9 meh?r %lan aly?bî, Wra9’a el;i %lara9 danderilmi/i. Iiirleri meh?r %lu', ;%9 ü1eldir. =, sâlih e dindar bir 1â/ idi. e9î emer//i.

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-%, sh. 1202) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 3403) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 41%4) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 328, 32%

KA#AHİ!A#Î (H,79b b, Eb,@+-K92;): Vs?l e Hanefî me1hebi f$9$h âlimi. İsmi, Hi/âb bin 5bi’l-âs$m %lu', d%&um yeri %lan

arahisar’a nisbe/le arahisârî denildi. Anad%lu’ya nisbe/le de K?mî denildi. eynüddînla9ab$ erildi. (!( m. !"!(# y$l$ndan s%nra efa/ e//i. arahisar’da defnedildi.

arahisar’da d%&an, arahisârî, ne Anad%lu ulemâs$ndan ilim &rendi. Jemel din

bililerini e âle/ yard$m$# ilimleri /ahsîl e//i. <aha s%nra Iam /araflar$na i//i. =rada9iâlimlerden hadîs, f$9$h e /efsîr ilimlerini &rendi. <r/ me1hebin ineli9lerine â9$f, a9lî



e na9lî ilimlerde mü/ehass$s %ldu. İnsanlara ilim &re/i', fe/â erdi. Hâf$1üddîn0esefî’nin rahme/ullahi aleyh#, dr/ me1hebin ineli9lerine dâir Man1?meBsini erhe//i.3u ü1el eserini (!( m. !"!(# y$l$nda /amamlad$. <aha s%nra, Iam’dan ayr$l$',memle9e/i %lan arahisar’a eldi. Memle9e/inde de insanlara ilim &re/i' mü9illerininhalli i;in fe/âlar erdi. Menâr-ül-enârB, en1-üd-de9âi9B e Muh/ârB adl$ eserlerierhe//i. aman$nda9i âlimler aras$nda 'arlay$', ulemân$n en nde elenlerinden %ldu.

İlimde9i üs/ünlü&ünü, ibâde/ e /âa//a yü9se9li&i /a’9ib e//i. Jasauf y%lunda yü9se9dereelere 9au/u. Her iini Allahü /eâlân$n r$1âs$ i;in ya'ar, her s1ünü Allahü /eâlân$nr$1âs$ i;in sylerdi. 7$9 s$9 insanlara nasîha/ eder, Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$n$&reni', &rendi9lerine riâye/ e/melerini, hi9me/leriyle eni %lara9 i1ah ederdi.

1) Şkâk- >!"mânie tercümesi *ecd$ E#endi); sh. 212) bkât-üs-senie; cild-3, sh. 2&03) 'e(âid-ül-behie; sh. 7&4) e#-üz-zünn; sh. 11, 1824, 1808) !"cem-ül-müelli#$n; cild-4, sh. 1&3

KVÂMDDÎN EL-KAKÎ (M/;;e5 b, M/;;e5 !e9rî):

Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Muhammed bin Ahmed es-7enârî’dir. $âmüddîn-i a9îB la9ab$ ile meh?r %ldu. Hanefî fa9îhlerininbüyü9lerindendir. >$9$h ilmini, Alâüddîn Abdüla1î1 el-3uhârî ile Hüsâmeddîn Hasen-i7$&nâ9i’den &rendi. HidâyeB ad$nda9i meh?r f$9$h 9i/ab$n$, Alâüddîn-i 3uhârî’ninhu1?runda %9uyu' mü/âlâa e/mi/i. >$9$h h%as$ %lan bu i9i 1â/ da, >ahreddîn Muhammedbin Muhammed el-Mâymarî’den f$9$h &renmi/i. âhire’ye eli' Mârdin Câmii’neyerle/i. >e/â erir e ders %9u/urdu. Oefa/$na 9adar bu ilerine deam e//i. (* m.!"*8# senesinde efa/ e//i.

5serleri, Hanefî me1hebinin 9$yme/li 9i/a'lar$ndan %lu', bal$alar$ unlard$r@ !-Mi’râ-üd-dirâye@ Hidâye’nin erhidir. 2- Vy?n-ül-me1heb@ Hanefî f$9h$na dâir ya1$lan9$yme/li eserlerdendir. Ayr$a bu eserinde dr/ me1heb imâm$n$n i/ihâdlar$n$ da1i9re/me9/edir. "- Câmi’ul-esrâr fî erh-il-menâr-il-enâr@ 0esefî’nin us?l-i f$9$h ilmine

dâir %lan eserinin erhidir. *- 5l-Gâye fî erh-$l-Hidâye@ 3u da 3urhaneddîn-i Mer$nânî’nin HidâyeBsinin 9$yme/li erhlerindendir. +- J$byân-ül-üs?l fî Ierh-$l-us?l@ e1deî’nin Vs?l’ünün erhidir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 1822) El-'e(âid-ül-behie *+ükne($); sh. 1803) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-1, sh. 1 4) e#-üz-zünn; sh. 1187, 1811, 1824, 2&33

Kİ#MÂNÎ (M/;;e5 b, "?): >$9$h, hadîs, /efsîr e 9elâm âlimi. İsmi, Muhammed bin D?suf bin Ali bin 7a’îd el-

irmânî el-3a&dâdî %lu', la9ab$ Iemsüddîn’dir. (!( m. !"!(# senesi Cemâ1il-âh$r ay$n$n%nal/$s$nda erembe ünü irman’da d%&du. (86 m. !"8*# senesi Muharrem ay$n$n%nal/$s$nda hadan dner9en efa/ e//i. Cenâ1esi 3a&dad’a e/irili', 3âb-$ 5bre19abris/an$nda daha ne 9endisinin bi11a/ ha1$rla//$&$ 9abrine, as$yye/i ü1erinedefnedildi. Dan$nda Ieyh 5b? İshâ9 Iîrâ1î medf?ndur. =&lu, babas$n$n 9abri ü1erine bir/ürbe, yan$na da bir medrese inâ e//irdi.

irmanî, ne babas$ 3ehâüddîn D?suf’dan e 9endi memle9e/inde bulunanâlimlerden ilim &rendi. 7%nra Iîrâ1’a i//i e %rada âd$ Ad?düddîn’in derslerine %ni9isene 9adar deam e//i. <aha s%nra ilim &renme9 i;in Iam, M$s$r e Hia1’a i//i. =rada9iâlimlerle rü/ü. 3uhârî’yi 51her Câmii’nde 0âs$ruddîn el->âr?9î’den dinledi. Hia1’daeynüddîn Wrâ9î ile rü/ü. 7%nra 3a&dad’a yerle/i. =/u1 sene burada ilim yayd$.endisinden ise4 âd$ Muhibbüddîn el-3a&dâdî, %&lu Ieyh Ja9$yyüddîn Dahyâ el-irmânîe bir;%9 âlim hadîs-i erîf dinledi e riâye//e bulundu.

=&lu, babas$ ha99$nda yle deme9/edir@ 3abam mü/eâ1î, ilim ehline 9ar$ s%n

deree iyili9seer idi.B



İbn-i Hâî de %nun ha99$nda4 irmânî, 3a&dad’da %/u1 sene ilim yayma9la meul%ldu. Muh/asar-$ İbn-i Hâib’e e 7ahîh-i 3uhârî’ye meh?r %lan erhler ya1d$Bdeme9/edir.

eynüddîn Wrâ9î ise %nun ha99$nda4 =nunla Hia1’da 9ar$la/$m. ibar, a1a 9anâa/eden, dünyâya de&er ermeyen, ilim ehline ihsânlarda bulunan bir 1â/ idi. 3uhârî erhiniJâif’/e /amamlad$. 7%nra /emi1e ;e9meye balad$. 3unu da 3a&dad’da /amamlad$B

deme9/edir.Muhammed el-irmânî, ü1el ahlâ9 sâhibi idi. Güleryü1lü e /eâ1u sâhibi %lu',

dünyân$n s/eriine, e;ii ni’me/lerine dü9ün de&ildi. 7ul/anlar eine elir, 9endisindendua e nasîha/ is/erlerdi. :ei/li ilimlere dâir bir;%9 eser ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$unlard$r@ !- Ierh-ül->eâid-il-$yâs$yye@ 3eyân ilmine dâir bir eserdir. 2- Hâiye/ü alâenâr-i/-/en1îl lil-3eydâî@ Jefsîre dâir dr/ ildli9 bir eserdir. "- Kisâle/ü fî mes’ele/-il-9uhlî, *- Ierh-ül-meâ9$f lil-Nî fî ilm-il-9elâm, +- Qnmü1e-ül-eâf, 6- Ierhu Ahlâ9$Ad?düddîn, (- Ierh-ül-Feâh$r, 8- eâ9$b-üd-derârî fî erhi 7ahîh-il-3uhârî@ 5n meh?reseridir, yirmibe ild hâlinde bas$lm$/$r. 5serde bir;%9 /e9rarlar ard$r. 3ilhassa râîlerinisimlerinin /esbi/inde s$9 s$9 /e9rarlar ya'$lm$/$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 12%

2) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 27%3) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 31&4) i#tâh-üs-se"âde; cild-1, sh. 17&, cild-2, sh. 18) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 1720) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2, sh. 28 7) El-@"lâm; cild-7, sh. 138) Anbâ-ül-6!mr; cild-1, sh. 2%%%) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2%41&) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 37, 40, cild-2, sh. 13%%, 1002, 18%111) 5r9ckelmnn; <!:-2, sh. 211

K$'B-İ ZEMAN (!eyy,5 Ce+9+ B/9rî):

Hindis/an eliyâs$n$n büyü9lerinden. :e/îye y%lunun ileri elenlerinden idi. Fa9ab$3endeî Mahd?m-i Cihâniyan’d$r. ()( m. !")(# y$l$nda d%&du, (8+ m. !"8"# y$l$ndaGüerâ/’$n Ahmedâbâd ehrinde efa/ e//i.

Ieyhülislâm Kü9neddîn 5bü’l->e/h ureî’nin /alebesi, 0âs$ruddîn Mahm?d’unhalîfesidir. 0âs$ruddîn Mahm?d da 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n halîfesi idi. Jasauf ehli aras$na,il9 defâ amas$ Ieyh 7adreddîn 3uhârî’den ald$&$ derslerle 9a/$ld$. :%9 seyaha/ edi',bir;%9 âlim e eliyân$n ilim e fey1lerinden is/ifâde e//i. İmâm-$ Abdullah Dâfîî ile Me99e-imü9erremede s%hbe/ e//i. Medîne’de 7ened-ül-muhaddisîn Afîfeddîn Abdullah Ma/arî’denilim &rendi. İ9i sene %nun s%hbe/ine deam e//i. Iihâbüddîn 7ühreerdî ha1re/lerinin9i/a'lar$n$, %nun hu1?runda %9udu. Ieyh 5mîneddîn’in 9ardei Ieyh İmâmeddîn’den9endisi i;in b$ra9$lan emâne/leri a1r?n’da ald$. =nun a1r?n’a i/mesi yle %ldu@Ieyhülislâm 7ened-ül-muhaddisîn eyh Afîfeddîn Abdullah Ma/arî’nin Medîne’de i9i senes%hbe/ine deam e//i. Aârif e di&er sül?9 9i/a'lar$n$ %nun hu1?runda %9udu. =ndan/arî9a/ e 1i9ir /el9ini ald$. Ieyh Afif buyurdu 9i@ 7i1e hilâfe/ a1r?n’da erilee9/ir.Ba1r?n’a idine, Ieyhülislâm 5mîneddîn’in 9ardei Ieyh İmâmeddîn %na dedi 9i@ Ieyh5mîneddîn, efa/$ 1aman$nda bana as$yye/ e//i e4 7eyyid Celâl 3uhârî bi1imlerüme9 is/edi. Da1$9 9i, Mül/an’a 9adar eldi de ey/an %na y%lda yalan syledi e Ieyh5mîneddîn âh$re/e ;/ü dedi. Celâl 3uhârî Me99e /araf$na i//i. <nü/e a1r?n’au&rayaa9. =na selâm$m$ syle, seâdemi e ma9as$m$ %na er. 3enim iâ1e/lim ehalifem eyleSB buyurdu. Ieyh İmâmeddîn de yle ya'/$. 7eyyid ha1re/leri, % 'irden ;ei/liis/ifâdelerle dndü. Gi//i&i her yerde, sar$ld$&$ her büyü9/en alaa&$n$ /amamen al$r, enyü9se9 seiyede is/ifâde ederdi.

Mahd?m Cihâniyân’$n adirî meâyih$ ile de büyü9 muhabbe/i ard$r. H$1âne-iCelâlîB adl$ 9i/ab$nda der 9i, Ieyh Muhyiddîn Abdül9âdir-i Geylânî uddise sirruh#buyurur4 3eni, beni reni e beni reni rene müUdeler %lsun.B = 9u/ubdur e bu

s1ünde d%&rudur. 3enim ;%9 ümidim ard$r 9i, bu s1 muibine Ha9 /eâlâ banamerhame/ eder. =ndan s%nra bir silsile ile Ieyh Iihâbüddîn 7ühreerdî’ye bir âs$/a ile



ulaan 3ehâeddîn e9eriyyâ silsilesinden ba9a bir silsile daha bildirir e4 3en filan$rdüm, % eyh Iihâbüddîn-i 7ühreerdî’yi, % da Muhyiddîn Abdül9âdir-i Geylânîha1re/lerini rdüB der.

u/b-i eman <ehlî’ye i//i. <ehlî Jür9 7ul/ân$ Muhammed Ju&lu9 Iah 1aman$nda%na eyhülislâml$9 ma9am$ e büyü9 bir derâh erildi. Jalebelerine %ndr/ büyü9eliyân$n y%lunu s/erir, %nlar$n silsilesinde yer al$rd$. >a9a/ %, bir müdde/ s%nra â’be

y%lunu /u//u. <aha s%nra /e9rar Hindis/an’a dndü. V;e’de yerle/i. e9;%9 /alebeye/i/irdi. Hindis/an hü9ümdârlar$n$n büyü9lerinden %lan >îr?1 Iah’a 1aman 1amannasîha/ler ederdi. >îr?1 Iah, Celâleddîn 3uhârî ha1re/lerinin her eliinde, %na 9ar$ere9en edebi s/erirdi. 0asîha/lerini dinler, İslâm âlimlerinin fe/âlar$na re hare9e/ederdi. =, büyü9lere ere9en hürme/ e say$y$ ya'ara9, %nlar$n s/erdi&i d%&ru y%lda,Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$na uyun hare9e/ e/me9 i;in elinden elen bü/ün ayre/is/erirdi. Memle9e/inde9i 9/ülü9leri %r/adan 9ald$r$', dîn-i İslâm$n yüe emirlerinihâ9im 9$ld$. İnsanlar, müslim e ayr-i müslim, hu1?r e 9ardeli9 i;inde berâbereyaad$lar. Memle9e/in refah seiyesi yü9seldi. :ei/li hay$r müesseseleri, bendler, baraUlar,9ale e me9/e'ler ya'/$rd$. >a9ir 9$1lar$n ;eyi1lerini /emin e/me9 i;in müesseseler 9urdu.Memle9e/inde isi1 9imse b$ra9mad$. <inî eriler hâriinde, /edenberi a/anda/anal$nan bü/ün erileri 9ald$rd$. <ele/ bü/;esi 1eninle/i. Hal9$n refah seiyesi yü9seldi.

Me’m?r e as9ere daha fa1la maa erdi. Memle9e//e uu1lu9 e b%llu9 hü9üm sürdü.3ir;%9 yeni binalar ya'$l$', yeni 9asabalar 9uruldu. 5sirler e 9leler, =smanl$larda9i ibie&i/ilere9, maal$ as9er hâline e/irildiler. =smanl$larda9i /$mar sis/emini de, ayn$ insanîduyular i;erisinde uyulay$', hü9ümdârl$&$ b%yuna insanlara Allahü /eâlân$n r$1âs$ i;inhi1me/ eden >îr?1 Iah, “&ir ka#min e2endisi, onlara %izmet edendir( hadîs-i erîfineuyun %lara9 memle9e/ini idâre e//i. Her9es %ndan memnun %lu', dua e//i.

u/b-i eman 7elâheddîn 3uhârî’nin rahme/ullahi aleyh#, >îr?1 Iah’/an ba9ameh?r /alebeleri de ard$r. 3unlardan biri de İmâm-$ Kabbânî ha1re/lerinin al/$n$ eddi%lan İmâm-$ Kefiüddîn’dir.

İmâm-$ Kefiüddîn, h%as$ 7eyyid Celâl 3uhârî’nin hi1me/inde ilim e fey1indenis/ifâde ile meul %lur9en, 7amâne’de %/ururdu. = s$rada 7erhend, ahî hayanlar$n earslanlar$n bulundu&u %rmanl$9 bir yer idi. D%llar$ $ss$1 e /ehli9eliydi. 5n ya9$n ehir %lan

7amâne’den 7erhend’e, bina ya'ma9/a 9ullan$labilee9 mal1eme e/irme9 de ;%9 1%rdu,İmâm-$ Kefiüddîn h%as$n$n hu1?runa ;$9ara94 Jalebeni1 %lan >îr?1 Iah’a ria edi', %radabir ehir 9urulmas$n$ /emin e/seni1B diye ar1 e//i. u/b-i eman, <ehlî’ye i//i, i9i 9%na9mesâfede sul/an /araf$ndan 9ar$land$. 7ul/an, h%as$n$n is/e9lerini hemen 9abul edi',%rada bir ehir 9urulmas$n$ emre//i. Iehrin 9urulmas$ ii ile İmâm-$ Kefiüddîn’in a&abeyi%lan saray memurlar$ndan Hâe >e/hullah’$ a1îfelendirdi. Hâe >e/hullah, i9ibin 9ii elü1umlu mal1emelerle % %rmanl$9 yere eldi. =rada me?/ %lan y$9$9 bir 9aleyi /âmirebalad$. Gündü1 a9ama 9adar ;$9$y%rlar, ya'/$9lar$ yeri, sabahleyin y$9$lm$ buluy%rlard$.<urumu sul/âna bildirdiler. 7ul/an da H1. 7eyyid Celâl 3uhârî’ye haâle eyledi. = mübâre91â/ da, /alebesi e halîfesi İmâm-$ Kefîüddîn’i rahme/ullahi aleyh# hu1?runa ;a&$r$'4

aleye idini1 e üne/e 9urumu 9er'ileri, /u&lalar$ 9ullan$n$1. Ana9 bu y%lla, y$9$lmaiini nleyebilirsini1. =ras$ bir ilâye/ sâhibi is/er. 7i1 %raya yerleini1B buyurdu. İmâm-$Kefiüddîn, hi; /ereddü/sü1 h%as$n$n emrine uyara9 7erhend’e i//i. = ünden s%nra7erhend beldesi ;%9 'arlad$. 3u mübâre9 1â/$n bere9e/iyle, her /araf imâr edili' eniledi.Ma’m?r bir ehir 9uruldu. =rada bulunanlar da, İmâm’$n s%hbe/ e hi1me/inin bere9e/iylebüyü9 saâde/lere 9au/ular.

e9 9$yme/li eserlerin de müellifi %lan 3endeî Mahd?m-i Cihâniyân Celâl 3uhârî,İmâm-$ Kabbânî ha1re/lerinin Me9/?bâ/’$nda %9unmas$n$ /asiye e//i&i H$1âne-i CelâliB9i/ab$n$n ya1ar$d$r. İmâm-$ Kabbânî rahme/ullahi aleyh#, /alebelerinden 7eyyid Ieyh>erîd’e ya1d$&$ me9/?bunda bu 9$yme/li eser ha99$nda yle buyurma9/ad$r@

Melîs-i erîfini1de, u/b-i eman 3endeî Mahd?m-i Cihâniyân’$n 9$yme/li9i/a'lar$ndan, herün bir mi9/ar %9u/ulursa, 5shâb-$ 9irâm$n nas$l medh e sena edildi&i,isimlerinin ne 9adar edeble ya1$ld$&$ rülür. 3ylee, % din büyü9lerine dil u1a/anlar,mahub %lur, u/an$r. 3u 9/ü y%lu /u/mu %lan 1$nd$9lar, buünlerde ii a1$//$. Hermemle9e/e yay$lara9, 5shâb-$ 9irâm$ r.anhüm# 9endileri ibi san$', 9/ülüy%rlar. 3unun

i;in bir9a; 9elime ya1d$m 9i, melîs-i erîfini1de bylelere yer erilmesin.B



1) @hbâr-ül-hâr; sh. 147 2) ektbât- Amâm- ?bbân$; 1. cild, 4. mektb3) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&314) 5erekât- @hmedie, *Astnb!l 1%77); sh. 8%

K$'BDDÎN !NBÂ'Î (M/;;e5 b, Ab5ü;e5):

Iâfiî f$9$h e us?l âlimlerinden. İsmi Muhammed bin Abdüssamed bin Abdül9âdir bin7âlih %lu', u/büddîn diye bilinir. 6+" m. !2++#’de d%&u', ilhie ay$nda âhire’de (22m. !"22# y$l$nda efa/ e//i. arâfe 9abris/an$na defnedildi.

3üyü9 bir âlim %lu', Iâfiî me1hebine ai/ f$9hî hü9ümleri ;%9 iyi bilirdi. Vs?l9%nular$nda da mü/ehass$s idi. Ali bin 0asrullah es-7aâf, 5br?9î, <imyâ/î e ba9aâlimlerden hadîs-i erîf dinledi. âhir a1inî, Ja9$yyüddîn ibni Ke1în’den f$9$h ilmi /ahsîle//i. >$9$h e di&er ilimlerde ileri elen âlimlerden %ldu. Hüsâmiyye e >âd$l$yyemedreselerinde ders erere9 /alebe ye/i/irdi. Jalebelerine 9ar$ il/ifâ/larda bulunur,%nlar$n iyi ye/imeleri i;in ;%9 ayre/ sarfederdi. 3ir müdde/ 3ey/-ül-mâl ilerini yürü//ü.Dine âhire’de 9ad$l$9 e9âle/inde de bulundu. 7üb9î %nun i;in4 3üyü9 bir f$9$h âlimi idi.:%9 âlim ye/i/irdi.B deme9/edir.

<ine ba&l$ %lu', ;%9 hay$r ileyen bir 1â/ idi. :%9 mü/ea1î idi. Allahü /eâlân$n

büyü9lü&ünü, ni’me/lerini, ah$re/i düünere9 ;%9 a&lard$. 5serleri unlard$r@ !- Jashîh-u/-/a’î1, 2- Ah9âm-ül-ba’1, "- İs/idrâ9â/ alâ /ashîh-i/-/enbîh, *- Muh/asaru $/’a/in min-er-Kada.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 1722) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 103) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 7 4) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 1&4, 1& ) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 14 0) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4237) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 1048) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 72, 73

MAHMÛD BİN ME!@ÛD E&-&İ#ÂZÎ: >$9$h e /efsîr âlimi. İsmi, Mahm?d bin Mes’?d bin Muslîh el->ârisî e-Iîrâ1î %lu',

la9ab$ u/büddîn’dir. 6"* m. !2"6# senesi 7afer ay$nda Iîrâ1’da d%&du. (!) m. !"!!#senesi Kama1ân-$ Ierîf ay$nda Jebrî1’de efa/ e//i.

u/büddîn Iîrâ1î, din e fen bililerinde 1aman$n$n en büyü9 âlimiydi. Hâf$1as$ ;%99ue/li %lu', 1e9î idi. ne babas$ndan ilim &rendi. 3abas$ fen âlimi e /abib idi. Amas$e daha s%nra e9î el-3er9eâî Iems-ül-e/bî’den ilim &renere9 /abib %ldu. <aha s%nra0âs$ruddîn e/-J?sî’den 9%1m%rafya ilmini &rendi.

7%nra Anad%lu’ya i//i. 7ias e Mala/ya iarlar$nda bulundu e 9ad$l$9 ya'/$.=radan Iam’a el;i %lara9 nderildi. <aha s%nra Jebrî1’e yerle/i. =rada, a9lî e na9lîilimlerde ders erdi. :%9 /alebe ye/i/irdi. <ele/ adamlar$yla rüürdü. arif e la/ifeiidi. <$me9’da da ders %9u//u. >a9irleri 1e/ir, emâa/le nama1a nem erirdi.aman$n$n âlimleri %na, büyü9 âlim ma’nâs$na elen Iârih-ül-allâmeB dediler.

ehebî %nun ha99$nda@ u/büddîn e-Iîrâ1î’nin i’/i9âd$ dü1ün e 9ue/li %lu',ur’ân-$ 9erîmin ;%9 %9unmas$n$ sylerdi. endisi medh %lundu&u 1aman /eâ1u s/erire4 e9e ben, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# yaad$&$ 1amanda yaasayd$mda, rmeseydim e ii/meseydim. 3el9i Kes?l-i e9remin s.a.# mübâre9 na1ar$ banaras/lard$B derdi. =, ü1el huylu idi. Jalebeleri %na ;%9 hürme/ e say$ s/erirlerdiBdeme9/edir.

u/büddîn e-Iîrâ1î bir;%9 eser ya1d$. 5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ !- Ierh-ül-muh/asar, 2- Ierh-ül-mif/âh lis-sü9a9i, "- Ierh-ül-9ülliyâ/, *- Ierh-ül-irâ9 lis-7ühreerdî, +- Gurre/-ü/-/â, 6- >e/h-ül-mennân fî /efsîr-il-ur’ân $r9 ildli9 bir eser#,(- 0ihâye/-ül-idrâ9 fî dirâye/-il-eflâ9 %1m%rafya ilmine dâir#, 8- Iirhu me/n-is-süâl.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 2&22) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 282



3) bkât-ü-Şü#ie *<übk$); cild-1&, sh. 3804) i#tâh-üs-se"âde; cild-1, sh. 2&4) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 33%0) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 12&7) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 4&08) El-'eth-ül-müb$n; cild-2, sh. 1&%

%) ârih-i Ebi"l-'idâ; cild-4, sh. 03

MAHMÛD BİN !ELMÂN EL-HALEBÎ: >$9$h, hadîs e lüa/ âlimi. İsmi, Mahm?d bin 7elmân bin >ehd el-Halebî %lu',

9ünyesi 5bü’s-7enâ’d$r. Fa9ab$ ise Iihâbüddîn’dir. 6** m. !2*6# senesinde Haleb’ded%&du. (2+ m. !"2+# senesinde <$me9’da efa/ e//i. Cenâ1e nama1$nda dele/ er9ân$e 9alabal$9 bir hal9 /%'lulu&u ha1$r bulundu.

Iihâbüddîn Mahm?d, <$me9’da4 K$dâ bin el-3ürhân İbni Abdüddâim, Dahyâ bin0âs$h el-Hanbelî e bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi e riâye//e bulundu. >$9$h ilminiIeyh Iemsüddîn bin 5bî mer’den, nahi ilmini Ieyh Cemâlüddîn bin Mâli9’den, edebiyâ/ilmini de Med bin e1-ahîr’den &rendi. 0a1$m e nesir /üründe ;%9 mâhir %ldu.

Iihâbüddîn Mahm?d, <$me9’dan M$s$r’a i//i. İlmî üs/ünlü&ünden d%lay$, her9es/en

hürme/ e i/ibâr rdü. :%9 ur’ân-$ 9erîm %9ur, dua eder e nama1 9$lard$. âd$ el->âd$l’dan s%nra %nun bir ben1erinin rülmedi&i bildirildi. =ndan far9l$ %lara9, ;%9 9$yme/lie ü1el 9asideler syledi e diânlar ya1d$. 3elaa/ ilminde üs/ün dereede idi.

ehebî %nun ha99$nda@ Iihâbüddîn Mahm?d, i’/i9âd$ sa&lam, ;%9 ibâde/ eden,s%hbe/i /a/l$, fa1île/leri ;%9 bir 1â/ idiB deme9/edir.

Iihâbüddîn Mahm?d, bir;%9 eser ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !-eylü alel 9âmil li-İbn-il-5sîr, 2- 5hnel-menâih fî esn-el-medâih, "- eyl alâ 1eyl 9u/b el-Dün?nî, *- Ma9âmâ/-ül-uâ9, +- Menâ1il-ül-ahbâb e menâ1ih-ül-elbâb, 6- Hüsn-ü/-/eessül ilâ s$nâa/-i/-/erassül.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 107 2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 320

3) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 12&4) 'e(ât-ül-(e#eât; cild-4, sh. 82) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 3780) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 0%7) El-@"lâm; cild-7, sh. 1728) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 4&7 %) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 2&3, 000, cild-2, sh. 1780, 1827 1&) @hlQrdtP Kerzeichniss der rbischen /ndschri#ten; cild-0, sh. 40011) 5r9ckelmnn; Fl-2, sh. 44, <!:-2 sh. 42, 877

MAHMÛD DKÛKÎ (M/;?5 b, A+, BG595î): Hanbelî me1hebinde9i hâf$1 e â’i1lerden. İsmi, Mahm?d bin Ali bin Mahm?d bin

Mu9bîl bin 7üleymân bin <â?d ed-<ü9?9î el-3a&dâdî’dir. 66" m. !266# senesi Cemâ1il-eel ay$n$n s%n a1ar/esi ününde d%&du. 3abas$n$n da yard$m$ ile4 Abdüssamed bin5bi’l-Cey, Ali bin Oaddâh, İbn-i 7â’î, Abdullah 3eldeî, Abdülebbâr bin A9bir, Abdürrahîmibni üâ, Muhammed bin 5b? <eniyye, 5bü’l-Hasen bin Oü?lî, Muhammed bin Ahmedibni Ma’dâd, Abdullah bin Oerha1 e daha bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. Iam eWra9’da9i bir;%9 âlim %na iâ1e/ erdi. =, 9endisinin de ayre/leriyle ;%9 ilim &rendi.7ay$lam$yaa9 9adar ;%9 âlimden ilim ald$. 5lli seneye ya9$n ilim &renme9le meul %ldu.3ir müdde/ <âr-ül-Hadîs-il-Müs/ens$riyye’de hadîs-i erîf %9u//u. <eâlîsi’nin efa/$ndans%nra, bu medresenin meiha/$na idâreili&ine# e/irildi. :%9 9$yme/li eserler ya1d$. (""m. !""2# senesinde, Muharrem ay$n$n %nunu ünü, i9indi nama1$ndan s%nra efa/ e//i.5r/esi ün Câmi-i asr’da enâ1e nama1$ 9$l$nd$. 0ama1$nda, 9ad$lardan, âlimlerden,dele/ adamlar$ndan e hal9/an ;%9 9imse bulundu. :%9 a&lad$lar e düler. Ahmed binHanbel ha1re/lerinin 9abris/anl$&$na defne//iler.

=, Mesid-i Dânis diye bilinen <âr-ül-Hadîs’/e hadîs-i erîf %9u/urdu. Dan$nda,say$lar$ bir9a; bine ulaan insanlar /%'lan$rd$. 3urada, %nlara e ba9a 9imselere a’1 e



nasîha/ ederdi. 3a&dad’da hadîs e a’1 ilmi %nunla s%na ermi/i. =nun 1aman$nda %rada,%ndan daha ü1el hadîs-i erîf %9u/an e %nlar$n lüa/lar$n$ e 1ab$/lar$n$ bilen ba9a9imse y%9/u. 0a1$m e nesirde hi/âbe/ e me’i1elerde eni e derin biliye sâhi'/i.endisinden, bir;%9 âlim hadîs-i erîf dinleyi', riâye/ e//i.

>$9$h e hadîs ilimlerine dâir, 9endi elya1$s$ ile ;%9 ey ya1d$. ü;ü9lü&ünde 5l-H$ra9î’yi e1berlemi/i. Da1$lar$ e s1leri la/îf e ;%9 /a/l$ %lu', nü9/eli 9%nuurdu. Hürme/,

elâle/ e heybe/ sâhibi idi. 3üyü9 âlimlerin yan$nda i/ibâr rürdü. Muh/elif 9%nulara âi/bir9a; /ane 5rbe’înB ad$nda eser ha1$rlad$. 3al$a eserleri unlard$r@ !- Me/âli’ul-enârfil-ahbâri el-âsâr-il-hâliyye anis-senedi e /e9rar, 2- 5l-eâ9ib-üd-düriyye fil-menâ9$b-il-uliyye, "- i/âbün fi/-Jârih@ 3u eseri me?/ de&ildir. *- 5l-5smâ-ül-mübheme minriâl-il-hadîs@ Hadîs ilmine dâir %lu', me?du bulunmayan eserlerdendir.

Ayr$a, %nun iirleri % 9adar ;%9/ur 9i, âye/ /%'lanm$ %lsayd$, bir diân$ %lurdu.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 1802) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 4213) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1&0, 1&7 4) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 4&8

MAHMÛD İNCİ#%ANEVÎ: İslâm âlimlerinin büyü9lerinden. İnsanlar$ Ha99a dae/ eden, %nlara d%&ru y%lus/eri', ha9i9i saâde/e 9au/uran e 9endilerine 7ilsile-i âliyyeB denilen büyü9 âlim eelîlerin %nbirinisidir. Mâerâünnehr ilinin blesinin# J?r-i 7ina ibi mu9addes bir yer%lmas$na esîle %lan, %ray$ n?rland$ran büyü9 âlim e elîlerden %lan Mahm?d-iİnirfaneî rahme/ullahi aleyh#, 3uhârâ’n$n >ane 9yünde d%&du e A9benînahiyesinde yerle/i. <%&um /ârihi /esbi/ edilememi/ir. (!+ m. !"!+# senesinde efa/e//i. Mi’mârl$9 ile e;inirdi.

Hâe Prif-i Kîeerî ha1re/lerinin derslerinde e s%hbe/lerinde ye/ii', 9emâle eldi.Maddî e maneî ilimlerde 1aman$n$n en büyü9 âlimlerinden %ldu. İnsanlar$ irâd e/me9%nlara saâde/ y%lunu s/erme9# i;in h%as$ndan iâ1e/ ald$. 3ir;%9 âlim ye/i/irdi.3inlere 9imsenin, dalâle//en hidâye/e d%&ru y%la, saâde/e# 9aumas$na esîle %ldu.

De/i/irdi&i âlimlerin en büyü&ü e 9endisinden s%nra halîfesi Hâe Ali Kâmî/enîha1re/leridir.H%as$ Prif-i Kîeerî’den iâ1e/ al$', insanlar$ d%&ru y%la irâd ile a1îfelendiriline,

a9/in ere&i %lara9 sesli 1i9re balad$. 7esli 1i9re il9 balamas$, h%as$ Hâe Prif-iKîeerî’nin efa/ has/al$&$ s$ras$nda, Kîeer /e'esi ü1erinde %lmu/u. Hâe Prif bu1aman4 Iimdi a9/idirB buyurdu. 3u s1ünü, 9abulüne iâre/ /u/mulard$r. Hâe PrifKîeerî’nin efa/$ndan s%nra, ale a'$s$ nünde9i mesidde sesli 1i9re deam eyledi.Oa9/inin büyü9 âlimlerinden %lan Hâe Muhammed ârisâ’n$n dedelerinden MelânâHâf$1uddîn, âlimlerin üs/âd$ Iemsüleimme Hulânî’nin iâre/i ile 3uhârâ’da, % 1aman$n enbüyü9 imâm e âlimlerinin hu1?runda, Hâe Mahm?d’a4 7i1 hani niye/le ehrî sesli#1i9r ile meul %luy%rsunu1RB diye s%rdu. Ceâb$nda4 Vyuyanlar$ uyand$rma9, âfillereii//irme9 e insanlar$ dinin ana addesi e d%&ru y%lu ü1erinde yürü/me9, ha9î9a/e /ei9e/me9, bylee insanlar$n, bü/ün iyili9lerin anah/ar$, her saâde/in esâs$ %lan /beye ebir büyü&e ba&lanmalar$na sebe' %lma9 is/iy%rumB buyurdu. 3unu duyuna, MelânâHâf$1uddîn %na4 0iye/ini1 byle dürüs/ %luna, byle 1i9re/meni1 helâl %lurB dedi eha9î9a/in mea1dan ayr$lma hududunun %lmas$ i;in, sesli 1i9rin s$n$r$n$ ar/$n$# ria e//i.3unun ü1erine Mahm?d-i İnirfaneî rahme/ullahi aleyh# yle buyurdu@ 7esli 1i9riana9, dili yalandan e $ybe//en, b%&a1$, mi’desi haram e ü'heliden /emi1, 9albiriyadan e s/eri/en u1a9, s$rr$ Kabbinden ba9a hereye /eeühden müne11eh %lanya'abilirB buyurdu.

3üyü9 âlim Ali Kâmî/enî anla/$r@ Hâe Mahm?d-i İnirfaneî 1aman$nda,derilerden biri H$1$r aleyhisselâm$ rdü e %na4 3u 1amanda 9endisine uyulaa9 eyh9imdirRB diye s%rdu. H$1$r aleyhisselâm#4 Iimdi9i hâlde, bu dedi&ini1 s$fa/lar$ /a$yanHâe Mahm?d-i İnirfaneî ha1re/leridirB dedi. Ali Kâmî/enî ha1re/lerinin nde elen/alebelerinden ba1$lar$, H$1$r aleyhisselâm ile rüü' % suâli s%ran 1â/$n, Ali Kâmî/enî

ha1re/lerinin 9endisi %ldu&unu bildirmilerdir. 3ir ün Hâe Ali Kâmî/enî, Hâe Mahm?d-iİnirfaneî’nin ba&l$lar$ ile Kâmî/en sahras$nda 1i9ir ile meul %lur9en, haada u;an



büyü9 beya1 bir 9u rdüler. =nlar$n balar$n$n ü1erine eline, a;$9 bir dille4 5y Ali,9âmil er %lSB s1lerini syledi. 3u 9uu rme9, syledi9lerini duyma9la, ar9adalar$n$ birhâl 9a'lad$, 9endilerinden e;/iler. 7%nra 9endilerine eldi9lerinde, 9u/an e9%numas$ndan s%rdular. Ali Kâmî/enî4 =, Hâe Mahm?d-i İnirfaneî idi. Allahü /eâlâ%na bu 9erâme/i ihsân eyledi. 5liyâl$9 y%lunda9i ;%9 yü9se9 ma9am$nda, binlere s1 e9elâm ile dâimâ u;ma9/ad$r. Iimdi Hâe <$h9ân ha1re/leri has/ad$r, s%n anlar$n$

yaama9/ad$r. =nu 1iyâre/e, y%9lama&a idiy%r. :ün9ü %, Allahü /eâlâdan s%n nefes/e,9endisine yard$m$ %lmas$ i;in eliyâs$ndan birini ndermesini is/emi/i. Hâe Mahm?d,bu sebeble %nun yan$na idiy%rB buyurdu.

1) /d$kt-ül-e(liâ; 1. ksm, sh. 3&2) ?eehât n-el-ht *@rb$); sh. 3 3) ?eehât n-el-ht *smnlc); sh. 14) >e#ehât-ül-üns *smnlc); sh. 413) /dâik-ül-(erdie; sh. 11%0) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&337) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-11, sh. 10&

MAHMÛD İ!%EHÂNÎ (M/;?5 b, Ab5rr/;9): Iâfiî me1hebi f$9$h, /efsîr, 9elâm, us?l e /asauf âlimlerinden. İsmi, Mahm?d binAbdurrahmân bin Ahmed bin Muhammed bin 5bî 3e9r bin Ali’dir. ünyesi 5bü’s-7enâ%lu', la9ab$ Iemsüddîn’dir. !( Ia’bân 6(* m. !2(+# /arihinde İsfehan’da d%&u', (* m.!"*# senesi il9a’de ay$nda âhire’de /â?ndan ebadan# efa/ e//i. arâfe 9abris/an$nadefnedildi.

Jebrî1’de, İsfehan iâr$nda e ba9a yerde9i âlimlerden ders ald$. 3abas$ndan,Celalüddîn bin 5bi’r-Keâ e u/büddîn Iîrâ1î’den ilim &rendi. Haa idi', %radandnü/e, udüs’ü 1iyâre/ e//i9/en s%nra Iam’a eldi. İlim %9u/maya balad$. İlminin;%9lu&unu e fa1île/lerini âlimler de /a9dîr e//iler. İlmi e fa1île/leri her /arafa yay$ld$.

<eaml$ %lara9, ee-ündü1 Iam’da 5meî Câmii’nde 9ald$. 3urada /alebelere derserme9le e ur’ân-$ 9erîm %9u/ma9la meul %ldu. İbn-i emli9ânî’den s%nra, Keâhiyye

Medresesi’nde müderrisli9 ya'/$. >a1île/ sâhibi 9imseler, bir araya eldi9lerinde %nu'e9;%9 medh e sena e//iler. <ae/ ü1erine ("2 m. !""!# senesinde M$s$r’a i//i. M$s$r’da%na Ma’1iyye Medresesi müderrisli&i e arâfe’de ?siyye derâh$ eyhli&i erildi.

3ir 9ere Iam’da bulunuy%rdu. Mahm?d İsfehâni 9%nuur9en, %rada bulunan meh?râlimlerden biri4 7usunS Mahm?d İsfehânî’yi dinleyin. =nun ibi fa1île/li bir 1â/ bi1imbeldemi1e elmemi/irB dedi.

5sneî %nun ha99$nda yle der@ =, a9lî ilimlerde de ;%9 yü9se9 idi. İ’/i9âd$ dü1ünidi. 7âlih 1â/lar$ e /a9â sâhiblerini ;%9 seer, ya'ma$9 hare9e/lerden u1a9 dururdu.İlim 9ü'ü idi.B

Gü1el e ;abu9 ya1ard$. Jalebelerinden biri yle anla/$r@ =, a9amlar$ ;%9 a1yeme9 yerdi, :ün9ü ;%9 yeme9, ;%9 su i;meye, ;%9 su i;me9, s$9 s$9 ih/iyâ; i;ini/meye, bu ise 1aman 9ayb$na sebe' %lma9/ad$rB derdiB

7afdî de yle anla//$@ =nu bir defâ, /efsîrini hi;bir eye mürâaa/ e/medene1berinden ya1d$&$n$ rdüm. İnsanlar %ndan ;%9 is/ifâde e//i. 3irara %, ilim e /efe99ürile meul %ldu&undan, Iam’da e M$s$r’da, fe/â ermeleri i;in ba1$ âlimlere i1in erdi.7%rulan fe/âlara %nlar ea' erdiler.B

5serleri unlard$r@ !- Ierhu Muh/asar$ İbn-i Hâib, 2- Ierh-ül-Me/ali, "- Ierh-u/-/edrî, *- 0â1$r-ul-Ayn, +- Ierh-ül-3edî, 6- Ierh-u/-/aâli’, (- Ierh-ül-Minhâ, 8- Jefsîr-ül-ur’ân /amamlanamam$/$r#.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 1732) 5!6et-ül-(!ât; cild-2, sh. 2783) bkt-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2 sh. 3134) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 327 ) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-1&, sh. 383

0) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 1727) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4



3a&dad âlimlerinden 5bü’l-âs$m bin Muhammed Demânî anla//$@ İbrâhimaleyhisselâm$n Vrfa’da9i ma9am$nda i9âme/ eden, Ieyh 7âlih’den unlar$ duydum@

3irün bi1e >as’/an bir misâfir eldi. 3i1im yan$m$1da has/aland$. V1un 1aman buhas/al$&$ndan 9ur/ulamad$. 3i1 de has/al$&$n /edâisine ü; ye/iremedi9. :%9 s$9$n/$;e9iy%rdu. 3irün elimi a;$' %nun i;in dua e//im. Dâ Kabbî, ya iyile/ir eya hay$rlar?hunu /eslim alB diye yalard$m. = ee rüyamda Kes?lullah$ salllahu aleyhi essellem#

rdüm. Has/aya 9es9es%n yedirB buyurdular. 3en de has/aya 9es9es%n yeme&i ya'$'yedirdim. 3a9a hi;bir ilâ; 9ullanmadan has/a aya&a 9al9/$. es9es%n yeme&i, >as/araflar$nda meh?rdur. >asl$lar ;%9 seerler, s$9 s$9 %ndan yerler.

0uhbe bin a/râl’dan na9ledilir 3ir yahudi, “0irke ne güzel katıktır( hadîs-ierîfini duyuna, bunu in9âr edi', 3yle ey mi %lurmuRB deme9 üre/ini s/ermeye9al9$/$. =nun bu hâlini haber alan bir âlim, ehrin âlisine mürâaa/ e//i. Oâli de, %yahudiye bir sene müdde/le, sir9e e sir9e ya'$labilee9 eylerden mahr?miye/ e1as$erdi. <aha bir y$l e;meden, yahudi e ailesi ü11âm has/al$&$na ya9aland$. <%9/%rlar,sir9eden ba9a bireyin %na ifâ ermeyee&ini sylediler. 7ir9eden mahr?miye/ e1as$9ald$r$ld$. 7ir9e i;ere9 has/al$9/an 9ur/uldular. Dahudi e ailesi, ya'/$9lar$na /be edi'müslüman %ldular.B

Dine 5b? Abdullah 0uhbe bin a/râl anla/$r@ 3irün Medîne-i müneere’de,

Mesid-i 0ebeî’de ibâde/le meuldüm. 5shâb-$ 9irâm düman$ bir râfi1î eli', mesidinduar$na4 endisini yara/an$n Allah %ldu&una inanan 9imse, 5b? 3e9r’le mer’isemesinB diye ya1$' i//i. Kes?lullah efendimi1in salllahu aleyhi essellem# hu1?rundaba9a bir edebsi1li9 ya'mas$na esîle %lmayay$m diye %nun i/mesini be9ledim. =i//i9/en s%nra hemen i//im, 7emesinB 9elimesini sili', 7mesinB ya1d$m. Da’nî,

endisini yara/an$n Allahü /eâlâ %ldu&una inanan 9imse, 5b? 3e9r’le mer’e smesinBya1$lm$ %ldu. 3ira1 s%nra râfi1î eri dnü' eldi. Da1$n$n de&imi %ldu&unu rdü. Aaba9im de&i/irmi %labilir diye düünü', ara/$rd$. 3en de %nu seyre//im, iin i;inden;$9amad$. 5n s%nunda düüneli bir e9ilde ayr$l$' i//i.

1) 5!stân; sh. 14,2) >el-ül-ibtihâc; sh. 244

3) El-@"lâm; cild-7, sh. 37 4) ri#-ül-hle#; cild-2, sh. &&) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 181

MECDDDÎN İ!MÂİL BİN M$HAMMED: 5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, İsmâil bin Muhammed bin Hüdâdâd %lu', la9ab$

Medüddîn’dir. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir. (*8 m. !"*(# senesi Kebî’ul-âh$r ay$ndaefa/ e//i. Medüddîn İsmâil4 9ad$, imâm, eliyân$n 9u/bu, 1aman$n bir /anesi %lu', ;%99erâme/leri rüldü.

İbn-i 3a//?/a seyaha/namesinde yle anla/$r@ Wra9 e haâlisine Hüdâbende adl$1âlim bir hü9ümdâr hü9mederdi. 5shâb-$ 9irâm düman$ %lan biri yan$na eli', ;ei/liyalan e hîle ile H1. 5b? 3e9r e H1. mer e di&er 5shâb-$ 9irâm dümanl$&$n$ %naa$lad$ e 9endi ibi inanmas$n$ sa&lad$. 3u sebeble de, hü9ümdâr$n yan$nda 9$yme/li birhâle eldi. Hü9ümdâr da İslâmiye/i bilmedi&i i;in, memle9e/inde9i her9esin 5shâb-$ 9irâmdüman$ %lmas$ i;in, İran, A1erbayan, İsfehan, irman e H%rasan’a me9/?'lar ya1d$rd$e el;iler nderdi. 5l;iler, il9 ne 3a&dad, Iîrâ1, İsfehan’a d%&ru y%la ;$9/$lar. 3a&dad’aelen el;iler, d%&rua 5hl-i sünne/ e emâa/ i’/i9âd$nda e Hanbelî me1hebi ü1ere %lan3âb-ül-51 hal9$n$n bulundu&u yere eldiler. 5shâb-$ 9irâm ha99$nda 9/ü s1lersylediler. =nlar$n bu syledi9leri 9ar$s$nda, müslümanlar, îmânlar$ sebebiyle aleyâneeli'4 3i1 byle s1ler duyma9 is/emeyi1 e 9abul de e/meyi1B dediler. 5l;iler, Cumaünü müslümanlar$n /%'lu bulundu9lar$ âmiye silâhl$ bir a1iye//e /e9rar eli', minberdehu/be %9uyan h%ay$ /ehdid e//iler. Hu/bede H1. 5b? 3e9r e H1. mer e di&er 5shâb-$9irâm aleyhinde 9%numas$n$ e âmide9i ya1$l$ %lan isimlerinin de 9ald$r$lmas$n$sylediler. Ha/îb e %rada9i müslümanlar buna ü1üldüler e el;ilere 9ar$ eldiler.0e/iede hü9ümdâr$n adamlar$ ;%9 %ldu&u i;in ;aresi1 /eslim %ldular. Hü9ümdâr, Hulefâ-i

Kâidîn’in mübâre9 isimlerinin hu/beden ;$9ar$lmas$n$, di&erlerinin de 9esinli9lesylenilmemesini emre/me9le birli9/e, Iîrâ1, İsfehan e 3a&dad 9ad$lar$n$n da hu1?runa



e/irilmesini is/emi/i. İl9 elen Iîrâ1 9ad$s$ Medüddîn İsmâil ha1re/leri %ldu. Hü9ümdâr%nun, hus?sî %lara9 insan 'ar;alama9 i;in besledi&i e b%yunlar$nda /asmalar %lan ahî9'e9lere a/$lmas$n$ emre//i. 'e9lere ba9an adam, %nlar$ ;1ü', %raya e/irilmi %lanâd$ Medüddîn’in ü1erine nderdi. 'e9ler, ürül/üyle yan$na eldi9lerinde sâ9inle/ilere 9uyru9lar$n$ sallamaya, 9ula9lar$n$ %yna/maya balad$lar. Hüumdan a1e;i',uysalla/$lar. 3u durum hü9ümdâra bildiriline, inanmay$' derhâl %raya eldi e durumu

rdü. Hemen hâli de&i/i. âd$ Medüddîn’in aya9lar$na 9a'and$. 5lbisesini ;$9ar$' %naerdi e saray$na /ürdü. Geni bir e9ilde İslâmiye/in emirlerini &reni', sâlih birmüslüman %ldu. 7%nra da e/râfa me9/?'lar ya1$' el;iler nderdi. 3ü/ün ehirlerde 5hl-isünne/ i’/i9âd$ ü1ere %lunmas$n$, Hulefa-i Kâidin’in isimlerinin hu/belerde 1i9redili',mübâre9 isimlerinin ya1$lmas$n$ e %nlara e di&er 5shâb-$ 9irâma hürme/ edilmesiniferman buyurdu. 3ü/ün bu hay$rl$ iler, âd$ Medüddîn’in bere9e/i ile %ldu. Allahü/eâlân$n yard$m$ %nun ü1erinde idi.B

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 37 2) ?hletü Abn-i 5ttt; sh. 2&4

MENÛ%Î (Ab5++/ b, M/;;e5 M=r,bî):

Vs?l, /efsîr, nahi e Mâli9î, me1hebi f$9$h âlimi, eliyân$n büyü9lerinden. İsmi,Abdullah bin Muhammed bin 7üleymân %lu', aslen Mariblidir. 686 m. !28(# y$l$nda M$s$r9ylerinden 7âb?r’da d%&du. Men?f’a yerle/i. Maribî e Men?fî nisbe/ edildi. AbdullahMen?fî diye meh?r %ldu. (*8 m. !"*(# y$l$nda M$s$r’da efa/ e//i.

<%9u1 ya$nda 7üleymân Jen?hî Iâ1ilî’nin /erbiyesine erilen Abdullah Men?fî,9ü;ü9 ya/a /emel din bililerini &reni', ur’ân-$ 9erîmi e1berledi. Kü9neddîn bin ?bî,Iemsüddîn J?nusî, âd$ 0âs$ruddîn’in babas$, Ierâfüddîn eâî, Iihâbüddîn Merhal,Celâlüddîn imâm-ül->âd$liyye/-il-Mu’ber, Medüddîn A9fehsî e daha bir;%9 âlimden ilim&rendi. 7üleymân Jen?hî Maribî Iâ1ilî’nin s%hbe/lerinde ye/ii', ilâye/ dereelerindeyü9seldi. Mâli9î me1hebi f$9$h bililerinde, /efsîr e Arabî ilimlerde âlim %ldu. 5ine9a'and$. 5inde ibâde/ e ilimle meul %ldu. Daln$1 Cuma ünleri, Cuma nama1$ i;in;$9ard$. 7ul/ân$n, a1îfe 9abul e/mesi ha99$nda9i /e9lifini redde//i. Jali'lerine deaml$ ders

erdi. Mâli9î me1hebi f$9$h âlimlerinin meh?rlar$ndan %lan Halîl bin İshâ9 C?ndî %nun/alebelerinden idi. C?ndî, h%as$n$n haya/$n$ e men9$belerini Menâ9$b-$ Abdullah Men?fîB adl$ eserinde /%'lad$.

Abdullah Men?fî ha1re/leri, ueyrî KisalesiB, âd$ Wyâd’$n IifâBs$, Jefsîr-i OahidîBibi eserleri /alebelerine %9u/urdu. 5line yeni ald$&$ en a&$r 9i/ab$, hi; mü/âlâa e/meden/alebeye anla/$rd$. Anla/maya balad$&$ 1aman, a&1$ndan n?rlar$n yü9seldi&i a;$9;arülürdü. ühd e /a9âda asr$n$n bir /anesi idi. Jeâ1u e era’ sâhibi idi. Allahü/eâlân$n yasa9lad$9lar$ndan sa9$n$r, emirlerini ya'ma9 i;in ayre/ ederdi. Oa9i/lerini yaln$1Allahü /eâlân$n dînini &renme9, =’nun 9ullar$na &re/me9 e ibâde/ e/me9 i;in harard$.Gündü1leri %ru; /u/ar, eeleri nama1 9$lard$. ur’ân-$ 9erîmi ;%9 %9urdu. İnsanlara 9ar$;%9 merhame/li idi. =nlara deaml$ emr-i ma’r?f/a bulunur. Allahü /eâlân$n emir eyasa9lar$n$ &re/meye ayre/ ederdi. Mâli9î me1hebine re fe/â erirdi. Câmi’u9erâmâ/-il-eliyâBda diy%r 9i@ M$s$r’da9i eliyâ aras$nda, İmâm-$ Iafiî’den s%nra enüs/ünü Ahmed-i 3edeî’dir. =ndan s%nra 7eyyide/ 0efise’dir. 7%nra Ierâfeddîn-i ürdî,s%nra Abdullah Men?fî Iâ1ilî’dir.B

3ir;%9 /alebe ye/i/irdi. Jalebelerinden Halîl bin İshâ9 C?ndî meh?r %ldu. 5serleri,efa/$ndan s%nra /alebeleri /araf$ndan /er/îb edildi. M$s$r’da efa/ e//i&i 1aman, insanlar%nun enâ1e nama1$n$ 9$lma9 i;in s%9a9lara d9üldü. M$s$r’da %nun ilminden is/ifâdee/meyen y%9 ibiydi.

Cündî’nin ya1d$&$ Menâ9$b-$ Abdullah Men?fîB adl$ eserde9i men9$be e 9erâme/leri,ü1el s1leri, dilden dile, nülden nüle d%la/$. erâme/ e men9$belerinden ba1$lar$yledir@

Jalebeleri aras$nda e9li e hâlinin ü1elli&i ile meh?r %lan bir en; ard$. 3ir 9ad$n,%na â$9 %ldu. Hile ile % /alebenin 9ald$&$ yere irdi. ad$n 9endisini 9abul e/mesini is/eyi',ü1erine eldi. Jalebe de, h%as$ Abdullah Men?fî’den imdâd is/edi. = anda duar yar$l$',

Abdullah Men?fî ha1re/leri i;eri irdi. ad$n 9%r9u' bay$ld$. Ay$l$na /be edi', ü1elahlâ9 sâhibi han$mlardan %ldu.



H$rs$1lar, Abdullah Men?fî ha1re/lerinin /alebelerinin 9ald$&$ yere idi', anbardanbu&day yü9leyi' i//iler. Abdullah Men?fî rahme/ullahi aleyh# h$rs$1lara haber nderi'4

=, fa9irlerin ha99$d$r, ald$&$n$1 ibi eri e/irinSB dedi. =nlar ;ald$9lar$n$ in9âr e//iler. 3iründe, h$rs$1lar$n bü/ün mer9e'leri ldü. 3unun, % büyü9 1â/$ ü1melerinin e1as$%ldu&unu anlay$', ünahlar$na /be e//iler. 5llerinde9ini e/iri' sâhi'lerine eri erdiler.Ha9 sâhi'leriyle helâlla/$lar.

3irün hi; âde/i %lmad$&$ hâlde bir 9ebab$ dü99ân$na irdi. ebab$n$n yeni9$1ar//$&$ bir 9u1unun /amâm$n$ sa/$n ald$. <ü99ândan u1a9la$na, 9u1uyu 9'e9lere a//$.:%9 e;meden, 9u1unun dînimi1de yenmesinin haram %ldu&u e9ilde ldürüldü&üanla$ld$.

Jalebelerinden birine haber eli', annesinin ldü&ü bildirildi. = da h%as$ndan,memle9e/ine i/me9 i;in i1in is/edi.B Hi;bir yere i/meS Annen lmediB buyurdu. :%9e;meden /alebenin annesinin lmedi&i haberi eldi.

5lini a/ara9 sar$&$ndan al/$n al$' ih/iyâ; sâhi'lerine erdi&i, 'arma9lar$n$n aras$ndasular a9/$&$, 9$sa 1amanda bir yerden bir yere i//i&i meh?rdur. H%as$ 7üleymân Jen?hîIâ1ilî’nin Men?fe’de efa/$nda, %raya idi' enâ1esinde bulundu. Cenâ1e nama1$n$ 9$ld$.Ayn$ ün /e9rar âhire’ye dndü.

1) bkât-ül-e(liâ; sh. 2) >el-ül-ibtihâc; sh. 1213) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-2, sh. 11%4) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 2 ) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 3120) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. %8&

ME!@ÛD BİN AHMED EL-HÂ#İ!Î: Hanbelî me1hebi âlimlerindendir. ünyesi 5b? Muhammed e 5b? Abdurrahmân’d$r.

Fa9ab$ âd$’l-9udâ/ 7a’düddîn’dir. 6+2 m. !2+*#’de 3a&dad’$n Hârisiyye 9yünde d%&du.3u ba9$mdan Harisî e 3a&dadî nisbe/i erilmi/ir. (!! m. !"!!# senesinde âhire’deefa/ e//i. abri, arâfe 9abris/an$ndad$r. >$9$h ilmini, 1aman$n$n f$9$h âlimlerinden %lan Ali

bin 5b? Amr e di&erlerinden &renmi/ir. M$s$r’da4 Kadî bin 3urhan, 0eîb el-Harrânî,İbn-i Allâf e di&erlerinden e 3?sîrî’nin /alebelerinden e /aba9as$ndan, İs9enderiyye’de4=sman bin Af, İbn-i >urâ/’dan, <$me9’da4 Ahmed bin 5bi’l-Hayr, 5b? e9eriyyâ bin7ayrafî e di&erlerinden hadîs-i erîf ii//i. Ayr$a 9endi 9endine ;%9 9i/ab %9uyu'bunlardan bir 9$sm$n$ 9endi ha//$ ile ya1m$/$r. 5serler ya1m$ e ba1$ 9i/a'lar ü1erineerhler ya'm$/$r. 7ünen-i 5b? <aud’un bir 9$sm$n$ erh e/mi/ir. 5l-Mu9nîB adl$ f$9hadâir eserin de bir blümünü erh e/mi/ir. Ha//$ ya1$s$# âye/ ü1el e meh?r idi. Haai//i e Mens?riyye, Câmi-ül-Hâ9im ibi de&ii9 yerlerde ders erdi. İ9ibu;u9 sene 9adar9ad$l$9 ya'/$.

İmâm-$ ehebî, Mu’em’inde %nun i;in yle demi/ir@ >$9$h ilminde âlim, müf/î,hadîs ilmi e buna ba&l$ ilimlerde âlim, h%s%hbe/, Araban$n us?lüne uyun e ü1el ya1$ya1an bir 1â/ idi. Hanbelî me1hebinde meh?r e ba/a elen bir âlim %lu', bu hus?s/aders ermi/ir.B

endisinden4 İsmâil bin Habba1, 5bü’l-Haâ el-Me1î, 5b? Muhammed el-3er1âlî edi&erleri riâye//e bulunmu/ur.

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 347 2) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 3023) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 28

MEVLÂNÂ HAMÎD: Hindis/an eliyâs$n$n büyü9lerinden. Hâe 0i1âmüddîn-i 5liyâ’n$n /alebelerindendir.

alender idi. Da’nî, dünyâdan, dünyâya âi/ %lan ilerden elini aya&$n$ ;e9mi, 9endisiniâh$re/ ha1$rl$&$na ermi bir 1â/ idi. imseye 9ar$ma1d$. endi hâlinde bulunurdu.endisine Hamîd-i alender de denir. 7e9i1ini asr$n s%nlar$nda efa/ e//i.

Melânâ Hamîd, babas$yla birli9/e, ha1re/-i Hâe 0i1âmüddîn’in s%hbe/lerine deamedere9, % büyü9 elînin, 9alblere, nüllere /esir eden bere9e/li s%hbe/lerinden ;%9



is/ifâde e//i. Ayr$a Melânâ Garîb e :era&-$ <ehleî Hâe 0âs$ruddîn ibi eliyân$ns%hbe/lerinde de bulundu. Hâe 0i1âmüddîn e Hâe 0âs$ruddîn ha1re/lerinin s1lerini/%'layara9 bir eser meydana e/irdi. (+6 m. !"++# senesinde /amamlad$&$ bu eserine,Hayr-ül-meâlis ismini erdi. 3u 9i/ab$nda yle anla/$r@ 3ir if/ar yeme&inde, Hâe0i1âmüddîn ile berâber bulunuy%rdu9. Hâe ha1re/leri bir e9me&i blü', yar$s$n$ banaerdi, yar$s$n$ 9endisi yedi. 3en 9ü;ü9/üm. = e9me&i yemedim. 3ireye sar$', 9af/an$m$n

al/$na 9%ydum. <$ar$ ;$9/$&$mda, /alebelerden ba1$lar$ yan$ma eli'4 3i1e birey erSBdediler. 3ende ne ar 9i, si1e ereyimRB dedim. H%am$1$n sana erdi9leri % yar$me9me&i is/iy%ru1B dediler. = e9me&i ;$9ar$', %nlara erdim. =nlar mesidin yan$nda biryere ;e9ili', sein;le, ifâ niye/iyle % e9me&i yediler. <aha s%nra babam eldi. Hâe’ninerdi&i e9me&i 9af/an$m$n al/$na 9%ydu&umu rmü/ü. Heyeanla4 59me&i ne ya'/$nRBdedi. 3a1$ ar9adalar is/ediler, %nlara erdimB dedim. Q1üldü e4 0i;in erdinR = ;%9büyü9 bir ni’me/ idi. =nlar$n elinden bireye 9auma9 her 1aman nasîb %lur muRB dedi.Je9rar Hâe’nin hu1?runa ard$&$m$1da, Allahü /eâlân$n i1ni ile babam$n ü1ün/ülü es$9$n/$l$ hâlini e sebebini anlam$/$. Melânâ JâeddînS Q1ülmeS 3u ;%u9 9alender%laa9B buyurdu. 3abam$ /eselli e//i. <aha s%nra babam4 Madem 9i, h%am$1 sana

alenderB dedi. Ar/$9 ben de alenderB derimB dedi. =nlar$n hürme/ e bere9e/leri ileMelânâ Hamîd alenderB %ldu.

3u y%lda yürümedi9;e, Allahü /eâlâya ya9lama9 müm9ün %lma1. Gayre/ e/meden%/urdu&u hâlde 9auma9 is/eyen, ma9sada ulaama1. 3u 9imsenin, 9auma9ar1usunda sâd$9 %lmad$&$ anla$l$r. <inin emirlerine uyma9/a ee9 darananlar, bu y%ldayürüyeme1, ilerliyeme1. Müâhede e/me9 ar//$r. An9eb?/ s?resi 6. âye/-i 9erîmesindemeâlen buyuruldu 9i@ “&ize itaat uğrunda r$1âm$1$ is/iyere9, 1âhirî e bâ/$nîdümanlarla# müâ%ede edenlere geline, elbette biz onlara, bi1e âs$l %laa&$# yollarımızı gösteririzJ( Müâhededen ma9sad, 9albi, Allahü /eâlâdan ba9a hereydenay$r$', s$rf =’na i/aa/e ;eirme9/ir. 5sas ma9sad, esas meuliye/, her ân Ha9 /eâlâ ile%lma9/$r. 3undan ba9a herey, bu as$l ma9sada yard$m$ %ldu&u nisbe//e 9$yme/lidir.<e&ilse hi;bir ma’nâ ifâde e/me1.B


MFL'A" BİN KL>: Hadîs e /ârih âlimi. İsmi, M%&%l/ay bin $l$; bin Abdullah el-Ha99ârî e/-Jür9î el-

Hanefî %lu', 9ünyesi 5b? Abdullah’d$r. Fa9ab$ ise Alâüddîn’dir. 6) m. !2!# senesinded%&du. (62 m. !"6!# senesi Ia’bân ay$nda efa/ e//i.

M%&%l/ay bin $l$;4 Jâüddîn Ahmed bin Ali bin <a9î9-ül-Wyd, Ieyh Ja9$yyüddîn, el-Hüseyn bin mer el-ürdî, el-Oânî, el-Ha/emî, ed-<ebb?sî, Ahmed bin e Iüâ’ el-Hâimî, Muhammed bin Muhammed bin Nsâ e/-Jabbâh’dan e bir;%9 âlimden hadîs-i erîfdinledi e riâye/ e//i.

İlim /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra, âhiriyye hadîs 9ülliyesinde ders erdi. M%&%l/aybin $l$;, hadîs ilminde hâf$1 yü1bin hadîs-i erîfi râîleriyle e1bere bilen# idi. Aslen Jür9%lan M%&%l/ay bin $l$;, neseb ilmini ;%9 iyi bilirdi. <aha s%nra M$s$r’a i//i. =rada9iMu1afferiyye Medresesi’nde ders erdi.

M%&%l/ay bin $l$;, yü1den fa1la eser ya1d$. Da1m$ %ldu&u eserlerden ba1$lar$unlard$r@ !- 5l-İâre/ü ilâ sîre/-il-Mus/afâ e Jârihu min ba’dihi minel-Hulefâi, 2- Ierh-ül-Câmi-us-7ahîh lil-3uhârî Dirmi ildli9 bir eser#, "- eyl alel-mü’/e/if el-muh/elif Fibni0u9/a, *- 51-ehr-ül-bâsim fî sîre/i 5bi’l-âs$m, +- İ9mâlü /eh1îb-il-9emâlî fî esmâ-ir-riâl=nü; ildli9 bir eser#, 6- 5l-İ’lâm bi sünne/ihi aleyhisselâm@ İbn-i Mâe’nin 7ünen’ininerhidir. (- 5l-İâre/ü, 8- 5l-Oâd$h-ül-mübîn fî men üs/ühide minel Muhibbîn, - 5l-İ//isâlfî muh/elif-in-nisbe/i, !)- 5l-Hasâis-ün-0ebeiyye, !!- 5l-Nsâl Füa/#.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 3132) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 323) +isân-ül-m$zân; cild-0, sh. 724) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1%7

) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 407 0) El-@"lâm; cild-7, sh. 27



7) el-i bkât-ül-h!##âz; sh. 348) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 3%%) el-i ezkiret-ül-h!##âz; sh. 30

M$HAMMED BÂBÂ !EMMÂ!Î: Hâe Ali Kâmî/enî ha1re/lerinin ye/i/irdi&i eliyân$n büyü9lerinden. endilerine

7ilsile-i âliyye denilen büyü9 İslâm âlimlerinin %nü;ünüsüdür. Kâmî/en ile 3uhârâaras$nda bulunan e Kâmî/en’e i9i 9il%me/re, 3uhârâ’ya ise al/$ 9il%me/re u1a9l$9/abulunan 7emmâs 9yünde d%&du. (++ m. !"+*#’de %rada efa/ e//i. Jasauf ilminibüyü9 âlim Ali Kâmî/enî’den &rendi. =nun derslerinde e s%hbe/lerinde ye/ii',/asaufda yü9se9 dereeye ula/$. H%as$, 9endisinden s%nra irâd ma9am$naMuhammed 3âbâ 7emmâsî’yi e9îl b$ra9/$. <i&er /alebelerine de, %na /âbi %lmalar$n$as$yye/ e//i.

H%as$n$n efa/$ndan s%nra irâd ma9am$na e;en Muhammed 3âbâ 7emmâsî, ;%9/alebe ye/i/irdi e i;lerinden bir 9$sm$n$ /asaufda yü9se9 ma9amlara 9au/urdu. 3u/alebelerinin ba$nda, 9endisinden s%nra yerine e;en e ilim deryas$nda sadef misâli %lan7eyyid 5mîr ülâl ha1re/leri elme9/edir. 3ir /alebesi de, Iâh-$ 0a9ibend 3ehâüddîn-i3uhârî ha1re/leridir. 3ehâüddîn 0a9ibend ha1re/leri, asr-$ Hindüân’da d%&du. Henü1 %

d%&madan eel, h%as$ Muhammed 3âbâ 7emmâsî %nun d%&du&u yerden e;er9en4 3uyerden büyü9 bir 1â/$n 9%9usu eliy%r. e9 ya9$nda asr-$ Hindüân, asr-$ ârifân %lurBbuyurdu. 3irün yine %radan e;iy%rdu. Iimdi % ü1el 9%9u daha ;%9 eliy%r. Qmîdederim 9i, % büyü9 insan dünyâya elmi/irB buyurdu. 3yle buyurdu&u 1aman,3ehâüddîn-i 3uhârî ha1re/leri d%&al$ ü; ün %lmu/u. <edesi, ;%u&un &sünün ü1erinehediye 9%yu', Muhammed 3âbâ 7emmâsî’ye e/irine4 3u bi1im %&lumu1dur. 3i1 bunu9abul eyledi9B buyuru', /alebelerine de4 %9usunu ald$&$m i/e bu ;%u9/ur. aman$n$nrehberi e bir /anesi %laa9/$rB buyurdu. 7%nra halîfesi 5mîr ülâl ha1re/lerine, bu;%u&un iyi ye/i/irilmesini /embih e//i.

3ehâüddîn 3uhârî ha1re/leri anla/$r4 5lenme9 is/edi&im 1aman, büyü9 babam beniMuhammed 3âbâ 7emmâsî ha1re/lerine nderdi. =na idee&im ünün eesi, i;imde1ya$ e dua is/e&i 9abard$. Muhammed 3âbâ 7emmâsî’nin mesidine idi' i9i re9’a/

nama1 9$ld$m e Allahü /eâlâya yle dua e//im@ İlâhîS 3ana, belâlar$na /ahammül i;in9ue/ e a9$n yü1ünden d%&aa9 mihne/lere mea99a/ e s$9$n/$lara# 9ar$ ü;, 9ue/erSB 7abahleyin h%am$n hu1?runa ar$na4 3ir daha dua eder9en, İlâhî, senin r$1ânnerede ise, bu 9ulunu %rada bulundurSB diye dua e/S 5&er Allah, d%s/una belâ nderirse,yine inâye/i ile % belâya sab$r e /ahammülü de ihsân eder. >a9a/, Allah’/an ne elee&inibilmeden, belâ is/er ibi dua d%&ru de&ildirB buyurdu. Muhammed 3âbâ 7emmâsî’nin biree eel9i hâlimi 9efe/me9/e9i 9erâme/ini anlad$m e %na /am ba&land$m.B

Dine 3ehâüddîn-i 3uhârî ha1re/leri anla/$r@ 3ir defâs$nda H%am Muhammed 3âbâ7emmâsî ile yeme9 yiy%rdu9. Deme9 bi/ine, bana bir e9me9 u1a/$'4 Al, bunu sa9laSBbuyurdu. Deme9 yedi&imi1 hâlde, bana bu e9me&i ermesinin hi9me/ini düünmeyebalam$/$m. 3u s$rada bana4 >aydas$1 düünelerden 9albi muhafa1a e/me9 lâ1$md$rSBbuyurdu. <aha s%nra y%lulu&a ;$9/$9 e bir /an$d$&$m$n einde misâfir %ldu9. Misâfir%ldu&umu1 ein sâhibinin s$9$n/$l$ bir hâlde %ldu&u rülüy%rdu. H%am %na4 0iyeü1ülüy%rsunRB buyurdu. = da4 3ir 9âse sü/üm ar, fa9a/ e9me&im y%9 9i, sü/e ban$' dayiyeyim. =na ü1ülüy%rumB dedi. H%am bana dnü'4 İ/e aaba ne i;in ay$r$y%ru1R diyedüündü&ün e9me9 bu i i;in idi, er sâhibine yesinB buyurdu.

5hl-i sünne/ âlimlerinin e eliyân$n en büyü9lerinden %lan Hâe Muhammed 3âbâ7emmâsî ha1re/lerinin ye/i/irdi&i, /asauf/a yü9se9 dereelere 9aumalar$na esîle%ldu&u yü1lere eliyâ %lu', bunlar i;inde dr/ /anesini 9endisine halîfe se;mi/ir.3unlardan birinisi Hâe 7?fî 7uhârî, i9inisi 9endi %&lu Hâe Muhammed 7emmâsî,ü;ünüsü Melânâ <ânimend Ali, drdünüsü e en büyü9leri 7eyyid 5mîr ülâlha1re/leridir.

1) Ar6âm-ül-mer$d; sh. 2) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 13

3) /dâik-ül-(erdie; sh. 1224) /d$kt-ül-e(liâ; 1. ksm, sh. 10



) >e#ehât-ül-üns tercümesi *smnlc); sh. 4140) ?eehât @n-ül-ht *@rb$); sh. 417) ?eehât @n-ül-ht *smnlc); sh. 028) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&41%) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-12, sh. 28

M$HAMMED BÂHİLÎ: >$9$h âlimlerinden. İsmi, Muhammad bin Dahyâ el-3âhilî el-3eâî %lu', 9ünyesi 5b?

Abdullah’/$r. 7efirli9 ya'/$&$ i;in MüsfirB la9ab$ erildi. 3eâye’de Cemâa 9ad$s$ diyemeh?rdur. <%&um /ârihi bilinmeyen 3âhilî, (** m. !"*"# senesinde efa/ e//i.

Muhammed 3âhilî’nin en meh?r h%as$, JeremeB 9i/ab$n$n sâhibi 5b? Ali0âs$ruddîn Meeddâlî idi. <aha ba9a bir;%9 âlimden de ilim &rendi. Muhammed3âhilî’den de Mens?r e1-eâî, Ha/îb bin Mer1?9 e İmâm el-Mü9rî ibi âlimler ilim /ahsîle//iler. 0eyl-ül-İb/ihâB adl$ eserin sâhibi de, %nun s%hbe/inde bulunu' ilminden is/ifâdeedenlerden idi.

5b? Abdullah 3âhilî, sefâre/le a1îfeli idi. 3eâye’den >as ehrine i//i. =radaAfri9al$lara Maribî diye /an$nan 5bü’l-Hasen ile 9ar$la/$. 5bü’l-Hasen’in, 5l-MüdeeneB 9i/ab$ ü1erine a;$9lamalar$ ard$r. 5bü’l-Hasen ile f$9hî me1?lar ü1erinde

s%hbe/ e//iler. 5bü’l-Hasen’e f$9$h 9%nular$nda ;%9 ü1el ea'lar erdi. =nun f$9$h9%nular$ ü1erinde9i bilisinin ;%9lu&u 5bü’l-Hasen’i seindirdi. 5bü’l-Hasen %ndanayr$l$na, yan$nda9ilere4 3u mer/ebeye nas$l ula$l$rRB diye s%rdu. =nlar da, 7a’lebî’nin

>asîhB isimli 9i/ab$n$ bilme9le ula$l$r diye ea' erdiler. 3unun ü1erine 5bü’l-Hasen, >asîhB 9i/ab$n$ bir eede e1berledi. MüsfirB diye de bilinen 3âhilî’nin 3eâye’de9imelisi, âlimlerin, sâlih 9imselerin e fa1île/ sâhiblerinin /%'lanma yeri %lara9 bilinirdi.3eâye’de 9ad$l$9 a1îfesinde bulundu.

3âhilî, müderrisli9 a1îfesinde bulunara9 /alebe ye/i/irdi. >e/âlar erere9,insanlar$n suâllerini ea'land$rd$, mü9illerini halle//i. 7âlih bir 9imse idi. :ei/liilimlerde9i 9i/a'lara a;$9lamalar$ ard$r. Iiir sylemede ;%9 9abiliye/li idi. Ha/ san’a/$ndada us/a idi. :%9 ü1el 9%nuurdu. 7%rulan suâllere ermi %ldu&u ea'lar$, f$9$h ilminde;%9 yü9se9 bir dereede %ldu&unu s/erme9/edir. :%9 mü/eâ1i %lu', insanlara ü1el

muâmele ederdi.5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ >eâid-ül-eâhir fî mu’i1â/$ seyyid-il-eâil el-eâh$rB, iir e9linde, eyamberimi1in mui1elerinden bahseden bir 9i/a'/$r. Ierhu5smâ-il-husnâB, elâmül aîb fi/-/asauf.B

1) r$#-ül-/le#; cild-2, sh. 002) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 1&&3) >el-ül-ibtihâc; sh. 24&

M$HAMMED BİN ABD$LLAH EL-M#&İDÎ: 5liyân$n büyü9lerinden, f$9$h e 9$râa/ âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdullah bin

5bü’l-Med İbrâhim el-Müridî %lu', 9ünyesi 5b? Abdullah’d$r. ("8 m. !""(# senesiKama1ân-$ erîf ay$nda Münye’de efa/ e//i. Cenâ1e nama1$ ;%9 9alabal$9 %ldu.

Muhammed el-Müridî, f$9$h ilmini iya bin Abdürrahîm’den, 9$râa/ ilmini e/-Ja9î es-7âi’den &rendi. Iâfiî me1hebinde %lan Muhammed el-Müridî, 1ühd e /a9â sâhibi idi.5b? Abdullah el-Müridî’nin ;%9 9erâme/leri rüldü. Münye’de9i 3enî Mürid derâh$na;e9ili', %rada ibâde/le meul %ldu. iyâre/ine elenlere bi11a/ hi1me/ edi', yeme9 i9râmederdi. Gelen a1 %lsun, ;%9 %lsun, 9imin ha/$r$ndan hani yeme9 e;/i ise e/iri' nlerine9%yard$. <erâh$nda9i mu/fa&$na 9endisinden ba9a 9imse irme1di. Hi1me/ e i9râm$9ar$l$&$nda 9imseden birey 9abul e/me1di.

ehebî %nun ha99$nda4 Muhammed el-Müridî, hâller e 9erâme/ler sâhibi idi.Misâfirlerine yeme9 i9râm eder, anlar$ ne is/edi ise hemen e/irirdi. 3u hi1me/i 9endisiya'ard$. imseden birey 9abul e/me1di. İ’/i9âd$ sa&lam e ;%9 ibâde/ ederdiBdeme9/edir.

İbn-i >adlullah %nun ha99$nda@ Muhammed el-Müridî, sâlih, /a9â sâhibi %lu', Iâfiî

me1hebi f$9h$n$ iyi bilirdi. Da1ma9s$1$n, s1le fe/âlar erdiB deme9/edir.



İbn-i 3a//?/a yle anla/$r@ İs9enderiyye’ye u&rad$&$mda, Muhammed el-Müridî’nin1iyâre/ine i//im. <erâh$na selâm eri' irdim. 3eni 9ua9lad$. <aha s%nra nama1 a9/ieline, beni ne e;iri' imâm ya'/$. Misâfir elenlerden birini imâm ya'ma9 âde/i imi.Da/ma a9/i eldi&inde, bana derâh$n dam$na ;$9$' %rada uyumam$ /embih e//i. <ama;$9$' %rada uyudum. Küyamda, 9ana/lan$', 9$ble is/i9âme/ine d%&ru u;/u&umu rdüm.3u rüya sebebiyle hayre/e dü/üm. 5b? Abdullah el-Müridî, sabah nama1$nda beni /e9rar

imâm ya'/$. 7%nra da rüyam$ yle /a’bir e//i@ 7en haa idee9sin, Kes?l-i e9reminsalllahu aleyhi essellem# 9abr-i erîflerini 1iyâre/ edi', Demen, Wra9, H%rasan, Hindis/an/araflar$na idi', u1un seneler %ralarda 9alaa9s$n. <ilâr Hindî adl$ 9ardein, seni ba1$/ehli9elerden 9%ruyaa9.B <aha s%nra bana bira1 a1$9 e 'ara eri', beni y%lu e//i. Aynenbuyurdu&u ibi %ldu. <ualar$ndan ;%9 is/ifâde e//im. =, sâlih, âbid ;%9 ibâde/ eden# bir1â/ idi. İnsanlarla a1 rüür e %nlara yeme9 i9râm ederdi. ef e 9erâme/ sâhibi %lu',eliyân$n nde elenlerinden idi. Münye’de 3enî Mürid <erâh$’nda yaad$. endisinin birhi1me/;isi y%9/u. erâme/lerini e üs/ünlü&ünü ii/enler, 1iyâre/ine 9%/u. <ele/adamlar$, 9%mu/anlar e hal9/an bir;%9 9imse 9âfileler hâlinde %nu 1iyâre/ i;in derâh$naeldiler. Herün derâh$ d%lu', /a/$. Her birinin ha/$r$ndan e;en yeme&i, nüne e/iri'i9râm e//i. Mu/fa&$na %ndan ba9as$ irme1di.B

5l-İmâm el-Münâî yle anla/$r@ Muhammed el-Müridî, M$s$r’da9i âlimlerin,

elîlerin nderidir. Her9ese iyili9 eder, yeme9 yedirirdi. imseden birey 9abul e/me1di.3ir eede, misâfirleri i;in yü1 dînâr 9$yme/inde le11e/li yeme9ler i9râm e//i. Ha//â 'ei'eine ü; ee, bin dînâr 9$yme/inde %lan yeme9ler ha1$rlad$. endisine nereden e nas$leldi&i anla$lmayan e %ralarda hi; %lmayan yiyee9 e i;ee9lerle misâfirlerine i9râmdabulunurdu. =nun 9erâme/ine inanm$yanlar, 9endisini rdü9lerinde, % fi9irlerindena1e;i' /alebe %ldular. <erâh/a nama1 a9/i irdi&inde, %raya elenlerden /an$mad$&$birine e1ân %9umas$n$, di&erine imâm %lmas$n$, ba9as$na da a’1 e nasîha/ e/mesiniemrederdi. Da9$$9l$, yü1ü nurlu, heybe/li, ü1el ahlâ9 sâhibi idi. :%9 ur’ân-$ 9erîm%9urdu. Ha/$r$na eleni syler, en 9ü;ü9 bir yanl$ ya'ma1d$, İ’/i9âd$ dü1ün %lu', her9es/araf$ndan hürme/ e say$ rürdü. endisinin s1 e hâlleri bir ba9as$nda rülmedi.B

Ha/îb Muhammed bin Mer1?9 e/-Jilmsânî yle anla/$r@ 3abam$n h%alar$ndan biriside, Muhammed el-Müridî idi. 3ir y%lulu&umu1da, %nd%9u1 ya$nda i9en babam beni

%nun derâh$na /ürdü. Cuma ünü idi. e9;%9 âlim, fa9îh, ha/îb %rada /%'lanm$/$.0ama1 a9/i ya9la$na, âlimler birbirine ba9$' 9im ne e;ee9 diye be9le/iler. =esnada 5b? Abdullah el-Müridî, 9ald$&$ %dadan ;$9$', sa&a e s%la ba9/$. 3abam$nar9as$nda %ldu&um hâlde, na1ar$ bana eri/i e4 5y Muhammed ya9laSB buyurdu. 3enial$' 9endi %das$na /ürdü. =rada, far1, sünne/ e nama1 ile ilili ba1$ bililerden anla//$.al9$' ü1el bir abdes/ ald$m. 3erâbere meside ;$9/$9. 3ana minberi s/eri'4 5yMuhammed, imdi minbere ;$9, insanlara hu/be %9u, nasîha/ e/B buyurdu. 3en heyeanla4

=rada ne sylenir bilmemB diye ar1e//i&imde, Minbere ;$9B buyuru', ha/îblerin hu/bedeeline al$' dayand$9lar$ bir 9$l$; erdi. Müe11in e1ân$ bi/irineye 9adar, ben 9$l$a dayal$%lara9 ne syliyee&imi düünmeye balad$m. 51ân bi/ine, bana yü9se9 bir sesle4 5yMuhammed 9al9S 3esmele ile balaB buyurdu. Aya&a 9al9$' 3esmele %9udum. Ar9as$ndanfasîh bir e9ilde hu/be %9umaya balad$m. <aha ne bilmedi&im, duymad$&$m eylerisyledim. Oa’1$m$n /esiri ile emaa/ büyü9 bir hu?’ e di99a/ ile bana ba9$y%rlard$.0ihâye/, hu/bemi /amamlay$' minberden indim. 5b? Abdullah el-Müridî bana ya9la$'4

:%9 ü1el bir hu/be %9udun. Jebri9 ederim. 7eni hu/be %9uma9 ile a1îfelendirdimBbuyurdu. <aha s%nra %radan ayr$l$' babamla haa i//i9. 3abam Me99e’de 9alara9,benim eri dnmemi e 5b? Abdullah el-Müridî’ye u&ray$' duas$n$ almam$ syledi.<nü/e Muhammed el-Müridî’nin hu1?runa ;$9/$m. =, babam$ s%rdu. 3en de4 5fendim,si1e selâm$ ar. 5llerini1den 'üy%rB dedim. 3ana4 Da9la, u hurma a&a$na dayan, 1îrâ5b? Midyen Abdullah, %nun yan$nda ü; sene 9ald$B buyurdu e s%nra 1el %das$na irdi.3ir müdde/ s%nra d$ar$ ;$9/$ e bana %/urmam$ emre//i. 5y MuhammedS 3i1 senin baban$seeri1. =, bi1im 9ardelerimi1dendir. Ana9 sen. Ana9 sen...B buyurdu. =nun bus1ünden, ehl-i dünyâ ile ;%9 rüü' bu sebe'le 1ararda %ldu&umu anlad$m. 7%nrabana4 5y MuhammedS Iu anda baban$n has/a %ldu&u ehmindesin. Hâlbu9i baban s$hha/e afiye//edir. = imdi Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# minberi erîflerinin sa&

/araf$ndad$r. =nun sa&$nda Hâlil-ül-Mâli9î, s%lunda Me99e 9ad$s$ Ahmed bulunuy%r.Memle9e/in Jilmsân’da daB deyi', yere bir dâire ;i1di, e/râf$nda dnü', Allahü /eâlâ



%rada, senin ya9$nlar$n$, a9rabâlar$n$ /ehli9eden 9%rudu, himâye e//iB dedi9/en s%nra4 Darum, sen ha/îbli9 ya'. İleride Garbî Câmii’nde ha/îbli9 ya'aa9s$n. = âmi,İs9enderiyye’nin en büyü9 âmisidirB buyurdu. <aha s%nra yan$ma, yiyee9, i;ee99%yu', beni y%lu e//i. <aha s%nra Jilmsân’da h$s$m e a9rabâlar$m$n 9%rundu&u haberiniald$m. Muhammed el-Müridî, /asarrufu 9ue/li, bir 1â/ idi. =nun duas$n$n bere9e/iyle,ilerimi1 buyurdu&u ibi %ldu.B

5b? Abdullah el-Müridî, birün e/râf/a9i 9ylere haber nderi', derâha ;a&$rd$.ylülerin he'si eldi. =, %das$na iri' u1un müdde/ 9ald$. Gelenler ne %laa&$n$ mera9labe9lediler. >a9a/ %, %das$ndan ;$9mad$. 0ihâye/ mera9la %das$na irildi&inde, efa/ e/mi%ldu&u rüldü. Hâlbu9i %das$na irer9en hi;bir eyi y%9/u. Gelenler enâ1esini y$9ay$'nama1$n$ 9$l$', derâh$na defne//iler.

1) bkât-ül-e(liâ; sh. 082) El-Kâ#$ bil-(e#eât; cild-3, sh. 2723) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 4024) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-%, sh. 14) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 2 0) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 110

7) ir"ât-ül-cinân cild-4, sh. 2%28) En->ücm-üz-zâhire; cild-%, sh. 313%) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-1, sh. 14&1&) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 17%

M$HAMMED BİN ABDLM$H!İN (İb-, De69+îbî): Hanbelî me1hebi hadîs âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Abdülmuhsin bin 5bi’l-

Hasen bin Abdülaffâr bin Harrâ/ el-3a&dâdî el-a//’î el-51î’dir. ünyesi 5b? Abdullah%lu', la9ab$ Afîfüddîn idi. İbn-i <eâlîbîB diye meh?r %ldu. 6"* m. !2"6# senesinins%nlar$nda d%&du&u riâye/ edilme9/edir. <%&um /ârihinin ba9a %ldu&u dabildirilme9/edir. 3ir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. Hadîs ilminde büyü9 bir âlim %lara9ye/i/i. Oa’1 e nasîha/leri meh?rdur. 3unun i;in Oâ’i1B diye /an$n$rd$. (28 m. !"2(#

senesi Cemâ1il-eel ay$n$n yirmidrdünü erembe ünü 3a&dad’da efa/ e//i.Cenâ1esinde ;%9 9imse bulundu. 3âb-$ Harb’$n Ma9bere-i Iühedâ 9$sm$na defnedildi.Hadîs ilminde büyü9 bir âlim %lan İbn-i <eâlîbî4 Abdülmeli9 bin aybâ, İbrâhim bin

Hayr, 5’a1 bin Allî9, Muhammed bin Mu9bil, 9ardei Ahmed, Ali bin Meâlî er-Kasâfî,Abdullah bin Ali en-0i’âl’den hadîs-i erîf dinledi. Ahmed el-3â1$nî’den 7ahîh-i MüslimB9i/ab$n$, Ieyh Medüddîn Harrânî’den ah9âmlarla ilili a;$9lamalar$n$ e ayr$a MuharrerB 9i/ab$n$n yar$s$n$ %9umu/u. 7âhib 5bü’l-Mu1affer bin Ce1î e daha ba9a âlimlerden dehadîs-i erîf dinledi. :%9 hadîs âlimi, %na iâ1e/ erdiler. 3ir;%9 âlimden Müsned-i Ahmedibni HanbelBi %9udu. V1un müdde/ a’1 e nasîha//e bulundu. 3ir;%9 ilimde yü9se9mü/ehass$s bir âlimdi. V1un mrü ard$. aman$nda Wra9 âlimlerinin senedi her 9%nudadayana&$ %ldu.

>aradî, İbn-i <eâlîbî’den hadîs-i erîf dinledi. >aradî, Mu’emB adl$ eserinde %nuanla/$r9en diy%r 9i@ İbn-i <eâlîbî, büyü9 bir hadîs âlimi e fa1île/ sâhibi bir fa9îh idi.ühd e /a9â sâhibi %lan bir â’i1 idi. :%9 ibâde/ ederdi. Kiâye/lerinde sa&lam eüenilir %lu', dindar bir 1â/ idi. Haa ider9en, <$me9’a Iam’a# eldi.B

3er1âlî e daha bir;%9 âlim de, %ndan hadîs-i erîf dinlemilerdi. 3er1âlî, Mu’emBadl$ eserinde diy%r 9i@ İbn-i <eâlîbî, a’1 e nasîha/ hus?sunda fa1île/ sâhibi bir üs/âd idi.V1un müdde/ insanlara nasîha/ e//i. >$9$h ilminde, 5l-H$ra9îB e İbn-i Cünnî’nin FemB9i/a'lar$n$ e1berlemi/i. 3ir;%9 defâlar haa i//i. =, salâh$, iyili&i ;%9 %lanlardan idi.anâa/i e iffe/i ;%9/u. 5mr-i ma’r?f e nehy-i mün9er ya'an 9imselerdendi. =na ;%9hürme/ e say$ s/erilir, her9esin yan$nda i/ibâr rürdü. 68 m. !28# senesindehaa ider9en, bi1e eldi e âhir-ül-beled denilen yerde 9ald$. 3i1 hu1?runa ;$9$'1iyâre/ e//i9. =ndan hadîs-i erîf dinledi9. 3u senenin Kama1an ay$ s%nlar$nda Câmi-i<$me9’da a’1 e nasîha/ ermeye balad$. 3i1 %nun a’1 melisinde he' ha1$r bulundu9e nasîha/lerini dinledi9. =, 1aman$n$n bir /anesi idi. Müs/ens$riyye Medresesi’nin

meiha/$na bamüderrisli&ine# /ayin edildi. endisi, âdirîB /arî9a/$ büyü9lerine ba&l$ idi.3abas$, Ieyh 5b? 7âlih 0asr bin Abdürre11â9’$n /alebelerinden idi.B



ehebî de Mu’emBinde diy%r 9i@ =, âlim e â’i1 idi. :%9 ü1el 9%nuurdu. Hay%lunda %nunla ;%9 s%hbe/ e//i9. 3a&dad, <$me9, Medîne e Alâ ehirlerinde ;%9 hadîs-ierîf riâye/ e//i.B

7afîyyüddîn Abdülmü’min bin Abdülha9 da Mu’emBinde %nu yle anla/$r@ İbn-i<eâlîbî, yü9se9 bir âlim %lu', mesm?’â/$ dinledi&i hadîs-i erîfler# ;%9/u. =, ehrin 519a'$s$ yan$nda9i a/î’a denilen yerde Kâ/ ibni Ga1âl’$n yan$nda 9al$rd$. V1un müdde/ a’1

e nasîha/ ya'maya deam e//i. Câmi-i Halîfe’de a’1 erirdi. (!8 m. !"!8# senesindeİbn-i Husayn’$n efa/$ndan s%nra, <âr-ül-hadîs-il-Müs/ens$riyye’de dinledi&i hadîs-ierîfleri %9u//u.

1) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 3812) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 27

M$HAMMED BİN AHMED: Iâfiî âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Ali bin Abdül9âfi bin Ali bin Jemmâm es-

7üb9î’dir. ünyesi 5b? Hâ/em %lu', la9ab$ Ja9$yyüddîn’dir. Ieyhülislâm 3ehâeddîn 5b?Hâmid’in %&ludur. âhire’de (*+ m. !"**# senesinde d%&u', (6* m. !"62# senesinde,%nse9i1 Keeb :aramba ünü, üne d%&ar9en /â’?n has/al$&$ndan en; ya/a efa/ e//i.

<edesinden e 'e9;%9 büyü9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. <$me9’da dedesinin/erbiyesinde ye/i/i. =ndan 'e9 ayr$ld$&$ %lma1d$. <edesi %nu ;%9 seerdi. Muhammed binAhmed, ur’ân-$ 9erîmi e1berledi. <aha s%nra, dedesi yaland$&$ndan d%lay$ %nu, (+6senesinde âhire’ye nderdi. Muhammed bin Ahmed, dedesinin efa/$ndan ne %nunis/e&i ü1erine, 1aman$n âlimlerinin hu1?runda Medrese-i Pdiliye-i übrâ’da ders erdi.<edesi, /%rununun bu e9ilde ders ermesine ;%9 seindi.

Muhammed bin Ahmed, JenbîhB e daha ba9a 9i/a'lar$ e1berledi. 3abas$n$n edaha ba9a âlimlerin yan$nda ilimle meul %ldu. 0ahi ilmini, meh?r âlim İbn-i Hiâm’$nyan$nda %9udu. Dine büyü9 âlim Cemâlüddîn Abdürrahîm el-5sneî’nin ders hal9as$ndabulundu. <aha s%nra babas$, Mens?riyye Medresesi’nde ders erme iini %na b$ra9/$.7eyfiyye e ehhâriyye medreselerinde asâle/en, Iâfiî ubbesi’nde babas$na e9âle/enders erdi. J?l?n Câmii’nde ha/îbli9 ya'/$.

Muhammed bin Ahmed, dinin emir e yasa9lar$na ;%9 ba&l$, a9$ll$ bir en;/i.Medresede, âye/ ü1el e baar$l$ e dü1enli ders erirdi.Jâüddîn 7üb9î, %nun en; ya/a efa/$yla alâ9al$ %lara9 yle der@ =nun en;

ya/a efa/$na he'imi1 ü1üldü9. Allahü /eâlâ, babas$na e bana sab$r erdi. =nunla d%9u1aya ya9$n berâberli&imi1 %ldu. 7abah a9am yan$mda 9al$rd$. Oallahi, bu 1aman 1arf$nda9$1$laa9 bir i ya'/$&$ %lmam$/$r.B

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-%, sh. 1242) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 3&13) El-5et-üs-<übk$; sh. 00

M$HAMMED BİN AHMED (İb-, Lebb9): Iâfiî fa9îhi e /asauf âlimi. İsmi, Muhammed bin Ahmed bin Abdülmü’min es-

7i’ridî ed-<$me9î el-M$srî’dir. Fa9ab$ Ieyh IemseddînB %lu', İbn-i FebbânB 9ünyesi ilemeh?r %ldu. As$l 9ünyesi 5b? Abdullah idi. 68+ m. !286# senesinde <$me9’daIam’da# d%&du. İlim /ahsîli i;in M$s$r’a eldi. Jefsîr, hadîs, f$9$h, 9elâm, /asauf, nahiilimlerinde mü/ehass$s bir âlim %lara9 ye/i/i. <$me9’da e âhire’de bir;%9 âlimdenhadîs-i erîf dinledi. >$9$h ilmini 0emeddîn ibni Kif’a’dan &rendi. Jasauf bililerini de,İs9enderiyye ehrinde bulunan Ieyh Da’9?/’/an elde e//i. Ieyh Da’9?/, Ieyh 5bü’l-Abbâsel-Mürsî ile Ieyh 5bü’l-Hasen e-Iâ1ilî’nin /alebesidir.

İnsanlara deaml$ a’1 e nasîha/ ederdi. 3ilhassa f$9$h, us?l, nahi e /asaufilimlerinde, asr$n$n âlimleri aras$nda ;%9 yü9seldi. mrünün s%nuna d%&ru, MüaireMedresesi’nde Iâfiî f$9$h derslerini %9u/maya balad$. :%9 9$yme/li eserler ha1$rlad$. Arabedebiyâ/$na â9$f/$, iirleri ;%9 ü1eldi. (* m. !"*8# senesi Ieal ay$nda /â’?n eba#has/al$&$ndan efa/ e//i.

İbn-i Febbân M$s$r’a eline, İbn-i Kif’a %na ;%9 /a’1im e i9râmlarda bulundu. =nunâhire’de yerlemesini /emin e//i. Iâfiî f$9h$n$n &re/ildi&i medreseye müderris %lara9



/ayin edildi. Ayr$a deni1 9enar$nda bulunan 5frim Câmii’nin ha/îbli9 a1îfesi de 9endisineerildi. =, M$s$r Câmii’nde, 7ul?h$yye/-i Mediyye aiyesi diye bilinen yerde de ders%9u/urdu. <aha s%nra arâfe’de İmâm-$ Iafiî’nin 9abri yan$nda bulunan medreseye /ayinedildi.

İbn-i Febbân, daha Iam’da i9en4 5b? Hafs mer bin Gadîr bin aas’/an, IerîfHâf$1 5bü’l-Hüseyn el-Dün?nî, Hâf$1 <imya/î e >e1ârî’den hadîs-i erîf dinlemi/i. Fiman

ehri %lan İs9enderiyye’de ise, Ierîf Jâüddîn el-Garrâfî’den e ba9a âlimlerden hadîs-ierîf dinledi. Muhaddis Iihâbüddîn bin Qbey9, %nun bildirdi&i hadîs-i erîfleri bir ü1’9ü;ü9 risale# hâlinde /ahrî e//i e %nlar$ riâye/ e//i.

>$9$h ilmini4 İbn-i Kif’a, Cemâlüddîn 5b? 3e9r Muhammed bin Ahmed bin Abdullahbin 7ühbân e-Ierîsî, 5bü’l-Me’âlî Muhammed bin Ali bin Abdülâhid el-5nsârî e7adrüddîn Muhammed bin mer bin Oe9îl ibi âlimlerden %9uyu' /ahsîl e//i. >$9$h ilminde;%9 yü9seldi. Arab dili e edebiyâ/$na dâir ilimleri ise, Ieyh-un-0?hhâ/ el-Hanâbile el-9urrâ 9abul edilen Iemseddîn Muhammed bin 5bü’l->e/h el-3a’lî’den &rendi. $râa/-i7eb’ay$ e bu ilme dâir ya1$lan Iâ/$biyyeB ad$nda9i eseri, Ieyh-ul-9urrâ es-sülehâ diyema’r?f e meh?r %lan babas$ndan %9uyu' &rendi.

5serleri ;%9 9$yme/li %lu', bal$alar$ unlard$r@ !- Jer/îb-ül-ümm@ İmâm-$ Iâfiîha1re/lerinin i/âb-ül-ümmB ad$nda9i eserini, ;ei/li mes’elelere e bâblara ay$rara9

yeniden /er/îb e/mi/ir. 2- Muh/asar-ur-rada, "- i/âbün fî ul?m-il-hadîs, *- i/âbün fin-nah, +- 5lfiye@ 3u eserinde, ilâe edilen bir;%9 fâideBler ard$r. 6- 5/-Jeshîl, (- 5l-Mu9arreb e erhuhâ, 8- <îân-$ hu/ab, - Jefsîr-ül-ur’ân@ 3u eserini/amamlayamam$/$r. !)- Mü/eâbih-ül-ur’ân el-hadîs@ Jasauf ehlinin, mü/eâbihâye/-i 9erîmeler e hadîs-i erîfler ha99$nda buyurdu&u s1leri ih/iâ e/me9/edir. 3ueserine, î1âle/-ü-übühâ/ anil-âyâ/i el-ehâdîs-il-mü/eâbihâ/B ad$n$ ermi/ir.

5sneî diy%r 9i@ İbn-i Febbân, f$9$h e us?l-i f$9$h, 9elâm e edebiyâ/ ilimlerini iyibilirdi. 5dîb e âir bir 1â/ %lu', ;%9 1e9i idi. Gâye/ fasih a;$9# bir lisân ile 9%nuurdu.Himme/ e ayre/ sâhibi idi. :%9 meh?r %lmu/u. İnsanlar$n aras$na fa1la 9ar$ma1d$.B

Hâf$1 eyneddîn el-Wrâ9î diy%r 9i@ İbn-i Febbân, ilim e amelin her i9isini de9endisinde /%'layan âlimlerden birisi idi. =, Amr bin Ps e di&er âmilerde9i a’1 enasîha/lerinde Iâ1iliyye /arî9a/$n$n âdab e fa1île/lerini de anla/$rd$.B

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 2802) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 33&-3313) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. %4-%04) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 103) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 37&0) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2, sh. 70-7%7) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4288) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 1 %) e#-üz-zünn; sh. 72, 13, 3%, 837, 838

M$HAMMED BİN ALİ EL-CZÂMÎ:>$9$h e /efsîr âlimi. İsmi, Muhammed bin Ali bin Muhammed bin Ahmed bin el-

>ahhâr el-Cü1âmî el-5r9eî el-Mâla9î e-Ierîî %lu' 9ünyesi 5b? 3e9r’dir. Muhammed el-Cü1âmî, 5r9e’de d%&du e %rada büyüdü. (2 m. !"2"# senesinde Mâla9a’da efa/ e//i.

Muhammed el-Cü1âmî, memle9e/i düman is/ilâs$na u&ray$na, Ieri’e hire/ e//i e%raya yerle/i. Ieri’/e ilim /ahsîli ya'/$. =rada 5bi’l-Hasen bin İbrâhim es-7e9?nî, 5bî3e9r Muhammed bin Muhammed ed-<îbâ e bir;%9 âlimden dinimi1in yü9se9 ilimlerinie ahlâ9 ilmini &rendi. <ümanlar Ieri’i de is/ilâ edine, %radan el-Ce1îre/-ül-Hadrâ’yai//i. =rada 5b? Abdullah bin Hamis, 5b? Da’9?b el-Mehâsinî, 5bü’l-Hasen Ali bin Nsâ İbn-i Mileân diye meh?r#, Hâf$1 5b? Muhammed el-emâd e bir;%9 âlimden de ilim eahlâ9 &rendi. Ayr$a 3es/ ehrinde 5bü’l-Hüseyn’den G$rna/a’da İbn-i 7âi el-5b1î’den,Mâla9a’da 5bî mer bin Ha/ullah’dan ilim &reni' hadîs-i erîf dinledi.

Jârih-i G$rna/a adl$ eserde %nun ha99$nda4 5b? 3e9r el-Cü1âmî4 f$9$h, 9$râa/,edebiyâ/, hadîs ilimlerinde âlim e mü/ehass$s idi. Hay$r sâhibi sâlih bir 1â/ %lu',

haramlardan e ünah ileme9/en ;%9 sa9$n$rd$. albi îmân ile d%lu, ilme ;%9 dü9ün, riyae her /ürlü 9/ü huylardan u1a9, ileri rülü bir 1â/ idiB ya1ma9/ad$r.



3a’lebe9’/e d%&du. () m. !")# senesi Muharrem ay$n$n %nse9i1inde âhire’de efa/e//i.

5b? Abdullah el-3a’lî, 3a’lebe9’/e el->a9îh Muhammed el-Dün?nî’den4 <$me9’daİbrâhim bin Halîl, Muhammed bin Abdülhâdî, İbn-i Abdüddâim, mer el-irmânî, İbn-iMehîr el-3a&dâdî, İbn-i Jaber1ed e bir;%9 âlimden hadîs-i erîf dinledi. Hadîs ilmiü1erinde ;%9 ;al$$', hadîs-i erîf /%'lad$. J%'lad$&$ bu hadîs-i erîfleri ya1d$. İbn-i 5bî

mer’den f$9$h ilmini, İbn-i Mâli9’/en Arab edebiyâ/$n$ e lüa/ ilimlerini %9udu.Muhammed el-3a’lî, <$me9 Câmii’nde Hanbelî me1hebinde %lanlara u1un süre

imâml$9 ya'/$. 7adriyye Medresi’nde hadîs dersleri %9u//u. <aha s%nra, Hanbelîme1hebinin f$9$h dersleri %9u/ulan medreselerde ders erdi. V1un süre fe/âlar erdi.Ja9$yyüddîn 7üb9î, 5b? Abdullah el-3a’lî’den ilim &renenler aras$ndad$r.

ehebî %nun ha99$nda4 Muhammed el-3alî, hadîs, Arab edebiyâ/$ e Hanbelîme1hebi f$9h$nda s1 sâhibi idi. >aydal$ bir;%9 eser ya1d$. Güenilir e sâlih idi. İnsanlarla;%9 iyi e;inirdi. <$me9, 3a’lebe9 e Jrablus’/a hadîs-i erîf &re//i. Gü1el ahlâ9l$ idi.âhire’ye i//i. =rada has/alan$', () m !")# senesi Muharrem ay$nda efa/ e//i.arâfe’de el-Hâf$1 Abdülanî’nin yan$na defnedildi. 3yle bir âlimin efa/$ndan d%lay$insanlar ;%9 ü1üldülerB deme9/edir.

5b? Abdullah el-3a’lî bir;%9 eser ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !-

Ierhu alel-5lfiyye, 2- Ierhu alel-Cürâniyye, "- Ierh-ul-mu9addime/-il-Ce1eriyye, *-Ierh-ur-riâye, +- 5l-Ma/lau alâ ebâb-il-ma9nar.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 1102) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 303) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 14&4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2&) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 2&7 0) 5r9ckelmnn; Fl-2, sh. 1&&, <!:-2, sh. 11%

M$HAMMED BİN HALE% EL-AZZÎ:Iâfiî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi Muhammed bin Halef bin âmil bin

A/âullah’d$r. ünyesi 5b? Abdullah %lu', Iemseddîn la9ab$ ile /an$n$rd$. (!6 m. !"!6#senesinde Ga11e’de d%&du. İlim &renme9 i;in <$me9’a eldi e u1un müdde/ %rada9al$', ilimle meul %ldu. 7%nra Hama 9ad$s$ Ierefüddîn el-3âri1î’nin yan$na eldi. =ndanf$9$h ilmini &rendi. Ayr$a %, fe/â erme9 i;in 9endisine i1in erdi. 7%nra büyü9 bir âlim%lara9 Iam’a dndü.

(" m. !""8# senesinin balar$ndan i/ibâren, Jâüddîn-i 7üb9î ile ilmî s%hbe/lerdebulunmaya balad$ e efa/$na 9adar %nunla ar9adal$9 ya'/$. 5bü’l-Hasen el-3endanîî’den e Iemseddîn ibni 0a9îb’den hadîs-i erîf dinledi. >$9$h ilminde ;%9yü9seldi. aman$n$n âlimleri aras$nda, Iâfiî me1hebinin f$9$h bililerini %ndan daha ;%9e1bere bilen y%9/u. İbn-i Kâfiî’ye eli', %nun Ma/labB ad$nda9i 9i/ab$n$ hu1?rundamü/âlâa ederdi. 3ununla berâber, us?l-i f$9$h, nahi e hadîs ilimlerinde de 'e9 mâhirdi.âd$ Celâleddîn’in meânî e beyân ilimlerine dâir ya1d$&$ JelhisB 9i/ab$n$ e1berlemi/i.endisi de ;%9 9$yme/li eserler ya1d$. >e/â erir e ders %9u/urdu. 3e ildli9 Meydân-ül-fürsânB ad$nda9i 9i/ab$ meh?rdur. Ayr$a %nun İbn-i Kâfi’î’nin eserine ya'/$&$ ilâeleri9$yme/li %lu', iyâdâ/-ül-ma/labB ad$n$ ermi/ir. (() m. !"68# senesi Keeb ay$nda,<$me9’da efa/ e//i.

:%9 ü1el ur’ân-$ 9erîm %9urdu e ;%9 ibâde/ ederdi. Geeleri uyuma1, sabaha9adar ibâde/ eder e ur’ân-$ 9erîm %9urdu. <ünyâya dü9ün %lanlarla bir yerde %/uru'9al9ma1d$. V1un 1aman <$me9’da âd$ Jâüddîn-i 7üb9î’ye hâ9imli9 ilerinde yard$m$l$9ya'/$.

Jâüddîn-i 7üb9î, Jaba9â/-ü-IâfiîyyeB ad$nda9i eserinde diy%r 9i@ Iam’da 9ad$i9en, %nu 9endime yard$m$ se;/im. Ja9iyye Medresesi’nde9i derslere de deam e//i. =na%rada bir e /ahsis e//im. 7%nra 0âs$r$yye Medresesi’nde ders %9u//u. Ja9$yyüddîn 7üb9î%nu ;%9 seerdi. = da, %nun derslerinde ha1$r bulunur e s1lerini dinlerdi. 3enden,bir;%9 defâlar %nun hu1?runda bireyler %9umas$ i;in i1in is/edi. 3u hus?s/a her 9%layl$&$

/emin e//im. >a9a/ bi1 %nunla berâber (*" eya (** senesinin 9$ eelerinde <âr-ül-hadîs-il-5refiyye Medresesi’nde İbn-i Kâfi’î’nin eserini mü/âlâa ederdi9. Iemseddîn-i



Ga11î e Jaüddîn-i Merrâ9?î he' berâberdi9. 3abam dersinden ;$9/$9/an s%nra bi1imle%/ururdu. 3a1an, benim 9$râa/imi, ba9a 1aman da %nun 9$râa/ini dinlerdi. 3yleeIemseddîn-i Ga11î de %ndan ilim &rendi. =, Pdiliyye-i 7urâ Medresesi’nde9i einde%/urur e müderrisin yard$m$l$&$n$ ya'ard$. Medresenin müderrisi Ieyh Cemâleddîn binâd$ ebedânî, bu ei %na e;ii %lara9 ermi/i. 7enelere %rada %/urdu. Oefa/$n$n er/esiünü âsiy?n /e'esinde9i /ürbeye defnedildi. lümüne her9es mü/eessir %lu', ;%9 1

ya$ d9/üler. :ün9ü %, <$me9’da %ndr/ seneye ya9$n insanlar aras$nda adâle/le hü9ümermi/i. imseyi ini//i&i üendirdi&i bilinmiy%rdu. Gü1el ahlâ9 sâhibiydi. Ja9âdanayr$lma1d$. >a9irleri ;%9 seer deaml$ %nlara yard$m ederdi.B

1) bkât-ü-Şâ#i$e; cild-%, sh. 1 2) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2183) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 4334) El-@"lâm; cild-0, sh. 11 ) !"cem-ül-müelli#$n; cild-%, sh. 28

M$HAMMED BİN HA!EN:5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, Muhammed bin Hasen bin Mer1?9 %lu', 9ünyesi 5b?

Abdullah’/$r. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir. (2! m. !"2!# senesinde efa/ e//i.Mer1?9iyye’ye defnedildi. abri meh?r bir 1iyâre/âh/$r. 5b? Abdullah, 9erâme/ e hâlsâhiblerinin büyü9lerinden idi. erâme/leri ;%9 %lu', 1aman$nda %nun ben1eri y%9 idi.

Dahyâ el-Mer1?9î yle anla/$r@ 3ir ee rüyamda bir n?r rdüm. <ire9 ibi 9/enindi. 7%nra uyand$m. Vyan$9 i9en ayn$ e9ilde % n?rdan %lan dire&i rmeye deam e//im.3ir de duydum 9i, 5b? Abdullah ha1re/lerinin derâh$ndan 1i9ir sesleri eliy%rdu. = n?ru,derâh$n /araf$nda rüy%rdum. <aha s%nra derâha i//im. = n?ru, 5b? Abdullah’abi/ii9 a1iye//e rdüm. 0?r, 5b? Abdullah ile hare9e/ ediy%rdu.B

Dine yle anla/$l$r. Ieyh 5b? Abdullah Muhammed, /alebeleriyle birli9/e birünAllahü /eâlây$ 1i9rediy%rdu. 3u s$rada bir 9imsenin elbisesinin i;inde bulunan 'aralar$;al$nm$d$. = 9ii s$9$lm$ bir hâlde, 5b? Abdullah’a eli' durumu bildirdi. IeyhMuhammed, /alebelerine Dâsîn s?resini %9umalar$n$ emir buyurdu. 7%nra bir saa/ ba$n$

nüne e&ere9 hi; 9%numad$. <aha s%nra /alebelerinden birine4 Meside i/. H$rs$1%radad$r. =na4 h%am Muhammed sana selâm ediy%r. Ald$&$n eyleri er dersin.B Jalebe,%radan ;$9$' meside ard$. =rada 9imseyi bulamad$. H$rs$1 ise, mesidin has$rlar$ndanbirine sar$n$' sa9lanm$/$. = /alebe a$r$', 9endi 9endine4 H%am$1 %lm$yaa9 bireyisyleme1 ama, burada 9imse y%9B diye düünmeye balad$&$nda, bir ar9ada$ yan$naelere94 H$rs$1 has$r$n i;inde sa9lan$y%rB dedi. Has$r$ 9ald$r$na h$rs$1$ buldu e h%as$n$nsyledi9lerini %na bildirdi. H$rs$1, ald$&$ 'aralar$ eri erdi. = /alebe 'aralar$ al$', h%as$n$nhu1?runa eldi. Ar9adalar$ hâlâ Dâsîn s?resini %9uy%rlard$. aralar$ sâhibine erdiler.İnsanlar Ieyh Muhammed’in bu 9erâme/ini rüne, %nun elini 'me9 i;in bir i1dihammeydana e/irdiler. 0eredeyse birbirlerini e1ee9lerdi. Jalebeleri, 5b? Abdullah’$ %radan1%r ;$9ar//$lar.B


M$HAMMED BİN HA!EN BİN ALİ EL-E!NAÎ:>$9$h, us?l, 9elâm âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Hasen bin Ali bin mer el-

5snaî e-Iâfiî’dir. 6+ m. !2+# senesinde 5sna’da d%&du. (6* m. !"62#’de âhire’deefa/ e//i.

:%u9 ya$nda i9en, babas$ndan f$9$h, ferâi1 e hesa' ilmini &rendi. 7%nraâhire’ye i//i. =rada âhire’nin âlimlerinden ders %9udu. Hama’ya i//i. âd$ Ierefüddînel-3âri1î’den e ba9alar$ndan ilim /ahsîl e//i. İbn-i <a9î9-ül-Wyd’den hadîs dinledi. =radau1un müdde/ 9al$', ders %9u//u. <aha s%nra M$s$r’a dndü. âhire e Münuf’da 9ad$l$9ya'/$.

Anla/aa&$n$ ü1el ifâdelerle anla/$r e ;%9 fasih 9%nuurdu. İne 9albli, /a9â sâhibie ;%9 sada9a eren bir 1â/ idi. Arabî lisân$ ü1erine %nunla 9imse b%y l;üeme1di.

ardei 5sneî, Jaba9â/’$nda %ndan yle bahseder@ =, fa9îh idi. Jefsîr e hadîsus?lünde h$lâf e edel ilminde, /asauf da derin ilim sâhibi, ara/$r$$, fasih e ü1el



<aha s%nra âhire’ye dnen Muhammed el-Mür/edâ, %rada9i Meli9-ül-C?9endârMedresesi’nde idâreili9 ya'/$. Herün, &leden i9indiye 9adar %rada ders erdi. 5i bumedreseye ;%9 u1a9 %lmas$na ra&men, ba1an yürüyere9, ba1an da 1ay$f %lan 9a/$r$nabinere9 ders %9u/maya elirdi. 3u medreseden erilen a1 mi9/arda 'ara ile 9anâa/ e//i.Oefa/$na 9adar bu hâline sabre//i. Jalebelerinin ye/imesi i;in ;%9 ;al$/$. Jalebelerinea;$9lad$&$ mes’eleleri ya1d$r$rd$. <aha s%nra /alebeleri bunlar$ e1berlerlerdi.

5sneî %nun ha99$nda@ Muhammed el-Mür/edâ, Iâfiî me1hebi f$9$h e hadîsâlimlerinden %lu', hadîs ilminde hâf$1 idi. <înî mes’elelerin ineli9lerini bilirdiB deme9/edir.

eyn-ül-Wrâ9î ise %nun ha99$nda@ M$s$r e âhire’de ;%9 9imseler %ndan ilim eahlâ9 &rendi. Ia’bân ay$nda /â’?ndan ebâdan# efa/ e//iB deme9/edir.

İmâdüddîn el-Mür/edâ, /asauf erbâb$na ;%9 hürme/ ederdi. =nlar$n s%hbe/ineidi', dualar$n$ is/erdi. =, 1aman$n inisi idi. =nunla berâber %lanlar, 9endisinden ayr$lma9is/eme1di. <ersleri ;%9 faydal$ %lu', ilim bah;esi idi. 3u bah;enin haas$ ile ü1ün/ülü %lanher nül ferahl$9 bulurdu.

İmâdüddîn el-Mür/edâ, misa9$n fâideleri ha99$nda yle buyurdu@ Misa99ullanman$n faydalar$ndan ba1$lar$ unlard$r@ 3irinisi, a&$1 /emi1 %lur. İ9inisi, Allahü/eâlâ 9ullanandan râ1$ %lur. Q;ünüsü, mele9ler 9endisinden h%nud %lur. ira a&$19%9usundan mele9ler ininir. <rdünüsü, ey/an amlan$r. 3einisi, hayr$ e hasena/$

iyili&i# ;%9 %lur. Al/$n$s$, 1leri nurlan$r. Dedinisi, sa;lar$ 9ue/lenir. 7e9i1inisi, die/lerini 9ue/lendirir. <%9u1unusu, balam$ iderir. =nunusu, fasîh-ül-lisân %lur e9%numas$ dü1ün %lur. =nbirinisi, 1e9ây$ 9ue/lendirir. =ni9inisi, ba damarlar$n$9ue/lendirir. =nü;ünüsü, r$19$ b%l %lur. =ndrdünüsü, dilerin sar$l$&$n$ e a&1$n 'is9%9usunu iderir. =nbeinisi e en nemlisi, s%n nefes/e îmân ile i/me&e sebe' %lur.Abdes/in edeblerinden %ndrdünüsü, a&1$ y$9ar9en dileri misa9 ile /emi1leme9/ir.Misa9, Arabis/an’da bulunan 5ra9 a&a$n$n dal$ndan, bir 9ar$ u1unlu9/a 9esilen 'ar;ad$r.5ra9 dal$ bulunma1sa, 1ey/in eya ba9a dallardan da %labilir. 0ar a&a$ %lma1. :ün9üa$d$r. Misa9 bulunma1sa, f$r;a da 9ullan$labilir.#

İmâdüddîn el-Mür/edâ ;ei/li 9%nulara dâir eserler ya1m$/$r. Da1m$ %ldu&ueserlerden ba1$lar$ unlard$r@ !- 5/-Jenbîh, 2- 5l-Hâiy-üs-saîr.

1) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 1282) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4283) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1044) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 2% ) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 382

M$HAMMED BİN İ!MÂİL EL-%AKÎH:5liyân$n büyü9lerinden. İsmi, Muhammed bin İsmâil bin 5b? 3e9r el->a9îh %lu',

9ünyesi 5b? Abdullah’/$r. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir. (8 m. !"+# senesinde efa/e//i. Cenâ1esini Ierîf Ahmed el-Küdeynî y$9ad$. Oera’ e /a9â sâhibi bir 1â/ %lan 5b?Abdullah’$n hâlleri e 9erâme/leri ;%9 idi.

Iyle anla/$l$r@ 3ir 9ii, ba9a bir beldeden, 5b? Abdullah’$ 1iyâre/ i;in y%la ;$9/$.D%lda e9$yalar nünü 9esi', elbiselerini e yan$nda bulunan 'aralar$ ald$lar. = 9ii, 5b?Abdullah el->a9îh’in yan$na eline, durumu %na anla//$ e4 Ha99$m$ bana dndürüneye9adar senin yeme&ini yememB dedi. 5b? Abdullah %nu, dedesi Ieyh D?suf’un 9abrine/ürdü. İh/iyâ; ân$nda %nun 9abrine i/me9 %nun âde/i idi. endi yü9se9 dereesinibylee se/rediy%rdu. abrin yan$nda bir saa/ 9adar %/urdular. 7%nra 5b? Abdullah,misâfirine4 abrin ar9as$na ba9, ne rüy%rsunB dedi. 3a9ma9 i;in 9al9/$&$nda, elbisesinie i;inde9i dirhemlerinin hi; e9silmemi %lara9 durdu&unu rdü.B

Ieyh 7âlih Ahmed es-7?fî yle anla/$r@ Ieyh 5b? Abdullah’la sahrada yürüy%rdu9.3en %na4 5y efendimS 5liyâya yürüme hâlinde 1el bir durum ar m$d$rRB diye s%rdum.= da4 5e/, /ahyi1 ard$rB deyine, ben4 Jahyi1 nas$l %lurRB diye s%rdum. 3ana dnere94

İ/e byleSB dedi e yerinden, hare9e/ e//i. 3ir de ba9/$m 9i, bilmedi&imi1 bir yerdeyi1.3ana dnere94 5y AhmedS 3i1imle, ne9i bulundu&umu1 yer aras$nda i9i ayl$9 y%l arBdedi. İ9ini defâ hare9e/ e//i. 3ir de ba9/$m 9i, yine ne9i yerimi1deyi1.B




1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 282) el-i bkât- /nâbile; cild-2, sh. 38&

M$HAMMED BİN NAKKÂ& (M/;;e5 b, A+,):Iâfiî me1hebi f$9$h, hadîs, /efsîr, us?l-i f$9$h, edebiyâ/ e nahi âlimi. İsmi,

Muhammed bin Abdülâhid bin Dahyâ bin Abdürrahîm ed-<e99âlî’dir. ünyesi 5b? Qmâme%lu', la9ab$ Iemsüddîn’dir. İbn-i 0a99a diye bilinir. (2+ m. !"2+# y$l$nda d%&du&usylenir. (6" m. !"6!# y$l$ Kabî’ul-eel ay$nda âhire’de efa/ e//i. Aslen Mariblidir.

$râa/ ilmini, 3urhânüddîn er-Keîdî’den, Arabî ilimleri, 5b? Hayyân Muhib 7âi eba9alar$ndan ald$. Hâiy-üs-7aîrB adl$ eseri e1berledi. M$s$r’da il9 ne %nu e1berledimB derdi. Iihâbüddîn 5nsârî, Ja9$yyüddîn 7üb9î’nin yan$nda ilim ile meul %ldu. :ei/liilimlerde mü/ehass$s %ldu. <ersler %9u/u', fe/â erdi. İnsanlara a’1 e nasîha/ eyledi.Meh?r ha/îblerden idi. Gü1el iir e nesir ya1ard$. M$s$r’da büyü9 bir mer/ebeye yü9seli',ilminin ;%9lu&u insanlar aras$nda yay$ld$. 3ir9a; medresede ders erdi.

Ja9$yyüddîn 7üb9î 1aman$nda Iam’a eldi. =rada a’1 e nasîha/la meul %ldu. Hi;1%rlu9 ;e9meden, ;%9 fasîh e ü1el 9%nuurdu. Oa’1lar$n$ dinleme9 i;in ;%9 insanlarelirdi. İbn-i esîr der 9i@ İbn-i 0a99a4 fa9îh, nahi âlimi, âir e â’i1 idi. :ei/li

ilimlerde mü/ehass$s idi.B 7afdî de der 9i@ Iam’a eldi&inde 7üb9î 9endisine ;%9 i9râmda bulundu, %nu dü.<ele/ ileri elenleri yan$nda 9$yme/i ard$. Iam’dan s%nra Hama’ya da i//i e %rada dahürme/ e i9râm rdü, İ11eddîn bin Cemâa, %na 7âlihiyye’de a1îfe ermi/ir.B

5serleri@ !- Ierh-u/-Jeshîl, 2- Ierh-ul-Vmde 8 ild#, "- Ierhu 5lfiye/i İbn-i Mâli9, *-i/âb-ün-0e1âir el->ür?9, +- Jahrîü 5hâdîs-ir-Kâfiî, 6- Jefsîr-ül-ur’ân V1un bir/efsîrdir. 3u /efsîrine es-7âb$9 el-Fâh$9 ad$n$ ermi/ir#, (- 5l-Mü1emme fî is/i’mâli ehl-i1-imme, 8- İh9âm-ül-Ah9âm.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. 2 2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 713) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 183

4) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1%8) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 1020) El-@"lâm; cild-0, sh. 2807) bkât-ül-mü#essir$n; cild-2, sh. 2&&8) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 2%2%) 5r9ckelmnn; Fl-2, sh. 247, <!:-2, sh. %

M$HAMMED BİN !MAN EL-EN!Â#Î (M/;;e5 Hrîrî):Hanefî f$9$h âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin =sman bin 5bi’l-Hasen bin

Abdülehhâb el-5nsârî el-Harîrî’dir. âd$ Iemseddîn la9ab$ ile meh?r %ldu. 3abas$n$nla9ab$ da 7afiyyüddîn-i Harîrî idi. 3abas$, harîr i'e9# /iâre/i ile meul %ldu&u i;in,

HarîrîB nisbe/i ile /an$nm$/$. 6+" m. !2++# senesi 7afer ay$nda d%&du. 3ir;%9 âlimdenilim /ahsîl edi' yü9seldi. Hanefî me1hebinde büyü9 bir f$9$h âlimi idi. HidâyeB ad$nda9imeh?r f$9$h 9i/ab$n$ erh e//i. (28 m. !"28# senesinde, M$s$r’da 9ad$l$9 ya'ar9en efa/e//i.

Muhammed Harîrî4 Mi9dâd el-aysî’den, Müslim bin Allân’dan e ba9a âlimlerdenhadîs-i erîf dinledi. >$9$h ilminde mü/ehass$s bir âlim %lara9 ye/i/i e ders erdi. >$9$h,nahi e ba9a ilimlere dâir bir;%9 eseri e1berledi. HidâyeB 9i/ab$ bunlardand$r. Ayr$a%nunla ;%9 alâ9alan$' erh e//i. 7a’îd bin Ali el-3ursaî, f$9$h ilmini /ahsîl e//i&ih%alar$ndand$r. <$me9 9ad$l$&$na /ayin edildi&inde, âhiriyye e daha ba9amedreselerde ders %9u//u. 7%nra M$s$r’a i/me9 is/eyi', Iam’dan ayr$ld$. =rada (!) m.!"!)# senesi Kabî’ul-eel ay$nda diyâr-$ M$s$r 9ad$l$&$na /ayin edildi. 3u a1îfesineilâe/en, 7âlihiyye, 0âs$riyye, Câmi-i Hâ9im e daha ba9a medreselerde ders de%9u/urdu. ad$l$9 hi1me/lerinde, insanlar$n ha9lar$n$ 1e/me9/e e aralar$nda9i ih/ilâflar$;1me9/e ;%9 ayre/li idi. Jalebelerine e derslerini /a9ib edenlere faydal$ %lmaya ;%9

;al$$rd$. 0e1îh, /emi1 bir ahlâ9a sâhi' %lu', 9imseden bir hediye 9abul e/me1di.51berledi&i 9i/a'lar$ unu/mama9 i;in s$9 s$9 /e9rar ederdi.



bu âlime hi1me/ ederdi. İbn-i Küeyd, âmiye ider 3uhârî isimli meh?r hadîs 9i/ab$ndani9i hadîs-i erîfi a;$9lar, hadîslerin me/ni e senedi ü1erinde de 9%nuurdu. İbn-ül-Ha9îmisimli e1îr ()8 m. !")8#’de ldürülüne, Muhammed bin Küeyd G$rna/a’dan ;$9ara9Vde’ye eldi. 3uran$n âlisi =sman bin 5bî D?suf el-Merînî’nin yan$nda, lüneye 9adarhürme/ rere9 yaad$.

ehebî, 7iyerü-A’lâm-in-0übelâ isimli eserinde der 9i@ Muhammed bin Küeyd,

d%&u seferinden dndü9/en s%nra, 7eb/e’ye yerle/i. =rada âlimler, dele/ adamlar$ ehal9 /araf$ndan büyü9 alâ9a rdü. 6! m. !22# senesinde buradan ayr$ld$. Oera’ sâhibi%lu', her hare9e/inde l;ülü daran$r, insanlardan u1a9 dururdu, insanlara faydal$ %lma9e %nlar$n 1arar rmemeleri i;in, ih/iyâ;lar$n$ hemen idermeye ;al$$rd$. Jalebelere,arîblere e fa9irlere yard$m ederdi. /üleyen 9imselerin 9/ülemesi e 9$namas$ %nuenâb-$ Ha99$n r$1âs$ %lan bireyi ya'ma9/an al$9%yama1d$. Jam e9ar sâhibiydi.B

G$rna/a Jârihi isimli 9i/a'/a da yle ya1ma9/ad$r@ Araba, lüa/ e ar?1 ilimlerinde;%9 fa1la bili sahihi idi. Adâle/, büyü9lü9, h$f1, e9ar e insanlara d%&ru y%lu s/erme9ba9$m$ndan 1aman$n$n birii&i idi. :%9 hadîs-i erîf dinledi. 7ene/leri yüe, na9illeri d%&ru%lu', hadîs ilminde 9ue/liydi. 3u ilme ;%9 nem erirdi. Dine hadîs ilminde ileri rülü,muha99i9 idi. Hadîs âlimlerinin durumlar$n$ ;%9 iyi bilirdi. >$9$h, /efsîr e edebiyâ/ilimlerinde mâhir idi. Jârih bilisi fa1la %lu', /arihî hâdiseleri iyi bilirdi. $râa/ ilminde âlim,

ha/ san’a/$nda ;%9 us/a idi. Gü1el ahlâ9l$, ü1el yü1lü bir 1â/ idiB :ei/li ilimlere âi/ bir;%9 eser ya1m$/$r. 5serlerinden ba1$lar$ unlard$r@ !- Jelhîs-ül-aânîn fin-nah, 2- Ierh-u/-/enîs, "- Hü9m-ül-İs/iâre, *- İfâde/-ün-0asîh fî riâye/-is-7ahîh, +- İ1âh-ül-me1âhib, 6- Muhâ9eme/ü beyn-el-imâmeyn, (- Jerümân-ü/-/erâimalâ ebâb-il-3uhârî, 8- Mil-ül-aybe fîmen emea bi/?l-il-$ybe fir-Kihle/i ilâ Me99e eJaybe@ 3u eseri maribden d%&uya eliini e ha y%lulu&unu anla/ma9/ad$r. Al/$ ilddir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-11, sh. %32) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 111-1133) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 1%%4) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 31&

M$HAMMED BİN "A@KÛB (N,r55î b, "@3?b):Haleb e Iam’da ye/ien âlimlerden. İsmi, Muhammed bin Da’9?b bin Abdül9erîmbin 5bi’l-Me’âlî el-Halebî ed-<$me9î’dir. endi la9ab$ 0âsiruddîn, babas$n$n la9ab$ da7âhib Ierefüddîn idi. neleri İbn-i 7âhib diye /an$n$rd$. 7%nra, 0âs$ruddîn bin Da’9?b ad$ile meh?r %ldu. ayna9 eserlerde, ()) m. !"))# senesinden s%nra d%&du&ubildirilme9/edir. ü;ü9 ya/a ilimle meul %lmaya balad$. ur’ân-$ 9erîmin 9$râa/ini%9unuunu# Jâ-ür-Kümî’den &rendi. JenbîhB e Muh/asar-$ İbn-i HâibB e

HâibiyyeB 9i/a'lar$n$ e1berledi. = ayr$a, İbn-i İmâm el-Mehed, İbn-i Ha/îb Cibrîn e5sîr-ül-5bherî ibi âlimlerden de ilim /ahsîl e//i. İbn-i emli9ânî, %na fe/â erme9hus?sunda i1in ermi/i. Haleb’de 9ad$l$9 ya'/$ e burada9i 0?riyye e 5sediyyemedreselerinde ders erdi. J$b ilmine dâir ya1$lm$ %lan ânunB 9i/ab$ ile me’ânî ebeyân ilimlerine âi/ bir;%9 9i/ab$ yan$ndan ay$rma1d$. İl9 defâ Haleb emîrinin saray$ndaya1$ ileri 9â/ibli&ine /ayin edildi. 7%nra, dele/ ileri ile ilili ya1$lar$n il9 defâ %9unu'inelenmesi a1îfesine e/irildi. 5mîr 5r?n, %na ;%9 ya9$nl$9 s/erir, hürme/ e say$da9usur e/me1di. (" m. !""# senesinde, Iihâbüddîn bin u/b’dan b%alan, Haleb’de s$r9â/ibli&ine e/irildi. (*) m. !"*(# senesinde de <$me9’da, s$r i1li ya1$# 9â/ibli&ine/ayin edildi. Ayr$a %rada Iâmi/eyn Medresesi’nde ders %9u//u. Medresenin emüderrislerin idâresi a1îfesi 9endisine erildi. :%9 ;abu9 iir ya1ard$ e ;%9 ü1el ha//$ya1$s$# ard$. Haleb’de ;%9 u1un süre, 5sediyye’de ders erme ilerinden ayr$lmad$. <ahas%nra <$me9’da 9ad$as9er %lara9 /ayin edildi e efa/$na 9adar buradan ayr$lmad$. (6"m. !"62# senesi il9a’de ay$nda efa/ e//i.

0âs$ruddîn bin Da’9?b, ;ei/li âlimlerin ya1d$&$ 9$yme/li 9i/a'lardan ;%&unu /emine/mi/i. >ahreddîn ibni Ha/îb Cibrîn ile eâf /efsîrini berâber %9udular. J?sî’nin Je19ireB sinin yar$s$na 9adar$n$ 5bherî’den %9udu. Jalhâ’dan nahi ilmini &rendi.

7adefî diy%r 9i@ =, 1aman$n en ayre/li, ;al$9an, a9$ll$ e ilimde ;$nar a&a$ ibi

yü9se9 e sa&lam %lan âlimlerden idi. 5mîrlerin, âlilerin, %rdu 9umandanlar$n$n eâlimlerin yan$nda ;%9 i/ibâr rür, %nlar /araf$ndan ;%9 medhedilir, ülürdü. 7a9in bir hâli



e her9es /araf$ndan seilen, be&enilen bir ahlâ9$ ard$. imseye semedi&i birey ilemuâmele e/me1di. = bir defâs$nda4 3en, Allahü /eâlâ e Kes?lü, 7ul/an e 5mîr ileâd$’l-9udâ/ ad$na i rüy%rumB demi/i. :ün9ü, insanlar$n suâllerine fe/â eri', %nlar$ndinde9i hü9münü bildirme9, Allah e Kes?lü ad$na i rme9/ir. 7$r 9â/i'li&i ya'/$&$ i;in7ul/an$n e 5mîrin ad$na i rme9/eydi. =nun elinde 9ad$ efendinin mührü de ard$.V1un 1aman bu ilerine deam e//i. 3u 9adar hasle/ler, %ndan ba9a 9imseler de bir araya

elememi/ir.B

1) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 287, 288, 28%

M$HAMMED BİN "Û!$%:Hindis/an’da ye/ien ;e/iyye eliyâs$n$n büyü9lerinden. Ha1re/-i Hasen elâd$ndan

/%runlar$ndan# %lu' Ierîfdir. İsmi, Muhammed bin D?suf <ehleî %lu', <ehlî’dendir.7e9i1ini asr$n s%nlar$nda efa/ e//i. :erâ&-$ <ehlî %lara9 bilinen 0asîreddîn-i Mahm?dha1re/lerinin halîfelerinin en nde elenlerindendir. âhirî e bâ/$nî ilimlerde âlim, eliyâl$9y%lunda yü9se9, ;%9 9$yme/li bir 1â/ idi. endisine is?dirâ1 denilirdi. 3yle /an$nm$/$r.H%as$na %lan muhabbe/ e ba&l$l$&$ 'e9 fa1la idi. 3unun i;in h%as$ %lan 0asîreddînha1re/leri4

M<eid $sdirâz"n kim ki mür$di 9ld!.Kllhi hlâ# 9kt!r, k (e m!hbbet b!ld!.N

demi/ir. Hâe Muhammed bin D?suf, h%as$ :erâ&-$ <ehlî’nin (+( m. !"+6# senesindeefa/$ndan s%nra, <ehlî’den <e99en’e idi', %rada yerle/i. =rada her9es /araf$ndan hüsn-i 9abul ren H1. Hâe, % iâr$n insanlar$na ;%9 fâideli %ldu. Her9es %ndan is/ifâde e//i.7%hbe/ine 9%/u. 3ir;%9 /alebe ye/i/irdi. Jalebelerinden Muhammed isminde birisi, h%as$îs?dirâ1’$n s1lerini /%'lay$', Ceâmi’ul-9elîm isimli bir melf?1â/ s1ler# 9i/ab$ meydanae/irdi. îs?dirâ1 Muhammed bin D?suf ha1re/lerinin buyurdu&u 9$yme/li s1lerindenba1$lar$ unlard$r@

Münâ1arada, s1 5shâb-$ 9irâm efendilerimi1in üs/ünlü9leri me1?una eline hi;

s1 syleyemem. 71 esnas$nda far9$nda %lmadan 9ullanaa&$m uyunsu1 bir 9elime ile %büyü9lerden birini ini/me9/en 9%r9ar$m. =nlar ha99$nda 9albimde9i i’/i9âd yledir 9i@İs/isnas$1 5shâb-$ 9irâm$n he'si, /emi1, se;ilmi e yü9se9 1â/lard$r, i;lerinden hi;birisinedil u1a/$lma1. 5n üs/ünleri Hulefâ-i Kâidîn’dir. 3unlar$n da üs/ünlü9leri halifeli9 s$ralar$nare4 H1. 5b? 3e9r, H1. mer, H1. =sman e H1. Ali’dir r.anhüm#.B

Plimler ih/ilâf e//iler 9i4 Müslümana lüm mü daha iyidir, y%9sa yaama9 m$RBHereyin en d%&rusunu Allahü /eâlâ bilir ama, Kes?lullah efendimi1in der-i se’âde/lerindebir müslüman i;in yaama9 daha iyi idi. =ndan s%nra ise lüm iyidir.B

5&er iyi bir saa//e, 9alb, Allahü /eâlâ ile %lursa, i/e % Cenne/li9 bir i/ir.

<e(erek bir 6üzele bkmk bir zmn,Tstündür Cmür b9! bir :âdiâh 9lmktn.N

Hâe Muhammed bin D?suf ha1re/lerinin en meh?r /asniflerinden birisi de, i/âb-$esmâr’d$r.


M$HAMMED BİN "Û!$% E#-#ÛMÎ (M/;;e5 K8e6î):Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin D?suf bin İlyâs er-K?mî el-

%neî’dir. ünyesi 5b? Abdullah %lu', Iemseddîn la9ab$ ile /an$n$rd$. (!+ eya (!6 m.!"!6# senesinde %nya’da d%&du. ne memle9e/inde ilimle meul %ldu. >$9$h, hadîs edaha bir;%9 ilimde 'e9 mâhir %ldu.

Gen; ya$nda i9en <$me9’a Iam’a# i//i. V1un 1aman %rada 9ald$. 3ü/ün insanlar

9endisiyle ilileni', %ndan ilim &renmeye ;al$/$lar. = ise sâdee ilim e ibâde/le meul%lu', ba9a eylerle ililinmedi. ad$l$9 e /edrisa/ ilerinde bir a1îfe 9abul e/medi.İbâde/, 1ühd, era’ e /a9â ba9$mlar$ndan 1aman$nda9i her9es/en daha üs/ün %ldu. Hilm



yumua9l$9# e /a9âda9i hre/i, her yere yay$ld$. =nun rias$n$, ar1usunu 9imseredde/me1, eri ;eirme1 %ldu. aman$n$n emirleri, sul/anlar$ her ar1usunu yerinee/irirlerdi. :%9 faydal$ eserler ha1$rlad$. 7ul/anlara emr-i ma’r?f/an, nasîha/ e/me9/enasla eri durma1d$. İslâmiye/in yasa9 e//i&i hus?slarda, hi; ;e9inmeden nehyeder, bunlar$ya'mamalar$ i;in ;%9 ayre/ sarf ederdi. mrünün s%nuna d%&ru hadîs ilmiyle meul%lmaya balad$.

Muhammed %neî, süarili9 e har' âle/lerini ya'ma9la da ;%9 meul %ldu. 7aydâe 3eyru/ ehirleri aras$nda, s$n$rda nbe/ /u/ma9 niye/iyle ;%9 idi' eldi. 3eyru/’/anbe/ /u/ar9en, dümanla ya'$lan muharebeye bi11a/ 9a/$lm$/$r. <eni1 sahilinde bir 9aleinâ e//irdi. âhire e udüs’/e de bir süre i9âme/ e//i. 7%nra <$me9’a dndü. Iehrinbira1 d$$nda bulunan Mi11e’de9i 1aiyesine yerlei', ba9a bir yere ayr$lmad$. (88 m.!"86# senesi Cemâ1il-âh$r ay$n$n beinde /â’?n ebâ# sal$n$ndan efa/ e//i.

Muhammed %neî ha1re/leri4 âlim, fâ1$l e 9âmil bir 1â/ %lu', a9lî e na9lîilimlerde, asr$n$n âlimleri aras$nda ;%9 yü9selmi/i. >$9$h e us?l-i f$9$h ilimlerinde 'e9mü/ehass$s/$. =4 Jâüddîn İsmâil bin Halîl, >ahreddîn =sman bin Mus/afâ Jür9mânî,7adrüddîn 7üleymân bin 5bi’l-İ11, Mahm?d-i Harîrî ibi âlimlerden ilim /ahsîl edi', 'e9yü9seldi.

İbn-i Habîb diy%r 9i@ =, ilim e amel ba9$m$ndan 1aman$n$n imâm$, en büyü9 âlimi

idi. Hâli, idia/$ e âlimli9 alâme/ini /a$mas$ ba9$m$ndan da insanlar$n en hay$rl$s$, iyisi%ldu. ühd e /a9â sâhi'lerinin en nde eleni idi. İlminin ;%9lu&unu e anlay$$n$nineli&ini s/eren 9$yme/li eserleri ard$r. Mema’-ul-bahreynB ad$nda9i eseri erh e//i.emaherî’nin MufassalB$n$ 9$sal//$. <ürer-ül-bihârB ad$nda9i eserine de, Ahmed binHanbel ha1re/lerinin me1hebinin f$9$h bililerini ilâe e//i. elâm ilmine dâir ya1$lan

Vmde/-ün-0esefîB ad$nda9i eseri de erh e//i. 3undan ba9a eserleri de ard$r.B 3al$a eserleri unlard$r@ !- Ierhu Mema’ul-bahreyn e mül/e9an-nehrayn@ Hanefî

f$9h$na dâir ya1$lm$ %lan !) ildli9 9$yme/li bir eserdir. 2- Ierhu /elhîs-il-mif/âh@a1înî’nin me’anî e beyân ilimlerine dâir %lan eserinin erhidir. "- Hâiye/i Ierh-iMüslim@ İmâm-$ 0eeî’nin hadîs ilmine dâir %lan eserinin erhidir. *- Muh/asar-ül-Mufassal@ emaherî’nin nahi ha99$nda9i eserinin erhidir. +- Ierhu Vmde/-il-a9âid@Abdullah-i 0esefî’nin 9elâm a9âid# ilmi ha99$nda9i eserinin erhidir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 1222) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 2%2, 2% 3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 3& 4) El-'e(âid-ül-hehie; sh. 2&2, 2&3) Esmâ-ül-müelli#$n; cild-2, sh. 172

M$HAMMED CEMÂLEDDÎN-İ EZHE#Î:İslâm âlimlerinden e eliyân$n büyü9lerinden. İsmi, Muhammed 9ünyesi 5bü’l-

Hasen e la9ab$ Cemâleddîn’dir. M$s$r’da Câmi’ul-e1her Medresesi’nde ilim /ahsîlindebulundu&u i;in, 51herî diye nisbe/ edilmi/ir. <aha ;%9 Cemâleddîn-i 51herî diye /an$n$r.7eyyid %lu', nesebi H1. Hüseyn’e dayanma9/ad$r. Iîrâ1 nahiyelerinden alinâr’a ba&l$Den9enler 9yünde d%&u' büyüyen Cemâleddîn-i 51herî’nin d%&um /ârihi /esbi/edilememi/ir. (6) m. !"+8# senesinde Geylân ehri iar$nda bulunan Fener-ünânme9iinde efa/ e/mi %lu', 9abri %radad$r.

:%u9lu&u, d%&um yeri %lan Den9enler 9yünde e;en Cemâleddîn Muhammed, ilim&renme ;a&$na eline, M$s$r’da bulunan meh?r Câmi’ul-e1her Medresesi’ne i//i, %rada1aman$n âlimlerinden dînî ilimleri %9udu. 3urada /ahsîlini /amamlad$9/an s%nra, Jebrî1’eyerle/i. =rada, /asauf y%lunda ilerleme9 i;in, Iihâbüddîn-i 7ühreerdî ha1re/lerinin%&lu Iihâbüddîn-i Jebrî1î’nin /alebeleri aras$na irdi. = büyü9 1â/$n hu1?runda, s%hbe/ ehi1me/lerinde bulunara9 9emâle eldi9/en s%nra, insanlara d%&ru y%l s/erme9 i;in,h%as$ /araf$ndan Geylân /araflar$na nderildi.

Geylân ya9$nlar$nda bulunan %/es/e isimli 9yde yerleen Cemâleddîn-i 51herî i;in,âlimleri e eliyây$ seenler, bir /e99e e mesid ya'/$rd$lar. 3urada u1un seneler hi1me/edi', insanlar$n saâde/e 9aumalar$ i;in ;%9 ayre/ s/erdi. :%9 /alebe ye/i/irdi.

İslâmiye/in bü/ün emir e yasa9lar$na riâye/ e//i&i i;in, syledi&i s1ler insanlara ;%9/esir eden Cemâleddîn-i 51herî, bir;%9 9imsenin saâde/e 9aumalar$na esîle %ldu.



Kiyâ1e/ e müâhedede nefsin is/edi&i, h%land$&$ eyleri ya'mama9/a e %na 1%r elenis/emedi&i be&enmedi&i eyleri ya'ma9/a# ;%9 ileri idi. Demesi e i;mesi ;%9 a1 idi. 3a1anünlere einde yeme9 'imedi&i %lurdu. >a9a/ bu hâllerini 9imseye bildirme1, 9imseninde bilmesini is/eme1di. Ha//â bu hâllerin ba9alar$ /araf$ndan anla$lmamas$ i;in, edeyeme9 'iiriliy%rmu e yeme9 yeniy%rmu ibi sesler ya'ard$.

Vfa9 bir arâ1isi ard$. =ray$ ba9a birine 9iraya erir, eliri ile ye/inirdi. =radan

elen mahs?l âye/ bere9e/li %lur e 9endilerine ye/erdi. İlimde9i e eliyâl$9 y%lunda9idereesi 'e9 üs/ün %lan 7eyyid Cemâleddîn-i 51herî, yü9se9 dedelerine lây$9 bir elâ/ idi.endisi, bedenen fi1i9î %lara9# ;%9 1ay$f idi. >a9a/, Allahü /eâlân$n emirlerini ya'ma9/ahi; ee9li9 s/erme1di. 7esi 'e9 ü1el %lu', <â?dî sesi ile ;%9 ü1el ur’ân-$ 9erîm%9urdu.

Cemâleddîn-i 51herî’nin /alabelerinden biri anla/$r@ 3ir sene, bir 9âfile ile haai/me9 ü1ere y%la ;$9/$m. Dan$mda babam ard$. Ha$m$1$ /amamlay$' eri dner9enih/iyâ; iderme9 i;in, ü1erinde bulundu&um deeden indim. Jenhâ bir yere i//im. 3us$rada bir 9um f$r/$nas$ ;$9$', e/râf rünme1 %ldu. 0erede %ldu&umu a$rd$m. âfilei/mi/i e ben ;lün %r/as$nda yaln$1 ba$ma 9alm$/$m. A&layara9, ne ya'aa&$m$ bilme1a1iye//e sa&a s%la 9%/um. Wss$1 ;lde hi; 9imse y%9/u. :aresi1 %lara9, bira1 yü9se9/ebulunan bir 9ayan$n 9%u&una s$&$nd$m. A; susu1, y%run e ;aresi1 bir hâlde idim.

3urada a&laya a&laya uyumuum. Vy9umun aras$nda, 9ula&$ma seslerin eldi&inihisse//im. Hemen aya&a 9al9/$m. 3a1$ 9imselerin bulundu&um yere d%&ru elme9/e%ldu9lar$n$ anlad$m. Hemen aa&$ya indim.

Her birisi bir arslana binmi, heybe/li e n?rânî yü1lü yedi /ane 1â/$n bana d%&ruya9lama9/a %ldu&unu rdüm. nlerine ;$9$', %nlara selâm erdim. 7elâm$m$ ald$lar.A&l$yara9 %nlara durumumu bildirdim. 3ana yard$m$ %lmalar$, beni de berâber/ürmeleri i;in yalard$m, i;lerinden birisi bana4 3i1im mühim bir hi1me/imi1 ard$r.=nu rmeye idiy%ru1. 7en bi1imle birli9/e bulunmaya /ahammül edeme1sin. >a9a/sabaha d%&ru, %lun e 9âmil bir 1â/ buradan e;er, sen %na durumunu ar1e/. =, Allahü/eâlân$n i1ni ile seni diledi&in yere ula/$r$rB dedi. 3undan s%nra % yedi 1â/ 1den9ayb%ldular.

= ee %rada be9ledim. 7abaha 9adar 1üme uy9u irmedi. He' % elee9 1â/$n

y%lunu 1e/liy%rdum. 7abah nama1$na ya9$n, a9am9i 9imselerin bildirdi&i as$flarda,9âmil bir 1â/$n, yürüyere9 e9ar e heybe/le bulundu&um yere d%&ru eldi&ini rü', ;%9seindim. Hemen y%luna ;$9/$m. Hürme/ e edeble 9endisine selâm eri', hâlimi eba$mdan e;enleri anla//$m. 3ana4 Q1ülmeyin, haydi benimle elini1B dedi. 3en de9endisini /a’9ib e//im. Gider9en beni bir uy9u bas/$rd$. Vyu9lam$$m. G1ümü a;/$&$mda,9endimi memle9e/im %lan Minâyin ehrinde, 9endi eimi1de buldum. Hâlbu9i, aradaünlere y%l yürüme9le bi/meyee9 u1a9 bir mesâfe ard$. 7einimden a&l$y%rdum.3abam da beni 9aybe/menin ü1ün/üsünden 9ur/ulmu %ldu. =na ba$mdan e;enlerianla//$m. = da ;%9 seini' Allahü /eâlâya ü9re//i.

Aradan u1un 1aman e;/i. 3abam efa/ e/mi, ben de en; ya/a 9imsesi19alm$/$m. 3ir yandan da senelere ne, ;lden 9ur/ulmama esîle %lan % büyü9 1â/$rme9 ar1usuyla yan$y%rdum. 0ihâye/ bir ee rüyamda bana4 Dâr$n ma9sad$na9auuy%rsunB denildi. Vyand$&$mda ;%9 hayre/ e//im e ;%9 mera9land$m. 7abah%ldu&unda, ya9$n /an$d$9lar$mdan biri bana4 yümü1e eliyâdan bir 1â/ elmi. Gelyan$na idelim. 7%hbe/inde bulunal$m. Hay$r duas$n$ alal$mB dedi. 3en de %nlarla birli9/e %elen 1â/$n bulundu&u yere i//im. Her9es4 H% eldini1B diyere9 müsâfeha e//iler. 7$rabana eldi&inde, müsâfeha eder9en4 Ha y%lunda ;%9 s$9$n/$ ;e9/in e ;%9 ü1üldün de&ilmiRB dedi. endisine di99a/le ba9/$&$mda, %nun seneler ne benim ;lden 9ur/ulmamaesîle %lan 1â/ %ldu&unu anlad$m. = hâdiseyi ha/$rlay$na, /e9rar ellerine sar$l$' bireylersyleme9 is/edim. Hemen beni sus/urdu e4 3en sa& %ldu&um müdde/;e, bunu hi;9imseye anla/maSB buyurdu. 5fendimS 3enim bulundu&um yere si1den ne elen,herbirisi bir arslan$n s$r/$na binmi %lan e bana si1in elee&ini1i müUdeleyen % n?rânîyü1lü 1â/lar 9imler idiR 3en %nlar$ anl$yamad$mB dedim. 3unun ü1erine4 =nlar,9endilerine yediler denilen eliyâ 1â/lard$r. aman$n 9u/bu %lan, âlim e elî 1â/ ilerüme9 ü1ere â’be-i mua11amaya idiy%rlard$ buyurdu. 3en, bu hâli, % haya//a %ldu&u

müdde/;e 9imseye anla/mad$m. Cemâleddîn-i 51herî’ye /alebe %lmam byle %ldu. 3undans%nra ben Cemâleddîn-i 51herî ha1re/lerinin yan$ndan ayr$lmad$m. =nun /alebelerinden



%ldum. 7%hbe/ e hi1me/lerinde bulunma9la bir;%9 maneî ni’me/lere e %lunlu9dereelerine 9au/um.B

7eyyid Cemâleddîn-i 51herî ha1re/leri anla/$r@ 3ir sene haa i/mi/im. :lün%r/as$nda suyum bi//i, susu1lu9/an ;%9 bunald$m. 7usu1lu&a sabrediy%r, fa9a/ i//i9;e/a9a/im 9esiliy%rdu. 0ihâye/ yürüyemeyee9 hâle eli', bir a&a$n al/$na ;9/üm. 7$r/$m$a&aa eri', ylee 9ala9ald$m. G1lerimi 9a'am$, 9endimden e;mi a1iye//e idim. 3u

arada elime bir su damlas$ dü/ü&ünü hisse//im. Hemen 1üm a;$ld$. Grünürlerde hi;birey y%9/u. Dine 1lerim 9a'and$ e yine 9endimden e;/im. 3ira1 s%nra, /e9rar bir sudamlas$n$n elime dü/ü&ünü hisse//im. G1ümü a;$' yu9ar$ya ba9/$&$mda, bir de nereyim, /am ü1erimde, a&a$n dal$nda as$lm$ a1iye//e bir su ma/haras$ ard$ e su%ndan daml$y%rdu. Hemen d%&rulu' ma/haray$ ald$m, i;inde9i sudan i;/im. = suyun /ad$,imdiye 9adar i;/i&im sular$n he'sinden daha fa1la idi. 5limi yü1ümü de y$9ay$'serinledim e ma/haray$ ald$&$m yere /e9rar as/$m. 3ir /araf/an y%la deam e/me9 ü1ereha1$rlan$r9en di&er /araf/an da bu su ma/haras$n$ buraya 9imin b$ra9m$ %labilee&inimera9 e//im. 7%nra da, buradan e;en ha$lardan birinin b$ra9m$ %labilee&inidüündüm. Jam bu s$rada, i1liden bir ses duydum 9i4 5y CemâleddînS 7en u ândayaln$1 ba$nas$n e bir ân Allahü /eâlây$ unu/muy%rsun. Her ân =’nu 1i9rediy%r e =’naibâde//e ee9li9 ya'm$y%rsun. Cenâb-$ Ha9, her emrine ihlâs ile sar$l$' yerine e/iren

9imseyi seer e s$9$n/$ e 1ar?re/ i;ine düü', hi; 9imseden yard$m alma9 ümîdi%lmad$&$ 1amanda da %nun imdâd$na ye/iirB diy%rdu. Gnüllere /esir eden bu /a/l$ s1leridi99a/le dinleyi', ;%9 seindim. Allahü /eâlâya ;%9 ü9redere9 y%luma deam e//im.3undan s%nra9i y%lulu&um müdde/ine de hi; susu1lu9 ;e9medim.B

3ir defâs$nda 7eyyid Cemâleddîn-i 51herî ha1re/leri, melisinde /%'lananlara a’1eder9en uyunsu1 bir 9imse eli', 7eyyid Cemâleddîn’e edebsi1e ba1$ s1ler sarfe//i. =da bu s1lere ü1üldü. >a9a/, ea' ermedi. = 9imse, ;$9$' i/me9 ü1ere 9a'$dan ad$m$n$a/ar a/ma1, d$ar$da bulunan bir 9'e9 % 9imsenin aya&$n$ yle bir $s$rd$ 9i, e/râf/anye/ienler ne 9adar u&ra/$lar ise de, 9'e9, % 9imsenin aya&$n$ b$ra9mad$&$ ibi,sürüyere9 %radan u1a9la/$rd$. 3a$ /a/an /aa ;ar'$lan % edebsi1 9imse, feryâd edere9feî bir e9ilde an erdi. = 9'e9, % 9imsenin aya&$n$ lmedi9;e b$ra9mad$. 3u hâdiseyiibre/le seyredenler, büyü9lere dil u1a/man$n ne 9adar /ehli9eli %ldu&unu daha iyi anlad$lar.

3ir defâs$nda 7eyyid Cemâleddîn-i 51herî rahme/ullahi aleyh#, /ra %lma9 ü1ere birberber dü99ân$na idi', %rada b% %lan baberberin sandalyesine %/urdu. 3erber /am /raedee&i 1aman, 1enin bir mü/eri eldi. 7eyyid ha1re/leri fa9ir rünülü %ldu&u i;in,berber %nun /ra$n$ b$ra9$', yeni elen mü/eriyi /ra e/meye balad$. 7eyyid ha1re/leribirey sylemeyi' be9ledi. = 9imsenin /ra$ bi/i', berber H1. 7eyyid’i /ra e/meyebalam$/$ 9i, /am % s$rada bir ne9i ibi 1enin bir mü/eri daha eldi. 3erber yine /ra$b$ra9$', yeni elen 9imseyi /ra e//i. 3u hâl ü; defâ /e9rarlan$na, 7eyyid ha1re/lerininayre/ine d%9undu. 3unlar$n 'araya dü9ün %ldu9lar$n$, insanlara %na re muâmelee//i9lerini düünü' ü1üldü. =r/ada bulunan biley /a$na4 5y /aS Al/$n %l 9i, bu 9imsenin1ü d%ysun e nlü 1enin %lsunB buyurdu. = /a, Allahü /eâlân$n i1ni ile % ânda s%mal/$n hâline dnü/ü. = al/$n$ al$', hayre/ler i;inde 9alan berberin auna 9%ydu. 3erberbunun eliyâ bir 1â/ %ldu&unu %na 9ar$ ;%9 büyü9 ha/â e//i&ini anlay$', ;%9 ü1üldü.iman %ldu. 5fendimS 1ür dileri1. 7i1i /an$yâmad$9. 7i1i ü1dü9. 3i1i affedi', ha99$n$1$helal edini1B dedi. 7eyyid ha1re/leri buna eaben4 3en ha99$m$ helâl e//im. Ama sa9$n%la 9i bir daha, 1enin biri eldi diye, /ra$na balad$&$n bir 9imseyi b$ra9$' da yeni elen9imseye i/me. 3ir 9imsenin nlünü alma9, bir;%9 al/$n alma9/an daha 9$yme/lidir.>a9irleri de h%r rme 9i, senin, fa9ir rünülü %ldu&u i;in ha9îr rdü&ün % 9imse,Allahü /eâlân$n, hürme/ine /a$ al/$na ;eirdi&i ma9b?l e elî bir 9ulu %labilir. 3ylee sende, eli' e;ii %lan bir 'ar;a al/$n i;in, % ma9b?l 1â/ hürme/ine 9auaa&$n ha9î9î eebedî bir;%9 ni’me//en mahr?m %labilirsinB diye nasîha/ edi', %radan ayr$ld$. 3erber ise,ya'/$&$na ;%9 'iman %lu', mahub bir e9ilde 7eyyid ha1re/lerinin ar9as$ndan ba9a9ald$.

7eyyid Cemâleddîn-i 51herî ha1re/lerinin ye/i/irdi&i /alebelerin say$s$ 'e9;%9, %lu',en büyü9lerinin e 9endisinden s%nra halîfesi %lan dr/ /ânesinin isimleri yledir@Jâüddîn İbrâhim âhid-i Geylânî, 9endi %&lu 7eyyid Ali 7eyyid 5bü’l-âs$m e 7eyyidMuhammed el-esîre.

1) +emezât *<ülemânie ütü:hânesi /âlet E#endi ksm, 281 n9l! kit:)



M$HAMMED KAZVÎNÎ:>$9$h, hadîs e edebiyâ/ âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdurrahmân bin mer bin

Ahmed bin Muhammed bin Abdül9erîm bin Hasen el-a1înî’dir. ünyesi 5bü’l-Meâlî %lu',la9ab$ Celâlüddîn’dir. 666 m. !268# senesinde M?sul’da d%&du. (" m. !""8# senesindeefa/ e//i. 7?f$yye 9abris/an$na defnedildi.

Muhammed a1înî, babas$ e 9ardei ile birli9/e Anad%lu’ya idi' yerle/i. 3uradailim ile meul %ldu. 3abas$ndan f$9$h ilmini &rendi. Anad%lu’da, yirmi ya$na elmedenne 9ad$l$9 ya'/$. 7%nra <$me9’a i//i. 3urada bulunan bir;%9 âlimden ders ald$. :ei/liilimleri /ahsîl e//i. Vs?l-i f$9$h, Arab dili e edebiyâ/$, meânî e beyân ilimlerindemü/ehass$s %ldu. Meh?r âlim 5y9î’den de f$9$h ilmini &rendi. İ11eddîn >âr?9î e bir;%9âlimden hadîs-i erîf dinledi. 3er1âlî, %nun riâye/ e//i&i hadîs-i erîflerden bir ü1’ü /ahrîe//i. <$me9’da, ne 9ardei İmâmüddîn’in, daha s%nra İbn-i 7asra’n$n yerine 9ad$l$9ya'/$.

Muhammed a1înî, (2* m. !"2*# senesinde 7ul/ân 0âs$r’$n yan$na i//i. = ünCuma idi. a1înî, sul/ânla bir müdde/ rü/ü9/en s%nra, sul/an %na, al’a Câmii’ndehu/be %9umas$n$ emre//i. 3unun ü1erine a1înî hu/be %9udu. a1înî’nin, sul/ân$n emriü1erine hu/be %9uyaa&$ ha/$r$ndan bile e;memi/i. Cuma nama1$ndan s%nra, sul/ân

%na, maddî durumu e ne 9adar b%ru %ldu&unu s%rdu. a1înî, b%ru %lan mi9/âr$syleyine, 7ul/an 0as$r, %nlar$n denmesini emre//i. 7%nra %nu, Iam 9ad$l$&$na /ayin e//i.M$s$r blesi 9ad$l$&$na ;a&$r$l$naya 9adar bu a1îfede 9ald$. 3urada, ayn$ 1amandaha/îbli9 de ya'/$. (2( m. !"2(# senesinde M$s$r’a ;a&$r$ld$ e İbn-i Cemâa’n$n yerine9ad$l$9 a1îfesine /ayin edildi.

Muhammed a1înî ;%9 mer/ idi. >a9irlere e muh/a;lara, a9$f mallar$ndanyard$m e//i. İnsanlar aras$nda, 9adri e 9$yme/i ;%9 yü9se9 idi. 7ul/ân, %nun s1üne ;%9i/ibâr ederdi. <aha s%nra /e9rar, Iam blesi 9ad$l$&$na /ayin edildi. <enilir 9i, M$s$r’dahi;bir Jür9 sul/ân$n$n yan$nda, Muhammed a1înî 9adar 9imse i/ibâr rmemi/ir.

ehebî %nun ha99$nda4 Muhammed a1înî, ifâdesi /a/l$ %lu', ;%9 ü1el 9%nuurdu.:%9 mer/ e yumua9 huylu bir 1â/ idi. Oefa/ e//i&i 1aman, büyü9 âlimler %nunenâ1esinde bulundu. =nun efa/$na her9es ;%9 ü1üldü. =nun haya/$n$ anla/ma9 is/ese9,

ildler d%lusu 9i/a' ya1$l$rB deme9/edir.Muhammed a1înî, bir;%9 eser ya1d$. =nlardan ba1$lar$ unlard$r@ !-Jelhîs-ül-mif/âh@ 3u esere ;%9 erh ya'$lm$/$r. 2- N1âh-ü/-/elhîs, "- 7üer-ül-merânî.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 14 2) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 183) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 34) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 18 ) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1230) i#tâh-üs-se"âde; cild-1, sh. 2&%7) 5!6et-ül-(!ât; cild-1, sh. 108) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 32%%) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 21&, 473, cild-2, sh. 1&&%, 10%2, 17041&) @hlQrdtP Kerzeichniss der rbischen /ndschri#ten; cild-0, sh. 30011) 5r9ckelmnn; Fl-2, sh. 22, <!:-2, sh. 1

M$HAMMED KELBÎ (M/;;e5 b, A/;e5):Mâli9î me1hebi f$9$h, 9elâm, hadîs, /efsîr e us?l âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin

Ahmed bin Muhammed bin Abdullah bin Dahyâ bin Abdurrahmân bin D?suf el-elbî el-G$rnâ/î %lu', 9ünyesi 5bü’l-âs$m’d$r. 6" m. !2*# y$l$nda d%&du. (*! m, !"*)# y$l$ndaJarif’/e İs'any%llarla müslümanlar aras$nda ereyan eden saa/a, âine hâdisesindeehîd %ldu.

Qs/âd 5b? Ca’fer bin übeyr’den ilim /ahsîl e//i. =ndan4 Araba, f$9$h, hadîs e9$râa/ ilimlerini &endi. 5bü’l-Hasen bin 7em’?n e 5b? Abdullah bin el-İmâd’dan dadersler ald$. 5l-Ha/îb-ül->âd$l 5b? Abdullah bin 3er/âl e üs/âd 5bü’l-âs$m bin Abdullah

e-Iâ/ el-5nsârî, el-Ha/îb 5b? Abdullah bin Kâid, 5bü’l-Med bin 5bi’l-Ahes, 5b?Abdullah bin 5b? Pmir ibi büyü9 âlimlerin derslerine deam edere9 ilmini ar//$rd$.



aman$nda9i büyü9 âlimlerden u1un 1aman ilim &renen Muhammed elbî, ayre/li;al$malar$ ne/iesinde büyü9 bir âlim %ldu.

3a9a ilerden a1e;ere9 ilimle meul %lma hus?sunda, rne9 al$naa9 birdurumda idi. Oa9/ini, ilim mü1â9ere e/me9, 9i/a' ya1ma9, ba1$ 9i/a'lar$ erh e/me9lee;irirdi. 3üyü9 f$9$h âlimi e haf$1 %lu', deaml$ ilim &re/ir e /alebe ye/i/irirdi. Araba,us?l, 9$râa/, hadîs, edebiyâ/ ilimlerinin he'sinde derin bili sâhibi idi. Jefsîr ilminde de

âlim %lu', /efsîr âlimlerinin âye/-i 9erîmeler ha99$nda9i s1lerini iyi bilirdi. İlme ;%9dü9ün %lan bu 1â/$n, ;%9 1enin bir 9ü/ü'hânesi ard$. <erslerine elenlerle âye/ ü1el9%nuur, ü1el muâmele eder, s%hbe/lerinden, s1lerinden is/ifâde edilirdi.

Her9ese 9ar$ iyili9 düünür, her9ese merhame/le muâmele ederdi. <%&ru i’/i9âdl$idi. Da$ en; %lmas$na ra&men, memle9e/inde Mesid-ül-a’1âmda ha/îbli9 a1îfesinierdiler. İlminin yü9se9li&i, ahlâ9$n$n ü1elli&i, fa1île/lerinin ;%9lu&u hus?sunda %nu/an$yanlar i//ifâ9 halindeydiler.

mrünü ilim &renme9, /alebe ye/i/irme9 e 9i/a' ya1ma9la e;iren bu mübâre9âlim, 'e9 9$yme/li eserler ya1d$. 3a1$lar$ unlard$r@ Oesîle/-ül-müslim fî /eh1îb-i 7ahîh-iMüslimB, 5l-aânîn-ül-f$9hiyye fî /elhisi me1heb-il-Mâli9iyyeB, 5l-Muh/asar-ül-3ârî fî9$râa/i 0âfiB, 5l->eâid-ül-âmme fî lahn-il-âmmeB, Ja9rîb-ül-Oüs?l ilâ ilm-il-us?lB, Vs?l-ül-9$râa/-is-si//eB, 5l-5nâr-üs-seniyye fil-9elimâ/-is-sünniyyeB, 5d-<eaâ/ el-e19ârB,

5/-Jenbîh alâ me1heb-i-Iâfiîyye el-HanefiyyeB, 0?r-ul-mübîn fî 9aâididdînB e >ihris/B <%&uda e ba/$da ye/imi büyü9 âlimleri bildiren bir 9i/a'/$r.#3unlardan 3a9a, /efsîr e 9$râa/ ilimlerine dâir n%/lar$ da ard$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-%, sh. 112) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 303) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 2% 4) bkât-ül-mü#essir$n *Dâ(d$); cild-2, sh. 81

M$HAMMED K$#A&Î (M/;;e5 b, A/;e5):>as’/a ye/imi 9$râa/ e Mâli9î me1hebi f$9$h âlimlerinden. Ad$, Muhammed bin

Ahmed bin 5bî 3e9r bin Dahyâ bin Abdurrahmân bin 5bî 3e9r bin Ali el-uraî e/-Jilmsânî

%lu', 9ünyesi 5b? Abdullah’d$r. >as ehrinde (+) m. !"*# y$l$nda efa/ e//i. Jilmsân’dadefnedildi.İbn-ül-İmâm 5bî eyd Abdurrahmân, 5b? M?sâ Nsâ, İbn-i 5bî İmrân M?sâ bin D?suf

el-Meeddâlî, 5b? Abdullah bin Abdünn?r, İbrâhim bin Ha9em es-7elî el-e//ânî, 5b?=sman 7a’îd bin İbrâhim bin Ali el-Hayyâ/ ibi 1aman$n$n âlimlerinden ilim /ahsîl e//i. 5b?İshâ9 e/-Jayyâr e 5b? Abdullah Muhammed bin Muhammed el-arm?nî ibi âlimlerin1aman$na ye/i/i. Da$ 9ü;ü9 %ldu&undan, bu i9i âlimden is/ifâde edemedi.

<eaml$ ilim &renme9, ;ei/li ilimlere dâir 9i/a'lar$ mü1â9ere e/me9, dersle meul%lma9, /alebe ye/i/irme9, ur’ân-$ 9erîm 9$râa/ e/me9le %9uma9la# meul %lurdu.u1ey Afri9a ül9elerinde 'arma9la s/erilen bir âlimdi. İlminin ;%9lu&u e 9ue/lili&i ile/an$n$r, âdil daranmas$ ile bilinirdi. :%9 fa1la ibâde/ eder, hâl e hare9e/lerinde dîneuymaya ;%9 di99a/ ederdi. Araba, f$9$h, /efsîr, /ârih e edebiyâ/ ilimlerinde ;%9 fa1la bilisâhibi idi. 3ununla berâber, us?l ilimlerini, münâ1ara, man/$9 ilimlerini de iyi bilirdi.Jasauf ilmine de â9$f %lu', s?fîlerin hâllerinden e ma9amlar$ndan 9%nuurdu.

Ha ibâde/ini yerine e/irme9, mübâre9 beldeleri rme9 ma9sad$yla Hia1’a i//i.Ha a1îfesini ifâ eder9en, dünyân$n ;ei/li beldelerinden elen âlimlerle /an$/$, %nlarlailim mü1â9eresinde bulundu.

Hia1 blesinin e di&er İslâm ül9elerinin büyü9 fa9îhleri, âlimleri, sâlih 1â/lar$ ilebir arada bulundu. Ha a1îfesini bi/irdi9/en s%nra memle9e/ine dnüne, 9endini/amamen ilme erdi. İlimden ba9a hereyden 9esildi. 5b? İnân âli %luna, aralar$ndasamimiye/ hâs$l %ldu. 5b? İnân %na, >as’/a emâa 9ad$l$&$ a1îfesini erdi. 3u a1îfedeu1un bir müdde/ a1îfe ya'/$.

İbn-ül-Ha/îb es-7elmânî e Muhammed urai’den ilim /ahsîl eden âlimlerdendir.

1) "r$#-ül-hle#; cild-2, sh. 302



M$HAMMED LAHMÎ (M/;;e5 b, A/;e5):Mâli9î me1hebi f$9$h, hadîs, 9$râa/ e lüa/ âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin

Ahmed bin <â?d bin M?sâ bin Mâli9 el-Fahmî’dir. ünyesi 5b? Abdullah %lu', İbn-ül-emâl diye bilinir. ayna9larda d%&um /ârihi 9esin belli %lmayan Muhammed el-Fahmî’nin,6*) m. !2*2# y$l$ndan ne d%&du&u bildirilme9/edir. ()2 m. !")2# y$l$nda efa/ e//i.

>a1île/ sâhiblerinin büyü9lerinden bir 1â/ idi. :%9 ibâde/ eder, elinde bulunan

yiyee9, iyee9 e eya ile idâre ederdi. Gs/eri/en u1a9, her9esle iyi e;inen, hâli eidia/$ ü1el bir 9imse idi. Memle9e/inde üs/âd 5bü’l-Hasen Ali bin Muhammed binFübbüddânî’den ilim /ahsîl e//i. Ha/îb 5bü’l-Hasen Ali bin D?suf bin 3erbâ9 e 5b?Abdullah Muhammed bin Ahmed’den hadîs-i erîf dinledi. 3u âlimlerden ur’ân-$ 9erîm9$râa/i ilmini &rendi. âd$ 5b? 3e9r bin Dahyâ bin Mehleb, 5b? Ali bin 5bi’l-Ahes, âd$5b? 3e9r bin Muhammed bin İbrâhim ed-<ebbâ el-\sî, 5b? Ca’fer e/-Jabbâ e Qs/âd5bü’l-Hüseyn bin 5bü’r-Kabî ibi âlimlerden Araba dil bililerini lüa/ ilmini &rendi.u/büddîn as/alânî, Cârullah 5bü’l-Dümn İbni Asâ9îr, İbn-i 5bi’d-<ünyâ e daha ba9ad%&uda ye/imi âlimler %na iâ1e/ erdiler.

$râa/ ilminde, ;%9 bili sâhibi meh?r bir âlim %ldu. =ndan ders alma9 e ilmindenis/ifâde e/me9 i;in, u1a9 yerlerden bir;%9 9imseler elirler, ilim &renirlerdi. Hadîs ilmindeüenilir 1â/lardand$. İslâm âlimleri, hadîs-i erîf &rendi9leri 9imselerin hâllerine,

ibâde/lerine, ilimlerine, hâf$1alar$na, ünlü9 yaay$lar$na di99a/ ederlerdi. 5mîn%lmayanlardan hadîs-i erîf alma1lard$. Güenilir, i’/imâda ayan %lanlar$ da durumlar$nare muh/elif 9elimelerle ifâde ederlerdi. >$9$h ilminde de ;%9 bililiydi. >$9$h mes’eleleriniiyi bilirdi. Ha//â a9idlerin ar/lar$n$, insanlar$n en iyi bilenlerinden idi. Füa/ e Arabalisân$na âi/ dil bililerinden h%lan$r, edebiyâ//an 1e9 al$rd$. İne ma’nâl$ ;%9 ü1el iirleriard$r. 5ndülüs’/e büyü9 âlimlerin bulundu&u beldeleri d%laara9, ;%9 say$da büyü9âlimden ilim /ahsîl e//i. <erslerinde bulundu&u âlimlerden riâye//e bulundu. &rendi&ibililere dâir eserler ya1d$. Jalebe ye/i/irme9 s?re/iyle insanlara faydal$ %lmaya ;al$/$.3a/a G$rna/a %lma9 ü1ere de&ii9 ehirlerde 9$râa/ dersleri %9u//u. =ndan ;%9 9imse ilim/ahsîl edi' ye/imi, me’1?n %lmular e ilminden ;%9 is/ifâde e/milerdir.

e9;%9 9$yme/li eserin de müellifi %lan Muhammed Fahmî’nin, eserlerinden ba1$lar$unlard$r@ !- i/âb-ül-mu9nîB, 5l-Müm/i’ fî /eh1îb-il-Mu9nîB eserleri 9$râa/ ilmine dâirdir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-8, sh. 2%2) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 3103) Ed-D$bâc-ül-müzehheb; sh. 2%8

M$HAMMED !ELLÂMÎ (M/;;e5 b, #9,@ e+-M2rî):Hadîs e /ârih âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin Kâfi’ bin Heres bin Muhammed

bin Iâfiî bin Muhammed bin 0i’me ibni >e/yân bin Münir bin a’b es-7ellâmî el-Amîdî el-M$srî’dir. ünyesi 5bü’l-Me’âlî %lu', Ja9$yyüddîn la9ab$ ile /an$n$rd$. ()* m. !")+# senesiil9a’de ay$nda M$s$r’da d%&du. 3abas$, %nu bir;%9 âlimin derslerinde bulundurdu. (!*senesinde daha 9ü;ü9 i9en, babas$ ile birli9/e M$s$r’dan Iam’a eldi. Je9rar M$s$r’adndüler. 3abas$, (2! m. !"2!#’de efa/ e//i9/en s%nra, 9endi 9endine ;%9 ilim mü/âlâae//i. Iam ile M$s$r aras$nda mü/eaddi/ 9ereler idi' elmi/i. 3urada9i âlimlerden ;%9hadîs-i erîf dinledi. Dü1binden 1iyâde hadîs-i erîfi, râîleri e me/inleri ile birli9/ee1berleyi', bu ilimde hâf$1l$9 'ayesine erimi/i. Jârih ilminde de büyü9 bir âlimdir. ((*m. !"(2# senesi Cemâ1il-eel ay$nda Iam’da efa/ e//i. 3âb-$ 7aîr 9abris/an$nadefnedildi.

Muhammed 7ellâmî, M$s$r’da Ja9$yyüddîn 7üleymân, 5b? 3e9r bin Abdüddâim edaha ba9a âlimlerden hadîs-i erîf dinlemi e <imyâ/î =sman bin el-Humsî e dahaba9a âlimler %na iâ1e/ ermilerdir. =, M$s$r e Iam’da hadîs-i erîf dinledi&i büyü9hadîs âlimlerini, 9endi h%alar$n$ dr/ ildli9 Mu’emB 9i/ab$nda /e9er /e9er say$' anla//$.Iam’da9i haf$1lardan Me11î, 3er1âlî e ehebî %nun hadîs eyhlerindendir. (2" m. !"2"#senesinde haa i//i. 3urada 9ar$la/$&$ âlimlerden ;%9 ilim &rendi. :%9 hadîs-i erîfdinledi. 7%nra memle9e/ine dndü. endisinden ilim &renme9 i;in elen her9esi 9abule//i. He'si %ndan ;%9 faydaland$, ilim &rendi. (2 m. !"2# senelerinde, Hama e

Haleb ehirlerine de idi' eldi. ("’da Iam’a dndü. 5b? Hayyân’$n bir 9asidesini



&reni' riâye/ e//i. 7%nra beini defâ Iam’a eli', buras$n$ a/an-$ aslî edindi. Oefa/$na9adar burada 9ald$. <âr-ül-hadîs-in-0?riyye e >âd$liyye medreselerinde ders %9u//u.

Hâf$1 ehebî, Mu’emB adl$ eserinde %nun ha99$nda diy%r 9i@ =, her9ese faydal$%lan bir âlimdir. İlim &renme9 i;in ;%9 seyaha/ ya'm$/$r. Kiâye/ e//i&i hadîs-i erîfler;%9 sa&lamd$r.B

Hâf$1 Iihâbüddîn bin Haî diy%r 9i@ =, ya1d$&$ 1aman ;%9 sa&lam e ara/$r$$ idi.

0a9le//i9lerini ya1ara9 1ab/ ederdi. 3en de, %ndan hadîs ilmini &rendim. =nunhu1?runda ;%9 hadîs-i erîf %9udum. =, MinhâB$ e İbn-i Mâli9’in 5lfiyeB ad$nda9ieserini e1berlemi/i. <eaml$ %nlar$ /e9rar ederdi.B

İbn-i Habîb diy%r 9i@ Hadîs ilminde e bu ilmi %9u/ma9/a en nde elen âlimlerdenidi. Hadîs-i erîflerin isnâd e riâye/ sâhi'lerinin isimlerini bilme9/e ;%9 derin biliyesâhi'/i. İlim &renme9 i;in ;%9 yeri d%la/$. M$s$r’da, Iam’da, Haleb’de hadîs-i erîfdinledi. İlim &renme9/e9i ar1usu ;%9 %ldu. Haa i//i. :%9 %9uyu' ya1d$. 7eyyid-ül-beer’den Kes?lullah efendimi1den# riâye/ edilen hadîs-i erîflere ;%9 ehemmiye/erirdi. 3unlar$ MüsnedBinde /%'lad$. 3u eserinde, binden fa1la âlimden ald$&$ hadîs-ierîf ard$r. <ünyâ ileriyle meul %lunan yerlere iri' ;$9ma1d$. İnsanlarla a1rüürdü.B

3al$a eserleri unlard$r@

!- Mu’em@ <r/ ildli9 bir eser %lu', 9endilerinden hadîs-i erîf dinledi&i bindenfa1la âlimi anla/ma9/ad$r. 2- eyl-i alâ 1eyl-i Jârih-i 3a&dâd@ İbn-i 0eâr’$n eserineya'/$&$ dr/ ildli9 1eyl, ilâedir. "- Oefeyâ/@ Jârih-i 3er1âlî’nin ü1erine ya1d$&$ 1eylidir.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-%, sh. 3&02) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-3, sh. 43%3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 2344) e#-üz-zünn; sh. 288, 10%0, 2&1%

M$HAMMED !BKÎ:>$9$h, us?l-i f$9$h, 9elâm, hadîs e edebiyâ/ âlimi. İsmi, Muhammed bin Abdülla/îf

bin Dahyâ bin Ali bin Jemmâm bin D?suf el-5nsârî es-7üb9î’dir. ünyesi 5bü’l->e/h %lu',

la9ab$ Ja9$yyüddîn’dir. ()+ m. !")+# senesinde M$s$r’$n bir mahallesinde d%&du. (** m.!"**# senesinde M$s$r’da efa/ e//i. asy?n e/e9lerinde bulunan 9abris/ana defnedildi.Muhammed 7üb9î, daha 9ü;ü9 ya/a i9en hadîs ilmini &renmeye balad$. Ahmed

bin 5bî Jâlib bin Iihne, Ahmed bin Muhammed el-Abbâsî, Hasen bin mer el-ürdî, Alibin mer el-Wrâ9î, D?suf bin mer el-Hu/enî, D?nus bin İbrâhim ed-<ebâbîsî e dahabir;%9 âlimden ilim &rendi. 3abas$ %nu, 5b? Hasen Ali bin Nsâ el-ayy$m, Ali binMuhammed el-Mu9rî, Ahmed bin İbrâhim elma9dîsî e D?suf bin Mu1affer el-er9ebü9ibi âlimlere de /ürü', bu âlimlerden de is/ifâde e/mesini sa&lad$. 3üyü9 hadîs âlimi5b? Muhammed ed-<imyâ/î’den iâ1e/ ald$. <edesi 7adruddîn 7üb9î e büyü9 âlimJa9$yyüddîn Ali 7üb9î’den f$9$h ilmini &rendi. Ja9$yyüddîn Ali 7üb9î’den ;%9 is/ifâde e//i.0ahi ilmini, meh?r âlim 5b? Hayyân’dan &rendi. =nun yan$nda ayr$a 9$râa/ ilmini de&rendi.

Muhammed 7üb9î bir;%9 hadîs-i erîf riâye/ e//i e 9endi ha//$ ile ya1d$. Hadîs-ierîfleri d%&ru %lara9 %9ur e na9lederdi. Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem#hadîs-i erîflerinde9i murâd e ma9s?d %lan ma’nây$ da beyân ederdi. 3u hus?s/a1aman$n$n en büyü9 âlimlerinden idi.

Ja9$yyüddîn Ali 7üb9î, %nu ;%9 seer, dindarl$&$n$, era’$n$ ü'helilerden9a;$nmas$n$# ilimde9i yü9se9li&ini ;%9 /a9dîr ederdi. Muhammed 7üb9î, âhire’de7eyfiyye Medresesi’nde müderrisli9 ya'/$. 3uradan Iam’a i//i. Ja9$yyüddîn Ali 7üb9î’dens%nra %nun yerine 9ad$l$9 a1îfesine /ayin edildi. Ayn$ 1amanda Kü9niyye Medresesi’ndemüderrisli9 ya'/$. ehebî de, 5l-Mu’em-ül-muh/ârB adl$ eserinde, Muhammed 7üb9î’ninilmini e dînimi1in emir e yasa9lar$na uymada9i ayre/ini dü.

Muhammed 7üb9î, u hadîs-i erîfi râîleriyle birli9/e 9i/ab$nda na9leder@ 7afân binAssal el-Murâdî rahme/ullahi aleyh# riâye/ eder@ 3ir 1â/, eyamberimi1e salllahualeyhi essellem#4 Dâ Kes?lallahS 3ir 9ii, bir /%'lulu&u sese, fa9a/ %nlara 9auama1sa,

bu 9ii ha99$nda ne buyurursunu1RB diye s%rdu. eyamber efendimi1 salllahu aleyhiessellem#4 “/, se#dikleri ile berâberdir.( buyurdu.



Muhammed 7üb9î’nin iirlerinden birisinin /erümesi yledir@ ardeimS Iunasîha/imi iyi dinle. Haya//a %ldu&un müdde/;e, ne bir ar9ada$n$, ne bir ya9$n$n$, ne de/an$mad$&$n 9imseyi 9endinden u1a9la/$rma. imsenin ha/âlar$n$ ara/$rma. Ar9ada$n$,her ha/âs$ndan d%lay$ ay$'lama, y%9sa ar9adalar$n$ 9aybedersin, insanlara, huylar$nare muâmele e/. İnsanlarla, %nlara uyum s/erme9 s?re/iyle ar9adal$9 e/. =nlaradeaml$ i’/irâ1 edii %lma. 5&er birisi senden bir ey is/erse, %na yü1ünü e9i/me. 7enin

byle ya'man, %nun i;in ldürüü 1ehirdir.B Muhammed 7üb9î’nin Jârihun li haadisi 1emânihiB adl$ bir eseri e muh/elif na1$m

e nesirleri ard$r.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 1%22) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 2 3) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 1414) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 420) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 107 0) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-2, sh. 747) 5r9ckelmnn <!:-2, sh. 20

M$HAMMED ZE#ENDÎ:Hadîs e Hanefî me1hebi f$9$h âlimlerinden. İsmi, Muhammed bin D?suf bin Hasenbin Muhammed bin Mahm?d bin Hasen erendî el-Medenî’dir. Fa9ab$ Iemsüddîn’dir. 6"m. !2*# senesinde d%&du. (*( m. !"*6# y$l$nda Iîrâ1’da efa/ e//i.

İlim &renme ya$na eline, ur’ân-$ 9erîmi e di&er lü1umlu dînî bilileri &rendi.<aha s%nra, memle9e/inin e 1aman$n$n âlimlerinden ilim /ahsîl e//i. Hâf$1 Iemsüddîn el-Ce1erî ed-<$me9î’nin yan$nda u1un 1aman /ahsîl rere9, %ndan me’1?n %ldu. Iîrâ1ehrine i//i. 3ir müdde/ %rada i9âme/ e//i. 3abas$n$n efa/ e/mesi ü1erine, Medîne’dea1îfe ya'/$. >$9$h e hadîs dersleri %9u//u, 9i/a'lar ya1d$. 3undan s%nra da /e9rar Iîrâ1’ai//i. =rada lüneye 9adar 9ad$l$9 a1îfesinde bulundu. e9;%9 /alebe ye/i/iri', 9$yme/lieserler ya1d$. Da1d$&$ eserlerden ba1$lar$ unlard$r@

3uye/-ül-Mür/âh ilâ /aleb-il-5rbâhB@ 3u eserinde, *) hadîs-i erîfin erhini ya'/$.

Hadîslerin sene/lerini de s/erdi. Melîd-ün-0ebî salllahu aleyhi essellem#B, 0a1müdürer-is-sim/în fî fedâil-il-Mus/afâ el-Mur/a1â el-3e/?l es-s$b/înB, Meâri-ül-Oüs?l ilâma’rife/i âli’r-res?lB.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-12, sh. 1242) El-@"lâm; cild-7, sh. 123) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. 2%

M$H"İDDÎN-İ DÛ!'Î:7eyyid Cemâleddîn Muhammed 51heri’nin halîfelerinden. 5liyân$n büyü9lerindehdir.

İsmi Muhammed, 9ünyesi 5bü’l-âs$m e la9ab$ Muhyiddîn’dir. 0isbe/i Geylânî %lu',Muhyiddîn-i <?s/î diye /an$nm$/$r. İran’da, Ha1ar deni1inin üneyba/$ sahili b%yunau1anan Geylân blesinde ye/i/i. <%&um /ârihi bilinmeme9/edir. (62 m. !"6)#senesinde yine Geylân blesinde bulunan Nsâr 9yünde efa/ e//i. =raya defnedildi, 9abri%radad$r.

İl9 1amanlar$nda /asauf y%lundan habersi1 %lara9 yaayan 5bü’l-âs$m Geylânî,daha s%nra 7eyyid Cemâleddîn ha1re/lerine in/isâb edi', %nun /alebelerinden %ldu. =nunhu1?runda ye/ii', /alebelerinin nde elenlerinden e halîfelerinden %ldu.

7eyyid Cemâleddîn ha1re/leri, efa/$ ya9la/$&$nda, halîfesi %lan /alebelerine ayr$ ayr$nasîha/ e as$yye/ edere9, a1îfelerini, nerelerde hi1me/ edee9lerini bildirdi. 3uas$yye/inde, hu1?runda bulunan Muhyiddîn-i <?s/î’ye hi/aben buyurdu 9i@ 5y <?s/îS 7enbedenen 1ay$f %ldu&un i;in, diyâr diyâr d%la$' insanlara a’1 e nasîha/ edeme1sin,ü?dun buna /ahammül e/me1. =nun i;in sen, Geylân iar$nda bulun. =ran$n nahiye e9ylerinde hi1me/e deam edersin. Geylân nehri 9enar$na ard$&$nda, Allahü /eâlân$n i1niile ba1$ ilâhî s$rlara 9auursun. =radan nehrin a9$$n$n /ers is/i9âme/ine d%&ru, ya’nî

yu9ar$ya d%&ru idine bir dü1lü&e ar$rs$n. İ/e %ras$ senin a1îfe yerin %laa9. =rada



Allahü /eâlân$n 9ullar$na, i9i ihân saâde/ine 9au/uran y%lu anla/aa9s$n. İnsanlarsenden ;%9 is/ifâde edee9. Allahü /eâlâ yard$m$n %lsun.B

H%as$ 7eyyid Cemâleddîn’in efa/$ndan s%nra y%la düü', /a’rîf edilen e9ildehare9e/ eden Muhyiddîn-i <?s/î, Geylân nehri 9enar$na eldi. Aya9lar$n$ suya s%9ars%9ma1, nehir, n%rmal is/i9âme/inin /ersine %lara9, yu9ar$ya d%&ru a9maya balad$. 3ua9$n/$y$ /a’9ib edere9 h%as$n$n /a’rîf e//i&i dü1lü&e eline, %rada durdu. 3u s$rada,

Geylân nehri n%rmal %lara9 a9maya balad$. H%as$ /araf$ndan 9endisine bildirilen yerinburas$ %ldu&unu anlad$ e Nsâr isimli bu 9yde yerle/i.

Da'/$&$ bü/ün ilerde Allahü /eâlân$n r$1âs$n$ 1e/en <?s/î, emir e yasa9larauyma9/a e ba9alar$n$n da uymas$n$ sa&lama9/a ;%9 ayre/li idi. <âima mah1?n edüüneli bir e9ilde bulunurdu. 7ebebini suâl edenlere4 3u insanlar, bu dünyân$n neyi ileseini' ne’elenirler 9iR 3u dünyâda seini' ne’elenenler, âh$re//e aml$ e s$9$n/$l$%laa9lar$n$ düünmüy%rlar m$R Ama bi1, âh$re//e9i s%nsu1 ni’me/leri e dayan$lma1 a$lar$düünüy%ru1 e %na re dü1ün yaamaya ayre/ ediy%ru1. 3unun i;in düüneli emah1?n bir hâlimi1 ar. Asl$nda byle %lma9, i9i ihân saâde/inin sebe'lerindendir e buda raha/l$9/$rB buyururdu.

1) +emezât *<ülemânie ütü:hânesi, /âlet E#endi ksm, 281 n!mrl kit:)

M$#ÂD- HDÂVENDİÂ# (!+7 Mr97 H9):=smanl$ 'âdiâhlar$n$n ü;ünüsü. Oelî e ahî eyhi. 3abas$ =rhan Gâ1i, annesi

0ilüfer Hâ/un’dur. (26 m. !"26# senesinde, dedesi =sman Gâ1i’nin efa/ e//i&i e3ursa’n$n fe/hedildi&i sene d%&du. 7ul/an 3irini Murâd, Murâd-$ Hüdâendiâr e Meli9-ül-meâyih Gâ1i Murâd Hân la9ablar$ erildi. (6! m. !"+# senesinde babas$ =rhanGâ1i’nin yerine =smanl$ sul/ân$ %ldu. (! m. !"8# senesinde %s%a 7aa$’n$9a1and$9/an s%nra, bir 7$r' asil1âdesi /araf$ndan ehîd edildi. Oü?dunun i; %ranlar$%s%a’da9i /ürbesine, enâ1esi de 3ursa’ya e/irili', :e9ire sem/inde9i /ürbesinedefnedildi. %s%a’da9i /ürbesi hâlen mühim bir 1iyâre/âh %lara9 1iyâre/ edilme9/e,3al9an müslümanlar$n$n nüllerinde9i /ah/$n$ muhafa1a e/me9/edir.

7ul/an Murâd-$ Hüdâendiâr, 9ü;ü9 ya/an i/ibâren emîn ellerde, /am bir ih/imâmla

ye/i/irildi. 7a&lam bir i’/i9âda, mü9emmel bir biliye sâhi' %lmas$ i;in, elden elen bü/ünih/imâm s/erildi. Fala Iahin aa’n$n yan$na erili', din e har' bilileri &re/ildi. <erinen se;me âlimlerinden h%alar /ayin edildi. 3ursa ;eresinde sana9 beyli&i erili', idâre/erübesi 9a1and$r$ld$. 7ul/an Murâd-$ Hüdâendiâr da, sul/anl$9 i;in ye/i/irilen birbey1âde %lmas$na ra&men, eliah/l$9, a&abeyi 7üleymân aa’ya erilmi/i. Her9es,Ieh1âde 7üleymân’$n bu ie daha lây$9 %ldu&u inan$ndayd$. Ieh1âde 7üleymânKumeli’de ihâd ile meul i9en, Ieh1âde Murâd da ayn$ yerlerde ihâd e/me9/eydi.A&abeyi 7üleymân’$n, (6) m. !"+# senesinde har' blesinde efa/$ ü1erine, Ieh1âdeMurâd, %rdunun 9umandas$n$ derald$. Oeliah/ eh1âdenin efa/$ ü1erine, Ieh1âde Murâd,eliah/ /ayin edildi. =rhan Gâ1i’nin (6! m. !"+# y$l$nda efa/$ ü1erine, Ieh1âde Murâd3ursa’ya dae/ edili', 7ul/an ilân edildi. 7ul/an Murâd, =smanl$ <ele/i’nin baehri3ursa’da, lü1umlu /a’yîn e irââ/larda bulundu. Ieh1âdeler mes’elesini halledi', nearadeni1 5re&lisi e An9ara’y$ fe/he//i. Fala Iahin aa’y$ il9 serdar e sadr-$ a’1amya'/$. 3ursa 9ad$s$ :andarl$ Halîl aa’y$ da ad$as9er /ayin e//i. <ele/in i;ilerinihalle//i9/en s%nra, Anad%lu’dan Kumeliye yneldi. (6! m. !"6)# senesinde :%rlu, ean,<ime/%9a, $narhisar, 3abaes9i, Fülebura1 e (62 m. !"6!# senesinde de 5dirnefe/hedildi. 3i1ans <ele/i’nin, İs/anbul’dan s%nra i9ini nemli ehri %lan 5dirne’nin fe/hi,Jür9lerin Aru'a’ya 9esin %lara9 yerlemelerini /emin e//i. Jra9ya’da s/ra/eUi9 bir me9îidebulunan 5dirne, =smanl$ <ele/i’nin Kumeli’nde9i fe/ihlerinde bir as9erî hare9â/ n%9/as$%ldu. Her e;en ün, ehrin i’mâr faaliye/leri ar/ara9 eniledi. Gümüline, a&ra, Deniee >ilibe de fe/hedildi. Kumeli’nde fe/hedilen Aru'a /%'ra9lar$na, =smanl$ is9ânsiyâse/ine Jür9-İslâm ahâlisi yerle/irildi.

=smanl$ 7ul/ân$ Murâd Hân’$n Kumeli’nde9i fe/ihleri, ba/a a'al$9 %lma9 ü1ere,H$ris/iyan Aru'a dele/lerini /elâland$rd$. a'a 3eini Vrban, ha;l$ r?hu ile 3al9anmille/lerini /ei9 edere9, =smanl$lar aleyhine i//ifâ9 9urdurdu. Ha;l$ i//ifâ9$n$ haber alan

7ul/an Murâd Hân da, yerinde e 1aman$nda /edbir alara9, ha1$rl$9lar$n$ /amamlad$.>e/ihlerin enilemesiyle as9er ih/iyâ$ ar//$&$ndan, yaya e müsellem /e9ilâ/lar$na



a1îfelendirdi. u1ey-ba/$ e'hesi 9umandanl$&$n$ da Kumeli 3eylerbeyi Fala Iahinaa’ya erdi. ara Jimur/a aa, 3i1ansl$lar’dan4 $1$la&a; Deniesi’ni, 3ularlar’dan4Danb%lu e İslimye’yi ald$. Fala Iahin aa, 7ama9a e İh/iman’a a9$n /er/îb e//i.

7ul/an Murâd Hân’$n (68 m. !"6(#’de bala//$&$ Hare9â/la 3ularlardan4 Ayd%sarinâbâ/ e Jireb%lu’yu, (6 m. !"68#’da 3i1ansl$lar’dan4 Hayrab%lu, $narhisar eOi1e’yi al$', elden ;$9m$ %lan $r99ilise’yi /e9rar fe/he//i. 3ularis/an 9ral$ Duan Iiman,

=smanl$lara 9ar$ duramayaa&$n$ anlayara9, andlama is/edi. $19ardei rensesMarya’y$ da 7ul/an Murâd Hân’a erere9, andlamay$ a9rabal$9 y%luyla 9ue/lendirme9niye/indeydi. =smanl$lar$n 3al9anlarda9i baar$lar$ndan /elâa düen 3ular 9ral$ DuanIiman, 3i1ans’$n da /ei9iyle andlamay$ b%1ara9 7$r' 9ral$ ile birle/i. ((" m. !"(!#senesinde :irmen’de ya'$lan muharebede, 7$r'l$lar büyü9 bir b%1una u&rad$. İ9i 9raldanbiri Meri;’/e b%&ulu', di&eri, 9a;ar9en ldürüldü. 3u saala, 3al9anlarda9i mu9aeme/9$r$lara9, =smanl$lara Ma9ed%nya 9a'$lar$ a;$ld$.

=smanl$ a9$n$lar$, ((" m. !2(2#’de Oardar’$ e;i'4 7$rbis/an, 3%sna, Arnau/lu9 e<alma;ya’ya 9adar u1anara9, Adriya/i9 deni1ine dayand$lar. Jeselya e;ilere9,Dunanis/an’$n A/î9 haâlisine 9adar inen a9$n$lar, düman ara1isini /ahrib edi'1ay$fla/ma9, anî bas9$nlarla düman$ /edirin edi' m%ral b%1ma9, 9eif hare9â/lar$ya'ma9, düman$n 'usu 9urmas$na enel %lma9, anime/ e esîr alma9, y%l e 9'rüleri

emniye/ al/$nda bulundurma9, hudud d$$nda9i yerli ahâlinin ;a&r$s$yla 1âlimleri %r/adan9ald$rma9 e ma1l?mlara =smanl$ adâle/ini /an$/ma9 ibi mühim a1îfeler irâ e//iler.:irmen 1aferi s%nunda, il9 Ma9ed%nya >ü/uha/$ bala/$lara9, e1îr-i a’1am :andarl$

ara Halîl Hayreddîn aa, Kumeli 3eylerbeyi Fala Iahin aa, Gâ1i 5ren%s e <eli3alaban 3eyler 9%mu/as$nda9i =smanl$ =rdusu, İs9e;e, <rama, aala, ihne, 7ere1,Are/hisar, Oardar Deniesi e araf$rye me9ilerini fe/he//i. =smanl$lar$n Ma9ed%nya’y$1a'/ edere9 s/endil’e elmeleri ü1erine, Du9ar$ 7$rbis/an hü9ümdâr$ Fa1arGrebliyan%i;, 7ul/an Murâd Hân ile anlama9 is/edi. Fa1ar, =smanl$lara eriyle berâber,as9er ermeyi de 9abul e//i. 3i1ans, 3ular e 7$r' 9rallar$, rens e <es'%/lar$, 3iriniMurâd Hân’a /âbiiye/lerini ar1 e//iler. 3u dele/lerin =smanl$lar$n hâ9imiye/lerini/an$yara94 eri ermeleri e muharebelerde yard$m$ as9er ermeleri, eni l;üdefü/?ha/ ya'an, =smanl$ dele/i i;in büyü9 faydalar e muaffa9iye/ler sa&lad$.

Kumeli e Anad%lu’da fe/ihler deam eder9en, ba1$ mâlî, idarî e as9erî ih/iyâ;lar$9ar$lama9 i;in Jimar /e9ilâ/$ 9urulmu/u. ara Jimur/a aa’n$n /asiyesiyle, Jimar/e9ilâ/$, /a’dil e ih/iyâa re $slâh edildi. DayaB, MüsellemB e Deni;eriBlere ilâe/en,ara Jimur/a aa’n$n /asiyesi ile a'$9ulu as9eriBnden maal$ süâri %a&$ 9uruldu.7eferlerde leâ1$m$n muhâfa1as$ e süârilerin hayanlar$n$n ba9$m$ i;in O%ynu9 s$n$f$/e9il %lundu. 7ul/an Murâd Hân, (8) m. !"(8#’de %&lu Ieh1âde 3âye1îd’i, Germiyan3ey’i 7üleymân Iah’$n 9$1$ <ele/ Iah Hâ/un ile muh/eem bir dü&ünle elendirdi.7üleymân Iah, 9$1$na ;eyi1 %lara94 ü/ahya, Jaanl$, 5me/ e 7imâ’$ erdi. Hamîd%&luHüseyn 3ey’den se9senbin al/$n 9ar$l$&$4 A9ehir, Dala;, 3eyehir, 7eydiehir earaa&a; al$nd$.

(82 m. !"8)#’de 3al9anlarda =smanl$ fü/?ha/$n$ /e9rar bala/an 3irini Murâd Hân,Ma9ed%nya’da hare9â/a e;ilmesini emre//i. Kumeli 3eylerbeyli&i’ne /ayin edilen araJimur/a aa, Oardar nehri sahilinde9i İ/i'’i fe/hedi', Oardar’$ e;ere9, (8* m.!"82#’de Manas/$r’$ e irle'e’yi ald$. Manas/$r, Arnau/lu9 e u1ey 5'ir m$n/$9alar$naya'$laa9 hare9â/ i;in üs %ldu. (86 m. !28*# bahar$nda, =smanl$ a9$n$lar$, 3%sna-Herse9 a9$n$n$ er;e9le/irere9, 'e9;%9 esîr e anime/ ald$lar. (8( m. W"8+#’de Oe1îr-ia’1am :andarl$ Hayreddîn aa’n$n =hri’yi fe/hiyle, =smanl$lar Arnau/lu9 hududunayerle/iler. u1ey Arnau/lu9 'rensi 3ala ile <ra; e =r/a Arnau/lu9 du9as$ Iarl J%'iaaras$nda meydana elen muharebede, <ra; dü9as$, Hayreddîn aa’dan yard$m is/edi. 3u;a&r$ ü1erine Hayreddîn aa, <ra; 'rensine yard$m edere9, 7ara’da %nun alibiye/ini/emin e//i. 3u muharebede rens 3ala da ldürüldü. =smanl$ 9ue/leri, (88 m.!"86#’de r%ya e İ9%dra’y$ ald$lar ise de, Oenedi9 nüfu1u al/$nda bulunan bu yerleri,Oenedi9lileri üendirme9 is/emedi9leri i;in b$ra9$' ;e9ildiler. 3alaban$9 9alesi 9umandan$İne 3alaban 3ey, (8( m. !"8+#’de 3ularis/an’$n mühim mer9e1lerinden 7%fya’y$1a'/e//i.



=smanl$ %rdusunun Kumeli’de bulunmas$ndan is/ifâde eden aramanl$ Alâeddîn 3ey,(88’de m. !"86# =smanl$ hududuna /aarru1 edere9, 3eyehir e haâlisini 1a'/e//i.Jeâü1ü 5dirne’de haber alan 7ul/ân Murâd’$n, e/râf$nda9ilere yle dedi&i riâye/ edilir@

Iu ahma9 1âlimin ya'/$&$na ba9$n heleS 3en din ayre/iyle Allah y%lunda bir ayl$9mesâfede 9âfirler i;ine irdim. mrümü, ee-ündü1 a1âya erdim4 ;%9 mihne/ e belâ;e9/im. Hâlbu9i, % eli' müslümanlar$ ya&malad$. 7yleyin ey â1îlerS.. 3en ihâd$ b$ra9$'

da ehl-i İslâma nas$l 9$l$; ;e9eyimRB >a9a/, ehl-i İslâm$ 9$rma9 bahas$na da %lsa, 9âfirin e9me&ine ya& süren hainli&i

e1aland$rma9 e Anad%lu’da9i di&er beylere esasl$ bir 1 da&$ erme9 ere9iy%rdu.7ul/an Murâd, Kumeli’de9i 9ue/lerin ba$nda :andarl$ Halîl Hayreddîn aa’y$ b$ra9ara9,Anad%lu’ya e;/i. $$ 3ursa’da e;irdi9/en s%nra, araman%&lu’nun ü1erine yürüdü.%nya nlerinde 9ar$s$na ;$9an araman%&lu 9ue/lerini da&$//$. Alâüddîn 3ey, %nya9alesine 9a;/$. ale muhasara ediline, Alâeddîn 3ey, 7ul/an Murâd’$n 9$1$ %lan 1eesiMele9 Hâ/un’u efâa/;i nderi' sulh is/edi. 3ilâhare =smanl$ %rduâh$na eli', 9ay$nbabas$n$n elini 'üne i /a/l$ya ba&land$. araman%&ullar$n$n da =smanl$ hâ9imiye/ini/an$mas$, ba/$da %ldu&u ibi d%&uda da 7ul/an Murâd Hân’$n nüfu1 e i’/ibar$n$ ar//$rd$.7ul/an Murâd Hân’$n e =smanl$ %rdusunun Anad%lu’da bulunmas$ndan is/ifâde eden3al9an 9ral e 'rensleri, Jür9lere 9ar$ i//ifâ9 9uru', /aarru1 'lânlar$ ya'/$lar. 3%sna

hududunda Fala Iahin aa 9umandas$nda9i a9$n$lar, 3%sna ral$ Fa1ar’$n %/u1bin 9iili9mü//efi9 9ue/lerini 9ar$lad$. (8! m. !"(8#’de l%ni9 me9iinde meydana elenmuharebede, Fala Iahin aa’n$n yirmibin 9iili9 9ue/i b%1ulara9, ;%&u ehîd %ldu.l%ni9 b%1unu, i1lie ha1$rlanma9/a %lan H$ra/, Feh, Maar e bü/ün 3al9an 9ral e'renslerini =smanl$lar aleyhine hare9e/e se9e//i. <eni1i bir 9aim e dele/ %lanOenedi9liler, =smanl$lar$ iyi /an$y$' menfaa/lendi9lerinden, her ne 9adar ha;l$ i//ifâ9$na9a/$laa9lar$n$ beyân e/milerse de, /arafs$1 9almaya meb?r %ldular. Fa1ar e Arnau/'rensi as/riy%/a’n$n nülü&ünde4 H$ra/, Feh, Maar, 3ular, 7$r' e Arnau/’lar$ni//ifâ9$n$ haber alan 7ul/an Murâd Hân, e9ar$n$ muhafa1a edere9, mua1eneli e 'lânl$bir e9ilde ha1$rl$9lar$n$ /amamlamaya balad$. 3al9an i//ifâ9$na 9ar$ Anad%lu beylerindenyard$m is/edi. İ//ifâ9a dâhil %lan 3ularlar$ büyü9 harbden ne saf d$$ e/me9 âyesiyle,Oe1îr-i a’1am :andarl$ Ali aa’y$ a1îfelendirdi. =smanl$ %rdusu, 3al9an da&lar$n$ aara94

raadi, Iumnu e 3ular 9rall$&$’n$n mer9e1i J$rn%a’y$ ald$. Ali aa, Juna b%yuis/i9âme/inde hare9â/$ deam e//irere94 Vlah ha9imiye/inde9i 7ilis/re e 0i&b%lu’yu1a'/e//i. 3ular 9ral$ Iiman, =smanl$lar ile andlamaya meb?r %ldu. 3ylee ha;l$i//ifâ9$na irmemesi /emin edildi. =smanl$ beylerinin 3al9anlarda9i ileri hare9â/$durduruldu. 7ul/an Murâd Hân, bü/ün 9ue/lerini 9umandas$nda /%'lad$. 3ularis/anhare9â/$n$ muaffa9iye/le /amamlayan Oe1îr-i a’1am Ali aa, Danb%lu’ya elen 7ul/anMurâd Hân ile rüere9, durumu ar1 e//i. <urum de&erlendirilmesi /amamlan$', har'dîân$nda sefer 9arar$ al$nara9, ri/ine hedef /ayin ediline4 =smanl$ %rdusu, 3üyü93al9an hare9â/$n$ bala//$. D%llarda, yerli ahâlinin4 mal mül9, an e $r1$na 9ar$ hi;bir/eâü1 ya'$lmadan %s%a’ya elindi. Da&ma e /ahriba/$n ya'$lmamas$, 3al9anmille/lerini, =smanl$n$n ü1el ahlâ9$na e adâle/ine hayran b$ra9/$. Qs9üb ile ri/inearas$nda9i %s%a’da, mü//efi9 ha;l$ %rdusuyla 9ar$la$' muharebe ni1âm$ al$nd$. 3us$rada 7$r' 9ral$ Fa1ar’$n el;isi eldi. Hu1?ra 9abul ediline, Fa1ar’$n a&1$ndan4 İ/e benha1$r$m. Q; aydan beri eli 9anda da %lsa üs/ümü1e elmeliydi. 5&er er ise elsinu&raal$m. 5&er elme1se, ha1$r %lsun. 3en ar$r$mSB diyere9 meydan %9udu. 7ul/anMurâd Hân da ea' eri'4 = mel’?n herif hi; mi İslâm 9$l$$ rmemi 9i, byle b%lâflar ederR İnâallah %na Jür9 erli&ini s/ereyimSB dedi. =smanl$dan el;iye 1eal%lmad$&$n$ bilen el;i, 7ul/ân’$ f9elendirme9/en ;e9inmeyere9 ede'si1li&ine deam edi',say$a üs/ünlü9lerini syleyere94 Hem de bir erimi1, bin Jür9’e den9/irSB deyine, Gâ1iHün9âr4 3re mel’?nun u&ursu1u, al;a9SB diye ba&$rd$4 5&er ihân$n as9eri si1inle %lsa,Allahü /eâlân$n inâye/i, Muhammed aleyhisselâm$n mu’i1â/$ ile ümlesinin 9an$n$ /%'ra&a9ar$', %nlar$ 9ara ibi ay$9lay$', binini bir defâda 9$rar e % mel’?n 9ral$n$n da ba$n$9eserimSB dedi.

5l;i i//i9/en s%nra, har' melisi /%'land$. 7ul/an Murâd, eelâ Gâ1i 5ren%s 3ey’e4 5ren%sS 3u 9âfir ile nie buluu' en9 e/me9 ere9/irR 3u iin asân$ 9%lay$# ne e;hile

%lurRB diye s%rdu. Gâ1i 5r%n%s 3ey4 5y Hüdâendiâr, ben 9emîn âi1# birhi1me/ini1imS 3enim fi9rim e reyim n’%laR 7üleymân’$n yan$nda 9ar$nan$n ne fi9ri %la



e ne mi9dâr$ %la 9i, s1 syleyeS As9er yaama9 e en9 ahâlini bilme9, sul/anlar$niidirB diye ea' erere9 /eâ1u s/eri', 7ul/ân$n 1ihninden e;enlere i/irâ9 e//i&inibildirdi.

3unun ü1erine 7ul/an Murâd, melis/e9ilere hi/aben4 3eylerS 5&er;i Ha9 inâye/i ile;%9 ;eri sürü' en9 e//im. Amma bu 9alan en9 ibi de&ildir. Müâere/ e/me9 sünne/-iKes?ldür. İ//ifâ9 edi' nül ber9edi', nül ber9dürme9 âibdirB dedi9/en s%nra, /e9rar

Gâ1i 5ren%s 3ey’e dnere94 0ie 1amand$r 9i, seni bu u;da 9%ydum, bunlar$n ayininibildin e /erübe e//in. 7enin fi9rin di&erlerinin fi9ri ibi de&ildirB buyurdu. Gâ1i 5ren%s3ey4 emineye yle h% elir 9iB diyere9 s1e balay$', yle deam e//i4 Ha9 /eâlâya/ee99ül edi', er9enden ar$', yerin iyisini al$', %l s%nra ele. İee9li9 e/meyelim. 5elâene % i9dam ede. îrâ 9âfir, i;/ima ile ;%&al$' duruna, demirden bir hisar %lur. =na1afer bulma9 âsân %lma1. Amma ene i9dam edi' bir birbirinden ayr$l$na, saamas$âye/ âsând$r. ulunun bildi&i bu 9adard$r. alan$n$ 7ul/an$m ye& bilir.B 7ul/an Murâd,Ieh1âde 3âye1î/ e :andarl$1âde Ali aa da bu fi9ri uyun buluna, ilerleyi' iyi bir yer/u/abilme9 i;in, Fa1ar’$n mer9e1i %lan ri/ine’ye d%&ru yürüyüe e;ildi. Gâ1i 5ren%s3ey ile aa Di&i/ 9%mu/as$nda9i nü 9ue/ler, ri/ine’ye ü; 9il%me/re mesâfede9i%s%a %as$na ard$9lar$nda, düman %rdusunu rdüler.

Ha;l$lar, er;e9/en say$a üs/ündüler. Al/m$bin Jür9 as9erinin 9ar$s$na, i9iyü1bin

ha;l$ ;$9m$/$. 7ul/an Murâd, hemen harbe irime9 niye/inde idi. >a9a/, ün 9$1$n, as9ery%run, düman a1$n %ldu&undan Gâ1i 5ren%s 3ey’in /asiyesi ile bir ün is/iraha/erdi. Jahmin e//i&inden fa1la düman as9eri ile 9ar$la/$&$ i;in, bira1 endieli idi. Harbmelisini bir defâ daha /%'lad$. =&lu Ieh1âde 3âye1îd’e hi/aben, bu endiesini yle dilee/irdi@ 5y i&er 9em, bu 9âfir ile u&rama9 ha99$nda sen ne /edbir edersinR îrâ ben,bu 9âfirin le9erini bu 9adar /asaur e/me1dim, bî-9$yâsd$r. 3i1 le9erîmi1in nüne dee/u/al$m m$S D%9sa, yle r?-be-r? yü1yü1e# durual$m m$RB Ieh1âde 3âye1îd u eâb$erdi@

Hün9âr’$n fi9rine bi1im /edbirimi1 erme1. Amma, bi;âreye yle elir 9i, nie y$ld$r9âfir ile en9 ederi1. Hi; nümü1de dee /u/mad$94 imdi dahî /u/may$1. âfirin le9eri nedenli ;%9sa inâye/-i Ha9, İslâmlad$r. 5&er Ha9 /eâlâdan inâye/ %lursa, yaln$1 ben 9ulun bu9âfirin iini /amâm ederimS.. Iimdiye de9, her ende mens?r e mu1affer %ldu9.

Iimdiden er? dahî am yeme. Gene nusre/ Ha9 ani yard$m$# ile 9i, senindir. Hele ben,hi; /ei ;e9me1em. 5&er ldürürseü1 sa’îd, e&er lürseü1 ehîd %luru1SB Ayn$ 9%nudafi9ri s%rulan :andarl$1âde Ali aa4 5y saâde/ $ss$ dele/in 'âdiâh$S âfirin a1$n$;%&undan 9ay$rma9 reâ de&ildirB diye s1e balay$', a1âda a1a e ;%&a i/ibâr%lmad$&$na dâir âye/-i 9erîme e hadîs-i erîfler na9le//i9/en s%nra4 İmdi, dele/l?Hün9ârS Ga1âda hemen Ha9 /eâlâya s$&$nma9 ere9. Iü9ür Huda’ya 9i, /?l-i mrümü1demens?r e mu1affer %la eldi9. Qmiddir 9i, ene nusre/ bi1im %laS Hââ Ha9 /eâlân$n9emâl-i 9ereminden mi 9i, bu 9âfir i9liminde buna ehl-i İslâm’$ hela9 edeR..B dedi.

Gâ1i 5ren%s 3ey de, as9erin nünde dee /u/man$n mah1urlar$n$ beyân edine,7ul/an Murâd, u 9arara ard$@ es, seâb %dur 9i, eel /irenda1lar$ =9;ular$# nde/u/u', sa&a e s%la %9 ya&d$ralar. Andan â1îler dahî bir 9e1den Je9birB edi', 9üffârahüum edeler. 3u a1âda ya /ah/ %la, ya bah/ %laS Oe /?l-i mrümde buna a1âlar e//im.Gâyem, bu a1âda ehîd %lu', iyi adla âlemden ;emS Oe her dirli&in âhiri lme9%ldu9/an s%nra, ne /ei ;e9me9 ere9SB dedi.

3irli9lerin muharebe ni1âm$ da /esbi/ edildi9/en s%nra, iin erisi sabah$n hayr$nab$ra9$ld$. = ee !+ Ia’bân (! m. A&us/%s !"8#, 3erâ/ eesi idi.

>a9a/ % sa9in ya1 ününde, a9am %lu' 9aranl$9 bas$na, yle bir f$r/$na ;$9/$ 9i,%r/al$&$ /%1a dumana erdi. imse 9imseyi se;eme1 %ldu. Haa byle iderse, say$aüs/ün %lan 9âfirin iine elee9/i. 3u durum da dua e/me9/en ba9a ;âre y%9/u.

7ul/an Murâd, bu mübâre9 3erâ/ eesinde, abdes/ al$' i9i re9’a/ hae/ nama1$9$ld$. 7%nra ellerini a;$' enâb-$ Ha99a yle yalard$@ 5y ilâhîS 7eyyidîS MelâyîS 3una9ere ha1re/inde duam$ 9abul e//in. 3eni mahr?m e/medin. Gene benim duam$ 9abul eyleS3ir ya&mur eri', bu 1ül?mâ/$ e ubâr$ /%1u# defedi' âlemi n?rânî 9$l, /â 9i 9âfirle9erini muayene rü', yü1 yü1e en edelimS Dâ ilâhîS Mül9 e 9ul senindir. 7en 9imeis/ersen erirsin. 3en dahî bir nâ;i1 9ulunum. 3enim fi9rimi e esrâr$m$ sen bilirsin. Mül9

e mal benim ma9sad$m de&ildir. 3u araya 9ul 9araa i;in elmedim. Hemen hâlis emuhlîs senin r$1ân$ is/erim. Dâ KabS 3eni bu Müslümanlar’a 9urban eyleS Je9 bu



mü’minleri 9üffâr elinde ma&l?b edi' hela9 eylemeS Dâ ilâhîS 3una nüf?sun 9a/line benisebe' eylemeS 3unlar$ mens?r e mu1affer eyleS 3unlar i;in ben an$m$ 9urban ederim.Je9 sen 9abul eyleS Asâ9ir-i İslâm i;in /eslîm-i r?ha râ1$y$m. Je9 bu mü’minlerin lümünübana s/ermeS ilâhîS 3eni 9a/$nda mihman edi', mü’minler r?huna benim r?humu fedâ9$lS 5el beni â1î 9$ld$n, âh$r ehâde/ r?1î nasîb# 9$lS PminSB :%9 e;meden rahme/bulu/lar$ 'eyda %ldu. Geli' %s%a sahras$ ü1erine b%ald$lar. Kü1âr dindi. J%1 sindi.

G&ün yü1ü a;$ld$.Gâ1i Hün9âr sedeye 9a'and$. 7abaha 9adar enâb-$ Ha99a hamd e senalar e//i.

=, byle bir inâye/-i Kabbâniyeye il9 defâ ma1har %lmuy%rdu. 3ir 9eresinde de, Jra9ya’dabir 9aleyi muhasara e/mi/i. >a9a/, bir /ürlü 1ab/edemiy%rdu. 3ir ara 9endisini ;aresi19alm$ hissedi'4 3u y$9$las$ 9aleyi alma9 mü9ildir. Me&er bunu Allah y$9aSB diye ya9$nd$.7%nra al$' ba$n$ erilerde bir /enhâ yere i//i. 3ir 9aa9 a&a$na s$r/$n$ eri' %/urdu. A1s%nra adamlar eli', 9alenin hi;bir 1%r rmeden y$9$ld$&$n$ haber erdilerS Gâ1i Hün9âr,yasland$&$ a&a$ s/eri'4 3u a&a;, dele/lü 9aba a&a;/$rSB dedi 9im bilir, % a&a;/a nehi9me/ ard$R Allahü /eâlâdan ba9a 9imse bilme1. 3uün $r9lareli’nin %f;a1 il;esininmer9e1 bua&$na ba&l$ <ele/lia&a;B 9yü, ad$n$ bu hâdiseden alm$/$r.

7$r' 9ayna9lar$na re, 2) Ha1iran, Jür9 9ayna9lar$na re !6 Ia’ban (! m.!"8# ünü, %s%a sahras$nda ereyan eden muharebede, =smanl$ %rdusunun harb

ni1âm$ yle idi@ 7a& enah/a, ba/a Ieh1âde 3âye1îd %lma9 ü1ere4 ara Jimur/a aae Gâ1i 5ren%s 3ey 9%mu/as$nda Kumeli â1îleri, s%l enah/a Ieh1âde Da’9?b eAnad%lu 3eylerbeyi 7arua aa 9%mu/as$nda Anad%lu as9eri yer alm$/$. Mer9e1de ise,mu/âd %ldu&u ü1ere 7ul/an Murâd bulunuy%rdu. :andarl$1âde Ali aa, âdiâh$n yan$ndaidi. Mer9e1 9ue/lerinin nünde Deni;eriler, %nlar$n nünde de /%';ular ard$. 7a& e s%lenah$n nüne biner %9;u yerle/irilmi/i. 7a& enah %9;ular$n 9%mu/an$ Hamîd%&luMal9%; 3ey, s%l enah %9;ular$n$n 9%mu/an$ da Mal9%; 3ey’in %&lu Mus/afa 3ey idi.Muharebe, /%';ular$n /%' a/$lar$yla balad$. Da9la$9 se9i1 saa/ deam e//i. =smanl$n$ns%l 9anad$ sars$lmaya balad$. D$ld$r$mB la9abl$ eh1âde 3âye1id, la9ab$na uyun bir/ar1da imdâda ye/ii', durumu dü1el//i. <üman ria/a meb?r %ldu. İ9indiye armadan,i9iyü1binli9 9üffâr %rdusunun ;%&u 9$l$;/an e;irildi. Ma&rur ba9%mu/an Fa1ar da lüleraras$ndayd$. İ9i re9’a/ ü9ür nama1$ 9$lan, 7ul/an Murâd-$ Hüdâendiâr, bir 7$r'

asil1âdesi /araf$ndan ehîd edildi. a;an düman$ /a’9i' e/me9/e %lan %&lu Ieh1âdeD$ld$r$m 3âye1îd, dele/ adamlar$n$n i//ifâ9lar$yla hü9ümdâr /ayin edildi.7ul/ân$n nas$l ehid edildi&i ha99$nda haberler muh/elif/ir. a/ilin bir 7$r' asil1âdesi

%ldu&u 9esindir. Ad$, muh/emelen Mil% %'ila’d$r. Mil% %'ile9, Mil% %bil%i; e Mil%0i9%la %lara9 da s/erilmi/ir.

7ul/an D$ld$r$m 3âye1îd’in 3ursa ad$s$’na nderdi&i fermanda, a9’a u e9ildebeyân %lunma9/ad$r@ Muharebeyi mü/eâ9ib, Mil%, =/â&-$ hümây?na elir, 3en Müslüman%ldumSB diyere9, 7ul/ân’$n hu1?runa irme9 is/er. ab?l edildi&inde de, yenine i1ledi&ihan;eri ;e9ere9 7ul/ân’a sa'lar. P$9'aa1âde’nin /ârihinde e 5nerî’nin

<üs/?rnâmeBsinde, a1 bir far9 ile bu ifâde /eyid edilir mâhiye//e 9ay$/lar bulunma9/ad$r.= deirden 9alan 7$r' hal9 /ür9ülerinde de, a9’a byle anla/$lma9/ad$r. Müellifi me;h?lbir 3i1ans 9r%ni&inde, Mil%’un 7$r' 9ral$ Fa1ar, 7ul/ân’$n han;erlenmesinden Fa1ar/araf$ndan a1îfelendirildi&i 9aydedilmi/ir. 3u d%&ru %labilir 1îrâ Fa1ar, 7ul/ân’$nhan;erlenmesinden s%nra esîr edilmi e 7ul/ân’$n efa/$ ü1erine derhâl 9a/ledilmi/ir.

=ru; 3ey, 7ul/an Murâd’$n harb sahas$n$ a/ ü1erinde e1er9en, ese/ler aras$ndanaya&a f$rlayan bir 7$r'l$ /araf$ndan ehîd edildi&ini ya1ar.

Kiâye/ muh/elif, fa9a/ ne/ie birdir. =ru; 3ey, bu ne/ienin 9a;$n$lma1l$&$n$ um$sralar ile dile e/irir@

M5ilmediler n kim tkd$r 9l,De#n 9l!nmz h$le (ü tedb$r ile.

Gün m!kdderdür m!krrerdür kzâ,Gâre nedür n esl$m-ü rzâ.

Fer selâmet, 6er melâmetdür kii,FCrmeince =âre 9kt!r her ii.



NA!Î#$DDÎN MAHMÛD >#AF:Hindis/an’da ye/ien :e/iyye eliyâs$n$n büyü9lerinden. 0asîruddîn Mahm?d,

0i1âmüddîn 5liyâ’dan elen :e/iyye y%lunun s%n halîfesidir. Ha1îne/-ül-eliyâ adl$eserde, İmâm-$ Hüseyn s%yundan %ldu&u ya1$l$d$r. <i&er 9ayna9larda ise, mer binHa//âb’$n r.a# s%yundan %ldu&u bildirilme9/edir. 0asîruddîn Mahm?d’un d%&um yeriha99$nda da de&ii9 riâye/ler ard$r. Hindis/an’$n V//ar rade eyale/inde9i Ay%din eya

3ara 3an9i’de d%&du&u san$lma9/ad$r. 0asîruddîn Mahm?d, (+( m. !"+6# senesiKama1ân-$ erîf ay$n$n %nse9i1inde efa/ e//i.

0asîruddîn Mahm?d, d%9u1 ya$nda i9en babas$n$ 9aybe//i. De/i/irilmesi, annesininü1erine 9ald$. 0asîruddîn Mahm?d, 9ü;ü9 ya/an i/ibâren maneî ilimlere e dînîeîbelere ili duyar, nama1lar$n$ emâa/le e a9/inde 9$lmaya /i/i1li9le di99a/ ederdi.0asîruddîn Mahm?d, Hayr-ül-meâlis’e re âd$ Muhyiddîn âânî’den 3e1?dîB adl$eseri %9udu. 7iyer-ül-eliyâ’ya re ise 3e1?dî e Hidâye adl$ eserleri Allâme erîmIirânî’den %9udu. Allâme erîm Iirânî’nin efa/$ndan s%nra, Melânâ İf/ihârüddînMuhammed Geylânî’den ilim &rendi. 2+ ya$nda, Aa1 %rmanlar$nda se9i1 y$l berâbereu1le/e ;e9ildi9leri ar9ada$ ile nefsine 9ar$ müâdeleye balad$. 3u 1aman 1arf$ndaündü1leri %ru; /u//u e if/ar$n$ %rmanda9i %/larla ya'/$. *" ya$nda i9en <ehlî’ye i//i e0i1âmüddîn 5liyâ ha1re/lerinin /alebeleri aras$na 9a/$ld$.

3irün 0i1âmüddîn 5liyâ, derâh$n$n üs/ 9a/$nda9i %das$ndan iner9en, bir a&a;lesinde, ümi/si1 bir a1iye//e duran 0asîruddîn Mahm?d’u far9 e//i. Dan$na ;a&$r/$',%nun hâlini e ha/$r$n$ s%rdu. endini /an$//$9/an s%nra, 0asîruddîn Mahm?d4 5fendim,buraya sâlihlerin e elîlerin aya99ab$lar$n$ iymelerine yard$m e/me9 i;in eldimB dedi.3u /e9 ümle, %nun mü/eâ1$ 9ara9/erini e maneî yü9selmeye müsâi/ %lmas$n$ %r/aya9%ydu&u ibi, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n himme/ini 9a1anmas$na ye//i. 0i1âmüddîn 5liyâ,9endi h%as$ ile aras$nda e;en bir hâdiseyi ha/$rlad$ e %na bunu yle anla//$@ 3en,h%am >erîdüddîn Gen-i Ie9er’in yan$nda bulundu&um 1aman, birün 5edehn’de9iders ar9adalar$mdan biri bana eldi e beni, yamal$, es9i bir elbise ile rüne4

0i1âmüddîn, senin buraya elmen ne 9adar %ldu 9i bu hâldesinR 3u ehirde ilim %9u/san,dünyal$9 ba9$m$ndan bir s$9$n/$n %lma1B dedi. 3en, %nun bu s1üne hi; ea' ermedime %radan ayr$lara9, d%&rua h%am$n hu1?runa i//im. H%am bana4 0i1âmüddîn e&er

ar9adalar$ndan bir 9imse elir e sana4 7enin bunün9ü hâlin nedirRB Kaha/l$9 e b%llu9%lan ilim &re/meyi ni;in /er9 eyledinRB derse, ne ea' erirsinB buyurdu. 3en de4 7i1ne emrederseni1, %nu sylerimB dedim. 3unun ü1erine yle buyurdu@

MFittiim 9ldn 6it demen, rkdlk deildir.!tl!l!k sn 9ls!n, benim b9n!m eiktir.N

7%nra yeme9 ha1$rlanmas$n$ emir buyurdu. Deme9 ha1$rlan$na bana4 0i1âmüddîn,bu s%fray$ ba$na al, % ar9ada$n$n %ldu&u yere /ürB buyurdu. 3en de sylenileniya'/$m. = ar9ada$m bu hâle a$rara94 3u s%hbe/ e bu hâl sana mübâre9 %lsunB dedi.BH%as$ ile aras$nda e;en hâdiseyi anla//$9/an s%nra, 0i1âmüddîn 5liyâ %na, riyâ1e/ emüâhedede bulunmas$n$ emre//i. 0asîruddîn Mahm?d, bu s$rada ünlere birey

yeme1di.0asîruddîn Mahm?d’un h%as$na ba&l$l$&$ yle anla/$l$r@ 3irün Hâe 3ehâüddîne9eriyyâ’n$n /alebelerinden Hâe Muhammed Ga1âr?nî, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$nderâh$nda misâfir %lara9 bulunuy%r idi. 3ir ee Muhammed Ga1âr?nî /eheüd nama1$i;in uyanm$ e 'al/%sunu meside b$ra9$', abdes/ almaya i/mi/i. >a9a/ dnü/e'al/%sunu yerinde bulamad$ e 9$1$nl$9la ba&$rmaya balad$. 0asîruddîn Mahm?d buürül/üden a9$na dnü', eenin bu ilerlemi saa/inde 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n buseslerden raha/s$1 %laa&$n$ düünere9, Muhammed Ga1âr?nî’nin 9$1$nl$&$n$n e;mesii;in, hemen 'al/%sunu ;$9ar$' %na erdi. 5r/esi sabah, %lu' bi/enler 0i1âmüddîn 5liyâ’yaanla/$l$na, 0asîruddîn Mahm?d’u yan$na ;a&$rd$ e %na yeni bir elbise hediye edere9, duae//i.B

0asîruddîn Mahm?d, bir süre h%as$n$n yan$nda 9ald$9/an s%nra, i1in alara9

annesinin yan$na i//i. >a9a/ %rada, hayrânlar$n$n ;%9lu&undan a1îfelerini ya'ama1 hâleeldi. 3u durumu, 5mîr Hüsre as$/as$yla h%as$na ar1 e//i. İnsanlardan u1a9lama9 e%rmana i/me9 i;in müsâade is/edi. 0i1âmüddîn 5liyâ %na u haberi nderdi@ Allahü



NECÎBDDÎN M'EVEKKİL:Hindis/an eliyâs$n$n büyü9lerinden. >erîdüddîn Ie9er-Gen ha1re/lerinin 9ardei e

halîfesi idi. :%9 s$9$n/$lar e riyâ1e/ler ;e9/i. âhir e bâ/$n ilimlerinde mü/ehass$s %ldu.De/mi sene insanlar$ irâd e/me9, d%&ru y%lu s/erme9le meul %ldu. :%9 s$9$n/$;e9mesine ra&men, /am bir /ee99ül sâhibi idi. De/mi sene ehirde durdu. Hi;bir yerden

maa insinden birey almad$. Hâlbu9i ;%lu9 ;%u&u ard$. Ama %nun haya/la san9i ba&$y%9/u. 3uün hani ün, bu ay hani ay, bu 'ara 9a; lirad$r bilme1di. Hirî yedini asr$ns%n yar$s$nda <ehlî’de efa/ e//i. Hâe u/büddîn 3ah/iyar â9î’nin ma9am$na iden y%lü1erinde defnedildi.

3ir bayram ünü, deriler %nun einde /%'land$lar. = ün einde hi;bir eyi y%9/u.<ama ;$9$', ibâde/le meul %ldu. albi ile de4 3yle bayram ünü e;iy%r, ;%u9lar$m$nyeme&i y%9. Misâfirler eliy%r, bir i9râm rmeden eri dnüy%rB dedi. 3u arada ih/iyârbirinin dama ;$9/$&$n$ e u bey/i %9udu&unu rdü@

Mlbime dedim, 6Cnlüm, sen /zr" 6Crdün mülbim dedi ki, eer 6Crünürse 6Crürüm.N

= 9imse bir yeme9 s%fras$ e/irdi e4 7enin /ee99ül daulunun sesi, Ar’/anduyuluy%r, senin 9albin ise, yiyee9 s$9$n/$s$ndan bahsediy%rB dedi. 0eîbüddîn4 Allahbiliy%r 9i, 9endim i;in de&il, misâfirlerim i;in yü1ümü dndüm e syledimB dedi. =,elen, H$1$r’dan aleyhisselâm# ba9as$ de&ildi.

Ieyh 0i1âmüddîn 5liyâ buyuruy%r 9i4 Ieyh >erîdüddîn’in hu1?runa 9aumadanne birün Ieyh 0eîbüddîn’in hu1?rundayd$m. al9/$m e@ 3ir >â/iha ile İhlâs %9uyun9i, ben buran$n 9ad$s$ %lay$mB dedim. Ieyh 0eibüddîn 1lerini yumdu. 7esimiduymad$&$n$ 1anne//im. Je9rar ayn$ ümleyi syledim. 3u defâ /ebessüm e//i e@ 7en9ad$ %lma, ba9a ey %lB buyurdu. <aha s%nra 0i1âmüddîn 5liyâ, >erîdüddîn Ie9erGen’in rahme/ullahi aleyh# /alebesi e 1aman$n en büyü9 eliyâs$ndan %ldu.


NECMDDÎN BÂLİ!Î:>$9$h e hadîs âlimi. İsmi, Muhammed bin A9îl bin 5bü’l-Hasen bin A9îl el-3âlisî el-

M$srî e-Iâfiî’dir. ünyesi 5b? Abdullah %lu', la9ab$ 0emüddîn’dir. 66) m. !262#senesinde d%&du. (2 m. !"28# senesi Muharrem ay$n$n %ndrdünde efa/ e//i. arâfe9abris/an$na defnedildi.

0emüddîn 3âlisî, <$me9’da >ahr bin 3uhârî’den, âhire’de İbn-i <a9î9-ül-Wyd’denhadîs-i erîf dinledi e ilim &rendi. 3ir müdde/ İbn-i <a9î9-ül-Wyd’in yan$nda 9ald$. =nunyerine 9ad$ e9illi&i ya'/$. 3ilbîsî’de, İbn-i Cemâa’dan s%nra 9ad$l$9 a1îfesine a/and$.0emüddîn 3âlisî4 ayr$a <imya/, Qmüm e Hüseyniyye’de 9ad$l$9 ya'/$. 3u a1îfeninyan$nda, Jaybersiyye, Mui11iyye e daha ba9a medreselerde müderrisli9lerde bulundu.3u medreselerde bir;%9 /alebe ye/i/irdi.

0emüddîn 3âlisî’nin 9a1an$ a1 %ldu&u hâlde, ;%9 îsâr sâhibi idi. Nsâr4 9endiih/iyâ$ ar9en, ih/iyâ$ %lan birisine yard$mda bulunma9, ba9a ih/iyâ; sâhibini 9endisine/erih e/me9 deme9/ir.# aman$nda fe/âlar hus?sunda %na mürâaa/ edilirdi. Jâüddîn7üb9î, ehebî e 5sneî, %nu Ha99a %lan ba&l$l$&$ ile mülerdir. Oera’ sâhibi %lu',haramlardan e ü'helilerden s%n deree 9a;$n$rd$. >a1île/li %lmas$, dîne ba&l$l$&$ edeaml$ ilimle meul %lmas$yla meh?r idi.

0emüddîn 3âlisî, f$9ha e hadîs ilmine dâir bir;%9 eser ya1m$/$r. 3unlardan ba1$lar$unlard$r@ !- Muh/asaru Jirmi1î. 2- Ierh-u/-Jenbîh Iâfiî f$9h$na âi/ bir eser %lu',7îrâ1î’nin eserinin erhidir.#, "- Jelhîs-ül-mu’în.

1) !"cem-ül-müelli#$n; cild-1&, sh. 2%02) bkât-ü-Şâ#i$e *<übk$); cild-%, sh. 223) Ed-Dürer-ül-kâmine; cild-4, sh. &

4) El-5idâe (en-nihâe; cild-14, sh. 144) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 2%&



0) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. %17) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 42 8) e#-üz-zünn; cild-1, sh. 4%&, 4%1, %

NECMDDÎN EL-!VÂNÎ:>$9$h e hadîs âlimi. İsmi, Hüseyn bin Ali bin 7eyyid-ül-5hl bin 5bi’l-Hüseyn bin

âs$m bin Ammâr %lu', Fa9ab$ 0emüddîn’dir. (" m. !""8# senesi 7afer ay$n$n i9inierembe ünü âhire’de efa/ e//i. Ali Meli9 /ürbesi ya9$n$na defn%lundu. Iâfiîme1hebinde idi.

0emüddîn el-Qsânî4 5b? Abdullah Muhammed bin Abdülhâl$9 bin Jarhân,Muhammed bin İbrâhim bin Abdülâhid el-Ma9disî, 5b? Abdullah Muhammed binAbdül9aî, 5bü’l-Hasen Ali bin Ahmed el-Garrâfi, Hâf$1 5b? Muhammed ed-<imyâ/î eba9alar$ndan hadîs-i erîf dinledi e riâye//e bulundu. >$9$h ilmini, 5bü’l->adl Ca’fer e/-Ji1men/î’den &rendi. Jahsîlini /amamlad$9/an s%nra, âhire’de9i Hâ-ül-meli9Medresesi’nde ders %9u//u e /alebe ye/i/irdi. <i&er a9i/lerinde de, 1aman 1aman/asauf erbâb$ ile birli9/e bulundu. =nlar$n bere9e/li s%hbe/lerini dinledi.

0emüddîn el-Qsânî, her hare9e/inde İslâmiye/in emirlerine /âbi %lan, haramlardan;%9 sa9$nan bir 1â/ idi. Allahü /eâlân$n elî 9ullar$ndan %lan e Kes?lullah$n salllahu

aleyhi essellem# ahlâ9$n$, emir e yasa9lar$n$ iyi bilen e s%ranlara &re/en Ieyh 5bü’l-Abbâs e-Iâ/$r e ba9alar$yla rü/ü. =nlar$n s%hbe/lerinde bulundu.Jâeddîn 7üb9î yle anla/$r@ 0emüddîn el-Qsânî4 u1un 1aman yaln$1 9al$',

insanlarla rümedi e he' ibâde/le meul %ldu. <aha s%nra âd$ İbn-i bin/-il-5a11î’ninders erdi&i medreseye idi', %nun dersinde bulundu. =rada birisi Kes?lullah$ salllahualeyhi essellem# medh e senâ eden bir 9asîde %9udu. = 1aman 0emüddîn el-Qsânî9endisinden e;i' feryâd e//i. ad$ %nun bu hâlini iyi rmeyi'4 0e %luy%rR 0edir byleRB diye sylendi. 0emüddîn el-Qsânî %nun bu s1lerinden raha/s$1 %lu'4 3u medh esenâdan /ad$lan ey bu mudurRB deyi', % medreseden ayr$ld$.B

endisi yle anla/$r@ Allahü /eâlân$n seili 9ulu 5bü’l-Abbâs e-Iâ/$r ile bir emiy%lulu&unda idi9. Gemide bir de /üâr ard$. Diyee9 maddesi /ürüy%rdu. 5bü’l-Abbâsbeni % /üâra nderi', bir mi9/ar a1$9 yiyee9# e bir ba//aniye is/edi. Gidi'

is/edi&imde, /üâr ermedi. Je9rar is/ememi /embih e//i. 3en idi' /e9rar is/edim.Jüâr yine red eâb$ erdi. 3u hâl ü; defâ /e9rar e//i. Her ü;ünde de /üâr %lan 9ii,is/edi&imi1i ermedi. <rdünü defâs$nda 5bü’l-Abbâs e-Iâ/$r buyurdu 9i@ Gi/ % 9iiyesyle. Jam u an falan yerde9i senin mallar$n$ /a$yan emi, i;inde9i mal$yla birli9/eba/$y%r. =ndan hi;bir ey 9ur/ar$lam$yaa9. Ana9 ebinde %nse9i1 al/$n$ %lan bir 9ii9ur/ulaa9/$r. 3en idi' syledim. Ha9î9a/en buyurdu&u ibi %ldu. 5bü’l-Abbâs e-Iâ/$reliyân$n büyü&ü, duas$ ma9b?l bir 1â/ idi. İnsanlar$n s$9$n/$lar$n$ iderme9 i;in ;al$$rd$.B

İbn-i Kâfi’ %nun ha99$nda4 0emüddîn el-Qsânî, f$9$h e 9$râa/ ilminde imâm idi.Araban$n ineli9lerini bilir, iyi rüya /a’bir ederdi. 3undan ba9a, /alebe ye/i/irme9lemeul %ldu. Jalebeyi ini/me1, %nlara faydal$ %lma9 i;in yumua9l$9 s/erirdi. :%9sada9a erir, ;%9 mer/li9 ya'ard$.

:%9 9imseler %ndan ilim e ahlâ9 &rendilerB deme9/edir.

1) bkât-üt-Şâ#i$e; cild-%, sh. 4&%2) /üsn-ül-m!hâdr; cild-1, sh. 4203) Şezerât-üz-zeheb; cild-0, sh. 12&4) bkât-ü-Şâ#i$e *Esne($); cild-1, sh. 108) Dürer-ül-kâmine; cild-2, sh. 0&

NİZÂMDDÎN EVLİ"Â:Hindis/an’da ye/ien eliyâdan e :e/iyye y%lunun büyü9lerinden. İsmi, 7eyyid

Muhammed bin 7eyyid Ahmed 3uhârî %lu', la9ablar$4 Mahb?b-i ilâhî Allah’$n seilisi#,7ul/ân-ül-Meây$h e 0i1âmüddîn 5liyâ’d$r. 0i1âmüddîn 5liyâ, 6"6 m. !2"8# senesi7afer ay$n$n yirmiyedisinde 3edâyun’da d%&du. (2+ m. !"2+# senesi Kabî’ul-âh$r ay$n$n%nse9i1inde üne d%&ar9en Ha99$n rahme/ine 9au/u.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n babas$ 7eyyid Ahmed 3uhârî, d%&u/an elî idi. <%&ard%&ma1 elime-i ehâde/ syledi&i bildirilmi/ir. Ayn$ e9ilde, annesi 3ibi üleyha Hâ/un,



dindar bir han$md$. <âima dua e ibâde/le 1aman$n$ e;irirdi. <uas$n$n 9abul %ldu&umeh?rdur. 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n baba /araf$ndan dedesi Hâe 7eyyid Ali 3uhârî ile anne/araf$ndan Hâe Arab 3uhârî 9arde ;%u9lar$ idi. Her i9isi de, Hindis/an’a 3uhârâ’dan7ul/an e/-Jamîs 1aman$nda hire/ e/miler, Fâh%r’da 9$sa bir müdde/ i9âme/ e//i9/ens%nra, dâimi %lara9 yerle/i9leri 3edâyun’a elmilerdi. 3ir;%9 büyü9 ulemâ e eliyâ,dâimi %lara9 bu ehre yerlemilerdi.

0i1âmüddîn 5liyâ d%&du&u 1aman, 9endisine Muhammed ismi erildi. Ieeresiyledir@ 7eyyid Muhammed bin 7eyyid Ahmed 3uhârî bin 7eyyid Ali 3uhârî bin 7eyyidAbdullah Hilmi bin 7eyyid Ali 0eheddîn bin 7eyyid Ahmed Meheddîn bin 7eyyid 5b?Abdullah bin 7eyyid Ali Asar bin 7eyyid Ca’fer-i 7ânî bin İmâm-$ Ali 0a9î bin İmâm-$Muhammed Ceâd bin İmâm-$ Ali K$1â bin İmâm-$ M?sâ â1$m bin Ca’fer-i 7âd$9 binMuhammed 3a9$r bin eynel âbidîn bin H1. Hüseyn bin H1. Ali.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n babas$ Hâe Ahmed 3uhârî, maneî ilimlerin yan$nda, derinbir 9elâm e f$9$h âlimi idi. Qs/ün hâlleri e /a9âs$ ile meh?rdur. 3u hus?siye/lerindend%lay$ <ehlî 7ul/ân$ G$yâsuddîn 3alban %nu 3edâyun’a ba9ad$ %lara9 /ayin e//i. HâeAhmed 3uhârî, bir süre s%nra bu a1îfesinden is/ifâ edere9, 9endini enâb-$ Ha99a e=’nun dînini yayma&a adad$. Hâe Ahmed 3uhârî, 0i1âmüddîn 5liyâ daha be ya$ndai9en, 3edâyun’da efa/ e//i e %raya defnedildi.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n babas$n$n efa/$ndan s%nra, %nun e&i/imi annesinin ü1erine9ald$. Anne-%&ul, ünlere hi;bir yiyee9 bulamadan ünlerini e;irme9 1%runda 9ald$lar.Diyee9 birey %lmad$&$ 1aman, annesi %na ümid erme9 i;in@ Muhammed, buün Allahü/eâlân$n misâfiriyi1B derdi. Iidde/li a;l$9 e fa9irli&in erdi&i $1d$râb$ hissedee&i yerde,0i1âmüddîn 5liyâ, byle e;en ünlerden 1e9 al$r e annesine4 Deniden ne 1amanAllahü /eâlân$n misâfiri %laa&$1B derdi.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n annesi 3ibi üleyha Hâ/un, dînine ba&l$ e 1e9î bir han$md$.=, %&lunun e&i/imine 1el bir ayre/ s/erdi. Annesi, 0i1âmüddîn 5liyâ’y$ 3edâyun’da,Melânâ Alâüddîn Vs?lî’nin derslerine nderdi. 0i1âmüddîn 5liyâ, ;%9 9$sa 1aman s%nra,Celâlüddîn-i Jebrî1î’nin halîfesi Ali M%lla 3ü1ür9 3üyü9# 3edây?nî’nin elinden >a1île/sar$&$n$B iydi. M%lla 3ü1ür9 %na, se;ilmi ulemâ e eliyân$n bulundu&u bir /%'lan/$dahay$r dua e//i.

Allahü /eâlân$n bir lü/fu %lara9, en; 0i1âmüddîn’in % ya/a 9albinde maneî birilerleme e yü9se9 ilimler i;in ilâhî bir 9$$l$m ard$. Gen-i Ie9er’in her /arafa yay$lanhre/ini, 5b? 3e9r aal’dan duyar duyma1, 0i1âmüddîn 5liyâ %nunla rümeye9arar erdi. 3irün hi;bir y%l ha1$rl$&$ ya'madan, Gen-i Ie9er ile rüme9 ümidiyle3edâyun’u /er9 e//i. İl9 dura&$ <ehlî %ldu. = 1amanlar <ehlî, ilim e irfan$n bei&i idi.0i1âmüddîn 5liyâ, <ehlî’ye annesi e 9$19ardeiyle ard$&$nda yirmi ya$nda idi, <ehlî7ul/ân$, 7ul/an 3alaban, 1aman$nda9i âlimlerin e eliyân$n büyü9 bir 9%ruyuusu idi.<ehlî âlimler ile ayd$nlan$y%rdu. Melânâ Iemsüddîn, <ehlî’nin büyü9 âlimlerinden idi.0i1âmüddîn 5liyâ, Melânâ Iemsüddîn’in derslerine deam edere9, ;%9 9$sa 1amandayü9se9 dereelere 9au/u. 3u arada Melânâ emâlüddîn âhid’den hadîs ilmini &rendi.

0i1âmüddîn 5liyâ, <ehlî’de i9en, Hâe 0eîbüddîn Mü/ee99il’e ;%9 ya9$n bir ede%/uruy%rdu. 3u 1â/, eliyân$n büyü9lerinden %lu', ayn$ 1amanda >erîdüddîn-i Gen-iIe9er’in 9ardei idi. 0i1âmüddîn 5liyâ, bir süre bu 1â/$n derslerine deam e//i. Gen-iIe9er’in üs/ünlü9lerini %ndan dinledi. <aha s%nra 0i1âmüddîn 5liyâ, Gen-i Ie9er ilerüme9 i;in Au1an’a i/meye 9arar erdi. = s$rada 9endisine, üs/ün as$flar$ndand%lay$ 9ad$l$9 me9ii /e9lif edildi. =, 0eîbüddîn Mü/ee99il’e dan$/$&$nda4 İnâallahü/eâlâ, si1 9ad$ %lmayaa9s$n$1, fa9a/ ba9a birey %laa9s$n$1, %nu da ben bilmiy%rumBdedi.

3ir ee 0i1âmüddîn, <ehlî Câmii’nde 9al$y%rdu. 7abah er9en a9i/, müe11in ylesesleniy%rdu@ Mü’minlerin 9alblerinin, Allahü /eâlây$ 1i9re/meleri e =’nun a9$ylayanmalar$n$n a9/i elmedi miRB 3u sesleni, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n i;inde Gen-i Ie9er’e%lan muhabbe/ini a/eledi. <erhâl <ehlî’yi /er9 edere9, Au1an’a i/me9 i;in y%la ;$9/$.6++ m. !2+(# senesi Keeb ay$n$n %nbeinde Au1an’a ard$. Hemen Gen-i Ie9er’inyan$na i//i. Gen-i Ie9er, %nu rür rme1 >ârisî bir bey/ %9udu@

@rlnn teile nice 6Cnüller kebâb 9ld!,Atiâknn #rtnsl nice cnlr hrâb 9ld!.



Gen-i Ie9er, bu bey/e ilâe/en4 Dâ 0i1âmüddînS Hindis/an’$n 9u/u'lu&ununmes’uliye/lerini dere/meyi iddî e9ilde düünüy%rdum. Allahü /eâlâ bi1e y%l s/erdi esenin eliini bana haber erdiB dedi. >erîdüddîn-i Gen-i Ie9er, 0i1âmüddîn 5liyâ’y$/alebeli&e 9abul e//i e an’aneî y%la iri bal$&$n$ %nun ba$na 9%ydu. 0i1âmüddîn5liyâ, 6+6 m. !2+8# senesi Kebî’ul-eel ay$n$n ü;üne 9adar Gen-i Ie9er’in yan$nda9ald$. Iihâbüddîn 7ühreerdî’nin ya1m$ %ldu&u Aârif-ül-me’ârîfi e 5b? Ie9?r 7ülemî’ninJemhîd adl$ eserlerini %9urdu. Fü1umlu e&i/imi rdü9/en s%nra, %na Hilâfe/nâmeB erildie <ehlî’ye i/mesi is/endi.

Gen-i Ie9er’in yan$nda i9en, derâhda bulunan bü/ün /alebelerin he'si ibi, ünlü9%lara9 erilen her a1îfeyi ya'ma9 meb?riye/inde idi. Jalebelerden Melânâ 3edreddînİshâ9, mu/fa9/a ya9$lan %dunu %rmandan e/iriy%r, Hüsâmeddîn ab?lî, su e/iri' 9a'lar$y$9$y%r, 0i1âmüddîn 5liyâ da yeme9leri 'iiriy%rdu.

>erîdüddîn-i Gen-i Ie9er, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya <ehlî’ye ider9en i9i de&erli/asiyede bulundu@ 3irinisi4 3%r;lanma9 1%runda 9al$rsan, %nu hemen deB, i9inisi4

<âima dümanlar$n$ memnun e/meye ;al$B idi. 0i1âmüddîn 5liyâ, h%as$n$n bus1lerine haya/$ b%yuna uydu e her iinde muaffa9 %ldu.

0i1âmüddîn 5liyâ, daha s%nra Au1an’$ %n defâ daha 1iyâre/ e//i. 3u 1iyâre/lerinin

ü;ünü h%as$ haya//a i9en, yedi seferini de h%as$n$n efa/$ndan s%nra ya'/$. 3ir1iyâre/inde h%as$ Gen-i Ie9er, %nun i;in hus?sî duada bulunara9 yle dedi@ Dâ KabbîS0i1âmüddîn’in her ar1usunu 9endisine ihsân eyleSB 3u duadan s%nra, Allahü /eâlâ,0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hi;bir is/e&ini eri ;eirmedi. H%as$ haya//a i9en ya'/$&$ s%n1iyâre/inde, h%as$ yine yle dua e//i@ Allahü /eâlâ seni mes’?d e bah/iyar eylesin. 7endallar$ e buda9lar$ ile eni bir a&a; %laa9s$n. 7$9$an insanl$9 %nun al/$nda bar$n$'hu1?r bulaa9.B Allahü /eâlâ bu duada is/enilenleri de ihsân e//i. 0i1âmüddîn 5liyâ,/a9âs$ e mer/li&i ile büyü9 bir üne 9au/u e Mahb?b-i ilâhîB Allahü /eâlân$nseilisi# la9ab$n$ 9a1and$.

0i1âmüddîn 5liyâ, h%as$n$n emri ile <ehlî’ye i//i&i 1aman, ibâde/lerini hu1?ri;inde ya'aa9 sâ9in e uyun bir yer bulamad$. :%&u 1aman <ehlî ibi ;%9 9alabal$9 birehrin ürül/üsünden 9ur/ulma9 i;in %rmana i/me9 1%runda 9ald$. = ünlerde, h%as$n$n

emri ü1erine ur’ân-$ 9erîmi e1berliy%rdu. 3ir süre s%nra, buün <ehlî’nin bir mahallesi%lan, % ün ise bir 9y %lan iyas'ur’a /a$nd$. 3urada bir müdde/ ;%9 s$9$n/$ ;e9/i. 3ir9a;ün ar9a ar9aya yiyee9 birey bulamadan a; 9al$rd$. 3ir 9eresinde, ü; ün a; 9alm$/$.<rdünü ün, bir 9ii 9a'$y$ ;al$', %na bira1 'irin;/en ya'$lan bir ;ei/ yeme9 erdi.0i1âmüddîn 5liyâ bu yeme&i yedi9/en s%nra4 3u yeme&in /ad$ % 9adar le1i1di 9i,haya/$mda byle le11e/li yeme9 yemedimB buyurdu.

3u s$9$n/$l$ ünlerde, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n i9i sâd$9 /alebesi 3urhânüddîn Gari' eemâlüddîn Da’9?b yan$ndan hi; ayr$lmad$. 3ir defâs$nda dr/ ün b%yuna yiyee9 bireybulamad$lar. %mulardan bir han$m, bira1 un nderdi. emâlüddîn Da’9?b %nu birmi9/ar su ile 9ar$/$r$', /%'ra9 bir 9a' i;inde f$r$na 9%ydu. = anda yanlar$na bir 1â/ eldi.=nlardan yiyee9 birey is/edi. 0i1âmüddîn 5liyâ f$r$nda9i 9ab$ ald$ e /am bir feraa/le %1â/$n yan$na 9%ydu. = 1â/, % yeme9/en bir i9i l%9ma ald$, s%nra 9ab$ al$' idde/le yere

;ar'/$ e ;$9$' i//i. Gider9en >ars;a %lara9 yle sylüy%rdu@ Ieyh >erîdüddîn Gen-iIe9er, bâ/$nî ni’me/i Ieyh 0i1âmüddîn’e ;%9 uu1 erdi.B 3uün ben de %nun fa9irli9;ana&$n$ 9$rd$m. Ar/$9 bundan s%nra %, 1âhirî e bâ/$nî sul/ân %ldu.B

3u 1â/$n s1lerinden s%nra, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n fa9irli&i bir anda y%9 %ldu. = ei9i /alebesinin ünlere yiyee9 bir l%9ma bulamad$9lar$ ayn$ derâhda, mu/fa9 bü/ün ün9aynama&a e hi;bir ayr$m 1e/ilmeden binlere insan %nun merd s%fras$nda d%ymayabalad$. endisi ündü1leri %ru; /u/uy%r e ;%9 sâde bir haya/ sürüy%rdu. 3ü/ün yedi&iey, ar'adan ya'$lm$ 9ü;ü9 bir 'ar;a e9me9 idi.

0asîruddîn Mahm?d, bu bere9e/li ünleri yle anla/$r@ 0i1âmüddîn 5liyâha1re/lerinin â$9lar$ndan, bir nehir ibi %nun 9a'$s$na a9an mallar, sabah/an a9ama9adar %na 1%rlu9la erilebiliy%rdu. Ha//â ba1$lar$ hediyeler erme9 i;in ya/s$ a9/indeeliy%rdu. 3unun yan$nda yard$ma muh/a; %lu', derâha elenlerin say$s$, â$9lar$n$nsay$s$n$ e;mi/i. 0i1âmüddîn 5liyâ, er;e9/e % â$9lar$n e/irdi9lerinden fa1las$n$muh/a;lara e fa9irlere da&$/$rd$. 3irün 1enin bir ah$s, % ünün ümü 'aras$ndan yü1/ane e/irdi. >a9a/ 0i1âmüddîn 5liyâ bu 'aralar$ 9abul e/medi. >a9a/ % ahs$n



ü1üldü&ünü rüne, bir /anesini 9abul e//i. = 9ii, eri 9alan 'ara ile 0i1âmüddîn5liyâ’n$n yan$nda %/urur9en, 9endi 9endine4 Ieyh he'sini 9abul e/seydi, saâde/e9auurdumB diye düünüy%rdu. 0i1âmüddîn 5liyâ %na dnere94 3en %nun he'sini9abul e/medim. îrâ sana %nlar$n faydas$ %laa9. =nu /ür. 3i1 9âfi dereede 1enini1.7%l /araf$na ba9B dedi. = 9imse s%l /arafa ba9/$&$nda, hürenin 9esinde, ras/ele yerlerey$&$lm$ a1iye//e ;%9 mi9/arda al/$n 'aralar$ rüne a$rd$. = 9ii ider9en, 0i1âmüddîn

5liyâ, bu s$rr$ hi; 9imseye sylememesini /embih e//i. >a9a/ % dayanamay$', durumu%ldu&u ibi her9ese anla//$.B

7ul/ân G$yâsüddîn 3alban’$n büyü9 %&lu 7ul/an Mu’i1üddîn 3alban’$n sal/ana/$dneminde, 7ul/ân, iyas'ur’a ya9$n bir yerde saray ya'/$r$y%rdu. 7ul/ân$n 9%mu/anlar$,eh1âdeleri e hal9, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$n$ ;%9 s$9 1iyâre/ ediy%rlard$. 3u durum0i1âmüddîn 5liyâ’n$n yaay$$nda bira1 9ar$$9l$&a sebe' %ldu. 3u yü1den, 0i1âmüddîn5liyâ buradan da ayr$lma9 is/edi. Jam $yas'ur’dan ayr$laa&$ s$rada bir en; %rayaelere9 >ârisî %lan u s1leri syledi@ Hereyden ne, hre/inin yay$lmas$ndan;e9inmelisin. Iimdi bu 9adar yay$n hre//en s%nra, 9$yâme/ ününde yüeeyamberin yan$nda seni 1den düüree9 ii ya'maya ;al$ma. 3ir 9imsenin in1iâya;e9ili', 9endisini Allahü /eâlâya ba&l$l$&a adayara9, dünyâdan 9a;$' 9ur/ulmas$ 9%layd$r.>a9a/ as$l esâre/ e mer/li9, 9alabal$9 hal9$n i;inde in1iâya ;e9ili', hu1?r bulma9/$r.

3yle 9ar$$9l$9lardan mü/eessir %lmama9/$r.B 3u s1lerin ü1erine, 0i1âmüddîn 5liyâ s%nnefesine 9adar $yas'ur’da 9ald$. <aha s%nra buran$n ismi 0i1âmüddîn %lara9de&i/irildi#

0i1âmüddîn 5liyâ, $yas'ur’a il9 eldi&i 1aman, %ras$ 9ü;ü9 bir 9y idi. = e i9i/alebesi, dam$ sa1la r/ülü 9ü;ü9 bir 9ulübede 9ald$lar. Jalebeleri, h%alar$na bir derâhbina e/meyi /e9lif e//i9leri 1aman, % dâimâ bir sebeble eri ;eirdi. 3irün Amîd-ül-mül9’ün e9îli iyâüddîn, 0i1âmüddîn 5liyâ’dan bir derâh ya'ma9 i;in i1in is/edi. >a9a/0i1âmüddîn 5liyâ bu i i;in i1in ermedi. Hâe 5b? 3e9r, Hâe İ9bâl e 7eyyidMuhammed irmânî’nin /asiyeleri ü1erine, Oe9il iyâüddîn bu 9%nuda $srâr edine,0i1âmüddîn 5liyâ4 Dâ iyâüddîn, /e9lifini1i 9abul e/miy%rum. îrâ derâh$n burayaya'$lmas$nda bir s$r ard$r. 3uraya derâh$ 9im inâ ederse lee9/irB dedi. 3u s1,iyâüddîn’i /e9lifinden eri dndürmedi. 3a$n$ 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n aya9lar$na 9%yara94

5fendimS 7i1in eref e i/ibâr$n$1$ düünüy%rum. 7i1in raha/ e iyi hâlde %lman$1, benimhaya/$mdan bile daha a1î1dirB dedi e /e9lifini büyü9 bir ;aba ile 0i1âmüddîn 5liyâ’ya9abul e//irdi. <erâh$n inâs$ /amamlan$' bi/mesine ya9$n, iyâüddîn hummaya /u/uldu.= derâha bir 9ere irmeden efa/ e//i. Haya/$n$, seili h%as$n$n e /alebelerininraha/l$&$ i;in fedâ eden Oe9il iyâüddîn rahme/le an$ld$.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$n$n saraya ya9$n %lmas$ndan d%lay$, saray mens?blar$,eh1âdeler, 9%mu/an e subaylar$n ;%&u 0i1âmüddîn 5liyâ’ya /alebe %ldu. =nun maneî/esiri e dînî e&i/imi al/$nda, %nlar$n ahlâ9î e i;/imaî huylar$ ;%9 de&i/i. He'si de Allahü/eâlâdan 9%r9an, yaay$$ in/i1âml$ insanlar hâline eldiler. 3ir m$9na/$s ibi e/9isi %lan bu/esirden <ehlî hal9$ da is/ifâde e//i.

3inlere insan, yaay$ /ar1lar$n$ e huylar$n$ /amamen de&i/irdiler. = blede,9umar, dedi9%du e if/ira, i;9i i;me, yalan$l$9 e /efeili9 en düü9 seiyeye indi. 3inlereinsan, nama1, %ru; e di&er ibâde/lerini /i/i1li9le ya'ar hâle eldiler. 3u hus?sla ilili%lara9, 7iyer-ül-eliyâ’n$n müellifi yle deme9/edir@ =, i;9i, sefâha/ e ünah i;inedalm$ saray er9ân$, eh1âdeler e 1eninler, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n maneî s1lerindene ahlâ9î derslerinden % 9adar e/9ilendiler 9i, ünah9âr hâllerini /er9 edi', yeni e/er/emi1 bir haya/a 9endilerini uydurdular. =nlar$n ;%&u, mürlerinin eri 9alan 9$sm$n$0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hi1me/ine a9fe//iler.B

V1un bir mür yaayan 0i1âmüddîn 5liyâ, yü9selen e düen yedi <ehlî sul/ân$rdü. 3u sul/ânlardan ba1$lar$, %nun ba&l$lar$ndan idi. 3a1$s$ ise, 9$sa rülü %lu',1âlimdiler. 3unlar, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n misâfir'ererli&ini e hre/ini 9$s9an$y%rlard$.0i1âmüddîn 5liyâ, 9endisine ba&l$ %lanlar dâhil, hi;bir sul/ân$ 1iyâre/ i;in saraya i/medi.7ul/ânlar$ da derâh$na 9abul e/medi.

7ul/an Celâlüddîn Hilî, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n â$9lar$ndan idi. 7$9 s$9 0i1âmüddîn5liyâ’ya hediyeler nderirdi. 7ul/ân$n en büyü9 ar1usu, bi11a/ %nunla rüme9 idi.

>a9a/ bunu bir /ürlü baaramad$. Iâir e 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n /alebesi 5mîr Hüsre,sarayda sul/ân$n mâiye/inde idi. 7ul/an bir defâs$nda %nun yard$m$yla 0i1âmüddîn



5liyâ’n$n hu1?runa irme9 is/edi. >a9a/ 5mîr Hüsre, h%as$ndan i1insi1 %lara9 bu iiya'ma9 is/emedi. 0i1âmüddîn 5liyâ, sul/ânla rüme9 is/emedi e % ara Au1an’a i//i.7ul/an bunu haber al$na, ;%9 ü1üldü e 5mîr Hüsre’den bir a;$9lama is/edi. 5mîr Hüsreyle dedi@ 3iliy%rum 9i, 1â/-$ ahâneni1in memnuniye/si1li&i, benim haya/$m$n /ehli9eyeirmesi deme9/ir. >a9a/ yine biliy%rum 9i, h%am$n memnuniye/si1li&i ise, îmân$m$n/ehli9eye dümesi deme9/ir.B 5mîr Hüsre’in bu eâb$, sul/ân$n ;%9 h%una i//i e

mes’elenin ü1erine daha fa1la i/medi.7ul/an Celâlüddîn Hilî’yi ldürere9 /ah/a ;$9an Alâüddîn Hilî, din bilisi a1 %lmas$na

ra&men, 1e9î e beeri9li bir idâreiydi. 7aray er9ân$ndan ba1$lar$, yeni sul/ân$0i1âmüddîn 5liyâ’ya 9ar$ yanl$ y%la se9 e/meye ;al$/$lar. =nlar, sul/âna@ 0i1âmüddîn5liyâ’n$n /esiri herün büyü9 h$1la ar/$y%r. 3yle iderse, birün si1in ma9am$n$1a el9%yarB dediler. >a9a/, 1e9î e a9$ll$ %lan 7ul/ân Alâüddîn, aele bir 9arar ermeyi is/emedi.7ul/an, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya bir ;ei/ im/ihan 'usulas$ nderdi e 'usulaya yle ya1d$@

7ul/anl$&$mda halli îâbeden 1%r mes’eleler %r/aya ;$9/$&$ 1aman, 1â/-$ âlini1le müaeree/me9 is/iy%rum.B 0i1âmüddîn 5liyâ, bu 'usulay$ %9udu&una 'iman %ldu e ea'%lara9 yle ya1d$@ D%lumu1un mu9addes an’aneleri sebebiyle e byle bir müaere,dînî a1îfelerimin ifâs$n$ ü;le/iree&inden, /e9lifini1e r$1â s/eree9 bir hâli 9endimderemiy%rum. 0e 9endimi memle9e/in siyâsi hâdiselerine 9ar$/$rma9, ne de ilâhî âyeye

hi1me//en ba9a birey ya'ma9 is/emiy%rum.B 3u a;$9 ea', 7ul/an Alâüddîn’i memnune//i e 1ihninde9i bü/ün yanl$ anlama e ü'heleri y%9 e//i. 3ila9is, % büyü&e 9ar$ i;indebir a9 e ba&l$l$9 hâs$l %ldu.

7ul/an Alâüddîn, birün %rdusunu üney blesine sefere ndermi/i. 3ir süre busefer ha99$nda hi; haber alamad$ e endieye 9a'$ld$. 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n/alebelerinden %lan ba1$ 9%mu/anlar$ %na nderere9, u mesaU$ y%llad$@ 7i1in, İslâmasei e say$n$1 bi1den ;%9 fa1lad$r. 5&er maneî 1ünü1le, üneyde9i seferin durumue sefer haberlerini &reni' bi1e bildirirseni1, bi1i ;%9 seindirmi %laa9s$n$1. :ün9üdurumdan ;%9 endieliyim.B Ceâb %lara9 0i1âmüddîn 5liyâ buyurdu 9i@ 3u 1aferdenhâri;, ba9a 1aferler de si1i be9liy%r.B 3uyurdu9lar$ ibi, bir süre s%nra %rdu 1afer haberiile <ehlî’ye eldi. 7ul/an, ü9ran ifâdesi %lara9, ara 3e& ile 0i1âmüddîn 5liyâ’ya beyü1al/$n nderdi. ara 3e& bu 'ara ile derâha ard$&$ s$rada, derah/a bulunan H%rasanl$

bir deri4 Hediye mü/ere9B diye seslendi. 3unun ü1erine 0i1âmüddîn 5liyâ4 Daln$1 bir9ii al$rsa daha ü1el %lurB diyere9, % beyü1 al/$n$ %na erdi.7ul/ân Alâüddîn’in, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya 9ar$ besledi&i seinin ;%9 ar//$&$n$ ren

ara 3e&, sul/âna4 â/-$ âlilerini1, %na 9ar$ bu 9adar hürme/ e muhabbe/ besledi&ihâlde, henü1 %nunla rümemi %lman$1 hayre/ eriidirB dedi. 3una 9ar$l$9 sul/ân4 5yara 3e&S 3i1im iimi1 sul/anl$9/$r. 3i1, ba/an aya&a 9adar ünaha ba/m$$1. 3u yü1den %büyü9/en u/an$y%rum. = büyü9 1â/la nas$l rüebilirimRB dedi e ar9as$ndan, %&ullar$H$1$r Hân e Iadi Hân ile 0i1âmüddîn 5liyâ’ya i9iyü1bin ümü 'ara nderdi e/alebeli&e 9abul edilmesini ria e//i. 3u mua11am 'ara, fa9irlere e ih/iyâ; sâhi'lerineda&$/$ld$. <aha s%nra 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hu1?runda bulunma9 hus?sunda $srâr edine,0i1âmüddîn 5liyâ yle dedi@ 7ul/ân$n buraya elmesine lü1um y%9. 3en deaml$ %nunmuaffa9iye/i i;in dua ediy%rum. >a9a/ buna ra&men hâlâ buraya elme9/e $srâr ederse,bu fa9irin einde i9i 9a'$ ard$r. 7ul/an birinden irerse, bi1 di&erinden ;$9ar$1.B

7ul/an Alâüddîn’in yerine, 9ardelerini ldürere9 e;en u/büddîn Hilî, 0i1âmüddîn5liyâ’ya a'/ala bir 9in beslemeye balad$. 3u 9in, daha s%nra a;$9 bir dümanl$&adnü/ü. = 1aman 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$nda ünlü9 masraf, fa9ir, dul 9ad$nlara,ye/imlere e muh/a; 9imselere erilen sada9alar hâri;, i9ibin ümü idi. 3u durumu9$s9anan ba1$ 9iiler, sul/âna4 0i1âmüddîn 5liyâ, bu sada9a %lara9 da&$//$&$ e harad$&$sere/ini, %nu s$9 s$9 1iyâre/ eden eh1âdelerden e dele/in resmî a1îfelilerinden/%'luy%rB diye i9âye//e bulundular. Ayr$a sul/ân$, her9esin 0i1âmüddîn 5liyâ’y$ 1iyâre/e/memesi i;in bir emir ;$9arma9 ü1ere i9na e//iler. 3u durumu duyan 0i1âmüddîn 5liyâ,derâh$nda9i haramalar$n$ i9i 9a/$na ;$9ard$ e buradan is/ifâde edenlerin say$s$%nbinden, %nal/$bine yü9seldi. 3u yü1den sul/ân$n ;$9ard$&$ emrin bir 1arar$ %lmad$. 7ul/anbu durumu ii//i&i 1aman4 Dan$lm$$mS Ieyh, Allah’/an des/e9 al$y%rB deme9/en 9endinialamad$. 3u 9erâme/e ra&men, sul/ân$n 0i1âmüddîn 5liyâ’ya dümanl$&$ deam e//i.

3irün sul/an, %nu hu1?runa ;a&$rd$. 3una ea' %lara9, 0i1âmüddîn 5liyâ yle dedi@ 3en, s?fî bir 9iiyim, derâh$mdan d$ar$ ;$9mam. <aha da nemlisi her s?fî silsilesinin



9endine mahs?s de&imeyen an’aneleri ard$r. 3i1im büyü9lerimi1den hi;biri sarayai/memiler e herhani bir sul/ân$n maiye/inde bulunmam$lard$r. 3u ba9$mdan, sul/ân$nar1usunu yerine e/iremiyee&im. Fü/fen beni 9endi hâlime b$ra9$n$1.B

Ma&rur sul/ân, bu ea'la /a/min %lmad$ e 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n her haf/a i9i defâhu1?runa elmesi i;in yeni emirler nderdi. 3unun ü1erine 0i1âmüddîn 5liyâ, sul/ân$nh%as$ %lan iyâüddîn K?mi’ye haber nderere9, /alebesini, Hi;bir dinin, elîlere e

ma’s?m /alebelerine 1ulmedilmesine i1in ermiyee&iB hus?sunda î9â1 e/mesini is/edi.>a9a/ bu haber iyâüddîn K?mî’ye ulamadan, % efa/ e//i. 7ul/ân, iyâüddîn K?mî’ninderâh$nda >â/ihaB merâsimi i;in bü/ün saray er9ân$ ile birli9/e bulunuy%rdu.0i1âmüddîn 5liyâ da bir9a; /alebesi ile bu merâsime 9a/$ld$. <erâha irer irme1, %radabulunanlar$n he'si, %na say$ s/erme9 i;in aya&a 9al9/$lar. 0i1âmüddîn 5liyâ, sul/anaselâm erdi&inde, sul/an selâm$ almad$. endisinden fa1la 0i1âmüddîn 5liyâ’ya say$s/erilmesine ;%9 9$1d$ e merâsimden s%nra bir 9arar alara9, bunu emir %lara90i1âmüddîn 5liyâ’ya nderdi. 3u emre re4 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n da, di&er bü/ünsaray er9ân$ e dele/ a1îfelileri ibi, her ay$n il9 ünü, 7elâmB i;in sul/ân$n dîân$ndabulunmas$ is/eniy%rdu. 3u emir 0i1âmüddîn 5liyâ’ya4 Ieyh İmâmüddîn J?sî, IeyhOahidüddîn %nd?1î, Melânâ 3urhânüddîn e ba9a âlimlerden 9urulu bir heye/lenderildi. =nlar, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hu1?runda, sul/ân$n is/e9lerine râ1$ %lara9 bu

ih/ilâfa s%n ermesini, bunun ya'$lmamas$n$n, hem hal9, hem de sal/ana/ i;in /ehli9eline/ielere sebebiye/ eree&ini, yalarara9 is/irhâm e//i9lerinde, 0i1âmüddîn 5liyâ4 3a9al$m Allahü /eâlân$n bu i i;in i1ni ne %laa9B diye ea' erdi e %nlar$n yan$ndanayr$lmalar$n$ is/edi. Heye/ sul/ân$n yan$na dnüne, %na4 0i1âmüddîn 5liyâ is/enen/ârih/e hu1?rda %laa9B dediler. >a9a/ bir9a; ün s%nra 0i1âmüddîn 5liyâ /alebelerininyan$nda ne elen büyü9lerimi1in âde/lerine ay9$r$ düen hi;bir ey ya'm$yaa&$m.7elâm alay$na 9a/$lmayaa&$mB dedi. 3u durum erinli&i ar/$rd$ e /alebeleri de dehe/edüürdü. $sa rülü 7ul/an, büyü9lerin maneiyâ/ üünün e %nlar$n duas$n$n red%lunm$yaa&$n$n far9$nda de&ildi. Hâlbu9i 0i1âmüddîn 5liyâ, ha9î9a/in yan$nda%ldu&undan emîndi. Ha9î9a/ ama buün, ama daha s%nra dünyân$n e;ii üs/ünlü9lerine9ar$ erefli bir e9ilde alib elee9/i. 3u sebeb/en %, inan; e sadâ9a/iyle /am birsü9?ne/ e hu1?r i;erisindeydi. Ay$n yirmid%9u1unu eesi, ma&rur 7ul/an u/büddîn,

saray$nda uyur9en en üenilir adamlar$ndan %lan Hüsre Hân /araf$ndan ba$ 9esilere9ldürüldü. >ârisî bey/ /eremesi@

(ll k9rkk kedi ni=in erinde 9t!rm!9rs!n.Fücünü sln kr denei: cez lk 9l!9rs!n.

u/büddîn Hilî’nin yerine e;en Hüsre Hân’$n mrü ;%9 9$sa %ldu. Ha1înedebulunan 'aralar$ ulemâ e derilere da&$//$. 0i1âmüddîn 5liyâ’ya da beyü1bin ümü'ara nderdi. Her 1aman %ldu&u ibi, % büyü9 1â/, bü/ün bu 'aray$ fa9irlere da&$//$.Mül/an Oâlisi Giyâsüddîn Ju&la9, sul/ân$n ldürülmesinden s%nra hemen %rdusuyla<ehlî’ye elere9, Hüsre Hân’$ ldürü' sul/an %ldu. Giyâsüddîn Ju&la9, ha1îneye ba9$'hi;bir ey %lmad$&$n$ rüne, daha ne9i sul/ân$n da&$//$&$ bü/ün 'aralar$ eri is/edi.

Her9es 'aralar$ sul/âna nderdi. 7âdee 0i1âmüddîn 5liyâ, 9endisine nderilen'aralar$, yeni sul/âna ermedi e buyurdu 9i@ = 'aralar, Allahü /eâlân$n mal$yd$. Allahü/eâlâ y%lunda i//i.B 3u ea' sul/ân$n h%una i/medi e bu 'aray$ eri alma y%llar$n$ara/$rd$.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n büyü9lü&ünü 9$s9anan, 7ul/ân u/büddîn’in a$ s%nundanmes’?l %lan saray er9ân$, bir 9ere daha 7ul/an G$yâsüddîn Ju&la9’u % büyü&e 9ar$9$9$r/ara9, es9i /a9/i9lerini denediler. =na %lmayaa9 eyleri sylediler. 7ul/âna ba&l$âlimler ile 0i1âmüddîn 5liyâ aras$nda9i münâ1arada, aralar$nda bir 9$r$nl$9 %ldu. 3uâlimler, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n na9le//i&i hadîs-i erîfleri 9abul e/medi. <erâh$na eridnen 0i1âmüddîn 5liyâ, ü1ün bir e9ilde /alebelerine yle dedi@ <ehlî âlimlerinin esaray adamlar$n$n, i;i, bi1e 9ar$ 9$s9an;l$9 e dümal$9la 9ayn$y%r. Münâ1arada bana9ar$ a;$9;a sald$rmalar$ndan bu anla$l$y%r. Ayr$a %nlar, yüe eyamberimi1in salllahu

aleyhi essellem# hadîs-i erîflerini dinlemeyi de redde//iler. 3unun ibi i’/irâ1$ ayri 9abil%lan eylerle münâ9aa e/meye, ana9 H1. eyamberin salllahu aleyhi essellem#hadîsine inanm$yanlar esâre/ edebilirler. 7ul/ân$n yan$nda bunlar, hadîslerin en sahihini



bile 9abul e/meyi reddedere9 ma&rur bir eda ile 9%nu/ular. Kes?l-i e9remin salllahualeyhi essellem# sahih hadîslerini 9abul e/meyen bir âlimi ne rmü, ne de duymuidim. İ;inde, byle ma&r?râne e yanl$ y%llara sürü9leyen münâ1aralar$n ya'$ld$&$ ehir,nas$l 'arla9 a1iye//e 9alabilirR =nun /u&lalar$ birün y$9$l$' birbirine ;ar'arsa amama9ere9ir. 7ul/an e %na ba&l$ âlimler, ha99$ sylemeyen 9ad$lar, bu e9ilde H1.eyamberin salllahu aleyhi essellem# hadîsine re hare9e/ e/miyee9leri ii/ildi9/en

s%nra, alelâde hal9, Allah e eyambere %lan îmânlar$n$ nas$l sa&lam bir e9ildemuhafa1a edebilirR %r9ar$m 9i, ehrin bu e9ilde9i âlim e dînî liderlerinde9i inan;n%9sanl$&$ sebebiyle, Allahü /eâlân$n e1âs$, 9$/l$9, sal$n has/al$9 e sürün e9linde buehre elebilir.B 3ir süre s%nra, <ehlî’de büyü9 bir 9$/l$9 %ldu. Ar9as$ndan, sal$n has/al$9yay$ld$. Hal9 ;%9 1%rlu9 ;e9/i. 7ul/an e yarda9;$lar$n$n he'si, bu has/al$9 e 9$/l$9/aldüler.

0i1âmüddîn 5liyâ, haya/$ b%yuna herün, h%as$n$n u emirlerine uyara9 yaad$@ !- <âima 9endini müâhede ile meul eyle. 3% 9alma9, ey/ana ;al$ma alan$ a;ar. 2-3i1im yurdumu1da %ru; /u/ma9, muaffa9iye/in yar$s$d$r. Geriye 9alan di&er yar$s$ da4nama1 9$lma9 e haa i/me ile 9a1an$l$r. "- endini e /alebeni /erbiye e/. *- 3ü/ününahlardan 9a;$n. +- 3a9alar$n$ dü1el/meden ne, müm9ün %lan bü/ün ayre/ini,9endi ha/âlar$n$ dü1el/meye sarfe/. 6- 3enden ne duymu isen, %nu ha/$rla e her /arafa

yay. (- İn1iâya ;e9ilee9sen, %nu nama1$n emâa/le 9$l$nd$&$ âmide ya'. 8- 0efsiniis/eme1 hâle e/ir. <ünyây$ y%9 e ehemmiye/si1 %lara9 düün. - H$rs/an e bü/ündünyâ ar1ular$ndan a1e;. !)- 7enin yaln$1l$&$n eya in1iân, seni Allah’a ba&l$l$9lameul e/melidir. 5&er byle bir in1iâdan e müâhedelerden y%run dümü isen, daha9ü;ü9lerini ya'. !!- 5&er nefsinle bir mes’elen %lursa, %nu uy9u ile memnun e/. !2-7ana9im elirse, ihsân e inâye/ini, /eeüh e 9eremini %nun üs/üne ya&d$r.B

0i1âmüddîn 5liyâ, %/u1 sene deaml$ müâhede ya'/$. mrü b%yuna %ru; /u//u.Günde ya9la$9 i9iyü1, ü;yü1 re9’a/ nama1 9$lard$. Herün sabah nama1$ndan s%nra,/alebelerine a’1 e nasîha//e bulunurdu. &le nama1$ndan s%nra, 9$sa bir süre sünne/%lan 9ayl?le ya'ard$. ayl?leden s%nra, i9ini defâ bir melis 9urulurdu. 3u melis/e/aliblere en nâ1i9 e ine dînî mes’eleleri a;$9lar e en sahîh dînî 9i/a'lardan na9illerya'ard$. 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n ifâde /ar1$ ;%9 /a/l$ idi e nülleri e1bederdi. İ9indi

nama1$ ile a9am nama1$ aras$nda 9$sa bir süre dinlenirdi.A9am nama1$ndan s%nra if/ar ederdi. Da/s$ nama1$ndan s%nra %das$na ;e9ilirdi.3undan s%nra yan$na ana9 /alebesi 5mîr Hüsre irebilirdi. =nun ayr$lmas$ndan s%nra,Mahb?b-i ilâhî, %das$n$n 9a'$s$n$ 9a'a/$r, eenin eri 9alan bü/ün 1aman$nda Allahü/eâlâya ibâde/ ederdi. 7ahur a9/i, hi1me/leri ren /alebesi i;eriye bira1 yiyee9 e/irirdi.=, yeme9/en bir9a; l%9ma ald$9/an s%nra, bu yeme&in fa9irlere da&$/$lmas$n$ emrederdi.

0i1âmüddîn 5liyâ, enelde bir 'ar;a ar'a e9me&i ile bira1 seb1e ;%rbas$ yerlerdi.3a1an ;%9 mi9/arda 'irin; 'ila$ da al$rlard$. Genelde yeme9lerini ha1$r %lanlarla birli9/eyerler, 9endileri ;%9 a1 yemelerine ra&men, âdâb-$ muaere/e riâye/ e di&erlerine refa9a/e/me9 i;in, yemeye deam ediy%rmu ibi rünürdü. 3ylee, s%frada bulunan di&erleriyeme&e deam ederlerdi. Deme9 yer9en, s$9 s$9 fa9irlerin hâlini düünür e %nlar$ndurumuna a&lamaya balard$. =nun mu/fa&$nda, fa9ir, 1enin, her9es i;in le11e/liyeme9lerin her ;eidi ha1$rlan$rd$. >a9a/ 9endisi asla bunlardan yeme1di. A9amnama1$ndan s%nra /alebelerinden ba1$lar$, herün %na ;ei/li yiyee9ler nderirlerdi.>a9a/ 0i1âmüddîn 5liyâ, bunlar$n he'sini fa9irlere da&$//$r$rd$.

N,z9;ü55î E6+,y9@2 /y2re6er+,G,: 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hay$rseerli&i ;%9e mü9emmel idi. 3u da h%as$n$n duas$n$n bere9e/iyle idi. H%as$ >erîdüddîn-i Gen-iIe9er, birün 0i1âmüddîn 5liyâ’ya yle dua e/mi/i@ 5y 0i1âmüddînS 3uün sedi&imi1seb1e yeme&ini ;%9 ü1el 'iirmisin. Ju1u da uyun %lmu. Allahü /eâlâ, derâh$nda ;%9/u1 haramaya seni muaffa9 9$ls$n.B Allahü /eâlân$n ihsan$yla e bu duan$n bere9e/iyle,Mahb?b-i ilâhî’nin /eneresi deaml$ 9aynad$ e binlere fa9ir, herün %nun mu/fa&$ndanyeme9 yerdi. endisine elen bü/ün hediyeleri, herün üne ba/madan ne muha99a9fa9irlere da&$/$rd$. Cuma nama1$na i/meden ne, 0i1âmüddîn 5liyâ, derâh$n emu/fa&$n her 9esine, hi; bir eyin 9almad$&$ e he'sinin sada9a %lara9 erildi&indenemin %lma9 i;in ba9ard$. Ge1inler, misâfirler e %nun derâh$na elen her ;ei/ insan,

/am bir misâfir'ererli9le 9ar$lan$r e ih/iyâ;lar$ iderilirdi.



0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$nda ya'$lan s%hbe/ melislerinden s%nra, Mahb?b-iilâhi, fa9irlere da&$/ma9 ü1ere, ehre yiyee9 e 'ara nderirdi.

3irün $yas'ur 9yünde yan$n ;$9/$. 5lerin yand$&$n$ ren 0i1âmüddîn 5liyâ,dayanamayara9 a&lad$. Dan$n sndürüldü9/en s%nra, /elebelerine4 Gidin yanan bü/üneleri say$n. Her ee i9i /e'si yeme9, i9i /es/i su e i9i ümü da&$/$n e 9ay$'lar$ndand%lay$ duydu9lar$ a$lar$n$ /eselli edinB dedi.

3ir /üâr, Mül/an ya9$nlar$nda e9$yalar /araf$ndan s%yuldu. 3u /üâr, 3ehâüddîne9eriyyâ 7ühreerdî’nin %&lu 7adrüddîn’in /asiyesi ü1erine, yard$m is/eme9 i;in0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$na eldi. <urumunu anla//$. 0i1âmüddîn 5liyâ /alebelerine,sabah/an 9ulu9 a9/ine 9adar elen hediyelerin he'sinin /üâra erilmesini syledi. =ün, % müdde/ 1arf$nda !2.))) ümü 'ara eldi e bu büyü9 mi9/ar$n he'si /üâraerildi.

3irün 0i1âmüddîn 5liyâ, a9am nama1$ndan s%nra, /am %ruunu a;aa&$ s$radabir deri eldi. 7%fra be1i 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n nüne serili e ü1erinde de bir9a; 9urue9me9 'ar;as$ bulunma9/a idi. îrâ, % ün me?/ yiyee9 %lara9 sâdee %nlar 9alm$/$.>a9a/ % elen deri, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n %ruunu a;$', yeme&ini yedi&ini e u andada rdü&ü 9uru e9me9lerin 9ald$&$n$ 1anne//i. /ü birey düünmeden, bü/ün bu e9me9'ar;alan$ /%'lay$' i//i. 0i1âmüddîn 5liyâ, sâdee ülümsedi e 9endi 9endine@ Hâlâ

Allahü /eâlâya ba&l$l$&$m$1da ba1$ iddi 9us?rlar$m$1 ar. 3u e9si9lerin iderilmesi i;inbi1im bira1 daha a; 9almam$1 is/eniy%rB buyurdu.N,z9;ü55î E6+,y9@2 397,: 0i1âmüddîn 5liyâ, ;%9 9anâa/9âr bir 9ii idi.

7ul/ânlardan eya eh1âdelerden biri hediye nderdi&i 1aman4 AhS 3unlar, bu fa9îriharâb e/me9 is/iy%rlarB derdi. 3ir defâs$nda, %na ba&l$ %lan dele/ er9ân$ndan bir 9ii, %nai9i bah;e, bir mi9/ar arâ1i e ba9a eyler erme9 is/edi. >a9a/ %, /ebessüm edere94

5&er bunlar$ 9abul e/sem, hal94 0i1âmüddîn 5liyâ bah;elerine idiy%r e %radae&leniy%rB diyee9. Hay$r, bu bana ya9$ma1. 3i1im y%lumu1un büyü9leri, byle eyleriasla 9abul e/mediler. 3en %nlar$n âde/lerine sar$lmal$y$mB dedi.

7ul/ân Celâlüddîn, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n <ehlî’de9i il9 1amanlar$nda, a$r$ dereedefa9r-u 1ar?re/ i;inde %ldu&unu &renine, %na ba1$ hediyeler nderdi e 0i1âmüddîn5liyâ’y$ bu a$r$ fa9irli9/en 9ur/arma9 i;in, bir 9yün elirinin %na ba&$lanmas$na i1in

eri' ermiyee&ini ara/$rd$. >a9a/ %, sul/ân$n /e9lifini 9abul e/meyere94 3enim 9yeih/iyâ$m y%9. 3en e benimle %lanlar, Allahü /eâlâya üeniri1. =, bi1im ih/iyâ;lâr$m$1$1e/irB buyurdu. Jalebelerinden ba1$lar$ bunu ii/ine4 5fendimS 7i1 ünlere a;l$&a esusu1lu&a 9a/lanabilirsini1. >a9a/, yiyee9si1 bi1im hâlimi1 9%r9un;/ur. 5&er sul/ân$n /e9lifi9abul edilseydi, üu/ e r?humu1u birli9/e muhafa1a e/memi1e faydas$ %laa9/$B dediler.>a9a/ %, /alebelerinin bu syledi9lerini di99a/e almad$ e he'si %nu /er9e/seler bile,9endisi yaln$1 %lara9 da bu y%la deam e/me&e 9arar erdi. 7ul/ân$n bu /e9lifi ha99$ndadi&er s?fîler ile is/iâre e//i&i 1aman, %nlar he' bir a&$1dan4 5&er sul/ân$n /e9lifini 9abule/seydin, senin derâh$nda su bile i;me1di9B dediler. 0i1âmüddîn 5liyâ, %nlar$n bu9%nuda9i hassasiye/lerini /ebri9 edere94 Cenâb-$ Ha99a ü9ürler %lsun. 7i1in ibi,'rensiblerimi1e ba&l$l$9/a bana yard$m$ %lan ar9adalar$n %ldu&unu rme9, beni mes’?dediy%rB dedi.

N,z9;ü55î E6+,y9@2 br2 6e e7;e,: 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n sabr$ eaffe/mesi ;%9 idi. 3irün 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$na bir fa9ir eldi. Hi;bir sebe' y%9i9en, 9üs/ah;a %nu 9/ülemeye balad$. = büyü9 elî, bü/ün bu sa;ma s1leri sâdeesab$rla dinledi. Ayr$a, % fa9ir ne is/iy%rsa, he'sini erdi. >a9ir derâh/an ayr$ld$9/ans%nra, 0i1âmüddîn 5liyâ %rada bulunanlara4 3i1i seenlerin ;%&u, hediye ile eliy%r. 3i1i9/üleme9 ü1ere elee9 %lan bir9a; 9ii de bulunmal$. 3irisi eli' bi1i 9/ülerse, bi1 %na,dünyâda %ldu&umu1 süree yanl$ iler ya'abilee&imi1i e 9/ülemeye ma’r?19alabilee&imi1i syleri1B buyurdu.

3irün melisine elenlerden ba1$lar$ 0i1âmüddîn 5liyâ’ya4 Hal9/an ba1$ 9imseler,si1in ha99$n$1da % 9adar 9/ü 9%nuuy%rlar 9i, bi1 bunlar$ dinlemeye /ahammüledemiy%ru1B dediler. 0i1âmüddîn 5liyâ %nlara4 3i1im ha99$m$1da 9%nuanlar$affediy%ru1. 7i1in %nlarla münâ9aa e/meni1e ere9 y%9B dedi.

0i1âmüddîn 5liyâ, 9endisine dümanl$9 besleyenlere 9ar$ da ;%9 sab$rl$ idi.

İnsanlara, dümanlar$na 9ar$ sei e sab$rla muâmele e/meyi &re/iy%rdu. $yas'ur’daya$yan e sebe'si1 yere 0i1âmüddîn 5liyâ’ya 9ar$ 9in besleyen e dâimâ %na bir 1arar



ermeye ;al$an, Iau isminde birisi ard$. 0i1âmüddîn 5liyâ, Iau’nun lümünü ii/ine,defninden s%nra bir 9enarda i9i re9’a/ nama1 9$ld$ e %nun es9i hâlini affedere9, 9ur/uluui;in dua e//i.

N,z9;ü55î E6+,y9@2 7+ebe+er,e ;/bbe7,: 0i1âmüddîn 5liyâ, /alebelerini;%9 seerdi. Jalebesi 5mîr Hüsre’e 9ar$ %lan muhabbe/i ;%9 meh?rdur. Jalebelerini ;%9semesine ra&men, disi'lini ;%9 s$9$ idi. 3ir defâs$nda en iyi /alebelerinden %lan Hâe

3urhânüddîn Garîb, 9a/lanm$ bir ba//aniye ü1erinde %/urara9 9endisini raha/la/maya;al$$/$&$ndan, derâh/an ;$9ar$ld$. 0i1âmüddîn 5liyâ, %nun bu ii, nefsinin ar1usunuyerine e/irme9 i;in ya'/$&$n$ düünmü/ü. V1un bir süre s%nra 3urhânüddîn Garîb,0i1âmüddîn 5liyâ /araf$ndan affedilere9 /e9rar derâha 9abul edildi.

Hâe Müeyyedüddîn ereh, 7ul/ân Alâüddîn Hilî eh1âde i9en, %nun ;%9 sedi&i bir9ii idi. 3u 1â/, s%nra ma9am$n$ /er9 edere9, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya /alebe %ldu. AlâüddînHilî sul/ân %luna, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya bir el;i nderere9, Hâe Müeyyedüddîn’insal/ana/ hi1me/ine erilmesi i;in i1in is/edi. 0i1âmüddîn 5liyâ, %na yle ea' erdi@

Hâe’nin ba9a nemli bir ii ar. =nu bi/irmeye ;al$$y%r.B 3u ea'/an h%lanm$yansul/ân$n el;isi4 5fendimS 7i1 her9esi 9endini1 ibi ya'ma9 is/iy%rsunu1B dedi. 3ununü1erine 0i1âmüddîn 5liyâ4 7âdee benim ibi de&il, benden de iyi %lmas$n$ is/iy%rumBdiye ea' erdi. 7ul/ân bu eâb$ ii/ine, birey sylemedi e 9%nuyu 9a'a//$.

Hâe Iemsüddîn, sarayda nemli bir me9ide idi. <aha s%nra bu a1îfesinden is/ifâedere9, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n /alebesi %ldu. = büyü9 elînin mübâre9 s1lerini derlemea1îfesini ü1erine ald$. Hâe Iemsüddîn birün h%as$ndan, seyyahlar e misâfirler i;in bire inâ e/meye i1in is/edi. 0i1âmüddîn 5liyâ %na4 5y Melânâ IemsüddînS = i, neb$ra9/$&$n i 9adar de&ersi1dirB buyurdu.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n /alebeleri eras$nda, 9elâm ilminde büyü9 bir üne sâhi' âd$Mühyiddîn âânî isminde bir 1â/ ard$. 0i1âmüddîn 5liyâ, bu /alebesini de ;%9 seerdi.âd$ Mühyiddîn, Mahb?d-i İlâhî’nin /alebesi %luna, h%as$n$n hu1?runda, bir yerinelirinin 9endisine erildi&ini s/eren ferman$ y$r//$ e bir s?fî %lara9 fa9irli9 haya/$na9endini uydurdu. âd$ Mühyiddîn, maneî /erbiyesini /amamlad$9/an s%nra, 0i1âmüddîn5liyâ %na, u ya1$l$ emirle birli9/e hilâfe/ erdi@ <ünyây$ /er9 edee9sin e %na meyle/miyee9sin. 7ul/ândan herhani bir 9yün elirini eya maa 9abul e/miyee9sin. 7ana

bir misâfir eli' de, %na i9râm edee&in birey bulunmayabilir. 3u durumu Allahü /eâlân$nbir /eeühü %lara9 9abul edee9sin. Vyman$ is/edi&im bu emirlere riâye/ e//i&in /a9dîrdebenim halîfemsin.B H%as$n$n yan$ndan ayr$ld$9/an s%nra, âd$ Mühyiddîn âânî ;%9s$9$n/$l$ ünler e;irme9 1%runda 9ald$. endisi e ;%u9lar$ ünlere a; 9ald$. 3u 9/üdurumu, birisi 7ul/ân Alâüddîn’e haber erdi. 7ul/ân, bir 9yün eliri ile birli9/e,bahâ9imli&i /e9lif eden bir ferman nderdi. âd$ Mühyiddîn, bu fermân$ al$na hemenh%as$n$n hu1?runa eli', durumu bildirdi. 0i1âmüddîn 5liyâ bu duruma ü1üldü e4

ne senin a9l$na bu eldi 9i, sul/ân byle bir ferman nderdi.B dedi e bundan s%nra/eeühünü âd$ Mühyiddîn’den ;e9/i. 3ir y$l süreyle bu hâl ü1ere ya$yan âd$Mühyiddîn, daha s%nra h%as$ /araf$ndan affedilere9 /eeühe ma1hâr %ldu.

0i1âmüddîn 5liyâ, /alebelerinden u/büddîn Müneer e 0asîruddîn Mahm?d:ira&’a ayn$ ün hilâfe/ erdi. 3irinisine hilâfe/nâme’yi erdi9/en s%nra, âmide i9i re9’a/ü9ür nama1$ 9$lmas$n$ is/edi. = nama1 9$lar9en, 0i1âmüddîn 5liyâ, halîfesi %lara9 /ayine//i&ini s/eren bir h$r9ay$ 0asîruddîn Mahm?d’a iydirdi. 7%nra u/büddîn Müneer’i;a&$r//$ e 0asîruddîn Mahm?d’un h$r9as$n$ /ebri9 e/mesini is/edi. <aha s%nra da,0asîruddîn Mahm?d’dan, u/büddîn Müneer’in hilâfe/nâmesini /ebri9 e/mesini is/edi. İ9imüm/a1 halîfesinin 9ar$l$9l$ /ebri9lemesinden s%nra, 0i1âmüddîn 5liyâ her i9isininbirbirlerini 9ua9lamalar$n$ is/edi. =nlar 9ua9la$r9en4 Her i9ini1 9ardesini1.Halifeli&imin si1e ihsân edilmesinde asla bir far9 düünmeyinB buyurdu. 3u sebe'/en heri9isi, bü/ün haya/lar$ b%yuna aralar$nda 9urdu9lar$ samimî münâsebe/i deam e//irdiler.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n /alebelerinden yü9se9 dereelere ulaanlardan ba1$lar$unlard$r@ 0asîruddîn Mahm?d :ira&, 7irâüddîn Ahî, u/büddîn Müneer, 3urhaneddînGarîb, Melânâ Oeîhüddîn D?suf, Iemseddîn Dahyâ, Alâüddîn 0îlî, Mün/ehibüddîn er-ierbah, Iihâbüddîn İmâm, Hâe M?sâ, Hâe 5b? 3e9r :e/î, Hâe A1î1üddîn, Hâemer, Melânâ âs$m, âd$ Muhiddîn âânî, >ahreddîn erâdî, Hüsâmüddîn Mül/ânî,

5mîr Hüsre, Melânâ Muhammed İmâm, 5mîr Hasen 7enerî, erîmüddîn 7emer9andî,0i1âmüddîn Maribî, Ali Iah alender, Hüsâmüddîn 7uh/e.



N,z9;ü55î E6+,y9@2 ,+r ;/bbe7,: Mahb?b-i ilâhî, daimî s?re//eAllahü /eâlâya ba&l$l$&$ yan$nda, insanlara 9ar$ %lan a1îfesini de asla unu/mad$. 3irünIeyh 3edrüddîn 7emer9ândî’nin melisinde, bir 1â/ alay ederesine4 0i1âmüddîn 5liyâbu 9adar 1eninli&ini sada9a %lara9 da&$/$y%r. îrâ, aile e ;%lu9-;%u9 endiesi emes’?liye/i y%9B dedi. 3unu ii/en Ieyh Ierîfüddîn, bu s1ün a;$9lanmas$n$ is/eme9düünesiyle Mahb?b-i İlâhî’ye eldi. >a9a/ % daha birey sylemeden, % büyü9 elî

9endili&inden u a;$9lamay$ ya'/$@ 5y IerîfüddînS 3enim ;e9/i&im endie e $1d$râb$ bel9ide hi; bir 9imse ;e9miy%r. 3irisi bana endie e $1d$râb$n$ syledi&i 1aman, ben muha99a9s?re//e, %ndan daha fa1la a$ ;e9iy%rum. 3u durumu anla/amam. Ar9adalar$n$n a$lar$n$rü' de %nlar$n bi;âre hâline bir âh bile e/meyenler /a 9albli insanlard$r. =nlar$n buhâllerine ;%9 a$y%rum.B A$ ;e9en insanlar$n 9eder e ü1ün/ülerine byle i;/en alâ9as/eren bu büyü9 elînin, di&er insanlar$n $1d$ra'lar$ 9ar$s$nda nas$l bir 9alb /a$d$&$düünülmelidir. Herün /u//u&u %ruunu a;ar9en bile, hi;bir ey yeme1di. 7âdee e/irilenyeme&in /ad$na ba9ard$. Ha//â sahurda da hi;bir ey yeme1di. 3irün, hi1me/lerini ren/alebesi4 5fendimS 3u 9adar a1 yeme&i bile yeme1seni1, 1âfiye/ si1e alebe ;alabilirBdedi&inde, 0i1âmüddîn 5liyâ 1 yalar$n$ /u/amadan4 3ir;%9 fa9ir e muh/a; insan, uanda âmi 9elerinde eya mü/eâ1$ elerinin 9elerinde yiyee9 bulamadan a;uyuy%rlar. 3u l%9ma, 9%layl$9la benim b%&a1$mdan nas$l e;ebilirRB dedi.

N,z9;ü55î E6+,y9@2 6e72: 7%nunda, ilâhî 9ânunun iâb$ %lara9, 0i1âmüddîn5liyâ’n$n, Allahü /eâlâ e insanl$&a hi1me/ y%lunda9i 'arla9 a1îfesi, bu dünyâda s%naerdi. Dü9se9 h%alar$ ibi, 0i1âmüddîn 5liyâ da Kes?l-i e9reme salllahu aleyhiessellem# 9ar$ dayan$lma1 bir a9 e muhabbe/ ile yan$y%rdu. Oefa/$ndan bir müdde/ne, rüyas$nda Kes?l-i e9rem salllahu aleyhi essellem# %na4 0i1âm, seni be9liy%rumBbuyurmulard$. = ünden s%nra, 0i1âmüddîn 5liyâ haya/$n$n s%n y%lulu&unu dr/ 1lebe9lemeye balad$. Oefa/$ndan 9$r9 ün ne, yeme9/en /amamen 9esildi e bireyleryemesini is/edi9lerinde4 Kes?lullah salllahu aleyhi essellem# ile bulumay$ is/eyen bir9imse, yeme&in le11e/ini nas$l bulabilirRB buyurdu. <urumu a&$rla/$&$nda e ilâ; almas$i;in 9endisine is/irhâm edildi&inde, 5mîr Hüsre’in u bey/ini %9udu@

@k derdile nn hst, se(6ile,

(!mktn bk bire #âide (ermez.Hay$rseerli9 e /a9â, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n haya/$n$n derinli9lerinde 99 salm$/$.

îrâ 9endisi, ;%u9lu&unda e en;li&inde, fa9irli9 e mahr?miye/in en a$lar$n$ /a/m$/$.3u sebe'le, %, Hindis/an’$n fu9aras$n$n refâh$ i;in yaad$ e bu y%lda efa/ e//i. Oefa/$ndanbir ün ne, hus?sî hi1me/lerini ren İ9bâl’e derâh$nda e er1a9 de'%sunda ne arsa,he'sini fa9irlere da&$/mas$n$ emre//i e bylee4 Allahü /eâlân$n hu1?runda hesa'erme9/en 9ur/ulay$mB buyurdu. Jalebelerden birisi, derâh/a 9alanlar i;in bira1 yeme9li9b$ra9m$/$. 3unu ii//i9lerinde4 Fü/fen fa9irler hereyi als$n e si1 de er1a9 de'%sunun1eminini silinB buyurdu. 3u emir, aynen yerine e/irildi.

(2+ m. !"2+# senesi Kebî’ul-âh$r’in %nse9i1inin sabah$, efa/$ndan a1 ne, hus?sîderi ;an/as$ndan /alebelerine ;ei/li hediyeler da&$//$ e ha9î9a/i anla/ma9 i;in Hindis/an’$nbü/ün 9elerine i/melerini emre//i. Al/$yü1 seneden beri :e/iyye y%lununbüyü9lerinden eli', h%as$ /araf$ndan 9endisine erilen mu9addes emâne/leri, <ehlîliHâe 0asîruddîn Mahm?d :ira&’a erere94 <ehlî’de %/ur e insanlar$n efâs$na 9a/lanBbuyurdu. 3undan s%nra, sabah nama1$n$ 9$ld$lar. Güne ufu9/an yü9selir9en, bu büyü9elî e ma’nâ ünei, Ha99$n rahme/ine 9au/u. mrü b%yuna yan$nda bulunan/alebeleri, halîfeleri, ar9adalar$, say$lar$ yü1binlere aran ba&l$lar$ e al/m$ sene %nunemsalsi1 misâfir'ererli&ini rmü binlere fa9ir hal9, 9edere e ma/eme b%&uldu.Mül/anl$ Hâe 3ehâüddîn e9eriyyâ 7ühreerdî’nin /%runu Ieyh 5bü’l->e//ah Kü9nüddîn,%nun enâ1e hi1me/lerini rme9le ereflendi. 7ul/an Muhammed Ju&la9, 0i1âmüddîn5liyâ’n$n me1ar$ ü1erine büyü9 bir /ürbe inâ e//irdi.

N,z9;ü55î E6+,y9@2 bz2 3er9;e7+er, 6e ;e32be+er,:Iyle anla/$l$r@ 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$n$n alusuna bir su sarn$$ inâ

e//irdi&i s$rada, sul/ân, sarn$; iine mâni %lma9 i;in, ayn$ anda 9endi inâa/ ilerini bala//$

e ehirde9i bü/ün me?/ i;ileri 9endi ilerinde ;al$/$rma9 i;in emir erdi. >a9a/,0i1âmüddîn 5liyâ’ya 9ue/li ba&l$l$9lar$ndan d%lay$, i;iler, ündü1 sul/ân$n iini



bi/irdi9/en s%nra, ee de 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n sarn$; iinde ;al$maya 9arar erdiler.>a9a/ byle bir ;al$ma i;in, ee ayd$nla/ma îâbediy%rdu. 0i1âmüddîn 5liyâ, /alebesi0asîruddîn Mahm?d as$/as$yla, sarn$;/an ;$9an suyu, ya& %lara9 9ullanmalar$n$ is/edi.Allahü /eâlân$n i1niyle su, ya& ibi yanara9 %ray$ ayd$nla//$ e <ehlî’de9i bü/ün her9esihayre/ler i;erisinde b$ra9/$. 7arn$$n inâa/$ 9$sa sürede /amamland$.B

Iyle anla/$l$r@ 7ul/an Alâüddîn derinde, <ehlî ehri, 9u1eyden elen 1âlim bir

M%&%l %rdusu /araf$ndan muhasara edilmi/i. Jari ad$nda9i bir 9umandan$n9%mu/as$nda9i bu %rdunun ilerlemesi s$ras$nda, 7ul/ân Alâüddîn’in en iyi birli9leri üneydeharb ediy%r e % yü1den bu ü;lü %rdu 9ar$s$nda <ehlî’yi 1ay$f bir birli9le bir ün bilemüdâfaa edemeyee9 durumda bulunuy%rlard$. 3u durumda sul/ân$n /e9 s$&$na&$, Allahü/eâlâ %luy%rdu. 7ul/ân, 5mîr Hüsre as$/as$yla 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n himme/lerini /alebe//i. =, sul/ân$n e <ehlî’nin bu a$9l$ durumunu duyuna, sâdee ülümsedi e4 7ul/ânaselâm$m$ /ürün. 5ndie e/memesini syleyin, İnâallah M%&%llar yar$n sabah %radan;e9ilirlerB buyurdu. 0i1âmüddîn 5liyâ, sul/âna bu haberi nderdi9/en s%nra, Allahü/eâlâya, h%as$n$ esîle edere9 münâaa//a bulundu. Allahü /eâlâ, M%&%l 9%mu/an$Jari’ye, ül9esinin muhasara al/$nda %ldu&unu s/erdi. %mu/an, ül9esinin düman/ehli9esi al/$nda bulundu&unu rüne, dehe/e 9a'$ld$. <erhâl, ül9esini 9ur/arma9 i;in%rdusunun eri ;e9ilmesini emre//i. 5r/esi sabah sul/an, muhâsaran$n 9ald$r$lm$

%ldu&unu e bu elînin bere9e/i ile ehrin 9ur/uldu&unu rdü.B Iyle anla/$l$r@ 3irün, 0i1âmüddîn 5liyâ 9ayl?le ya'ar9en, bir fa9ir bireyleris/eme9 i;in derâha eldi. >a9a/ %na erilee9 birey 9almam$/$. Hi1me/;iler %nu, ü1ünbir e9ilde e hayâl 9$r$9l$&$na u&ram$ a1iye//e eri nderdiler. = anda 0i1âmüddîn5liyâ rüyas$nda, h%as$ Gen-i Ie9er-i rdü. H%as$ %na4 7enin 9a'$nda bir fa9ir ard$.>a9a/ birey alamadan eri dndü. 5&er derâh/a birey y%9sa, en a1$ndan a9 erilmelie muhabbe/le muâmele edilmelidirB dedi. 3u i9â1 ü1erine 0i1âmüddîn 5liyâ ;%9 ü1üldüe hi1me/;ilerine, bundan s%nra 9endisi is/iraha/ eder9en herhani bir 9imse elirse,hemen haber ermelerini syledi.B

Dine yle anla/$l$r@ 3irün >eridüddîn-i Gen-i Ie9er’in 9ü;ü9 9ardei Hâe0eîbüddîn Mü/ee99il’in %&lu Hâe A/â, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n yan$na eldi e bir âmirin9endisine birey ermesi i;in, /asiye 9abilinden bir n%/ ya1mas$n$ is/edi. 0i1âmüddîn

5liyâ %na bunu ya'amayaa&$n$, ;ün9ü bu âmiri /an$mad$&$n$ i1ah e//i. 3ununla berâber,âmirden be9ledi&ini, %na 9endisinin erebilee&ini /e9lif e//i. Hâe A/â 9abul e//i. >a9a/ayr$a âmire bir n%/ ya1mas$ i;in $srâr e//i. 0i1âmüddîn 5liyâ, bunun, s?filerin 'rensibineay9$r$ %ldu&unu syledi. 3u, Hâe A/â’y$ 9$1d$rd$. 0i1âmüddîn 5liyâ’ya 9ar$ hürme/si1li9ifâde eden e 9ü;ümseyii s1ler sylemeye balad$ e4 7en, ana9 benim dedemin9lesisin. 3en, senin h%an$n %&luyum e sâdee /asiye mâhiye/inde bir n%/ is/iy%rum.7en bunu reddediy%rsunB diye ilâe e//i. 7%nra Hâe A/â, müre99eb 9ab$n$ hidde/le;ar'ara9 9$rd$ e i/me9 i;in aya&a 9al9/$. >a9a/ 0i1âmüddîn 5liyâ %nun i/mesine mâni%lara94 H%nu/su1lu9la i/me, memnun bir hâlde i/B buyurdular.B

3irün <ehlî’de bir9a; ar9ada, %nun büyü9 hre/ine say$ s/erdi9leri e mera9e//i9leri i;in, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya idi' hürme/lerini ar1e/meye 9arar erdiler. =nlardanbirinin, eliyâya inan$ y%9/u. =nlarla berâber i/meyi 9abul e/medi. Ar9adalar$ %nu i9nae/me9 i;in $srâr e/meleri ü1erine %, sâdee %nun maneî üünü deneme9 ü1ere %rayai/meyi 9abul e//i. Giderler9en, y%lda % büyü9 elî i;in bira1 /a/l$ e ;i;e9 sa/$n ald$lar.>a9a/ %nlar$n inan;s$1 ar9adalar$, bira1 /%1 al$', %nu bir 9â&$/ i;erisine 'a9e/ledi.Ar9adalar$, 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hu1?runda /a/l$ e ;i;e9leri 9%yuna, % da, /a/l$n$nyan$na /%1 'a9e/ini 9%ydu. 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hi1me/;isi /a/l$lar$ al$' 9ald$r$r9en, %büyü9 elî, /%1 'a9e/ini iâre/ edere94 3u 'a9e/i /ürme, %nun i;inde /%1 arB buyurdu.İnan;s$1 9ii bu s1ü duyuna dehe/e dü/ü. 3%&ulaa9 ibi %ldu&u u/anma duyusu ile0i1âmüddîn 5liyâ’n$n nünde 1lerini yu9ar$ya 9ald$ramad$. =’nun aya9lar$na 9a'anara9/alebesi %ldu.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n /alebelerinden, Melânâ Oeîhüddîn /über9ül%1 has/al$&$naya9alanm$/$. Haya/$ndan ümidini 9es/i&i bir anda, ar9adalar$ndan ba1$s$, s$hha/ine9auabilmesi i;in haa de&ii9li&i /asiye e//iler. 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$na idi',bir süre 9almas$n$ sylediler. =, if/ar a9/i derâha i//i. 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n

/alebelerinden biri, h%alar$ i;in /a/l$ bir %//an ya'$lm$ yuarla9 /a/l$ e/irmi/i. Mahb?b-iilâhî, Melânâ Oeîhüddîn’in de 9endisiyle birli9/e s%fraya %/urmas$n$ is/edi. = da s%fraya



%/urara9, % /a/l$dan i/ahla yedi. >a9a/ % /a/l$, /über9ül%1 has/alar$ i;in 1ararl$ biryiyee9/i. Fâ9in Allahü /eâlân$n lü/f? ile Melânâ’n$n bu has/al$&$n$ /edâi e//i.

3irün bir idâreinin ei, anî bir yan$nda yan$' 9ül %ldu. 5de bulunan sal/ana/ferman$ da ele birli9/e yand$. <ehlî’ye iden bu 9imse, ;%9 büyü9 1%rlu9larla ba9a birferman ald$. >a9a/ eine dner9en, bu yeni ferman$ da 9aybe//i. 0e 9adar arad$ ise,bulamad$. 7%n deree ü1ün bir hâlde 0i1âmüddîn 5liyâ’n$n hu1?runa eldi e ferman$n

bulunmas$nda yard$m$ %lmas$ i;in %na yalard$. 0i1âmüddîn 5liyâ da %na, 3âbâ>erîdüddîn’in r?huna >â/iha %9ursan$1, Allahü /eâlâ s$9$n/$n$1$n iderilmesinde si1e yard$mederB buyurdu. = 9ii 9abul e//i e bir mi9/ar /a/l$ alma9 i;in /a/l$$ dü99ân$na irdi.<ü99ân sâhibi, /a/l$s$n$ sarma9 i;in %na bir 9â&$/ erdi. =, 9â&$d$ y$r/ma9 is/ediyse de,/a/l$$ buna mâni %ldu e %nu ylee /ürmesini is/edi. = 9ii, /a/l$y$ 0i1âmüddîn5liyâ’n$n hu1?runda a;ar9en, /a/l$y$ sard$&$ 9â&$d$n, 9aybe//i&i ferman %ldu&unu rdü.3üyü9 bir minne/ e ü9ranla 0i1âmüddîn 5liyâ’ya /ee99ür e//i e sein;le eine i//i.

Dine birün bir 1â/, 0i1âmüddîn 5liyâ’ya bir /asiye me9/?bu alma9 i;in eldi.>a9a/, %nun bunu ermeyi 9abul e/miyebilee&ini düünere9, hu1?runda düündü9lerinisylemeye esâre/ edemedi. 0i1âmüddîn 5liyâ, Allahü /eâlân$n i1ni ile %nun a9l$ndane;enleri anlad$ e %na eli sebebini s%rdu. 5sas eli sebebini sylemeye esâre/edemiyen 1â/4 5fendimS 3en si1in /alebeni1 %lma9 i;in elmi/imB dedi. 3una 9ar$l$9

0i1âmüddîn 5liyâ ülümsiyere94 annediy%rum, ar1u e//i&in ey sana ihsân edilseydi,benim /alebem %lmay$ /e9lif e/meyee9/inB buyurdu. = 1â/, %nun bu s1ü 9ar$s$ndaa9$na dndü e syledi&i yalan s1den d%lay$ ;%9 u/and$. 7%nunda4 5fendimS Ger;e&isyleme9 ere9irse, 0a?r Oâlisi i;in si1in erefli /asiye me9/?bunu1u alma9 i;inelmi/imB diyere9, eli sebebini i’/irâf e//i. 0i1âmüddîn 5liyâ, 9â/ibine, % 1â/$n /asiyesimâhiye/inde âliye bir me9/?' ya1mas$n$ syledi e ne’eli bir /ebessümle %na me9/?buerdi.

Jarih;i Muhammed âs$m’a re (*8 m. !"*(# senesinde, Güney Hindis/an’dameh?r 3ahmanî 7ul/anl$&$’n$ 9uran Alâüddîn Hasen 3ahmanî, haya/$n$n il9 y$llar$nda ;%9fa9ir idi e <ehlî’de bir 3rehmen’in hi1me/inde bulunuy%rdu. 3u 9imse birün,0i1âmüddîn 5liyâ’n$n derâh$n$n 9a'$s$nda dileni %lara9 rüldü. = s$rada i;lerindeeh1âde Muhammed Ju&la9’$n da bulundu&u bir;%9 insan, 0i1âmüddîn 5liyâ ile rüü'

yeme9lerini yemiler, derâh/an ;$9$y%rlard$. Aniden 0i1âmüddîn 5liyâ4 3ir sul/ân i//i,di&er sul/ân ise 9a'$daB dedi. =rada bulunanlar bu ifâdenin ma’nâs$n$ anlamad$lar. <ahas%nra, 0i1âmüddîn 5liyâ hi1me/;ilerinden birine, idi' 9a'$da duran bir dileniyi i;erie/irmesini emre//i. Alâüddîn Hasen i;eri eldi&inde, yiyee9lerin he'si /ü9enmi/i. =naerilebilee9, if/ar i;in ayr$lan bir e9me9/en ba9a hi;bir ey y%9/u. 3üyü9 elî, bu e9me&i'arma&$ ü1erinde bir emsiye ibi /u/ara94 3uraya ba9 HasenS 3u, u1un 1aman e ayre/s%nunda sana nasîb %laa9 sul/anl$&$n, sal/ana/ emsiyesidirB dedi. 3u hâdiseden s%nra,Hasen’in ans$ yaa yaa a;$ld$ e büyü9 elînin dedi&i ibi, (*8 m. !"*(# senesinde3ahmanî 7ul/anl$&$’n$n sul/ân$ %ldu. Ja; iyme 1aman$nda %nun il9 emri, 0i1âmüddîn5liyâ’n$n ad$na, % s$rada <e99ân’da9i halîfesi 3urhânüddîn Garîb /araf$ndan fa9irlereda&$/$lma9 ü1ere, "8 9il%rama ya9$n al/$n e (2 9il%rama ya9$n ümü erilmesiniemre/me9 %ldu.

0i1âmüddîn 5liyâ’n$n mübâre9 s1lerini ih/iâ eden be nemli eseri ard$r. 3unlar@>eâid-ül-feâd, 5fdâl-ül-feâd, Kaha/-ül-mü9âbin, 7iyer-ül-eliyâ, M$9na/$s-ül-ehda/’/$r.3unlardan >eâid-ül-feâd, Hâe Hasen 7enerî /araf$ndan ha1$rlanm$/$r. 7enerî,0i1âmüddîn 5liyâ’n$n 3edâyun’da ;%u9lu9/an ar9ada$ idi. (" ya$nda i9en, 0i1âmüddîn5liyâ /araf$ndan bu y%la ;e9ilmi/ir. 3u durum yle anla/$l$r@ 3irün 0i1âmüddîn 5liyâ,ba1$ /alebeleriyle berâber Hâe u/büddîn 3ah/iyar â9î’nin /ürbesini 1iyâre//endnüy%rlard$. D%lda ba1$ /ürbelerin yan$nda >â/iha %9uma9 ü1ere durdular. = s$rada;%u9lu9 ar9ada$ Hasen 7enerî’yi ;%9 ne’eli bir hâlde rdü. 7enerî, 0i1âmüddîn5liyâ’y$ e yan$nda9ileri rüne, u >ârisî iir /erümesini alayl$ bir e9ilde %9udu@

D$llara berâber bulundu9, fa9a/ senin s%hbe/inin bir faydas$ %lmad$. 7enin a$man benimünah9âr haya/$m$ dü1el/medi. = hâlde, benim ünah9âr haya/$m, senin a$mandan daha9ue/lidir.B 0i1âmüddîn 5liyâ ülere94 Hasen, insan$n s%hbe/inin e ar9adal$&$n$nne/ie ermesi de 1aman is/er. 7%hbe/in e/9isi, insandan insana de&iirB dedi. 3u sâde e

d%&ru s1ler, Hasen 7enerî’nin 9albine %9 ibi iledi. = ne’eli e alay$ hâli birden9ayb%ldu e ;%u9 ibi a&lamaya balad$. 3üyü9 elînin nüne ;9/ü e e;mi 9/ü



haya/$ i;in /be e//i e %nun sâd$9 bir /alebesi %ldu. ()! m. !")!# senesinden (! m.!"!# senesine 9adar h%as$ndan duydu9lar$n$ 9aydedere9 bir 9i/a' ya1d$ e bu 9i/aba>eâid-ül-feâd ismini erdi.

0i1âmüddîn 5liyâ buyurdu 9i@ Jasauf y%lunda yedi ;ei/ /ehli9e ard$r. 3unlar4$ra1, hiâb, /efâsil, selb-i merid, selb-i 9adem, /eselli e dümanl$9/$r. P$9$n bir hare9e/ieya daran$$, 7eilenB /araf$ndan be&enilme1se, mau9 â$9/an yü1 ;eirir. 3una $ra1

denir. P$9 bundan 'iman %lu', /be e/melidir. imanl$&$ 9abul edilme1 ise, i9isininaras$na hiâb r/ü, 'erde# irer. 3u hiâb$ 9ald$rma9 i;in, â$9$n /be e/mesi lâ1$md$r.Jbesi 9abul edilme1 ise, arada /efasil ay$r$$, blme# yer al$r. 3u hâlde i9en de /besi/e9rar 9abul edilme1 ise, % 1aman â$9, i/âa/ e ba&l$l$&$n$n 1e9lerinden mahr?m 9al$r ebununla berâber, ne9i ba&l$l$&$n$n bü/ün meye e faydalar$n$ da 9aybeder e bu, â$9lamau9 aras$nda u;urumlar a;ar, â$9 ü'helere düer e a9$ dümanl$&a dnüür.B

İnsan$n îmân$, dünyâya e %nun al/$nlar$na bir dee 'isli&inden fa1la de&erermedi&i e Allahü /eâlâdan ba9a hi;bir eye üenmedi&inde ana9 /amam %lur.endine Allah â$&$ diyen bir 9imse, dünyây$ seer e %nu seenlerle ar9adal$9 ya'arsa,% bir yalan$ e münâf$9/$r.B

3ir /alebe i;in, Allahü /eâlâya ba&l$l$&$n u al/$ esâs$ ard$r@ !- 0efsini yenme9 i;ininsanlardan u1a9 9almal$d$r. 2- Her 1aman /emi1 e abdes/li %lmal$d$r. "- Herün %ru;

/u/maya ;al$mal$, ya'am$y%rsa a1 yemelidir. *- Allahü /eâlâdan ba9a hereydenu1a9lamaya ;al$mal$d$r. +- H%as$na sâd$9 e i/aa/9âr %lmal$d$r. 6- Allahü /eâlây$ eha9î9a/i hereyden üs/ün /u/mal$d$r.B

3ir /alebe, u dr/ eyden sa9$nmal$d$r@ !- <ünyâ ehli e 1elli9le 1eninlerlerüme9/en, 2- i9irden ba9a bireyden bahse/me9/en, "- Allahü /eâlâdan ba9abireye sei besleme9/en, *- Allahü /eâlâdan ba9a bü/ün dünyeî eylere 9albiba&lanma9/an.B

alb 9$rma9, Allahü /eâlân$n lü/funu ini/me9/ir. 0eye u&rarsa u&ras$n, sâlih 9imse,asla 9imseye 9/ü sylememeli e la’ne/ e/memelidir. İnsanlar$n 9abaha/lerinia;$9lamamal$d$r.B

%munu1 b%r; is/erse erin. 3a9a eye ih/iyâ; duyarsa erin. Has/al$9 e felâ9e/eu&rad$&$nda, si1in üleryü1ünü1e ih/iyâ$ ar ise, %na üleryü1 s/erin. Oefa/ edine,

enâ1esine 9a/$l$n e 9ur/ulmas$ i;in dua edin.B 1) <ier-ül-e(liâ; sh. 1&&, 11, 12) @hbr-ül-hâr; sh. 0&3) 'e(âid-ül-#!ât; sh. 28, 7, 14%4) >izâm- "lim; cild-2, sh. %4, 1&) e(âmi-ül-kel$m; sh. 2%00) <(i9!rs 9# Oslmic <:irit; cild-2, sh. 14 7) he 5i6 #i(e 9# Ondi in <#$sm; sh. 1388) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 03, 004, 0%%, 1&4%) >e#ehât-ül-üns; sh. 831&) /drt-i hbb-i Alâh$ */üsen Dehle($)

#HAN ÂZİ:=smanl$ <ele/i’nin i9ini sul/ân$, 7ul/an =sman Gâ1i’nin %&lu %lu', 5debâlî’nin

/%runudur. Annesi 3âlâ Hâ/un’dur. <edesi 5r/u&rul Gâ1i’nin efa/ e//i&i 68) m. !28!#senesinde 7&ü/’/e dünyâya eldi. İ’lâ-yi 9elime/ullah a1mi, i9i 9$/’aya s$&mayaa9 9adaryüe bir a1îmdirB s1üne uyun %lara9, mrünü İ’lâ-yi 9elime/ullahB i;in e;iri', (6! m.!"+# y$l$nda efa/ e//i. 3ursa’da Gümülü ümbe/’e babas$n$n yan$na defnedildi.

=rhan Gâ1i, 9ü;ü9 ya/an i/ibâren /am bir disi'lin e in/i1âm ile is/i9bâlin beyi%lara9 ye/i/irilmeye ayre/ edildi. <edesi 5debâlî’den e <ursun >a9îh ibi âlimlerden ilim&reni', fey1 ald$. 3abas$n$n ar9adalar$n$n silâh /a’limleri ile ye/i/iS AllahS AllahSBsesleriyle uyan$', en9 naralar$ ile ne’elendi. Gâ1ilerin a1âlar$n$ meh?r İslâmmüâhidlerinin, eliyâ e âlimlerin men9$belerini dinledi. =nlar$n halleriyle hallenme9e9i e ihâd a9$ ile yan$' /u/u/u. <erin silâhlar$n$ mehâre/le 9ullanmas$n$ &rendi.

ü;ü9 ya/an i/ibâren dele/in /e9ilâ/lanmas$ e müesseselemesinde ere9li %laa9/erübelere sâhi' %ldu.



9umandanlar, bulundu9lar$ me9ilerde fe/ihlerle de a1îfeliydiler. Aire/ 9ue/lerineilâe/en, DayaB denilen 'iyâde s$n$f$ da %rduya dâhil edildi.

=smanl$lar$n 3%&a1 sahillerine 9adar enilemeleri, 3i1ans’$ /elâland$rd$.=smanl$lar$n, 7a9arya Wrma&$ sahillerinde aradeni1 is/i9âme/inde ilerlemesini durdurma9e İ1ni9 9ua/mas$n$ 9ald$r/ma9 i;in, 3i1ans İm'ara/%ru Q;ünü Andr%ni9%s %rduha1$rlay$', (") m. !"2# y$l$nda İs/anbul’un Anad%lu ya9as$na e;/i. >l%9en’de

9ararâh$n$ 9urdu. =rhan Gâ1i, İ1ni9 9ua/mas$na bir mi9/ar as9er b$ra9ara9, se9i1bin9iili9 9ue/le 3i1ans İm'ara/%ru’na 9ar$ hare9e/e e;/i. Mal/e'e ele9an%n# me9iindedümanla 9ar$la/$. (2 Keeb’inde !"2 May$s’$nda#, meydana elen =smanl$-3i1ansmuharebesi, sabah/an a9ama 9adar sürdü. 3i1ans ayseri, bir ünlü9 muharebenins%nunda, büyü9 ümidlerle Kumeli’den Anad%lu’ya e;irdi&i %rdusunun, =smanl$lar9ar$s$nda dayanamayaa&$n$ anlad$. ayser Q;ünü Andr%ni9%s, ee 9aranl$&$ndanis/ifâde edere9, muharebe meydan$ndan, 9ararâh$na d%&ru ;e9ilmeye balad$. =rhanGâ1i, f$rsa/$ 9a;$rmad$. Gee muharebe ar/lar$n$ iyi bilen =smanl$ =rdusu, =rhan Gâ1i’ninemirleriyle düman$ /a’9ibe e;/i. 3i1ans %rdusu, â1îlerin /aarru1u 9ar$s$nda 'ani&e9a'$lara9, birbirine irdi. 3i1ans ayseri yaral$ %lara9 9a;$' an$n$ 9ur/arabildiyse de,%rdusu imhâ edildi.

=rhan Gâ1i, ele9an%n aferi’ni 9a1an$na, y$llardan beri muhasara al/$nda %lan

İ1ni9 ehrine bas9$y$ idde/lendirdi. 3i1ansl$lar’$n İ1ni9 9umandan$, ele9an%nmuharebesinin ne/iesini &renine, ar/$9 9endisine yard$m edilemeyee&ini anlay$',=smanl$lar$n adâle/ine s$&$nara9 /eslim %lma9 is/edi. =rhan Gâ1i, İ1ni9 9alesini /eslim ald$.Ahâliden ar1u edenlerin, eyalar$yla birli9/e i/mesine müsâade edildi. Ahâlinin ;%&u4

3a$m$1da 9ardinal a'9as$ rme9/ense, =smanl$ sar$&$n$ /erih ederi1. =nlar$n âdilidârelerinde raha/ ederi1B deyi', =smanl$ idâresini /erih e//i. Muharebe e 9ua/madabeyleri len 9ad$nlar, =rhan Gâ1i’ye mürâaa/ edi', sâhi'si1 9ald$9lar$n$, müslüman %lu',=smanl$lardan is/eyenlerle elenebilee9lerini sylediler. =rhan Gâ1i, İ1ni9’in yerli9ad$nlar$n$n ar1ular$n$ ilân edi', be9ârlar$ elendirdi. İ1ni9’/e 9al$' müslüman%lmayanlara, İslâmiye/in ayr-i müslimlere %lan hu9u9u /a/bi9 edili', erilendirildi.=smanl$ <ele/i’nin mer9e1i, e;ii %lara9 İ1ni9’e /a$nd$. İ1ni9 i’mâr edili', İslâmîeserlerle süslendi. =rhan Gâ1i, İ1ni9’in en büyü9 9ilisesini âmiye ;eiri', burada Cuma

nama1$n$ 9$ld$. Manas/$r$n$ da medreseye ;eir//i, imâre/ ya'/$rd$. endi eliyle imâre/inmumlar$n$ ya9$', fa9irlere e â1îlere a da&$//$. Ahâlisinden4 müslim e ayr-i müslim,hi;bir 9imsenin a; e a;$9/a 9almamas$na ayre/ e//i. =rhâniye ad$ erilen medreseye1aman$n en meh?r âlimlerinden h%alar bulu', <â?d-i ayserî’yi de bamüderris /ayine//i. İs/i9bâlde, elâ/lar$na $$9 /u/u' y%l s/eree9 âlimlerin, adâle/le hü9medee99ad$lar$n ye/imesi i;in, il9 ilim mer9e1ini 9urdu. Iehirde4 =rhan Gâ1i’nin hay$rseerhan$m$ 0ilüfer Hâ/un imâre/, %&lu 7üleymân Iah, medrese e di&er hay$r sâhi'leri de'e9;%9 s%syal /esisler ya'/$rd$lar. İ1ni9’/en s%nra, blenin /iarî ba9$mdan meh?rehirlerinden İ1mi/’in 9ua/$lmas$ idde/lendirildi. 3i1ans ayseri, deni1 y%luyla İ1mi/’inyard$m$na eldi. =rhan Gâ1i, =smanl$ <ele/i’nin il9 sulh andlamas$n$, İ1mi/’in9ua/$lmas$ esnas$nda, 3i1ans ayseri Q;ünü Andr%ni9%s ile ya'/$. İ1mi/ 9ua/mas$n$9ald$rd$. ("! m. !""!#’de Jara9l$, Mudurnu e Gynü9 9asabalar$ =smanl$ ül9esine9a/$ld$. ("" m. !"""#’de Gemli9, ("6 m. !""6#’da irmas/i, Mihal$; e Vluba/ 9asabalar$fe/hedildi. (") m. !"")#’da anlama ile 9ua/$lmas$ 9ald$r$lan İ1mi/, ("( m. !""(#y$l$nda %yunhisar 9aleleriyle birli9/e 9esin %lara9 fe/hedildi. Here9e, Dal%a eArmu/lu’nun da fe/hedilmesiyle, =smanl$ <ele/i’nin hududu 3%&a1 sahiline dayand$.3i1ans’$n Anad%lu ile ir/ibâ/$ sâdee Iile e 3%&a1i;i’nde 9alm$/$. =rhan Gâ1i’nin 3i1ans’$iyie s$9$/$rmas$ ayser, Q;ünü Andr%ni9%s’u andlamaya meb?r e//i. (*2 m. !"*!#=smanl$-3i1ans andlamas$na re, Anad%lu’da9i Iile e Qs9üdar, =rhan Gâ1i’nina9$n$lar$ndan emîn %lma9 ar/$ ile di&er yerler =smanl$ <ele/i’ne 9ald$. 3i1ansda9isal/ana/ müâdelesinde, /ah/ iddia$lar$, =rhan Gâ1i’nin des/e&ini sa&lama9 is/ediler.Al/$n$ Duannis an/a9u1en, 9$1$ Je%d%ra’y$ =rhan Gâ1i’ye erdi. =rhan Gâ1i, bebin=smanl$ as9erini Aru'a 9$/’as$na e;iri', an/a9u1en’e yard$m$ nderdi. an/a9u1en’eyard$m i;in Jra9ya’ya e;en =smanl$ as9erleri, blede 9eif ya'ara9, ;ereyi /an$d$lar.=rhan Gâ1i’nin des/e&i ile 3i1ans /ah/$na sâhi' %lan Al/$n$ Duannis an/a9u1en, !"*(’de

dâmâd$n$ Qs9üdar’a dae/ edere9 rü/ü. =rhan Gâ1i, Qs9üdar’da ü; ün misâfir 9ald$.an/a9u1en, 3i1ans /ah/$nda9i yerini sa&lamla/$r$na, =smanl$ <ele/i’ne ihâne/ edi',



dâmâd$ =rhan Gâ1i’ye 9ar$ a'ayla i1li münâsebe/ i;ine irdi. A9deni1, 5e, İs/anbul earadeni1’de 9%l%ni re9âbe/inde9i Oenedi9lileri, 3i1ans ayseri des/e9leyine, =rhan Gâ1ide Cenei1lilere yard$m e//i. =rhan Gâ1i, 3i1ans’$n 'a'al$9 ile %lan muhâberâ/$n$ haberal$na, (+" m. !"+2#’de Qs9üdar e âd$9y ile Marmara adalar$n$ fe/he//irdi.an/a9u1en aleyhine 3ularlar e 7$r'lar, ba/$dan hare9e/e e;ine, =smanl$lar’a 9ar$'a'al$9 ile i//ifâ9 i;inde %lmas$na ra&men, dne9li9 ya'ara9, =rhan Gâ1i’den yard$m

is/edi. =rhan Gâ1i, 3i1ansl$lardan Gelib%lu yar$madas$nda9i 9alelerden birinin s1ünüal$na, %&lu Oe1îr 7üleymân aa 9umandas$nda %nbin 9iili9 =smanl$ 9ue/ini yard$manderdi. an/a9u1en, =smanl$ as9erinin yard$m$yla <ime/%9a’da 3ular e 7$r'lar’a 9ar$baar$l$ muharebeler ya'/$. =rhan Gâ1i’nin %&lu 7üleymân Iah, Anad%lu’ya dner9en,3i1ans ayseri’nin Gelib%lu yar$madas$nda =smanl$lar’a erdi&i :imbe 9alesi’nde as9erb$ra9/$. =smanl$lar$n (+* m. !"+"#’de :imbe alesi’ne yerlemeleriyle, Kumeli’de9ife/ihler i;in üsse sâhi' %lmalar$, blenin 9%n/r%lünü sa&lad$. (++ m. !"+*#’deGelib%lu’nun fe/hi ile Aru'a 9$/’as$nda9i =smanl$ /%'ra9lar$ deaml$ eniledi. 7üleymânaa 9umandas$nda9i =rhan Gâ1i 9ue/lerinin, 3%lay$r e Je9irda&$’na 9adar bü/ünMarmara 9$y$lar$na hâ9im %lmalar$, 3i1ans ayseri an/a9u1en’i /elâland$rd$. =smanl$lar$bleden a/ma faaliye/i i;ine irdi. =rhan Gâ1i ile İ1mi/’/e rüü', :imbe alesi’ne %nbinal/$n 9ar$l$&$, =smanl$lar$n Gelib%lu’dan ;$9malar$n$ is/edi. =rhan Gâ1i, /e9lifleri 9abul

e/medi. an/a9u1en, 3al9an e H$ris/iyan dele/lerle i//ifâ9 9urma9 is/ediyse de mü//efi9bulamad$. an/a9u1en, (+6 m. !"++#’de 3i1ans /ah/$ndan indiriline4 Duannis, 9ayserli&ee/irildi. Duannis, =smanl$lar$n Aru'a 9$/’as$nda9i hâ9imiye/ine 9ar$ 9%yulam$yaa&$n$bildi&inden, =rhan Gâ1i ile iyi e;inme ;ârelerini arad$. =rhan Gâ1i’nin %&lu Halil’i9%rsanlardan 9ur/ar$', 9$1$n$, 9ur/ard$&$ =smanl$ eh1âdesine ermeyi 9ararla/$rd$.Duannis, 'a'al$9 ile de münâsebe/lerde bulunara9, 3i1ans’$ =r/ad%9s me1hebindena/%li9li&e e;irmeyi baar$rsa, Fa/in dele/lerinden yard$m alabilee&ini 1anne//i.3i1ans$n =smanl$ aleyhinde9i faaliye/lerine 9ar$l$9, =rhan Gâ1i de fe/ih hare9â/$n$ ar//$rd$.7üleymân aa, (+( m. !"+6# senesinde <%&u Jra9ya’ya e;ere9, Mal9ara ile ean e:%rlu’ya ald$. 3lede9i =smanl$ hâ9imiye/ini 9ue/lendirme9 i;in, Anad%lu’dan Jür9-İslâm nüf?su e/irilere9, is9ân siyâse/i /a/bi9 edildi. Kumeli fü/?ha/$nda, =smanl$lar$nyerli ahâliye iyi muâmele edi'4 din, me1heb e dil h%rüsü ile an, mal e $r1 emniye/i

sa&lamas$, bleye sulh, sü9?n, hu1?r e refâh e/irdi.=rhan Gâ1i, sul/an %lmas$yla, dele/ /ee99üllerini 9ue/lendirmeye e yenilerini9urmaya balad$. 7al/ana/$n$n ü;ünü y$l$nda, ya’nî (2 m. !"2#’da il9 =smanl$ A9;esini3ursa’da ümüden 9es/irdi. =rdu, as9erî s$n$flara ayr$ld$. A/l$ aire/ 9ue/leri yan$nda,deaml$ e üre/li as9erî birli9ler 9uruldu. As9erî birli9lerde %nlu9 sis/em /a/bi9 edildi.Daya denilen 'iyâde as9erler, %nar, yü1er 9iili9 mana e blü9lere ayr$ld$.umandalar$na4 %nba$, yü1ba$ e bin me?/lu 9ue/lerin ba$nda9ilere de binba$rü/besinde, subaylar /ayin edildi. MüsellemB denilen süâri 9ue/inin %/u1 as9eri, bir%a9 9abul edildi. İl9 'lânda biner 9iili9 birli9ler hâlinde 9urulan DayaB e MüsellemBas9erlerinin say$lar$ 1amanla ar//$r$ld$. Günlü9 birer a9;e %lan üre/leri, i9i a9;eye;$9ar/$ld$. Ayr$a, muharebe d$$nda ileyebilee9leri arâ1iler de erildi. J$mar sis/eminin/a/bi9iyle, as9erî hi1me/e /ayin edilenlerin mi9/ar$, /er/îb edilen 9adr%yu ;%9 e;/i&inden,bunlar$n4 nbe/le sefere i/meleri e sefere idenlere, i/meyenlerin yard$m$ %lmalar$9ânun hâline e/irildi. 7efere i/meyenlere Dama9B denildi. Dama9lara yard$m 9ar$l$&$üre/ erilirdi.

<ele/ /e9ilâ/$nda dîân 9uruldu. <îân’a4 dele/ ba9an$ 'âdiâh ile iâb$ndahü9üme/ ba9an$ e1îr ba9anl$9 ederdi. =rhan Gâ1i derinin il9 e1îri, âlimlerden, Ha$emâleddîn %&lu Alâeddîn aa idi. Oe1irler aaB ünan$n$ /a$rlard$. <ele/in as9erî eidârî bü/ün ilerinde 'âdiâha yard$m$ %lurlard$. Iehir e 9a1alar, 9ad$ e suba$lar$nidâresindeydi. ad$4 idarî e adlî, suba$ da4 asayi ile as9erî ilere ba9arlard$. =rhan Gâ1iderinde en yü9se9 9ad$l$9 ma9am$ 3ursa 9ad$l$&$ %lu', /ayinlere de ba9ard$.

=rhan Gâ1i, %&lu 7üleymân aa’n$n 9a1a ne/iesinde efa/$ndan s%nra has/aland$.Oeliahdl$&a Murâd 3ey’i e/irdi. =na nasîha//a bulunu'4

=&ul, sal/ana/$na ma&rur %lma. Vnu/ma 9i dünyâ, ha1re/-i 7üleymân’a 9almam$/$r.Vnu/ma 9i, dünyâ sal/anâ/$ e;iidir, lâ9in büyü9 bir f$rsa//$r. Allah y%lunda hi1me/ e

eyamberimi1in aleyhisselâmB efâa/ine ma1hâriye/ i;in, bu f$rsa/$ iyi de&erlendirS<ünyâya âh$re/ l;üsüyle ba9arsan4 ebedî saâde/i fedâ e/meye de&medi&ini ree9sin.



=&ulS Kumeli h$ris/iyanlar$ raha/ durmayaa9/$r, sen % ânibe /arafa# yürü, Kumeli fe/hini/amamlaS %s/an/ine’yi İs/anbul’u# ya fe/he/ yahu/ fe/he ha1$rlaS Ciârda9i Jür9beyleriyle mes’ele ;$9armamaya ;al$. Ahâli her ne 9adar bi1i is/ese de, balar$ndabulunan beyler, beyli9lerinden e;me /araf/ar$ 1ü9me1. <aha bir 1aman idâreedee9ler, lâ9in s%nunda %lmu meye ibi auna düee9lerdir. Anad%lu’da aile;$9ma1sa, Kumeli iini raha/ hâlledersin. 3u yü1den, Anad%lu’nun sessi1li&ini b%1mamaya

ayre/ e/S Cenne/ me9ân babam =sman Gâ1i Hân, 7&ü/ e <%mani;’/en ibâre/ bir au;/%'ra&$ beyli9 ya'/$. 3i1, Allah’$n i1niyle beyli&i hanl$&a, sul/anl$&a i9mâl e//i9. 7en dahada büyü&ünü ya'aa9s$nS =smanl$ya i9i 9$/’a üs/ünde hü9me/me9 ye/me1. îrâ İ’la-y$9elime/ullah a1mi i9i 9$/’aya s$&mayaa9 9adar yüe bir a1îmdir. 7el;u9lunun ârisi bi1%ldu&umu1 ibi, K%ma’n$n ârisi de bi1i1S =&ulS ur’ân-$ 9erîmin hü9münden ayr$lmaSAdâle/le hü9me/S Gâ1ileri 1e/S <îne hi1me/ edenlere hi1me/i eref sayS >a9irleri d%yurSâlimleri ise e1aland$rma9/a /ereddü/ s/ermeS 5n 9/ü adâle/, e; /eellî edenadâle//irS 7%nunda hü9üm isâbe/li dahî %lsa, ei9en adâle/ 1ulümdürS =&ul, bi1 y%luns%nuna eldi9, sen daha ba$ndas$n. Cenâb-$ Melâ sal/anâ/$n$ mübâre9 9$ls$nB dedi.

=rhan Gâ1i, (6) m. !"+# y$l$nda efa/ e//i. abri, 3ursa’da9i Gümülüümbe/’/edir. <ele/inin /%'ra9lar$n$ al/$ misli büyü/en =rhan Gâ1i efa/ e//i&inde,=smanl$ <ele/i, u ehir e 9alelere hâ9im bulunuy%rdu@ 3ilei9, 3ursa, 3al$9esir, 3%lu e

iar$, %aeli, 7a9arya, 5s9iehir, :ana99ale, İs/anbul’un bir9a; 9alesi hâri; Anad%luya9as$, Anad%lu’da4 An9ara, Aya, 3ey'a1ar$, 0all$han, $1$lahamam, Haymana, %la/l$,7%ma, $r9a&a;, <%mani;, 3erama, <i9ili, $n$9, Marmara adalar$, Jra9ya’da4 Je9irda&,Fülebura1, İ'sala, ean.

>e/hedilen beldeler, ilmî, mimarî e s%syal /e’sislerle süslendi. İ1ni9’/e il9 =smanl$medresesine ilâe/en, âmi, imâre/, 3ursa’da4 âmi, imâre/, /abhâne, riba/ ya'/$r$',9iliseyi medreseye ;eir//i. Han$m$ 0ilüfer Hâ/un da, 3ursa’da 0ilüfer :ay$ üs/ünde 9'rüile imâre/, sebil hayrâ/lar$ ya'/$rd$. İ1ni9 Medresesi’nin müderrisli&ine /ayin edilen <â?d-iayserî, 1âhirî e bâ/$nî ilimlerde de derin âlimdi. <â?d-i ayserî, Ieyh-i 59berMuhyiddîn-i Arabî ha1re/lerinin >üs?s-ül-hi9emB adl$ eserini, Ma/la-$ hus?s-il-9ilem fîerh-i >üs?s-ül-hi9emB ad$yla erhedi', /alebelerine %9u//u. 3u eser, /asaufun =smanl$ül9esinde yay$lmas$nda e/9ili %lurdu. =rhan Gâ1i â1îlerin ye/imesinde, yeni fe/hedilen

yerlerin İslâmlamas$nda, fe/ih nesi ha1$rl$9lar$n ya'$lmas$nda, ihâd esnas$nda as9erinaleyana e/irilmesinde büyü9 eme9leri e;en âlimler e derilere de hürme/ edi'4%nlar$n bar$nmalar$ e hi1me/lerini 9%laya îfâ edebilmeleri i;in, /e99e e 1aiyelerya'/$rd$. 3u derilerden Geyi9li 3aba e <eri Murâd meh?rdur.

=rhan Gâ1i’nin ahsiye/i, nesillere rne9 mâhiye//edir. Halim, selim %lu', s%n dereemerhame/liydi. %lay 9$1ma1, 9$1$na da belli e/me1di. As9erlerini e /eb’as$n$ 9endisindenfa1la 9%rurdu. Muharebelerde 1ayia/ durumuna di99a/ ederdi. ayia/a sebe' %laa9me9ilerin fe/hini 9ua/mayla 9%layla/$r$', /eslimini be9lerdi. :%9 âdildi. <îni bü/ün birmüslüman %lu', ül9ede İslâm hu9u9unu /ereddü/sü1 /a/bi9 e//irirdi. =rhan Gâ1i’nin İslâmahlâ9$na hayrân %lu', adâle/ine $'/a eden h$ris/iyanlar, 9endi s%yundan e dinindenhânedanlar$n yerine =smanl$ idâresini /erih ederlerdi. İyi bir /e9ilâ/;$, esur bir9umandan %ldu&u ibi, mü9emmel bir idâreiydi. İlme, âlimlere e nül sul/ân$ maneîahsiye/lere hürme/9ârd$. Plimlerinin s%hbe/inde bulunu', %nlarla is/iâre ederdi. İmâr eis9ân siyâse/ine nem eri', derinde fe/hedilen beldelere Jür9-İslâm nüf?su yerle/irirdi.=smanl$ ül9esinin nüfu1unu ar//$r$' dele/i müessesele/irdi.

1) Jk:-zâde ârihi 2) eâhir-i Aslâmie; cild-1, sh. 723) m Almihâl <e"âdet-i Ebedie; sh. 1&04) ?hletü Abn-i 5ttt, 5er!t 1%0&, sh. 3&8) ?ehber @nsikl9:edisi; cild-13, sh. 202

!MAN EL-HA''ÂB:5b? 3e9r-i <?9desî ha1re/lerinin ye/i/irdi&i âlimlerin e eliyân$n büyü9lerinden.

<%&um /ârihi e hâl /erümesi ha99$nda, 9ayna9larda 'e9 ma’l?mâ/ bulunmayan =sman

el-Ha//âb, 8)) m. !"(# senesinde udüs’/e efa/ e//i.



b%ynumu hare9e/ e//irebilir hâle eldim. 3unun ü1erine bana4 Dâ =smanS = 1â/$rmedi&in, sâdee sesini duydu&un hâlde bu hâle eldin. Da rseydin nas$l %lurdunRBbuyurdu. =sman el-Ha//âb ha1re/leri bundan s%nra, %/urdu&u melisden >â/iha e ureys?relerini %9umadan 9al9ma1d$. amân$nda bulunan âlim e eliyâ 1â/lar, =sman el-Ha//âb ha1re/lerini seerler, %na hürme/ e edebde 9usur e/me1lerdi. 3ununla berâber,9endisini âi1, 1aall$ e 9abaha/li bilir, Cehennem’e a/$lma9/an ;%9 9%r9ard$. 3irisi

9endisine yalar$' dua is/eseydi4 =sman, Cehennem %dunlar$ndan bir %dundur. =nunha/$r$ nedir 9i, sana bir faydas$ d%9unsunRB diye ea' erirdi.

İmâm-$ Menâî ha1re/leri buyuruy%r 9i@ 3ir hae/i %lan 9imse, =sman el-Ha//âbha1re/lerinin 9abrini 1iyâre/ edi', yedi defâ >â/iha-i erîf e %n defâ saleâ/-$ erîfe %9ursae bu 1â/ hürme/ine Allahü /eâlâya dua ederse, bii1nillah % hae/i rülür. 7$9$n/$s$ ider.B

1) âmi"! kerâmât-il-e(liâ; cild-2, sh. 1402) bkât-ül-kübrâ; cild-2, sh. 1&

!MAN ÂZİ:İl9 =smanl$ sul/ân$, elî, âlim e eliyâ d%s/u. =&u1lar$n 3%1%9 9%lunun ay$

3%yu’ndan 5r/u&rul Gâ1i’nin %&ludur. =sman Gâ1i, 6+6 m. !2+8# senesinde 7&ü/’/e

d%&du. <ünyân$n en u1un mürlü hânedan$n$ 9uru', =smanl$ dele/inin /emelini a//$.>ahrüddîn la9ab$ erildi. (26 m. !"26# senesinde 7&ü/’/e efa/ edi', %&lu =rhan Gâ1i/araf$ndan fe/hedilen 3ursa’da, Gümülü ümbe/’e defnedildi.

=sman Gâ1i, hâlis bir müslüman, esi1 bir 9amandan %lan 5r/u&rul Gâ1i’nin %&lu%lara9 dünyâya eldi. 5r/u&rul Gâ1i’nin babas$ 7üleymân Iah, >$ra/ nehrini e;er9ena/$n$n aya&$n$n sür;mesi ne/iesi suya düü' b%&uldu. 3uün9ü 7uriye s$n$rlar$i;erisinde9i Ca’ber alesi Jür9 me1arl$&$na defnedildi. <i&er 9ardeleri eri idi', 5r/u&rulGâ1i ile <ündar 3ey Anad%lu’ya eldiler. :ei/li yerlerde 9%na9lay$' 9$layara9, An9araya9$nlar$nda araada&’a indiler. 7%nra 7ul/anyü&ü’ne ;/üler. 5r/u&rul Gâ1i’ninyan$nda, aileleri ile berâber dr/yü1 yi&i/ ard$. 5r/u&rul Gâ1i, 7ul/anyü&ü’ne ard$&$s$ralarda, M%&%llar, Anad%lu 7el;u9lu 7ul/ân$ Alâeddîn ey9?bâd ile saa halindeydi.7el;u9lu %rdusunun b%1ulma9 ü1ere %ldu&u bir s$rada, 5r/u&rul Gâ1i’nin dr/yü1 se;me

yi&idi, M%&%llara hüum e//iler. :%9 e;meden, M%&%llar darmada&$n$9 %ldu. 7ul/anAlâeddîn ey9?bâd, 5r/u&rul Gâ1i’nin bu hi1me/ini /a9dîr e /ee99ür e//i. 5r/u&rul Gâ1ie hal9$na, 7&ü/’ü 9$la9, <%mani; e ;eresinde9i da&lar$ da yayla9 %lara9 erdi.5r/u&rul Gâ1i, 7el;u9lu’nun u; beyi %lmu/u. Mü’min, 9âfir her9ese iyi darand$. Her9esinsei e say$s$na ma1har %ldu. Pdil idâresi, müslümanlar$n da, 9âfirlerin de 'e9h%lar$na iderdi. 5r/u&rul Gâ1i, din âlimlerine, derilere, Allah d%s/lar$na ;%9 hürme/ eil/ifâ/larda bulunurdu. aman 1aman %nlar$n 1iyâre/lerine ider, %nlar$n nasîha/lerini an9ula&$ ile dinlerdi. Dine byle bir 1iyâre/inde, bir âlimin einde misâfir %ldu. =dada, Allahü/eâlân$n 9elâm-$ ilâhîsinin ya1$l$ %ldu&u Mushaf-$ erîfin me?diye/inden haberdâr %ldu.Kes?lullaha salllahu aleyhi essellem#, Cebrâil aleyhisselâm# as$/as$yla nderilenAllahü /eâlân$n mübâre9 9i/ab$na hürme/inden, %nun hu1?runda u1an$' uyuyamad$.Abdes/ /â1eliyi', sabaha 9adar /am bir edeb e /a’1imle %nu %9udu. Dnünü Mushaf-$erîfe dnmü %lara9 %/urma9/ay9en, sabaha ya9$n uyu9lad$. 3u arada bir rüya rdü.Küyas$nda 9endisine yle bir nidâ eli'@ 5y 5r/u&rulS 7en bu ee benim 9elâm$mahürme/ e /a’1im edi', i11e/ e i9râm eyledin4 ben de senin elâ/ e haleflerini, dünyâdurdu9;a dele/ e sal/ana/ ile yüel/i', i11e/ e i9râma lây$9 rdümB denildi. İ/e bylemübâre9 bir 9imse %lan 5r/u&rul Gâ1i’nin, bu s$rada bir %&ula&$1$ %ldu. =nun en 9ü;ü9%&lu %lan bu ;%u&a, Kes?lullah$n salllahu aleyhi essellem# i9i mübâre9 9$1$ ileelenme9le ereflenen, Aere-i mübeereden %lma9 müUdesine ma1har %lan, Hulefâ-iKâidîn’in r. anhüm# ü;ünüsü =sman’$n rahme/ullahi aleyh# ismini erdiler. Ad$ ibiİslâma e ur’ân’a hi1me/ e/mesini /emennî e//iler. =sman Gâ1i dünyâya eldi&i 1amandi&er /araf/a Hülâu 3a&dad’$ ya&mal$y%rdu. Müslümanlar bir /araf/a mu1dari' %lur9en,di&er /araf/a yeni bir dele/in müessisi d%&uy%r, müslümanlar$ seine ar9 ediy%rdu. $sa1amanda =sman Gâ1i, büyüyü' ser'ildi. Gü1el ahlâ9$, yi&i/li&i e daran$lar$yla;eresinde9ilerin /a9dîrini 9a1and$. Ahî eyhlerinin büyü9lerinden, 1aman$n$n âlim e

eliyâs$ 5debâli ha1re/lerinin s%hbe/lerine e hi1me/ine 9%/u. =ndan 1âhirî e bâ/$nîilimleri /ahsîl e//i. Allahü /eâlân$n esi1 9elâm$n$, Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi



essellem# mübâre9 s1lerini, 7elef-i sâlihînin ü1el y%lunu &rendi. Allahü /eâlân$n emire yasa9lar$na /am i/aa/9âr %lara9, Kes?l-i e9remin ü1el ahlâ9$yla ahlâ9land$. 7amimi birmüslüman %ldu. <erin rf e âde/lerine re, mü9emmel bir as9erî /a’lim e /erbiye ileye/i/i. 3abas$ 5r/u&rul Gâ1i’nin silâh ar9adalar$ e 9umandanlar$ndan, 9$l$; 9ullanmay$,9ar$ saurmay$, a/a binmeyi, ür1 9ullanmay$ &rendi. Gâ1ilerin a1âlar$n$ dinleyi',%nlardan ibre/ alara9, 9umandanl$9 as$flar$n$ eli/irdi. Gen;li&inden i/ibâren a1âlara

9a/$l$', 1afer 9a1anara9, 9umandanl$9 as$flar$ 9emâle erdi.3i1ans’$n ha9imiye/inde9i 3a/$ Anad%lu ihâd memle9e/i %ldu&undan, blede a1â

niye/iyle 'e9;%9 9umandan, müâhid, deri e herbiri birer nül sul/ân$ eyh e âlimbulunuy%rdu. =sman Gâ1i4 Anad%lu’nun İslâmla/$r$l$', /ür9lemesi faaliye/ine 9a/$lan bunül sul/anlar$ndan, ahilerden Ieyh 5debâlî aramanî’nin s%hbe/lerini hi; 9a;$rmamayaayre/ ederdi. Ha//â bir defâs$nda, h%as$ 5debâlî’nin %/urma9/a %ldu&u İ/burnu 9yününde sâhibi %lan 5s9iehir hâ9imi ile aralar$ a;$lm$, h%as$n$, babas$n$n /%'ra9lar$na;ürere9 yerle/irmi/i. 5s9iehir hâ9imi ile ya'/$&$ saa/a %nu yenmi, 9ardelerinin e;eresinin /a9dîrine ma1har %lmu/u. <aha %nd%9u1 yalar$nda i9en, 6( m. !2((#y$l$nda, 5debâlî ha1re/lerinin derâh$na misâfir %ldu&u bir ünde, aâib bir rüya rdü.Küyas$nda h%as$ 5debâli’nin 9%ynundan bir ay$n ;$9$' 9endi 9%ynuna irdi&ini, ar9as$ndanda 9endi be&inden bir a&a$n bi/i' âlemi /u//u&unu, lesinde, nie da&lar$n bulunu',

nehirlerin a9/$&$n$, bir;%9 insanlar$n 9ayna/$&$n$, 9imisinin bah;e e /arla sulay$',9imisinin ;emeler a9$//$&$n$ rdü. Grdü&ü rüyay$ er/esi ünü h%as$na anla//$. Ieyh5debâlî %na4 MüUde ey =smanS Ha9 /eâlâ, sana e senin elâd$na sal/ana/ erdi. 3ü/ündünyâ, elâd$n$n himâyesi al/$nda %laa9, 9$1$m 3âlâ Hâ/un da sana e %laa9B deyi',rüyas$n$ /a’bir e//i. $1$n$ da %na 1eeli&e erdi. 3u s$rada yanlar$nda, 5debâli’nin <ursunad$nda bir /alebesi ard$4 5y =sman, sana 'adiahl$9 erildi. Iü9râne %lara9 bi1e neerirsinRB dedi. =sman Gâ1i de, %na bir ehir ermeyi /e9lif e//i. = deri, ehri ;%9rü'4 Iu 9ye&i1e râ1$y$m. 3ana bir ya1$ erB dedi. =sman Gâ1i de4 3en, bununus?lünü bilmem, sana su 9ab$m ile 9$l$$m$ ereyim. =nlar nian %lsun. 3enim elâd$m,%nlar$ senin elinde rü', ha99$na r$1â s/ersinlerB dedi. = deri, %nlar$n ni9âh$n$%ra$9/a a9de//i. 7âde bir e9ilde 3âlâ Hâ/un’la elendiler. 3u i1dia;/an =rhan Gâ1id%&du. =rhan Gâ1i’nin d%&du&u s$ralarda, 5r/u&rul Gâ1i de 68) m. !28!# y$l$nda efa/

e//i. 5r/u&rul Gâ1i, esâre/i, 1e9âs$, mer/li&i, İslâm dînine sadâ9a/i e ü1el ahlâ9$ ile9ardeleri aras$nda en üs/ünü %lan =sman Gâ1i’yi 9endisinden s%nra 9ay$b%yu beyli&ineaday s/ermi/i. =sman Gâ1i babas$n$n efa/$ndan s%nra bey se;ili', idâreyi ele ald$.

Anad%lu 7el;u9lu <ele/i’nin 3i1ans hududunda9i ay$lar, 7&ü/ 9$la&$ ile <%mani;yayla&$ ara1isine hâ9imdiler. =sman Gâ1i, ay$ 3eyi %luna, hudu/ 9%musu 3i1ans/e9furlar$ ile iyi e;inmeye ;al$/$. 3unlar aras$nda en ;%9 3ilei9 /e9furu ile anla$y%rdu.3%y’da4 es9iden beri yayla&a ;$9ar9en, a&$r eyâlar$ 3ilei9 /e9furuna emâne/ e/me9,buna 9ar$l$9 /e9fura ba1$ hediyeler erme9 elene&i ard$. 5mâne/in /eslimi e al$nmas$,silâhs$1 9imseler e 9ad$nlar /araf$ndan ya'$l$rd$. Aire/lerin yayla&a ;$9$ e dnülerinde,İnel /e9furu y%llar$n$ 9esere9 %nlara 1arar eriy%r, bu yü1den s$9 s$9 ;ar'$malar%luy%rdu. =sman 3ey’in 9ue/ e nüfu1unun deaml$ ar//$&$n$ ren İnel /e9furu0i9%la, 9%mular$ndan /edbir al$nmas$n$ is/edi. İnel /e9furunun 3i1ansl$lara i//ifâ9 /e9lifi,3ilei9 /e9furu /araf$ndan =sman Gâ1i’ye haber erildi. Je9fur 0i9%la’n$n, 5rmenibeli’ndea1ar9y’de# 9ue/ /%'lad$&$ /esbi/ ediline, =sman Gâ1i, ay$ ileri elenleri,9umandanlar e ar9adalar$ndan A9;a9%a, Abdurrahmân Gâ1i, Ay9u/ Al', %nur Al',Juru/ Al' ile is/iâre e//i. İnel’ün fe/hine 9arar erildi. 68" m. !28*#’de a1ar9y’demeydana elen muharebede, =sman Gâ1i’nin ye&eni 3ay %a ehîd dü/ü. Muharebeninard$ndan, %la alesi fe/hedildi. Ma&lubiye/i ha1medemeyen İnel /e9furu ilearaahisar /e9furu birle/iler. 68( m. !288# y$l$nda <%mani; ya9$n$nda 5ne 59i1e#’deya'$lan muharebede, /e9furlar /e9rar ma&lu' edildiler. 3u muharebede, =sman Gâ1i’nin9ardei 7ar$ Da/u 7ar$ 3a/$# ehîd %ldu. =sman Gâ1i’nin 59i1e muaffa9iye/i, Anad%lu7el;u9lu 7ul/ân$ G$yâseddîn Mes’?d Iah /araf$ndan mü9âfa/land$r$ld$. =sman Gâ1i’ye birfermanla, 7&ü/ yur/ %lara9 erildi. =sman Gâ1i, bir bas9$nla da İnel /e9furunu e'e9;%9 as9erini ldürdü. İnel’den 'e9;%9 anime/ ald$. İnel /e9furunun ldürülmesie =sman Gâ1i’nin /%'ra9lar$n$n deaml$ enilemesi, 3ursa e İ1ni9 /e9furlar$n$

/elâland$rd$. =sman Gâ1i’nin 3i1ans /e9furlar$na 9ar$ /a’9ib e//i&i siyâse/, Anad%lu7el;u9lu 7ul/anl$&$’na /a9dîr edili', /e9rar mü9âfa/land$r$ld$. 688 m. !28#’de bir



fermanla 7&ü/’e ilâe/en 5s9iehir e İnnü /araflar$ erili', mîrî eriden muaf/u/uldu9lar$ ibi, beyli9 alâme/leri %lan alem, /u&, 9$l$; ile ümü /a9$ml$ bir a/ danderildi. 7el;u9lu 7ul/ân$’n$n hediyeleri al$n$' ferman$ %9ununa, =sman Gâ1i, a1âa9$nlar$na daha da h$1 erdi. İ1ni9’e a9$n /er/îblendiyse de, 9ale al$namad$, 'e9;%9anime/lerle dnüldü. araahisar ile Darhisar /e9furlar$, =sman Gâ1i aleyhine i//ifâ99urdular. 6) m. !2!#’da araahisar fe/hediline, al$nan anime/lerin be/e biri

Anad%lu 7el;u9lu <ele/i’nin baehri %nya’ya nderili', 9alanlar muharebeye 9a/$lanâ1îlere da&$/$ld$. 6! m. !22#’de 7a9arya Wrma&$’n$n 9u1eyine a9$n ya'$ld$. 3ua9$nlarda 7%run yü, Gynü9, Jara9l$yeniesi e Mudurnu /araflar$n$n as9erî me9ileri/ahrib edili', 'e9;%9 anime/ al$nd$. 6( m. !28# y$l$na 9adar /e9ilâ/lanmaya a&$rl$9erdi. =sman Gâ1i’nin ileriye dnü9 faaliye/leri, hudu//a9i 3i1ans /e9furlar$n$ daha da/elâland$rd$. 3ilei9 /e9furu da =sman Gâ1i aleyhine i//ifâ9 i;ine irdi. 3i1ans-Kum/e9furlar$, =sman Gâ1i’yi muharebe meydan$nda ldürü' yenemeyee9lerini anlay$na,en/ri9aya baurdular. Darhisar /e9furunun 9$1$yla elenee9 %lan 3ilei9 /e9furunundü&ününe dae/ edi', ldürmeyi 'lânlad$l$r. =sman Gâ1i’ye s?-i 9asd /er/îbi, d%s/uHarman9aya beyi se Mihal /araf$ndan haber erildi. =sman Gâ1i, 3i1ans en/ri9as$na9ar$ /edbir ald$. 3i1ans /e9furlar$ ile berâber dae/ edildi&i dü&üne, hediye %lara9 9u1usürüsü nderdi. <ü&ün s%nras$ yayla&a ;$9aa&$n$ bildirere9, es9iden %ldu&u ibi de&erli

eyalar$n$n 9ad$nlar as$/as$yla 9aleye al$nmas$n$ is/edi. 3ilei9 /e9furu, 3i1ans/e9furlar$yla i//ifâ9 hâlinde %ldu&undan, =sman Gâ1i’nin /e9lifini 9abul edi', dü&ün yeri%lan :a9$r'$nar$’na i//i. =sman Gâ1i, aire/in eyas$ yerine, a/lara silâh yü9le/i', 9$r99adar â1îyi, 9ad$n 9$l$&$nda 3ilei9’e nderdi. ad$n 9$l$&$nda 9aleye iren yi&i/ler3ilei9’e idi', ehri ele e;irdi. =sman Gâ1i de, dü&ünden dnen 3ilei9 /e9furunu9urdu&u 'usuyla yeniliye u&ra/$', dü&üne 9a/$lanlar$n e as9erin ;%&unu ldür//ü.=sman Gâ1i’ye 9ar$ /er/îblenen 3i1ans en/ri9as$ lehe ;eirili', elin dâhil, dü&üne9a/$lanlar$n bir 9$sm$ esir al$nd$. Geline 0ilüfer ad$ erili', =sman Gâ1i’nin %&lu =rhanGâ1i’ye ni9ahland$. >e/he deam edili', er/esi ün Darhisar 9alesi 9ua/$l$', ele e;irildi.=sman Gâ1i’nin 9umandanlar$ndan Juru/ Al' e â1îler de İnel’ü fe/he//iler.

=sman Gâ1i, Anad%lu’da 3i1ans hududunda fe/ihlerde bulunur9en, İlhanl$lar daAnad%lu’yu is/ilâ e//iler. İlhanl$ hü9ümdâr$ Ga1ân Hân, Anad%lu 7el;u9lu 7ul/ân$ Alâeddîn

Iah’$ İran’a /ürdü. 3ü/ün Anad%lu, 7el;u9lu <ele/i’nin /%'ra9lar$, İlhanl$lar’$n elinee;/i. İlhanl$ 1ulmünden hire/ eden bir;%9 Anad%lu 7el;u9lu emîri e ma’iye/i, =smanGâ1i’nin a1âlar$na 9a/$lma9 i;in hi1me/e eldi. =sman Gâ1i, 68) m. !28!# y$l$ndan beriarâ1isini deaml$ enile/i'4 a1â niye/iyle hi1me/ine 9a/$lanlarla deaml$ ü;leniy%rdu.Anad%lu 7el;u9lu 7ul/anl$&$’n$n fe/re/ derinde9i i9/idar b%lu&undan faydalanara9, Jür9beyleri is/i9lâllerini ilân ediy%rdu. =sman Gâ1i de iyie 9ue/lenmi/i. 68 m. !2#’deis/i9lâlini ilân edi', /âbili9/en 9ur/uldu. =sman Gâ1i’ye is/i9lâl alâme/leri %lan ferman,sana9, alem, /u&, 9$l$; e a/ ile /a9$m$ neden erildi&inden, is/i9lâlini ilân e/mesiyle,dele/ /e9ilâ/$n$n müesseselerini 9uru', her 9aleye suba$, di1dar, 9ad$ /ayin e//i. yler/$mar %lara9 si'âhilere da&$/$ld$. =sman Gâ1i ad$na araahisar’da Cuma hu/besi,5s9iehir’de bayram hu/besi %9undu. H%as$ e 9ay$n'ederi 5debâlî’nin /alebelerinden<ursun >a9îh’i araahisar’a 9ad$ e ha/îb /ayin e//i. >e/â e hü9üm ilerini %na haâleeyledi. ()! m. !")!#’de Durdhisar e Deniehir 9aleleri fe/hedildi. =sman Gâ1i yenife/hedilen Deniehir’i mer9e1 ya'/$. Deni mer9e1inde4 idâri, i9/isadî e s%syal müesseselerinâ e//iri' eler, dü99ânlar, ;ar$ e hamamlar ya'/$rd$. 3ilei9’i de 9ay$n'ederi5debâlî’ye erdi. Han$m$n$ e annesini de 3ilei9’/e b$ra9/$. =&lu Alâeddîn aa’y$ yan$naald$. =rhan 3ey’e 7ul/annü araahisar#, Gündü1 Al'’e 5s9iehir, Ay9u/ Al'’e İnnü,Hasen Al'’e Darhisar, Juru/ Al'’e İnel blelerinin idâresini erdi. =&lu =rhan’labirli9/e s$9 s$9 a1âya ;$9arlar, insanlara Allahü /eâlân$n emir e yasa9lar$n$ /ebli&ederlerdi. =nlar$ dinlemeyi'4 insanlara e 9endilerine 1ulmeden 1âlim 3i1ans /e9furlar$ ilesaa$rlard$. 3a1an da eri eli', mer9e1leri Deniehir’de ha1$rl$9 ya'arlard$. >e/hedilenyerleri, ahâliye /$mar %lara9 da&$/$rlard$. >e/hedilen yerlerde4 ha9l$y$ e ha9s$1$ ay$rma9i;in bir 9ad$ /ayin edilir, emniye/i sa&lamas$ i;in de bir suba$ a/an$rd$. Deni yeni fe/ihlerin%ldu&unu duyan e M%&%l 1ulmünden 9a;an Anad%lu’da9i müslüman ahâli, =sman Gâ1i’yeeli' yer-yur/ is/ediler. = da, %nlara yur/ eri', i s/erdi. Pdil idâresinden is/ifâde edi',

Ha9 y%lunda ihâda ayre/ e/melerini, eride 9alanlar$n da u;/a9ilere dualar e/meleriniis/edi. =nlar da anla bala 9abul e//iler. araahisar’da /e9ilâ/lanma /amamlan$', ;ar$



e 'a1ara al$$ e sa/$$lar a9$n edine, Germiyan ilâye/inden bir 9imse eli', =smanGâ1i’nin hu1?runa ard$4 3u 'a1ar$n ba’$n$ bana sa/$nSB dedi. =sman Gâ1i4 3a da ne9iRB diye s%rdu. = 9imse de4 a1ara yü9 e/iren her9es/en a9;a almaya denirB dedi.=sman Gâ1i de4 3u 'a1ara elenlerde alaa&$n m$ ar 9i, %nlardan a9;e alaa9s$nRB dedi.Adam da4 3u es9iden beri âde//ir, her ilâye//e ya'$lma9/ad$r, her yü9/en 'âdiâh i;ina9;e al$rlarB dedi. =sman Gâ1i hidde//endi. 3uüne 9adar, byle bireyin ille de al$nmas$

îâbe//i&ini, ne bir din 9i/ab$nda %9umu, ne de bir âlimin s%hbe/inde duymu/u. Je9rarsuâl e//i@ 3u, Ha9 /eâlân$n buyru&u mu, eyamber aleyhisselâm# s1ü mü, y%9sa, herilin 'âdiâh$ 9endisi mi uydurmu/urRB dedi. = 9imse4 5elden beri sul/an /residirBdedi. =sman Gâ1i, Allahü /eâlâ e Kes?lünün salllahu aleyhi essellem# emri %lmayanbirey hus?sunda9i bu ayre/9eli&e iyiden hidde/lendi, adama4 Dürü, ar/$9 buralardarünme, y%9sa sana 1arar$m d%9unur. Mal$n$ 9endi eli, 9endi al$n/eri ile 9a1anm$9imsenin bana ne b%ru ar 9i, bana haadan a9;e ersinRB deyi', adam$ nderdi.Dan$nda9i d%s/lar$, %nun bu s1lerini ii/ine4 7i1e birey ermeleri ere9me1se de,'a1ar$ be9leyenlerin eme9leri 1ayi %lmas$n diye birey ermeleri iyi %lurB dediler. =smanGâ1i de4 Madem 9i byle dersini14 bir yü9ü sa/an 9imse i9i a9;e ersin, sa/mayan hi;birey ermesin. Oe de4 her 9ime bir /imar erirsem, sebe'si1 yere 9imse /imar$ %ndanalmas$n. = 9ii lüne, %&luna ersinler. 5&er %&lan 9ü;ü9;e %lursa, hi1me/9ârlar$, %&lan

sefere yaray$l$ hâle elineye 9adar sefere i/sinler. 5&er bu 9ânunu her 9im b%1arsa,yahu/ benim neslime ba9a bir 9ânun &re/irse, Allahü /eâlâ %nu dünyâ e âh$re//e 1elîleylesinB dedi. 3a e /imar$n 9ânunu bu e9ilde dü1enlendi. İl9 =smanl$ a9;esi, =smanGâ1i ad$na bas/$r$ld$.

<r/yü1 ;ad$rla Anad%lu 7el;u9lu-3i1ans hududuna yerle/irilen ay$ Aire/i 68 m.!2#’de =sman Gâ1i’nin ad$na i1afe/en =smanl$ hânedan$ e dele/ini 9urdu. =smanGâ1i, İslâm <îni’nin esaslar$n$, Jür9 rfünü, /e9ilâ/ e müesseselerini safha safhayerle/iri', mü9emmelle/iriy%rdu. Je9ilâ/ e müessesesini 9urar9en, İslâm <îni’ninfar1lar$ndan %lan ihâd emrini de ihmâl e/miy%rlar, insanlara Allahü /eâlân$n emir eyasa9lar$n$ bildirme9/en, Kes?l-i e9remin salllahu aleyhi essellem# ü1el y%lunuduyurma9 i;in saama9/an bir ân eri durmuy%rlard$.

<eaml$ enileyi', /e9ilâ/lanan =smanl$ <ele/i’nin meydana e/irdi&i /ehli9eyi,

hudu//a9i /e9furlarla halledemiyee&ini anlayan 3i1ans ayseri i9ini Andr%ni9%s%le%l%%s, hassa 9umandanlar$ndan Musal%n’u =sman Gâ1i ü1erine sefere nderdi.Musal%n 9umandas$nda9i 3i1ans 9ue/lerinin me?du i9ibin idi. =sman Gâ1i, 3i1ans9ue/leriyle ()) m. !")!#’de İ1ni9’in 9u1eyd%&usunda9i %yunhisar alesi me9iinde9ar$la/$. ()) m. 2( Jemmu1 !")!# /ârihinde ya'$lan %yunhisar Muhârebesi’nde,=sman Gâ1i mu1affer %ldu. ()! m. !")2# y$l$nda 'rühisar alesi fe/hedildi. ()2 m.!")"#’de Deniehir’in üneba/$s$nda9i Marmara$9 alesi fe/hedili', İ1ni9 ehrinin9u1eyinde9i a/$rl$ <a&$ e/e&ine 9ale ya'$ld$. aleye Ja1 Ali 9umandas$nda9i yü1 as9erb$ra9$lara9, İ1ni9 ablu9aya al$nd$. ()6 m. !")6#’da 3ursa /e9furunun idâresinde9imü//efi9 3i1ans /e9furlar$na 9ar$ sefer ya'$ld$. =sman Gâ1i, mü//efi9 3i1ans /e9furlar$n$n9ue/ini <inb%1’da ma&lu' e//i. es/el, e/e e Vluba/ 9aleleri =smanl$lar$n eline e;/i.()6’da =smanl$lar, il9 defâ Vluba/ /e9furuyla as9erî andlama im1alad$lar. Andlamayare4 mül/ei i/e /e9furu =smanl$lara iade edilee9, =sman Gâ1i’nin neslinden hi; 9imsede Vluba/ 9'rüsünü e;meyee9/i. Andlamay$ =smanl$lar hi; b%1mad$lar. Pl-i =smanneslinden hi; 9imse % 9'rüden e;medi. He' 9ay$9la e;/iler.

=sman Gâ1i’nin =smanl$ arâ1isini deaml$ enile/mesi, 3i1ansl$lar$ /elâa düürdü.3i1ansl$lar, İlhanl$lar ile a9rabal$9 9urara9, =smanl$ /aarru1lar$ndan 9ur/ulma9 is/ediler.3i1ans ayseri, 9$1$ Maria’y$ İlhanl$ hü9ümdâr$ Ga1ân Han’a nianlad$. =nun lümüyle de,=lay/u Han’a nianlay$', 3i1ans 9alelerini =sman Gâ1i’nin /aarru1lar$ndan 9ur/ar$',=smanl$ ha9imiye/inde9i ara1ilerin eri al$nmas$n$ ümîd e//i. =sman Gâ1i, 3i1ansayseri’nin i//ifâ9 aray$$ i;inde9i durumunda dahî a1âlar$n$ sürdürdü. ()( m. !")(#’deİ1ni9 9ua/$l$', Dal%a’ya a9$n dü1enlendi. 3ylee =smanl$lar deni1e ula/$. ()8 m.!")8#’de Marmara <eni1i’nde9i İmral$ Adas$ fe/hedili', deni1 üssüne sâhi' %lundu.3i1ans’$n 3ursa ile deni1 ula$m$ e ir/ibâ/$ 9%n/r%l al/$na al$nd$. İ1ni9 iâr$nda9i %;hisarfe/hedildi. =sman Gâ1i’nin (2) m. !"2)# y$l$nda K%d%s Adas$’na deni1 seferi /er/i'ledi&i

de riâye/ edilir.



=smanl$lar$n 3i1ans hududunda /e’sis e//i&i âdil idâre4 /e9furlar$n 1ulmünden,erilerin a&$rl$&$ndan b$9an H$ris/iyan ahâliden ba9a, 9umandanlar$n da /a9dîrini9a1anm$/$. Kumlar, =sman Gâ1i’nin idâresine s$&$nmaya balad$lar. (!" m. !"!"#’deHarman9aya /e9furu se Mihal de =sman Gâ1i’nin ma’iye/ine iri', müslüman %ldu.se Mihal Gâ1i ad$n$ alara9, 'e9;%9 muharebeye 9a/$ld$. =smanl$ <ele/i’ne ;%9 hi1me/ie;/i. Kiâye/e re, se Mihal 3ey’in müslüman %luu yle %ldu@ =sman Gâ1i, a9/iyle

%nu esîr alm$ e se Mihal 3ey’in yi&i/li9 e mer/li&inden /ürü serbes/ b$ra9m$, %nunlad%s/ %lmu/u. 3ursa 9ua/$ld$9/an s%nra ya'$lan is/iârede, ;erede9i 3i1ans /e9furlar$n$n/emi1lenmesi 9arar$ al$nd$. =sman Gâ1i, il9 ne Harman9aya /e9furu se Mihal’i İslâmadae/ e/meye 9arar erdi. Adam nderi'4 <erhâl sefere ;$9$laa9, hemen elsinSB dedi.se Mihal sefer ha1$rl$9lar$n$ /amamlay$', hemen eldi. Hu1?ra ;$9$' el '/ü. Nmân e/me9is/edi&ini syleyi'4 Hân’$m, bana müslümanl$&$ &re/in. Ha1re/-i eyamberi salllahualeyhi essellem# rüyada rdüm. 3ana îmân e/memi buyurduB dedi. =sman Gâ1i’nin/el9ini ile elime-i ehâde/ syleyi', müslüman %ldu. 3eyler e 'aalar buna ;%9seindiler.

Marmara sahilinden aradeni1 is/i9âme/ine a1â a9$nlar$na deam eden =smanl$lar,(!" m. !"!"#’de A9hisar, Geye, Füblüe, Fef9e =smaneli#, Hisar$9, Je9fur'$nar$,Deni9ale, ara1 e Dan$9;ahisar 9alelerini fe/he//iler. 3ursa, =smanl$ ara1isi %r/as$nda

b$ra9$ld$. 3ursa ablu9aya al$n$', a'l$a e Vluda& is/i9âme/lerine i9i 9ale ya'$ld$. a'l$ais/i9âme/inde9inin 9umandanl$&$na =sman Gâ1i’nin ye&enlerinden A9/imur, Vluda&/araf$nda9ine, 3alaban /ayin edili', 9alelere 9umandanlar$n$n isimleri erildi. 3ursa9ua/maya al$nd$. M%&%l is/ilâs$ndan 3a/$ Anad%lu’ya eli', ü/ahya’ya yerleen :adarl$Aîre/i’nin =smanl$ya dümana hare9e/leri, =sman Gâ1i’nin %&lu =rhan Gâ1i /araf$ndandurduruldu. =ymahisar’da ya'$lan muharebede, :adar%&lu esir edili', aire/insald$ranlar$ e1aland$r$ld$. (!( m. !"!(# y$l$nda =rhan Gâ1i e 9umandanlar$ndan %nurAl', 7a9arya e aradeni1 is/i9ame/inde9i ura/e9in, 5besuyu, araebe, Ju1'a1ar$,a'uu9 e eres/ei 9alelerini fe/hedi', bu me9ileri =smanl$ hâ9imiye/ine ald$lar.Gâ1ilerden A9;a %a, 7a9arya nehrinin ba/$s$ndan İ1ni9 9alesine 9adar %lan me9iyife/he//i. 3uralara, ad$na i1afe/en %aeli denildi. =sman Gâ1i’nin en;li&inden beri, Kume düman /eâü1lerine 9ar$ as9erî ha1$rl$&$ e müâdelesi, dele/ 9urar9en idârî e

siyâsî faaliye/leri, %nu al/m$ ya$ndan i/ibâren iyie y%rmaya balad$. K%ma/i1madan damu1dari'/i. Ga1â a9$nlar$yla ye/ii', yi&i/li&i, esâre/i, bilisi e İslâm <îni’ne sadâ9a/i iledümanlar$n$ 9%r9u/an, müslümanlar$n /a9dîrini 9a1anan %&lunun idâre /ar1$n$ sa&l$&$ndarebilme9 i;in, s%n y$llarda9i fe/ih hare9e/lerinde, siyâsî hâdiselerde =rhan Gâ1i’yia1îfelendirdi. =sman Gâ1i, %&lu =rhan Gâ1i’yi (2! m. !"2!#’de Mudanya, ara Jimur/a3ey’i de Gemli9 seferine nderdi. Mudanya fe/hedili', 3ursa ablu9as$ daha da9ue/lendirildi. =nse9i1 ay deam eden il9 =smanl$ a9$n$nda, Jra9ya e Ma9ed%nyasahillerinde9i 3i1ans ehirlerinden 'e9;%9 anîme/ al$nd$. 3u Jra9ya a9$n$nda, ble=smanl$lar /araf$ndan /an$n$', 9eif ya'$ld$. 3i1ans i9/isadî buhrana u&ra/$ld$.

=sman Gâ1i haya//ay9en, %&lu =rhan Gâ1i e 9umandanlar a1â a9$nlar$na deamedi', =smanl$ ara1isini deaml$ enile//iler. (2" m. !"2"#’de A9ya1$, Ayan9y, (2* m.!"2*#’de aramürsel (2+ m. !"2+#’de =rhaneli denilen A/ran%s fe/hedildi. =sman Gâ1i,(!*# y$l$ndan beri ;eresini ablu9aya al$', 9ua/ma hâlinde /u//u&u 3ursa’n$n fe/hinirme9 is/iy%rdu. =rhan Gâ1i, (26 m. 6 0isan !"26# /ârihinde 3ursa’y$ fe/hedi', =smanGâ1i’nin e müslümanlar$n ar1usunu yerine e/irdi. Gâ1ilerin a9$nlar$ ne/iesinde4 3%lu,and$ra, 5rmeni'a1ar$ e <eehisar$ fe/hedildi. 3ursa dâhil, bü/ün fe/hedilen blelerimâr %lunara9, sâhi'si1 eler â1îlere da&$/$ld$. =smanl$ /e9ilâ/ e müesseseleri 9uruldu.H$ris/iyan ahâliden =smanl$ ül9esinde %/uranlara İslâm dininin ayr-i müslimler ile alâ9al$hu9u9u /a/bi9 edilere9, erilendirildiler.

=sman Gâ1i, efa/$ndan ne4 dele/in idâresini %&lu =rhan Gâ1i’ye erdi. endisi7&ü/’/e i9âme/ e//i. Oefa/$ndan bir sene ne (2+ m. !"2+# senesinde, 9endisini 1iyâre/eden %&lu =rhan Gâ1i’ye yle nasîha/ e//i@

=&ulS ne din ilerini hereyden eel ele al$' yürü/me9 ayre/ e esâs$n$ dâimâ1nünde bulundur e bu esâs$ sa9$n ee9li&e u&ra/ma. :ün9ü, bir far1$n yerinee/irilmesini sa&lama9, din e dele/in 9ue/lenmesine sebe' %lur.



<in ayre/ine sâhi' %lmayan, sefâha/e dü9ün %lan /erübe edilmemi 9imseleredele/ ilerini ermeS ira, yaradan$ndan 9%r9mayan, bir 9imse, yara/$9lardan da;e9inme1.

ulümden e hanisi %lursa %lsun bid’a/den, ya’nî İslâmiye/e ay9$r$ %lan eylerdens%n deree u1a9 durS 7eni 1ulüm e bid’a/e /ei9 edi' sürü9leyenleri, dele/indenu1a9la/$r 9i, byle 9imseler seni y$9$l$a sürü9leme9/edirler.

Allahü /eâlân$n r$1âs$ i;in dele/ hi1me/inde mrünü /ü9e/en sâd$9 dele/ adamlar$n$dâimâ 1e/. 3yle 9$yme/li 9imselerin efa/$ndan s%nra, aile efrâd$n$ 9%ru, ih/iyâ;l$%lanlar$n da ih/iyâ;lar$n$ 9ar$la, /eb’andan hi; 9imsenin mal$na-mül9üne d%9unma. Ha9sâhi'lerine ha9lar$n$ er. Fây$9 %lanlara ihsân e i9râmlarda bulun e ailelerini de 1e/.1elli9le, dele/in r?hu mesabesinde %lan e en büyü9 dayana&$ bulunan as9er /aifesiniü1ele idâre edi' raha/lar$n$ /emin eyle.

<ele/in bedeninde 9ue/ mesabesinde %lan ha9î9î âlimleri e fa1île/ sâhi'lerini,edîb e ya1arlar$, san’a/ erbâb$n$ 1e/i' 9%ru. =nlara hürme/, i9râm e ihsânda bulun.3ir ül9ede, %lun bir âlimin, bir ârifin, bir elînin bulundu&unu duyarsan, uyun e lây$9bir us?l e ifâde ile %nu memle9e/e e/ir/. =nlara her /ürlü im9ân$ /an$yara9 ül9eneyerle/ir 9i, hü9üme/in süresine âlim e ârifler, bilinler, memle9e/inde ;%&als$n. <in edele/ ileri ni1âma %/uru' ilerlesin.

7a9$n, %rduya e 1eninli&e ma&rur %lma. Ha9î9î âlim e âriflere, bilinlere hürme/edi', saray$nda %nlara yer er. 3enim hâlimden ibre/ al 9i, 1ay$f, ü;sü1 bir 9ar$na misâli,hi; lây$9 %lmad$&$m hâlde buraya eldim e Allahü /eâlân$n nie nie ihsânlar$na einâye/lerine 9au/um. 7en de benim uydu&um e uyulad$&$m ni1âm$ uyula.Muhammed aleyhisselâm$n dînini, bu yüe dinin mens?'lar$n$ e i/aa/ eden di&er /eb’an$himâye eyleS Allahü /eâlân$n ha99$n$ e 9ullar$n$n hu9u9unu 1e/. <înimi1in /ayin e//i&i3ey/-ül-mâl’de9i elirin ile 9anâa/ eyleS <ele/in 1arurî ih/iyâ;lar$ d$$nda sarfiya//abulunma9/an s%n deree sa9$nS 7enden s%nra elee9lere de ayn$ nasîha/lerde bulun eiyie /embih eyle. <âima adâle/ e insaf ü1ere bulun. ulme meydan erme. Herhani birie balayaa&$n 1aman, Allahü /eâlân$n yard$m$na s$&$n. Jeb’an$ dümanlar$n e1âlimlerin sald$r$lar$ndan 9%ru. Ha9s$1 %lara9 hi; 9imseye muâmelede bulunmaS <âimahal9$n$ h%nu/ edee9 eyleri aray$', ya'$lmas$n$ sa&la. =nlar$n nlünü 9a1anma&$,

bunun deam$n$ e ar/mas$n$ büyü9 ni’me/ bilS Jeb’an$n sana %lan üenininsars$lmamas$na s%n deree di99a/ eyle.B =sman Gâ1i’nin has/al$&$, 3ursa’n$n fe/hinden s%nra ar//$. H%as$ Ieyh 5debâlî e

han$m$ 3âlâ Hâ/un’un efa/$yla has/al$&$ daha da idde/lendi. Oefa/ edee&i 1aman, %&lu=rhan 3ey’e ya'/$&$ as$yye/namesi, =sman Gâ1i’nin İslâmiye/e %lan sei e say$s$n$,Jür9 mille/inin raha/ e hu1?runu ne 9adar ;%9 düündü&ünü e insan ha9lar$na %lannülden ba&l$l$&$n$ a;$9;a s/erme9/edir. = as$yye/name yledir@

P9$be/-i 9âr budur her9ese, bâd-i fenâ 'îr e iâna ese.A1mi-be9â eylersem ben bu dem, dele/-ü i9bâl ile %l muh/eremS:ün9i, senin ibi halef 9%ymuam, r$hle/ edersem bu ihândan ne am.Fî9 as$yye/ ederim ? 9$lS Gayr-$ âm-$ denî ferâm? 9$lS<ilerim ey sâhib-i i9bâl âhS İ/meyesin ânib-i 1ulme niâhSAdl ile bu âlemi âbâd 9$lS Kesm-i ihâd ile beni ad 9$lSKâh-$ ihâd i;re edi' i/ihâd, memle9e/-i K?mda 9$l adl-ü dâdS5yle ri’âye/ ulemâya /emam. Jâ 9i bula, emr-i erî’a/ ni1âmSHer nerede iidesin ehl-i ilim. Gs/er %na ra&be/-i i9bâl e hilmSAs9er e mal ile ur?r eylemeS Ier-i erîf ehlini dur eylemeSIer’dir mâyei âhî e besS Ier’a muhâlif ie e/me heesSMa/lab$m$1 dîn-i Hudâd$r bi1imS Mesle&imi1 râh-$ Hudâd$r bi1im.D%9sa, 9uru mihne/ e aa de&il, âh-$ ihân %lma&a da’â de&ilS0usre/-i din %ldu ;ü ma9sad bana, ma9sad$ma 9asd yara$r sanaSPleme in’âm$n$ âm ide-r, Memle9e/ emrini /emâm ide-rSH$f1-$ re’âyâya ;al$ r?1-ü ebS Jâ 9i 9arin %la sana lu/f-i KabS

Oas$yye/namenin 1ü yledir@



Allahü /eâlân$n emirlerine muhâlif bir i eylemeyesinS 3ilmedi&ini erî’a/ulemâs$ndan s%ru' anlayas$n, iyie bilmeyine bir ie balamayas$nS 7ana i/aa/ edenlerih% /u/as$nS As9erine in’âm$, ihsân$ e9si9 e/miyesin 9i, insan ihsân$n 9ula&$1$d$r. âlim%lmaS Plemi adâle/le enlendir e Allah i;in ihâd$ /er9 e/miyere9 beni ad e/S Vlemâyari’âye/ eyle 9i, erî’a/ ileri ni1âm bulsunS 0erede bir ilim ehli duyarsan, %na ra&be/, i9bâle hilm s/erS As9erine e mal$na ur?r e/iri', erî’a/ ehlinden u1a9lama. 3i1im

mesle&imi1 Allah y%ludur. Oe ma9sad$m$1, Allah’$n dînini yayma9/$r. D%9sa, 9uru aa eihanirli9 da’âs$ de&ildir. 7ana da bunlar yara$r. <âima her9ese ihsânda bulunSMemle9e/ ilerini n%9sans$1 rS He'ini1i Allahü /eâlâya emâne/ ediy%rumSB

=smanl$ sul/anlar$, bu as$yye/nameye andan sar$lm$lar, dele/in al/$yü1 sene hi;de&imeyen anayasas$ ya'm$lard$r.

=smanl$ sul/anlar$ ilmi /ei9 e/meyi, memle9e/lere sâhi' %lma9/an aa&$/u/mad$lar. emâl sâhibi ilim erbâb$n$ dâimâ /a9dîr edi' %nlara ra&be/ e//iler. Ha//â,bunlar$ di&er dele/ er9ân$na /a9dim eylediler. <ele/in hâl e mesle&i îâb$ %lara9, eneel e en 1iyâde ra&be/ e /ei9e ma1har %lan Arabî e er’î ilimlerdi. âdiâhlar,saa/a e bar$/a, 9ânunlar$n dü1enlenmesinde, dînimi1in bildirdi&i hü9ümlere sâd$99alma9la yü9seli' 9ue/lendiler. 3ü/ün ilerinde âlimlerle is/iâre eylediler. <ele/ni1âmlar$n$n ha1$rlanmas$n$, dü1enlenmesini e /ef/iini %nlara haâle eylediler. İdârî

mes’?liye/lere %nlar$ da %r/a9 eylediler. 3unun i;in =smanl$ <ele/i’nde ulemâ s$n$f$,hürme/li bir me9ideydi. 3u yü1den 9%r9u/ma&a dayanma9/an ;%9, adâle/i yerle/iren9ânunlar ya'$ld$.

=sman Gâ1i, (26 m. ! A&us/%s !"26# senesinde 7&ü/’/e efa/ edi', 3ursa’da9iGümülü ümbe/’e defnedildi. Derine %&lu =rhan 3ey, =smanl$ sul/ân$ %ldu. =smanGâ1i’nin, =rhan 3ey’den ba9a4 Alâeddîn 3ey, :%ban 3ey, Hâmid 3ey, Meli9 3ey, a1arlu3ey adlar$nda bir9a; %&lu e >â/$ma Hâ/un ad$nda bir 9$1$ ard$. =sman Gâ1i’nin esi1siyâse/i e =rhan Gâ1i’nin üs/ün 9abiliye/ e me1iye/leri sayesinde, =rhan 3ey i’/irâ1s$1dele/in ba$na e;/i. ardeleri %nun hi1me/inde ;al$ma9/an 1e9 ald$lar. =nun Allahü/eâlân$n r$1âs$ i;in ya'/$&$ ihâddan 'ay almaya ayre/ e//iler.

=sman Gâ1i, sâlih bir müslüman %lu', İslâm ahlâ9$n$n iyi e ü1el as$flar$nasâhi'/i. A1 say$da9i aire/ 9ue/leriyle, 3i1ans %rdusunu e /e9furlar$n$ üs/ üs/e ma&lu'

edi', 1aferler 9a1anan üs/ün bir 9umandand$. <r/yü1 ;ad$rla, dünyân$n en u1un mürlühânedan$n$ e en büyü9 dele/lerinden birini 9urdu. =sman Gâ1i, 9urdu&u hânedanla4 ü;9$/’a, yedi i9lim, her ;ei/4 $r9, dil, din, me1heb, fi9ir, 9ül/ür e medeniye//e9i insan$bünyesinde =smanl$B ad$ al/$nda /%'layan, ur’ân-$ 9erîm, hadîs-i erîf e İslâmâlimlerine &ülen maneî hi1me/lerin mîrâs;$s$ bir idâreili9 asf$n$n hirî se9i1inias$rdan, hirî %ndrdünü asra 9adar nesilden nesile in/i9âlisidir. =smanl$ <ele/i, dînîmes’elelerini, 9uruluundan i/ibâren Hanefî me1hebi hü9ümlerine halle//i. a1amer9e1lerine, ehirlere /ayin edilen 9ad$lar, Hanefî me1hebine re 9arar erirlerdi.=sman Gâ1i 1aman$nda as9erî /e9ilâ/ =&u1 /resine re %lu', aire/ 9ue/lerinedayan$y%rdu.

Jarih;ilerin =sman Gâ1i e 9urdu&u dele/ ha99$nda9i %r/a9 fi9irleri yle1e/lenebilir@

Jür9 e İslâm /ârihinin en muh/eem deri =smanl$lar$n eseridir. =nlar, millî eİslâmî mef9?relerinin dâhiyane /er9ibi, siyâsî is/i9râr e s%syal adâle/leri sayesinde ü;9$/’an$n %r/as$nda e A9deni1 ha1as$nda, beer /ârihinde ni1âm-$ âlem da’âs$n$n en9udre/li /emsilileri %lmulard$r.

=smanl$ Hânedan$, dünyâda hi;bir aileye nasîb %lmayan büyü9 e dahî 'âdiâhlar$bir biri ard$ndan ye/i/irme9le, bu dele/e yaln$1 en büyü9 haya/iye/i bahe/medi4 %nu,millî, İslâmî e insanî idealler ;er;eesinde mille/in 9albini 9a1anara9 ihân hâ9imiye/idüünesinin de en sa&lam bir /e9ilâ/$ hâline e/irdi. İslâm dîninin, beeriye/i saâde/e,adâle/e e insanl$&a eri/irme9 i;in ilân e//i&i yü9se9 esaslar e dünyâ ni1âm$ mef9?resi,5shâb-$ 9irâmdan s%nra en ileri dereesine =smanl$ derinde ulam$/$r.

=smanl$ <ele/i, 9aimler, dinler e me1hebler aras$nda sa&lam bir ahen9, hal99i/leleri aras$nda hi;bir far9 e /e1ada müsâade e/meme9le, dünyâ /ârihinde mille/leraras$en 9udre/li e ihanüm?l bir siyâsî arl$9 /e9il e//i. =smanl$ <ele/i e sul/anlar$n$n

da’âlar$ da, 9endi /a’birleri ile 0i1âm-$ âlemB ü1erinde /%'lan$y%r, 9%a dele/in hi9me/-iü?du e ihâd$ da, bu millî, İslâmî e insanî esaslara ba&l$ bulunan bir ihân hâ9imiye/i



düünesine dayan$y%rdu. 3u düüne, er;e9/en Jür9-İslâm /ârihinde en yü9se9dereesini bulmu e müs/esnâ bir 9udre/ 9a1anm$/$. 3u büyü9 siyâsî arl$9, es9i e yenidele/lerden far9l$ %lara9, ne d$/a is/ilâ /ehdi/lerine e ne de i;eride ;ei/li $r9, din,me1heb mens?'lar$ e ru'lar$n hu1?rsu1lu9 endielerine ma’r?1 bulunmuy%rdu.

İslâm Âlimleri ansiklopedisi - 10

Documents