stanbul Sanayi Odas Kalite ve Teknoloji htisas Kurulu (SO-KATEK)

2020

TEKNOLOJ TRANSFERTEKNOLOJ YNETM YETENENN LLMESTEKNOLOJ YNETM ARALARINDAN RNEKLERTEKNOLOJ YNETM SREC VE EYLEMLER

TEKNOLOJ YNETMTEKNOLOJ YNETMKILAVUZUKILAVUZU

Teknoloji YnetimiKlavuzu

Hazrlayan:Tanyel AKMAK

Dr. Ali KILIAhmet TUNAY

stanbul Sanayi Odas Kalite ve Teknoloji htisas Kurulu (SO-KATEK)Teknoloji Ynetimi alma Grubu:

ffet yign MEYDANLI, ArelikErbil PAYZIN, Payzn Danmanlk

efik ENYREK, Sinnotek DanmanlkRefik REYEN, TTGV

SO Yayn No: 2012/19 ISBN: 978-605-137-175-7 (Basl) ISBN: 978-605-137-176-4 (Elektronik) Sertifika No:19176 Teknoloji Ynetimi Klavuzu, stanbul Sanayi Odas, stanbul 2012

Tasarm ve Uygulama: Mrettebat Reklamclk ve letiim Hizmetleri Ltd. ti.Her hakk sakldr. stanbul Sanayi Odas kaynak gsterilmek suretiyle alnt yaplabilir.

Teknoloji Ynetimi Klavuzu

20stanbulSanayiOdasKalite veTeknolojihtisasKurulu(SO-KATEK)

nsz

1. Giri

5

6

112. Teknoloji Ynetimi Srecive Eylemleri2.1. KOBlerin Mevcut ve Ykselen Teknolojileri

zlemesi ve Tanmlama Eylemi 142.2. KOBlere Rekabet Avantaj Salayacak

Teknolojileri Seimi 152.3. Seilen Teknolojiyi Edinme Eylemi 162.4. Edinilen Teknolojiyi Kullanma veya

stifade Etme (Faydalanma) Eylemi 202.5. Koruma Eylemi 20

3. Teknoloji YnetimininBilgi Ynetimi ile likisi 23

Teknoloji Ynetimi Klavuzu

4. Teknoloji Transferi 27

396. Teknoloji YnetimiAralarndan rnekler6.1. Tanmlama Eylemi iin Kullanlabilecek Aralar 396.2. Seme Eylemi iin Kullanlabilecek Aralar 426.3. Edinme Eylemi iin Kullanlabilecek Aralar 446.4. Kullanma (Faydalanma) Eylemi iin

Kullanlabilecek Aralar 466.5. Koruma Eylemi iin Kullanlabilecek Aralar 48

335. Teknoloji YnetimiYeteneinin llmesi5.1. Teknoloji Ynetim Yetenei - Sreler 355.2. Teknoloji Ynetim Yetenei - lek 365.3. Teknoloji Ynetim Yetenei - lme / Yntem 37

507. Sonsz

5nszKOlay Blgi Seti'ne, KOB'lerimizin ilgi duyaca vebavuru kayna olarak istifade edecei yeniklavuzlar eklenmesine ynelik almalarmzdevam etmektedir. Bu almalar sonucu Sanayidenovasyon Ynetimi (16), 5S Klavuzu (17),Stratejik Ynetim Klavuzu (18), nsan KaynaklarYnetimi (19) ve Teknoloji Ynetimi Klavuzu(20) adl kitapklar seriye eklenmitir.

stanbul Sanayi Odas olarak, sanayimizin rekabetgcnn artrlmasna ynelik almalar iin KOlayBlgi Seti'nde yer alan klavuzlarn hazrlndaemei geen SO-KATEK yelerine teekkrediyoruz.

Kolay Blgi Seti ierisinde yer alan kitapklarmznyelerimize ve tm sanayi kurulularmza yararlolmasn diliyoruz.

Sayglarmzla,

C.Tanl KK

stanbul Sanayi Odas

Ynetim Kurulu Bakan

stanbul Sanayi Odas Kalite ve htisas Kurulu(SO-KATEK), bata stanbul Sanayi Odas yeleri olmak zere Trk sanayiinin, kalite

ve teknoloji konularnda ihtiya duyduklar bilgiye,abuk, etkin ve verimli bir ekilde ulaabilmelerinekatkda bulunmak amacyla 1999 ylndakurulmutur ve o tarihten bu yana almalarnaralksz olarak devam ettirmektedir.

Trk sanayiinin yksek ve srdrlebilir bir rekabetgc kazanmas misyonu dorultusunda, sanayi,niversite ve kamu temsilcilerinin gnll katlmylaoluan SO-KATEK bnyesinde, getiimizdnemde, KOB'lere ynelik kolay anlalr veuygulanabilir baz temel kavram ve teknikleri ierenrehber kitapklardan oluan Kolay Bilgi Setihazrlanmtr.

lk basks 2004 ylnda gerekletirilen Kolay BilgiSetine her yl yeni kitapklar ilave edilmektedir.Hlihazrda Set ierisinde, KOB Ynetim Yaklam(1), Endstriyel Tasarm (2), rn Gelitirme (3),Yeni Gelitirme (4), Fikr Haklar (5), SanayiyeSalanan Devlet Destekleri (6), Sanayidezdeerlendirme (7), AB ereve Programlar ElKitab (8), Proje Ynetimi (9), Yenilikilik ve Ar-Ge Destekleri (10), Sanayide Srekli Gelime iinKaizen (11), Markalama (12), Toplam VerimliYnetim (13), Alt Sigma (14) ve Yeni rn veTesis Yatrmlarnda Fizibilite (15) kitaplarkitapklar yer almaktadr.

6Teknoloji Nedir?

Teknoloji kelimesinin, Yunanca technicos (teknik,sistematik ve planl bir ekilde ilem yapma) velogia (kelimeler, sylemler, direktifler)kelimelerinin birleimiyle olutuu dnlmektedir.Kelime anlam olarak bakldnda, sistematik veplanl i yapma yolu veya sanat anlamnagelmektedir. Gnlk yaamda genel olarak,teknoloji, fiziksel bir unsur veya bir ara ilezdeletirilmektedir; bir elektronik cihaz, birtransistor veya bir dili tek bana teknoloji olarakalglanmaktadr. Ancak, teknoloji denilince,bahsedilen fiziksel unsurlarn gerisinde yatan,yararl rnler retmeye ve yeni rnlertasarlamaya yarayan bilgiler btn olarakanlalmaldr. Bu bilgi btnnn fiziksel bir kts(rn) olabilecei gibi, fiziksel olmayan (yazlm,sre, hizmet) ktlar da olabilir. Her halkarda,teknoloji, deerli ve dinamik bir varlktr. Teknoloji,gereksinimlerin deimesine ve bilgi birikimininykselmesine bal olarak deimekte,gelimektedir.

Teknolojiler, ekonomik bir deer olarakdnlmelidir. Teknoloji, rn ve hizmetin dahaaz kaynak ve maliyet ile yksek miktarda, dahakaliteli, daha faydal bir ekilde retilmesini vetopluma sunulmasn salarlar. Ancak, tmteknolojilerin ekonomik gereksinimlerden doduukanaatinin yanl olduu sylenebilir. Snrllklarve mevcut olanaklar iinde, kefetme, yn vermeyeteneine sahip olan ve bu yeteneinigstermekten holanan kiiler, ok nemliteknolojiler gelitirmilerdir. Teknolojiler hangigdyle gelimi olursa olsun, toplum, teknolojiyirekabet ve kalknma unsuru olarak kullanmakister. Bylece, teknoloji yaylr, renilir ve yenibilgilerle srekli olarak geliir.

1.GR

1.GR

Teknoloji Ynetimi Klavuzunun Dier KolayBilgi Kitaplar ile likisi

SO-KATEK yaynlarnn tm KOBlerimiz iinnemli yol gsterici klavuzlardr ve KOBlerimizinrekabet gc kazanmalar ve srdrmelerindenemli katklar salamaktadr.

Kurumsal bir yap ve sistematik bir ynetimgerekletirilmesine ynelik KOB YnetimYaklam - 1 gzel bir ynetim erevesiizmektedir. Sre ynetimi yaklamnnuygulanmasnda, srekli iyiletirmenin temeli olanSanayide zdeerlendirme Modeli - 7 kurumunkendisine ayna tutmas, Kuvvetli-Zayf Ynler;Frsatlar-Tehditler (KZFT) analizinin ilk yarsnn (KZ-Kuvvetli Zayf ynlerin tespiti, i evre analizi)tamamlanmasn da salar. evre analizinin (KZ),d evre analizi (FT-Frsatlar ve Tehditlerin tespiti)ile birletirilmesiyle kurumsal ynetimin uzun veorta vade planlarnn da ortaya konulduualmaya Stratejik Ynetim - 18 kitap yolgsterici olmaktadr. Kurumsal ynetimde ortayakonulan stratejilerde nemli bir alan da TEKNOLOJile ilikilidir. Bu kitapk bu ilikinin ve alannanlalmas iin hazrlanmtr. Bu kitapndetaylarna girildike Teknoloji Ynetimi Klavuzuile novasyon Ynetimi - 16, Proje Ynetimi -9 ve Yeni Gelitirme - 4 kitapklaryla ilikilerinde daha net ortaya kmaya balad grlecektir.Rekabet stnl kazanlmas ve srdrlmesindenemli yer tutan Teknoloji ve onun etkin ynetimitemelde teknolojik srelerin iyi ynetimindengemektedir.

7Teknoloji nemli Bir Kaynaktr veYnetilmelidir

Teknoloji doru bir ekilde ynetilirse, firma iinnemli bir rekabet avantaj salar. Bir firma,rakiplerinden daha fazla ekonomik deeryaratabilme yeteneine sahip ise, rekabetavantajna sahiptir denilebilir. Ekonomik deerise, basite, bir rnn (veya hizmetin) birimmaliyet deeri ile mterinin rne demeye razolduu deerin arasndaki farktr. Bu fark ne kadarbykse, o kadar byk ekonomik deer vardr.Firma, temel olarak bu ekonomik deeri rakiplerinegre daha ok bytmek ister. Teknoloji, buekonomik deeri bytmek iin ok nemli birkaynaktr. I-Phone ve I-Pad'in yaratcs Apple'npiyasa deerine bakldnda, Apple eer bir lkeolsayd, dnyann 21. Byk ekonomisine sahipolacakt. Apple'n sadece I-Phone sat 2011 ylnda37 milyon adedi amtr. Peki, bir I-Phone 3Gtelefonun birim maliyeti nedir? Bir I-Phone 3Gtelefonun birim maliyeti, iinde yer alan ilemci,dokunmatik ekran, kamera gibi bileenler tek tekhesaplandnda sadece 178,96 ABD dolar olarakaklanmtr . Peki, sat fiyat, dier bir deyilemterinin demeye raz olduu fiyat nedir?Ortalama olarak Apple'n telefon sat fiyat,belirtilen bu birim maliyetten en az 4 kat dahafazladr. Birim maliyet ile ortalama sat fiyatarasndaki bu byk fark, retim stratejisinin yansra, Apple'n sunduu zel yazlm teknolojisi,kaliteli donanm ve servis teknolojileri ileaklanmaktadr.

Teknolojinin rekabet ve kalknma unsuru olarakkullanlabilmesi iin, rgtler, bilgiye sahip olmave karar verme mekanizmalarn daha etkinaltrma yollar ararlar. zellikle, kresellemeningetirdii youn rekabet ve yksek kalite beklentileri,

rgt liderlerinin, rn ve sre teknolojileriningelitirilmesi zerine odaklanmalarna nedenolmutur. yle ki, teknolojide yaanan deiimleringerisinde kalmamak amacyla, firmalar ve kurumlaryeniden ekillenmektedir. Pazarn ve ihtiyalarndeiimine hazr olmak ve bu deiimlere balolarak teknoloji gelitirme faaliyetleri planlamak,kresel rekabete kar ayakta kalmak ve koabilmekiin olduka byk bir neme sahiptir.

Teknoloji gelitirmenin maliyeti yksektir ve zamanalmaktadr. Maddi kaynaklarn, insan kaynannve dier ekonomik ve sosyal unsurlarn verilecekkararlarla doru bir ekilde ynlendirilmesi; bununlaberaber doru zamanda ve doru ynde hareketedilmesi gerekir. Karar verme aamasnda, geleceigrebilmek son derecede nemlidir. Ancak, oluanbilgi birikimi ve gelien teknoloji, gnmzde,ynetim ve karar verme mekanizmalarn bykbir karmaann iine srklemi; gelitirilenstratejilerle firmalarn eylemlerinin kontroledilmesinde zorluklarla karlalmasna sebepolmutur. Byle bir ortamda, cevaplanmas gerekentemel stratejik soru vardr:

1.Bugn ve gelecekte hangi teknolojiler hangiilere imkn verecektir?

2.Hangi teknolojileri gelitirmek zorundayz vehangilerini dardan edinme imknmz var?

3.Hangi teknolojiler zel olarak elde tutulacak,korunacak ve hangileri ticari hale getirilipsatlabilecektir?

1 Rassweiler, A. iPhone 3G S Carries $178.96 BOM andManufacturing Cost, iSuppli Teardown Reveals, 2009.http://www.isuppli.com/Teardowns/News/Pages/iPhone-3G-S-Carries-178-96-BOM-and-Manufacturing-Cost-iSuppli-Teardown-Reveals.aspx

8ynetimi, ite bu nemli kaynan, firmannhedeflerine uygun ynlendirilip i hedeflerine naslentegre edileceini aratrmaktadr.

Bu soru, mhendislik, bilim ile yneticilikalanlarnn kesiimi olan Teknoloji Ynetimidisiplininin domasna yol amtr.

Teknoloji Ynetimi, teknoloji lerininpotansiyellerini deerlendiren ve bupotansiyelleri organizasyon (firma) yararnakullanmann yollarn arayan bir ynetimdisiplinidir.

D evre

YnetimStratejisi

TeknolojikYektenekler

DierKaynak veYetenekler

evre

Uyumlatrma

Sektr Yaps

ekil 1: Teknolojik Yeteneklerin, i ve d evrenin etkisiyleekillenen firma amalarna uygun olarak

kanalize edilmesi gerekir. (Yazarn resimlemesidir)

Firmann iinde bulunduu bir evre ve firmannbu evreye gre kendi iin gelitirdii hedeflervardr. Mteri tatmini, karllk, rakiplerden stnolmak, satlar arttrmak, kaliteyi arttrmak gibihedefler, firmann iinde bulunduu pazar, rakipler,mteriler, finansman kaynaklar, ibirlikleri, yasaldzenlemeler, igc, sahip olunan yetenek veuzmanlklar vs erevesinde belirlenir ve buhedeflere yine bu evre iindeki mevcut kaynakve olanaklarla ulamann yollar aranr. Bukaynaklardan birisi de teknolojidir. Teknoloji

9Teknolojik deiimin karsnda firma stratejileri gelitirmek, yneticilerin ok sayda deikenve kst (snrlayc) gz nne almas ve riskleri belirlemesi anlamna gelir. Teknolojik deiimetoplumun verdii tepkileri aklayan Teknoloji Benimseme Yaam Dngs Modeli, zellikleevrimsel teknolojik deiimlerin gzlendii ileri teknoloji sektrnde, firmann teknoloji gelitirmeve pazarlama stratejilerinin belirlenmesinde nemli bir girdi olmutur. 1950'lerden bu yanabilinen bu model, zellikle mterinin teknolojik rn veya hizmete verecei tepkiyi kavrayarak,mteri ve sektr profiline gre teknoloji stratejisi belirleyebilmek iin faydal bir modeldir.

Aniden ortaya kan ve devrimsel bir nitelik tayan teknolojik yenilikler, mterinin ve pazarneski alkanlklarn nemli lde deitiren yeni rn ve hizmetlerdir. Davran ve alkanlklardeitirmenin sonucu ise teknolojik yenilikten byk bir faydann salanmasdr. TeknolojiBenimseme Yaam Dngs Modeli, teknolojiye adapte olma durumunu bir normal dalmveya an erisi ile grafiksel olarak aklamaktadr2 :

BLG NOTU Teknolojik Deiim Karsnda Toplum Nasl Tepki Verir?

ekil 2: Teknoloji Benimseme Yaam Dngs Modeli, toplumu, yenilik benimsemetutumlarna gre %'lik dilimlere ayrmtr (Rogers, (1995)'ten uyarlanmtr).

%16%13,5

%2,5

Yenilikiler

ncler

Sorgulayclar

Kukucular

Gelenekiler

10

2 Rogers, E.M, Diffusion of Innovations, Fifth Edition, 1995.

Bu an erisinde, teknolojik deiime adaptasyon sreci soldan saa doru gereklemektedir.Erinin ortas, ortalama davran biimini yanstr, dolaysyla eri zerinde ortadan saa ve soladoru uzaklaldka teknolojik yenilie tepkinin radikalletii grlr.

Yenilikiler, hayal eden, risk almay seven teknoloji heveslileridir. Yenilikilerden sonra yeniliibenimseyen ikinci grup, ncler, yenilii erken benimseyen ve rnn baarl olacanngrerek topluma rnek olan bireylerdir. Sorgulayclar ise rn veya hizmeti kullanp faydasngrdkten sonra benimsemeye yatkn, risk almay sevmeyen gruptur. Tutucular, teknolojikrnleri satn almak, ynetmek ve hatta kullanmak konusunda zorluk ekerler. Son benimseyicilerise, yeniliklere ayak uydurmakta zorlanan phecilerdir. Bu son grup, yeni teknolojilerikullanmaktan olabildiince kanrlar.

Teknoloji Benimseme Yaam Dngs Modeli, rnn hayat dngs sresince her mterigrubu arasndaki geite riskleri, zorluklarn nceden ngrlebilmesini, her mteri grubuarasndaki yaklam farkllna bal olarak rnn geliim ve pazarlama stratejilerinin bir aradadnlebilmesini salamaktadr.

uygulanabilme zelliine sahiptir. Bu bakmdan,her rgt, her firma, teknoloji ynetimininerevesini anlayarak, kendi koullarndauygulayabilmektedir.

Bu kitapkta, teknoloji ynetiminin iyi anlalmas,rgtn ihtiyalarna ve amalarna uygun birteknoloji ynetimi iin kabul grm olan eylemve yaklamlar tantlmtr.

Bu kitapn faydal olabilmesi iin okurlarmzanerimiz; tantlan teknoloji ynetimi faaliyet vearalarn KOB'nin hedef, imkan ve rgt yapsylabirlikte dnerek kendisine uyarlamaya almas,hangi faal iyet lerde hangi kaynaklar nkullanabileceini dnmesi ve olabildiincefaaliyetleri kendi operasyonel veya rutin ileriyleilikilendirmesidir.

Teknoloji ynetiminin tek bir iyi yolu yoktur

Teknolojik Yeteneklerin, i ve d evrenin etkisiyleekillenen firma amalarna uygun olarak kanalizeedilmesi iin rgtlerin verdikleri kararlar, kararverme stratejileri, kullandklar yol ve yntemlerfarkldr. Rekabet ortamnda, firmalar birbirindenfarkl klan da verdikleri kararlar ve yeteneklerinkullan biimleridir. Teknoloji ynetimi yaklamda tek bir yol, yntem veya strateji ortaya koymazveya nermez. Ancak, rgtn teknolojikyeteneklerini nasl ynetebileceine ynelik olarakyaplmas gereken eylemlerin erevesini izerekrgte yol gsterir.

Teknoloji ynetiminin izdii ereve, rgtnbykl, tecrbe, yetenekler, rutin iler gibifaktrlerden bamsz olarak her rgt tipinde

11

Eylemleri, KOBlerin operasyonel faaliyetleri ileilikilendirmek suretiyle ksaca ele almak gerekirse:

a. KOBlerin Mevcut Teknolojileri zlemesi veTanmlamas Eylemi: Gelimekte olan veyamevcut teknolojilerin tespit edilmesi, buteknolojilere ilikin bilgi toplanmas, analiz edilmesive deerlendirilmesi suretiyle, firma iin kritikteknolojilerin tanmlanmas srecini kapsayaneylemdir.

KOBlerin teknolojileri izlemek amacylakullanabilecekleri pek ok yntem ve ara vardr.Hatta gnlk iler, mteri-tedariki ilikileri,pazarlama almalar esnasnda bile mevcutteknolojiler izlenip, tanmlanabilirler. Pazarlama,insan kayna, tedariki ilikileri gibi rutin faaliyetlerteknolojilerin tanmlanmas eylemi ile i ieolabilecek faaliyetlerdir.

b. KOBlerin Rekabet Avantaj SalayacakOlan Teknolojileri Seme Eylemi: Tanmlananteknolojiler arasnda KOB'nin stratejik hedef venceliklerini gzeterek, kritik teknolojileri belirlemesive semesi srecidir. Bu srete, firmann i stratejisiile teknoloji stratejisinin birletirilmesi ve birliktednlmesi kanlmazdr: KOB'nin i stratejisikapsamnda ne kan seim kriterleri ile imknve kstlar, ilgili teknolojilerin deerlendirilmesindenemli rol oynar.

c. Seilen Teknolojiyi Edinme Eylemi: KOB'ninkendisi iin deerli olan teknolojileri nasledineceine ve edinme srecini ynetmesine ilikinkararlar ile edinim uygulamalarn kapsayaneylemdir. Teknoloji satn alma, ibirlii yapmaksuretiyle teknoloji gelitirme veya KOB'nin kendiimknlaryla teknoloji gelitirme yoluyla teknolojiedinme gibi kararlarn alnmas iin gereken analizve aralar da edinme eylemi kapsamnda ele

2. TEKNOLOJ YNETM SREC VEEYLEMLER

Artan maliyetler, teknolojik gelimelerin hzl olmas,rnlerin ok farkl teknolojileri iermeleri, KOBlerdahil tm firmalarn kar karya kaldgereklerdir. Rekabet avantaj iin teknolojiyi birkaynak olarak kullanmak zere firmann, teknolojistratejisini pazarlama, insan kayna, retim veyayatrmlar gibi operasyonel faaliyetleri ileilikilendirebilmesi ve uyumlu hale getirmesi gerekir.Teknoloji stratejisinin oluturulmas ve firmannoperasyonel faaliyetleri i le uyumlu halegetirebilmesi amacyla, teknoloji ynetimikapsamnda temelde 5 eylem tanmlanmtr 3 :

2. TEKNOLOJYNETMSREC VEEYLEMLER

ekil 3 : Teknoloji ynetimi faaliyetleribirbiriyle koordineli olarak ve srekli olarak yrtlmelidir

(Gregory (1995)'den uyarlanmtr).

TanmlanmaEylemi Seme Eylemi

Edinme Eylemi

Kullanma veyastifade Etme

Eylemi

KorumaEylemi

3 Gregory, M.J. (1995), ``Technology Management: A ProcessApproach'', Proceedings of the Institution of MechanicalEngineers, Vol. 209, Sayfa: 347-56.

12

alnmaktadr. Finansman yaratlmas, insan kaynaplan, i ortaklklar gelitirme gibi KOB'nin birtakm operasyonel faaliyetleri, teknoloji edinmeeylemi ierisinde yer almaktadr.

d. Edinilen Teknolojiyi Kullanma veya stifadeEtme Eylemi: Edinilen teknolojinin, firmatarafndan, rn veya hizmet girdisi yaplarakbeklenen faydann gerekletirilmesi amacylaticari hale getirilmesi faaliyetlerini kapsayaneylemdir. Bu kapsamda, KOB'nin pazarlama, insankayna planlama ve retim faaliyetleri,teknolojiden istifade etme yntem ve planlamasnyakndan ilgilendirir.

e. Koruma Eylemi: Ticariletirilen veyaticariletirilme potansiyeli olan teknolojiyi, buteknolojide gml olan entelektel deerlerieitli yollarla elde tutma faaliyetidir. Korumayollar fikri mlkiyet haklar erevesinde olabileceigibi, insan kaynaklar planlama yoluyla da olabilir.

Bu noktada nemli olan, teknoloji ynetimiliteratrnde genel kabul grm olan bueylemlerin nasl uygulanacaklar ve firma faaliyetleriile nasl uyumlatrlacaklardr. Vurgulanmasgereken en nemli konu ise, teknoloji ynetimifaaliyetlerinin ard ardna dizilmi i veya admdizisi olmayp, birbiriyle girdi-kt ilikisi olan vetamamlayc eylemler olduklardr . Teknolojiynetimi faaliyetleri, rgt tarafndan tek tektanndnda ve uygulanmaya balandnda,eylemlerin bazlarnn belli bir zaman dilimindene kt, bazlarnn daha az uyguland,bazlarnn ise belli bir zaman diliminde hiuygulanmadklar grlebilir. Bu doal bir sonutur.Sz gelimi, teknolojiyi koruma eylemi, bir sreteknoloji seimi srecine younlaan bir rgttenem arz eden bir faaliyet olmayabilir. Teknoloji

seiminden sonraki srelerde, koruma eylemi degndeme gelecek ve uygulanacaktr. Bu nedenle,teknoloji seimi esnasnda, seilen teknolojininnasl korunacann da dnlmesi gerekir. Bubakmdan, faaliyetler arasnda koordinasyonunsalanmas, ncelikle teknoloji ynetimifaaliyetlerinin tek tek anlalmas, ardndan btnclolarak dnlmeleri ile gerekleecektir.

13

ekirdek yetenekler, rgtsel renmedir: eitli retim yeteneklerini koordineli olarakkullanabilme ve mevcut teknolojileri entegre edebilme becerisidir .

ekirdek yetenei, firma iindeki uzmanlklarn btn olarak grmek gerekir. Bu uzmanlklar,tek balarna yeni i frsatlarn grmekte zorluk ekerler. Ancak, ekirdek yetenekler, firmannfarkl i birimleri arasnda bir zamk vazifesi grr. rn eitlilii salar, pazara girmeyikolaylatrr.

Firmann ekirdek yeteneklerini ortaya karabilmek iin aamal bir test yaplabilir:

1. ekirdek yetenek, deiik rnler ve deiik pazarlar iin tekrar tekrar kullanlabilir.

2. Mterinin nihai rnden edinecei faydaya odaklanr.

3. Taklit edilmesi ok zordur.

Firmanzn, bu zelliklere sahip yetenekleri var m?

ekirdek yetenekler, kabiliyetlerden farkldr. Firmalarn ok sayda kabiliyeti olabilir, ancakbunlar belki bir ekirdek yetenek bile tekil etmez. Bu nedenle firmalar ortaklk ve konsorsiyumlarlaeksik ynlerini tamamlamaya alrlar.

BLG NOTU Rekabet Avantajnn Kkleri - ekirdek Yetenek Nedir?

4 etindamar, D., Phaal, R., Probert, D., Technology Management Activities and Tools, Palgrave-Macmillan, 2010.

5 Prahalad, C.K., Hamel, G. The Core Competence of the Corporation Harward Business Review, May-June, 1990.

14

Teknoloji izleme sreci, hangi amala teknolojilerinnasl ve ne kapsamda izleneceine karar verilip,firma iinde kimlerle bu sreci yrteceine kararvermekle balar. htiyacn tanmlanarak, grevdalmnn ve yrtlecek ilerin planlanmasnnyaplmasnn ardndan, uygulamaya geilir.

Belirlenen kaynaklardan gzlem, kayt tutma, veritoplama gibi yollarla bilgi toplanr. KOBler hangiteknoloji izleme kaynaklarn kullanabilir:

I. Tedarikiler iyi bir teknoloji izleme kaynaolabilir: Hangi teknolojilere yatrm yapld, son trendler (eilimler) gibi sektre zel bilgiler tedarikilerin gzlenmesi, yeni rnlerinin tannmas yoluyla renilebilir.

II. Fuar ve konferanslar: Sektrden mteri ve tedarikileri bir araya getiren fuarlarda, farklyeni rn ve hizmetler tantlr. Fuarlarda, teknolojik gelime ve yeni trendler (eilimler) rahatlkla gzlemlenebilir.

2.1.KOB ler in Mevcut ve YkselenTeknolojileri zlemesi ve Tanmlama Eylemi

Teknoloj ik gel imeler i takip etmek vedeerlendirme yapabilmek iin gelitirilen sistematikve srekli faaliyetler genel olarak Teknolojistihbarat olarak adlandrlr. Teknoloji istihbaratnntemel amalar u ekilde tanmlanmtr:

nden gidenlerin nemli bir teknolojik gelimeye ilikin olarak yaydklar sinyalleri (ipularn) aratrmak,

Bu sinyalleri yorumlamak,

Teknolojilerin geliim yn ile hzlarna greteknolojilerin etkilerine uygun karar vermek,bu bilgi ile doru politikalar ve parametrelersemek,

rgtn ve ynetimin deien koullara reaksiyonunu etkilemek.

ekil 4 : Teknoloji stihbarat faaliyetlerinin sreklilii ve sistematik bir sra dahilinde yrtlmesi nemlidir.(Yazarn resimlemesidir)

htiyatanmlama

Grev dalm

Planlama

Kaynaklarntaranmas,enformasyontoplama

Toplananenformasyondankymetli olanlarnayklanmas,

Analiz

Bilgiyi karar vermesrecine adapte etme

rgt iinde yaylm

Uygulama

Deerlendirme

EnformasyonKazanm

Balang

15

getirilebilir veya rgt yapsnda bu hedeflerkapsamnda deiiklikler yaplabilir. Karar vericiolan ynetim, teknolojik gelimelerin seyrine gre,kritik olan teknolojilere karar verip, bu dorultudaKOBnin gelecekteki ve bugnk yatrmlarnayn verebilirler.

Teknoloji izleme ve tanmlamann KOB'yesalayaca en nemli avantajlardan bazlar;

I. Kk veya byk lekli rakiplerin karsndadoru ve zamannda karar verme avantajnnsalanabilmesi,

II. Mteri ihtiyalarnn takip edilmesinin yansra, ihtiyalara ynelik zm yaratma veya mevcutzmlerin abuk fark edilebilmesi, (fark yaratma)

III. KOBnin byk teknolojik deiimlere karproaktif (nleyici) tepki verebilmesi; rgtsel veyafinansal tedbirlerin almasnn salanmas.

Kk olmann salad avantajla, deiime esnekve hzl cevap verebilen KOBler, teknoloji istihbaratfaaliyetleri ile daha hzl ve daha esnek hareketedebilirler.

2.2.KOBlerin Rekabet Avantaj SalayacakOlan Teknolojilerin Seimi

KOBnin imkn ve kstlar dikkate alndnda,yatrm yaplacak teknolojilerin seimi, KOB iinhayati bir karar olabilir. Yanl seim veyazamannda alnmam bir kararn maliyeti, younrekabet ortamnda beklenmeyecek ekilde yksekolabilir. Bu nedenle, teknoloji istihbarat faaliyetininsrekli ve doru bir ekilde yaplmas, teknolojiseimine ynelik karar faaliyetlerine doru girdilerinsalanmas anlamna gelir.

III. Mteriler: Mterilerin istek ve ihtiyalar dateknolojinin gelecei konusunda nemli ipular verir.

IV. Web ortamnda forumlarn, sektrden haberlerin takip edilmesi de teknolojideki gncelgelimelerin renilmesi iin olduka kolay eriilebilen ve nemli bir kaynaktr.

V. Bilimsel konferans, seminer, akademik yaynlar: Alandaki bilimsel gelimeler, teknolojikgelimelerin tetikleyicisi olarak ele alndnda, bilimsel almalarn takip edilmesi, teknolojik gelime hakknda nemli bir ip ucu verir.

VI. Bal olunan meslek rgtleri, odalar,dernekler: Sektrel olarak yeni rnlerin, mteriihtiyalarnn, yeniliki zm ve imknlarnyakndan takip edilebildii en nemli kaynaklardanbazlar bal olunan meslek rgtlerinindzenledikleri konferans, altay, haberbltenleridir.

Teknoloji izlemede nc adm, toplanan bubilgilerin nasl kullanlacadr. Bilgilerin, KOBninstratejik kararlarna (stratejik gelitirme srelerine)girdi olacak hale getirilmesi iin eitli analiz vedeerlendirme aralar vardr. Bu aralardanbazlar, Kalite Fonksiyon Gerimi (Quality FunctionDeployment), trend analizi, patent analizi, teknolojingrs gibi aralardr. Bu analiz aralarndanbazlar bu kitapn 7. blmnde tantlacaktr.Analiz ktlar, hangi alanda teknolojik gelimelerinnem arz ettii ve bu gelimelerin hz ve seyrineilikin bilgi verebilir. Bu bilgiler, rgt iinde tmalanlara yaylarak, kararlara girdi halinegetirilebilir. En basit rneiyle, KOBnin kaliteynetimi politikasna bu bilgiler yerletirilerek tmpersonelin gzetmesi gereken hedefler haline

16

amalarnn zelliklerini yanstr. Bu bakmdanstratejilerin teknolojiye gre deil, teknolojininstratejiye uyumlu olmas, teknolojinin edinimi,kullanm, korunmas gibi eylemlerde harcayacaabalarn daha kolay ve verimli olmasnsalayacaktr.

Teknoloji seiminde kullanlabilecek farkl aralargelitirilmitir. Bu aralarn banda, AnalitikHiyerari Prosesi, Kalite Fonksiyon Gerimi (QualityFunction Deployment) gibi aralar sralanabilir.Bu analiz aralarndan bazlar bu kitapn 7.Blmnde tantlacaktr.

2.3.Seilen Teknolojiyi Edinme Eylemi

Seilen teknoloji, farkl yollarla KOBye (firmaya)kazandrlabilir. Teknoloji edinim alternatifleri kabahatlaryla:

1. Teknolojinin firma iinde ArGe yoluylagelitirilmesi: ArGe yoluyla teknoloji gelitirme,teknolojinin firma iinde kendi imkn ve olanaklardhilinde gelitirilmesidir. Firmann kendi kaynaklarile ArGe yapabilmesi, teknolojinin ve rgtnkazand bilginin firma iinde kalmasn salar.Ancak, firma iinde ArGe yoluyla teknolojigelitirmek, gereken alt yapnn firma iinde tesisedilmesi, gereken uzmanlklarn firma iine transferedilmesi, teknolojiye yatrm risklerinin ve projerisklerinin firma tarafndan stlenilmesi, teknolojigelitirme sresinin uzamas gibi baz zorluklarada sahiptir. KOBler iin bu zorluklarn stesindengelmek ok kolay deildir. Bu nedenle, teknolojiedinimi alternatifi olarak firma iinde ArGeyaplmas yntemi ele alnrken, zellikle imknve olanaklarn ok daha iyi dnlmesi gerekir.

Teknoloji seimi, KOBnin teknoloji stratejisininde belirleyicisi olacaktr. Bu aamada, teknolojiningeliim sresi, gerek duyulan kaynaklar, teknolojiseimi faaliyetinin ktsna bal olarak ortayakacaktr.

Seim faaliyetinde dikkat edilmesi gereken ennemli hususlar unlar olmaldr:

I. KOBnin ekirdek yetenekleri ve rgtselkabiliyetleri ile seilecek teknolojinin uyumu:rgtn renme, uygulamaya geebilmeyetenekleri ile teknolojinin tad zelliklerinuyumlu olmas, teknolojinin ksa zamanda rnveya hizmete dnmesi srecine olumlu katkdabulunacaktr.

II. KOBnin i kollar ile seilecek olanteknolojinin uyumluluu: Teknolojinin, KOBninfarkl i kollarnda kullanlabilir olmas, rgtnteknolojiye kolay adapte olabilmesi ve teknolojininok sayda rn ve hizmette ortak kullanlabilmesinidestekleyecek; bylece teknoloji elde etmemaliyetinin minimize edilmesini salayacaktr.

III. Teknolojinin KOBnin teknoloji edinimalternatiflerine uyumluluu: KOBnin sahipolduu imkn ve kstlara gre, teknolojininedinilmesi alternatifleri de ekillenir. ArGe yoluylafirma iinde gelitirilmesi gereken bir teknoloji iletransfer edilmesi gereken teknolojiler arasndafinansman, altyap gereksinimi ve insan gcgereksinimleri arasndan doal olarak farkllklarvardr. Seilecek teknolojinin, teknoloji edinimiiin ayrlan kaynaklara da uyumlu olmas beklenir.

IV. Teknolojinin KOBnin mevcut retim,pazarlama gibi stratejilerine ve firmannamalarna uyumu: KOBnin gelitirmi olduustratejiler, birikiminin, firma yapsnn ve firma

17

III. Teknolojinin dier paydalarla ArGe yoluylagelitirilmesi: Teknoloji gelitirmenin maliyetininyksek olmas, i gc ve uzmanlk gereksinimininfirma iinde yetersiz kalmas, teknoloji yatrmnnrisklerinin yksek olmas, firmalarn birleerek ortakteknoloji gelitirme projeleri gelitirmelerine nedenolmutur.

htiyaca gre deien ortaklk tipleri, iki yada dahafazla iletmenin, teknoloji gelitirmek yada birrn retmek amacyla tamamlayc teknik bilgive teknolojik kaynaklarn bir araya getirerekkarlarn yeni bir yatrmda birletirmeleri faaliyetiile ortak giriimler kurulabilir veya sadece projeyezg olarak baka firma veya kurumlarlakonsorsiyumlar kurulabilir. Joint Venture olarakadlandrlan kaynak birletirme yntemiyle,deneyim, teknik destek veya i gc gibibileenlerin ortak olduu ortaklk tipleri de yineteknoloj i ediniminde birer yntemdir .

Devlet-sanayi-niversite ibirlii kapsamnda,firmalarn niversitelerle birlikte ArGe faaliyetleriyrtmesini tevik etmek ve kaynak salamakamacyla, ulusal apta tevik mekanizmalar veyasal dzenlemeler yaplmtr. Teknoparkyaplarnn kurulmas ve bu kapsamda sunulanvergi tevikleri, TUBTAK-TEYDEB (Teknoloji veYenilik Programlar Destekleme Bakanl) veTTGV (Trkiye Teknoloji Gelitirme Vakf) gibikurumlarn salad finansal destekler, KOBlerinde faydalanabilecei baz ulusal tevikmekanizmalardr. Uluslararas boyutta ise ABereve Programlar, EUREKA gibi uluslar arasibirlii programlar, firmalarn ArGe yoluylateknoloji edinimi konusunda dier paydalarlaibirlii yapmalar amacyla salanan desteklerdir.

2. Teknoloji Transferi: Mevcut teknolojilerinou, gelitirenler tarafndan patent ile korunurlar.Patentli olan teknolojilerin ediniminde, lisansszlemelerinin yaplmas kanlmazdr. Lisansanlamalar, belli artlar ve belli bir sre dhilinde,patentli teknolojinin kullanlmasna imkn verir.Lisanslama ileminin maliyeti, edinilen teknik bilgiveya teknoloji ile anlama ieriine gre deisede genel olarak, ArGe yaplarak teknolojigelitirmekten daha dk maliyetl idir.

Lisans ile teknoloji ediniminde dikkat edilmesigereken baz konularn da teknoloji transferitercihinde nemli rol vardr. Bu bakmdan,KOBnin lisanslama yoluyla teknoloji transferikararndan aadaki hususlar gz nne almasbeklenir:

I. Teknolojinin rgt tarafndan renilmesi iinlisanslama sresinin rgtn renme yeteneiile uyumlu olmas,

II. Teknolojinin kullanm faaliyetinde dardanteknik yardm veya uzmanlk gereksinimine ihtiyaduyulup duyulmayaca.

ekil 5 : Firma iinde ArGe yoluyla teknoloji edinimi iin gerekenkaynak ve faktrlerin firma iinde yer almas gerekir.

(Yazarn resimlemesidir)

18

IV. Yenilik (novasyon) A ile teknolojiedinimi: Son yllarda lkelerin ulusal yenilik(inovasyon) sistemi iinde yer alan aktrleri stratejikalanlarda teknoloji gelitirme faaliyetleri iin biraraya gelmeleri iin zendirdii ve tevik ettiigrlmektedir. nk her aktrn sahip olduufiziki ve fiziksel olmayan donanmlar ile uzmanlklarfarkldr ve bu farkllk ekonomik deer elde etmekiin nemli kaynaklarn bir araya gelmesi ile rekabetavantajna dnebilmektedir. stelik aktrlerini birlii ile risklerin azaltlmas, maliyetlerin dmesigibi nemli sonular da elde edilebil ir.

Yenilik A ad verilen kavram, bilginin sektr veyakurum dndaki alanlara da yaylmas ve oralardada ekonomik deer yaratlmas amacyla, oksayda paydan-aktrn sahip olduklar bilgi, finansve uzmanlk kaynaklarn, a ortaklarnn eriimineamalardr. Bu tr alar, firmalar aras abalarlakurulabilecei gibi devlet kurumlarnn tevik veabalaryla da ina edilebilir. KOBler iin bu tralarn iinde yer almak, bilgi edinimi, renmeve teknoloji izleme faaliyetleri iin de nemli biraratr.

19

Ak yenilik, bilginin amaca bal olarak firma iine doru ve firma dna doru hareketettirilmesi suretiyle, firma iinde yenilik faaliyetini hzlandrmak ve yeniliin paylam yoluylapazarn genilemesinin salanmasdr .

Bu paradigma altnda yatan temel felsefe:

I. Kazan-kazan mant ile yenilik yaplmas,

II. Firmalar aras ibirlii ve rekabetin bir arada olmas,

III. Firmalar iin stratejik olarak kritik olmayan bilgilerin paylalmas, dolaysyla firma iindendar doru ve f irma dndan ieri doru bi lgi aknn salanmas,

IV. Yenilik srecinden ok sayda farkl aktrn faydalanmasdr.

BLG NOTU Ak Yenilik Nedir?

6 Chesbrough, H.W., The Era of Open Innovation, MIT Sloan Management Review, 44 (3), 2003.

ekil 6 : Ak yenilik yoluyla fikir kaynaklarnn says oalr ve fikirler firma ii ile snrl kalmaz(Chesbrough, (2003)'den uyarlanmtr).

ARATIRMA GELTRME

AratrmaProjeleri

Yeni Pazar

MevcutPazar

FirmannSnrlar

Fikirler

20

Ak yenilik sisteminde mteriler bizzat teknoloji gelitirme srecine dhil olurlar. Bu durumaen iyi rnekler, Internet zerinde bir araya gelen yazlmclarn ak kaynak yazlmlargelitirmeleridir. Yazlm gelitirmek iin belli bir corafyada kaynaklarn bir araya getirilmelerinegerek olmad iin, ak yenilik bu alanda daha rahat gzlenmitir: Linux, Mozilla, Open Officegibi yazlmlar zgr yazlm hareketinin birer rndrler.

Ak yeniliin yetenekli igcnn mobil hale gelmesine ve teknoloji gelitirme maliyetlerinindmesine nemli etkileri olmutur. Teknolojik yeniliklerin daha kolay takip edilmesi, bilgiyekolay eriim, pazar durumunun ve mteri ihtiyalarnn renilmesi bakmndan da ak yeniliinnemli getirileri vardr. Teknoloji edinimi ile birlikte asl baar bu teknolojinin ne kadar hzlkullanld ve rnlere ne hzda uyguland ve rekabette kazanlacak olan stnlklerdir.

2.4.Edinilen Teknolojiyi Kullanma veya stifadeEtme (Faydalanma) Eylemi

Edinilen teknolojinin, rn veya hizmet olarakmterinin kullanmna sunulmas ve ekonomikkazancn elde edilmesi faaliyetidir. Bu eylemin ennemli unsuru, teknolojinin rn veya hizmetolarak pazarlanmasdr.

Teknoloji uygulamas ile ortaya konulan rnnpazara k zaman, sunum ekli ve fiyatlandrlmaskararlar, rekabet avantaj iin nemli hususlardr.ok nemli bir rnn piyasaya yanl birzamanlama ile karlmas veya yanl bir sunumekli rnn beklenen ilgiyi grmemesine yolaabilir. Bu bakmdan, pazarlama stratejisinin okynl dnlerek oluturulmas gerekir.

Yeni teknolojili rnn piyasaya k hz ve sresi,rnn hitap ettii mteri profiline ve pazarartlarna gre deiir. Kimi zaman piyasaya hzlgiri rakip rnler karsndan nemli bir avantajolabilirken, kimi zaman da yanl bir seim olabilir.Pazar analizleri, uygun pazarlama sresi, fiyatlamas

ve mteri kitlesine uygun rn sunumu iinmutlaka gz nne alnmas gereken faaliyetlerdir.

rn veya hizmetin pazarlanmas faaliyetikapsamnda, mteriden gelen tepki ve geridnlerin izlenerek, rnn gelitirilmesi srecinegirdinin salanmas gerekmektedir.

2.5.Koruma Eylemi

Gelitirilen teknolojik yeniliin, rakipler tarafndantaklit edilememesi ve teknolojiyi gelitiren iinekonomik kazanm salayabilmesi amacyla, fikrimlkiyet haklar veya yasal szlemeler kapsamndakorunmalar salanmaldr.

Fikri mlkiyet haklar kapsamnda, teknolojikyeniliin korunma ekilleri genel olarak patent,faydal model, telif, marka, endstriyel tasarmve ticari srlardr. Rekabet avantajnn salanmasiin teknolojik yeniliin fikri mlkiyet haklarylakorunmasnda patent korumas yaygn olaraktercih edilmektedir.

21

Teknolo j ik yeni l ik ler in korunmas i instandardizasyon da nemli bir yoldur. Motorolafirmas GSM piyasasnda pozisyonunu korumakiin, GSM iin kritik nem tayan teknolojilerihzla patent korumas altna almt. Buna ilaveolarak, 1982'de, 13 mobil telefon operatrlerininkatlmyla GSM standartlarn yaynlamastamamlayc bir hamle olmutur . Patentlerinkoruma sresi 20 yldan fazla deildir, dolaysylapatent korumasna ilave olarak standardizasyonyoluyla rakiplerin piyasaya girilerini zorlatrmakda Motorola rneindeki gibi faydal birkombinasyon olmutur.

Motorola ok uluslu ve 1990'l yllarda sektrdelider pozisyonda bir irketti. Bu nedenlestandard izasyon pol i t ikas n baar y lauygulayabilmitir. te yandan, KOBler, bir stratejiolarak standardizasyonu semeleri durumunda,salkl bir rgtlenmeye ihtiya duyabilirler.

Fikri mlkiyet haklar korumasn stratejik bir silahadntrebilmek iin, yneticilerin u alt kritiksoruyu kendi ler ine sormalar gerekir?

KOBlerin teknolojik yenilik yoluyla rekabet avantajelde etmeleri iin fikri mlkiyet haklar korumasntesis etmeleri nemlidir. Ancak, bu konudagndeme gelen iki nemli konu vardr:

KOBlerin fikri mlkiyet haklarnn nemininfarknda olmalar

KOBler asnda maliyetlerinin karlanabilirolmas.

Sivil toplum rgtleri ve devlet kurulular busorunlar zerine eilerek eitim programlar, tevikprogramlar tesis etmektedirler.

Bu iki konunun dnda, KOBlerin patent veritabanlarndan yaralanarak, teknolojik gelimeleriizlemeleri, potansiyel ortaklklar belirlemeleri, bukapsamda strateji gelitirmeleri de fikri mlkiyethaklar farkndalna baldr.

7 Reitzig, M. Strategic Management of Intellectual Property,MIT Sloan Management Review, Spring 2004.

ekil 7 : Fikri Mlkiyet Haklar, sahip olunan fikri mlkiyetinrakipler tarafndan taklit edilmesini caydrr.

(Yazarn resimlemesidir)

Fikri Mlkiyet

Fikri M

lkiyet

Haklar

22

Fikri mlkiyet haklar rekabet avantaj salamak vesrdrebilmek iin nasl katkda bulunacak?

Fikri mlkiyet haklar sektr yapsn nasl etkiler?

Sektrdeki rakiplerle rekabet edebilmek iin fikrimlkiyet haklar hangi alternatifler sunar?

Fikri mlkiyet haklar ile piyasaya giri bariyerleriyaratlabilir mi?

Fikri mlkiyet haklar deer zincirinde dikey hareketedebilmek iin nasl katkda bulunurlar?

Fikri mlkiyet stratejisine en uygun rgt tipi nedir?

Stratejik Soru Seenekler

Fikri mlkiyet haklar odakl bir teknoloji gelitirme stratejisikurgulamak

Marka yaratmak

Sektrde standardizasyon salamak

rnek: Motorola'nn GSM standartlar

Farkl f ikri mlkiyet haklar koruma ekil lerininkombinasyonlarnn salanmas

rnek: Bayer'in Aspirin patent ve markas

Teknolojik olarak farkl alt yaplara sahip firmalarn bulunduusektrlerde, fikri mlkiyet haklarn pazar pay kapmak iinkullanmak.

Teknolojik olarak karmak sektrlerde fikri mlkiyet haklarnpazarlk gc olarak kullanmak.

rnek: ABD'deki yar iletken endstrisi

Fikri mlkiyet haklarn yatay farkllama unsuru olarakkullanmak. (Radikal yenilik yapma)

Fikri mlkiyet haklarn dikey farkllama unsuru olarakkullanmak. (rn farkllatrma)

rnek: Kellogg kahvaltlk gevrekleri ve Nokia'nn farklzellikteki mobil telefonlar

Yenilik unsurlarnn patentlenmesi ile piyasaya giri bariyerioluturulabilir.

rnek: Kanada'daki biyoteknoloji endstrisi

Marka ve patent kombinasyonlar yap labi l i r .

rnek: Geox ayakkablar

Alandaki bilim insanlar ve mhendisleri rgtleyerek birarada tutmak

rnek: Almanya'daki akademisyen ve mhendislik rgtleri

Patent ve markalar ile tanml rn aac yaratmak

rnek: Henkel'in deterjan ailesi

Fikri mlkiyet haklarn deer zincirinde yukar ynl hareketetmek iin kullanmak.

rnek: Nokia'nn kulaklk teknolojisi

Firma genelinde tm rgt kapsayacak ekilde fikri mlkiyethaklar stratejisi yaratmak

rnek: Toshiba

Tablo 1 : Fikri Mlkiyet Haklar Stratejisinin Temel Sorular (Reitzig (2006)'dan uyarlanmtr)

23

3.TEKNOLOJ YNETMNN BLG YNETMLE LKS

Bilgi Ynetimi, en basit tanmyla, bilgikaynaklarndan olabildiince ok faydalanmak iingereken abann gsterilmesidir. Bilgi ynetimininen temel kabul ise, bilginin sadece insanlarnzihninde yaratlabileceidir. Bireylerin sahip olduubilginin rgtn amalarna uygun olarakyn lend i r i lmes i ve ekonomik deeredntrlmesi Bilgi Ynetiminin amacdr. teyandan, yeni bilgi retmek iin mevcut bilgileri,teknikleri ve kaynaklar etkin bir ekilde kullanmak,teknoloji ynetiminin konusudur. Bu nedenle,Teknoloji Ynetimi ile Bilgi Ynetimi arasndadoal bir ba vardr.

renen, yeni bilgi yaratabilen rgt, sahip olduuyetenekleri iinde bulunulan d dnyann deienkoullarna uydurabilen ve rekabet edebilmek iingereken bilgiyi eitli yollarla elde ederek sistematikbir ekilde rgte adapte edebilen, bilgiyi ekonomikfaaliyetlerinde etkin ve verimli bir ekildekullanabilen rgttr. Bu anlamda;

I. rgtn yeni bilgi retmesi

II.rgtn rettii bilgiyi ekonomik deere dntrebilmesi

temel iki faaliyettir.

3. TEKNOLOJYNETMNNBLGYNETMLE LKS

ekil 8 : Bireylerin sahip olduu bilginin, rgtn amalarna kanalize edilmesi ve rgtn yeni bilgi retmesi gerekir(Yazarn resimlemesidir)

24

Bilgi ynetimi kapsamnda, KOBlerin rgt iindealabilecekleri tedbirler ve temel faaliyetler unlarolacaktr:

Bilgiye Eriim: rgt bykl ne olursa olsun,tm personelin bilgiye erimesi salanmaldr.Gelien enformasyon ve a teknolojileri ile gerekenaltyapnn salanmas, bireylerin renmelerinekatkda bulunacaktr. rgtn sahip olduu bilgivarlnn %80'ni alanlarda, %20si ise bilgiteknolojilerinde yer alr 8 .

Sosyalleme yoluyla renme: rgt iinde vergt dnda sosyalleme yoluyla renmenintesis edilmesi, bilginin rgt iine alnmas ve rgtiinde yaylmas iin deerli bir frsattr. Yz yzegrmeler, beyin frtnalar, toplantlar, takmalmalar, hatta ay molalarnda alanlarn biraraya gelmesi gibi faaliyetler, sosyalleme yoluylarenmeye imkn verirler.

Bireylerin renerek Mesleki TatminlerininSalanmas: rgt iindeki birey rendike ve

rendiklerini uygulama imkn bularak i tatminisalar. Bu durum, bilgiye sahip olan bireyin rgtebal kalmasna, performansn ykseltmesineimkn verir. Bireyin renme imknlarnnoaltlmas, rendiklerini yapt ite kullanmasnaimkn verilmesi gereklidir. Bu amala, rgt iive rgt d eitim faaliyetlerinin arttrlmas,bireylerin takm almas yaparak bilgilerinipaylamalarn salamalar, irket ii rotasyonyoluyla bireyin farkl i dallarnda alarak renmeortam yaratlmas etkili faaliyetler olacaktr.

Performans Ynetimi: Kurulu iindeki TeknolojiYnetimi srecinde alanlarn uygulama imknbulmas i tatmini salar ancak bu konudaPerformans Ynetimini de gz ard etmemek vebu sayede kiilerin performanslarn maksimizeetme yollar aranmaldr. Performans Ynetimi ilekariyer planlamas paralel olarak yrtlmelidir.

ekil 9 : rgtlerin bilgi varl nemli lde insana baldr. (Yazarn resimlemesidir)

8 Wu, D., Introducing Knowledge Management, 2005.

%80rgt Kltr ve Bireysel Faktrler

%20Bilgi Teknolojileri

RGTN BLG VARLII

25

Firmalarn yeni ve dardaki bir bilginin deerinin farkna varabilme, onu asimile etme ve ticarirnlerde kullanabilme kabiliyeti, onlarn yenilik yapma yeteneklerini artrmalar ve rekabetavantaj kazanmalar iin hayati neme sahiptir. Bu kabiliyet byk lde, firmalarn dahanceden sahip olduklar bilgi birikimlerinin bir fonksiyonudur. Sahip olunan bu bilgi birikimi,yeni bir bilginin farkna varma, ondan faydalanma ve onu ticari bir rne dntrebilmeyetenei kazandrr ki bu yetenek firmann zmseme kapasitesidir .

Firmann bilgiyi zmsemesi, bilgiyi edinme, iselletirme (firmann kendi varl haline getirme),dntrme (yeni bilgiyi ortaya karma) ve faydalanma olarak drt temel safhada gerekleir.zmseme kapasitesi, rgtn bu drt safhay doru ve etkin bir ekilde gerekletirebilmeyeteneidir. Dolaysyla, bilgi tabanl rekabet avantaj, firmann zmseme kapasitesi ile ilikilidir.Firmalarn teknolojiyi d kaynaktan edinmeleri srelerinde yani Teknoloji Transferinde baariin zmseme kapasitesinin yksek olmasna ihtiya vardr ve bu yetenei arttracak tedbirleralnmaldr.

Firmann zmseme kapasitesini arttran eitli faktrler u ekilde listelenebilir:

1. alanlarn renme kabiliyetlerinin artrlmas

2. alanlarn problem zme yeteneklerinin artrlmas

3. e alnacaklarn doru bir ekilde seilmesi

4. alanlarn renmeye ve yeni teknolojileri benimsemeye olan istekliliklerinin arttrlmas

5. alanlarn tecrbe ve yeteneklerinin arttrlmas

6. Dardaki bilgileri, alanlarn anlayabilecei bir dile evirebilen uzmanlarn istihdam

7. Edinilen bilgilerin biriktirilmesi ve muhafazas

8. alanlarn kulland ortak bir lisann oluturulmas

9. Gncel bilimsel ve teknolojik bilgilerin edinilmesi

10. rgtsel hafzann oluturulmas

11. Yeni bilgi yaratabilmek

12. Darda var olan bilgileri kefetmek, anlamak ve zmsemek

BLG NOTU zmseme Kapasitesi Nedir?

26

13. ArGe yeteneine sahip olmak

14. ArGe'ye yatrm yapmak

15. Bilgi ve teknoloji paylam yetenei oluturmak

16. rgt ii veya rgtler aras bilgi, fikir, prensip, model v.b. dei-tokuu yaplmas

17. Bilgi ve teknoloji yaylm kanallarnn varl (prosedrler, kurallar, veritabanlar, eitim, usta-rak ilikisi, takm almas, konumalar, kiileraras iletiim ve etkileim)

18. Kimin, neyi ne kadar bildiinin bilinmesi

19. alanlarn kurslara, altaylara v.b. katlmasn salamak

20. niversiteler gibi d bilgi kaynaklar ile iletiim balar kurmak

21. Gl rgt yaps ve ynetim sistemleri oluturmak

22. Pozitif deiim sergileyen ak alma kltrleri yaratmak

9 Cohen W., Levinthal D., Absorbtive Capacity: A New Perpective on Learning and Innovation, Administrative ScienceQuarterly, 35, S: 128-152, 1990.

27

4.TEKNOLOJ TRANSFER

Bu blm Teknoloji Ynetimi sreleri ierisindebyk nem tayan Edinme eyleminin iki temelyntemi olan isel (firma ii ArGe) ile dsal(Teknoloji Transferi) yntemlerinden TeknolojiTransferinin KOBler iin nemine istinadenhazrlanmtr. Bu blmde, Teknoloji Transferininkavramsal olarak ne olduu, neden nemli olduukonularndan daha ok, nasl uyguland ve baarlbir Teknoloji Transferi iin gerekli uygulamalarayer verilmitir.

Bugn artk lkeler, teknolojinin en nemli stratejikkaynaklardan birisi olduunun farknda olarak,kazanm konusunda eitli mekanizmalargelitirme abalar sergilemektedirler. Her ne kadarbu mekanizmalarn, milli duygular ve bilgi seviyesidklnden kaynakl olarak, sadece kurum iikanallar (Kurum i Ar-Ge) olmas gerektiikonusunda genel kanlar olumu olsa da, herdzeyde teknoloji kazanm iin dsal kanallarnkullanm, teknolojilerin ulat seviyeden dolaybir zorunluluk haline dnmtr. Artk en ileriseviyedeki kurumlar dahi yeni bir sistem ortayakoymak iin ihtiya duyulan teknolojilerin tamamnkendi bnyelerinde gelitirme yeteneine sahipolamamakta, gerekli teknolojinin bir ksmn dsalkaynaklardan edinmek mecburiyeti duymaktadr.Sz konusu d kaynaktan teknoloji edinimi ise,en bilinen tanmyla teknoloji transferi olarakadlandrlmaktadr. Dardan teknoloji edinimi,yani teknoloji transferi farkl ekil lerdegerekletirilebilmektedir. Teknoloji Transfer sreci,hedefe ulamak iin ounlukla proje ynetimteknikleri ile yneltilse de, baar yine de garantiolamamaktadr. Ayrca, zellikle lisans yoluylaTeknoloji Transferinde olduu gibi baz teknolojitransfer yntemleri kurumun ksa vadeli vednemlik ihtiyalarn karlarken, isellemiteknoloji kazanm anlamnda fazlaca etkili

olamamakta, teknolojinin gerek anlamda transferibaarlamamaktadr. Daha nceki blmdeanlatlan firmalarn zmseme kapasiteleri ise busrelerde byk etkilere sahip olmaktadr10.

Gnmzde, bilin seviyesi yksek tketiciler iinistenilen sistemleri oluturacak tm teknolojilereher firmann tek bana sahip olmas pek mmknolmamakla beraber, bu yeni rnlerin teknolojilerini%100 olarak firma ierisinde gelitirmek ouzaman ekonomik de olmamaktadr. Firmalar iinyaamsal bir nemi olan teknolojiye hkimiyetkonusu, gnmz retim ortamnda tek tekfirmalar aan bir nitelik kazanmaktadr. ArGealmalar ok fazla kaynak ve yetenekgerektirmekte, ayrca sonucu da garantiolmamaktadr. Kaynak kstlar en st seviyedeolan KOB'ler iin bu belirsizlie kaynak ayrmakise kolay bir karar olamamaktadr. Teknolojidekihzl deiim, KOB'leri, kendi ilerindeki bazyetenekleri, d kaynak (ortak olunabilecekkurumlar) yetenekleri ile birletirmeye mecburbrakmaktadr. Bu ortaklk kaynaklar ise, lkeierisinden veya dndan niversiteler, aratrmakurumlar veya dier firmalar olabilmektedir11.

Teknoloji transferi; belli bir bilginin veya bilgipaketinin bir vericiden alcya aktarlmasdr ve alctaraf ndan b i lg in in veya teknolo j in inadaptasyonunu da ierir12.

10 Kl, A., Eren, H., Savunma Sanayi in Teknoloji TransferYntemi Seim Kriterlerinin Belirlenmesi, 5. Mhendislik veTeknoloji Sempozyumu Bildiriler Kitab, 26-27 Nisan 2012.

11 Altay, T., Sektrel Teknolojik Durum DeerlendirmesiModeli, TMMOB 50 Yl Yaynlar, Teknoloji, Ankara, Mays2004.

12 Sarhan, H.., , Teknoloji Transfer Mekanizmalar veDnyadan rnekler: TBTAK-MAM, Teknolojik birlii Dergisi,2000, Sayfa: 30-33.

4. TEKNOLOJTRANSFER

28

Kreselleme olgusu zellikle gelimekte olanlkeler iin teknoloji yarndaki aklarn kapatlmasgerekliini daha da baskn bir ekilde ortayakarmtr. Bu sebeple hemen hemen tmsektrlerde teknoloji ann kapatlmas veteknoloji transferinin salanmas byk nemkazanmtr. Bugn firmalar yeni teknolojilerkazanmaya ve bu yolla pazardaki rakiplerikarsnda avantaj salayabilmeye almakta,fakat teknoloji edinimi karmak ve zor bir sreolduu iin sre sonunda yaplan tm iler boakabilmekte ve byk zaman ve maddi kayplaryaanabilmektedir15, 16.

Teknoloji transferinde baar, srecin ierisindeyer alan tm aktrlerin kendilerine biilen grevleribaarl bir ekilde yerine getirmesine baldr.Devlet, ilgili teknolojinin gereklilii ve maliyetikonusunda ynlendiricilik yaparken, teknolojiyitransfer eden taraf uygun teknolojinin seiminden,ediniminden, adaptasyonundan ve gelitirilmesiiin dier organizasyonlarla beraber almaktan,verici ise satt teknolojiyi alan tarafn teknolojidenyararlanma yeteneine ulaana kadar retmektenve dier destek faaliyetlerinden sorumlu olmaldr13, 14.

ekil 10 : Teknoloji Transferi (Yazarn resimlemesidir)

15 Arasti, M., Delavari, M., Model to Select theAppropriate Method of Technology Transfer, 2thInternational Conference on Management, Tehran,2004.

16 Moradian, A., Hessami, Z.H., Pezehski M.P.,Prioritization of Technology Transfer Methods ToDownstream Petrochemical Industries in DevelopingCountries, Terengganu International Business andEconomics Conference, 2010.

13 Ayhan, A., Dnden Bugne Trkiye'de Bilim-Teknoloji ve Gelecein Teknolojileri, Beta Basm YaymDatm, 2002.

14 Kiper, M., Teknoloji transfer mekanizmalar ve bukapsamda niversite-Sanayi ibirlii TMMOB 50. YlYaynlar, Teknoloji, Ankara, Mays 2004.

29

Dsal teknoloji edinimi olan Teknoloji Transferineilikin her durumda geerli mkemmel bir yntemyoktur. Her bir yntemin avantajlar vedezavantajlar vardr. Firmalar, seim yapmadannce tm yntemlerin olumlu ve olumsuz ynlerinideerlendirmelidir. En ok bilinen teknoloji transferyntemleri ise unlardr15, 16;

Dorudan satn alma (ekipman veya know-how),

Lisans ve know-how anlamalar,

Dorudan yabanc yatrmlar,

Anahtar teslim tesis yatrmlar (turn-key),

Ortak risk yatrmlar (Joint venture),

Ortak aratrma anlamalar ve retim ortakl,

Bilimsel ve teknik personel deiimi,

Danmanlk ve yabanc uzman istihdam,

Konferanslar, fuarlar, ticari tantmlar, kiiselilikiler,

Teknoloji firmasnn satn alm,

Ak literatr (periyodikler, kitaplar, makalelervb.),

niversite-Sanayi ibirlii,

Tersine mhendislik.

Teknoloji transferi, teknoloji iin arz ile taleparasndaki srelerin organizasyonu anlamn datamaktadr. Teknoloji transferi srecinde oksayda taraf karlkl olarak iliki ierisindedir(Vericiler, Araclar, Alclar). Dinamik bir sre olanteknoloji transferi, arz ve talep taraflar ile arac

taraflarn birlikte srdrdkleri abalar ilegereklemektedir. Teknoloji transferi sreci,teknolojinin gelitirilmesinden uygulamasna,deerinin tanmlanmasndan mevcut durumunungelitirilmesine vb. birok eylemleri ihtivaetmektedir. Tm bu saylan zellikleri itibari ileteknoloji transferinin bir sre olduu sylemekdoru bir yaklam olacaktr.

UNIDO (United Nations Industrial DevelopmentOrganization) tarafndan 1996 ylnda teknolojitransferi iin ortaya koyulan modelde, nceteknoloji transferi ihtiyacnn net olarak belirlenmesive daha sonra aadaki basamaklarn izlenmesibaarl bir teknoloji transferi projesi iin gerekligsterilmitir. Bu basamaklar ;

I. Aratrma (tarama)-(Teknoloji Tanmlama Eylemi)

II. Deerlendirme- (Teknoloji Seme, Seim almalar)

III. Grme- (Teknoloji Edinme almalar)

IV. Anlama ve Kontrat Yapma- (SomutlamTeknoloji Edinme almalar-Resmiyet)

V. Teknoloji Adaptasyonu- (Teknoloji Edinme ve Kullanma Hazrlklar)

VI. zmseme (selletirme)- (Teknoloji Kul lanma ve Koruma al malar )

17 Ayhan, A., Dnden Bugne Trkiye'de Bilim-Teknoloji veGelecein Teknolojileri, Beta Basm Yaym Datm, 2002.

18 Kiper, M., Teknoloji transfer mekanizmalar ve bukapsamda niversite-Sanayi ibirlii TMMOB 50. Yl Yaynlar,Teknoloji, Ankara, Mays 2004.

30

kaynak taahhtleri gerektirdii iin, dikkatlibir fizibilite almas yaplmadan balatlmamaldr.

Teknoloji transferi projelerinin planlamasnave uygulanmasna sre yaklam adapte edilmeli ve etkili bir transferi salamak iin teknoloji tarama-tanmlama safhasndan uygulama ve kapan safhasna kadar tmeylemler iin btnsel deerlendirmeler yaplmaldr.

Kresel i ortamnda meydana gelen deiimler teknoloji yneticilerinin, teknolojitransferi projelerini planlarken ve uygularkeniinde bulunulan ve transferin gerekletirilecei verici kurumun iinde yerald evreyi ok iyi incelemesini gerekli klmaktadr.

yi bir verici seimi iin oklu teknoloji kaynaklar (niversiteler, aratrma enstitleri,ileri teknoloji firmalar vb) tanmlanmaldr. (yi bir teknoloji taramas gereklidir-Tanmlamaeylemi).

Jagoda ve Ramanathan'n tarafndan 2005 ylndaortaya konulan Teknoloji Transferinde mr devriyaklam ise sistematik bir yaklam olan faz-kap(stage-gate) yaklamna dayanmaktadr20. Buyaklamla oluturulmu model Teknoloji Transferimr Devri (TTD) olarak isimlendirilmitir.

TTD yaklam konsept gelitirme aamasndansonulandrma aamasna kadar btnsel biryaklam sergilemektedir ve Teknoloji transferiiin ne yapmalym ve nasl yapacam sorularnacevaplar retmektedir. Teknoloji transferiprojelerinin bir sre perspektifi ile deerlendirilmesigerektiini vurgulayan bu yaklam 6 aamayasahiptir. Bu aamalar21;

1. Teknoloji ihtiyalarnn tanmlanmas ve kurumsal yaklam gerekletirebilmek iin bir i plan oluturulmas,

2. Muhtemel teknoloji kaynaklarnn aratrlmasve tekliflerin deerlendirilmesi,

3. Aday teknoloji tedarikileri ile grlmesi ve anlamann (kontrat) tamamlanmas,

4. Teknoloji transferi projesi uygulama plannnhazrlanmas,

5. Plann uygulamas, edinme ve asimilasyon,

6. Teknoloji transferi projesinin etkisinin deerlendirilmesi.

Temeli proje tipinde sreler olan teknolojitransferinin baarl olarak ynetilmesi ve etkinsonular elde edilebilmesi iin gerekli olankonulardan bazlar yle sralanabilinir22;

Teknoloji transferi projesine balamadan ncedeerlendirici kiilerin kapsaml bir analitik aba harcamalar ve analizler yapmalar nemlidir.

Teknoloji transferi projeleri genelde byk

20 Jagoda, K. and Ramanathan, K., 2005. Critical Success andFailure Factors in Planning and Implementing InternationalTechnology Transfer: A Case Study from Sri Lanka, RefereedProceedings (in CD-ROM) of the Portland InternationalConference on Management of Engineering and Technology- PICMET 05, Portland, Oregon, U.S.A, July 31-August 4.

21 Ramanathan, K., An Overview of Technology Transfer andTechnology Transfer Models. Guidebook on TechnologyTransfer Mechanisms, Asian and Pacific Centre for Transferof Technology (APCTT). Web alnt tarihi: Austos 2012.http://www.business-asia.net/GuideBookTechTranMech.aspx

22 Ramanathan, K., An Overview of Technology Transfer andTechnology Transfer Models. Guidebook on TechnologyTransfer Mechanisms, Asian and Pacific Centre for Transferof Technology (APCTT). Web alnt tarihi: Austos 2012.http://www.business-asia.net/GuideBookTechTranMech.aspx

31

Alc taraf teknoloji transferi projesinin planlama ve uygulama aamalarnn tmndeen bandan itibaren yer almal, proje planlaralc verici taraflar arasnda mtereken yaplmaldr.

Teknoloji transferi projeleri iletiim ve projeynetim kabiliyetleri olmadan etkili ynetilemeyecei iin alcnn bu yeteneklerinigelitirmesi gerekmektedir. (Bu tip personelinistihdam ve srekli eitim faaliyetleri)

Eylemlerin pekitirilebilecei, hatalarn dzeltilebilecei ve dahas tm projenin herhangi bir annda durdurulabilecei kilometretalarnn ve karar noktalarnn olmas nemlidir. (Faz-Kap yaklam)

Verici tarafndan teknoloji transferi iin seilenmekanizmann ne olduu (hangi teknoloji transferi yntemi kullanlacak?), vericinin vealcnn yerleimlerine, alcnn teknolojik yeteneine, teknolojinin greceli yeniliine,verici firma iin stratejik nemine ve fikri sanayi mlkiyet korumas seviyesine baldr.Karar verirken bu kriterler karar kriteri olarakyer almaldr.

Teknoloji transferi projesinin baars, vericininve alcnn teknoloji transferi bariyerlerini etkinolarak ynetmesi ve kolaylatrc almalaryapmas ile salanabilir.

Teknoloji Transfer projelerinin planlamasnda veuygulanmasnda teknoloji transfer sorunlar; Jagodave Ramanathan tarafndan 2007 ylnda ayr ayryaplan almalar ile yle ortaya konulmutur23, 24 :

a. Teknoloji Tanmlama ve Seme Aamasndaki Problemler:

Bir teknoloji transferi projesine ilikin iletmedurumu hazrlanrken yanl deerlendirmeleredayanarak teknolojinin yanl seimi,

Seilen teknolojilerin alc tarafndan anlalmave asimile edilebilmesi iin ok karmak olmalar,

Seilen teknolojilerin yerel alt yap durumunauygun ekilde adaptasyonuna olan ihtiyacngiderilememesi,

Transfer sreci devam ederken edinilmeye allan teknolojilerin eskimesi (srecin okuzun srmesi).

b. Teknoloji Planlama Aamasndaki Problemler:

Vericinin alcnn ihtiyalarn tam olarak anlamamas,

Alc tarafn yneticilerinin verici tarafndan srdrlen planlama srecinde yer almamas

Satn alnacak donanma ok fazla ilgi gsterilmesi, bunun yannda kazanlacak yetenek ve bilgiye yeterli ilginin gsterilmemesi.

23 Jagoda, K. I., 2007. A Stage-gate Model for Planning andImplementing International Technology Transfer.Doctoral Thesis. University of Western Sydney, Australia.

24 Ramanathan, K., 2007., The Role of Technology TransferServices in Technology Capacity Building and Enhancing TheCompetitiveness of SMEs. Mongolia National Workshop on Subnational Innovation systems and Technology Capacity-building Policies to Enhance Competitiveness of SMEs.Organized by UN- ESCAP and ITMRC (Mongolia).

32

Verici tarafndan alc tarafn teknolojik kabiliyetlerinin abartlmas (fazla grlmesi,hatal tahmin edilmesi), bylelikle alcnn transfer sreci hedeflerini karlama tarihleriningerek d tahmin edilmesi,

Alc tarafndan, transfer edilen teknolojiyleretilecek ktlara ilikin hatal pazar tahminleri,

Transferi uygulamak iin seilen mekanizmalarn (yol ve yntemlerin) uygunolmamas.

c. Taraflarn Grmeleri Esnasndaki Problemler:

ki taraftaki eitim ve kltr farkllklar,

Grmeler esnasnda meydana gelen yaklam ve strateji farkllklar,

Verici ve alc arasndaki gven problemi,

Grmeler esnasndaki ama ve hedef uyumsuzluu,

Fiyatlandrma, rnler ve pazar stratejileri zer inde anlamaya var lamamas ,

Her iki tarafn, gereki olmayan bir zamanperiyodunda sonulara ulamaya almas.

d. Teknoloji Transferinin Uygulamas Esnasndaki Problemler:

Teknoloji Transfer projelerinde yer alan yneticilerin tecrbe eksiklii,

Teknoloji ile ilgili dokmanlarn kastl veya kastsz eksik olarak alnmas

Kalite hedeflerine ulama eksikl ii,

Uygulama (kullanma) sreleri iin yerel evreden ulalacak tamamlayc malzemelereilikin koordinasyon eksiklii,

Bu tamamlayc malzemelere ulamada gecikme yannda malzemelerin dk kalitesive yksek maliyetleri,

Uygulama esnasnda teknolojinin etkin izlenememesi,

Zayf uygulamaya ve kontrole bal maliyetam.

e. Yetersiz Yeteneklerden (Beeri ve Maddi)Kaynakl Problemler:

Alcnn i gcnn tecrbe eksiklii ve endstri seviyesinde ihtiya duyulan gerekliyeteneklerin eksiklii,

Alc tarafn srete yer alan personelinin eitim eksiklii,

Yeni teknolojinin renilmesi ve asimile edilmesi iin alc firmann tevik sistemlerininolmamas,

Alc firmann zmseme kapasitesinin dkl ve arttrc tedbirlerin alnmasnadair beceri eksiklii,

Alc ve verici personel arasnda etkili bir iletiimi salayacak dil bariyerleri ve ilgili bilgilerin etkili bir ekilde geii ve asimilasyonukonusundaki kstlamalar.

Bilinli dokman talebinde bulunamama ve bunun tamamen vericinin eline braklmas

f. Etkisiz Ynetim Kaynakl Problemler:

st ynetimin proje iin taahht edici ve grnr destek eksiklii,

st ynetimin edinilecek teknoloji tipi, teknoloji transferine ilikin demeler ve tevikler konularnda verilen karar iin ynlendiricilik eksiklii ve bilgi akna ilikinaraclk rol yetersizlii,

33

alma metotlarnda ve pratiklerinde, alc ve verici yneticiler arasndaki farkllklar,

Teknolojilerin sahiplii iin kiisel ve organizasyonel rekabet ve burada kefedilmedi sendromunun varl ,

st ynetimin projenin bandan sonuna kadaryakn alacak alc ve verici personeli tanmlama ve yetkilendirme baarszl.

5.TEKNOLOJ YNETM YETENENNLLMES

rgtler srdrlebilir rekabet stnl ilehayatta kalabilirler. Srdrlebilirlik ise deien ive d evre koullaryla ve bu koullara uyumsalayabilme ile dorudan ilikilidir. CharlesDarwin'in nl sz bu konuyu ok net ortayakoymaktadr:

Evrim srecinde hayatta kalan tek tr engl ya da en akll olan deil deiime enyatkn olandr.

Srdrlebilirlik ve hayatta kalma dinamizmiartrr; dolaysyla da kaynaklar deienkoullara uygun olarak kullanmay ve kazanlanyeteneklerin de dinamik olmas gerekliliini ifadeeder. Srdrlebilir rekabet avantaj iin sreklirenme, srekli geliim ve srekli yenilik temelgereklilikler olarak ortaya kar. Bu srekliliinkklerinde de srekli iyiletirme mant yer alr.ekil 11, disiplinli uygulanmas halinde kurumlaraok nemli faydalar ve avantajlar yaratan srekliiyiletirmenin temeli olan PUK dngsnanlatmaktadr. Bu dngnn byk, kk tmkurumlarca tm srelerde kullanlmas zelliklenerilir.

KOBlerin hayatta kalmak iin srekli deien ive d evre koullarnda rekabet avantajlarnnce elde etmeleri ve sonra da srdrmelerigerekmektedir. Bunun iin sahip olduklarkaynaklar ve yetenekleri iyi ynetmeleri gerekir.

5. TEKNOLOJYNETMYETENENNLLMES

ekil 11 : Srekli yiletirme PUK Dngs

yi ynetim, ynetime ilikin faaliyetlerin, eylemlerinya da gncel deyimle 'SRELER'in iyi tanmlanmetkili ve verimli uygulanmalarn zorunlu klar. nekan ynetim alanlar: Stratejik Ynetim (StratejikYnetim Sreleri), Operasyonel ve DestekSrelerin Ynetimi, Bilgi Ynetimi, novasyonYnetimi ve Teknoloji Ynetimi olarak saylabilir.

ekil 12, bu temel ynetim srelerini grsel olarakifade etmektedir25.

25 Tunay A.& KI A., Proposing a Model To MeasureTechnology Management Capability : A Pilot Application inDefense Sector, Proceeding Book, 1st InternationalInterdisciplinary Social Inquiry Conference, 17 - 21 June 2012,Bursa, Turkey, S: 1471 - 1478

PLANLA

UYGULA

KONTROLET

NLEM AL

P

K U

34

KOBlerin ncelikle i yapma biimlerini ortayakoymas, yani srelerini tanmlamas, bu srelerianlaml btnler halinde ifade etmesi veorganizasyon yaplarn da bu sre guruplarnauyumlu hale getirmesi nerilir. Bylelikle hemstandartlama, hem de rgtsel renmeye zeminhazrlanm olur. Sonrasnda ise ilgili srelerin iyiynetilebilmesine ynelik dinamik yeteneklerinsrekli gelitirilmesi ve srekli iyiletirilmesiylerekabet stnl salamak ve srdrmekmmkn klnabilir.

Gregory'nin Teknoloji Ynetim Sreleri olaraktanmlad be sre de deer zincirini esasalan ve teknoloji ynetim sreleri olarak zelodak lan lan sre le r btnn i aretetmektedir. Bu be srece renme sreleriya da daha geni kapsaml olarak bilgi ynetimsreleri eklemlenebilir. Srekli iyiletirmeyaklam dikkate alndnda da Yenilik sreleride ele alnabilir ve irketin politika ve stratejisreleriyle de btnleme salanarak ynetimetkililii ve verimlilii ile rekabet avantajyaratlabilir.

Ynetim eylemleri ya da sreleri, kurumunhedefledii amalara ulamak iin kaynaklar ileyeteneklerin etkili ve verimli, dier bir deyile iyiynetilmelerine odakldr. Kaynaklar ve yetenekleraslnda srelerle iyi ynetilirler ve srekliiyiletirilirler. Sre ynetimi ve iyiletirilmesiyaklam rekabet stnlnn temelinde yeralmakta, sonuta faydalanclar iin deeryaratlmaktadr. Deer yaratma denince de MichaelPorter' n deer zinciri yaklam etkili ve verimliynetim ile rekabet avantaj yaratma kavramlarnnmerkezi olarak grlmektedir. ekil 13 Porter' njenerik deer zincirini gstermektedir26.ekil 12 : Ynetim Sreleri

Kurumsal styapSreleri

Stratejik Altyap /Planlama Sreleri

OperasyonelSreler

Tekn

oloj

i Yn

etim

Sr

ele

ri

Bilg

i Yn

etim

Sr

ele

ri

nov

asyo

n Y

net

imi

Sre

ler

i

Des

tek

Sre

ler

i

26 Porter M.E. (1985). Competitive Advantage. NY: Free Press

ekil 13 : Porter'n Deer Zinciri

irket Altyaps

DatmLojistii

nsan Kaynaklar Ynetimi

Teknoloji Gelitirme

Tedarik

Operasyonlar Pazarlamave Sat HizmetTedarikLojistii

MarjD

este

k Fa

aliy

etle

riTe

mel

Faa

liyet

leri

35

5.1. Teknoloji Ynetim Yetenei - Sreler

Teknoloji Ynetim Yetenei tanmndan hareketle,bilgi ynetim yeteneinin, yenilik ynetmeyeteneklerinin yan sra yukarda saylan be temeleylem(sre)in ynetilmesi iin gerekli yetenekifadesi yaln olarak kullanlabilir. Teknoloji YnetimYeteneinin bileenleri olan be temel sre (betemel eylem) Tanmlama, Seme, Edinme,Kullanma ve Korumadr. Bu eylemler, 3. Blmdekapsaml olarak anlatlmt. ekil 14, Gregory'den a l nt lanan bu be temel srec iresmetmektedir27. Bu srelerin tek balarna bu

balk altnda ele alnmasnn yannda dier srelerve sre gruplar ile aralarndaki ilikilerin de srekliele alnmas faydal olacaktr.

Her ne kadar be temel sre teknoloji ynetimyeteneinin ekirdeini olutursa da stratejikynetim sreleri, bilgi ynetim sreleri, yeniliksreleri ile birlikte deerlendirilmeleri nerilir.

27 Gregory, M.J. (1995).

ekil 14 : Temel Teknoloji Ynetim Sreleri

birlikleri Pazar

Patentler

BilimselVeritabanlar

MterilerRakipler

Yetenekler

birlikleri

Teknoloji

evre

Devre

Kullanmarn planlama,bakm, satlar

Korumarn ve sre

sahiplii,yasal ilemler

TanmlamaA veritabanlar tarama

SemeStrateji, rekabet analizi,

teknoloji-rnyrngeleri

EdinmeArGe, organizasyonelrenme, ibirlikleri

36

5.2. Teknoloji Ynetim Yetenei - lek

Teknoloji Ynetim Yetenei iin temel alnabileceklek, gnmzde pek ok rnei bulunan ilgilisrelerin olgunluk seviyesinin tespitidir. Bu amaladeerlendirilen srecin olgunluk seviyesi 1-5 arasbir puan verilerek kaydedilir. Puan vermek iinaadaki lek Tanm, temel puanlamareferans rehberi olarak alnabilir.

lek Tanm:

1. Tanmsz: Sre(ler) tanml deildir. Sorgulanan sre, sadece bir dizi zel faaliyetile ifade edilmektedir Faaliyetler her uygulamadafarkllklar gstermektedir. Srecin performansve baars bireysel aba ve kahramanlklara baldr, sistemlere deil.

2. Ksmen Tekrarlanabilen: Srelerin ak ksmen tekrarlanabilir niteliktedir, sreler sadecefonksiyon snrlar dhilinde tanml ve bilinir durumdadr.

3. Tanml: Sre(ler) tanmldr. Standarttr. Srelerin ak dokmante edilmitir ve herkesebilinmektedir. Tm sreler ve sreler aras ilikiler tanmlanmtr ancak ynetim hedefleriile sre hedefleri arasnda kopukluklar vardr.

4. Ynetilen: Sre(ler) ynetilebilir durumdadr.Sreler ve sreler aras ilikiler tanmlanmtr.Srelerin performansn izleme ynnde performans gstergeleri belirlenmekte, bu gstergelere dayal srelerin performans analizedilmektedir.

5. Verimli Kullanlan: Sre(ler) verimli kullanlabilir, optimize edilebilir seviyededir. Sre performansna ilikin geri bildirim ve

yaratc yaklamlara dayal srekli iyiletirmeleryaplmaktadr. Srecin srekli geliimi, sretenve rehber konumundaki yeniliki fikir veteknolojilerden gelen niceliksel geri bildirimler ilesalanmaktadr.

Puanlar her bir srecin olgunluk seviyesini gsterirve istenirse belirli gruplar altnda toplanp gruportalamalar cinsinden de ifade edilebilir. Hattatm srelerin olgunluk seviyesi ortalamas ya datoplam da alnabilir. Bu ilem her yl tekrarlandtakdirde yllar itibariyle geliim de izlenebilir ve buynyle oluturulan lek, bir z deerlendirmearac olarak da kullanlabilir.

37

5.3. Teknoloji Ynetim Yetenei - lme /Yntem

Teknoloji Ynetim Yetenei lmne ilikinKOBnin izlemesi gereken temel admlar u ekildesralanabilir :

A1. KOBnin tm paydalarnn tanmlanmas:Mteriler, alanlar, Hissedarlar, Tedarikilerve birlii Yaplan Kurulular, Toplum ve evre.

A2. KOBnin inde yer ald pazarn/sektrntanmlanmas

A3. KOBnin Misyon ve Vizyonu

A4. KOBnin Ana/Alt Hedefleri

A5. KOBnin i yapma biimini tanmlayan TMSRELERnin tanmlanmas

A6. A5'te tanmlanan sreler ierisinden KOBnin Teknoloji Ynetim Srelerinin tanmlanmas/detaylandrlmas, sre hedeflerinin konulmas

A7. Sre hedeflerinin, blm hedeflerine indirgenmesi

A8. Departman ve blm hedeflerinin bireyselhedeflere indirgenmesi ve Performans YnetimSistemlerine aktarlmas

A9. lek tanmnda verilen sre olgunluk seviyelerine gre istenirse (nerilir) tm srelerinveya yanlzca Teknoloji Ynetim Srelerinin olgunluk seviyelerinin uzmanlarca (KOB yneticilerince) bireysel ya da ekip olarak llmesi. Bu lmn ylda bir kez yaplmas ve yllar itibariyle geliiminin izlenmesi.

Tablo 2'de rnek bir lm formu verilmektedir.Ancak her bir KOBnin kendi i yapma biiminitanmlad kendi zgn srelerini listeleyip lmesi nerilir. Olas btnsel sre listesi rnekolarak aaya listelenmitir.

Olas Kurumsal Sreler:

Kurumsal styap Sreleri

Vizyon, Misyon, Deerler, Politikalar, Paydalikileri, Teknoloji ngrleri

Stratejik styap (Planlama) Sreleri

Stratejik Planlama, Planlama, Bteleme,Performans Ynetimi, Proje Ynetimi

Operasyonel Sreler

Destek Sreler

Teknoloji Ynetimi Sreleri

Bilgi Ynetimi Sreleri

Yenilik Ynetimi Sreleri

Sre lm yaplrken zellikle 3 ve yukarspuan verilebilmesi iin srelerin iyi tanmlanmolmas, 4 ve yukars puan verirken de srelerinperformans gstergelerinin llyor olmas,srelerin verilerle ynetiliyor olmas, srekliiyiletiriliyor olmas gerekmektedir. Btnleikolarak srelerin etkili ve verimli ynetilmeleriyalnzca srecin kendisi zelinde deil aynzamanda sreler aras konularn da zldgarantisini ortaya koyabilen bir ynetim tarzndaolmaldr.

Tablo 2 ve ncesinde sadece ana sre adlarverilmitir. Ancak detayl almalarda alt ve detaysreler de tanmlanp derinlik kazandrlabilir. Buher KOBnin kendisinin yapmas gereken verekabet avantaj salayacak yetenekleringelitirildii bir yapya doru gelitirilebilir.

Sreler tanmlanrken dikkat edilmesi gerekenkonular: Srecin sahibi veya sorumlusunun vesrecin uygulayclarnn belli olmas, srecin girdive ktlarnn, mteri ve tedarikilerinintanmlanm olmas, alt/detay sre ve eylemlerininbelirlenmesi, snrlarnn iyi izilmesi(balang vebiti aktiviteleri/eylemleri), performans gstergelerii le hedef ler in in bel i r lenmi o lmasd r .

38

Tablo 2 : Sre lm Formu rnei

1 Kurumsal st Yap Sreleri 1 2 3 4 5

Misyon ve Deerlerin Belirlenme Gelitirme Sreci

Vizyon Gelitirme ve Gncelleme Sreci

Politika Belirleme ve Paylam Sreci

Teknoloji ngrs

2 Stratejik styap(Planlama) Sreleri 1 2 3 4 5

Stratejik Planlama (irket Stratejisi Gelitirme ve Kurumsal Performans)

Stratejik Pazarlama (Pazar ekmesi)

Teknoloji Stratejisi Gelitirme (Teknoloji tmesi)

Proje Ynetimi Sreleri (Proje Balatma, Planlama, cra Etme, Kontrol,

Sonlandrma (renme dahil)

planlar ve btelerinin oluturulmas, kurumsal performans ynetimi

3 Teknoloji Ynetim Sreleri 1 2 3 4 5

Tanmlama

Seme

Edinme

Kullanma ve stifade Etme (Ticariletirme)

Koruma

4 Bilgi Ynetim Sreleri (Bilgi Kefi, Yakalama, Paylama, Uygulama) 1 2 3 4 5

5 Yenilik Sreleri (Fikir Oluturma, Olurluk ncelemesi, Proje Seimi, Uyg.) 1 2 3 4 5

1- Tanmsz

2- Ksmen Tekrarlanabilen

No irketinizdeki Sreler 3- Tanml4- Ynetilen

5- Verimli Kullanlan

39

6.TEKNOLOJ YNETM ARALARINDANRNEKLER

Teknoloji ynetimi eylemleri gerekletirirkenkullanlmak zere pek ok ara ve yntemdenfaydalanlabilir. Bu aralarn birou, stratejikynetim, bilgi ynetimi, toplam kalite ynetimigibi farkl disiplinler kapsamnda gelitirilmiolmasna karn teknoloji ynetimi eylemlerikapsamnda da ele alnabilir.

Bu kitapkta ele alnan model ve aralar, KOBlertarafndan uygulanabilirlikleri olan, ok bykmaliyet ve organizasyonel yaplanmalargerektirmeyen aralardr. Aklanan model vearalarn, genel olarak sahip olduklar sistematiin,faydalarnn ve ktlarn anlalmas hedeflenmitir.KOBler, bu aralarn uygulanma ekillerini kendiimkn ve kabiliyetlerine gre zelletirebilirler.Teknoloji Ynetim srelerinde kullanlabilecekara/teknikler ok olmakla birlikte, bu kitapktarnek oluturmak maksadyla her bir eylem iin1-2 ara genel olarak tantlmtr.

6.1. Tanmlama Eylemi iin KullanlabilecekAralar

Teknoloji tanmlama eylemi, gelimekte olan veyamevcut teknolojilerin tespit edilmesi, buteknolojilere ilikin bilgi toplanmas, analiz edilmesive deerlendirilmesi suretiyle, firma iin kritikteknolojilerin tanmlanmas srecini kapsayaneylemdir. Bu eylem kapsamnda, ok sayda modelve aratan faydalanlabilir; sz gelimi, patentanalizi sayesinde yeni teknolojiler hakknda bilgitoplanabilir, bibliyometri ile akademik yayn veritabanlarnn analizi yaplabilir, ya da teknolojiolgunluk seviyesi deerlendirmelerine imkn verenS-erisi gibi yntem ve aralar kullanlabilir.

Bu blmde, KOBlerin kolayca uygulayabileceietkin bir yntem olarak Kyaslama (Benchmarking)teknii tantlmaktadr.

a.Kyaslama (Benchmarking)

Kyaslama (Benchmarking), firmann kendistratejilerini ve performansn, en iyi olanlarlakarlatrarak lebilmesini salayan bir tekniktir28. lmenin hedefi, firmann gelitirmek istediiyeteneklerinin ne derecede kuvvetli olduununtespit edilmesi, nasl glendirileceininaratrlmasdr. Teknoloji tanmlama eylemikapsamnda uygulanabilecek olan kyaslamateknii, firmann teknolojik gelimelerden haberdarolmas, teknoloji gelitirme stratejileri ile firmanndier stratej i ler inin nas l uyumlu halegetirilebileceinin anlalmas gibi nedenlerleuygulanabilir.

Kyaslama yaplacak olan en iyiler, rakiplerveya ayn sektrden baka firmalarla snrl deildir,akas en iyiler iin sektr veya lke snryoktur. Firma, kendisinden ok farkl bir alandafaaliyet gsteren bir baka firmadan veyakurumdan yeni eyler renebilir, kendi sektrndeortaya koyabilecei yenilikler iin yeni teknolojilerifark edebilir. Yaratc ve muhakeme yetenei olankimi iletmeciler, farkl alanlardaki uygulamalarkendi alanlarna baaryla uyarlayabilirler. Bukonuda en ok rnek verilen olay, Henry Ford'un,gnmz otomotiv retiminin bel kemii olankonveyr projesini, bir kesimhane gezisi sonrasgelitirmesidir. Kesimhanedeki rn akn,otomotive uyarlayan Ford, aslnda, kyaslamatekniinin snrlar olmadn; herhangi bir sektr

28 American Productvity and Quality Center, Bencmarking,2001.

6. TEKNOLOJYNETMARALARINDANRNEKLER

40

ve endstri kolunda faaliyet gsteren bir firmaylakyaslama yapldnda bile faydal sonular eldeedilebileceini aka gsteriyor. Nitekim1980'lerden bu yana Xerox gibi byk firmalarkyaslama tekniini uygulam ve sistematik halegetirmilerdir.

Kyaslama, taklit etmekten te, kendi ihtiya veolanaklarna bal olarak uyarlama yapabilmeimkn tanr. Nasl en iyi olunur, nasl rekabetavantaj kazanlr, hangi teknolojiler baaryagtrebilir gibi sorular kyaslama tekniinin desteiile yantlanabilir.

Kyaslama, sadece bir karlatrma teknii deildir;ayrca sorgulamay ve renmeyi de balatr. Eerfirma, iinde olduu iletme evresinde amalarnauygun en iyi uygulamalar anlayacak ekilde birbilgi havuzu oluturarak kyaslama yaparsa, bellibir sre sonra, dier firmalara bakmadan

performans artlar da salayabilir. Hatta kendisitercih edilen bir kyaslama kayna haline gelebilir.

Her firma, kendi ihtiyalarna gre kyaslama sreciyaratmal ve ynetmelidir. Genel olarak kyaslamatekniinin temel admlar Planlama, Veri toplama,Veri analizi, Uygulama ve Kontrol 'dr.

1. Planlama aamasnda, kyaslamann kapsam,grev dalm, kimlerden yardm alnaca, hangikaynaklarn kullanlaca belirlenir. Kyaslamaekibinde, planlanan sre erevesinde uzmanlkseviyesi yksek personelin yer almas beklenir. teyandan, kyaslama kapsamnda, firmann kaynaklarve imknlar gz nne alnarak snrlarn rasyonelbir ekilde izilmesi gerekir.

2. Performans lmne il ikin VerininToplanmas temelde iki ekilde yaplr: firma dkurumlarn hali hazrda toplam olduu veriden

ekil 15 : Kyaslama Admlar (Yazarn resimlemesidir)

PlanlamaVeri

ToplamaVeri

AnaliziUygulama Kontrol

41

yararlanlabilir veya firma kendi imknlaryla veritoplar. Ne ekilde edinilirse edinilsin, kyaslamaerevesinde ihtiyaca ynelik olarak teknik bilgiler,mali veri, ynetim uygulamalarna ilikin bilgiler,kar-zarar tablolar vb. toplanan tm bilgilersistematik bir ekilde derlenir.

3. Veri Analizi kapsamnda, firmann sahip olduuperformans gstergeleri ile en iyiler arasndakifarklar, benzerlikler saptanr. Verinin uyumsuzluuveya karlatrma yapmaya elverisizlik gibisorunlar, veri dntrme teknikleriyle giderilir.

Veri analizinin nemli bir boyutu da, firmannkendisine performans hedefleri koymasdr.Konulan hedefler, tam olarak ulalmak istenenhedefi tanmlayc, llebilir ve gereki/eriilebilirolmaldr.

4. Uygulama aamasnda, kyaslama almas ilefark edilen farkl yaklamlar, grlen yeni

teknolojiler, yeni uygulamalar firmann kendi isrelerine yanstlmaktadr. zellikle KOBler,yeniliklere uyum salama, esnek zmler retmekonusunda byk firmalara gre daha avantajldr.

5. Kontrol aamas, uygulamann yaplananalizlerle uyumuna ve uygulamann etkinliineodaklanr. Kyaslama srecinin uygulamaaamasnn salkl bir ekilde yerine getirilmesi,almann rgt geneline yaylmas, etkin birKontrol ile mmkn olacaktr.

Kyaslama almas, kontrol aamas ile sonbulmaz. Bu alma srekli hale getirilip, yenikyaslama almalarnn balatlmas, teknolojiizlemenin de srekliliini salayacaktr. Kreselrekabet nedeniyle kurulular, teknik ve hizmetkonularnda statik deil dinamik deiimlerinolacan kabul ederek ie balamal ve bu dinamikdeiimi salayacak alt yapy salam ekildekurmaldrlar.

ekil 16 : Kyaslama kapsamnda toplanan veriler karlatrlabilir olmaldr (Yazarn resimlemesidir)

42

6.2. Seme Eylemi iin Kullanlabilecek Aralar

Doru teknolojilere yatrm karar verme, doruteknolojileri gelitirmek amacyla kullanlabilecekolan aralar, daha ok matematiksel karar vermeteknikleri, toplam kalite ynetimi aralardr. Bukitapkta, KOB ler taraf ndan zevkleuygulanabilecek ve ok ynl bir teknik olan KaliteFonksiyon Gerimi ele alnacaktr.

a. Kalite Fonksiyon Gerimi (Quality FunctionDeployment)

Kalite Fonksiyon Gerimi (Quality FunctionDeployment), mteri beklentilerini ortaya karmakve bu beklentileri gereki bir ekilde rntasarmna yanstmaya odaklanm bir aratr29.Temel felsefesi:

I. Mteri istek ve beklentilerini, sadece bugndeil gelecekteki ihtiyalar da tespit edip nem srasna koymak,

II. Firmann rekabet avantaj salayabilecek teknoloji ve rn tasarmna ynlenmesini salamak,

III. Rakiplerle rn kyaslamas yapmak,

IV. Firma iindeki farkl departmanlarn, uzmanlklarn farkl bak alarn bir araya getirebilmek.

Mterinin beklentileri ile rekabet avantajsalayabilecek olan teknolojilerin uyumlu bir ekildetasarma dntrlmesi anlatmaya altmzsistematikler ve metotlar kullanlmad takdirdezor bir itir. Kazan getirmeyecek olan mteribeklentilerini rne eklemek veya mterininbeklentilerini karlayamayacak teknolojilere yatrmyapmak, firma kaynaklarnn yanl kullanlmasnayol aar. Kalite Fonksiyon Gerimi, doruteknolojileri seerek mterinin gerek beklentilerini

ve alm glerini karlayabilmek iin pratik olarakuygulanabilecek nemli bir ara olarak yllardrbyk firmalar, ok uluslu irketler tarafndankullanlmaktadr.

Mterinin gerek ihtiyac, aslnda kendisinin deifade edemedii, ancak rn olarak kendisinesunulduunda byk memnuniyet uyandranihtiyalardr. Bu ihtiyacn tespit edilmesi ve buihtiyaca ynelik rn gelitirilmesi ise nemli birfark yaratr.

Mterinin gerek ihtiyacn tespit etmek, firmannkaynaklarn doru bir hedefe ynlendirerek verimlibir rn gelitirme srecini ve rn gelitirmesonras rn zerinden yaplacak dzeltme veiyiletirmelerde azalmaya yol aar. Kalite FonksiyonGerimi sayesinde, doru alana ynelmek, doruteknolojileri semek ve doru zamanda teknolojiyikullanmak mmkndr.

Kalite fonksiyon gerimi uygulamas, temel olarak3 basit admdan oluur:

I. Mteri Tanmlama, Takm Kurma ve rnerevesini Tanmlama: Hedef mteri kitlesininbelirlenmesi, net hedeflerin ve net ihtiyalarnortaya konulmas iin en temel admdr. Eermteri kitlesine karar verilmezse, rnn temelzelliklerine karar verilmesi ok g olur. Mterikitlesi tanmlandktan sonra, kalite fonksiyongerimi uygulamasnda rol alacak olan takmyeleri seilir. Farkl departmanlardan seilen takmyelerinin belli bir say snr yoktur. Ancak, farkluzmanlklara sahip olmalar, almay zenginletirir.Tanmlanacak olan rn erevesi ise sz konusurn gelitirme almasna nelerin dahil edileceinekarar verilmesidir. Detayl rn tanm bu aamadayaplmaz, sadece odaklanlacak olan rn veyarnlerin neler olacann erevesine karar verilir.

43

II. Mteri htiyalarnn Ortaya Konulmas:Anketler, mteri ziyaretleri, mteri altaylar,sat sonras raporlar, rn denettirme ve gzlemgibi birok yntemle mteri ihtiyalar belirlenebilir.Belirlenen ihtiyalar, takm yelerinin grleri ilencelik srasna dizilir. ncelik sras, mteriasndan ihtiyacn nem deerlendirmesinebaldr.

III. Kalite Evinin izilmesi: Kalite evi, KaliteFonksiyon Gerimi uygulamasnn ematize edilmihalidir. izilen ema bir eve benzedii iin KaliteEvi olarak adlandrlmaktadr. Bu evin en nemlibileenleri, mteri ihtiyalarnn nem derecesinegre sralanmas, bu ihtiyalar karlayabilecekolan rn fonksiyonlar veya zellikleri, mterininbu fonksiyonlara sahip olan rnleri ne lde

beendiinin tespit edilmesi ve bu fonksiyonlarasahip rnlerin teknik olarak kyaslanmasdr. Herbir zelliin, beeninin, nem derecesinin saysalbir ifade ile temsil edilmesi, aradaki farklarn kolayanlalmasn salar.

Takm yeleri bu emay kendi grleridorultusunda oluturup, hedef olarak gelitirilecekolan rnn teknik zelliklerini ortaya koyabilirler.Bu uygulama sonucunda, ilgili teknik zelliklerisalayabilecek veya destekleyebilecek olanteknolojilere yatrm yaplmas karar verilebilir.

29 Akao, Y, Quality Function Deployment QFD, IntegratingCustomer Requirements into Product Design, ProductivityPress, 1990.

ekil 17 : Kalite Evi (Yazarn resimlemesidir)

MteriBeklentileri(htiyalar)

FonksiyonlarAras likiler

MterininBeenisi

rnFonksiyonlar

TeknikKyaslamalarve Hedefler

1: ok kt2: Kt3: Orta4: yi5: ok iyi

1: Zayf liki3: Orta liki5: Kuvvetli liki

htiya 1

htiya 2

htiya 3

0.6

0.2

0.2

x x

x

x

x 1

2

4

3

4

2

3

0

3

5

4

3

A firmasnn fonksiyonel zellii

B firmasnn fonksiyonel zellii

Bizim hedefimiz

Mteri htiyalar nemDerecesi

rn

Fo

nks

iyo

nu

1

l Birimi

r

n F

on

ksiy

on

u 1

r

n F

on

ksiy

on

u 1

r

n F

on

ksiy

on

u 1

kg m c N

1

15

3H

edef

imiz

B F

irm

asn

n

rn

A F

irm

asn

n

rn

Biz

im

rn

44

6.3.Edinme Eylemi iin Kullanlabilecek Aralar

Edinme eylemi kapsamnda, karar matrisleri arlklolarak kullanlabilmektedir. zellikle, teknolojiedinme stratejilerinin seimi iin gelitirilenmodellerden Teknoloji Edinme Kaynaklar Matrisive Teknolojinin Dardan Edinimi in Karar Matrisibu kitapkta tantlmaktadr.

a. Teknoloji Edinme Kaynaklar Matrisi

ekil 18de grlen matris teknoloji kazanmmekanizmalarn, hem potansiyel yeni teknolojikyetenekler hem de sorumluluk seviyesi asndansemede ve anlama da yardmc olur30.

Teknoloji edinimi iin oluturulmu bu matrisfirmalara teknoloji ediniminde karar verme veyamevcut durumda hangi tr edinme kaynaklarnn

rasyonel olduunu gstermesi asndan faydasalamaktadr. Matrisin sol altndan balanacakolursa; firmann taahht edebilecei kaynak miktarve yeni teknoloji iin yetenek potansiyelinin dkolduu durumlarda, teknoloji edinimi bykolaslkla gereklemeyecek, firma gelecekdnemler iin sadece teknoloji izleme srelerigerekletirecektir. Biraz daha yukarya ve saadoru ilerlendiinde, teknoloji izlemenin tesinde,teknolojiye olan ihtiyaca dayal olarak firmatarafndan baka kurumlara kontrat ile ArGeyaptrma veya dier firma/kurumlardan tam yetkiyesahip olunmayan lisanslama yolu ile teknolojiedinimi gerekletirilecektir. Bu tr teknoloji edinimyntemlerinin firma iin zgn yeni yetenekleringelimesine olanak salamalar beklenmez.

ekil 18 : Teknoloji Edinme Kaynaklar Matrisi (Leonard B.D. (1995)'den uyarlanmtr.)

Yeni Teknolojik Yetenek in Firma Potansiyeli

Lisanslama (Tam Yetki Kazanlmayan)

YksekDk

Y

ksek

D

k

Taah

t

Edile

n K

ayn

ak

Teknoloji zleme

Ar-Ge Kontrat

Ortak Gelitirme

Lisanslama (Tam yetki kazanlm)

Ortak Giriim

irket Satnalma/Birleme

45

Firmaca taahht edilen yatrmlar ile yeni teknolojikyetenek potansiyelinin bir miktar daha yksekolduu ksmlarda ortak gelitirme, edinim iin birseenek olarak belirmektedir. Bu yntemkanlmaz olarak bir firmadan dierine bilgiaktarmna neden olacak ve yeni yeteneklerinortaya kmasn salayacaktr.

Byk yatrmlarn gerekleebildii, firmann yeniteknolojik yetenek potansiyelinin yksek olduudurumlarda ise ortak giriimler ve irket satnalmalar/birlemeler yeni teknolojileri edinmek iinuygun yntemlerdir. Bu yntemler, yeni ekirdekyeteneklerin kazanmnda asl yntemler olarakbelirmekte fakat maliyetleri yksek olmaktadr.Fakat bununla birlikte, zellikle yeni bir irket satnalmann yarataca byme ve ynetilme glgz ard edilmemelidir.

b. Teknolojinin Dardan Edinimi in KararMatrisi

ekil 19da grlen matris, teknoloji yatrm/edinimstratejilerini teknolojinin stratejik nemi veteknolojiye ainalk seviyesine dayandrlaraksemede yardmc olur.

Sol alt keden balayarak saat ynndeilerlendiinde; ilk kutuda (Kk Yatrm) grleceizere yatrm yapmak iin ok az sebep vardr.Birincisi teknolojinin stratejik nemi oldukadktr. Ayrca firmann bu teknoloji konusundabilgisi ok azdr. Bu ekilde pazarda rekabet etmekiin stratejik nemi daha byk teknolojilere ihtiyaolacandan matrisin bu ksmnda kalanteknolojinin nem seviyesi olduka dk olarakyer almaktadr.

Matrisin ikinci ksmnda ise firma ya da kurumunolduka aina olduu bir teknoloji var olmaklabirlikte stratejik nem olarak olduka dkseviyede yer almaktadr. Bu durumda sz konusu

teknolojinin uzman bir d kaynaktan edinilmesidaha mantkl grnmektedir. Bu durumdadardan edinim iin aday rgtler aratrlmaldr.

Matrisin sa st ksmnda yer alan teknoloji isefirmann ekirdek yetenekleri asndan oldukabyk neme sahip olduundan firma bu konudayatrm yapmaya karar verecek ve ArGe paynarttracaktr. Firmann bu ekilde kurum ii ArGe'yebavurmas onun ekirdek yeteneklerini da fazlabaml kalmadan gelitirmesine ve daha rekabetikonuma gelmesine olanak salayabilecektir.

Son olarak yetenek andan dolay stratejiknemi byk olan teknolojiler firma dndanedinilmeye allacaktr. Firmann bu teknolojikonusunda isel bilgisi yetersiz ya da gncelolmadndan bu konuda dardan yardm almakmantkl bir strateji olacaktr.

ekil 19 : Teknolojinin Dardan Edinimi in Karar Matrisi(Leonard B.D. (1995)'den uyarlanmtr.)

Dk Yksek

D

k

Y

ksek

TeknolojiyeFirma indeki

Ainalk

D Edinimin Adaylar

DahiliAr-Ge

HaritenEdinim

KkYatrm

Stratejik nem

30 Leonard-Barton, D., Wellsprings of Knowledge: Buildingand Sustaining the Source of Innovation. Boston: HarvardBusiness School Press, 1995.

46

6.4.Kullanma Eylemi iin KullanlabilecekAralar

Edinilen teknolojinin, rn veya hizmet olarakmterinin kullanmna sunulmas ve ekonomikkazancn elde edilmesi faaliyetidir. Pazarlama,fiyatlandrma, etkili bir sat ynetimi, reklam vedatm, rekabet avantaj elde etmek iin firmadamutlaka yerine getirilmesi ve organize edilmesigereken faaliyetlerdir. Tek bana teknolojigelitirme ve teknolojiyi retme, pazarda iyi biryer yaratmadan firma iin nemli bir avantajyaratmaz. Bu nedenle, teknoloji ynetimi eylemleriarasnda nemli bir yer tekil eden KullanmaEylemi, zellikle, pazarlama stratejilerinde kullanlaneitli modellerden yararlanlarak yerine getirilebilir.Bu modellerden birisi olan Pazar ekicilii / irketKapasitesi Portfy Matrisi bu kitapktatantlmaktadr.

a.Pazar ekicilii / irket Kapasitesi PortfyMatrisi

ekil 20de zetlenen bu model, firmann rekabetipozisyonu ve girecei pazarn ekicilii kriterleriniesas alarak strateji retilmesine yardmc olmakmaksadyla kullanlmaktadr31. Bu modele gre,firmann rekabeti pozisyonu, greceli olarakGl, Orta ve Zayf olarak kategoriye ayrlr.Firma kendi z deerlendirmesi ile rekabet ettiialanda hangi pozisyonda yer aldna karar verir.Ayn ekilde, rekabet stratejisini oluturaca ilgilipazarn ek