7/28/2019 SLAMYETN KRDSTANA GR

1/2

SLAMYETN KRDSTANA GR VE KRT EGEMENLERN GELM

Feodal an balangc ve ideolojik kimlii olarak slamiyetin Arap egemenlii nclndeKrdistan'a zora dayal girii bir anlamda smrnn de yeni ad olmutur. Bu nedenle slamiyetinKrdistana girii Krt tarihi asndan yeni bir dneme olduu kadar gnmze kadar da Krtlerintoplumsal, dinsel, dnsel geliimi zerinde byk etkide bulunmutur. Bu balamda Krdistanda slamdoru zmleyip ortaya koymak bir anlamda da Ortadou gerekliini zmleme, onun tarihsel geliimseyrini ortaya koyma ve bugn zlem duyulan zgr birlikizgisinin glenmesiyle e olacaktr.

Feodal dnemin ideolojik kimlii olarakslamn mmet anlay ile her ne kadar Krdistanda airetleraras bir kaynama ve birlik duygusunu salayp bu zeminde 10. ve 11. Yzylda Krtlerde merkeziorgazinasyonlar gelitirse de Arap egemenliine dayalslamn byk tahribatlar yaratt ve gtrsnndaha fazla olduu bir gerektir. Hereyden nce Krdistanadtan dayatlan dini bir ideoloji olduundanmoral ve ruhsal olarak geliimi engellenmitir yine slamiyet yayld alanlar olarakFarslarda yenidencanlan salaypial ortaya karr, Araplarda dankl kabilelerini birletirip byk bir siyasal goluturur, Trklerde ise yaylmay ve cihat fikrini gelitirirken, Krtlerde ise daha ok tersten ilenipibirlikilii ve yabanclamay dourmutur.

Mezopotamya'nn en eski ve derin kltrel kklere sahip Krtlerin, halk tabannda slam birrpdakabul etmesi elbette ki beklenemez. Halk esas olarak airet topluluklar biiminde neolitik toplumun eit vezgr koullarnda yaamay srdrmtr. Uygarlk yaratm ve derin tarihsel kklere sahip KrtlerinSemitik kabile inancna dayalslam ilk etapta kabul etmemeleri sonucu Krdistana ynelen Arap istilalardaha da younlaarak bunun sonucu kendisine bal ve slam gcne snan kimi ibirlikileri ortayakarmay baarr. Krtlerin bir ksm slam kabul ederken, bir ksm da sonradan kabul etmeyip direniegemesi toplumsal dokuda var olan ayrm daha da pekitirip artrr. Sonradan mezhepler biimini alan bufarkllk d gler iin de daima bir kullanma ve i yapya mdahale zayfl olur.

slamiyet ile birlikte Krt geleneksel airet st tabakalar ve toprak beylikleri slam hemen kabul edenkesim olarak Araplarn bir anlamda Krdistan'daki din grevlileri olur. biraz da slamn kl gcn ellerinealarak etkinlik kazanmak isteyen st kesim nitekim ksa srede bu amalarna ularlar. Bunlar hemen Emevi veAbbasi hanedanlaryla ibirlii iine girip slamn Snni yorumunu benimsemilerdir. Bundan byle tmilikilerini de iktidara yakn durarak ayarlamlardr. Da dayanarak ve adeta onlarn temsilcisi ve savucusu

olarak i yapan Krt egemen tabakas daha fazla g elde ettiinde bu defa ise ynelip halk smrmeyebalarlar.

Dahas dil ve kltrel olarak da Araplarn etkisi altna girerler. Adlarn yaam tarzlarn ve kkenlerinibile Araplara balayp inkarcla sapmay daha uygun bulurlar. Bu duruma deinen erefqxan, erefname adleserinde;

Krdistan beyliklerinin yneticileri Krt olmalarna ramen hemen hepsi kendisine bir secere dizipkkenlerini Araplarn nde gelen slalelerine ve Abbas, Halid, mer soyun dayandrrlar. Bunlar daha sonra isegrevleri erei Hristiyan aznlklara kar da saldrlarda bulunurlardiye belirtir.

Tm bunlar gsteriyor ki, slamiyetin dayatmas karsnda kolay teslimiyeti yaayan Krt st tabakasevredeki Hristiyan aznlklara slam dayatrken, kendileri iinde kkenlerini dahi inkar edecek bir konumuve yabanclamay yayorlardr. Egemen ibirlikiler yabanc uygarlk gcnn dil ve kltrn egemenklp yaarken, halkn dili ve kltr ile yaam tarzn ise hor grmlerdir. Kaplumbaann kabuunu

beenmemesi gibi halkn dilini ve kltrn benimsemilerdir.... Zamann eritici zelliine ramen Krtelehelerin halen gl yaam olmalar, halk gruplarnn direnii ve koruyucu roln gl bir biimdeoynamalarndan ileri gelmektedir. Egemen snrlar her ne kadar yabanclam ve kiiliksizletirilmi olsalarda halk olarak Krtlerin bunca zgr ve soylu kalmalar diernemli bir gerektir.(Abdullah CALAN)

Her ne kadar Arap egemenliinin nclndeki slam dini Krdistanda iddeti ngrerek giripkendini hzla ve olduu gibi kabul ettirmek istediyse de Krtlerslam kendi kltrel szgelerinden geirip(deiik mezhepler biiminde) Ezidi, Alevi, Harici vb.) benimsemilerdi. Kabul uzun yllar alan ve sindiresindire gereklemen slamn ilk dayatmalar karsnda halk taban ise ya direnilerle ya da dalarnulamas g kesimlerine ekilerek kendi zlerini korumulardr. Asrlarca ard arkas kesilmeyen direnileriDinavar Krtleri (659), Hulvada (685), Sabur (702), Musul ve Hemedan (764), Cizrede (8-9.yzyllar) erezor(897) Krdistann birok yerinde ortaya kmtr. 12. Yzyla kadar da merkeze kar olan irili ufakl birokdireni de Krtler ya yer edinmi ya da bizzat nclk etmitir. Krtlerin bu direnii 10.yzyldan sonra ise

daha belirgin olarak ideolojik nitelik kazanyor. (Harici, Mazdeki, Karmati, Babek, Alev, Ezidi...)nce kl zoruyla sonra sofularn oluturduu kurumlarda slam dini her ne kadar olduu gibi kabulettirilmek istendiyse bu geeklemedi. nk slam salt bir inan olmann da tesi sk yaam kuralar ve

7/28/2019 SLAMYETN KRDSTANA GR

2/2

felsefeleriyle kendini dayatmtr. Bu durumda ise neolitiin gl kltrel z her zaman Arap egemenliive kltrel yaylmasn dizginlemitir.

slamiyet karsnda Krtst tabakas hemen teslim olup ibirliki konuma derken halk kesimidalara ekilip direnie gemitir. slamiyeti kabul eden kimi halk kesimleri ise lafta bir kabulngrpkendi z inanve yaamlarn korumakta kararl davranmlardr.

Krtlerde slamiyet karsnda yaanan bu tr deneyim Ulusal birliin nnde daima nemli birengel tekil etmitir. lkadan kalma etnik blnme ve ibirlikiliine, bu ynl yabanc feodal deerlerinde eklenmesiyle daha derinliine bir blnme ve yabanclamaya yol amtr.(Abdullah CALAN)

Bu durum ise, beraberinde toplumsal yapnn ayrmas derinletirip Krdistan zerindeki ekimeleriattrmtr. Arap, Osmanl, Fars ekimesi ise her defasnda Krdistan' katliamlara bomutur.slamn Krdistana giriiyle birlikte mmet anlayna dayal daha geni birlikteliklerin salanmas ve butemelde eddadiler, Mervaniler, Havnavi, Eyybi, Annazi hanedanlklarn kn geni siyasal organizasyonlar