issue 107 - diversity with proximity

FOCUSED AND QUICK (FAQ) Issue 107 Diversity with Proximity: โอกาสและความทาทาย

ของหวงโซมลคาของอาเซยน ไพลน ผลตวานนท, นลน หนขวญ , วรษฐา ประจงการ

December 25, 2015

สายนโยบายการเงน ธนาคารแหงประเทศไทย ไพลน ผลตวานนท, นลน หนขวญ, วรษฐา ประจงการ

1

บทน า

ความแตกตางกนของประเทศสมาชกในอาเซยนเปนจดแขงส าคญทชวยใหประเทศสมาชกไดรบประโยชนจากการรวมกลมภายใตประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (ASEAN Economic Community: AEC) รวมถงความเชอมโยงระหวางกนภายใตหวงโซมลคาของอาเซยน (ASEAN Value Chains: AVCs)

ซงในทนหมายถงกจกรรมทางเศรษฐกจตางๆ ทสรางมลคาเพมใหกบสนคา ตงแตการน าเขาวตถดบ ขนตอนการแปรรปเปนสนคาส าเรจรป การตลาด จนการสงสนคาถงมอผบรโภคขนสดทาย

บทความน มวตถประสงคเพอ (1) ศกษาต าแหนงใน AVCs ของประเทศในภมภาคอาเซยน

***

ความแตกตางของโครงสรางเศรษฐกจและปจจยการผลตของประเทศในอาเซยน เปนปจจยสนบสนนใหเกดหวงโซมลคาในอาเซยน (ASEAN Value Chains: AVCs) บทความฉบบนคดเลอก 2 อตสาหกรรมตวแทน AVCs ไดแก (1) อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม และ (2) อตสาหกรรมรถยนตและชนสวน เพอศกษาต าแหนงในโครงสรางการผลตของแตละประเทศอาเซยนโดยพจารณาจากความสามารถในการแขงขน และประยกตใช Gravity Model ในการศกษาถงปจจยทจะชวยยกระดบการผลตในอาเซยนใหมมลคาเพมและใชเทคโนโลยการผลตทสงขน

จากการศกษา พบวาในระยะตอไป อาเซยนควรรวมมอกนสรางฐานการผลตรวมโดยอาศย ความสามารถทแตกตางกนของแตละประเทศ พฒนาโครงสรางพนฐานและลดความซบซอนของกฎระเบยบตางๆ เพอลดอปสรรคและตนทนทางการคา รวมถงเตรยมความพรอมส าหรบการเปลยนแปลง ทจะเกดขน เพอใหอาเซยนสามารถเพมความสามารถในการแขงขนในตลาดโลก และยกระดบการผลต ไปสสนคาทมมลคาเพมและใชเทคโนโลยการผลตทสงขนได

*

“ โครงสร า ง เศรษฐก จและทรพยากร ทแตกตางกนแตมอาณาเขตทใกลชดกน เปนจดแขงส าคญของอาเซยนในการสรางความสามารถในการแขงขนของ ASEAN Value Chains ในตลาดโลก”

* ทมา: ผเขยน โดยใชรปจาก http://engeduindia.blogspot.com/2009/01/top-10-technology-breakthroughs-of-2008.html, http://eofdreams.com/computer.html และ http://bgr.com/tag/tablets/

FAQ ISSUE 107 Diversity with Proximity: โอกาสและความทาทาย ของหวงโซมลคาของอาเซยน December 25, 2015


2

และ (2) ศกษาปจจยทจะชวยยกระดบหวงโซมลคาของอาเซยนในระยะตอไป

1. หวงโซมลคาของอาเซยน (ASEAN Value Chain: AVCs)

1.1 แหลงทมาของ AVCs

ดวยลกษณะพเศษของอาเซยนทมโครงสรางเศรษฐกจแตกตางกน แตมอาณาเขตใกลชดกนเปนพนฐานส าคญทชวยใหเกด AVCs ทงน มลคาเพมจาก AVCs ของอาเซยนคดเปนกวารอยละ 5 ของการผลตทงหมดของโลก ซงนบวาสงเมอเทยบกบขนาดเศรษฐกจอาเซยนทใหญเพยงรอยละ 3 ของ GDP โลก

การเตบโตของ AVCs สะทอนผาน 3 ชองทางหลกดวยกน ดงน

1) การคาสนคาขนกลางและสนคาทนทใชในการผลตในอาเซยน คดเปนรอยละ 70 ของการคาระหวางกนทงหมด

2) มลคาเพมของสนคาสงออกอาเซยน ทเพมขนจากรอยละ 65 ในป 1995 เปนรอยละ 69 ในป 2011

3) มลคา FDI ทเพมขนจาก 15.5 พนลานดอลลาร สรอ. เปน 24.4 พนลาน ดอลลาร สรอ. หรอคดเปนรอยละ 58 ซงใหญเปน 2 เทาของ การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของอาเซยน

ทงน AVCs ขยายตวอยางตอเนองตงแตชวง ป 1980 จาก

1) ปจจยดานเศรษฐกจ เศรษฐก จของประเทศสมาช กในอาเซ ยน มความหลากหลายทงในดานปจจยการผลตและรปแบบการผลต เชน ไทย ฟลปปนส มาเลเซย และสงคโปร มทนและแรงงานมฝมออยมาก ขณะทประเทศอาเซยนอนๆ อดมไปดวยทรพยากรธรรมชาตและมแรงงานราคาถก ความแตกตางเหลานสะทอนในโครงสราง การสงออก โดยกลมแรกมกสงออกสนคาเทคโนโลย

และถกผลตโดยแรงงานมฝมอ ขณะทกลมหลงสงออกสนคาทพงพงแรงงานและทรพยากรสง นอกจากน ความช านาญของแรงงานและปจจยการผลตทแตกตางกนยงสะทอนในคาจางในรปท 1 ทแสดงใหเหนวาคาจางแรงงานในอาเซยนยงแตกตางกนมากโดยคาแรงขนต าในเมยนมาอยทราว 0.6 ดอลลาร สรอ. ตอวน ขณะทคาจางแรงงานในมาเลเซยสงถง 9.8 ดอลลาร สรอ. ตอวน ความแตกตางของคาแรงและความถนดของแรงงานดงกลาวสงผลใหผประกอบการมทางเลอก ในการตงฐานการผลตไดหลายทาง

รปท 1 คาจางขนต าและระดบของการพฒนา ดานการศกษาและการฝกอบรมของประเทศในกลมอาเซยน

หมายเหต: Education & training มาจากการประเมน higher education & training ของ World Economic Forum 2014 ทมา: World Economic Forum 2014, Business-in-Asia.com

2) ปจจยดานสถาบน บรษทขามชาตมบทบาทสงใน AVC เรมตงแตป 1985 ทกลมประเทศอตสาหกรรมใหญลงนามใน Plaza Accord และท าใหคาเงนเยนแขงคาขนมาก จนท าใหธรกจในญปน รวมถงประเทศพฒนาแลวอนๆ จ าเปนตองยายฐานการผลตไปยงประเทศทมตนทนถกกวา

ตามมาดวยการเปดประตการคาการลงทนกบตางชาตของกมพชา ลาว และเวยดนามในชวงปลายทศวรรษ 1980 โดยกมพชาเรมมการปฏรประบบการคาเมอป 1985 สวนลาวเรมเมอป 1986 ขณะทเวยดนามมการปฏรปเศรษฐกจทเรยกวา Doi Moi เมอป 1986 ตามล าดบ



3

นอกจากน ประเทศในกล มอาเซยนยงมนโยบายดานการคาการลงทนรวมกน เชน การผอนคลายกฎเกณฑตางๆ และการพฒนาโครงสรางพนฐาน เพอลดตนทนทางการคา เชน Port Klang Free Zone ของมาเลเซย มาบตาพดของไทย หรอ export processing zone ของเวยดนาม แ ล ะ มโครงการพฒนาระบบขนสงและการอ านวยความสะดวกทางการคารวมกน โดยเฉพาะโครงการ Greater Mekong Subregion (GMS) ทมการจดท า Cross-Border Transport Agreement (CBTA) ซงครอบคลมเรองการผานพธการศลกากรจดเดยว รวมถงการอ านวยความสะดวกการเคลอนยายบคคล และยานพาหนะขามพรมแดน เปนตน

มองไปขางหนา ตามรายงานของ McKinsey Productivity Sciences Center (2014) อาเซยนยงนาจะเปนภมภาคทเปนหนงในศนยกลางหวงโซมลคาส าคญของโลก ดวย 3 ปจจย ไดแก

1) ความกาวหนาทางเทคโนโลย ทจะชวยใหบรษทในอาเซยนสามารถปรบปรงการใหระบบ การผลตและการใหบรการ ใหบรษทมประสทธภาพมากขน ซงจะชวยเพมก าไรใหกบบรษท

2) การยายฐานการผลตจากภมภาคอน โดยเฉพาะผลจากคาแรงทสงขนมากในจน ท าใหประเทศในกลมอาเซยนไดรบประโยชน และคาดวานาจะสามารถเปน “โรงงานแหงใหมของโลก” ได

3) ความตองการของผบรโภคในอาเซยนทเตบโตด โดยหากประเทศในกลมอาเซยนรวมกนจะมขนาดเศรษฐกจทใหญเปนอนดบ 7 ของโลกดวยมลคา GDP กวา 2.6 ลานลาน ดอลลาร สรอ. นอกจากน รายไดตอหวยงขยายตวดทอตราเฉลยรอยละ 8 ตอป ต งแตป 2000 ส งผลใหกว า 67 ลานครวเรอนในอาเซยนมรายไดมากกวา 7,500 ดอลลาร สรอ. ตอป และถกจดอยใน “Consuming

Class” ทสามารถเรมตดสนใจเลอกซอสนคาตางๆ ทมากกวาสนคาจ าเปนได

1.2 AVCs ภายใตประชาคมเศรษฐกจอาเซยน

การจ ดต งประชาคม เศรษฐก จอา เซ ยน มเปาหมายส าคญประการหนง คอการเปนตลาดและฐานการผลตรวมกน ผานการเคลอนยายสนคา บรการ และการลงทนอยางเสร รวมท งการเคลอนยายเงนทนและแรงงานมฝมอทเสรยงขนนน จะยงท าให AVC เตบโตไดมากขน

ปจจบนการลดภาษศลกากร การอ านวยความสะดวกทางการคา และการสรางความเชอมโยงในภมภาคมความคบหนาไปมาก กลาวคอ ระดบอตราภาษศลกากรของอาเซยน 6 ประเทศ1 เปนศนยเกอบทกรายการแลวตงแตป 2010 ขณะทประเทศ CLMV อยระหวางด าเนนการตามแผนงานทวางไว ดานการอ านวยความสะดวกทางการคา และ ความเชอมโยงในภมภาค มการด าเนนงานตาม ASEAN Economic Blueprint อยางตอเนอง เชน ระบบศลกากรอเลกทรอนกส ณ จดเดยวของอาเซยน และการเชอมโยงเสนทางคมนาคมภายใตแผนแมบทวาดวยความเชอมโยงระหวางกนในอาเซยน เปนตน ซงชวยใหการขนสงสนคาขามพรมแดนมตนทนทถกลง โดยจากรายงานของส านกงานเลขาธการอาเซยน และธนาคารโลก (2013) พบวาตนทนการคาสนคาภายในภมภาคค านวณตามมลคาสนคา (ad valorem) ลดลงจากรอยละ 100 ในป 2001 มาอยทรอยละ 85 ในป 2009

นกว เคราะห 2 ประเมนวา หากอาเซยนสามารถรวมกลมกนไดส าเรจตามเปาหมายทตงไว จะชวยเพมประสทธภาพทางการผลตโดยรวมกวารอยละ 20 ของตนทน ผานการประหยดตอจากขนาดการผลต การลดตนทนแรงงานและปจจย 1 ประกอบดวย บรไน อนโดนเซย ฟลปปนส มาเลเซย ไทย และสงคโปร 2 รายงานของ McKinsey (2014)



4

การผลต การลดตนทนของสนคาคงคลง การลดคาขนสง และการลดคาธรกรรมทเกยวของอนๆ เชน ภาษ และการออกใบรบรองมาตรฐานสนคา เปนตน

2. กรณศกษา ASEAN Value Chains

การศกษาฉบบนไดคดเลอก ASEAN Value Chains (AVCs) 2 อตสาหกรรม เพอ (1) ศกษาต าแหนงของประเทศในหวงโซมลคา โดยพจารณาจากความสามารถในการแขงขนของแตละประเทศ และ (2) ศกษาปจจยทจะชวยยกระดบหวงโซมลคาของอาเซยน โดย AVCs ทถกคดเลอกจะเปนอ ต ส าห ก ร ร ม ท ส า ค ญ ต อ อ า เ ซ ย นท ง ใ น แ ง การสงออกและการสรางมลคาเพมใหกบอาเซยน รวมถงตองเปน อตสาหกรรมทความตองการ ในตลาดโลกมแนวโนมเพมขนและอาเซยนสามารถแขงขนได ท งน การคด เลอก AVCs เร มจากพจารณาสนคาทมมลคาสงออกสงสด 10 อนดบแรกของอาเซยน (ไมรวมน ามน) ประกอบกบเกณฑ 4 ดาน (รปท 2) ไดแก

1) เปนอตสาหกรรมทคาดวาจะมบทบาทส าคญตอการสงออกของอาเซยนมากขน เพอชวยขบเคลอนการสงออกของอาเซยนในระยะตอไป

2) เปนอตสาหกรรมทอาเซยนสามารถแขงขนไดในตลาดโลก เพอใหอาเซยนไดประโยชนจากความตองการทเพมขน

3) เปน อตสาหกรรมทความตองการ ในตลาดโลกมแนวโนมเพมสงขน ซงจะท าใหอตสาหกรรมน นม ศ กยภาพท จ ะขยายต ว ได ในอนาคต

4) เปนอตสาหกรรมทอาเซยนสามารถสรางมลคาเพมในตวสนคาไดมาก ซงจะท าใหอาเซยนไดประโยชนจากการสงออกทขยายตวดวย

รปท 2: ตวชวดในแตละเกณฑการพจารณา

จากเกณฑ 4 ดานขางตน ท าใหอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมถกคดเลอกเปน AVC I เนองจากเปนเพยงอตสาหกรรมเดยวทอยใน 4 อนดบแรกจากเกณฑทง 4 ดาน (รปท 3)

รปท 3: อตสาหกรรมทอยในอนดบสงสด 4 อนดบแรก ในแตละเกณฑ

ทมา: ค านวณโดยผเขยนและขอมลจาก ASEAN Investment Report 2013-2014 (2014)

นอกจากน ยงไดเลอกอตสาหกรรมรถยนตและชนสวนเปน AVCII เพอใชศกษาเปรยบเทยบกบอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมทเปนอตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขน (Labour-intensive) ในการศกษาปจจยสนบสนนการยกระดบ AVCs ใหมมลคาเพมและใชเทคโนโลยในการผลตทสงขน เนองจากอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน

(1) เปน 1 ใน 10 สนคาทมมลคาสงออกสงสดของอาเซยน

(2) อยใน 4 อนดบแรกจาก 2 ใน 4 เกณฑของการคดเลอก AVCs



5

(3) เปนสนคาทใชระดบเทคโนโลยการผลตขนกลางถงสง โดยการจดกลมของ UNCTAD3 ซงจะท าใหมมมมองเพมเตมเมอเทยบกบอตสาหกรรม สงทอและเครองนงหมได

2.1 AVC I: อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม

การสงออกสนคาในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมของอาเซยน

สนคาในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม มมลคาสงออกสงสดเปนอนดบ 6 ของอาเซยน ดวยมลคาราว 60 พนลาน ดอลลาร สรอ. หรอ รอยละ 5 ของมลคาสงออกของอาเซยน ในป 2014 โดยเวยดนาม อนโดน เซย กมพชา และไทย เปนผสงออกสงทอและเครองนงหมส าคญในอาเซยน ขณะทตลาดสงออกสงทอและเครองนงหมส าคญของอาเซยน 5 อนดบแรก ไดแก สหรฐฯ ญปน เกาหล ใต จ น และ เยอรมน ท งน อ า เ ซ ยน เปนผสงออกสงทอและเครองนงหมรายใหญอนดบ 2 ของโลก รองจากจน ดวยสดสวนราวรอยละ 8 ของมลคาสงออกสงทอและเครองนงหมของโลก

หวงโซมลคาของอตสาหกรรมสงทอและ เครองนงหม

โดยทวไป การผลตในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหมสามารถแบงไดเปน 3 ขนตอน ไดแก

(1) อตสาหกรรมตนน า ประกอบดวย การผลตเสนใยธรรมชาตและเสนใยสงเคราะห

(2) อตสาหกรรมกลางน า ประกอบดวย (2.1) การผลตเสนดาย ซงม 2 ประเภท

ไดแก เสนดายจากเสนใยธรรมชาต และเสนดายจากเสนใยสงเคราะห

(2.2) การผลตผาผน ซงแบงไดเปน 3 ประเภท ตามวตถดบและวธการผลตผาผน ไดแก ผาผนทอจากเสนใยธรรมชาต ผาผนทอจากเสนใยสงเคราะห และผาถก โดยอตสาหกรรมกลางน าเปน

3 ประเดนนท าใหอตสาหกรรมรถยนตและชนสวนถกเลอกแทนอตสาหกรรมอาหารซงเปนสนคาทใชทรพยากรเขมขนในการผลต (Resource-intensive)

ขนตอนทมมลคาเพมสงสด เนองจากเปนขนตอนทผผลตจะดดแปลงและปรบปรงใหเสนดายและผาผนมคณสมบตพเศษและตรงกบความตองการเฉพาะดาน อาท การผลตผาผนเฉพาะส าหรบชดกฬา เปนตน

(3) อตสาหกรรมปลายน า ประกอบดวย การตด เยบ เคร องน งหม ซ ง เป นขนตอนท มมลคาเพมต าสด และการผลตสงทอส าหรบใชในอตสาหกรรมอน อาท สงทอทใชในอตสาหกรรมยานยนตและกอสราง เปนตน

นอกจากน หวงโซมลคาของอตสาหกรรม ส งทอและเคร องน งห ม ย งม ภาคบร การ อนๆ ทเกยวของ อาท การขนสงสนคา ซงมความส าคญในทกขนตอนการผลตสงทอและเครองนงหม (รปท 4)

รปท 4: หวงโซมลคาของอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม

ทมา: ดดแปลงจากอาชนน เกาะไพบลยและคณะ (2557)

ประเทศอาเซยน: ใครเกงอะไรในการผลต สงทอและเครองนงหม

เมอพจารณาความสามารถในการแขงขนของประเทศอาเซ ยนในข นตอนการผล ตของอ ตสาหกรรม สงทอและเครองนงหม จากดชน Revealed Comparative Advantage (RCA index) แสดงในรปท 5 โดยสรปพบวา

รปท 5: ความสามารถในการแขงขนของแตละประเทศในหวงโซมลคาของอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม

ทมา: ค านวณโดยผเขยน



6

ประเทศในภมภาคอาเซยนควรรวมมอกนในการผลตสงทอและเครองนงหม เนองจากไมมประเทศใดเลยทมความสามารถในการแขงขน ในทกข นตอนการผลต แตหากมองอาเซ ยน ในภาพรวม พบวา จะมความสามารถในการแขงขนใน เกอบทกขนตอนการผลต ยกเวน เสน ใยธรรมชาต ผาผนทอจากเสนใยธรรมชาต และผาถก ซงเปนสนคาทอาเซยนยงตองพงพาการน าเขาจากประเทศอนในสดสวนสง อยางไรกด ความนยม ในการใชเสนใยสงเคราะหทมแนวโนมเพมขนตอเนอง (รปท 6) ท าใหอาเซยนสามารถเพมสดสวนมลคาเพมในสนคาทมาจากอาเซยนไดมากขน

รปท 6: แนวโนมการใชเสนใยในตลาดโลก

ทมา: Australia and New Zealand Banking Group Limited (2015)

ความสามารถในการแขงขนของแตละป ร ะ เ ท ศ ส ะ ท อ น ป จ จ ย ก า ร ผ ล ต (Factor Endowment) ทแตกตางกนของแตละประเทศ ยกตวอยางเชน อนโดนเซย มาเลเซย ไทย และเว ยดนาม มความสามารถในการแข งขน ใน อตสาหกรรมเสนใยสงเคราะห เนองจากประเทศเหลานมอตสาหกรรมปโตรเลยมและปโตรเคม ทแขงแกรง ขณะทกมพชา อนโดนเซย สปป.ลาว เมยนมา ฟลปปนส และเวยดนาม มความสามารถในการแข งข น ใน อตสาหกรรม เคร อ งน งห ม เนองจากมคาจางแรงงาน ต ากวาเมอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ในอาเซยน

ส าหรบสงคโปร แมจะมความสามารถในการแขงขนในการผลตสงทอและเครองน งหม นอยกวาประเทศอนๆ จากตนทนคาจางแรงงานทอย

ใ น ร ะด บส ง แต ส ง ค โปร ม ค วามสามา รถ ในการแขงขนในภาคบรการมากกวาประเทศอนๆ ในอาเซยน ทงการขนสง การเงน โทรคมนาคม รวมถงภาคบรการทเกยวของกบธรกจอนๆ (รปท 7) สอดคลองกบนโยบายทตองการยกระดบประเทศ ไปเปนผจดการหวงโซมลคาของภมภาค ท าใหหลายแบรนดระดบโลกเลอกสงคโปร เปนทตง Regional Headquarters

รปท 7: ความสามารถในการแขงขนของประเทศ อาเซยนในภาคบรการทเกยวของกบภาคการผลต

หมายเหต: แสดงวา มความสามารถในการแขงขน สะทอนจาก Revealed

Comparative Advantage ซงค านวณมาจากขอมลการสงออก ภาคบรการของแตละประเทศ


2.2 AVC II: อตสาหกรรมรถยนตและชนสวน

การสงออกสนคาในอตสาหกรรมรถยนตและชนสวนของอาเซยน

มลคาสงออกรถยนตและชนสวนของอาเซยนปรบสงขนตอเนอง โดยมสดสวนราวรอยละ 8 ของมลคาสงออกทงหมดของอาเซยนในป 2014 โดย รอยละ 80 เปนการสงออกชนสวนรถยนต และอกรอยละ 20 เปนการสงออกรถยนตส าเรจรป ซงไทยเปนผสงออกรถยนตและชนสวนรายใหญทสดในภมภาค คดเปนสดสวนกวารอยละ 40 ของการสงออกรถยนตและชนสวนของอาเซยน ตามมาดวยสงคโปร มาเลเซย อนโดนเซย และเวยดนาม ทงน เมอเทยบกบตลาดโลก อาเซยนเปนผสงออกรถยนตและชนสวนรายใหญอนดบ 7 ของโลก ดวยสดสวนราวรอยละ 4 ของมลคาการสงออกรถยนตและชนสวนของโลก โดยมอาเซยน ญปน จน สหรฐฯ และออสเตรเลย เปนตลาดสงออกส าคญ 5 อนดบแรก



7

หวงโซมลคาของอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน

หวงโซมลคาของอตสาหกรรมรถยนตและชนสวนครอบคลมตงแตการผลตชนสวนทเกดขน ในอตสาหกรรมอน อาท อตสาหกรรมเหลกและโลหะ อตสาหกรรมยางพารา อตสาหกรรมพลาสตก และอตสาหกรรมกระจก จนถงการประกอบรถยนต ซงสามารถแบงขนตอนการผลตไดเปน 3 ขนตอน (รปท 8) ไดแก

(1) อตสาหกรรมตนน า เปนขนตอนแรกของแปรสภาพวตถดบขนตนในอตสาหกรรมตางๆ อาท เมดพลาสตก เหลก โลหะ ยางพารา มาเปนชนสวนรถยนต

(2) อตสาหกรรมกลางน า เปนขนตอนการผลตชนสวนรถยนต โดยใชวตถดบจากอตสาหกรรม ตนน ามาผลตตออกทอดหนง

(3) อตสาหกรรมปลายน า ประกอบดวยการผลตชนสวนรถยนตขนสดทายกอนทจะน ามาประกอบเปนรถยนต และการประกอบรถยนต

นอกจากน หวงโซมลคาของอตสาหกรรมรถยนตและชนสวนยงมภาคบรการทเกยวของดวย อาท การขนสง เปนตน

รปท 8: หวงโซมลคาของอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน

ทมา: ดดแปลงจากอาชนน เกาะไพบลยและคณะ (2557)

ประเทศอาเซยน: ใครเกงอะไรในการผลตรถยนตและชนสวน

ความสามารถในการแขงขนของประเทศอาเซยนในแตละขนตอนการผลตรถยนตและชนสวน แสดงในรปท 9 โดยสรปพบวา

รปท 9: ความสามารถในการแขงขนของแตละประเทศในหวงโซมลคาของอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน


ป ร ะ เ ท ศ อ า เ ซ ย น ค ว ร ร ว ม ม อ ก น ในการผล ตรถยนต และช นส วน เน อ งจาก จะท าใหมความสามารถในการแขงขนในเกอบ ทกข นตอนการผลต เชนเดยวกบในกรณส งทอและเคร องน งหม ยกเวน การผลตเหลกตนน า และกระจก

ประเทศทมความสามารถในการแขงขนในการสงออกรถยนตและชนสวนในอาเซยนคอนขางกระจกตวมากกวาในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม สวนหนงเปนผลจาก (1) การเขามาลงทนของบรษทผผลตรถยนตระดบโลก (Multi-National Companies: MNCs) ซงจะเลอกเพยงบางประเทศเปนฐานการผลตส าหรบทงอปสงคในประเทศและส งออกไปย งประเทศ อนๆและ (2) การพฒนา local brand ของบางประเทศ แตอยางไรกด การผลตรถยนตและชนสวนในอาเซยนมแนวโนมกระจายการผลตไปในหลายประเทศมากขน จากตนทนคาจางแรงงานของประเทศผผลตเดมทปรบสงขน และการลดภาษและอปสรรคการคาภายใต AEC

ไทย เป นประ เทศท ม ความสามารถ ในการแขงขนในขนตอนการผลตรถยนตและ



8

ชนสวนมากทสด สอดคลองกบการเปนผผลตและผสงออกรายใหญทสดในภมภาคอาเซยน

แม อนโดน เซยจะ เปนผผลตรถยนต รายใหญเปนอนดบ 2 ในอาเซยนรองจากไทย แตมความสามารถในการแขงขนในการสงออกผลตภณฑเหลกขนกลางเทานน เนองจากการผลตของอนโดนเซยสวนใหญเปนการผลตเพอตอบสนองความตองการในประเทศ สะทอนจากสดสวนยอดขายตอปรมาณการผลตทสงถงรอยละ 93 ในป 2014 ซงถอวามสดสวนสงมากเมอเทยบกบไทยซงอยทรอยละ 47

3. ปจจยทจะชวยยกระดบหวงโซมลคาของอาเซยน

เพอศกษาถงปจจยสนบสนนและอปสรรคตอการพฒนา ASEAN Value Chains (AVCs) การศกษาฉบบนไดน า “Gravity Model” มาปรบใชเพอหาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ เชน ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ระยะทาง รวมถง คณลกษณะรวม เชน การใชภาษารวมกน ทอาจ มผลตอมลคาการคาระหวางประเทศในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม (AVC I) และอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน (AVC II) โดยขอบเขตการศกษานใชขอมลจากประเทศตาง ๆ ทวโลก ในชวงป 2001 – 2012 และใชการเปลยนแปลงมลคาการคาระหวางประเทศเปนตวชวดถงการยกระดบการผลตของแตละประเทศ

สมการหลกทใชในการศกษาแสดงในรปท 10 จากนนจงเพมตวแปรทอนๆ เพอศกษาถงผลของปจจยตางๆ ตอการเปลยนแปลงมลคาการคาระหวางประเทศ ดงน

รปท 10: Gravity model หลกทใชหาความสมพนธระหวางปจจยดานตางๆ และมลคาการคาระหวางประเทศ

ทมา: ดดแปลงจาก Gravity Model ของ Krugman and Obstfeld (2005)

1) ปจจยดานการคาในภมภาค โดยเพม ตวแปร dummy ทมคาเปน 1 หากคคาอยในภมภาคเดยวกน และเปน 0 หากไมอยในภมภาคเดยวกน เพอศกษาผลตอการเปลยนแปลงมลคาการคาระหวางประเทศจากการคาขายกนเอง ในภมภาค

2) ปจจยพ นฐาน โดยใช ข อมลช ว ด เช งคณภาพของโครงสรางพนฐาน (Infrastructure) นวตกรรม ( Innovation) และ การศกษาและ การอบรม (Higher education & Training)4

3) ปจจยดานสถาบน ไดแก คณภาพและความแตกตางของกฎเกณฑ (Regulation quality) และหลกนตธรรม (Rule of Law) ของแตละประเทศ5

3.1 ผลการศกษาจาก Gravity Model

ผลจากสมการหลก พบวาการคาระหวางประเทศโดยเฉพาะในอตสาหกรรมส งทอและเครองนงหมจะเพมขนหาก (1) เศรษฐกจของประเทศคคาขยายตวในเกณฑด (2) มคณลกษณะตางๆ รวมกน เชน ใชภาษาเดยวกน (3) มพรมแดนตดตอกน รวมถง (4) มการจดท าความตกลงดานการคาระหวางกน ขณะทหากประเทศคคามระยะทางไกลกนกจะท าใหการคาระหวางกนลดลง

4 ใชขอมลซงเปนการใหคะแนนเชงคณภาพ (score 1-7) จาก Global Competitiveness Report 5 ใชขอมลซงเปนการใหคะแนนเชงคณภาพจาก Worldwide Governance Indicators (WGI) ของ World Bank



9

รปท 11: ผลการศกษา

ผลจากการ เพ มต วแปรสะทอนป จจ ย ดานการคาในภมภาค พบวาในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม มการคาระหวางประเทศภายในภมภาคยโรปสงสด ตามมาดวยเอเชย

ผลจากการเพมปจจยพนฐาน เพอเปรยบเทยบผลของปจจยตางๆ ทมตอการคาระหวางประเทศ ทแตกตางกนในอตสาหกรรมทใชแรงงานเขมขน และอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยขนกลาง-สง พบวา

ในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม การพฒนาดานโครงสรางพนฐานมผลดตอการเพมมลคาการคาระหวางประเทศ ซงส าหรบภมภาคอาเซยน พบวา โครงสรางพนฐานยงเปนอปสรรค ท ส ง ผ ล ต อ ก า ร ส ง อ อ ก ส น ค า ข อ ง ภ ม ภ า ค ในขณะเดยวกนนวตกรรมใหมๆ ยงมสวนชวยเพมมลคาแกสนคาเพอใหตอบสนองตอความตองการของลกคามากขน และชวยลดตนทนในการผลต อยางไรกด การพฒนาดานการศกษาและอบรม ในอตสาหกรรมน อาจสงผลลบตอการคา เนองจากการพฒนาแรงงานมผลตอคาจางแรงงาน ซงเปนปจจยส าคญในการก าหนดราคาในอตสาหกรรมน

ส าหรบอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน การพฒนาโครงสรางพนฐานและนวตกรรมใหมๆ

จะชวยเพมความสามารถในการแขงขนของประเทศ และชวยใหสามารถตอบสนองตอพฒนาการทางเทคโนโลยใหมๆ เชน การผลตรถยนตทใชพลงงานทางเลอก

อย า ง ไ รก ด ส าห ร บ การค า ในอา เซ ยน ซ งส วน ใหญ เป นการค าช นส วนรถยนต และ การสงออกใหประเทศผประกอบรถยนตทตองใชเทคโนโลยขนสง ดงนน การพฒนาดานปจจยพนฐาน โดยเฉพาะแรงงานฝมอ จงมความส าคญอยางมาก ตอประเทศผน าเขาสนคาชนสวนเพอน าไปประกอบตอ

ผลจากการเพมปจจยดานสถาบน พบวา คณภาพของกฎเกณฑและหลกนตธรรมของแตละประเทศจะชวยสรางสภาพแวดลอมทเออตอการคาระหวางประเทศ ขณะทความแตกตางระหวางกฎระเบยบและกฎเกณฑระหวางประเทศตางๆ เปนผลลบตอการคาระหวางประเทศ

4. บทสรปและขอเสนอแนะ

จากความแตกตางทางโครงสรางเศรษฐกจและปจจยการผลตของประเทศอาเซยน แตมอาณาเขตท ใกลชดกนเปนหน งในปจจยส าคญท าให เกด ห ว ง โ ซ ม ลค าในอาเซ ยน ซ งจากการประเม น ความสามารถในการแขงขนของประเทศในอาเซยนจากอตสาหกรรมตวอยางทคดเลอกมาทงในอตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม และอตสาหกรรมรถยนตและชนสวน พบวา ไมมประเทศใดเลยทมความสามารถในการแขงขนในทกขนตอนการผลต ขณะทหากประเทศอาเซยนรวมตวกนจะมความสามารถในการแขงขนทครอบคลมกวาในการผลต ขณะเดยวกนผลการศกษาจาก Gravity Model พบวา การพฒนาหวงโซมลคาในอาเซยนใหแขงแกรงมากขน รวมถงยกระดบไปสการผลตทมมลคาเพมและใ ช เ ท ค โ น โ ล ย ก า ร ผ ล ต ท ส ง ข น ต อ ง อ า ศ ย ความรวมมอระหวางประเทศเพอปลดลอคขอจ ากดและอปสรรคทงจากการลงทนดานการวจยและพฒนา รวมถงโครงสรางพนฐานท ไม เพยงพอ



10

การขาดแคลนแรงงาน และกฎระเบยบทยงยากและซบซอน ดงนน เ พอใหสนคาของอาเซยนสามารถรกษาความสามารถในการแขงขนไดในตลาดโลก และยกระดบไปสการผลตทมมลคาเพมและใชเทคโนโลยการผลตทสงขน อาเซยนจ าเปนตอง

1. ตระหนกถงศกยภาพของอาเซยนรวมถงพฒนาปจจยสนบสนนการยกระดบการผลตในอาเซยน อาเซยนควรตระหนกถงจดแขงของแตละประเทศ และรวมมอกนสรางหวงโซการผลต ในฐานะหนสวนของอาเซยน มากกวาทจะแขงขนกนเอง รวมถงพฒนาปจจยทจะชวยยกระดบ การผลตในอาเซยนไปสการผลตสนคาทมมลคาเพมและใชเทคโนโลยการผลตทสงขน โดยเฉพาะ (1) การเพมการลงทนในดานการวจยและพฒนา (R&D) เพอคดคนนวตกรรมและพฒนาผลตภณฑใหมๆ อกทงยงจะชวยลดตนทนการผลต (2) การพฒนาดานการศกษาและอบรม เพอเพมประสทธภาพแรงงาน ซงจะชวยบรรเทาปญหาการขาดแคลนแรงงานโดยเฉพาะแรงงานมฝมอ

2. เรงพฒนาโครงสรางพนฐาน ทงการสรางถนน สนามบน และทาเรอ เพอใหเพยงพอใน การรองรบปรมาณการคาทจะเพมขน และชวยลดตนทนคาขนสง โดยจากรปท 12 จะเหนไดวา ระดบการพฒนาดานโครงสรางพนฐานของอาเซยนนนยงอยในระดบต า เมอเทยบกบประเทศเศรษฐกจพฒนาแลว (Advanced Economies) โดยสวนหนง อาจเปนการพฒนาตอจากโครงสรางพนฐานทเชอมตอทางดานคมนาคมกบประเทศตางๆ ในอาเซยน (Physical Connectivity) ท มอย แล ว อาท North-South Corridor เชอมโยงจนตอนใต กบพมา ลาว และไทย และนโยบาย One Belt One Road เพอเชอมโยงจนกบประเทศตางๆ

รปท 12: การพฒนาดานโครงสรางพนฐานของอาเซยน

ทมา: World Economic Forum (2007-2015)

3. พฒนาความ เช อม โยง เช งสถาบ น (Institutional Connectivity) เพอลดตนทน ในการท าธรกจ โดยการรวมมอกนระหวางประเทศในอาเซยนเพอปรบปรงกฎเกณฑทางดานการคาตางๆ ใหเปนไปในทศทางเดยวกน หรอใหมความเปนสากล (Rules and Regulations Harmonization and Standardization) ผานเวทความรวมมอตางๆ อาท ASEAN Economic Community (AEC) ซงอาจจะเปนไปในรปแบบของการลดภาษระหวางประเทศอาเซยน และการจดท า ASEAN Single Window ซงจะชวยลดขนตอนในการผานศลกากรระหวางประเทศอาเซยน

4. เตรยมพรอมรบมอตอการเปลยนแปลงทจะเกดขนทงในภมภาคและในโลก โดยการเปลยนแปลงทส าคญ อาท (1) การเพมขนของคาจางแรงงานของจน ซงอาเซยนทมคาจางแรงงานต าอาจไดรบประโยชนจากการยายฐานการผลตสนคาราคาถกบางสวนออกจากจน (2) การเพมขนของคนชนกลางในอาเซยน ซง Asian Development Bank (ADB) คาดวาจะเพมขนรอยละ 65 ภายในป 2030 ซงอาเซยนตองรวมกนเรงพฒนา AVCs เพอรองรบอปสงคทจะเพมขนในอนาคต

ขณะเดยวกนประเทศต างๆ ในอาเซ ยนกจ าเปนตองรกษาเสถยรภาพทางเศรษฐกจและการเงนใหอยในเกณฑด เพอรกษาอปสงคและการคาระหวางประเทศในภมภาค รวมถงเพอใหแขงแกรงเพยงพอทจะรบมอกบการเปลยนแปลงตางๆ ในอนาคต



11

บทความนส าเรจลลวงไปไดดวยด เพราะความชวยเหลอ และค าแนะน าจากคณอลศรา มหาสนทนะ คณชญาวด ชยอนนต คณพรรณพลาส เรองวสทธ คณปรวรรต กนษฐะเสน คณณชา อนนต โชตกล คณสชานน จนอนนตธรรม และทม Editor: คณสรจต ลกษณะสต คณณฐา ปยะกาญจน ผเขยนขอขอบพระคณเปนอยางสง มา ณ ทน

Contact authors :

References: ASEAN Secretariat, 2014, “ASEAN Investment

Report 2013-2014,” October 2014, (Jakarta: ASEAN Secretariat).

Australia and New Zealand Banking Group Limited, 2015, “Positioning For Profit: Navigating the Asian Textile & Garment Supply Chain.” April 2015.

Brooks, D. H., and J. Menon, eds., 2008, “Infrastructure and Trade in Asia”. (Cheltenham: Edward Elgar.)

Brooks, D. H., 2008, “Linking Asia’s Trade, Logistics, and Infrastructure.” ADBI Working Paper #128. ADBI, Tokyo.

FranÇois, J. and Manchin, M., 2007, “Institution, Infrastructure and Trade.” World Bank Policy Research Working Paper No. 4152. (Washington, DC: World Bank.)

Ito and Umemoto, 2004, “Intra-Industry Trade in the ASEAN Region: The Case of the Automotive Industry” September 2004.

Krugman, P.R. & Obstfeld, M., 2005, “International economics: Theory and Practice. (7th ed.)” (Boston, MA: Addison-Wesley.)

McKinsey Productivity Sciences Center, 2014, “Understanding ASEAN:The manufacturing opportunity”

World Economic Forum, 2007, “The Global Competitiveness Report 2007-2008.” (Geneva: World Economic Forum)




ไพลน ผลตวานนท เศรษฐกรอาวโส ฝายเศรษฐกจระหวางประเทศ สายนโยบายการเงน[email protected]

นลน หนขวญ เศรษฐกร ฝายเศรษฐกจระหวางประเทศ สายนโยบายการเงน [email protected] วรษฐา ประจงการ เศรษฐกรอาวโส ฝายเศรษฐกจระหวางประเทศ สายนโยบายการเงน[email protected]

mailto:สายนโยบายการเงน[email protected]

mailto:สายนโยบายการเงน[email protected]

mailto:[email protected]

mailto:[email protected]



12






อาชนน เกาะไพบลย และคณะ, 2557, “โครงการศกษาเตรยมความพรอมของภาคอตสาหกรรมไทยส าหรบการจดท าหนสวนเศรษฐกจในภมภาค (Regional Comprehensive Economic Partnership: RCEP)” ตลาคม 2557.

issue 107 - diversity with proximity

Documents