IX. Obrót patentem

1 dr Panczyk

a. Patent jako prawo zbywalne

Patent ma charakter majątkowy. Jest on zbywalny, a więc może być przedmiotem umowy

przenoszącej to prawo (np. sprzedaży, zamiany, darowizny) i podlega dziedziczeniu.

Przedmiotem dziedziczenia i zbycia może być również pierwszeństwo do uzyskania patentu

na wynalazek wynikające z pierwszeństwa konwencyjnego lub pierwszeństwa z

wystawienia, a także samo prawo do uzyskania patentu na wynalazek nim został on jeszcze

zgłoszony w Urzędzie Patentowym. We wszystkich tych przypadkach dla ważności umowy o

przeniesienie któregokolwiek z tych praw wymagana jest forma pisemna pod rygorem

nieważności (ad solemnitatem). Przeniesienie patentu staje się jednakże skuteczne wobec

osób trzecich z chwilą wpisu tego przeniesienia do rejestru patentowego.

b. Umowa licencyjna

Patent może być przedmiotem umowy licencyjnej. Uprawniony z patentu może udzielić innej

osobie upoważnienia do korzystania z wynalazku, zawierając z nią umowę licencyjną.

Umowa ta wymaga formy pisemnej pod rygorem nieważności (ad solemnitatetri). Jeżeli

umowa licencyjna nie stanowi inaczej, licencjodawca jest obowiązany do przekazania

licencjobiorcy wszystkich posiadanych przez niego w chwili zawarcia umowy licencyjnej

informacji i doświadczeń technicznych potrzebnych do korzystania z wynalazku. Umowa

podlega, na wniosek zainteresowanego, wpisowi do rejestru patentowego. Uprawniony z

licencji wyłącznej, wpisanej do rejestru, może na równi z uprawnionym z patentu

dochodzić roszczeń z powodu naruszenia tego prawa, chyba że umowa licencyjna stanowi

inaczej. W przypadku przejścia patentu obciążonego licencją, umowa licencyjna jest

skuteczna wobec następcy prawnego. Licencja wygasa najpóźniej z chwilą wygaśnięcia

patentu. Przedmiotem umowy licencyjnej może być także korzystanie z wynalazku, który

został zgłoszony w Urzędzie Patentowym, ale na który nie został jeszcze udzielony patent,

jak również korzystanie z wynalazku niezgłoszonego, a stanowiącego tajemnicę

przedsiębiorcy.

c. Licencja pełna i ograniczona

Licencja na korzystanie z wynalazku przyjąć może po pierwsze postać licencji pełnej

(nieograniczonej) lub licencji ograniczonej (niepełnej). Licencja ma charakter pełny, gdy

licencjobiorca może korzystać z wynalazku w takim samym zakresie, w jakim korzystać

może z niego licencjodawca. Ich sytuację prawną różni tylko to, że licencjobiorca, w

odróżnieniu od licencjodawcy, nie może rozporządzać danym prawem do wynalazku.

Natomiast z licencją ograniczoną mamy do czynienia, gdy prawa licencjobiorcy do

korzystania z wynalazku są w jakikolwiek sposób, w porównaniu z prawami licencjodawcy,

ograniczone. Najbardziej typowymi rodzajami licencji niepełnej są licencja produkcyjna,

upoważniająca licencjobiorcę jedynie do wytwarzania wyrobów według wynalazku, lecz bez

prawa wprowadzania ich do obrotu (czynność tę licencjodawca zastrzega dla siebie lub dla

osoby trzeciej) oraz licencja handlowa, będąca odwrotnością licencji produkcyjnej

(licencjobiorca może tylko wprowadzać do obrotu wyroby według w wynalazku wytworzone

przez licencjodawcę lub przez osobę trzecią). Możliwe są także inne ograniczenia np. pod

względem przedmiotowym lub terytorialnym.

IX. Obrót patentem

2 dr Panczyk

d. Licencja wyłączna i niewyłączna

Jeżeli umowa licencyjna nie zastrzega wyłączności korzystania z wynalazku w określony

sposób (licencja wyłączna), udzielenie licencji jednej osobie nie wyklucza możliwości

udzielenia licencji innym osobom, a także jednoczesnego korzystania z wynalazku przez

uprawnionego z patentu (licencja niewyłączna). W przypadku udzielenia licencji wyłącznej

licencjodawca zobowiązuje się nie tylko do nieudzielania dalszych licencji na przedmiot

licencji, ale także do tego, że sam nie będzie z tego przedmiotu korzystał.

Uprawniony z licencji może udzielić dalszej licencji (sublicencji) tylko za zgodą

uprawnionego z patentu, jednakże zakres sublicencji na korzystnie z patentu nie może

wykraczać poza udzielone licencjobiorcy upoważnienie. Niedozwolone jest natomiast udzielenie

dalszej sublicencji.

e. Licencja otwarta

Uprawniony z patentu może złożyć w Urzędzie Patentowym oświadczenie o gotowości udzielenia

licencji na korzystanie z jego wynalazku (licencja otwarta). Oświadczenie takie nie może zostać

odwołane ani zmienione. Informacja o złożeniu takiego oświadczenia podlega wpisowi do

rejestru patentowego. Licencja otwarta ma charakter licencji pełnej i niewyłącznej, a opłata

licencyjna nie może przekraczać 10% korzyści uzyskanych przez licencjobiorcę w każdym roku

korzystania z wynalazku, po potrąceniu nakładów. Licencję otwartą uzyskuje się bądź przez

zawarcie umowy licencyjnej, bądź przez przystąpienie do korzystania z wynalazku bez podjęcia

rokowań lub przed ich zakończeniem. W tych dwóch ostatnich przypadkach licencjobiorca jest

obowiązany zawiadomić o tym pisemnie licencjodawcę w terminie miesiąca od chwili

przystąpienia do korzystania z wynalazku.

f. Licencja dorozumiana

W przypadku zawarcia przez twórcę wynalazku umowy o wykonanie prac badawczych lub innej

podobnej umowy, w której nie uregulowano kwestii uprawnień do korzystania z wynalazku,

domniemywa się, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z

wynalazków zawartych w przekazanych wynikach prac (licencja dorozumiana).

g. Licencja przymusowa

Urząd Patentowy może udzielić zezwolenia na korzystanie z opatentowanego wynalazku innej

osoby (licencja przymusowa), gdy:

- jest to konieczne do zapobieżenia lub usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa

państwa, w szczególności w dziedzinie obronności, porządku publicznego, ochrony życia i

zdrowia ludzkiego oraz ochrony środowiska naturalnego;

- zostanie stwierdzone, że patent jest nadużywany, lub

- zostanie stwierdzone, że uprawniony z patentu udzielonego z wcześniejszym

pierwszeństwem (patentu wcześniejszego) uniemożliwia, nie godząc się na zawarcie umowy

licencyjnej, zaspokojenie potrzeb rynku krajowego przez stosowanie opatentowanego

wynalazku (patent zależny), z którego korzystanie wkraczałoby w zakres patentu

wcześniejszego; w tym przypadku uprawniony z patentu wcześniejszego może żądać

udzielenia mu zezwolenia na korzystanie z wynalazku będącego przedmiotem patentu

IX. Obrót patentem

3 dr Panczyk

zależnego (licencja wzajemna); warunkiem udzielenia licencji przymusowej na korzystanie z

wynalazku w tym przypadku, jest stwierdzenie, że korzystanie z wynalazku będącego

przedmiotem patentu zależnego, jeżeli są to wynalazki dotyczące tego samego przedmiotu,

wprowadza istotny postęp techniczny o poważnym znaczeniu gospodarczym; w przypadku

wynalazku dotyczącego technologii półprzewodników licencja przymusowa może być

udzielona tylko dla przeciwdziałania praktykom bezzasadnie ograniczającym konkurencję.

Podobnie sytuacja kształtuje się w sytuacji, gdy korzystanie z wzoru użytkowego rodzi

konieczność wkroczenia w zakres patentu wcześniejszego.

Urząd Patentowy po stwierdzeniu, że patent jest nadużywany, może postanowić o

możliwości ubiegania się o licencję przymusową i ogłasza to w „Wiadomościach Urzędu

Patentowego". Licencja przymusowa może zostać udzielona, jeżeli ubiegający się o nią

wykaże, że czynił wcześniej, w dobrej wierze, starania w celu uzyskania licencji. Spełnienie

tego warunku nie jest konieczne do udzielenia licencji przymusowej w celu zapobieżenia lub

usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa państwa albo w przypadku ogłoszenia o

możliwości ubiegania się o licencję przymusową. Nie dotyczy to jednakże wniosków o

udzielenie licencji złożonych po upływie roku od dnia tego ogłoszenia.

Licencja przymusowa jest licencją niewyłączną. Korzystający z wynalazku na podstawie

licencji przymusowej jest obowiązany uiścić na rzecz uprawnionego opłatę licencyjną.

Urząd Patentowy określa zakres i czas trwania licencji przymusowej oraz szczegółowe

warunki jej wykonywania, a także, odpowiednio do wartości rynkowej licencji, wysokość

opłaty licencyjnej oraz sposób i terminy jej zapłaty. Licencja przymusowa może zostać

przeniesiona tylko łącznie z przedsiębiorstwem lub tą jego częścią, w której jest ona

wykonywana. Licencja przymusowa, dotycząca patentu wcześniejszego, może być

przeniesiona na inną osobę tylko łącznie z patentem zależnym. W szczególnie

uzasadnionych przypadkach decyzja o udzieleniu licencji przymusowej, w części dotyczącej

zakresu i czasu trwania licencji bądź też wysokości opłaty licencyjnej, może być po upływie

dwóch lat od jej wydania zmieniona na wniosek zainteresowanego. Licencja przymusowa

oraz licencja wzajemna podlegają na wniosek zainteresowanego wpisowi do rejestru

patentowego.

Uprawniony z patentu lub z licencji nie może nadużywać swego prawa, zwłaszcza przez

uniemożliwianie korzystania z wynalazku przez osobę trzecią, jeżeli jest ono konieczne do

zaspokojenia potrzeb rynku krajowego, a zwłaszcza gdy wymaga tego interes publiczny, a

wyrób jest dostępny społeczeństwu w niedostatecznej ilości lub jakości albo po

nadmiernie wysokich cenach. Nie uważa się za takie nadużycie prawa uniemożliwienia

korzystania z wynalazku przez osoby trzecie w okresie 3 lat od dnia udzielenia patentu.

Urząd Patentowy może żądać od uprawnionego z patentu lub z licencji wszelkich wyjaśnień

dotyczących zakresu korzystania z wynalazku w celu stwierdzenia, czy patent nie jest

nadużywany.

Patent może być obciążony ograniczonymi prawami rzeczowymi - użytkowaniem i zastawem -

na rzecz osób trzecich.