การพฒนาเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนในเชงพาณชยDevelopment of Herbal Drink from Butterfly

Pea Flowers (Clitoria ternatea L.) for Commercialization

สมชาย วงศสรยศกด1/ และสวทย โชตนนท2/

Somchai Wongsuriyasak1/ and Suwit Chotinan2/

1/สาขาวชาเทคโนโลยการบรรจ คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 501001/Department of Packaging Technology, Faculty of Agro-Industry, Chiang Mai

University 50100, Thailand2/ภาควชาคลนกสตวบรโภค คณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จ.เชยงใหม 50100

2/Department of Livestock Animal, Faculty of Veterinary Medicine, Chiang Mai University 50100, Thailand

Abstract: This research aimed to produce healthy herbal drink from butterfly pea and determine the safety and the potential of marketing mix and marketing promotions. By conducting both community and laboratory research at Rai Kong Khing Village, Hang Dong, Chiang Mai, the cooperation and support of the community, community leaders and villagers in the area were involved. Results showed that product formulations of healthy herbal drink from butterfly pea with tested satisfaction of consumers is less sweet formula. The optimal formula composed 70% water, 10% honey, 5% sugar, 5% Lemonade juice, 5% dried butterfly pea and 5% dried pandan leaf. This resulted in 65% consumer satisfaction. In addition, the brand of product was developed to apply with future products. The safety standards showed that healthy herbal drink from butterfly pea met the community standards of butterfly pea water (TISI community standard no. 533/2547). The production cost was 21.63 baht per bottle and the selling price was 25 baht per bottle, resulting in 15.58% profit based on the production cost, marketing and public relations activities testing for commercialization revealed that members could distribute healthy herbal drink from butterfly pea to the target consumer by about 250 bottles during the 7th Northern Agricultural Exhibition.

1

Keywords: Local Product, Herbal Drink from Butterfly Pea Flowers, Packaging Designบทคดยอ: งานวจยนมวตถประสงคเพอผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนสตรเพอสขภาพ โดยศกษาทงดานความปลอดภย และดานศกยภาพสวนประสมทางการตลาดและการสงเสรมการตลาด โดยทำาการลงพนทเกบขอมลและปฏบตการทดลองวจยทชมชน บานไรกองขง อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม โดยอาศยความรวมมอและสนบสนนของชมชนโดยผนำาชมชนและชาวบานในพนท ผลการวจยพบวา สตรผลตภณฑเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ ทผานการทดสอบความพงพอใจของผบรโภคเพอจำาหนายคอสตรหวานนอย โดยมอตราสวนประกอบคอนำาสะอาดรอยละ 70 นำาผงรอยละ 10 นำาตาลรอยละ 5 นำามะนาวรอยละ 5 ดอกอญชญอบแหงรอยละ 5 และใบเตยอบแหงรอยละ 5 โดยผบรโภคมความพงพอใจสงสดเทากบรอยละ 65 อกทงไดมการพฒนาตราสนคาของชมชนเพอสรางอตลกษณในการตอยอดไปสผลตภณฑอนๆ ตอไป ดานมาตรฐานดานความปลอดภยพบวา เครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพเปนไปตามเกณฑมาตรฐานผลตภณฑชมชนนำาดอกอญชน (มผช.533/2547) โดยมตนทนการผลตตอขวดเทากบ 21.63 บาท โดยสมาชกกำาหนดราคาขายตอขวดคอ 25 บาท คดเปนกำาไรรอยละ 15.58 ของตนทนการผลตตอขวด จากการทดสอบการดำาเนนกจกรรมการทางการตลาดและการประชาสมพนธในเชงพาณชยพบวา สมาชกกลมสามารถจำาหนายเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพไดตามเปาหมายทกำาหนด คอ 250 ขวด จากการรวมงานแสดงสนคาเกษตรภาคเหนอครงท 7คำาสำาคญ: ผลตภณฑชมชน, เครองดมสมนไพรจากดอกอญชน, การออกแบบบรรจภณฑ

คำานำาชมชนบานไรกองขง ตำาบลหนองควาย อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม มจดเดนใน

เรองของความเขมแขงของชมชนมการสงเสรม การรวมตว รวมคด รวมทำา เพอการพงพาตนเองดานสขภาพ โดยการนำาภมปญญาและวฒนธรรมทองถนมาใชในการดแลรกษาสขภาพและเยยวยาการเจบปวยของคนในชมชน ในอดตทผานมา ชาวบานในชมชนบานไรกองขงมปญหาเกยวกบโรคภยไขเจบในอตราทสง เชน โรคความดน เบาหวาน โรคเกาต และโรคกระเพาะอาหาร ตองพงเวชภณฑเคมในการรกษาเปนหลก (ศนยขอมลกลางกระทรวงวฒนธรรม, 2555) แตเพราะความเขมแขงของชมชนทไดมการรวมคด

2

รวมทำาเพอการแกไขปญหาสขภาพของตนเอง ไดมการจดตงฐานเรยนรการใหบรการเพอสขภาพบานไรกองขง ไดแก ฐานเรยนรการแปรรปสมนไพรพนบาน ฐานเรยนรการนวดแผนไทย ฐานเรยนรการใชตอบสมนไพร ฐานเรยนรการใชตอบพลงงานแสงอาทตย และฐานเรยนรการใชเครองออกกำาลงกายรวมสมย เปนตน รวมทงไดตดตง ศนย“บรการสขภาพบานไรกองขง ทชมชนจดตงขนเพอการแกไขปญหาสขภาพทตนเหต เพอ”สนบสนนใหชมชนไดมพนทปลกสมนไพรตางๆ ในพนทบานของตวเอง เชน มะกรด มะนาว ขา ตะไคร ใบเตย ชะเอม กะเพรา โหระพา มะเขอ ถว คะนา กวางตง พรกขหน กระถน รวมถงตนอญชนดวย (องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน, 2555)

อญชน (butterfly pea) เปนพชทปลกแพรหลายทวไป เปนไมเลอย ลำาตนและใบมสเขยว นยมปลกตามรว เปนซม เปนพนธไมในเขตรอนขนไดทวไป (เกยรตศกด, 2535) ดอกอญชนมสารแอนโทไซยานน ซงมคณสมบตเพมการไหลเวยนของเลอด ทำาใหเลอดไปเลยงรากผมและนยนตามากขน สารแอนโทไซยานนนพบในผลไมและดอกไมทมสนำาเงน สแดง หรอสมวง มสมบตเปนสารตานอนมลอสระจากธรรมชาต โดยทพชจะสรางสารนขนมาเพอปองกนดอกหรอผลตวเองจากอนตรายของแสงแดดหรอโรคภย ดอกสกดสมาทำาสประกอบอาหารได ดอกมคณคาทางสมนไพรชวยปลกผม ราก บำารงตา ลดอาการของโรคทางสายตา แกตาฟาง ตาแฉะ ปรงเปนยาขบปสสาวะ รากใชถฟนแกปวดฟนได (จไรทพย, 2549) จากขอดหลายๆ ประการของอญชน จงมการนำามาใชประโยชนอยางแพรหลาย โดยเฉพาะการผลตเปนเครองดม

อยางไรกตาม การผลตนำาอญชนของทางกลมบานไรกองขง อ.หางดง จ.เชยงใหม ยงขาดมาตรฐานการผลต ซงแตเดมตมดมกนเองในครวเรอนหรอไวรบรองแขกทมาเยยมชมงานชมชน หากตองการผลตเพอจำาหนายเชงพาณชย ทางชมชนจำาเปนตองมเครองมออปกรณและสถานทผลตและกระบวนการทสะอาดปลอดภย รวมถงการมตราสนคาและบรรจภณฑทไดมาตรฐานผานกระบวนการฆาเชอดวยวธพาสเจอรไรส มการตรวจสอบมาตรฐานทยอมรบได เพอทจะสามารถวางจำาหนายในชมชนหรอรานคาในบรเวณใกลเคยงได หรอวางแผนการตลาดในอนาคตตอไปได ดงนน โครงการ การ“พฒนาเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพในเชงพาณชย จงเปนโครงการท”ชมชนรวมกนคดขนภายใตมมมองทางดานการเพมมลคาจากดอกอญชน เพอผลตเครองดมสมนไพรเพอสขภาพจากดอกอญชน สามารถนำามาเพมมลคาเปนผลตภณฑของชมชนและจำาหนายในเชงพาณชยได อกทงยงชวยใหชมชนเกดความรกสามคคในหม

3

คณะเปนสงคมเขมแขง ชมชนเขมแขง เปนตวอยางทด พงพาตนเองไดสบตอไปในอนาคต

อปกรณและวธการการวจยนเปนการวจยประยกต (applied research) เพอนำาผลการวจยทไดมา

กอใหเกดประโยชนตอมนษยและสงคมโดยรวม เพอใหเกดความสขและมประโยชนตอสขภาพ โดยใชวธการวจยเชงคณภาพและปรมาณ โดยผวจยไดดำาเนนการเกบขอมลโดยใชการสมภาษณ และสนทนากลม เพอศกษาและกำาหนดแนวทางในการดำาเนนงานวจยรวมกนกบชมชน โดยมผนำาชมชนเขารวมจำานวน 10 คน หลงจากนนจงดำาเนนการวจยเชงพฒนาทดลองโดยผวจยมการศกษาคนควาเพอพฒนากระบวนการผลตและออกแบบบรรจภณฑทเหมาะสมทมความเหมาะสมตามเกณฑ มผช.533/2547 (สำานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม, 2547) เพอกำาหนดเปนมาตรฐานในการดำาเนนการผลตของชมชนตอไป และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยผวจยมการศกษารวมกนกบชมชนในการพฒนากระบวนการผลตและออกแบบบรรจภณฑทเหมาะสม และชมชนสามารถดำาเนนการไดเองหลงจากทไดรบทราบและเขาใจถงกระบวนการผลต การใชเครองมอ อปกรณ และสถานทในการผลตทเปนมาตรฐาน

กลมตวอยางในการศกษาครงนแบงออกเปน 3 กลม ไดแก สมาชกชมชนระดบผนำากลม จำานวน 10 คน, สมาชกทวไปในชมชน จำานวน 50 คน และ ผบรโภคทวไป จำานวน 10 ราย โดยมวธการดำาเนนงานตางๆ ดงน 1) ประชมกลมสมาชกเกษตรกรยามวางอาหารปลอดภยบานไรกองขง ต.หนองควาย อ.หางดง จ.เชยงใหม เพอศกษาและกำาหนดแนวทางในการดำาเนนงานวจยรวมกนกบชมชน การประชมกลมนจะทำาใหกลมสมาชกไดทราบถงรายละเอยดของโครงการ ทงวตถประสงค และวธการดำาเนนการของการวจยตงแตเรมจนสนสด ผลการวจยในขนนผเขารวมประชมทงชมชนและผวจยจะไดทราบถงความพรอมของชมชน ทงในเรองเครองมอ วสด อปกรณ และวตถดบตางๆ ทตองใชในการศกษา และจะไดดำาเนนการเตรยมจดหาใหพรอมตอไป 2) การออกแบบขนตอนการผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ และจดหาวสดอปกรณทจำาเปนสำาหรบการผลตไดใหตามเกณฑ มผช. 533/2547 ผวจยนำาขอมลทไดจากการประชมมาทำาการศกษาคนควากระบวนการผลตทเหมาะสมโดยตองพจารณาปรบปรง สถานทสำาหรบใชในการผลตเพอใหถกสขลกษณะ รวมถงการบรรจทตองปราศจากเชอจลนทรย และถายทอดใหชมชนไดรบทราบและเขาใจขนตอนการผลตทเหมาะสม การใช

4

เครองมอ อปกรณ และสถานททใชในการผลต 3) การพฒนาตนแบบผลตภณฑเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ โดยชมชนจะทำาการทดลองผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพตนแบบดวยตนเองหลงจากทไดรบการถายทอดจากผวจยแลว จากนนจะทำาการทดลองชมกนเองในกลมสมาชกเพอกำาหนดสตรตนแบบใหไดเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพทกลมยอมรบรวมกน 4) การทดสอบความพงพอใจผบรโภค (เพญขวญ, 2556) โดยวธการทดสอบทางประสาทสมผสหลงการปรบปรง ขนตอนนตวอยางผลตภณฑตนแบบทมาจากการกำาหนดสตรตนแบบโดยกลมสมาชกจะถกนำาไปทดสอบกบผบรโภคกลมตวอยางจำานวน 50 คน เพอทดสอบความพงพอใจตอรสชาตของผลตภณฑ และนำาผลจากการทดสอบไปพฒนาปรบปรงสตรเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพทำาการปรบปรงคณลกษณะทปรากฏ ตามทผทมความชำานาญในการตรวจสอบเครองดมสมนไพรจากดอกอญชน และประเมนผล จากนนจะใชการประชมสรปผลรวมกนระหวางกลมสมาชกและผวจยเพอใหไดตนแบบสมบรณของผลตภณฑ 5) การทดสอบการปนเป อนจลนทรยในเครองดม หลงจากทไดตนแบบสมบรณของผลตภณฑเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพแลว จะทำาการเกบตวอยางในภาชนะบรรจขวดพลาสตกปดสนท เกบไวทอณหภม 3-5 องศาเซลเซยส เปนเวลา 7 วน เพอทดสอบการปนเป อนของเชอจลนทรยดงน แบคทเรยเอสเชอรเชย โคไล เชอยสตและเชอรา ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข (ฉบบท 214) พ.ศ. 2543 เรองเครองดมในภาชนะบรรจทปดสนท ซงผวจยไดจดตวอยางสงตรวจกบบรษท หองปฏบตการกลาง (ประเทศไทย) จำากด สาขาเชยงใหม 6) การออกแบบตราสนคาและบรรจภณฑของเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ โดยในสวนของการออกแบบตราสนคานนจะเปนการพฒนาโดยผวจย ซงใชแนวคดเกยวกบอตลกษณของผลตภณฑทมาจากการระดมสมองของสมาชกกลมรวมกน และทำาการพจารณารวมกนเพอคดเลอกตราสนคาททางกลมจะใชเปนตราสนคาประจำากลมตอไป สวนเรองบรรจภณฑนน ผวจยไดดำาเนนการจดหาขวดบรรจภณฑรปแบบตางๆ ทสอดคลองตามเกณฑ มผช.533/2547 จากนนจงนำาเขาสทประชมกลมสมาชกเพอใหพจารณาตดสนใจเลอกบรรจภณฑทตรงตามความตองการของกลม 7) การทดลองจำาหนายสนคาและการประชาสมพนธทางการตลาด ดำาเนนการจำาหนายเครองดมและประชาสมพนธดานการตลาด โดยการนำาสนคาจำาหนาย ณ สถานประกอบการของศนยบรการสขภาพบานไรกองขงและผานตวแทนดานการตลาด และ 8) การประชมเพอถายทอดสรปผลการวจย

5

ผลการศกษาและอภปรายผลการผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ

คณะผวจยดำาเนนการประชมรวมกบผนำากลมและสมาชกโดยมผเขารวมประชมระดบแกนนำากลม จำานวน 10 คน และคณะผวจยพรอมทปรกษาโครงการจำานวน 3 คน คณะผวจยไดชแจงเกยวกบโครงการใหผเขารวมประชมไดทราบเพอเตรยมงาน วตถดบ เครองมอ วสด และอปกรณใหพรอมเพรยง จากนนดำาเนนการพฒนาขนตอนการผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ โดยนำาขอมลทไดจากการประชมมาทำาการศกษาคนควากระบวนการผลตทเหมาะสมโดยตองพจารณาปรบปรงตอบทใชสำาหรบอบดอกอญชญและชนวางตางๆ ควรทำาใหสงกวาพนดนประมาณ 0.8-1.0 เมตร เพอปองกนเชอโรคหรอการฟงกระจายของเศษดน หน ใบไม และฝนละอองตางๆ อกทงสถานทสำาหรบใชในการผลตทตองถกสขลกษณะ รวมถงการบรรจตองปราศจากเชอจลนทรยตาม มผช.533/2547 และอธบายใหชมชนไดรบทราบและเขาใจขนตอนการผลตทเหมาะสม การใชเครองมอ อปกรณ และสถานททใชในการผลต ดำาเนนการพฒนาตนแบบผลตภณฑเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพทเหมาะสมกบกลมสมาชก ผวจยไดถายทอดกระบวนการผลตแกกลมสมาชกโดยใชวธการสาธตขนตอนการผลต และใหกลมสมาชกไดทดลองปฏบตดวยตนเอง หลงจากทไดรบการถายทอด กลมสมาชกไดทดลองผลตนำาดอกอญชนฯ ไดขอสรปรวมกนวาจะพฒนาสตรตนแบบขนมาจำานวน 3 สตรไดแก สตรหวานนอย สตรเขมขน และสตรเปรยวนอย

Figure 1 Development of herbal drink from butterfly pea flowers workshop

การทดสอบความพงพอใจผบรโภคโดยวธการทดสอบทางประสาทสมผสผวจยและกลมสมาชกดำาเนนการจดเตรยมตวอยางพรอมอปกรณทใชในการ

ทดสอบในการชม แบบสอบถาม เพอวดระดบความพงพอใจของผบรโภค จำานวน 50 คน ผลการทดสอบพบวา สตรหวานนอย ไดรบคะแนนสงสดเทากบรอยละ “ ” 65 รองลงมาคอสตรเปรยวนอย ไดคะแนนรอยละ 25 และสตรเขมขนไดคะแนนรอยละ 10 และมขอเสนอแนะ เพมเตม ไดแก ควรเพมรสหวานและรสเปรยว รวมถงการปรบปรงสใหเขมขน

6

และความใสของเครองดม เปนตน ทางกลมสมาชกและผวจยจงไดทำาการปรบปรงสตรตามขอเสนอแนะทเหนวาเปนประโยชน และทำาการทดสอบภายในกลมจนไดขอสรปสตรเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนดงน นำาสะอาด 25 ลตร, นำาผง 2.5 ลตร, นำาตาลทราย 1.25 กโลกรม, นำามะนาว 1.25 ลตร, ดอกอญชนอบแหง 100 กรม และใบเตยอบแหง 100 กรม จากอตราสวนตามสตรดงกลาวนจะสามารถผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนบรรจขวดปรมาณ 500 มลลลตรไดประมาณ 45 ขวดการออกแบบตราสนคาและแบบบรรจภณฑ

ผวจยไดพฒนาเรองตราสนคาใหกบทางกลมเพอนำาไปกำาหนดเปนตราสนคาประจำากลม ใหเกดการจดจำา เพมภาพลกษณใหกบสนคา สำาหรบการโฆษณา ประชาสมพนธตางๆ ใหเปนไปในทศทางเดยวกน (สมชาย, 2549) รปแบบททำาการพฒนานนเปนการกำาหนดแนวคดรวมกบทางประธานกลมฯ โดยม 2 แนวคด คอ 1) “สขภาพด สขกาย สขใจ และ ” 2) “อยากใหคนไทยมความสข ทไดใชผลตภณฑ จากแนวคดดงกลาว ผ”วจยไดพฒนารปแบบออกมาจำานวน 2 แบบ เพอใหทางประธานและสมาชกกลมพจารณาคดเลอก

Figure 2 Logo design: A (left) and B (right)ผลการพจารณาคดเลอกแบบตราสนคา ไดขอสรปคอ เลอกแบบ B ”สข-สยาม ”

ใหเปนตราสนคาประจำาของกลมจากนนทางกลมจงพจารณาคดเลอกบรรจภณฑททางผวจยไดดำาเนนการจดหาขวดชนดตาง ๆ มาเพอใหทางกลมเปนผตดสนใจเลอก โดยรปแบบทงหมดทจดหามาใหเลอกตาม Figure 3

7

A B C D

Figure 3 Type of PET bottles for herbal drink from butterfly pea flowers

ทางกลมผประกอบการพจารณาคดเลอกขวดบรรจภณฑแบบ C สำาหรบใชเปนขวดมาตรฐานในการบรรจเครองดมสมนไพรจากดอกอญชน ซงมการนำาไปทดสอบประสทธภาพของบรรจภณฑในการฆาเชอดวยการพาสเจอรไรส ผลปรากฏวาสามารถทำาไดดวยการผานนำารอนทอณหภมคงท 80 องศาเซลเซยส เปนเวลา 20 วนาท (พมพเพญ, 2547) หลงจากการพจารณารปแบบการออกแบบตราสนคาและเลอกรปแบบขวด PET เรยบรอยแลว ทางผวจยไดดำาเนนการออกแบบรปแบบฉลากสตกเกอรจำานวน 2 แบบ เพอใหทางกลมเปนผมสวนในการตดสนใจเลอกเพอใหเปนเอกลกษณของกลม โดยเลอกใชรปแบบตาม Figure 4 และ 5

Figure 4 The sticker labels for herbal drink from butterfly pea flowers

Figure 5 The final packaging for herbal drink from butterfly pea flowers

การทดสอบการปนเป อนจลนทรยในเครองดมการตรวจสอบคณภาพทางจลนทรยของเครองดมสมนไพรจากดอกอญชน ซงได

ผลการตรวจสอบพบวาเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนของกลมสมาชกเปนไปตามเกณฑมาตรฐานผลตภณฑชมชนนำาดอกอญชน (มผช.553/2547) การประเมนศกยภาพสวนผสมทางการตลาดของผลตภณฑเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ

8

กจกรรมการกำาหนดราคาตนทนและราคาจำาหนาย (Price) การผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ มตนทนการผลต เทากบ 21.63 บาท ทางกลมสมาชกตองการกำาไรรอยละ 25 ของตนทน จงคำานวณผลกำาไรทตองการไดดงน กำาไรทตองการบวกเพมคอ 21.63 x 0.25 = 5.41 บาท ดงนนเมอนำาผลกำาไรทตองการไปรวมกบตนทนแลว จะไดราคาจำาหนายตอขวดดงน ราคาจำาหนายตอขวด คอ 21.63 + 5.41 = 27.04 บาท ทงนเพอใหสะดวกตอการทำาตลาด กลมสมาชกจงกำาหนดราคาขายปลกเทากบ 25 บาทตอขวด ซงคดเปนกำาไรเทากบ รอยละ 15.58 ของตนทนกลมสมาชกและผวจยไดดำาเนนการผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ เพอทดลองจำาหนายสนคาและประชาสมพนธทางการตลาด โดยเรมทำาการทดลองจำาหนาย ณ สถานประกอบการของศนยบรการสขภาพบานไรกองขง และผานตวแทนดานการตลาด ไดแก ศนยบรการธรกจอตสาหกรรมเกษตร คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม ซงรบหนาทเปนฝายการตลาดใหกบทางกลม โดยตงแตชวงตนป 2558 ทางกลมสมาชกไดรวมออกรานรวมกบทางศนยฯ เพอประชาสมพนธและจำาหนายสนคาในงานตางๆ จะมทงใหชมฟรและจำาหนาย ซงผลการจดจำาหนายเปนทนาพอใจเพราะสามารถจำาหนายไดเกนเปาหมายทวางไว

โดยสรปจากการทดสอบพบวา สวนประสมทางการตลาดดานผลตภณฑ (product) ดานราคา (price) ดานการจดจำาหนาย (place) และดานการสงเสรมการตลาด (promotion) (วนดา, 2556) พบวา ผลตภณฑทดตองเปนไปตามคณภาพมาตรฐาน รสชาตด และมสวนชวยในการชวยเหลอสงคมชมชน ดานราคาตองมราคาเหมาะสมกบคณภาพ ซงในดานการจดจำาหนายและการสงเสรมการตลาด สามารถทจะขยายตอไปในพนทอนๆ หรอตลาดนดชมชนได โดยอาจมการใหสวนลดหรอของแถมเปนการสงเสรมการตลาด

สรปโครงการวจยเรองการพฒนาเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนในเชงพาณชย ม

วตถประสงคเพอพฒนาการผลตเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ เพอทดสอบความปลอดภยทางอาหารดานจลชววทยาของเครองดมพรอมดมจากดอกอญชน โดยองตามเกณฑ มผช.533/2547 และเพอประเมนศกยภาพสวนผสมทางการตลาดของผลตภณฑเครองดมสมนไพรจากดอกอญชนเพอสขภาพ สามารถสรปผลการวจยโดยแยกตามวตถประสงคและขอคนพบทเปนองคความรตามทไดดำาเนนการแลวเสรจดงตอไปน

9

1. ไดสตรสำาเรจของเครองดมสมนไพรจากดอกอญชน2. ไดตราสนคาและรปแบบบรรจภณฑทพรอมจำาหนาย3. ผานการทดสอบความปลอดภยทางอาหารดานจลชววทยา4. ไดทำาการทดลองจำาหนายตามแหลงตางๆ ในเชงพาณชย

ขอเสนอแนะการมสวนรวมในการรวมกนคดรวมทำาของสมาชกภายในกลม จะสามารถแผขยาย

ถงชมชนในการทจะคดสรางสรรคใหเกดผลตภณฑใหม การนำาวตถดบหรอสมนไพรในชมชนมาใชใหเกดประโยชนอยางยงยนตอไปในอนาคต โดยผนำาชมชนคอผทมบทบาทอยางยงทจะนำาใหสมาชกในชมชนไดมสวนรวมคดรวมทำาและรเรมสรางสรรค และยดถอแนวทางเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดำารฯ การทำากจกรรมทางการตลาดอาจเปนขอจำากดในการทำาการตลาดเชงรก แตกเปนจดแขงในการเตบโตอยางยงยนเพราะกจการจะดำาเนนไปแบบคอยเปนคอยไปโดยเรมจากการทำาตลาดทงภายในชมชน หรองานออกรานในบรเวณใกลเคยง ทำาใหผบรโภคเรมรจก จดจำา และคนเคยกบผลตภณฑ จนสามารถเปนฐานลกคาในการขยายสตลาดภายนอกชมชนไดอยางเขมแขง ควรใสใจในคณภาพของผลตภณฑเปนหวใจสำาคญ การเนนใหตองทำาสด ใหมอยตลอด ไมเกบสนคาไวหลายวน การไมใชสารกนบด การเนนผลตแตนอยพอกนพอจำาหนายตามแนวทางทยดถอ เปนแนวทางทสอดคลองสงเสรมกนเปนอยางดททำาใหเกดเปนจดแขงของกลมได ควรมสตรเขมขนเพอจำาหนายใหกบรานคาทรบไปจำาหนายปลก แยกเปนแกวขายตอไปได เพอขยายชองทางจดจำาหนายใหครอบคลมตอความตองการของผบรโภค และเปนการสงเสรมสขภาพทดสชมชนในวงกวางขนในอนาคต ผนำาชมชนและกลมสมาชกควรพจารณาดำาเนนการจดทำาศนยจำาหนายสนคาทองถน หรอจดจอดรถซอของฝาก บรเวณหนาหมบานเนองจากตดถนนใหญเสนทางทองเทยวสายอำาเภอสะเมง ควรนำาอตลกษณตราสนคาไปใชกบผลตภณฑ หรอบรการอนๆ ของศนยฯ ใหมากขนเรอยๆ อยางตอเนอง และควรตอยอดงานวจยนสการพฒนาผลตภณฑอนๆ ของชมชนใหเพมมากขนทกๆ ป

กตตกรรมประกาศ

10

ขอขอบคณทนสนบสนนการวจยจากเครอขายบรหารการวจยภาคเหนอตอนบน สำานกงานคณะกรรมการอดมศกษา ปงบประมาณ 2556 ขอขอบคณชมชนบานไรกองขง ตำาบลหนองควาย อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม ทใหความรวมมอในการดำาเนนการวจยครงน และขอขอบคณ ผศ.ดร.ยทธนา พมลศรผล ทปรกษาโครงการและขอเสนอแนะ

เอกสารอางองเกยรตศกด ดวงมาลย. 2535. “การสกดแอนโทไซยานนจากดอกอญชน Clitoria

Ternatea L.”. วทยานพนธปรญญาตร. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพฯ. 92 หนา.

องคการบรหารการพฒนาพนทพเศษเพอการทองเทยวอยางยงยน (องคการมหาชน) (อพท.). 2555. แผนพฒนาการทองเทยวโดยชมชน บานไรกองขง ต.หนองควาย อำาเภอหางดง จงหวดเชยงใหม พนทพเศษ เชยงใหมไนทซาฟาร ป 2555-2558. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล : http://www.dasta.or.th/upload/SusNet_Plan/download/429-9054-0.pdf. (16 กรกฎาคม 2555)

จไรทพย หวงทวสนกล. 2549. สจากดอกอญชน. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล : http://drag.phamacy.psu.ac.th/wbfile/1112254516001.doc. (7 กรกฎาคม 2549)

พมพชนก กลาทำา. 2554. ปจจยดานการตลาดทมผลตอการตดสนใจซอนำาเสาวรสตราใบธงของผบรโภคในอำาเภอเมองเชยงใหม.การคนควาแบบอสระบรหารธรกจมหาบณฑต. มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 74 หนา.

พมพเพญ พรเฉลมพงศ และนธยา รตนาปนนท. 2547. การพาสเจอรไรซ. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล: http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/0428/pasteurization-การพาสเจอรไรซ. (17 กรกฎาคม 2555)

พมพเพญ พรเฉลมพงศ และนธยา รตนาปนนท. 2547. มาตรฐานผลตภณฑชมชน มผช. 533/2547. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล : http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/3854/นำาดอกอญชน (17 กรกฎาคม 2555)

11

พมพเพญ พรเฉลมพงศ และนธยา รตนาปนนท. 2547. แอนโทไซยานน. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล: http://www.foodnetworksolution.com/wiki/word/1103/anthocyanin แอนโทไซยานน (17 กรกฎาคม 2555)

เพญขวญ ชมปรดา. 2556. การประเมนคณภาพทางประสาทสมผสและการยอมรบของผบรโภค. ภาควชาพฒนาผลตภณฑ คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กรงเทพฯ. 265 หนา.

วนดา นเวศนมรนทร และกตตพนธ คงสวสดเกยรต. 2556. ภาพลกษณของเครองดมสมนไพรไทยกบการตดสนใจซอของผบรโภคในเขตกรงเทพมหานคร. วารสารการเงน การลงทน การตลาด และการบรหารธรกจ 3 (1): 275-291.

ศนยขอมลกลางกระทรวงวฒนธรรม. 2555. กลมเกษตรยามวางอาหารปลอดภย เลขท 124773. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล: http://www.m-culture.in.th/album/124773 (17 กรกฎาคม 2555)

สมชาย วงศสรยศกด. 2549. “603451 Design for Packaging”. เอกสารประกอบคำาสอน. คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเชยงใหม, เชยงใหม. 90 หนา.

สำานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม. 2547. มาตรฐานผลตภณฑชมชน นำาดอกอญชน มผช. 533/2547. กระทรวงอตสาหกรรม. 5 หนา.

สรวรรณ วงษทต. 2543. เครองดมสมนไพร. คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร. มหาวทยาลยบรพา. (ระบบออนไลน). แหลงขอมล : http:// www.uniserv.buu.ac.th/forum2/topic.asp?TOPIC_ID=79 (17 กรกฎาคม 2555)

12