istraživanje provela: jelena lero

Fondacija Helvetas Moja Budunost . Valtera Peria 22, 71000 Sarajevo, Bosna i Hercegovina . +387 (0)33 878 920; 878 921
STUDIJA OPRAVDANOSTI NABAVKE OPREME ZA PROVOENJE NASTAVNOG
PROGRAMA ZA ZANIMANJE ELEKTRIAR-ELEKTROINSTALATER
Istraivanje provela: Jelena Lero
Trebinje, 07.08.2020 godine
Stavovi izraeni u ovom tekstu su lini stavovi autora i ne odraavaju nuno stavove projekta Moja budunost.
Sadraj UVOD....................................................................................................................................................... 3
B. OPREMA SUGERISANA CILJANIM NASTAVNIM PROGRAMOM I DRUGIM PROPISIMA ...................... 2
C. TEHNIKA OPREMLJENOST ŠKOLE ZA IZVOENJE NASTAVNOG PROGRAMA PRAKTINE NASTAVE
ZA ZANIMANJE ELEKTRIAR-ELEKTROINSTALATER ................................................................................. 6
D. OPREMA U KOMPANIJAMA - BUDUIM DOMAINIMA PRAKTINE NASTAVE I FERIJALNE PRAKSE 7
E. RASKORAK IZMEU PROPISANOG, POTREBNOG I POSTOJEEG ........................................................ 9
F. FAZNI PRISTUP BUDUIM NABAVKAMA ........................................................................................... 13
ZAKLJUAK ............................................................................................................................................ 17
PRILOZI .................................................................................................................................................. 17
UVOD Studija opravdanosti nabavke opreme za provoenje nastavnog programa za zanimanje elektriar-
elektroinstalater, dio je projekta koji ima za cilj da doprinese modernizaciji praktine nastave i
podizanju na viši nivo kvaliteta. Studija treba da obrazloi opravdanost nabavke opreme za
provoenje nastavnog programa za zanimanje elektriar-elektroinstalater u Tehnikoj školi u
Trebinju. Opremu bi u prvom redu koristili uenici elektro struke, ali i uenici srodnih zanimanja.
Funkcionalno opremljena radionica bi u mnogome pomogla profesorima praktine nastave i struno-
teorijskih predmeta da bolje i lakše organizuju nastavu u cilju razvijanja kompetencija i vještina
potrebnih uenicima.
A. UPIS U ŠKOLSKU GODINU 2020/21 Upis u školsku 2020/21 godinu je poeo sredinom juna mjeseca. Planom upisa su u Tehnikoj školi
planirana dva kombinovana odjeljenja III stepena: mehaniar grejne i rashladne
tehnike/automehaniar i rukovalac graevinskih i pretovarnih mašina i kranova/elektriar-
elektroinstalater. Interesovanje uenika za upis u zanatska odjeljenja, kao i prethodnih godina, nije
bilo veliko. Uenici su kao i ranije u prvom upisnom roku popunjavali mjesta u zanimanjima etvrtog
stepena. Broj upisanih uenika u kombinovanim zanatskim odjeljenjima na kraju upisa nije bio
dovoljan da Ministarstvo prosvjete odobri da odjeljenja ostanu kombinovana. Tako smo u Tehnikoj
školi ostali uskraeni u školskoj 2020/21 za prvi razred zanimanja automehaniar i elektriar-
elektroinstalater. Ministarstvo je prednost dalo deficitarnim zanimanjima, koja su ujedno nova
zanimanja u Tehnikoj školi u Trebinju: mehaniar grejne i rashladne tehnike i rukovalac
graevinskih i pretovarnih mašina i kranova. Iz struke elektrotehnika u 2020/21 godini upisano je u
prvom upisnom roku odjeljenje tehniar raunarstva - 24 uenika. Za naredne školske godine
planirani upis uenika je:
zanimanja struke elektrotehnika - elektriari i tehniari raunarstva, koristili i mehaniari za grejnu i
rashladnu tehniku, mehaniari, automehaniari, tehniari drumskog saobraaja, tehniari logistike i
špedicije i rukovaoci graevinskih i pretovarnih mašina i kranova.
2 Fondacija Helvetas Moja Budunost . Valtera Peria 22, 71000 Sarajevo, Bosna i Hercegovina . +387 (0)33 878 920; 878 921
Nastavni program I razred II razred III razred IV razred
Broj uenika Broj uenika Broj uenika Broj uenika
Elektriar _ _ 11
Tehniar raunarstva
Funkcionalno opremljena elektro radionica bi bila od velike koristi veini uenika u školi. Osim u
praktinoj nastavi oprema bi bila izuzetno korisna u nastavi struno-teorijskih predmeta elektro
struke: Elektrine instalacije i osvjetljenja, Elektrine mašine i ureaji, Osnove elektrotehnike,
Elektrina mjerenja. U saobraajnoj struci oprema bi koristila za autodijagnostiku, autoelektroniku i
automehatroniku. Planirano opremanje kabineta bi podiglo kvalitet nastave na viši nivo za 246
uenika u školskoj 2020/21 godini. Od etiri školska struna aktiva, profesori tri aktiva (elektro,
mašinski i saobraajni) imaju potrebu da koriste opremu planiranu nabavkom.
B. OPREMA SUGERISANA CILJANIM NASTAVNIM PROGRAMOM I
DRUGIM PROPISIMA Nastavnim programom definisana je oprema potrebna za izvoenje praktine nastave. U sljedeoj
tabeli navedena je oprema potrebna za izvoenje praktine nastave za zanimanje elektriar-
elektroinstalater.
OBRADA METALA I MJERNI
ugaonici, uglomjeri, testere, turpije,...
Set kliješta, set odvijaa, noevi, testere, turpije...
ELEKTROSTATIKA I
24V) i ampermetri za ugradnju, potreban materijal za
izvoenje vjebi (prigušnice, kalemovi...), osciloskop,
generator funkcija
ploice) više komada kako bi uenici u manjim grupama
mogli izvoditi vjebe.
Pojedinane elektronske komponente (otpornici,
(12-24V) i ampermetri za ugradnju, potreban materijal za
izvoenje vjebi (prigušnice, kalemovi...), osciloskop,
generator funkcija;
ploice) više komada kako bi uenici u manjim grupama
mogli izvoditi vjebe. Instrument za mjerenje kapaciteta i
induktivnosti. ESR metar za kontrolu elektrolitskog
kondenzatora. Pojedinane elektronske komponente
(otpornici, kondenzatori, tranzistori, tiristori...)
Nastavu izvoditi u preduzeima za dio koji se odnosi na
elektroenergetska postrojenja. Za dio koji se odnosi na el
instalacije modeli na tablama. Potrošni elektroinstalaterski
materijal (sklopke, kablovi, razvodne kutije,razvodni
ormari)
EL.MAG. INDUKCIJA, EL.MAG.
OSCILACIJE I TALASI
mjerenja kapaciteta i induktiviteta). Osnovni elektri. alat,
le-mna stanica, osciloskop (jednokanalni), generator
funkcija, izvor stabilisanog napona, osnovni potrošni mat.,
set poveala
TRANSFORMATORA
Osnovni alati za ocrtavanje i rezanje lima i ice te obradu
istih, osnovni mehaniarski alat, potrošni materijal (kalem
ica, motalica)
PUNJAI AKUMULATORA I
kondenzatori,....)
vjebi sa SMD, vremenski releji,elektronske komponente,...
Potrošni materijal(vremenska kola, ....)
štampanja i izrade štampanih ploica, izlistavanja
datasheetova pojedinih komponenti kao i za ostale poslove
vezane za praktinu nastavu, štampane ploice jednostrane,
ferihlorid, i ostali potrošni materijal, matador ploice (testne
ploice);
ELEKTRINE INSTALACIJE I
materijal: sklopke, provodnici,...
Aparat za oksiacetilensko zavarivanje i tvrdo lemljenje sa
bocama i potrebnim potrošnim materijalom
Multi kablovi za TIG postupak;
Fotosenzitivna maska;
Rashodovani rashladni ureaji.
ELEKTROTERMIKI UREAJI I
ventilatori, te elementi pojedinih elektrotermikih ureaja
(pegla, fenovi za kosu, ...)
SINHRONE MAŠINE Frekventni regulator,
Tahogeneratori, sinhroni motori sa elektromehanikih
programatora veš mašine, alternatori automobila
PORAVKE SINHRONIH MAŠINA Osnovni elektriarski alat
KOLEKTORSKI MOTORI Balansirka za dinamiko uravnoteenje manjih kolektorskih
motora
Univerzalne alatne mašine za mašinsku obradu (strugovi,
bušilice, glodalice ....) za mašinsku obradu svih vrsta
motora;
motora
bušilice, glodalice ....) svih vrsta motora;
Osnovni radioniki alat
RAZVODNA POSTROJENJA Modul se izvodi kroz posjete preduzeima
ELEKTRINE MREE Namjenski montiran stub, penjalice za izvoenje vjebi,
izolatori za drveni stub, izolatori za krovne i zidne
konzole,....
SINHRONE MAŠINE Oprema ve navedena u identinom modulu drugog razreda
ASINHRONE MAŠINE Kontakteri, bimetali, vremenski releji,grebenaste sklopke,
tipkala
Drajveri i interfejsi za step motore, servo motore i sva
oprema ve navedena za ostale elektrine mašine
KOLEKTORSKI MOTORI Oprema ve navedena u identinom modulu drugog razreda
PUMPE I HIDROFORI Oprema ve navedena u identinom modulu drugog razreda
LIFTOVI Modul se izvodi kroz posjete preduzeima
KONTAKTERI I SKLOPKE Kontakteri, bimetali, vremenski releji,grebenaste sklopke,
tipkala i potreban materijal za obavljanje svih vrsta vjebi
iz ovih oblasti.
tipkala i potreban materijal za obavljanje svih vrsta vjebi
iz ovih oblasti.
optoelektrini beskontaktni davai (senzori). Presostati,
nivo sklopke, elektro ventili,...
ELEMENTI AUTOMATIKE Pid regulator (npr. za temperaturu), operaciona pojaala za
izradu vjebi pri izradi pid regulatora
PLC I CNC UREAJI PLC neophodan za izradu vjebi, mala CNC graverka sa
potrebnim alatima za izvoenje vjebi
C. TEHNIKA OPREMLJENOST ŠKOLE ZA IZVOENJE NASTAVNOG
PROGRAMA PRAKTINE NASTAVE ZA ZANIMANJE ELEKTRIAR-
ELEKTROINSTALATER
Tehnika škola u Trebinju ima elektro-radionicu kvadrature 80m2. U prethodnom periodu odraeni su
sljedei radovi u elektro-radionici:
• Izrada podloge
Neophodni radovi koje je potrebno obaviti prije puštanja radionice u pogon:
• Izrada izolujueg poda u dijelu ispitnih stolova. (neophodno je u prostoru oko i ispod radnih
stolova u elektro radionici postaviti izolujuu podlogu). Izolujua podloga mora zadovoljavati
propise iz oblasti elektro i termo zaštite. Svi uenici koji obavljaju vjebe moraju u potpunosti
biti zaštieni od opasnosti pri radu sa elektro ureajima, kao i pri popravci i odravanju istih.
Naroitu panju posvetiti upoznavanju uenika sa potrebom izolacione površine na mjestima
rada sa elektro opremom koja moe biti pod naponom.
• Izrada prikljuka za pneumatsku instalaciju. Pneumatska instalacija (zrak pod pritiskom) je
ve napravljena, ali prikljuak za radionicu nije završen i potrebno je izvršiti probijanje zida i
postavljanje prikljuka, kako bi radionica imala mogunost korišenja vazduha pod pritiskom.
To je neophodno zbog korišenja pneumatskih alata, jednostavnosti išenja mašina,
jednostavnosti išenja prostora, i sl.
Radionica ima internet konekciju. Stanje elektrinih instalacija je dobro. Škola ima dovoljan broj
protivpoarnih aparata i svoju zaštitu od groma. Radionica se nalazi u zatvorenom holu škole sa video
nadzorom.
- igle za ocrtavanje, takaši, pomina mjerila, mikrometri, ugaonici, uglomjeri, testere, turpije;
- set kliješta, set odvijaa, noevi;
- osciloskop, generator funkcija;
- mali, jednosmjerni i naizmjenini motori, transformatori;
- osnovni elektriarski alat;
- osnovni mehaniarski alat;
- rashodovani rashladni ureaji;
- rashodovani elektrotermiki ureaji;
veš mašina;
- alternatori automobila;
sklopke, tipkala;
D. OPREMA U KOMPANIJAMA -
PRAKTINE NASTAVE I FERIJALNE PRAKSE Interesovanje da uzmu ueše u modernizaciji nastavnog programa za zanimanje elektriar-
elektroinstalater su izrazili poslovni subjekti Elmat i Segment, sa kojima Tehnika škola ima izuzetno
dobru saradnju u okviru prakse van škole. Pomenuti poslovni subjekti su intervjuisani u cilju analize
opreme koja je uenicima dostupna kod njih. Spisak opreme poslovni subjekti dostavili su online.
ELMAT d.o.o.
01. Bruslilca mala kom 2
02. Brusilica velika kom 1
03. Mašine za šemanje i bušenje betona, manja kom 5
04. Mašine za štemanje i bušenje betona, velika kom 1
05. Laser kom 1
07. Akumulatorski izvijai kom 2
08. Akumulatorska torna za bušenje betona, velika kom 1
09. Presa za kablovske stopice, 1.5-6 mm2 kom 1
10. Presa za kablovske stopice, 6-50 mm2 kom 1
11. Presa za kablovske stopice, 10-240 mm2 kom 1
12. Instrumenti, za mjerenje struje, napona, otpora, ... kom 2
13. Garniture runog elektriarskog alata kom 9
14. Fen za izradu kablovskih spojnica kom 1
15. Ubodna pila kom 1
16. Aparat za varenje kom 1
17. Elektro materijal i oprema koja se koristi za elektrine instalacije
SEGMENT d.o.o.
01. Univerzalni mjerni instrumenti (za mjerenje napona, struje)
02. Presa za presovanje neizolovanih papuica (mehanike rune prese i prese na baterije)
03. Amper kliješta za mjerenje jaine struje
04. Razne vrste runog elektriarskog alata (lemilica, bušilica, brusilica, AKU mašine - (brusilice,
bušilice...)
05. Štemalice (mašine za uštemavanje trasa za polaganje kabla prilikom izvoenja elektro-
instalaterskih radova)
06. Instrument za detektovanje prekida struje kroz kabal koji je prekinut
07. Instrument za detektovanje kablova slabe struje i provjere ispravnosti spajanja kablova pomou
konektora)
hlizne, odvijai, no za skidanje izolacije)
E. RASKORAK IZMEU PROPISANOG, POTREBNOG I POSTOJEEG Modul: Oprema koja nedostaje: Postojea oprema:
OBRADA METALA I MJERNI
modula: igle za ocrtavanje,
elemenata elektronike
grupama mogli izvoditi
Termo pasta, bezkontaktni
osciloskop, generator funkcija
ELEKTROENERGETSKA
elektroenergetska postrojenja.
instalacije modeli na tablama.
naizmjenini motori,
osnovni alati za ocrtavanje i
rezanje lima i ice te obradu
istih, osnovni mehaniarski
grecovi, kondenzatori,....)
zbog nemogunosti obavljanja
em zbog projektovanja,
vezane za praktinu nastavu,
Set poveala,....
(testne ploice). Mikroskop za
kontrolu otpora uzemljenja
manometara, aparat za
oksiacetilensko zavarivanje i
potrebnim potrošnim
uravnoteenje manjih
kolektorskih motora
mašinsku obradu (strugovi,
bušilice, glodalice ....) za
mašinsku obradu svih vrsta
preduzeima
preduzeima
penjalice za izvoenje vjebi,
izolatori za drveni stub,
konzole,.... Moduli se
djelimino izvode kroz
preduzeima
drugom razredu
MAŠINE JEDNOSMJERNE
motore, servo motore
elektrine mašine
drugom razredu
drugom razredu
preduzeima
vremenski releji,grebenaste
vrsta vjebi iz ovih oblasti
SKLOPNI UREAJI Kontakteri, bimetali,
davai (PNP i NPN),
temperaturu), operaciona
izradi pid regulatora
vjebi
izvoenje vjebi
Iz priloene tabele se vidi da postoji nedostatak opreme za izvoenje praktine nastave za zanimanje
elektriar-elektroinstalater u školi, te je zbog toga profesorima oteano da organizuju nastavu
predvienu nastavnim programom, a uenici ostaju uskraeni za vjebe u kojima se nedostajua
oprema koristi.
F. FAZNI PRISTUP BUDUIM NABAVKAMA Oprema koju je potrebno nabaviti radi izvoenja praktine nastave , kao i nastave u struno-teoretskoj
nastavi za obrazovni profil elektriar-elektroinstalater, kao i ostale pojedine module ostalih obrazovnih
profila podijeljena je u tri faze.
1. Faza:
U prvoj fazi je neophodno nabaviti opremu koja je potrebna za poetno organizovanje nastave,
a koja nedostaje u školskoj radionici. U dosadašnjem radu potrebna oprema je nabavljana
alternativno (nastavnik je nosio svoj raunar, štampanje je vršeno u kancelarijama škole,
potrebni instrumenti su posuivani ,....).Potrebna oprema bi se koristila ve od samog poetka,
tj. od prvog razreda za sve obrazovne profile.
• Raunar sa laserskim štampaem zbog projektovanja, štampanja i izrade štampanih ploica,
izlistavanja datasheetova pojedinih komponenti kao i za ostale poslove vezane za praktinu
nastavu. Konfiguracija raunara(i5 procesor, 8 GB RAM memorije, 256GB SSD), sa
monitorom inputima i odgovarajuim software-ima. Vezano za softwerski dio namee se
operativni sistem Windows, koji je potreban za daljnje instalacije. Veina softwera koji se
koriste u nastavi su za edukativne svrhe, te su kao takvi besplatni. Softveri koji se uglavnom
koriste su: arduino, fluid sim, atanua, crocclip, circuitMaker,.... (1000,00 KM)
• Štampane ploice jednostrane, ferihlorid, termo pasta, i ostali potrošni materijal.(100,00
KM)
• Matador ploice (testne ploice) 30,00 KM
• Lemna stanica sa duvaljkom zbog nemogunosti obavljanja vjebi sa SMD . U školskoj
radionici trenutno se koristi lemna stanica 24V. Meutim, na toj lemnoj stanici moe da radi
samo jedan uenik, što je nedovoljno, pa je neophodno nabaviti barem još jednu lemnu
stanicu. S obzirom da pri radu sa SMD nismo u mogunosti obavljati vjebe neophodno je
nabaviti lemnu stanicu sa duvaljkom, kako bi i ove vjebe mogli obavljati. (200,00 KM)
• Mikroskop za elektriarske radove. S obzirom da sada u radionici koristimo improvizovana
poveala (lee), i to esto predstavlja veliki problem prilikom izrade vjebi, neophodno bi
bilo nabaviti mikroskop za elektroniku. (300,00 KM)
• Mjerni instrumenti (univerzalni instrumenti sa mogunošu mjerenja kapaciteta i
induktiviteta). Neophodna je nabavka više instrumenata, kako analognih, tako i digitalnih.
(200,00 KM)
Ukupno: orijentaciono 3500,00 KM
2. Faza:
U okviru druge faze nabavke opreme podrazumijeva se oprema koja se kod obrazovnog
profila elektriar upotrebljava uglavnom u drugom i treem razredu. Kod ostalih obrazovnih
profila kod kojih bi se ova oprema koristila neophodni su takoe od drugog do etvrtog
razreda.
(senzori). (200,00 KM)
• PLC (500,00 KM)
• ESR metar za kontrolu elektrolitskog kondenzatora. (100,00 KM)
• Potrošni elektroinstalaterski materijal (sklopke, kablovi, razvodne kutije,razvodni ormari,.....)
(500,00 KM)
• Drajveri i interfejsi za step motore, servo motore (450,00 KM)
• Pid regulator (npr. za temperaturu), operaciona pojaala za izradu vjebi pri izradi pid
regulatora (200,00KM)
3. Faza:
U okviru 3. Faze nabavke neophodno je nabaviti opremu koja se koristi uglavnom u treem razredu
obrazovnog profila elektriar. Meutim, s obzirom da e opremu koristiti i ostali obrazovni profili
sa spiska, kod kojih se pojedini moduli (zavarivanje, tvrdo lemljenje, popravka rashladnih
ureaja,....) obavljaju u drugom polugodištu prvog razreda, neophodno je opremu obezbijediti prije
poetka drugog polugodišta.
• Frekventni regulator, Obezbijediti frekventni regulator za snagu do 3 KW (800,00 KM)
• Balansirka za dinamiko uravnoteenje manjih kolektorskih motora. (1500,00 KM)
• Vakuum pumpa sa setom manometara. (200,00 KM)
• Aparat za oksiacetilensko zavarivanje i tvrdo lemljenje sa bocama i manometrima i
potrebnim potrošnim materijalom (500,00 KM)
• Multi kablovi za TIG postupak (200,00 KM)
• Fotosenzitivna maska. Orijentaciona cijena jedne maske je data u zagradi. Neophodna je
nabavka bar tri maske kako bi nastavnik i dva uenika mogli u istom trenutku uestvovati u
procesu izrade vjebi (100,00KM)
Ukupno: orijentaciono 4000.00 KM
1. 3 500,00 KM
2. 2 000,00 KM
3. 4 000,00 KM
Potrošni materijal:
U okviru nabavke potrošnog materijala za obavljanje vjebi slijedi spisak koji nije napravljen po
prioritetima ve kumulativno. Na spisku se nalazi samo potrošni materijal koji škola nije u
mogunosti samostalno nabaviti.
• Štampane ploice jednostrane,
• ferihlorid,
• kablovi,
• Potrošni materijal za oksiacetilensko zavarivanje i tvrdo lemljenje bakra (plin, elektrode,
boraks,.....)
G. PREGLED POTREBNIH RADOVA
I. Fiber ploe, pertinaks ploe, pleksiglas ploe, prešpan,....(150,00 KM)
Elektronske komponente, jednostrane štampane ploice, ferihlorid, lem ica,termo pasta
(150,00 KM)
pojaala, Eepromi,....) (150,00 KM)
rasvjetna tijela i oprema za rasvjetna tijela (150,00 KM.)
potrošni materijal za oksiacetilensko zavarivanje (argon, kisik, elektrode,...) (300,00 KM)
Ukupno: 1100,00 KM
III. Sredstva za išenje mašina prilikom rastavljanja (metalgin, permetal ili sl.) (50,00 KM)
leajevi raznih dimenzija po potrebi, kalajna bronza za izradu kliznih leajeva (100,00
KM)
grafitne etkice raznih dimenzija po potrebi (50,00 KM)
brusni papir raznih granulacija, brusne ploe za sjeilicu metala (50,00 KM)
sredstva za odmašivanje i išenje (namjenski sprejevi, ubrusi,....)(50,00 KM)
zaštitna oprema (radne rukavice, zaštitni viziri,....(100,00 KM)
Ukupno: 400,00 KM
b. Procjena troškova radova prije nabavke opreme.
• Razvod vazduha pod pritiskom sa više prikljunih mjesta u elektro radionici.
Materijal i montaa (200,00 KM)
• Nabavka i montaa izolacionog poda u elektro radionici 80m2 (800,00 KM)
ZAKLJUAK Ovom studijom napravljeno je poreenje izmeu propisane, potrebne i postojee opreme za izvoenje
nastave za zanimanje elektriar-elektroinstalater. Nabavka nedostajue opreme bi omoguila
uenicima da razviju strune kompetencije i vještine, a profesorima da organizuju praktinu nastavu
kako je predvieno nastavnim programom.
PRILOZI - Spiskovi opreme poslovnih subjekata

istraživanje provela: jelena lero

Documents