İZMİR İZMİR YÜKSEK TEKNOLOJİ YÜKSEK TEKNOLOJİ

ENSTİTÜSÜENSTİTÜSÜ

PSİKOLOJİK DANIŞMA VE PSİKOLOJİK DANIŞMA VE REHBERLİK BİRİMİREHBERLİK BİRİMİ

ÖZEL EĞİTİMÖZEL EĞİTİM

GİRİŞGİRİŞ Son yıllarda, özürlü bireylerin “en az Son yıllarda, özürlü bireylerin “en az

kısıtlayıcı çevre” de eğitilmeleri üzerinde kısıtlayıcı çevre” de eğitilmeleri üzerinde sıkça durulmakta ve hem eğitim sıkça durulmakta ve hem eğitim politikalarını belirleyen hükümetler hem politikalarını belirleyen hükümetler hem de alanda çalışan uzmanlar tarafından de alanda çalışan uzmanlar tarafından kabul görmektedir.kabul görmektedir.

“ “En az kısıtlayıcı çevre” ise genellikle En az kısıtlayıcı çevre” ise genellikle ayrıştırılmış değil, normal eğitim ayrıştırılmış değil, normal eğitim sınıflarında sağlanabilmektedir. sınıflarında sağlanabilmektedir.

Özürlü öğrencilerin normal sınıflarda Özürlü öğrencilerin normal sınıflarda kaynaştırılmaları, gerekli koşullar kaynaştırılmaları, gerekli koşullar sağlandığında, kısa ve uzun vadede büyük sağlandığında, kısa ve uzun vadede büyük yararlar sağlamaktadır.yararlar sağlamaktadır.

Kaynaştırmanın, özürlü öğrencilerin kendisi Kaynaştırmanın, özürlü öğrencilerin kendisi için oluşturulan “en az kısıtlayıcı” çevrede için oluşturulan “en az kısıtlayıcı” çevrede eğitsel gereksinimlerinin giderilmesi eğitsel gereksinimlerinin giderilmesi yanında, akranlarıyla benzer gelişimi yanında, akranlarıyla benzer gelişimi sağladığı, özellikle sosyal ve kişilik gelişimi sağladığı, özellikle sosyal ve kişilik gelişimi olmak üzere diğer tüm gelişim alanlarında olmak üzere diğer tüm gelişim alanlarında daha fazla ilerleme kaydettiği ve özürlü daha fazla ilerleme kaydettiği ve özürlü öğrenciyi toplumsal yaşama entegre öğrenciyi toplumsal yaşama entegre ederek; bellik algısı olumlu, kendini ederek; bellik algısı olumlu, kendini kabullenen ve kendini gerçekleştirme kabullenen ve kendini gerçekleştirme yolunda daha gerçekçi ve somut adımlar yolunda daha gerçekçi ve somut adımlar atan bireyler haline geldiği görülmektedir. atan bireyler haline geldiği görülmektedir.

ÖZEL EĞİTİMİN TANIMIÖZEL EĞİTİMİN TANIMI Özel eğitim, özel eğitim gerektiren Özel eğitim, özel eğitim gerektiren

bireylerin, eğitim ve sosyal gereksinimlerini bireylerin, eğitim ve sosyal gereksinimlerini karşılamak için, özel olarak yetiştirilmiş karşılamak için, özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile, özel eğitim gerektiren yöntemleri ile, özel eğitim gerektiren bireylerin bireysel yeteneklerine dayalı, bireylerin bireysel yeteneklerine dayalı, gelişim özelliklerine uygun ortamlarda gelişim özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir. sürdürülen eğitimdir.

Özel eğitim gerektiren birey, çeşitli Özel eğitim gerektiren birey, çeşitli nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim nedenlerle bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından yeterlilikleri açısından akranlarından beklenen düzeyden anlamlı farklılık beklenen düzeyden anlamlı farklılık gösteren bireydir.gösteren bireydir.

Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu’nun Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu’nun 3. maddesi bu anlamlı farklılığı; “beden, 3. maddesi bu anlamlı farklılığı; “beden, zihin, ruh, duygu, sosyal ve sağlık zihin, ruh, duygu, sosyal ve sağlık özellikleri ve durumlarındaki olağan dışı özellikleri ve durumlarındaki olağan dışı ayrılıklar” olarak ifade edilmekte ve bu ayrılıklar” olarak ifade edilmekte ve bu gruba 4-18 yaş arası çocukları katmaktadır.gruba 4-18 yaş arası çocukları katmaktadır.

Özel eğitime muhtaç çocuklar kendi içinde Özel eğitime muhtaç çocuklar kendi içinde çok değişik özellik gösteren ve farklı eğitim çok değişik özellik gösteren ve farklı eğitim önlemleri gerektiren bir gruptur.önlemleri gerektiren bir gruptur.

Bunlar; görme yetersizliği olan, işitme Bunlar; görme yetersizliği olan, işitme yetersizliği olan, konuşma engelli olan, yetersizliği olan, konuşma engelli olan, ortopedik engelli olan, süreğen hastalığı ortopedik engelli olan, süreğen hastalığı olan, üstün ve özel yetenekliler, zihinsel olan, üstün ve özel yetenekliler, zihinsel engelliler, uyumsuzlar ve korunmaya engelliler, uyumsuzlar ve korunmaya muhtaç çocuklardır.muhtaç çocuklardır.

Görüldüğü gibi, özel eğitime muhtaç Görüldüğü gibi, özel eğitime muhtaç çocuklar sadece belli özellikleri çocuklar sadece belli özellikleri nedeniyle(görme, işitme, zihinsel nedeniyle(görme, işitme, zihinsel engellilik v.b) yetersizlikler yaşayan engellilik v.b) yetersizlikler yaşayan çocuklar değildir. Aynı zamanda, çocuklar değildir. Aynı zamanda, üstün zihinsel özellikleri ve üstün zihinsel özellikleri ve yetenekleri nedeniyle normal eğitim-yetenekleri nedeniyle normal eğitim-öğretim etkinliklerini gerçekleştiren öğretim etkinliklerini gerçekleştiren sınıflarda ve sosyal yaşamda uyum sınıflarda ve sosyal yaşamda uyum güçlüğü çeken çocuklardır.güçlüğü çeken çocuklardır.

GELİŞİM ÖZELLİKLERİ FARKLI OLAN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ FARKLI OLAN BİREYLERE İLİŞKİN TANIMLARBİREYLERE İLİŞKİN TANIMLAR

EngelliEngelli: Özel eğitime muhtaç çocuklar içinde, : Özel eğitime muhtaç çocuklar içinde, daha çok fiziksel yönden problem yaşayanlardır. daha çok fiziksel yönden problem yaşayanlardır. Ortopedik engelli, konuşma engelli gibi.Ortopedik engelli, konuşma engelli gibi.

YetersizlikYetersizlik: Sapma veya bazı zedelenmeler : Sapma veya bazı zedelenmeler sonucu normal yaşam becerilerinin yerine sonucu normal yaşam becerilerinin yerine getirilememesidir. Kolu kırılan kişinin yazı getirilememesidir. Kolu kırılan kişinin yazı yazamaması gibi.yazamaması gibi.

SapmaSapma: Bireyin çok yönlü (fiziksel, psikolojik, : Bireyin çok yönlü (fiziksel, psikolojik, zihinsel) oluşan geçici veya kalıcı kayıplarıdır.zihinsel) oluşan geçici veya kalıcı kayıplarıdır.

Özür-Engel:Özür-Engel: Bireyin yetersizlik yüzünden Bireyin yetersizlik yüzünden kendinden beklenen toplumsal rolleri yerine kendinden beklenen toplumsal rolleri yerine getirememesidir. Kazada kolu kırılan veya kopan getirememesidir. Kazada kolu kırılan veya kopan kişinin kendi ihtiyaçlarını karşılayamaması ve kişinin kendi ihtiyaçlarını karşılayamaması ve diğer sorumluluklarını yerine getirememesi.diğer sorumluluklarını yerine getirememesi.

ÖZEL EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİÖZEL EĞİTİMİN TEMEL İLKELERİ Türk Milli Eğitimi’ni düzenleyen genel esaslar Türk Milli Eğitimi’ni düzenleyen genel esaslar

doğrultusunda özel eğitimle ilgili temel ilkeler doğrultusunda özel eğitimle ilgili temel ilkeler şunlardır.şunlardır.

a)a)Özel eğitim gerektiren tüm bireyler; ilgi, istek, Özel eğitim gerektiren tüm bireyler; ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır.yararlandırılır.

b)b)Özel eğitime erken başlamak esastır.Özel eğitime erken başlamak esastır. c)c)Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren

bireyleri, sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün bireyleri, sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür. olduğu kadar ayırmadan planlanır ve yürütülür.

d)d)Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve performansları dikkate alınarak, amaç, içerik ve öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak, diğer öğretim süreçlerinde uyarlamalar yapılarak, diğer bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.bireylerle birlikte eğitilmelerine öncelik verilir.

e)e)Özel eğitim gerektiren bireylerin, her tür ve Özel eğitim gerektiren bireylerin, her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için, her türlü rehabilitasyonlarını sürdürülebilmesi için, her türlü rehabilitasyonlarını sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır.sağlayacak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır.

f)f)Özel eğitim gerektiren bireyler için, Özel eğitim gerektiren bireyler için, bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirilerek eğitim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır.uygulanması esastır.

g)g)Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif Ailelerin, özel eğitim sürecinin her boyutuna aktif katılmalarının sağlanması esastır.katılmalarının sağlanması esastır.

h)h)Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylerin örgütlerinin görüşlerine eğitim gerektiren bireylerin örgütlerinin görüşlerine önem verilir.önem verilir.

ı)ı)Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren Özel eğitim hizmetleri, özel eğitim gerektiren bireylerin, toplumla etkileşimi ve karşılıklı uyum bireylerin, toplumla etkileşimi ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.

ÖZEL EĞİTİMİN TÜRKİYE’DEKİ DURUMUÖZEL EĞİTİMİN TÜRKİYE’DEKİ DURUMU Özel eğitime muhtaç çocuklar, çok farklı özellikleri, Özel eğitime muhtaç çocuklar, çok farklı özellikleri,

ihtiyaçları olan geniş bir grubu oluşturmaktadır. ihtiyaçları olan geniş bir grubu oluşturmaktadır. Dolayısıyla başta bu özelliklerin tanılanması olmak Dolayısıyla başta bu özelliklerin tanılanması olmak üzere uygun tanıya göre, çeşitli hizmetlerde ve üzere uygun tanıya göre, çeşitli hizmetlerde ve yardımlardan yararlanmaları zorunludur. Ancak yardımlardan yararlanmaları zorunludur. Ancak tanılama ve uygun yardımların sunulmasıyla ilgili tanılama ve uygun yardımların sunulmasıyla ilgili birimlerin, uzmanların ve kurumların kendilerine ait birimlerin, uzmanların ve kurumların kendilerine ait kavram ve tanımlar kullanarak hareket etmeleri, kavram ve tanımlar kullanarak hareket etmeleri, kavram karmaşalarına yol açtığı gibi, hizmetlerin kavram karmaşalarına yol açtığı gibi, hizmetlerin sağlıklı ve yalın bir şekilde verilmesini de sağlıklı ve yalın bir şekilde verilmesini de engellemektedir. Bunlar Milli Eğitim Bakanlığı başta engellemektedir. Bunlar Milli Eğitim Bakanlığı başta olmak üzere, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal olmak üzere, Sağlık Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal güvenlik Bakanlığı,S.S.K, özel eğitim kurumları, güvenlik Bakanlığı,S.S.K, özel eğitim kurumları, rehabilitasyon merkezleri, üniversitelerin Özel rehabilitasyon merkezleri, üniversitelerin Özel Eğitim Bölümleri, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Eğitim Bölümleri, Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bölümleri, Psikoloji Bölümleri, Tıp Fakülteleri gibi Bölümleri, Psikoloji Bölümleri, Tıp Fakülteleri gibi kurumlar ve bölümlerdir.kurumlar ve bölümlerdir.

Ülkemizde özel eğitimin gelişiminin 1952 Ülkemizde özel eğitimin gelişiminin 1952 yılında özel eğitimin Milli Eğitim’de resmen yılında özel eğitimin Milli Eğitim’de resmen yer almasıyla başladığı söylenebilir. Ancak, yer almasıyla başladığı söylenebilir. Ancak, 1952 öncesinde bilinçli olarak özel eğitime 1952 öncesinde bilinçli olarak özel eğitime muhtaç çocuklarla ilgili ilk eğitim muhtaç çocuklarla ilgili ilk eğitim çalışmaları 1889 yılında sağırlar eğitimi ile çalışmaları 1889 yılında sağırlar eğitimi ile başlamıştır. Ülkemizde özel eğitimle ilgili başlamıştır. Ülkemizde özel eğitimle ilgili çalışmalarda, özel eğitime muhtaç kişilerin çalışmalarda, özel eğitime muhtaç kişilerin girişimleri önemli yer tutmuştur. Bu girişimleri önemli yer tutmuştur. Bu dönemlerde planlı özel eğitimin gelişiminde dönemlerde planlı özel eğitimin gelişiminde en büyük rolü oynayan Mithat Enç’tir. en büyük rolü oynayan Mithat Enç’tir. Kendisi de görme engelli olan Enç, bakanlık Kendisi de görme engelli olan Enç, bakanlık yetkililerini bu alana yönelterek, alanın yetkililerini bu alana yönelterek, alanın gelişmesinde öncülük etmiştir.gelişmesinde öncülük etmiştir.

1952 yılından sonra büyük çabalarla 1952 yılından sonra büyük çabalarla ülkemize giren yabancı uzmanlar, bu ülkemize giren yabancı uzmanlar, bu alanda çalışan ve çalışacak olan alanda çalışan ve çalışacak olan eğitimcilere önemli eğitimler vermişlerdir. eğitimcilere önemli eğitimler vermişlerdir. Özel eğitimle ilgili ilk faaliyetler 1952-1953 Özel eğitimle ilgili ilk faaliyetler 1952-1953 yılında Gazi Eğitim Enstitüsü’nde açılan yılında Gazi Eğitim Enstitüsü’nde açılan Özel Eğitim Şubesi’nde 40 öğrenci ile Özel Eğitim Şubesi’nde 40 öğrenci ile başlamıştır. Şube iki devre mezun başlamıştır. Şube iki devre mezun verdikten sonra çeşitli nedenlerle verdikten sonra çeşitli nedenlerle kapatılmıştır.Bu nedenler içinde; alanın kapatılmıştır.Bu nedenler içinde; alanın öneminin ve işlevinin tam olarak öneminin ve işlevinin tam olarak anlaşılamaması, yetişmiş elemanların farklı anlaşılamaması, yetişmiş elemanların farklı alanlara yönelmeleri en önemlilerinden alanlara yönelmeleri en önemlilerinden sayılabilir sayılabilir

1952 yılından başlayan gelişmeler 1980 yılında 1952 yılından başlayan gelişmeler 1980 yılında kurulan Özel Eğitim Genel Müdürlüğü ile devam kurulan Özel Eğitim Genel Müdürlüğü ile devam etmiştir. Genel Müdürlük 1983 yılında Özel Eğitim etmiştir. Genel Müdürlük 1983 yılında Özel Eğitim ve Rehberlik Daire Başkanlığına dönüştürülerek, ve Rehberlik Daire Başkanlığına dönüştürülerek, özel eğitime muhtaç çocukları eğitimine rehberlik özel eğitime muhtaç çocukları eğitimine rehberlik hizmetlerinin de etkin katılımı sağlanmıştır.hizmetlerinin de etkin katılımı sağlanmıştır.

Kurum 1992 yılında yeni bir yapılandırma içine Kurum 1992 yılında yeni bir yapılandırma içine girerek hizmet alanları arttırılmıştır.girerek hizmet alanları arttırılmıştır.

Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanununun 6. Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanununun 6. maddesine göre; tanılama hizmetleriyle başlayan maddesine göre; tanılama hizmetleriyle başlayan özel eğitim çalışmalarında; tanılama, yerleştirme özel eğitim çalışmalarında; tanılama, yerleştirme ve izleme görevleri Rehberlik ve Araştırma ve izleme görevleri Rehberlik ve Araştırma Merkezleri’ne verilmiştir. Bu yönüyle rehberlik ve Merkezleri’ne verilmiştir. Bu yönüyle rehberlik ve araştırma merkezleri, o ildeki özel eğitim araştırma merkezleri, o ildeki özel eğitim hizmetlerinin kalbini oluşturmaktadır.hizmetlerinin kalbini oluşturmaktadır.

Halen Ankara, İstanbul, İzmir, Eskişehir, Bursa, Halen Ankara, İstanbul, İzmir, Eskişehir, Bursa, Adana, Erzurum ve diğer bir çok ilde rehberlik ve Adana, Erzurum ve diğer bir çok ilde rehberlik ve araştırma merkezleri ile üstün ve geri zekâlıların araştırma merkezleri ile üstün ve geri zekâlıların eğitim faaliyetleri sürmektedir.eğitim faaliyetleri sürmektedir.

Yine yakın geçmişte engelliler ve üstün Yine yakın geçmişte engelliler ve üstün yetenekli öğrencilerin eğitimlerine yönelik yetenekli öğrencilerin eğitimlerine yönelik okulların, bazı özel vakıfların öncülüğünde okulların, bazı özel vakıfların öncülüğünde açıldığı da görülmektedir. açıldığı da görülmektedir.

Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Anadolu Üniversitesi İşitme Engelli Çocuklar Eğitim ve Uygulama Çocuklar Eğitim ve Uygulama Merkezi(İÇEM), Öğretilebilir Çocuklar Merkezi(İÇEM), Öğretilebilir Çocuklar Koruma Derneği, Erol Sabancı Spastik Koruma Derneği, Erol Sabancı Spastik Çocuklar Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi, Çocuklar Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezi, Enver Bakioğlu Geri Zekalı Çocuklar ve Enver Bakioğlu Geri Zekalı Çocuklar ve Yetişkinler Rehabilitasyon Merkezi Yetişkinler Rehabilitasyon Merkezi bunlardan birkaçıdır.bunlardan birkaçıdır.

ÖZÜRLÜLÜĞÜN NEDENLERİÖZÜRLÜLÜĞÜN NEDENLERİ Özürlü olan çocukları etkileyen birçok etken Özürlü olan çocukları etkileyen birçok etken

vardır. Bunlar 3 genel başlık altında açıklanabilir.vardır. Bunlar 3 genel başlık altında açıklanabilir. Doğum Öncesi NedenlerDoğum Öncesi Nedenler Doğum öncesinde risk faktörleri, özellikle kalıtsal Doğum öncesinde risk faktörleri, özellikle kalıtsal

etkenlerdir. Yani anne ve/veya babada var olan etkenlerdir. Yani anne ve/veya babada var olan zekâ yetersizliği kalıtsal kökenli metabolizma zekâ yetersizliği kalıtsal kökenli metabolizma bozuklukları, iç salgı ve hormonal bozukluklar, bozuklukları, iç salgı ve hormonal bozukluklar, hastalıkları ve anormal seyirler etkili olmaktadır. hastalıkları ve anormal seyirler etkili olmaktadır. Yine, etmenler vücut biyokimyasında ve Yine, etmenler vücut biyokimyasında ve metabolizmasında hasarlar meydana metabolizmasında hasarlar meydana getirmektedir. Bu bozukluklar özellikle zekâ getirmektedir. Bu bozukluklar özellikle zekâ geriliklerinde etkili olmaktadır. Ayrıca hamileliği geriliklerinde etkili olmaktadır. Ayrıca hamileliği sırasında annenin strese bağlı yaşadığı sırasında annenin strese bağlı yaşadığı travmalar, bulaşıcı hastalıklar, sigara, alkol travmalar, bulaşıcı hastalıklar, sigara, alkol kullanımı, kötü yaşam koşulları, yetersiz kullanımı, kötü yaşam koşulları, yetersiz beslenme, kansızlık, annenin genç yaşlarda beslenme, kansızlık, annenin genç yaşlarda hamile kalması, sorunlu hamilelik yaşaması, hamile kalması, sorunlu hamilelik yaşaması, bilinçsiz ilaç kullanımı, kan uyuşmazlığı, bilinçsiz ilaç kullanımı, kan uyuşmazlığı, radyasyona maruz kalması gibi faktörler doğum radyasyona maruz kalması gibi faktörler doğum öncesi nedenler için söylenebilir.öncesi nedenler için söylenebilir.

Doğum Sırasındaki NedenlerDoğum Sırasındaki Nedenler Doğum anında ortaya çıkan güçlükler de Doğum anında ortaya çıkan güçlükler de

risk faktörü taşımaktadır. Annenin erken risk faktörü taşımaktadır. Annenin erken doğum yapması(nedeni ne olursa olsun doğum yapması(nedeni ne olursa olsun olgunlaşmadan doğan çocukta bir takım olgunlaşmadan doğan çocukta bir takım arazlar olabilmektedir.) Yine annenin geç arazlar olabilmektedir.) Yine annenin geç doğum yapması. Bu durum zamanında doğum yapması. Bu durum zamanında alınmayan çocuğun beyninde birtakım alınmayan çocuğun beyninde birtakım yıkımlara neden olabilmektedir. Annenin yıkımlara neden olabilmektedir. Annenin güç doğum yapması, özellikle çocuğun güç doğum yapması, özellikle çocuğun duruş pozisyonu ve doğumun doktor duruş pozisyonu ve doğumun doktor müdahalesi ile ve bir takım tıbbi araçlarla müdahalesi ile ve bir takım tıbbi araçlarla yapılması önemli bir etmendir. Doğum yapılması önemli bir etmendir. Doğum sırasında çocuğun oksijensiz kalması, sırasında çocuğun oksijensiz kalması, kordon dolanması gibi durumlar da kordon dolanması gibi durumlar da doğum sırası nedenler için söylenebilir.doğum sırası nedenler için söylenebilir.

Doğum Sonrası NedenlerDoğum Sonrası Nedenler Doğum öncesi ve doğum anını son derce Doğum öncesi ve doğum anını son derce

problemsiz geçiren aileler, sağlıklı bir problemsiz geçiren aileler, sağlıklı bir çocuk dünyaya getirmenin mutluluğunu çocuk dünyaya getirmenin mutluluğunu yaşarlar. Ancak doğumdan sonraki yaşarlar. Ancak doğumdan sonraki dönemlerde de dikkat edilmesi dönemlerde de dikkat edilmesi gerekmektedir. Özellikle erken çocukluk gerekmektedir. Özellikle erken çocukluk dönemi hastalıkları uzun süreli ve yüksek dönemi hastalıkları uzun süreli ve yüksek ateşli geçirildiğinde risk faktörü haline ateşli geçirildiğinde risk faktörü haline gelebilmektedir. Ayrıca çocuğun geçirdiği gelebilmektedir. Ayrıca çocuğun geçirdiği kazalara bağlı yaşadığı organik kökenli kazalara bağlı yaşadığı organik kökenli travmalar(özellikle baş bölgesi), yetersiz travmalar(özellikle baş bölgesi), yetersiz beslenme, kötü yaşam koşulları da doğum beslenme, kötü yaşam koşulları da doğum sonrası nedenler için söylenebilir.sonrası nedenler için söylenebilir.

ÖZÜRLÜLERİN SINIFLANDIRILMASIÖZÜRLÜLERİN SINIFLANDIRILMASI Eğitimleri ve verilebilecek yardımların Eğitimleri ve verilebilecek yardımların

niteliği açısından bakıldığında, özel eğitime niteliği açısından bakıldığında, özel eğitime muhtaç çocukları 4 farklı grupta muhtaç çocukları 4 farklı grupta toplayabiliriz. Bu tür bir sınıflandırma, toplayabiliriz. Bu tür bir sınıflandırma, özellikle öğretmenlerin ve ebeveynlerin özellikle öğretmenlerin ve ebeveynlerin birtakım kavram karmaşaları yaşamalarını birtakım kavram karmaşaları yaşamalarını önleyecektir. Ayrıca bir sınıf öğretmeni, önleyecektir. Ayrıca bir sınıf öğretmeni, kendi sınıfındaki öğrencilerinin; görme, kendi sınıfındaki öğrencilerinin; görme, işitme, algılama gibi duyusal, fiziksel ve işitme, algılama gibi duyusal, fiziksel ve zihinsel özelliklerini kontrol etmeli zihinsel özelliklerini kontrol etmeli normalden farklı özellikler gösteren normalden farklı özellikler gösteren öğrencileri belirleyerek ilk tanıyı öğrencileri belirleyerek ilk tanıyı koymalıdır. Dolayısıyla öğretmen, koymalıdır. Dolayısıyla öğretmen, öğrencilerinde var olan bu tür problemleri öğrencilerinde var olan bu tür problemleri tanımada bilgili olmalıdır.tanımada bilgili olmalıdır.

Zihinsel gelişim yönünden özel eğitime Zihinsel gelişim yönünden özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklar.ihtiyaç duyan çocuklar.Bunlar zihinsel engelli çocuklar ve üstün ve Bunlar zihinsel engelli çocuklar ve üstün ve özel yetenekli çocuklar.özel yetenekli çocuklar.

Fiziksel gelişim yönünden özel eğitime Fiziksel gelişim yönünden özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklar.ihtiyaç duyan çocuklar.Bunlar İşitme yetersizliği olan çocuklarBunlar İşitme yetersizliği olan çocuklar

Görme yetersizliği olan çocuklar Görme yetersizliği olan çocuklar Ortopedik engelli çocuklarOrtopedik engelli çocuklar Konuşma engelli çocuklarKonuşma engelli çocuklar Davranış bozukluğu olan çocuklarDavranış bozukluğu olan çocuklar

Bunlar sosyal uyum bozukluğu gösterenler Bunlar sosyal uyum bozukluğu gösterenler ve öğrenme bozukluğu olan çocuklardır.ve öğrenme bozukluğu olan çocuklardır.

Süreğen hastalığı nedeniyle özel Süreğen hastalığı nedeniyle özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklar.eğitime ihtiyaç duyan çocuklar.

PSİKOLOJİK SINIFLANRIRMA;PSİKOLOJİK SINIFLANRIRMA;

Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Böl. Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Böl. Hafif Derecede Zihinsel Engelliler :55-69 Hafif Derecede Zihinsel Engelliler :55-69 Orta Derecede Zihinsel Engelliler :40-54 Orta Derecede Zihinsel Engelliler :40-54 Ağır Derecede Zihinsel Engelliler :25-alt Ağır Derecede Zihinsel Engelliler :25-alt

(öz bakım gerektirmektedir) (öz bakım gerektirmektedir)

EĞİTSEL SINIFLANDIRMA; EĞİTSEL SINIFLANDIRMA;

Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Böl. Zihinsel Engellilik Durumu Zeka Böl. Eğitilebilir Zihinsel Engelliler :50- Eğitilebilir Zihinsel Engelliler :50-54,70-75 Öğretilebilir Zihinsel 54,70-75 Öğretilebilir Zihinsel Engelliler :25-35,50-55 Ağır ve Çok Engelliler :25-35,50-55 Ağır ve Çok Ağır Zihinsel Engelliler:35-alt Ağır Zihinsel Engelliler:35-alt

Sınıflandırmalarda görüldüğü gibi, Sınıflandırmalarda görüldüğü gibi, eğitime en uygun olanlar; hafif derecede eğitime en uygun olanlar; hafif derecede zihinsel engelli çocuklar ile (8 ile 11 yaş zihinsel engelli çocuklar ile (8 ile 11 yaş arası zekâ yaşına sahiptir) eğitilebilir arası zekâ yaşına sahiptir) eğitilebilir zihinsel engelli çocuklardır. (3. ve 5. sınıf zihinsel engelli çocuklardır. (3. ve 5. sınıf düzeyinde zekâ kapasitesine sahiptir).düzeyinde zekâ kapasitesine sahiptir).Genel olarak bakıldığında zihinsel engelli Genel olarak bakıldığında zihinsel engelli çocukların; çocukların;

Kendi kendilerini kontrol etmeKendi kendilerini kontrol etme Tuvalet alışkanlığı kazanmaTuvalet alışkanlığı kazanma Öz bakım becerilerini kazanma Öz bakım becerilerini kazanma İnce ve kaba motor gelişimiİnce ve kaba motor gelişimi Konuşma ve iletişimKonuşma ve iletişim

gibi alanlarda normal çocuklara göre gibi alanlarda normal çocuklara göre daha fazla yetersizlik yaşadıkları daha fazla yetersizlik yaşadıkları görülmektedir.görülmektedir.

b) Üstün ve Özel Yetenekli b) Üstün ve Özel Yetenekli ÇocuklarÇocuklar

Seçkin yeteneklerinden dolayı yüksek Seçkin yeteneklerinden dolayı yüksek seviyeli iş yapmaya yeterli olduğu, bu seviyeli iş yapmaya yeterli olduğu, bu alanda profesyonel olarak bilinen alanda profesyonel olarak bilinen kimseler tarafından belirlenmiş çocuk, kimseler tarafından belirlenmiş çocuk, üstün zekâlıdır. Bu tanım için zekâ üstün zekâlıdır. Bu tanım için zekâ bölümleri ölçüt ve dayanak olarak bölümleri ölçüt ve dayanak olarak alınarak yapılan sınıflamaya göre;alınarak yapılan sınıflamaya göre;

Üstün Zekâlılık Düzeyi Zeka Böl.Üstün Zekâlılık Düzeyi Zeka Böl.

Üstün Zekâlı Çocuklar :110-119Üstün Zekâlı Çocuklar :110-119

Çok Üstün Zekalı Çocuklar :120-139Çok Üstün Zekalı Çocuklar :120-139

Dahi ÇocuklarDahi Çocuklar :140-üzeri :140-üzeri

Üstün ve özel yetenekli çocuklar 6 Üstün ve özel yetenekli çocuklar 6 alanda veya bunların birinde yâda alanda veya bunların birinde yâda birkaçının birleşiminden oluşan bir birkaçının birleşiminden oluşan bir bütünde üstün başarı gösterirler. bütünde üstün başarı gösterirler.

Bu 6 yetenek alanı; Bu 6 yetenek alanı; Genel zihin yeteneğiGenel zihin yeteneği Özel akademik yetenekÖzel akademik yetenek Yaratıcı ve üretici düşünme yeteneğiYaratıcı ve üretici düşünme yeteneği Liderlik yeteneğiLiderlik yeteneği Görsel ve sanatsal işler yapma Görsel ve sanatsal işler yapma

yeteneğiyeteneği Psiko-devimsel (motor) yetenek.Psiko-devimsel (motor) yetenek.

2- Fiziksel Gelişim Yönünden Özel Eğitime 2- Fiziksel Gelişim Yönünden Özel Eğitime İhtiyaç Duyan Çocuklarİhtiyaç Duyan Çocuklar

a) İşitme Yetersizliği Olan Çocuklara) İşitme Yetersizliği Olan Çocuklar Birincil duyular olan görme ve işitme kayıplarının Birincil duyular olan görme ve işitme kayıplarının

bireyin sosyal yaşama katılımını ve uyumunu bireyin sosyal yaşama katılımını ve uyumunu bozarak onu yaşam amaçlarından koparacağı bozarak onu yaşam amaçlarından koparacağı gerçektir.gerçektir.

Özsoy(1991) işitme yetersizliğini şöyle Özsoy(1991) işitme yetersizliğini şöyle tanımlamıştır; işitme duyarlılığının kişinin gelişim, tanımlamıştır; işitme duyarlılığının kişinin gelişim, uyum özellikle iletişimdeki görevlerini yeterince uyum özellikle iletişimdeki görevlerini yeterince yerine getiremeyişinden kaynaklanan durumdur. yerine getiremeyişinden kaynaklanan durumdur. İşitme yetersizliği, genel olarak işitme sinirlerinde İşitme yetersizliği, genel olarak işitme sinirlerinde çeşitli nedenlerle meydan gelen bozukluklar sonucu çeşitli nedenlerle meydan gelen bozukluklar sonucu ortaya çıkmaktadır. Buna göre insan kulağının ortaya çıkmaktadır. Buna göre insan kulağının işitme sınırları içerisindeki 16-20000 Hz ve 0-110 işitme sınırları içerisindeki 16-20000 Hz ve 0-110 dB olan sesli uyaranları alıp, ona tepkide dB olan sesli uyaranları alıp, ona tepkide bulunabilme kastedilmektedir. bulunabilme kastedilmektedir.

Özel eğitim okulları yönetmeliğinde işitme Özel eğitim okulları yönetmeliğinde işitme engelliler iki farklı sınıflandırmaya alınmışlardır. engelliler iki farklı sınıflandırmaya alınmışlardır.

Sağırlar:Sağırlar:Bütün düzeltmelere Bütün düzeltmelere rağmen, işitme kaybı 70dB’den daha rağmen, işitme kaybı 70dB’den daha fazla olan ve eğitim-öğretim fazla olan ve eğitim-öğretim etkinliklerinden yaralanamayan etkinliklerinden yaralanamayan çocuklardır.çocuklardır.

Ağır İşitenAğır İşiten: Bütün düzeltmelere : Bütün düzeltmelere rağmen işitme kaybı 25-70dB rağmen işitme kaybı 25-70dB arasında olan ve yardımcı araçlarla arasında olan ve yardımcı araçlarla eğitim-öğretim etkinliklerinden eğitim-öğretim etkinliklerinden yararlanan çocuklardır.yararlanan çocuklardır.

b) Görme Yetersizliği Olan Çocuklarb) Görme Yetersizliği Olan Çocuklar İşitme yetersizliği olan çocuklardaki gibi, görme İşitme yetersizliği olan çocuklardaki gibi, görme

yetersizliği olan çocuklarda da aynı anlama gelen yetersizliği olan çocuklarda da aynı anlama gelen birçok terim kullanılmaktadır. Kör, göremeyen, birçok terim kullanılmaktadır. Kör, göremeyen, âmâ az gören gibi. Özel eğitim okulları âmâ az gören gibi. Özel eğitim okulları yönetmeliğine göre görme yetersizliğinde 2 ayrı yönetmeliğine göre görme yetersizliğinde 2 ayrı sınıflama yapılmaktadır. sınıflama yapılmaktadır.

Kör:Kör: Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle görmesi 1/10’dan aşağı olan, eğitim öğretim görmesi 1/10’dan aşağı olan, eğitim öğretim etkinliklerinde görme gücünden yararlanamayan etkinliklerinde görme gücünden yararlanamayan çocuklarıdır.çocuklarıdır.

Az görenAz gören: Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle : Bütün düzeltmelere rağmen iki gözle görmesi 1/10 ile 3/10 arasında olan ve özel görmesi 1/10 ile 3/10 arasında olan ve özel birtakım araç ve yöntemler kullanmadan, eğitim birtakım araç ve yöntemler kullanmadan, eğitim öğretim etkinliklerinden yararlanması mümkün öğretim etkinliklerinden yararlanması mümkün olmayan çocuklardır.olmayan çocuklardır.

c) Ortopedik Engelli Çocuklarc) Ortopedik Engelli Çocuklar Ortopedik engelli çocuklarla ilgili ilk tanım Ortopedik engelli çocuklarla ilgili ilk tanım

ülkemizde 1962 yılında yapılarak özel eğitime ülkemizde 1962 yılında yapılarak özel eğitime muhtaç çocuklar yönetmeliğinde yer muhtaç çocuklar yönetmeliğinde yer almıştır.1973 yılında alanla ilgili bilim almıştır.1973 yılında alanla ilgili bilim adamlarınca oluşturulan bir komisyon tarafından adamlarınca oluşturulan bir komisyon tarafından şöyle tanımlanmıştır; Bütün düzeltmelere şöyle tanımlanmıştır; Bütün düzeltmelere rağmen, iskelet, sinir sistemi kas ve rağmen, iskelet, sinir sistemi kas ve eklemlerinden eğitim öğretim etkinliklerinde eklemlerinden eğitim öğretim etkinliklerinde yararlanamayacak ölçüde sakatlanmış olan yararlanamayacak ölçüde sakatlanmış olan çocuklardır. Bu tanıma göre, ortopedik engelli çocuklardır. Bu tanıma göre, ortopedik engelli çocuklar çocuklar

İskelet bozuklukları ve engelleriniİskelet bozuklukları ve engellerini Kas bozukluklarını ve zayıflıklarınıKas bozukluklarını ve zayıflıklarını Eklem bozukluklarını ve hastalıklarınıEklem bozukluklarını ve hastalıklarını Sinir sistemindeki bozukluklar ve yetersizlikleriSinir sistemindeki bozukluklar ve yetersizlikleri Devimsel (motor) bozuklukları ve yetersizlikleri Devimsel (motor) bozuklukları ve yetersizlikleri

kapsamına almaktadır.kapsamına almaktadır.

Ortopedik engelli çocuklarda, genel olarak birden Ortopedik engelli çocuklarda, genel olarak birden fazla bozukluk görülmektedir. Örneğin Cerebral fazla bozukluk görülmektedir. Örneğin Cerebral palcy (kasıntılı beyin felci) ,fetüsün doğum palcy (kasıntılı beyin felci) ,fetüsün doğum sırasında oksijensiz kalması sonucunda beyin sırasında oksijensiz kalması sonucunda beyin hücrelerinin ölmesidir. Bu durumdaki çocukta kas, hücrelerinin ölmesidir. Bu durumdaki çocukta kas, iskelet, eklem, sinir ve motor bozukluklarının iskelet, eklem, sinir ve motor bozukluklarının hepsini görmek mümkündür.hepsini görmek mümkündür.

Sık sık görülen belirtiler arasında, fiziki ve motor Sık sık görülen belirtiler arasında, fiziki ve motor becerilerinde görülen fiziki yetersizlikler dikkati becerilerinde görülen fiziki yetersizlikler dikkati çekmektedir.çekmektedir.

Fiziki Belirtiler:Fiziki Belirtiler: Uygun ve normal gelişim Uygun ve normal gelişim gösteren bir fiziksel yapıya sahip değildirler.gösteren bir fiziksel yapıya sahip değildirler.

Motor Belirtiler:Motor Belirtiler: Denge bozuklukları çok Denge bozuklukları çok yaygındır. Vücut koordinasyonu zayıf, hareketleri yaygındır. Vücut koordinasyonu zayıf, hareketleri kontrol etme yavaş ve yetersizdir.kontrol etme yavaş ve yetersizdir.

Ortopedik engellilik durumlarına birçok örnek Ortopedik engellilik durumlarına birçok örnek verebiliriz. Bunlar; cerebral palcy, doğuştan kalça verebiliriz. Bunlar; cerebral palcy, doğuştan kalça çıkıklığı, çarpık ayak ve bacak, beyin zedelenmesi.çıkıklığı, çarpık ayak ve bacak, beyin zedelenmesi.

d) Konuşma Engelli Çocuklard) Konuşma Engelli Çocuklar Günlük yaşantımızın önemli bir kısmı sözlü Günlük yaşantımızın önemli bir kısmı sözlü

iletişime dayanmaktadır. Yapılan çalışmalar, iletişime dayanmaktadır. Yapılan çalışmalar, iletişimde konuşmanın etkisinin ortalama% iletişimde konuşmanın etkisinin ortalama% 10 olduğunu göstermektedir. Konuşma, 10 olduğunu göstermektedir. Konuşma, kişinin kendisi ve çevresiyle dengeli ilişki kişinin kendisi ve çevresiyle dengeli ilişki kurma ve sürdürmesine yarayan, kurma ve sürdürmesine yarayan, geleneksel sesli sembollerin yer aldığı bir geleneksel sesli sembollerin yer aldığı bir iletişim sistemidir. Konuşmada sesli iletişim sistemidir. Konuşmada sesli semboller yer alır. Konuşmanın iletişim semboller yer alır. Konuşmanın iletişim süreci haline gelmesinde özel bir organ süreci haline gelmesinde özel bir organ yoktur. Konuşma, diyafram, akciğerler, ses yoktur. Konuşma, diyafram, akciğerler, ses telleri, dil, damak dişler ve dudaklar gibi telleri, dil, damak dişler ve dudaklar gibi birçok organın birlikte çalışmasıyla birçok organın birlikte çalışmasıyla oluşmaktadır.oluşmaktadır.

Özel eğitime muhtaç çocukların en Özel eğitime muhtaç çocukların en kalabalık grubunu, konuşma engelli kalabalık grubunu, konuşma engelli çocuklar oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu çocuklar oluşturmaktadır. Dolayısıyla bu konuyla ilgilenen alanlar oldukça fazladır. konuyla ilgilenen alanlar oldukça fazladır. Genel tıp, çene cerrahisi, diş hekimliği, Genel tıp, çene cerrahisi, diş hekimliği, ortodonti, kulak burun boğaz uzmanlığı, ortodonti, kulak burun boğaz uzmanlığı, plastik cerrahi, özel eğitim alanı, psikoloji plastik cerrahi, özel eğitim alanı, psikoloji gibi.gibi.

Konuşma engeli; Konuşmanın akışını bozan Konuşma engeli; Konuşmanın akışını bozan ve niteliğini etkileyen her türlü normal dışı ve niteliğini etkileyen her türlü normal dışı aksaklık olarak tanımlanabilir. Konuşma aksaklık olarak tanımlanabilir. Konuşma engelli çocukların engel durumlarına göre, engelli çocukların engel durumlarına göre, farklı problemler yaşadıkları görülmektedir; farklı problemler yaşadıkları görülmektedir;

Ses BozukluğuSes Bozukluğu: Sesin güç, şiddeti incelik : Sesin güç, şiddeti incelik ve kalınlığını oluşturan perde, nitelik ve ve kalınlığını oluşturan perde, nitelik ve esneklik açısından çevrenin dikkatini esneklik açısından çevrenin dikkatini çekecek kadar ve sürekli olarak farklılık çekecek kadar ve sürekli olarak farklılık göstermesi halidir.göstermesi halidir.

Eklemleme(artikülasyon) Bozukluğu:Eklemleme(artikülasyon) Bozukluğu: Çocuğun konuşurken sesi düşürmesi veya Çocuğun konuşurken sesi düşürmesi veya atlaması, sesi değiştirmesi, sesin bozulması atlaması, sesi değiştirmesi, sesin bozulması veya olmayan bir sesin eklenmesi sonucu veya olmayan bir sesin eklenmesi sonucu konuşmasında meydana gelen farklılıktır. konuşmasında meydana gelen farklılıktır. Çene yapısında ve işleyişindeki bozukluklar Çene yapısında ve işleyişindeki bozukluklar dudak yapısındaki bozukluklar, yarık dudak yapısındaki bozukluklar, yarık damak, yarık dudak, dişlerin noksanlığı damak, yarık dudak, dişlerin noksanlığı veya düzensiz çıkması gibi durumlar veya düzensiz çıkması gibi durumlar eklemleme bozukluğuna neden olan yaygın eklemleme bozukluğuna neden olan yaygın etmenler arasındadır.etmenler arasındadır.

Kekemelik-ritim bozukluklarıKekemelik-ritim bozuklukları: Kekemelik : Kekemelik genel konuşma engelleri içinde, çocuğun dış genel konuşma engelleri içinde, çocuğun dış görünüşünü ve iletişim becerilerini doğrudan görünüşünü ve iletişim becerilerini doğrudan ve olumsuz biçimde etkilediği için her dönem ve olumsuz biçimde etkilediği için her dönem dikkat çeken bir konu olmuştur.dikkat çeken bir konu olmuştur.

Kekemelik çocuğun tekrar kekeleme korkusu Kekemelik çocuğun tekrar kekeleme korkusu ile konuşma sesi, hece, sözcük veya ile konuşma sesi, hece, sözcük veya deyimlerde irkilme, duraklama, uzatma, deyimlerde irkilme, duraklama, uzatma, patlatma, tekrarlama ve bazen de bunlara patlatma, tekrarlama ve bazen de bunlara eşlik eden el, kol, mimik ve yüz ifadeleri ile eşlik eden el, kol, mimik ve yüz ifadeleri ile konuşmanın ritim ve akıcılığında meydana konuşmanın ritim ve akıcılığında meydana gelen bozukluktur.gelen bozukluktur.

Genel olarak 3-5 yaşlarında, konuşmanın Genel olarak 3-5 yaşlarında, konuşmanın netleştiği dönemlerde fark edilmeye başlanır. netleştiği dönemlerde fark edilmeye başlanır. Özellikle b,d,k,g,p,t gibi damak seslerini Özellikle b,d,k,g,p,t gibi damak seslerini çıkarmada görülen söyleyiş bozukluğu daha çıkarmada görülen söyleyiş bozukluğu daha yaygındır.yaygındır.

Gecikmiş KonuşmaGecikmiş Konuşma: Çocuğun : Çocuğun takvim yaşı gelişimi ile konuşma takvim yaşı gelişimi ile konuşma gelişimi arasındaki uyumun gelişimi arasındaki uyumun bozulması sonucu, çocuğun kendi bozulması sonucu, çocuğun kendi yaşından beklenenden çok geri veya yaşından beklenenden çok geri veya yavaş konuşmasıdır. Gecikmiş yavaş konuşmasıdır. Gecikmiş konuşma genel olarak çocuğun konuşma genel olarak çocuğun bebeklik döneminde geçirmesi bebeklik döneminde geçirmesi gereken konuşma dönemlerinden gereken konuşma dönemlerinden birinde duraklaması halidir. Bu tür birinde duraklaması halidir. Bu tür çocuklardan, ileri derecede gecikmiş çocuklardan, ileri derecede gecikmiş konuşma bozukluğu yaşayanlar konuşma bozukluğu yaşayanlar okullara gönderilmezler. okullara gönderilmezler.

3- Davranış Bozukluğu Olan Çocuklar3- Davranış Bozukluğu Olan Çocuklar Çocuklar her yeni gelişim dönemini Çocuklar her yeni gelişim dönemini

geçirdiklerinde bir önceki dönemi büyük geçirdiklerinde bir önceki dönemi büyük oranda problemsiz atlatmış, yeni dönemde de oranda problemsiz atlatmış, yeni dönemde de birçok farklı beceriyi kazanmaya hazır hale birçok farklı beceriyi kazanmaya hazır hale gelmişlerdir. Ancak çocuk bu gelişim gelmişlerdir. Ancak çocuk bu gelişim dönemlerini çeşitli nedenlerle sağlıklı dönemlerini çeşitli nedenlerle sağlıklı atlatamaz ve bu durum süreklilik kazanırsa atlatamaz ve bu durum süreklilik kazanırsa davranış bozuklukları genel ifadesi altında, davranış bozuklukları genel ifadesi altında, birçok davranış problemleri yaşanabilir. birçok davranış problemleri yaşanabilir. Bunlar; altını ıslatma, parmak emme, Bunlar; altını ıslatma, parmak emme, saldırganlık, hırçınlık, otoriteye karşı gelme, saldırganlık, hırçınlık, otoriteye karşı gelme, inatçılık, mala zarar verme, akademik inatçılık, mala zarar verme, akademik başarısızlık, hiperaktivite, öğrenme başarısızlık, hiperaktivite, öğrenme bozuklukları şeklinde örneklendirilebilir. bozuklukları şeklinde örneklendirilebilir. Davranış bozukluğunun tanımlanabilmesi için Davranış bozukluğunun tanımlanabilmesi için bazı etkenlerin dikkatlice izlenmesi gerekir;bazı etkenlerin dikkatlice izlenmesi gerekir;

Yaşa uygunluk:Yaşa uygunluk: Çocuğun içinde bulunduğu Çocuğun içinde bulunduğu gelişim döneminin özelliklerinin iyi bilinip, gelişim döneminin özelliklerinin iyi bilinip, doğru değerlendirilmesi gerekir. Çünkü pek doğru değerlendirilmesi gerekir. Çünkü pek çok uyumsuz davranış o gelişim döneminin çok uyumsuz davranış o gelişim döneminin gereği olabilir.gereği olabilir.

Yoğunluk:Yoğunluk: Davranış bozukluğu sayılabilecek Davranış bozukluğu sayılabilecek davranışların çocuğun kendisi kadar çevreye davranışların çocuğun kendisi kadar çevreye de zara vermesi, dikkat edilmesi gereken de zara vermesi, dikkat edilmesi gereken önemli bir süreçtirönemli bir süreçtir

Süreklilik:Süreklilik: Çocuğun belli bir davranışı, ısrarlı Çocuğun belli bir davranışı, ısrarlı bir biçimde uzun süre devam ettirmesi de bir biçimde uzun süre devam ettirmesi de dikkat edilmesi gerekin bir süreçtir.dikkat edilmesi gerekin bir süreçtir.

Davranış bozukluğu gösteren çocuklar, bu Davranış bozukluğu gösteren çocuklar, bu davranışları genel olarak; dikkat çekmek, ilgiyi davranışları genel olarak; dikkat çekmek, ilgiyi üzerine toplamak, aileye karşı güç kazanma üzerine toplamak, aileye karşı güç kazanma isteği, intikam alma isteği (özellikle şiddet isteği, intikam alma isteği (özellikle şiddet gören çocuklarda gözlenir), yetersizlik gören çocuklarda gözlenir), yetersizlik hissi(özgüven eksikliği, ekonomik sıkıntılar) hissi(özgüven eksikliği, ekonomik sıkıntılar) nedeniyle göstermektedirler.nedeniyle göstermektedirler.

ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ Öğrenme güçlükleri, 1960 yılların ortalarına kadar. Öğrenme güçlükleri, 1960 yılların ortalarına kadar.

Henüz net olarak bilinmemekte iken günümüzde Henüz net olarak bilinmemekte iken günümüzde üzerinde fazlaca durulan konulardan biri olmuştur. üzerinde fazlaca durulan konulardan biri olmuştur. Hatta özellikle kuzey Amerika’da en yaygın özel Hatta özellikle kuzey Amerika’da en yaygın özel eğitim kategorisi de olma özelliği de kazanmıştır.eğitim kategorisi de olma özelliği de kazanmıştır.

Öğrenme güçlüğü olan çocuklarda, görsel ve Öğrenme güçlüğü olan çocuklarda, görsel ve işitsel algılamanın gelişmediği gözlenmektedir. Bu işitsel algılamanın gelişmediği gözlenmektedir. Bu nedenle çocuklar algıların bütünleştirilmesinde ve nedenle çocuklar algıların bütünleştirilmesinde ve Psiko motor özellikli ifade etme becerilerinde Psiko motor özellikli ifade etme becerilerinde güçlüklerinde güçlükler yaşanmaktadır.güçlüklerinde güçlükler yaşanmaktadır.

Zihinsel yetenekleri normal sınırlar içinde olan Zihinsel yetenekleri normal sınırlar içinde olan ancak öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların pek ancak öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların pek çoğu normal sınıflarda, bir kısmı da özel alt çoğu normal sınıflarda, bir kısmı da özel alt sınıflarda eğitim almaktadır.sınıflarda eğitim almaktadır.

Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda bazı ortak Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda bazı ortak özellikler gözlenmektedir özellikler gözlenmektedir

Akademik GerilikAkademik Gerilik: Yaş ve zekâ düzeyine göre : Yaş ve zekâ düzeyine göre bulunması gereken sınıfın düzeyinde bazı bulunması gereken sınıfın düzeyinde bazı derslerden 2 yıl geride olmasıdır.derslerden 2 yıl geride olmasıdır.

Gelişim Örüntülerinde DengesizlikGelişim Örüntülerinde Dengesizlik: Gelişimdeki : Gelişimdeki yeterlilik ve yetersizlik durumlarının dengesiz yeterlilik ve yetersizlik durumlarının dengesiz olmasıdır.olmasıdır.

Merkezi Sinir Sisteminin Hatalı İşleyişi:Merkezi Sinir Sisteminin Hatalı İşleyişi: Bu Bu çocukların çok azında beynin zedelenmiş olduğuna çocukların çok azında beynin zedelenmiş olduğuna ilişkin nörolojik bulgulara rastlanmıştır. O nedenle ilişkin nörolojik bulgulara rastlanmıştır. O nedenle son yıllarda sinir sisteminin hatalı işleyişine bağlı son yıllarda sinir sisteminin hatalı işleyişine bağlı nedenler daha araştırılmaya başlanmıştır.nedenler daha araştırılmaya başlanmıştır.

Çevresel Yoksunluk: Çevresel Yoksunluk: Kültürel yoksunluğu olan Kültürel yoksunluğu olan çocuklarda da öğrenme güçlüğü belirtileri çocuklarda da öğrenme güçlüğü belirtileri gözlenmektedir. gözlenmektedir.

Zihinsel Yetersizlik ve Davranış BozukluklarıZihinsel Yetersizlik ve Davranış Bozuklukları: : Öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların özellikleri Öğrenme güçlüğü yaşayan çocukların özellikleri zihinsel yetersizlik ve davranış bozukluğu gösteren zihinsel yetersizlik ve davranış bozukluğu gösteren çocukların özellikleri ile benzerlik göstermektedir. çocukların özellikleri ile benzerlik göstermektedir. Fakat bu çocukların zeka bölümleri incelediğinde Fakat bu çocukların zeka bölümleri incelediğinde sınır veya normal zekalı hatta normal üstü zekalı sınır veya normal zekalı hatta normal üstü zekalı oldukları görülmüştür.oldukları görülmüştür.

O nedenle yaygın olarak kabul gören O nedenle yaygın olarak kabul gören tanıma göre tanıma göre öğrenme güçlüğüöğrenme güçlüğü; ; açık olamayan psikolojik ve nörolojik açık olamayan psikolojik ve nörolojik etmenler sonucu çocuğun akademik etmenler sonucu çocuğun akademik programlarda, dilde ve zihinsel programlarda, dilde ve zihinsel süreçlerde normal gelişiminin önemli süreçlerde normal gelişiminin önemli ölçüde bozulması durumudur.ölçüde bozulması durumudur.

Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklar, Öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklar, okuma bozukluğu, matematik okuma bozukluğu, matematik bozukluğu ve yazılı ifade bozukluğu bozukluğu ve yazılı ifade bozukluğu alanlarında problem yaşarlar.alanlarında problem yaşarlar.

Okuma Bozukluğu: Okuma Bozukluğu: Çocuğun eğitim ve zekâsına Çocuğun eğitim ve zekâsına göre, okuma başarısının beklenenin altında göre, okuma başarısının beklenenin altında olmasıdır. Bu bozukluk, okumanın gerekir olduğu olmasıdır. Bu bozukluk, okumanın gerekir olduğu akademik başarı ve günlük etkinliklerde anlamlı ve akademik başarı ve günlük etkinliklerde anlamlı ve önemli sorunlar ortaya çıkarır. Okuma bozukluğu önemli sorunlar ortaya çıkarır. Okuma bozukluğu ilköğretim çağı çocuklarının ortalama %4’ünde ilköğretim çağı çocuklarının ortalama %4’ünde görüşmektedir. görüşmektedir.

Günümüzde en sık rastlanan öğrenme bozukluğu Günümüzde en sık rastlanan öğrenme bozukluğu olan, okuma bozukluğu 1896 yılında İngiliz doktor olan, okuma bozukluğu 1896 yılında İngiliz doktor W. Pringle Morgan tarafından tanımlanmıştır. Bu W. Pringle Morgan tarafından tanımlanmıştır. Bu günkü bilgilerin ışığında okuma bozukluğunun günkü bilgilerin ışığında okuma bozukluğunun okuma ile ilgili zihinsel süreçlerde meydana gelen okuma ile ilgili zihinsel süreçlerde meydana gelen ve normalden sapan bir farklılık olduğu ve normalden sapan bir farklılık olduğu düşünülmektedir. Okuma bozukluğunun en düşünülmektedir. Okuma bozukluğunun en belirgin özelliği harflerin ve kelimelerin belirgin özelliği harflerin ve kelimelerin karıştırılması ve tersten algılanmasıdır. karıştırılması ve tersten algılanmasıdır.

Matematik Bozukluğu (Discalculi): Matematik Bozukluğu (Discalculi): DSM-IV’e göre matematik bozukluğu olan DSM-IV’e göre matematik bozukluğu olan çocuklarda 4 yetenek grubunda çocuklarda 4 yetenek grubunda bozukluklar olduğu belirlenmiştir. bozukluklar olduğu belirlenmiştir.

Dil yetenekler: Dil yetenekler: Matematik terimleri Matematik terimleri anlama ve yazılı problemleri matematiksel anlama ve yazılı problemleri matematiksel sembollere çevirmesembollere çevirme

Algısal yetenek: Algısal yetenek: Sembolleri tanıma, Sembolleri tanıma, anlama ve sayıları kümeleştirmeanlama ve sayıları kümeleştirme

Matematik yetenek: Matematik yetenek: 4 işlemin sırasını 4 işlemin sırasını izlemeizleme

Dikkat yeteneği: Dikkat yeteneği: Rakamları doğru yazma Rakamları doğru yazma ve işlem sembollerine dikkat etme.ve işlem sembollerine dikkat etme.

Anlaşılacağı gibi, matematik bozukluğu Anlaşılacağı gibi, matematik bozukluğu olan çocuklar sembolleri anlama, tanıma, olan çocuklar sembolleri anlama, tanıma, sıralama, gruplandırma gibi matematiksel sıralama, gruplandırma gibi matematiksel işlemleri gerçekleştirmede zorluklar işlemleri gerçekleştirmede zorluklar yaşarlar. Saati, haftanın günlerini, yaşarlar. Saati, haftanın günlerini, mevsimleri öğrenmede ve kullanmada mevsimleri öğrenmede ve kullanmada güçlük çekerler. Uzunluk-kısalık, büyüklük-güçlük çekerler. Uzunluk-kısalık, büyüklük-küçüklük gibi kavramları günlük hayatta küçüklük gibi kavramları günlük hayatta kullanamaz, doğru algılayamazlar. kullanamaz, doğru algılayamazlar.

Yapılan çalışmalar, matematik bozukluğu Yapılan çalışmalar, matematik bozukluğu olan çocukların çoğunlukla diğer öğrenme olan çocukların çoğunlukla diğer öğrenme (güçlüklerini) bozukluklarını veya konuşma (güçlüklerini) bozukluklarını veya konuşma özürlerini de taşıdıklarını özürlerini de taşıdıklarını düşündürmektedir. düşündürmektedir.

Yazılı İfade Bozukluğu (Disgraphi): Yazılı İfade Bozukluğu (Disgraphi): Çocuğun Çocuğun zekâ kapasitesinden ve eğitim düzeyinden, zekâ kapasitesinden ve eğitim düzeyinden, beklenenden daha düşük yazma yeteneği beklenenden daha düşük yazma yeteneği göstermesidir. Yazılı ifade bozukluğu olan göstermesidir. Yazılı ifade bozukluğu olan çocuklarda kötü yazma, yazım ve işaret hataları çocuklarda kötü yazma, yazım ve işaret hataları yapma ve okunaksız el yazısı görülür. yapma ve okunaksız el yazısı görülür.

Öğrenme bozukluklarının sınıfta tespit edilmesine Öğrenme bozukluklarının sınıfta tespit edilmesine yönelik yapılan çalışmalar genel olarak, yönelik yapılan çalışmalar genel olarak, öğretmenlerin, psikolojik danışmanların, özel öğretmenlerin, psikolojik danışmanların, özel eğitim uzmanlarının, bu tür öğrencileri ayırt eğitim uzmanlarının, bu tür öğrencileri ayırt etmede büyük zorluklar yaşadığını etmede büyük zorluklar yaşadığını göstermektedir. Çünkü öğrenme bozukluğu göstermektedir. Çünkü öğrenme bozukluğu yaşayan çocuklarla, öğrenme bozukluğu yaşayan çocuklarla, öğrenme bozukluğu yaşamayan ancak okul başarısızlığı gösteren yaşamayan ancak okul başarısızlığı gösteren çocukların benzerliklerinin çok fazla olduğu çocukların benzerliklerinin çok fazla olduğu görülmüştür. Araştırmacılar bu bulguları, görülmüştür. Araştırmacılar bu bulguları, öğrenme bozukluklarına ilişkin değerlendirme öğrenme bozukluklarına ilişkin değerlendirme uygulamalarının tekrar tekrar sorgulanması uygulamalarının tekrar tekrar sorgulanması gerektiğine ilişkin bir gösterge olarak gerektiğine ilişkin bir gösterge olarak değerlendirmişlerdir.değerlendirmişlerdir.

4-Süreğen Hastalığı Nedeniyle Özel 4-Süreğen Hastalığı Nedeniyle Özel Eğitime İhtiyaç Duyan ÇocuklarEğitime İhtiyaç Duyan Çocuklar

Sürekli bakım ve tedavi gerektiren Sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıklar nedeniyle, eğitim-öğretim hastalıklar nedeniyle, eğitim-öğretim etkinliklerinde, özel önlemlere ihtiyaç etkinliklerinde, özel önlemlere ihtiyaç gösteren çocuklardır. Bu arada ifade edilen gösteren çocuklardır. Bu arada ifade edilen süreklilik, belirgin olmayan, belki de bir süreklilik, belirgin olmayan, belki de bir ömür boyu devam edebilecek bakım ve ömür boyu devam edebilecek bakım ve tedavi süreçlerini içermektedir.tedavi süreçlerini içermektedir.

Sürekli hastalığı olan çocuklar genellikle Sürekli hastalığı olan çocuklar genellikle kronik rahatsızlığı nedeniyle eğitim-öğretim kronik rahatsızlığı nedeniyle eğitim-öğretim etkinliklerine kısmen veya hiç katılmazlar. etkinliklerine kısmen veya hiç katılmazlar.

Özel Eğitime Muhtaç Çocukların Tanılanması Özel Eğitime Muhtaç Çocukların Tanılanması (Teşhisi)(Teşhisi)

Özel eğitime muhtaç çocuklar belirgin ve gözlenen Özel eğitime muhtaç çocuklar belirgin ve gözlenen farklılıkları nedeniyle hemen dikkati çekerler. farklılıkları nedeniyle hemen dikkati çekerler. Sosyal çevrede, bu çocuklara çeşitli adlar konulur; Sosyal çevrede, bu çocuklara çeşitli adlar konulur; kör, sağır, kekeme, topal, geri zekâlı gibi. Fakat kör, sağır, kekeme, topal, geri zekâlı gibi. Fakat öyle çocuklar vardır ki öğrenme güçlüğü yaşayan öyle çocuklar vardır ki öğrenme güçlüğü yaşayan çocuklarda olduğu gibi, bunlar ancak uzmanlarca çocuklarda olduğu gibi, bunlar ancak uzmanlarca iyi bir inceleme sonunda tanılanabilirler. iyi bir inceleme sonunda tanılanabilirler.

Tüm bu belirsizliklere rağmen, gözlenebilir Tüm bu belirsizliklere rağmen, gözlenebilir farklılıklar taşıyan çocukların fark edilmesi, farklılıklar taşıyan çocukların fark edilmesi, çoğunlukla ailede başlar. Ancak pek çok aile çoğunlukla ailede başlar. Ancak pek çok aile çocuğun yetersizliğini görmezden gelme, çocuğun yetersizliğini görmezden gelme, önemsememe, kabullenmeme ve ya saklama önemsememe, kabullenmeme ve ya saklama eğilimi gösterirler. Bu durum erken tanılama ve eğilimi gösterirler. Bu durum erken tanılama ve zamanında yardım olanaklarını yok etmektedir. zamanında yardım olanaklarını yok etmektedir.

Tanılama süreci her kademeden öğrenciler Tanılama süreci her kademeden öğrenciler arasında, özel eğitim önlemi alınması gerekecek arasında, özel eğitim önlemi alınması gerekecek kadar özürlü olan çocukların tespit edilmesi için kadar özürlü olan çocukların tespit edilmesi için yapılacak taramalar sonucu başlar. yapılacak taramalar sonucu başlar.

Taramalar, özel eğitim alanında uzman Taramalar, özel eğitim alanında uzman kişilerce ve ilgili sınıf öğretmenlerinin kişilerce ve ilgili sınıf öğretmenlerinin gözlemleri doğrultusunda gerçekleştirilir. gözlemleri doğrultusunda gerçekleştirilir. Taramalar sonucunda şüpheli bulunan veya Taramalar sonucunda şüpheli bulunan veya öğretmenin şüphe ettiği öğrenciler üzerinde öğretmenin şüphe ettiği öğrenciler üzerinde ayrıntılı incelemeye gidilecek, uygun tanılama ayrıntılı incelemeye gidilecek, uygun tanılama yapılır. Tanılamanın amacı, özrün türü, yapılır. Tanılamanın amacı, özrün türü, derecesi, niteliği, meydana geliş zamanı gibi derecesi, niteliği, meydana geliş zamanı gibi özellikleri ortaya çıkarabilmektir. Bu anlamda özellikleri ortaya çıkarabilmektir. Bu anlamda çocuğun, sağlık bilgileri, aile özgeçmişi, psiko-çocuğun, sağlık bilgileri, aile özgeçmişi, psiko-sosyal durumu gibi bilgilerin alınması sosyal durumu gibi bilgilerin alınması gereklidir. Bu tür bilgilerin sistemli bir şekilde gereklidir. Bu tür bilgilerin sistemli bir şekilde toplanarak birleştirilmesi ve doğru toplanarak birleştirilmesi ve doğru değerlendirilmesi çok önemlidir. Doğru bir değerlendirilmesi çok önemlidir. Doğru bir tanılama yapabilmek ve gerekli önlemleri tanılama yapabilmek ve gerekli önlemleri alabilmek için alanda çalışkan bir çok uzmanın alabilmek için alanda çalışkan bir çok uzmanın işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır. işbirliğine ihtiyaç duyulmaktadır.

Tanılama işlemi sonuçlanan çocukların, özel Tanılama işlemi sonuçlanan çocukların, özel eğitime gereksinim duydukları alanlara göre eğitime gereksinim duydukları alanlara göre istihdam edilmeleri ve özel önlemlerin alınması istihdam edilmeleri ve özel önlemlerin alınması son derece önemlidir. Bu amaçla, özel eğitime son derece önemlidir. Bu amaçla, özel eğitime ihtiyaç duyan öğrencilerin özür durumları, özür ihtiyaç duyan öğrencilerin özür durumları, özür dereceleri, aile durumları gibi etmenler göz önüne dereceleri, aile durumları gibi etmenler göz önüne alınarak, uygun okullara, uygun sınıflara alınarak, uygun okullara, uygun sınıflara yerleştirilmeleri gerekmektedir. Özür derecesi yerleştirilmeleri gerekmektedir. Özür derecesi daha hafif olan öğrencilere de normal sınıflarda, daha hafif olan öğrencilere de normal sınıflarda, özel programlar yoluyla eğitimlerin verilmesi özel programlar yoluyla eğitimlerin verilmesi gerekmektedir. gerekmektedir.

Çocuğun hangi tür kurum ve ne tür önlemlerden Çocuğun hangi tür kurum ve ne tür önlemlerden yararlanabileceğine karar verirken temel ilke; yararlanabileceğine karar verirken temel ilke; Olanakların elverdiği oranda, kendi aile ve yakın Olanakların elverdiği oranda, kendi aile ve yakın çevresinden koparılmadan ve normal çocuklar çevresinden koparılmadan ve normal çocuklar arasında eğitilmesidir. arasında eğitilmesidir.

Rehberliğin Özel Eğitim Hizmetleri İçindeki YeriRehberliğin Özel Eğitim Hizmetleri İçindeki YeriÖzel eğitim içinde rehberlik hizmetleri, çocuğun Özel eğitim içinde rehberlik hizmetleri, çocuğun tanılanmasından itibaren başlayan, sürekli olarak tanılanmasından itibaren başlayan, sürekli olarak çocuğu, aileyi ve okulu kapsayan hizmetler olarak çocuğu, aileyi ve okulu kapsayan hizmetler olarak görülmelidir. Rehberlik hizmetleri, özel eğitime görülmelidir. Rehberlik hizmetleri, özel eğitime muhtaç çocukla ilgili bir takım çalışmaları muhtaç çocukla ilgili bir takım çalışmaları kapsamalıdır. Bunlar; bireyi tanıma, bilgi toplama, kapsamalıdır. Bunlar; bireyi tanıma, bilgi toplama, yöneltme, yerleştirme, izleme ve değerlendirme yöneltme, yerleştirme, izleme ve değerlendirme çalışmaları ile Psikolojik danışma yardımlarıdır. Bu çalışmaları ile Psikolojik danışma yardımlarıdır. Bu çalışmalar planlı ve sistemli bir şekilde planlanarak çalışmalar planlı ve sistemli bir şekilde planlanarak bir sürede yayılmalıdır. Bu sürecin sağlıklı ve düzenli bir sürede yayılmalıdır. Bu sürecin sağlıklı ve düzenli işleyebilmesi için, rehber uzmanların, özel eğitime işleyebilmesi için, rehber uzmanların, özel eğitime muhtaç çocuğu ve çevresini iyi tanımaları muhtaç çocuğu ve çevresini iyi tanımaları gerekmektedir. Bu amaçla bireyi tanıma ve bilgi gerekmektedir. Bu amaçla bireyi tanıma ve bilgi toplama çalışmalarının ayrıntılı olarak yapılması toplama çalışmalarının ayrıntılı olarak yapılması önemlidir. Okul, sınıf ve aile içinde alınacak önemlidir. Okul, sınıf ve aile içinde alınacak önlemlerin, uygulanacak yöntemlerin bu bilgiler önlemlerin, uygulanacak yöntemlerin bu bilgiler doğrultusunda oluşacağı unutulmamalıdır. Sınıf doğrultusunda oluşacağı unutulmamalıdır. Sınıf öğretmenleri bu anlamda rehber uzmanlara en etkili öğretmenleri bu anlamda rehber uzmanlara en etkili şekilde kaynaklık eden kişilerdir. Çünkü çoğu zaman şekilde kaynaklık eden kişilerdir. Çünkü çoğu zaman aile çocuğun özrüne karşı ilgisiz kalabilir, durumu aile çocuğun özrüne karşı ilgisiz kalabilir, durumu kabullenmeyebilir veya saklama eğilimi gösterebilir. kabullenmeyebilir veya saklama eğilimi gösterebilir. Bu anlamda aileyi de yönlendirme de öğretmenlerin Bu anlamda aileyi de yönlendirme de öğretmenlerin ve rehber uzmanların işbirlikli çalışmaları kesinlikle ve rehber uzmanların işbirlikli çalışmaları kesinlikle önem taşır.önem taşır.

Sınıflarda düzenli aralıklarla ve rehber Sınıflarda düzenli aralıklarla ve rehber uzmanın yönetiminde tarama ve tanılama uzmanın yönetiminde tarama ve tanılama çalışmaları yapılmalıdır. Okulun fiziki çalışmaları yapılmalıdır. Okulun fiziki olanakları bu tür öğrenciler dikkate alınarak olanakları bu tür öğrenciler dikkate alınarak düzenlenmelidir. Okuldaki diğer personelin ve düzenlenmelidir. Okuldaki diğer personelin ve öğrencilerin bu konuda duyarlı olmaları öğrencilerin bu konuda duyarlı olmaları üzerinde hassasiyetle durulmalıdır. üzerinde hassasiyetle durulmalıdır. Yapılan araştırmalar, özürlü çocukların, Yapılan araştırmalar, özürlü çocukların, normal çocuklardan daha olumsuz bir benlik normal çocuklardan daha olumsuz bir benlik algısına sahip olduklarını ve özrün erken algısına sahip olduklarını ve özrün erken başlamasıyla orantılı olarak, kendilerini daha başlamasıyla orantılı olarak, kendilerini daha değersiz ve yetersiz algıladıklarını değersiz ve yetersiz algıladıklarını göstermiştir. Bu anlamda rehber uzmanların göstermiştir. Bu anlamda rehber uzmanların yapacakları psikolojik yardım çalışmaları da, yapacakları psikolojik yardım çalışmaları da, özürlü çocukların kendilerine karşı daha özürlü çocukların kendilerine karşı daha olumlu bir tutuma sahip olmalarında etkili olumlu bir tutuma sahip olmalarında etkili olacaktır.olacaktır.

Eğitimde Kaynaştırma ÇalışmalarıEğitimde Kaynaştırma Çalışmaları Kaynaştırma: Kaynaştırma: Bireyselleştirilmiş eğitim Bireyselleştirilmiş eğitim

plan ve program içerisinde uygun görülen plan ve program içerisinde uygun görülen özürlü çocuklarla, normal akranlarının özürlü çocuklarla, normal akranlarının belirli sürelerde birlikte eğitilmesidir.belirli sürelerde birlikte eğitilmesidir.

Kaynaştırmanın temel hedefi: Kaynaştırmanın temel hedefi: Özel Özel okul, özel sınıf gibi ayrıştırmaya yönelik okul, özel sınıf gibi ayrıştırmaya yönelik uygulamayı silmek ve bu çocukların sosyal uygulamayı silmek ve bu çocukların sosyal yaşam kalitelerini arttırmaktır. Üstelik özel yaşam kalitelerini arttırmaktır. Üstelik özel eğitim hizmetleri aileler açısından eğitim hizmetleri aileler açısından bakıldığında zahmetli ve pahalı bir süreçtir. bakıldığında zahmetli ve pahalı bir süreçtir. Bu anlamda kaynaştırma çalışmaları, Bu anlamda kaynaştırma çalışmaları, öğretim çevresini ucuz ve ulaşılabilir hale öğretim çevresini ucuz ve ulaşılabilir hale getirmeyi de hedeflemektedir. getirmeyi de hedeflemektedir.

Kaynaştırmanın başarıya ulaşmasındaki en Kaynaştırmanın başarıya ulaşmasındaki en önemli etmenlerden biri sınıf öğretmeni ve önemli etmenlerden biri sınıf öğretmeni ve onun tutumlarıdır. Öğretmen tutumları tüm onun tutumlarıdır. Öğretmen tutumları tüm eğitim kademelerinde büyük önem eğitim kademelerinde büyük önem taşımaktadır. Okul öncesi dönemden taşımaktadır. Okul öncesi dönemden başlayarak yapılan yönlendirmeler özellikle başlayarak yapılan yönlendirmeler özellikle sosyal becerilerin desteklenmesinde önemli sosyal becerilerin desteklenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu rol özel eğitime bir rol oynamaktadır. Bu rol özel eğitime muhtaç çocuklarda daha da önem muhtaç çocuklarda daha da önem kazanmaktadır. Öğretmenin kaynaştırmaya kazanmaktadır. Öğretmenin kaynaştırmaya yönelik olumlu-olumsuz tutumları, özel yönelik olumlu-olumsuz tutumları, özel eğitime muhtaç çocuklarda düşük başarı, eğitime muhtaç çocuklarda düşük başarı, düşük sosyal statü beklentisi yaratmakta ve düşük sosyal statü beklentisi yaratmakta ve çocuğun uygun olmayan davranışlarını çocuğun uygun olmayan davranışlarını desteklemektedir desteklemektedir

Özel eğitime muhtaç çocuklar için Özel eğitime muhtaç çocuklar için kaynaştırma eğitiminin başarıyla kaynaştırma eğitiminin başarıyla gerçekleştirilmesi 5 öğeye bağlıdır. Bunlar; gerçekleştirilmesi 5 öğeye bağlıdır. Bunlar; Tutumlar, beceriler, kaynaklar, Tutumlar, beceriler, kaynaklar, organizasyon ve müfredattırorganizasyon ve müfredattır..

Görüldüğü üzere, bu 5 öğenin başarıya Görüldüğü üzere, bu 5 öğenin başarıya ulaşabilmesi, sınıf öğretmeninin bu ulaşabilmesi, sınıf öğretmeninin bu konularda donanımlı olmasına bağlıdır. konularda donanımlı olmasına bağlıdır. Sınıf öğretmeni özel eğitime muhtaç Sınıf öğretmeni özel eğitime muhtaç çocuklara karşı olumlu tutumlar çocuklara karşı olumlu tutumlar sergilemeli, özel program uygulayabilmeli, sergilemeli, özel program uygulayabilmeli, sınıf ortamını düzenleyebilmeli ve sürekli sınıf ortamını düzenleyebilmeli ve sürekli güncel bilgilerle kendini geliştirebilmelidir. güncel bilgilerle kendini geliştirebilmelidir.

Özel Eğitime Muhtaç Çocuk ve AilesiÖzel Eğitime Muhtaç Çocuk ve Ailesi Ailelerin özel eğitime muhtaç çocuklara karşı Ailelerin özel eğitime muhtaç çocuklara karşı

tavırları, onların eğitim düzeylerinden, tavırları, onların eğitim düzeylerinden, kişiliklerinden, içinde yaşadıkları aile ve toplumsal kişiliklerinden, içinde yaşadıkları aile ve toplumsal ortamdan etkilenmektedir.ortamdan etkilenmektedir.

Pek çok ailede büyük bir mutlulukla beklenen Pek çok ailede büyük bir mutlulukla beklenen çocuğun özürlü olduğunun anlaşılması yoğun bir çocuğun özürlü olduğunun anlaşılması yoğun bir hayal kırıklığı, kaygı ve endişe oluşturmaktadır. hayal kırıklığı, kaygı ve endişe oluşturmaktadır. Çünkü ailelerin nasıl çocuklar istediklerine dair Çünkü ailelerin nasıl çocuklar istediklerine dair beklentileri, özürlü çocuğun özellikleriyle beklentileri, özürlü çocuğun özellikleriyle örtüşmemekte, bu durum aile içinde karmaşık bir örtüşmemekte, bu durum aile içinde karmaşık bir psikolojik yapıyı da beraberinde getirmektedir. psikolojik yapıyı da beraberinde getirmektedir. Aile özürlü çocuğun doğumuyla ve özrün Aile özürlü çocuğun doğumuyla ve özrün anlaşılmasıyla birlikte, öncelikle büyük bir şok anlaşılmasıyla birlikte, öncelikle büyük bir şok yaşamaktadır. Bu şok beraberinde üzüntü, yaşamaktadır. Bu şok beraberinde üzüntü, kızgınlık, inkâr etme, suçluluk duyma hatta utanıp kızgınlık, inkâr etme, suçluluk duyma hatta utanıp sıkılma durumlarını yaratmaktadır. Ailenin özürlü sıkılma durumlarını yaratmaktadır. Ailenin özürlü çocuğu kabullenmesine kadar son derece sancılı çocuğu kabullenmesine kadar son derece sancılı geçen bu süreç aileyi de çocuğu da derinden geçen bu süreç aileyi de çocuğu da derinden yaralamaktadır. yaralamaktadır.

Özür’ün (1993) aktardığına göre aileler, bu Özür’ün (1993) aktardığına göre aileler, bu şoku atlattıktan sonra bir takım değişik şoku atlattıktan sonra bir takım değişik tutumlar sergilemektedir. tutumlar sergilemektedir.

Fazla Koruyucu Tutum: Fazla Koruyucu Tutum: Özel eğitime Özel eğitime muhtaç çocuklar arasında en çok görülen muhtaç çocuklar arasında en çok görülen tutum olarak bilinir. Çocuk için ailede tutum olarak bilinir. Çocuk için ailede kendilerince uygun görülen her türlü kendilerince uygun görülen her türlü güvenlik sağlamaya çalışılır. Aile dışında güvenlik sağlamaya çalışılır. Aile dışında tehlike, alay edilme, ayıplama vardır. O tehlike, alay edilme, ayıplama vardır. O nedenle özürlü çocuk aile içinde tutulmaya nedenle özürlü çocuk aile içinde tutulmaya çalışılır. Bu durum çocuğun tamamıyla çalışılır. Bu durum çocuğun tamamıyla aileye bağımlı hale gelmesine neden olur. aileye bağımlı hale gelmesine neden olur.

Ayrıcalıklı Tutum:Ayrıcalıklı Tutum: Çocuk özürlü olduğu Çocuk özürlü olduğu için bazı özel haklar tanınır. Dokunulmazlık için bazı özel haklar tanınır. Dokunulmazlık kazandırılır.kazandırılır.

Her Şey Özürlü İçin Tutumu:Her Şey Özürlü İçin Tutumu: Bazı ailelerde de Bazı ailelerde de çocuğun dışında herkes ihmal edilir. Ailenin tüm çocuğun dışında herkes ihmal edilir. Ailenin tüm olanakları özürlü çocuk için kullanılır. Aile normal olanakları özürlü çocuk için kullanılır. Aile normal yaşantısını kaybetmiş bir durumdadır. yaşantısını kaybetmiş bir durumdadır.

Özürlü Çocuğu Reddeden Tutum: Özürlü Çocuğu Reddeden Tutum: Az da olsa Az da olsa görülebilen bir tutumdur. Özürlü çocuk büyük bir görülebilen bir tutumdur. Özürlü çocuk büyük bir yük ve dert olarak görülür. O nedenle çocuk ihmal yük ve dert olarak görülür. O nedenle çocuk ihmal edilir, temel ihtiyaçları giderilmez.edilir, temel ihtiyaçları giderilmez.

Özrü Reddeden Tutum: Özrü Reddeden Tutum: Bazı aileler özrü kabul Bazı aileler özrü kabul etmez. Onlara göre çocukları özürlü değildir. Buna etmez. Onlara göre çocukları özürlü değildir. Buna kendilerini ve çevrelerini inandırmaya çalışırlar. Bu kendilerini ve çevrelerini inandırmaya çalışırlar. Bu konuda en çok zorlanan da özürlü çocuktur. konuda en çok zorlanan da özürlü çocuktur.

Özürden Yararlanma Tutumu:Özürden Yararlanma Tutumu: Özürlü kişi, özür Özürlü kişi, özür durumunu bir acındırma durumuna dönüştürerek, durumunu bir acındırma durumuna dönüştürerek, bu durumdan yararlanmaya çalışır.bu durumdan yararlanmaya çalışır.

Normal Tutum:Normal Tutum: Özürlü çocuğu olduğu gibi kabul Özürlü çocuğu olduğu gibi kabul etmektir. Onun özelliklerine ve gereksinimlerine etmektir. Onun özelliklerine ve gereksinimlerine uygun gelişim ortamı hazırlanmaya çalışır. uygun gelişim ortamı hazırlanmaya çalışır.

Bunlara ek olarak ailelerin neler Bunlara ek olarak ailelerin neler yapabilecekleri şöyle sıralanabilir.yapabilecekleri şöyle sıralanabilir.

Öncelikle anne-babaların çocuğun gelişim Öncelikle anne-babaların çocuğun gelişim süreçlerini ve normalden farklılaşan süreçlerini ve normalden farklılaşan özelliklerini bir bütün olarak çok iyi özelliklerini bir bütün olarak çok iyi gözlemeleri gerekir. Bu kon uda yardım gözlemeleri gerekir. Bu kon uda yardım alabilmek amacıyla başta rehberlik ve alabilmek amacıyla başta rehberlik ve Araştırma Merkezleri olmak üzere, özel Araştırma Merkezleri olmak üzere, özel eğitim kurumlarında, rehabilitasyon eğitim kurumlarında, rehabilitasyon merkezlerin ve hastanelerin çocuk merkezlerin ve hastanelerin çocuk psikiyatrisi bölümlerine başvurabilirler. psikiyatrisi bölümlerine başvurabilirler. Bunlara ulaşma şansları yoksa eğitim Bunlara ulaşma şansları yoksa eğitim kurumlarından ve öğretmenlerden de yardım kurumlarından ve öğretmenlerden de yardım isteyebilirler. isteyebilirler.

Aile farklı olan çocuğun durumuna karşı Aile farklı olan çocuğun durumuna karşı soğukkanlı ve yapısı tavırlar içinde olmalıdır. soğukkanlı ve yapısı tavırlar içinde olmalıdır. Pişmanlık, umutsuzluk, kaygı, endişe gibi Pişmanlık, umutsuzluk, kaygı, endişe gibi olumsuz düşünceler yerine “ne yapabiliriz?” olumsuz düşünceler yerine “ne yapabiliriz?” sorusuna cevap bulmaya çalışmalıdır.sorusuna cevap bulmaya çalışmalıdır.

Çocuğun (özürlü veya üstün yetenekli olsun) var Çocuğun (özürlü veya üstün yetenekli olsun) var olan durumuna göre beklentiler yeniden olan durumuna göre beklentiler yeniden düzenlenmeli, bu konuda evde ortak tavırlar düzenlenmeli, bu konuda evde ortak tavırlar sergilenmelidir. sergilenmelidir.

Evde çocuğun durumuna uygun fiziksel ve sosyal Evde çocuğun durumuna uygun fiziksel ve sosyal bir ortam hazırlanmalı ve bu konuda çocuğun da bir ortam hazırlanmalı ve bu konuda çocuğun da fikirlerinden yararlanılmalıdır.fikirlerinden yararlanılmalıdır.

Aile mutlaka çocuğun öğretmeni ve okul yönetimi Aile mutlaka çocuğun öğretmeni ve okul yönetimi ile iletişim ve işbirliği içinde olmalıdır. Bu durumun ile iletişim ve işbirliği içinde olmalıdır. Bu durumun aileyi okuldan uzaklaştırmasına izin aileyi okuldan uzaklaştırmasına izin verilmemelidir. verilmemelidir.

Aile çocuğun durumuna uygun olarak başarı Aile çocuğun durumuna uygun olarak başarı beklentilerini düzenlemeli, onu diğer akranları beklentilerini düzenlemeli, onu diğer akranları veya kardeşleriyle kıyaslamamalıdır. veya kardeşleriyle kıyaslamamalıdır.

Aile okula devam eden çocuğa evde de yardımcı Aile okula devam eden çocuğa evde de yardımcı olmalı, ona uygun çalışma şartları hazırlamalıdır. olmalı, ona uygun çalışma şartları hazırlamalıdır.

Özellikle üstün ve özel yetenekli çocukların Özellikle üstün ve özel yetenekli çocukların ailelerinde abartılı bir gurur gelişebilir. Ancak ailelerinde abartılı bir gurur gelişebilir. Ancak abartılı gururun, çocuğun daha iyi yetişmesini abartılı gururun, çocuğun daha iyi yetişmesini engellediği unutulmamalıdır. engellediği unutulmamalıdır.

Sonuç olarak bakıldığındaSonuç olarak bakıldığında,, özel eğitime muhtaç çocuklar, farklı özel eğitime muhtaç çocuklar, farklı

özellikleri nedeniyle, gerek öğretmenlerin, özellikleri nedeniyle, gerek öğretmenlerin, gerek ailelerin gerekse toplumun gerek ailelerin gerekse toplumun desteğine ihtiyaç duymaktadır. Başta desteğine ihtiyaç duymaktadır. Başta aileler olmak üzere öğretmenlerin, rehber aileler olmak üzere öğretmenlerin, rehber uzmanların ve ilgili diğer birimlerin bu tür uzmanların ve ilgili diğer birimlerin bu tür çocuklara ve onların ihtiyaçlarına duyarlı çocuklara ve onların ihtiyaçlarına duyarlı olmaları gerekmektedir. Duyarlılık, bu olmaları gerekmektedir. Duyarlılık, bu alanda bilgili, bilinçli ve istekli olmakla alanda bilgili, bilinçli ve istekli olmakla gerçekleştirilebileceğinden, bu anlamda gerçekleştirilebileceğinden, bu anlamda öğretmenlerin toplumu yönlendirmede öğretmenlerin toplumu yönlendirmede lider olacakları unutulmamalı, mesleğe lider olacakları unutulmamalı, mesleğe hazırlanırken verilen eğitimlerden hazırlanırken verilen eğitimlerden başlanarak bu konuda yetiştirilmeleri başlanarak bu konuda yetiştirilmeleri önem kazanmaktadır. önem kazanmaktadır.

KAYNAKLARKAYNAKLAR Bakırcıoğlu, R, Uyum ve Davranış Bozuklukları, Anı Bakırcıoğlu, R, Uyum ve Davranış Bozuklukları, Anı

Yayıncılık, 2002 AnkaraYayıncılık, 2002 Ankara Bıyıklı, L., Özürlü Çocuk, Toplum ve Aile, AÜ Eğitim Bıyıklı, L., Özürlü Çocuk, Toplum ve Aile, AÜ Eğitim

Bilimleri Fakültesi Dergisi Sayı:22 (2) 1989 Ankara Bilimleri Fakültesi Dergisi Sayı:22 (2) 1989 Ankara Enç, M., Özel Eğitime Giriş, AÜ Eğitim Fakültesi Yayınları, Enç, M., Özel Eğitime Giriş, AÜ Eğitim Fakültesi Yayınları,

No:49, 1975 AnkaraNo:49, 1975 Ankara Eripek S., Özel Eğitim Konseyi, İzmir 1. Eğitim Kongresi Eripek S., Özel Eğitim Konseyi, İzmir 1. Eğitim Kongresi

Bildirileri, Buca Eğitim Fakültesi Yayınları, 1991, İzmirBildirileri, Buca Eğitim Fakültesi Yayınları, 1991, İzmir Eripek S., Engelliler ve Eğitimleri, Anadolu Ü. Eğitim Eripek S., Engelliler ve Eğitimleri, Anadolu Ü. Eğitim

Fakültesi Dergisi, c:5 sayı 1-2, 1992 EskişehirFakültesi Dergisi, c:5 sayı 1-2, 1992 Eskişehir Maden D., Avcı N., Öğretmen Adaylarının Özürlü Maden D., Avcı N., Öğretmen Adaylarının Özürlü

Öğrencilerin Kaynaştırılmasına İlişkin Görüşleri, 4. Ulusal Öğrencilerin Kaynaştırılmasına İlişkin Görüşleri, 4. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongreleri Bildirileri 4, Anadolu Ü. Eğitim Eğitim Bilimleri Kongreleri Bildirileri 4, Anadolu Ü. Eğitim Fakültesi Yayınları 1999, Eskişehir Fakültesi Yayınları 1999, Eskişehir

- - Özer Z., Öğrenme Bozukluğu, İstanbul Ü. Çocuk Özer Z., Öğrenme Bozukluğu, İstanbul Ü. Çocuk Psikiyatri Bölümü, 2004, İstanbulPsikiyatri Bölümü, 2004, İstanbul

Özsoy Y., Özyürek M., Eripek S., “Özel Eğitime Giriş”, Özel Özsoy Y., Özyürek M., Eripek S., “Özel Eğitime Giriş”, Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar, Karatepe yayınları, 1996, Eğitime Muhtaç Çocuklar, Karatepe yayınları, 1996, AnkaraAnkara

Yıldız G., Özel Eğitime Giriş, Epsilon Yayınları, 2003Yıldız G., Özel Eğitime Giriş, Epsilon Yayınları, 2003 İlköğretim Okulu Orta Düzeyde Öğrenme Yetersizliği İlköğretim Okulu Orta Düzeyde Öğrenme Yetersizliği

(Eğitilebilir) olan çocuklar eğitim programı, 2001, Ankara (Eğitilebilir) olan çocuklar eğitim programı, 2001, Ankara