ispit razvoj naselja

7/31/2019 Ispit Razvoj naselja

1/6

1. Osnovne karakteristike naseljaKULTURE LEPENSKOG VIRA ?

- Kultura Lepenskog Vira nastala je pre 7000 godina pne. i trajala je do pre 5500 godine pne., i predst jednu od najsloenijih kultura praistorije.

- Kultura Lepenskog vira razvila se je na prostoru dananjeg erdapa, o emu nam svedoe arheolistraivanja na tom podruju.- Najstariji ljudi ove kulture ve su iveli u naseljima, i to u zajednicama od 2 4 porodica. NaseLepenski vir, Vlasac, Padina, Hajduka Vodenica, Ikona, Kladovska skela...

- Gradili su naseobine po utvrenom obrascu, i usavrili su izradu alata i oruja.- Nalazi upuuju na postojanje privatnog vlasnitva, drutvene hijerarhije, religije i umetnosti.- Sam Lepenski vir predstavljao je gusto izgraeno naslelje uz obalu Dunava, povrine oko 1500m

nekoliko stotina stanovnika.- Poredak u izgradnji grupisanju kua ukazuje na protourban karakter naselja. Prisutan jedan isti tip k

kosouglog oblika (45 -60), okrenute proeljem ka istoku i Dunavu.- Kosougla mrea priblino paralelnih prolaza ulica. Deo njih vodi ka centralnom irem prostoru, tr

otvorenog ka Dunavu, sa najveom zgradom u zaelju, to ukazuje na moguu drutvenu funkciju zgrsamog trga.

2. Osnovne karakteristike naseljaSTAREVAKE KULTURE ?

- Pokretne zemljoradniko stoarske zajednice, se oko 5000 godina pne. sa centralno balkanskog pod probijaju dalje ka jugu, do Egejske Makedonije i Tesalije, preuzimajui odreena znanja i nastarosedeoca (ubrenje zemljita, navodnjavanje...).

- Po povratku dela stanovnitva u zemlju maticu, kultura na teritoriji Srbije poinje da se menzemljoradniko stoarske zajednice gube svoju raniju pokretljivost i ostaju generacijama vezane zanjive i panjake, tu podiu i trajna naselja i umesto koliba poinju da grade kue.

- Na teritoriji cele Srbije dolazi do uveanja broja naselja. Ona niu na, do tada, nenaseljenim podru Naselja menjaju i svoj obim i veliinu, i esto broje i po nekoliko stotina itelja.

- U Starevakoj kulturi, kue su podizane jedna pokraj druge, na malom rastojanju. KUe su im pravougaone ili trapezoidne osnove i vertikalne zidove od pleteri, oblepljene blatom izmeanim s plevo

- Potpuni nedostatak svetilita u naseljima starevake kulture, pokazuje da su tokom srednjeg nenatprirodne sile potovane na mestima za koja su neposredno vezane (njive, livade, pored reke...).

3. Osnovne karakteristike naseljaVINANSKE KULTURE ?

- Vinanska kultura je naslednica tradicionalne, starevake kulture. Oko 4400 godine pne., rarazjedinjena starevaka etno kulturna grupa, opet se okupila u zemlji matici, na plodnim poljima pMorave, Dunava i Tise, i tu preobrazilaiz osnova svoju kulturu.

- Naselja iz Vinanske kulture, koja su do danas otkrivena su : u okolini Beograda (Vina, Banjica, arkokolina Vrca (Potporanj, Mesia kanal); pored Tamia (Baranda); Tise (Aradac)...

- Sva ova naselja su zbijenog tipa i imaju izgled uorenih sela. Kue su nadzemne, s dvoslivnim krovuvek su orijentisane u istom smeru, najee SI JZ, a razdvojene su prolazima irine 1,5 2,5m.

- Drvo i glina, izmeana s plevom, i dalje se koriste kao osnovni materijal za izgradnju kua. Graev postupak obogaen je nizom novih detalja : nivelisanjem zidova, ukraavanje fasada...

- Osnove kua su i dalje pravougaone, s tim to se sad osim zgrada s jednom podiu one s vie prostorija- Struktura ovih naselja ukazuje na nastanak rodovskih zajednica, a razlike koje se uoavaju u izgle

veliini pojedinih stanita na veu samostalnost domainstava.


2/6

4. Osnovne karakteristikeBRONZANOG i GVOZDENOG DOBA ?

- Dolaskom ljudi iz Anadolije i Panonije menja se slika Vinanske zajednice. Dolazi do asimilacije lj postepenog gubljenja tekovina vinanske kulture.

- Na tom prostoru, stranci, nosioci tzv. Salkuca Krivodol kulture, poinju sa upotrebom metala, poinje nova epoha ljudske istorije Bronzano doba.- Bronzano doba se u nauci smeta u vreme od 2000 1000 godina pne. i to je vreme kada preovlaupotreba metala za proizvodnju orua, oruja i nakita.

- Mesta gde najpre nastaje ova kultura su Banat Morika kultura; Srem - Vinkovaka kultSeverozapadna Srbija Beloti, Bela Crkva, Juno pomoravlje Bubanj Ham III Slatina.

- Nakon Bronzanog dolazi Gvozdeno doba i traje do 1. veka nove ere. To je period stapanja starosededoljaka nomada na tlu Srbije i kao rezultat toga nastanak novih plemena.

- Naselja su obino graena na uzvienjima pogodnim za utvrenja i odbranu. Ta mesta se i danas u nanazivaju Gradine.

5. Osnovne karakteristike naselja u perioduANTIKE ?

- Na Balkanskom poluostrvu, Rimljani su organizovali velike provincije : Dalmaciju, Panoniju, GoMesiju (dananja Srbija), Makedoniju.

- U provincijama su stalno bile stacionirane dve legije : IV Flavia u Singidunumu i VII KlaudViminacijumu (Kostolac).

- Vojni logori kastrumi, na granici (limesu), postali su take oko kojih su vremenom nikli gradovi, a rud banje i plodna zemlja, bili su u unutranjosti jezgra nastanka gradskih naselja.

- Gradovi su imali dosta zajednikih urbanistikih elemenata : bedeme oko grada, dve glavne ulice CaDekumanus, forum, javne graevine (bazilike, hramovi), stambene i trgovake delove, kupatila (termgroblja.

- Gradovi su bili povezani putevima iz privrednih ali i vojnih razloga.

6. TipologijeSEOSKIH NASELJA Srbije?

- Postoje 4 kategorije tipologija seoskih naselja :1.) Tipologija po genezi naselja;2.) Tipologija po urbano morfolokim strukturama naselja;3.) Tipologija po funkcijama naselja;4.) Tipologija po veliini naselja.

7. Tipologija seoskih naselja poGENEZI ?

- Ova tipologija razvrstava sva seoska naselja na :- planski nastala seoska naselja;- spoantano nastala seoska naselja;- uorena seoska naselja.


3/6

8. Tipologija seoskih naselja poURBANO MORFOLOKIM STRUKTURAMA ?

- Kriterijumi :1. Bruto gustina naseljenosti naselja;2. Mogunost ili nemogunost utvrivanja graevinskog rejona naselja;3. Veliina, struktura i meuodstojanja seoskih dvorita.- Na osnovu ovih kriterijuma sva seoska naselja se mogu razvrstati na :

a.) Razbijena seoska naeselja; i b.) Zbijena seoska naselja.

- Kod razbijenih seoskih naselja postoje :1.) Starovlaka podgrupa razbijenih naselja;2.) Ibarska podgrupa razbijenih naselja;3.) umadijska podgrupa polurazbijenih ili poluzbijenih seoskih naselja.

- Sva ova naselja su spontano nastala, tj. formirala su se bez ikakvog spoljnog uticaja.- Kod zbijenih seoskih naselja postoje:

1.) Razreeno zbijena podgrupa zbijenih naselja;2.) Potpuno zbijena seoska naselja.

11. Osnovne karakteristikePLANSKIH seoskih naselja?

- Postoje nekoliko osnovnih principa Planski nastalih seoskih naselja :1.) U nekim naseljima, pored stambenih ulica, projektovane su i ekonomske ulice;2.) U svim selima projektovani su i javni bunari u centralnim delovima, kao i krstovi u centru sela;3.) Objekti u dvoritimaprojektovani su jednoobrazno, vodei rauna o protivpoarnim merama

zgrade prekrivene slamom i trskom);4.) irine glavnih ulica iznosile su od 34 38m;5.) irine sporednih ulica 11 16m;6.) irine dvorita iznosile su od 23 29m, a dubine 143 190m;7.) Stambene i privredne zgrade pravljene se jedna uz drugu, na ivici parcele, uom stranom orijent

prema ulici;8.) Ova sela spadaju u razreeno zbijena;9.) Gustina naseljenosti se kree oko 20 30 st/ha;10.) Ovakvih planskih naselja ima oko 350;11.) Kasniji razvitak ovih sela i izgradnja novih (u 19. i 20.veku) prate ista obeleja Aleksandrov

12. Osnovne karakteristikeUORENIH

naselja?- Uorena naselja su nastala bez prethodno uraenih planova. Uoravanje je izvreno pod ingerencijom v- Razlikuju se 3 vrste uorenih naselja :-

1. Sremska uorena seoska naseljaa.) Javljaju se 2 glavne pravolinijske ulice koje se seku pod pravim uglom. Du ovih u

rasporeena su kuita. Tih naselja je i najvie; b.) Jednu pravolinijsku, seku pod pravim uglom, dve ili tri poprene ulice. Oko ulica

rasporeena kuita;c.) Tri zrakasto rasporeene ulice polaze iz jednog centra;

d.) Naselje je formirano oko pravolinijske ulice.


4/6

2. Mavanska uorena seoska naselja- Urbanistika struktura ista je kao i kod uorenih sremskih sela;- Razlika se ogleda u organizaciji kuita dvorita : za rzliku od sremskih naselja gde su objekti postav

uz ulicu, u mavanskim naseljima su slobodno postavljeni na parceli, to je bolje mogue.- Uorena naselja se razlikuju od ostalih tipova po tome to u njima nedostaju ma kakve slobodne pov

kao to su trgovi, utrina, javne povrine, ak ni kola ni crkva nemaju naroito odreen poloaj.3. Spontano uorena seoska naselja

- Saobraajnica je privlana za osnivanje kuita koja naseljavaju stanovnici iz okolnih sela i formvaroice.

- Kuita u ovim naseljima su manje pravilna jer nastaju proizvoljno. Ova naselja se esto nazivdrumskim naseljima.

13. Definicija i tipologijeSEOSKIH ATARA ?

- Seoski atar je teritorija sa tano utvrenim granicama koja pripadaju jednom selu. Atar obuhvata sva sezemljita, poljoprivredna, umska, neplodna, pod naseljem, vodotocima i putevima, kao i sve objekte i oinventar koji se nalazi na tom prostoru.

- Dva su osnovna kriterijuma za tipologiju seoskih atara :1. Prostorno urbanistiki kriterijum; i2. Agro ekonomski kriterijum.

1. Po prostorno urbanistikom kriterijumu, sve seoske atare moemo svrstati u sledee grupe, po:a.) Genezi (nastanku); b.) Veliini;c.) Kompaktnosti figure seoskih atara;d.) Udaljenosti granica atara i javnih saobraajnica od naselja.

2. Po agro ekonomskom kriterijumu, seoski atari se razmatraju sa sledeih aspekata, po :a.) Pedolokom sastavu tla; b.) Nagibima terena;c.) Nadmorskoj visini;d.) Organizaciono ekonomskoj udobnosti;e.) Dominantnoj strukturi proizvodnje.

14. Nacionalne i drutvene osnove urbanistike delatnosti i osnovne karakteristike urbanistikih koncepcijSrbiji u 19.veku?

- 15.vek naglo materijalno i kulturno propadanje zemlje (ropstvo i iseljavanje pod turskom vlau).- 18. i poetak 19.veka velika iseljavanja, unitavanje naselja i varoi za vreme ratova i ustanka.- 1815. godine intenzivan priliv novog stanovnitva, posebno u pograninim oblastima (Drina).- Sve vei priliv stanovnitva i sve vea razbijenost sela dovode do potrebe njihovog planskog regulisa

razni proglasi i ukazi, premetanje sela zbog nedostatka zemljita, uoravanje sela.- Osnivanje novih varoi.

- Po svojoj osnovnoj ideji srpski urbanizam tog perioda ima izrazito nacionalno politiki i kulturni kar stvaranje nove, slobodne drave u kojoj je nastala potreba za novim gradovima, centrima dravne up privrednog i kulturnog ivota.


5/6

- Osnovni zadatak bio je stvaranjem novih, pravilno osnovanih gradova ukloniti/zameniti/premestiti/napvaroi i palanke sa nasleenom neplanskom i nepravilnom strukturom.

- Od prvih planova za osnivanje novih gradova, do planova rekonstrukcije starih varoi krajem 19. vedosledno sprovoenje pravougaone eme uline mree sa pravilnim oblicima trgova i blokova.

- Racionalizam i funkcionalizam osnovni principi urbanistike delatnosti.- Princiup estetike, naro;ito u oblikovanju trgova.

15. Razlozi osnivanja novih varoi u Srbiji u 19. veku?

- Potreba da se u grupi smeste doseljenici i povratnici (Lenica, Loznica, Poega).- Potreba da se naselje izmesti na bolje mesto zbog nepovoljnih prirodnih i stvorenih uslova : plavlj

zemljita, loe povezanosti... (Donji Milanovac, Despotovica Gornji Milanovac).- Osnivanje novih administrativnih i trgovakih centara (Raka, Despotovica).- Proirivanje postojeih varoi na novoj teritoriji (Beograd izvan anca, nova arija Aleksinca, Valjeva)

16. Osnovne karakteristikeTRGOVA u 19. veku?

- Trg predstavlja centralno mesto u veini planskih kompozicija. Najee je na glavnoj saobraajnici, konastavlja kao izlazni put, u preseku sa drugom saobraajnicom (Gornji i Donji Milanovac, Bajina BLenica).

- Pripada mu centralni poloaj u planskoj kompoziciji (Lenica, Loznica, Gornji Milanovac, Poega).- Najee ima pravilan oblik.- Forma trga esto proizilazi iz uspostavljanja blokova u ortogonalnom sistemu uline mree (Le

Loznica, Raka) ili usecanjem u oblinje blokove, tako da se stvara trg etvorougaonog (Bajina Batkrunog oblika (Kraljevo).

17. Osnivanje Beograda van anca osnovne karakteristike?

- Sve do 70 ih godina 19. veka, Beograd je bio opasan ancem (linija delimino ouvana trasObilievog, Topliinog i Kosanievog venca i Skadarskom ulicom).

- Turski deo stare varoi u ancu bio je zaputen, sa krivim i uskim sokacima i orsokacima i ruevkuama.

- Srpski deo varoi na savskoj padini bio je ureeniji Knez Milo itgrauje glavne javne graevine, nj

konak, crkvu, konak Kneginje Ljubice.- Rekonstrukcija Beograda u ancu delo je Emilijana Josimovia. On u svom delu Objanjenje predlo

regulisanje onog dela varoi Beograda, to lei u ancu, iz 1867. godine, iznosi predlog rekonstruknasleene uline mree i to novom pravougaonom mreom ulica, pravilnim blokovima i parcelamanavodi i potrebu za uspostavljanjem organske veze izmeu stare i nove varoi, kao i potrebu za uvoehumanistikih vrednosti i ideja : bolji i zdraviji ivot, umsko parkovski pojas pored obale Dunava kse povezao sa Kalemegdanom, sistem parkova i zelenila.

18. Delo Emilijana Josimovia?

- Veliki uticaj na razvoj urbanistike delatnosti u Srbiji i izradu kasnijih regulacionih planova u Srbiji.


6/6

- Napisao prvi srpski teorijski rad iz oblasti urbanizma : Objanjenje predloga za regulisanje onogvaroi Beograda, to lei u ancu, 1867. godine.

- 1867. godine upuen je Dravnom savetu projekat Zakona o regulisanju varoi Beograd. To predstav prvi zakonodavni akt u oblasti urbanizma u Srbiji.

19. Osnovne karakteristike periodaREKONSTRUKCIJE starih gradova, tipovi rekonstrukcije, primeri?

- Rekonstrukcija gradova dobija na znaaju posle Berlinskog kongresa 1878. godine kada je Srbiji pripteritorija sa gradovima izuzetno orijentalnog tipa (Ni, Vranje).

- Dva tipa/principa rekonstrukcija :1. Totalna rekonstrukcija, zasnovana na ideologiji srpskog urbanizma prvog perioda

odbacivanje starog, naselenog urbanog sklopa iz vremena turske vladavine i stvaranovih gradova sa pravilnom kompozicijom i ulinom mreom (primer : Kurumlija).

2. Delimina / konzervativna rekonstrukcija, kojom se zadrava osnovni sklop nepravinasleene uline mree, uz ispravljanje i irenje starih ulica, prosecanje novih i zatvaraslepih sokaka. (primer : Ni i Vranje).

21. Osnovne karakteristikeARIJE u prvim decenijama 19. veka?

- Monofunkcionalni karakter.- arija predstavlja poslovni deo varoi u kome su se nalazile trgovake, zanatske, i, u manjoj m

ugostiteljske radnje.- Javne zgrade magistrati, kole, crkve, sedita varokih knezova, po pravilu su graene van arije.- Viefunkcionalna parcela.- Odnos prema trgu : arija i pazarite/trg par zasnovan na jakim ekonomskim vezama.

22. Osnovne karakteristikeGRADSKOG CENTRA u prvim decenijama 20. veka?

- Viefunkcionalni karakter.- Sadraj bogatiji trgovina i zanati su samo deo njegove strukture.- Sadraji centralne zone vana dravna i drutvena zdanja, kole, banke, osiguravajui zav

profesionalna udruenja, kulturne ustanove i dr.- Nestaje ekonomska zavisnostizmeu arije i trga : stvara se pijaca, prostori pazarita se pretvara

parkove, saobraajne povrine ili trgove.

ispit razvoj naselja

Documents