jaaroverzicht 2014 - vogelwacht uffelte

JAAROVERZICHT 2014

Vogelwacht

Uffelte e.o.

Inhoud Jaaroverzicht2014

Voorwoord 2Overzicht activiteiten, bestuur en werkgroepen 4

1 Werkgroep Weidevogels Ideale omstandigheden in 2014 52 Werkgroep Kerkuilen Herstel bij de kerkuil 93 Werkgroep Heideschonen Werk gedaan, doel bereikt 114 Werkgroep Steenuilen Mooi resultaat van uiltjes en vrijwilligers 125 Werkgroep Broedvogelinventarisatie Jaar van prettig inventarisatieweer 166 Werkgroep Zwaluwen Nationaal record voor til in Havelte 207 Werkgroep Torenvalken Steeds meer last van steenmarter 238 Werkgroep Ringen Veel werk voor de ringers 259 Activiteitencommissie Heideschonen, wandelen, lezingen 28

10 Werkgroep PR ‘Voederbakjes’ wachten op klanten 2911 Werkgroep Nestkastencontrole Kast openen: net als cadeautje uitpakken 30

Indien u over een bepaald onderwerp meer informatie wilt, kunt u dit opvragen bij het secretariaat of vinden via de website www.vogelwachtuffelte.nl

Foto voorpagina: Steenuil (Foto Erwin Bruulsema)Januari/februari 2015 Vogelwacht Uffelte e.o.

Vormgeving: Henk Bouwmeester

Jaarverslag 2014 1

Vogelwacht volop in beweging

Veertig jaar Vogelwacht Uffelte e.o. In 2013 hebben wij bij dit feit uitgebreid stilge-staan. Ook voor buitenstaanders is dat niet onopgemerkt gebleven. Veel aandachtin de pers, op radio en tv. Daardoor eindigde het jubileumjaar niet op 31 decem-

ber 2013.

Zo werden wij in 2014 genomineerd voor de Harry de Vroome penning. Deze onder-scheiding is een initiatief van Het Drentse Landschap. De penning wordt toegekendvoor het initiatief dat het beste uiting geeft aan het motto van Harry de Vroome: ‘Hetlandschap als blijvende bron van inspiratie’. Bijzonder mooi dat mensen ons daar-voor hebben voorgedragen. De werkgroep koos ons uit alle aanmeldingen als eenvan de drie serieuze kanshebbers. De penning werd uiteindelijk toegekend aanarchitect Cor Kalfsbeek en landschapsarchitect Ank Bleeker.

Tijdens de algemene ledenvergadering spraken het bestuur en directie van UnivéVerzekeringen West-Drenthe hun waardering uit voor de inzet en het werk van alle vrij-willigers van de Vogelwacht Uffelte e.o. en onderstreepten dit met een financiële donatie.

In de ledenvergadering van 2014 presenteerde penningmeester Gerard Zondag -zoals hij dat ook deed in de jaren daarvoor - op zijn eigen manier het financiële welen wee van onze vereniging. Niemand kon toen bevroeden dat dit voor hem de laat-ste keer zou zijn. Op 30 mei 2014 is hij overleden. De Vogelwacht heeft aan GerardZondag een toegewijde penningmeester en een zeer betrokken bestuurder verloren.

Een nieuwe penningmeester vind je blijkbaar niet zo maar. Daarom neem ik in 2014die functie waar. Versterking van het bestuur ligt in het verschiet. We gaan er danook vanuit dat wij na de ledenvergadering van 26 februari alle bestuurlijke functiesweer kunnen invullen.

Achter de schermen werken Bart Hoekstra en Kees Reijerkerk, met ondersteuningvan een klankbordgroep, aan een nieuwe eigentijdse website. In het voorjaar van2015 vervangt die onze huidige website. Met deze vernieuwing is ook de Nieuwsbriefaangepakt, waar u het afgelopen jaar al een paar keer het resultaat van heeft gezien.

Arne Kijk in de Vegte en Jeffrey Sprang, twee studenten van de Hogeschool VHL inLeeuwarden, de grootste ‘groene’ school van Nederland, doen onderzoek naar ‘deinvloed van standplaatsfactoren en biotooopkenmerken op het succes van steenui-lenkasten'. Met het resultaat van hun onderzoek weten wij en ook andere steenui-lenwerkgroepen in Nederland nog beter waar wij kasten moeten ophangen.Goed voor het studieresultaat van Arne en Jeffrey en goed voor de Vogelwacht.

De zachte winter 2013-2014 en het vroege voorjaar zorgden ervoor dat de vogels veelvroeger terugkwamen uit hun overwinteringsgebieden. Het broedseizoen begon voorde meeste soorten dan ook veel eerder. De populatie muizen nam explosief toe, waarde uilen, valken en andere roofvogels van profiteerden.

Voorwoord

2 Jaaroverzicht 2014

Daardoor is 2014 een goed jaar geworden voor o.a. de uilen en is de grote terugvalin 2013 voor de kerkuilen dit jaar in belangrijke mate weer hersteld. Tot in septem-ber zijn er jonge kerkuilen uit het ei gekomen. Heel bijzonder.

Bijzondere vogelspots doen het hart van ons vogelaars sneller kloppen. Zo ook bijHans Krol die in het Uffelter Binnenveld een oehoe roestend in een sparrenboom zagzitten. IJsvogels zijn gezien bij de oevers van de Oude Vaart en Gerard Mulder heeftde capriolen van jonge buizerds vastgelegd.

Geniet net als fotograaf Gerard Mulder mee met de capriolen van jonge buizerds.

Zo zijn er veel andere memorabele zaken over onze activiteiten, zoals te lezen is inde verslagen van de werkgroepen. De vrijwilligers in de werkgroepen zijn het klop-pend hart van onze vereniging en brengen ons motto 'Niet te veel praten maar doen'steeds weer in praktijk.

De wereld om ons heen verandert snel en de Vogelwacht Uffelte e.o. is volop inbeweging. Voor het bestuur een uitdagende opdracht om hieraan in 2015 richting tegeven en voorwaarden te creëren, zodat onze vereniging aansluiting houdt met demaatschappelijke ontwikkelingen.

Jos van Luit,voorzitter.

Voorwoord

Jaaroverzicht 2014 3


Overzicht activiteiten 2014verzorgd door de

Activiteitencommissiedatum onderwerp19-01 Excursie “Toer de Gans” in Friesland o.l.v. Geert Drogt06-02 Lezing Havelterzand door Machiel de Vos14-02 Heideschonen met basisschoolkinderen10-03 Lezing Rottumeroog door Martijn Bunskoek12-04 Zangvogelexcursie Busselte o.l.v. Arend J. van Dijk 27-05 Avondwandelexcursie Holtveen o.l.v. Geert Drogt13-09 Excursie Dwingelerveld o.l.v. Albert Henckel17-09 Lezing Oostvaardersplassen door Nico Beemster15-10 Lezing Dieren rondom ons erf door André Eijkenaar13-11 Lezing Natuurrijk Nederland door Maas van de Ruitenbeek

Wat hebben we nog meer gedaan?- Januaritelling- BirdWatch- Vrijwilligersavond Steenuilen- Jaarmarkt Dwingeloo/Lhee

Samenstelling bestuur 2014Jos van Luit voorzitter, tel: 340300Femmie Prikken secretaris, tel: 342563Gerard Zondag penningmeester, (vacature in te vullen)Geert Drogt lidJannie Veldman lid, tevens ledenadministratieMartha Sol lid

Werkgroepen CoördinatorenWerkgroep Weidevogels Herman LeenstraWerkgroep Kerkuilen regio 14 en 15 Martha SolWerkgroep Nestkastencontrole Simon BijlWerkgroep Heideschonen Gert HulsebosWerkgroep Steenuilen Erwin BruulsemaWerkgroep Broedvogelinventarisatie Arend J. van DijkWerkgroep Zwaluwen Ronald HoogenhoutWerkgroep Torenvalken Wim SnoekenWerkgroep Ringen Erwin BruulsemaActiviteitencommissie Greet GlotzbachWerkgroep PR Femmie PrikkenWebmaster Erwin Bruulsema/Bart Hoekstra

Door de zachte winter en het mooie voor-jaarsweer stond al vroeg in het jaar behoor-lijk veel gras in de landerijen. Vooral de kie-vit week in april dan ook massaal uit naarde maïspercelen. Het eerste kievitsei werd alop 5 maart in de buurt van Zaltbommelgevonden. Alleen in 2008 is er eerder eeneerst ei ontdekt en wel op 3 maart.

WeidevogelsDoor het milde en droge voorjaar kwamende landwerkzaamheden vroeg op gang. Hetinjecteren van de mest, het strooien vankunstmest en het rollen van het graslandwaren al vroeg in het seizoen klaar.Daardoor kregen de weidevogels voldoendetijd en rust om hun eieren te leggen en uitte broeden. Net voordat het gras in beginmei werd gemaaid was al een deel van delegsels uitgebroed. Maar door het massale vroege maaien doorde intensieve melkveehouderij hebben dekuikens van weidevogels weinig kans om uitte vliegen. Zijn het niet de messen van demaaimachine dan zijn het wel de predatorendie op de loer liggen en de nodige jongenopruimen. Dat is ook de reden dat VogelbeschermingNederland een campagne voert om bloemrij-ke weides te stimuleren. Het maaien vandeze weides vindt op een later tijdstip plaatswat de jonge weidevogels meer beschermingbiedt.

De resultaten waren in de Uffelter- enHaveltermade in 2014 iets minder dan vorig

jaar. Totaal telden we 54 paartjes weidevo-gels, waarvan 35 in Havelte en 19 in Uffelte.In 2013 waren dat er nog 60. In Havelte washet aantal paartjes kieviten met vijf ietslager maar niet verontrustend. Het totaalaantal ligt nu weer op het niveau van 2011.Van de 78 gevonden en getelde nesten vanalle weidevogels zijn uiteindelijk 34 broed-sels uitgekomen. Het grootste deel van deuitgebroede eieren betrof de kieviten. Depredatie door kraaien was de belangrijksteoorzaak van de verloren nesten.

ResultatenNa de vondst van het eerste legsel kievitseie-ren wordt de nazorg en nestbescherminggedaan. Dit gebeurt in nauwe samenwerkingen in overleg met de boer. Nesten wordenaangegeven met bamboestokken met even-tueel een lint, zodat ze beter zichtbaar zijnals het land wordt bewerkt of gemaaid. Delegsels worden in het nazorgseizoen geïnven-tariseerd en aangegeven op kaarten. Datgeldt ook voor het aantal succesvol uitgeko-men eieren. De resultaten worden verzamelden o.a. doorgegeven aan deWeidevogelbescherming.Door het zachte voorjaarsweer lagen op 22maart al verschillende volle nesten met kie-vitseieren in de Haveltermade. Daarmee wasde bescherming van de eieren en nesten opgang gekomen. Op de volgende pagina deresultaten van ons gebied in Uffelte enHavelte.


Hoofdstuk 1Werkgroep Weidevogels

Ideale omstandigheden in 2014

Hadden we in 2013 te maken met een extreem koud voorjaar, in 2014 was het tegen-overgestelde het geval. De lente van dit jaar was de op één na zachtste sinds hetbegin van de regelmatige waarnemingen in 1706. De afgelopen winter eindigde ook al

bij de zachtste in drie eeuwen. De hoeveelheid neerslag was in maart erg laag. Later in mei iswel veel regen gevallen. Ideale omstandigheden en voldoende voedsel voor weidevogels. Deregionale verschillen in hoeveelheid neerslag waren in mei wel bijzonder groot. In Drenthe vielhet meeste regen, lokaal 211 mm.

KievitOp 22 maart konden de weidevogelbescher-mers in Havelte en Uffelte de eerste nestenmet kievitseieren noteren. De kievit is nogsteeds in ons beschermingsgebied de weide-vogel met het hoogste aantal broedparen.Totaal zijn dit jaar 39 paren geteld, 26 inHavelte en 14 in Uffelte. Dat waren zes min-der dan in 2013. Van de in totaal 68 gevonden en geteldenesten is uiteindelijk dertig uitgebroed. Ookdit jaar zijn voornamelijk in maart eenbehoorlijk aantal nesten in het graslandgevonden. Totaal lagen 28 nesten in hetgrasland. Helaas is door predatie het meren-deel niet tot uitbroeden gekomen. Zo zijn ineen stuk grasland van Meeuwes aan deOude Vaartweg in een korte tijd zes nestenleeggeroofd door zeer waarschijnlijk eenmarterhond. Aanvankelijk dachten we aan een vos maareen kenner/specialist wees richting marter-hond. De aangetroffen sporen in een holonder een aantal houten paaltjes versterktedit vermoeden Hier lag ook het kadaver vaneen dode kievit. De marterhond is een was-beerachtig dier dat in het oosten vanEuropa veel voorkomt en nu ook in ons landvaker wordt gezien.

Marterhonden zijn kleiner dan vossen enslanker dan wasberen, waar ze uiterlijk veelvan weg hebben. Ze kunnen net als vosseneen bedreiging zijn voor de weidevogels.Hopelijk blijft het bij dit ene exemplaar. Nade predatie van de nesten is de marterhondniet meer gesignaleerd. Eind april zijn de eerste jongen uit het eigekropen, net vóór de periode dat hetmaaien van gras begon. Het is moeilijk aante geven hoeveel jongen uiteindelijk grootzijn geworden. Ons gevoel en waarnemingendoen ons vermoeden dat dit aantal in dieperiode niet hoog is geweest. Later in hetseizoen toen de maïs was ingezaaid en veelvogels met de tweede leg waren begonnen,zijn de broedresultaten ook beter.

Vogelwacht Uffelte e.o. - 1. Werkgroep Weidevogels


Aantal paren Uit

Soort/jaar 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Kievit 20 21 23 42 25 40 31 26 7 10 21 30 20 31 25 20

Grutto 2 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Wulp 4 4 7 5 4 4 4 4 1 0 3 2 2 2 2 1

Scholekster 5 4 4 4 3 3 3 2 0 0 2 2 2 2 2 2

Tureluur 0 2 1 0 1 1 2 2 0 1 0 0 0 0 1 1

Watersnip 1

Totaal 31 32 36 51 34 48 40 35 8 11 26 34 24 35 30 24

Een marterhond roofde waarschijnlijk zes kievits-nesten aan de Oude Vaartweg leeg.

GruttoEind maart zijn nog wel een aantal kerengrutto’s in ons gebied gespot, maar ze zijnuiteindelijk niet tot broeden gekomen: inHavelte en Uffelte dit jaar geen nesten. Ineen aangrenzend gebied ten zuiden van deUffeltermade broedden nog wel enkele paar-tjes, maar aanzienlijk minder dan vijf jaargeleden.

WulpHoewel de wulpenpopulatie in de beidemades nog steeds geleidelijk afnam, teldenwe dit jaar hetzelfde aantal als in2013,namelijk zeven paartjes. Net als vorigjaar lieten de wulpen hun nesten weer zeermoeilijk vinden. Regelmatig verplaatsten devogels zich naar een ander weiland. Eindapril werd het eerste broedsel in het weilandvan Stapel aan de Meenteweg in Haveltegevonden. Uiteindelijk hebben we drienesten geteld waarvan er twee zijn uit-gekomen.

ScholeksterOndanks het zachte voorjaar kwamen descholeksters traag op gang. Net als bij dewulp neemt het aantal elk jaar geleidelijk af.Waar we vorig jaar nog vijf paartjes telden,kwamen we nu niet verder dan vier. Dezehadden alle een nest op de maïs gezocht.Volgens de waarneming van de weidevo-gelbeschermers zijn uiteindelijk twee nestenuitgebroed. Wie de regiokrant Da’s Mooi injuni heeft gelezen, of de internetsite van deVogelwacht Uffelte e.o. heeft bezocht, is descholeksters op het dak van de Molenhof inHavelte tegengekomen. Al enige jaren zit daar een stelletje scholek-sters in het voorjaar te broeden. Helaasverongelukken de jongen zodra ze de buurtverkennen. Op initiatief van Roelof Prikkenheeft de gemeente Westerveld dit jaar spe-ciale borden geplaatst om de verkeersdeel-nemers op de aanwezigheid van de jongescholeksters te wijzen. Het is bijzonder jam-mer dat deze actie niet het gewenste resul-taat heeft opgeleverd.



Scholeksters op het dak van De Molenhof in Havelte.(Foto Roelof Prikken).

De waarschuwing op dit bord heefthelaas niet geholpen.

(Foto Greet Glotzbach).


TureluurOok dit jaar weer twee broedparen inHavelte aanwezig. Het gaat zeker om dezelf-de tureluurs die het vorige jaar plotseling deHaveltermade als broedgebied hadden ver-kozen. Nu zijn de nesten van de tureluursheel moeilijk te vinden maar op basis van dede waarnemingen mogen we vaststellen datde eieren zijn uitgebroed. Een mooi resul-taat. Tureluurs zijn van oorsprong vogelsvan toendra's, hoogvenen en zilte steppen.In Nederland broedt de soort vooral opschorren en kwelders, vochtige en struc-tuurrijke weidegronden. In de broedtijd wor-den vooral insecten en kleine, in slikkigesloten levende waterdieren gegeten. De vogelzelf is niet zo opvallend, des te markanterzijn de felrode poten en snavel van de ture-luur. Om zich tegen predatoren te bescher-men broedt de tureluur vaak dicht in debuurt van kieviten die deze predatoren pro-beren te verjagen.

Watersnip?Begin juni ontvingen wij een bericht vanJanet van Vliet dat zij in haar eigen gras-land een nestje met vier eieren had ontdektvan vermoedelijk een watersnip. Na het ver-laten van het nest vloog de vogel rechtomhoog en qua verenkleed leek de vogel nabestudering op een watersnip. Zij had hetnest gemarkeerd en verder met rust gelaten.

Het gras zou een paar dagen later wordengemaaid. Echter bij controle vóór hetmaaien bleek het nest leeg te zijn. Het isonduidelijk of jongen zijn uitgekomen of dathet nest is leeggeroofd, netjes gezegd gepre-deerd. Waarschijnlijk het laatste. In ons gebied treffen we wel vaker water-snippen aan, maar die zijn dan meestal opzoek naar voedsel. Een nest is dan wel heelbijzonder.


WerkgroepDe werkgroep bestaat net als vorig jaar uitHerman Leenstra, Tonnie den Nekker enWim Snoeken. Gemiddeld eens per week zijnzij actief met het beschermen, inventarise-ren en tellen van de weidevogels en denesten. Nadat het nest eenmaal is gemar-keerd of getraceerd proberen zij de broeden-de vogels zo weinig mogelijk te storen. Zodraduidelijk is dat rondom het nest geen acti-viteiten meer zijn wordt het nest bezocht.Dan moet duidelijk worden of de eieren zijnuitgebroed of in het minste geval door pre-datie weg zijn. Als kleine deeltjes van deeierschaal in het nest liggen is het bijnazeker dat er jongen zijn.

Tot slotVia deze weg willen we iedereen bedankendie zich in 2014 weer hebben ingezet om denatuur te beschermen, zowel weidevogelbe-schermers als boeren. Ook al valt het nietaltijd mee in de bedrijfsvoering, het zijn uit-eindelijk toch de boeren die gastheer en/ofgastvrouw zijn van onze weidevogels. En diebij hun werk op het land zoveel mogelijk denesten en kuikens proberen te sparen.

Namens de Werkgroep Weidevogels, Herman Leenstra.

Bijzonder in ons gebied: het nest van dewatersnip.


Hoofdstuk 2Werkgroep Kerkuilen

Herstel bij de kerkuil

Wat prachtig toch zoals de natuurzich weer herstelt! Na het heelslechte jaar 2013 heeft de natuur

besloten er meteen maar weer een fan-tastisch muizenjaar achteraan te plakken!

We hadden de afgelopen jaren een paarkoude winters met af en toe veel sneeuw.Daarna kwam echt een heel slecht muizen-jaar, 2013, met als gevolg: 1. De uilen gin-gen bijna niet over tot broeden. 2. De broed-sels die er waren bleven klein. 3. Zelfs devolwassen uilen legden het loodje. Dat zagen de leden van de WerkgroepKerkuilen ook bij het schoonmaken van dekasten. Daar vonden ze soms dode uilen in.Ook waren er opvallend meer verkeers-slachtoffers. De uilen waren blijkbaar meeraangewezen op de bermen.

Het jaar 2014 was heel anders. De winterwas zacht, het voorjaar heel vroeg. We wil-len niet klagen, maar dit was ook weerlastig. Eind februari kwamen er vanuit hetland berichten binnen dat er al jongen in dekast zaten! Normaal is dit begin juni. Watnu? Wanneer gaan we controleren? Als wete vroeg zijn, vliegt de uil van de eieren en

komt dan soms niet meer terug. Als we telaat gaan, zijn de jongen groot en vliegenmisschien te vroeg uit. Iedere subwerkgroepmoest voor zichzelf beslissen.Het kwam dus voor, zoals bij Scheltinga inWapserveen, dat de mannen eieren in dekast vonden. Maar aan de prooien en braak-ballen kon je zien dat er een eerdere leg wasgeweest waarvan de jongen waarschijnlijk alwaren uitgevlogen.

We hadden een mooie zomer. De muizenwaren bijna een plaag (voor ons niet). Tochtroffen we in lang niet alle kasten broedsels.Van veel bewoners van de boerderijen hoor-den we dat er maar één uil rondvloog. Deandere uil had het dus niet gehaald in2013. De uilen daarentegen die wel broed-den hadden uitzonderlijk grote broedsels.Veel van zes of zeven jongen, maar ook vanacht en bij Steenstra in Vledderveen zelfséén van negen jongen!!!

Onze enige echte ‘kerk’uil in de kerk vanHavelte had het dit jaar ook naar de zin! Erwerden zeven uiltjes vanuit het schip (bovende gewelven) naar de toren gehaald omgeringd te worden.Prachtig gezicht!

Zeven jonge kerkuilen in de Clemens-kerk in Havelte. (Foto Martha Sol).

Vogelwacht Uffelte e.o. - 2. Werkgroep Kerkuilen


De ringers, Erwin Bruulsema en Jan terStege, waren er een lang seizoen druk mee.Op 3 mei werden de eerste kerkuiltjes algeringd en als het had gekund waren er innovember ook nog uiltjes geringd. Dit mochtniet, vanwege de vogelgriep. Bij verschillende adressen wordt niet meergeringd. Bij andere adressen nog wel. Dezeringgegevens leveren soms verrassendegegevens op: * Een jong geringd in 2006 bijBrink (nu Ganzinga) in Rheebruggen werddood gevonden bij Hamaker/Zondag inWapserveen. * Een jong geringd in 2013 bijSteenstra in Vledderveen werd dood gevon-den in Oldeholtpade, terwijl zijn vrouwtje opzeven eieren zat te broeden. * Een jong ge-ringd bij Drogt in Ansen, woont nu in dekast bij van Klooster in Lheebroek. En….. we kregen nog een heel bijzondereoude melding uit Frankrijk: Een jong, ge-ringd bij van Klooster in juni 2011, werd innovember van dat jaar gezien en weer losge-laten in Manche, Basse-Normandië. Datkerkuiltje was dus 722 km van huis!Om het controleren steeds makkelijker temaken hebben we in december nog eendemonstratie gehad van een takelkast. Dezekast kun je naar beneden halen zodat jeniet meer hoeft te klimmen.Goed om over na te denken. Bij zo’n gele-genheid kom je weer in gesprek over anderemogelijke oplossingen zoals permanentewebcam, camera aan telescoopstok, enz.

Ja, we hadden een vroeg voorjaar, mooiezomer en ook nog een erg lange zachte herfst,bijna tot aan de kerst. Ondanks het feit, datwerkgroepleden erg hun best hebben gedaanom alles goed te volgen zullen toch nog veeluiltjes ‘stiekem’ het luchtruim hebbengekozen. Van sommige broedsels weten wedat die er waren, maar we kunnen danalleen maar een voorzichtige schattingmaken. Op enkele plekken werd namelijktwee maal gebroed en misschien zelfs driekeer. Al met al is het resultaat heel goed!Het gebied dat we controleren loopt vanEesveen tot en met Lhee en van Doldersumtot en met Ruinen. Hadden we vorig jaarmaar twintig jonge uiltjes in ons hele gebied,nu waren het er 144, wellicht meer!

Namens de Werkgroep Kerkuilen,Martha Sol.

Klimmen is niet meernodig met deze takel-kast. (Foto Martha Sol).

Resultaten route 14A Peter van der Wal Kampman Wapserveen 4 van 6 jongen uitgevlogen

Buffing Wittelte 6 jongen

route 14B Piet de Vries de Vries Uffelte 5 jongen

Pol Havelte 6 + 2 ? jongen

Buivenga Havelte 2 ? + 3 ? jongen (vast meer)

Heesen Wapserveen 3 ? + 2 ? jongen

Scheltinga Wapserveen 3 ? + 8 jongen

de Boer Wapserveen 2 ? jongen

route 14C Harm Jongstra Bellinga Ansen 6 jongen

Dr. Landschap Rheebruggen 5 jongen

Prent/ Dutsche Ruinen 6 jongen

route 14D Bertus Middelveld van Wilsum Uffelte 3 ? jongen

route 14E Martha (+Greet) Kerk Havelte 7 jongen

route 15A Patrick Snoeken Dr. Landschap Doldersum 3 jongen

Homan Doldersum 2 ? jongen

Bethlehem Vledder 6 jongen

Steenstra Vledderveen 9 jongen

de Brock Wateren 5 jongen

route 15B Partick de Weerd Vos Diever 4 jongen

Leeuw Dwingeloo 8 jongen

van Ommering Geeuwenbrug 7 jongen

Duyverman/Stoker Geeuwenbrug 6 jongen

route 15C Wolter van Tarel van Bulthuis Lhee 6 jongen

de Bruin Lhee 8 jongen

Kuijer Stroovledder 7 jongen

Hoofdstuk 3Werkgroep Heideschonen

Ze doen dat altijd met veel plezier en ziensteeds betere resultaten, in die zin dat opsteeds meer terreinen de grotere exemplarendennen zijn verdwenen en dat het steedsmeer een kwestie van bijhouden wordt.Immers één ding is zeker: ze komen terug,na drie tot vier jaar staan de babydennetjesalweer keurig te wachten op de komst vande werkgroep.

Opvallende zaken van het afgelopen jaarzijn:- De werkgroep ondersteunde weer de hei-

deschoonactie voor leerlingen van debasisscholen die de activiteitencommissievan de Vogelwacht jaarlijks organiseert.Ditmaal deden er zelfs vier basisscholenmee: uit Wapserveen, Uffelte, Darp enHavelte.

- Het strakkere toegangsbeleid voor hetHoltingerveld, waardoor het overleg metgrondeigenaren en beheerders ingewikkel-der en noodzakelijker is geworden. Zo iser een grondeigenaar die, als er op haargrondgebied wordt gewerkt, wil dat dewerkgroep een uit 35 kantjes ondertekenddocument bij zich heeft. Gelukkig ver-

zorgt Landschapsbeheer Drenthe in demeeste gevallen het overleg, zorgt het voorde vergunningen en levert het ookgereedschap en werkkleding voor onzewerkgroep. De waardering van de grondei-genaren voor het werk in de vorm vanbedankjes, een lekkere koek bij de koffieop de hei, of zoals Natuurmonumentenjaarlijks doet, een uitnodiging voor devrijwilligersavond in december.

- De traditionele traktatie van het bestuurop de laatste werkochtend van het sei-zoen.

De mooiste beloning voor de harde wer-kers? Het in de natuur zijn, met mooievondsten. Zoals een ringslang die op eendennentak lekker in het zonnetje ligt, eenbijzondere vogel die over komt vliegen, enbovenal ………… de grote stille heide.Zin om mee te komen werken? Zo maar eenkeer, of vaker? Neem contact op met onder-getekende.

Gert Hulsebos,Coördinator werkgroep Heideschonen.0521 343222


Werk gedaan, doel bereikt

2014? Werk gedaan, doel bereikt. Dit zou het jaarverslag van de werkgroep Heideschonenkunnen zijn. Dat waarschijnlijk kortste jaarverslag aller tijden geeft wel exact aan wat erzich afspeelde. Maar het doet onrecht aan de tomeloze inzet van de vijftien mannen en

vrouwen, die in de periode medio september tot medio maart op vrijdagochtend in hetHoltingerveld te vinden zijn om de heide van de opslag van vliegdennen te ontdoen.

Vliegdennen, groot en klein, verwijderenop die grote stille heide... Heerlijk! (Foto Stefan Pronk, LandschapsbeheerDrenthe).


Hoofdstuk 4Werkgroep Steenuilen

Met veel bezieling hebben de vrijwilligersvan de Werkgroep Steenuilen hunhobby/vrijwilligerswerk weer uitgevoerd endaarmee de steenuilen een seizoen verdergeholpen. Zonder deze groep van maar liefstveertig vrijwilligers zou de steenuilenwerk-groep niet zijn wat ze nu is. 244 nestkastenzijn structureel gecontroleerd, schoongehou-den, onderhouden en aangepast indiennodig. Daarnaast ringen, wegen en metenwe de jongen als die tussen de tien en dertigdagen oud zijn met twee ringers (Jan terStege en Erwin Bruulsema) en de hulp vanveel vrijwilligers. Enerzijds voor onderzoek,anderzijds om de steenuilen voor onzeomgeving te behouden.

Territoria in 2014De opening van het seizoen gaat altijdgepaard met de onzekerheid van het weer.Bij zo’n zachte winter als in 2013/2014 kunje op tijd beginnen met de inventarisatie.Dat betekent vanaf eind januari op pad metde mp3-speler met geluidsboxje om de terri-toriumroep van het mannetje af te spelen ente kijken of er reactie komt van de steenui-len die in de buurt zijn. Het liefst doen wedat met mooi, helder en windstil weer. Dandraagt het geluid het verst en is goed te con-stateren waar het antwoord van de herensteenuilen vandaan komt. Dit jaar kregenwe meer dan ooit antwoord van de manne-tjes. Maar ook van bewoners, die ons beldenen mailden, dat ze het geluid van steenuilen

hadden gehoord. Een prima idee, omdat weer op die manier achterkwamen dat er bijRuinerwold en Vledderveen voor ons onbe-kende territoria waren.

Op pagina 13 vindt u vanaf 2004 een over-zicht van de ontwikkeling van territoria.Opvallend is de groei van 2004 tot 2008 inRuinen en omstreken. Daarna treedt eenterugloop op, met uitzondering van 2012.Dat zorgt voor een grillig beeld in die hoekvan ons werkgebied. Als we kijken naarDwingeloo e.o. constateren we juist eentegenovergestelde ontwikkeling. Daar zitnog altijd groei in het aantal territoria met2012 als negatieve uitzondering. Heel tegen-strijdig. We zijn benieuwd naar de ontwikke-lingen in de toekomst. Natuurlijk zijn eronzekere factoren die van invloed kunnenzijn op de populatie steenuilen, maar ookeen deel van de factoren hebben we in dehand. Hierover meer informatie verderop indit verslag.

Het verschil in het totaal van de territoriaten opzichte van 2013 is goed te verklaren.Bij Dwingeloo e.o. waren we in 2013 op padgeweest vóór een tweede winterse periodebegon en hadden we daardoor bijna alle ter-ritoria in beeld. Bij Ruinen e.o. is dat nietgelukt waardoor het erg moeilijk was om deterritoria goed vast te stellen. Dit jaar geefteen beter beeld, dat we het beste kunnenvergelijken met 2011.

Mooi resultaat van uiltjes en vrijwilligers

Na het broedseizoen van 2013 met een koude en lange winter, hadden we in 2014 temaken met een broedseizoen met een zeer vroeg voorjaar en een extreem zachte winter.Wat een tegenstrijdigheden in het voorseizoen van twee opeenvolgende jaren! De vraag is:

heeft dat ook invloed gehad op het broedgedrag van de steenuilen? Door het lezen van dit verslagkomt u daar het een en ander over te weten. Daarnaast kijken we onder andere naar de bij-zonderheden van dit broedseizoen, de invloed van predatie door roofdieren en het broedsucces.

Vogelwacht Uffelte e.o. - 4. Werkgroep Steenuilen


Territoria 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

21 24 22 27 31 30 27 26 29 18 20

Ruinen e.o.

+ + - + + - - - + - +

Toename/

afname % 11% 14% 8% 23% 15% 3% 10% 4% 12% 38% 11%

9 12 15 15 19 22 27 38 33 38 44

Dwingeloo e.o

-+ + + + + + - + +

Toename/

afname % 10% 33% 25% 0% 27% 16% 23% 41% 13% 15% 16%

30 36 37 42 50 52 54 64 62 56 64

Totaal

+ + + + + + + + - - +

Toename/

afname % 3% 20% 3% 14% 19% 4% 4% 16% 3% 10%

EiercontroleSinds enkele jaren doen we op advies vanSTONE (Steenuilen Overleg Nederland) ookde ei-controle. We gaan eind april/begin meiop pad bij de nestkasten. Dit is vooral vanbelang om het broedsucces te bepalen. Alser zes eieren gelegd worden en drie jongenuitvliegen is het broedsucces van dat nest50 procent. Zo kunnen we dit ook bepalenvoor het gehele gebied. Dit zijn nuttigegegevens voor onderzoek naar de steenuilen.Hierover is nog relatief weinig bekend. Omtot een betere bescherming te komen zijnvoortschrijdende inzichten en onderzoeks-uitslagen wel belangrijk. Het totaal aantaleieren is een redelijk betrouwbaar gegeven,hoewel niet volledig. Want bij nesten buitennestkasten (bijvoorbeeld onder dakpannen)is het lastig precies vast te stellen hoeveeleieren er daadwerkelijk zijn geweest. Bij datsoort nesten kunnen we alleen uitgaan vanzichtwaarnemingen qua jonge steenuilen.Het aantal jongen noteren we dan ook alsaantal eieren. In het gemiddelde maakt ditechter weinig uit. Tevens missen we mindernesten die in de ei-fase al mislukken van-wege predatie of het omkomen van één vande steenuilen. Vaak verdwijnen de eierennamelijk volledig bij predatie door bijvoor-beeld de steenmarter.

Na een territoriuminventarisatie is het altijdde vraag of de toename in het aantal territo-ria, zoals dit jaar, ook haar uitwerking heeftop het aantal broedgevallen. Voor 2014 kun-

nen we zeggen dat dit wel het geval is. 2014was een topjaar qua aantal broedgevallen enook qua aantal eieren. Nooit eerder in dejaren dat de steenuilenwerkgroep bestaat,hebben we zo’n groot aantal broedgevallenen eieren gehaald. Er zit dus nog steedsgroei in de populatie, veroorzaakt door ver-schillende factoren. Ten eerste zijn we betergaan kijken op een erf naar elementen, dievan invloed kunnen zijn voor de aan-wezigheid van steenuilen. Ten tweedehebben we nestkasten die op een ‘verkeerde’plek hingen, verhangen, een activiteit diewe de komende jaren voortzetten. Ten derdeomdat het gebied, vooral aan de kant vanDwingeloo e.o., nog steeds wordt uitgebreid.Al met al zorgt dit voor een mooie groei vanbroedgevallen.

Hier doen we het allemaal voor. (Foto Erwin Bruulsema)



2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Totaal aantal

broedgevallen 21 28 27 32 46 45 46 51 49 50 53

hele gebied

Toename/

afname in % + + - + + - + + - + +

voor hele gebied 40% 33% 4% 18% 44% 2% 2% 11% 4% 2% 6%

Aantal eieren

Totaal per jaar 80 113 112 119 185 150 190 200 183 178 218

Gemiddeld aantal

eieren per 3,8 4 4,2 3,7 4 3,3 4,1 3,9 3,7 3,6 4,1

broedgeval

Hieronder een staatje met het aantal eieren per jaar.

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014

Totaal aantal

broedgevallen 21 28 27 32 46 45 46 51 49 50 53

hele gebied

Toename/

afname in % + + - + + - + + - + +

voor hele gebied 40% 33% 4% 18% 44% 2% 2% 11% 4% 2% 6%

Aantal jongen

Totaal per jaar 50 57 74 86 106 74 108 139 122 90 134

Gemiddeld aantal

jongen per 2,4 2 2,7 2,7 2,3 1,6 2,3 2,7 2,5 1,8 2,5

broedgeval

JongencontroleDe vraag is of bij de jongen hetzelfde beeldkrijgen als bij het aantal eieren. Meestal isdit wel het geval. Alleen 2011 was een beterjaar qua aantal uitgevlogen jongen.Opvallend is het leeftijdsverschil van dejongen tijdens de controle. Op één dag controleerden we in het gebiedDwingeloo/Diever en omstreken vijf nesten,waarbij de jongste jongen net één à tweedagen oud waren en de oudste jongen alachttien dagen. Een groot verschil.

In de nestkasten waar geen steenuilen broe-den, komen we meestal (in zo’n 90 procentvan de gevallen) speeuwennesten tegen. Ookdie spreeuwen waren al vroeg bij met broe-den, waardoor we al snel in het seizoenjonge spreeuwen in de nestkasten tegenkwa-men. De Werkgroep Steenuilen heeft een mooiresultaat neergezet. Of eigenlijk hebben desteenuiltjes dat gedaan, wat mede mogelijkgemaakt is door het aanbieden van nestgele-genheid.

Uitwisseling gegevens vrijwilligers en bewoner in Lhee.(Foto Brecht de Bruin)


Ringen Als de jongen tussen de tien en dertig dagenzijn, gaan we hen ringen. Dat doen we omover de uiltjes informatie te krijgen metbetrekking tot verspreiding, leeftijd, wis-selingen in nestkasten enzovoorts. De coör-dinator geeft de ringgegevens - via verschil-lende digitale programma’s (GRIEL -Geautomatiseerd Ring Invoer en ExportLoket - en het meetnet Nestkaarten) - dooraan de landelijke organisaties, zoals hetVogeltrekstation en het SOVON, dat deontwikkeling van de vogelstand in Nederlandvolgt. STONE (Steenuilen Overleg Nederland)en onze eigen werkgroep doen ook onder-zoekjes met deze gegevens. Deze zijn vooral

gericht op de lokale populatie steenuilen. Zoonderzoeken wij de leeftijdsopbouw van desteenuilen in ons gebied, de wisseling pernestkast enz. In 2014 hebben we vrijwel allejonge steenuilen kunnen ringen. Op eenenkel geval na waar we te laat waren: dejongen waren al uitgevlogen. Die jongenhopen we in de komende jaren als broedvo-gel alsnog te kunnen ringen.

Alle vrijwilligers van de steenuilenwerkgroep bedankt voor jullie inzet tijdens dit mooiebroedseizoen.

Namens de Werkgroep Steenuilen,Erwin Bruulsema.


Klimmer Piet de Vries inspecteert eennestkast in Lhee. (Foto Brecht de Bruin)

Uil voor de nestkast.(Foto Wolter van Tarel)

Hoofdstuk 5Werkgroep Broedvogelinventarisatie

Jaar van prettig inventarisatieweer

Wat de temperatuur betreft gaat 2014 de boeken in als één van de warmste jaren. Nahet kille vorige jaar was het verschil des te opvallender. De stand van de meeste bij-zondere broedvogelsoorten wijkt niet sterk af van die in de afgelopen jaren, maar de

algemene teneur is positief. Van de zeldzame grote kruisbek kon een territorium worden vast-gesteld en van de zeldzame draaihals zelfs twee territoria. Na een of enkele jaren afwezigheidzijn van de geoorde fuut en tapuit weer broedgevallen vastgesteld. Van de appelvink, geel-gors, houtsnip en putter is in 2014 de hoogste stand sinds mensenheugenis gemeten, maarvoor veldleeuwerik en zwarte mees geldt het omgekeerde. Verandering van graslandbeheer isgoed nieuws voor de graspieper in Rheebruggen.


Broedvogel Monitoring Project (BMP)Het ongeveer 1400 ha grote Holtingerveldmet vooral heide, vennen en bossen tussenUffelte, Havelte en Wapserveen is vollediggeïnventariseerd op het voorkomen van bij-zondere broedvogelsoorten. In twee kleineproefvlakken op de heide en in het bos zijnalle vogelsoorten geteld. Verder zijn bijzon-dere soorten geïnventariseerd inRheebruggen dat ten oosten van Uffelte ligt.We inventariseren volgens de landelijkeBMP-methode (Broedvogel MonitoringProject), waarbij elk deelgebied minstensacht maal in de vroege ochtend onder deloep wordt genomen. Uitwerking gaat viaeen computerprogramma. Onze tellers zijnPeeke Boelhouwer, Arend van Dijk, RonaldHoogenhout, Martha Sol en Harry Talen.Helaas moesten we afscheid nemen van detwee vaste tellers: Femmie Prikken en Derkvan der Helden: veel dank voor hun jaren-lange inzet!

Prettig weerIn 2014 was er nauwelijks sprake vanwintervorst en in maart werden al tempera-turen gemeten die normaal in mei wordengenoteerd. In het algemeen waren de telom-standigheden in de periode maart-juni gun-stig, geregeld uitstekend. Deze omstandighe-den stonden haaks op die van 2013, toen dewinter tot in april doorzette en het daarnavooral kil was. Alleen twee natte periodenbegin en eind mei 2014 vielen uit de toon.Er viel zoveel regen dat de stuwen in deOude Vaart moesten worden gestreken om

afvoer te versnellen: het leek wel een rivier.Onze regio was in mei verreweg de natstevan het land.

Korte heidevegetatie met weinig bomen, ideaal broed-gebied voor de veldleeuwerik, onder aan deHavelterberg op het Holtingerveld (27 mei 2009, FotoA.J. van Dijk).

Water- en moerasvogelsWilde eend (88 paren), grauwe gans (30),kuifeend (20), rietgors (18), dodaar (13), nijl-gans (9), blauwborst (3) en watersnip (2)hadden op het Holtingerveld in 2014 onge-veer evenveel paren als in 2013. In hetArmveen werden we verrast door een zich ineind mei nog gevestigde geoorde fuut, die injuli-augustus met twee jongen rondzwom.De nattigheid in mei vertaalde zich niet inhoge aantallen watervogels. Voor de meestesoorten kwam het hoge water te laat in hetseizoen.

Misschien dat de vaak laat broedende win-tertaling er wel van heeft geprofiteerd, wanthet aantal van 15 paren was hoog. Voor eenvergelijkbaar of hoger aantal moeten weterug naar 2001 en daarvoor. Elders in ZW-Drenthe, langs de gehermean-derde Vledder Aa bij Wateren-Doldersum,waren door de regen flinke stukken natuur-gebied ondergelopen. Hierin vestigden zicheind mei-begin juni prompt 18 porseleinhoe-nen en 4 kwartelkoningen en 13 water-rallen. Deze ralachtigen duiken vaakonverwachts op onder gunstigeomstandigheden, maar zoveel hadden zichhier nog nooit vertoond.

HeidevogelsOp de heide van het Holtingerveld waren erjuist veel verschillen in de stand in vergelij-king met 2013. De boomleeuwerik (40paren), nachtzwaluw (23) en grauweklauwier (6) handhaafden hun hoge stand.De veldleeuwe-rik liep met 39 paren weerverder in aantal terug. Deze afname wordt inverband gebracht met dichtgroeien van deheide met bomen en verruiging van de hei-devegetatie. Misschien dat wat dit betreft hettij gaat keren, want op diverse plekken wor-den op de heide bomen en opslag verwijderden zijn stukken gemaaid en geplagd. Deboompieper en ook de geelgors profiterenjuist van deze boomgroei en opslag, wantzo’n hoge stand hebben we nog nooit geme-ten. In de jaren 1970-1980 zaten er 120 tot145 paren geelgorzen en nu 266 en bij deboompieper waren het er toen 170-270 ennu 460 paren. Dat zijn nog eens aantallenen toenames! Vorig jaar liet de roodborstta-puit een gevoelige afname zien van 123 naar97 paren, die in verband werd gebracht metde extreme koude in het vroege voorjaar.Dat verband lijkt te kloppen want dit jaarsteeg het aantal paren weer tot 116. Na hethoge aantal grasmussen in 2013 (171 paren)moest dit jaar haast wel lager uitpakken. Deterugval was niet groot (157 paren) en heeftwaarschijnlijk te maken met veel (2013) ofweinig (2014) natte omstandigheden in deAfrikaanse wintergebieden. De putter blijftmaar toenemen in onze regio, zo ook op deheide waar een maximum van 24 parenwerd vastgesteld. Voor de zeldzame tapuitleek in 2013 het doek te zijn gevallen, maartot onze verbazing was er dit jaar toch weer

een territorium. Van een andere zeldzamesoort, het paapje, werden 3 paren geteld. Zevestigden zich opmerkelijk laat, pas ver inmei. Net als in 2013 werd af en toe een jode-lende wulp gesignaleerd. Zou dit de preludevoor de terugkomst als broedvogel zijn? Inde jaren 1970-1990 zaten er 20 tot 40paren. Dit aantal liep snel terug tot hetverdwijnen in begin 21e eeuw.Een grote verrassing dit jaar waren twee zin-gende draaihalzen, een zeldzame spechten-soort die in april-mei uit Afrika terugkeert.Het is niet duidelijk of ze nesten hebbengehad, maar tot in juni werd af en toe zanggehoord in de omgeving van de hunebedden,Genieput en Kleine Startbaan in Havelte.2014 gaat trouwens landelijk de boeken inals een goed draaihalzenjaar want in hetDrents-Friese Wold werden vijf paren vast-gesteld, waarvan drie nesten, in hetDwingelderveld één en op de Veluwe in elkgeval vier.

Vogelwacht Uffelte e.o.- 5. Werkgroep Broedvogelinventarisatie


Ruige heide met bomen en struiken, waar de boom-pieper zijn baltsvluchten vertoont, Holtingerveld (11mei 2006, Foto A.J. van Dijk).

Bosvogels De roofvogels buizerd (16 paren), havik (3),sperwer (2) en wespendief (2) en de groene(17) en zwarte specht (5) en ook de wiele-waal (22) hadden in 2014 ongeveer dezelfdetotalen als in 2013. Na jarenlange toenamelijkt de stand van de boomklever en glans-kop zich nu met 55-60 paren te stabilise-ren. De kleine bonte specht (22 paren) enhoutsnip (18) haalden in 2014 hun hoogstestand sinds 1970 en de appelvink (60) eve-naarde z’n hoge score uit 2013.


Het was jaren geleden dat we zoveel vuur-goudhanen en zo weinig fluiters vast kondenstellen (beide vier paren). Ravenparen wer-den geregeld op twee plaatsen baltsend vast-gesteld, maar hier is het bij gebleven. Indecember-januari tekende zich al een goedbroedseizoen voor kruisbekken af. Op veelplekken werd zang gehoord en in februari-maart waren er ook alarmerende paren, eenaanwijzing voor nesten. De kruisbek kan alin januari-februari nestelen onder anderedoor aanpassingen als diepe nestkom,behaarde nestjongen en natuurlijk plentyvette zaden van sparren en dennen. Hogetemperaturen vroeg in het seizoen zijnwaarschijnlijk spelbreker geweest, want doorde warmte vallen de zaden uit de kegels enhebben de kruisbekken het nakijken. Vande 27 paren zijn nauwelijks vliegvlugge jon-gen gezien. Tussen de ‘gewone’ kruisbekkenzat ook een andere soort, de grote kruisbek,die na het bouwen van een nest weer wasgevlogen.

Aantallen van talrijkere bosvogelsoortenworden meestal eens in de vier jaren geïn-ventariseerd. In vergelijking met 2010 is destand van de gekraagde roodstaart gelijkgebleven (185), evenals die van de goudvink(100), holenduif (40-45) en zwartkop (330).Afname is er vooral bij vogelsoorten die veelof uitsluitend in naaldbossen zitten zoalsgoudhaan (van 200 naar 150 paren), zwartemees (180 - 90), kuifmees (135 – 110) enmatkop (130-105). Maar ook sommigebewoners in loofbos laten afname zien, zoalsde tuinfluiter (140 - 90) en spreeuw (140-100). Alleen de gaai (34 – 42) en de

algemene soorten als koolmees, merel, rood-borst en vink weten winst te boeken. Totvoor kort was het toch vooral toename in debossen wat de klok sloeg. Toename kan nieteeuwig doorgaan en dat kan samenhangenmet langzame verandering in de bossen doorveranderingen in samenstelling van debegroeiing (ouder bos, meer loofbomen) enbeheer (zoals begrazing).

RheebruggenDe graspieper laat in 2013-2014 opvallendetoename zien van 82 naar 108 paren. Dezetoename is grotendeels toe te schrijven aanverandering van beheer op enkele recent uitagrarische productie genomen graslanden,zoals uitstel van maaidatum tot in juli oflater, ander waterbeheer en andere bemest-ing. Deze toename komt niet onverwachtswant dit effect is ook de afgelopen tien jarenmeermalen vastgesteld op nieuw verworvengraslandpercelen.

En dat is goed nieuws voor deze soort die opde Rode lijst van bedreigde soorten staat.Tien jaar geleden zaten op Rheebruggen nogmaar 35 paren. Voor een deel onder dezelfdeomstandigheden is ook de zeldzame GrauweKlauwier weer met één paar toegenomen tottotaal zeven paren en de roodborsttapuitklom van 21 naar 30 paren.

Na hoopvolle waarnemingen in maart liet deijsvogel het verder afweten en de wespendiefwas dit jaar in geen velden of wegen tebekennen. De raaf was geregeld te horen,maar had zijn domicilie waarschijnlijktussen Rheebruggen en Ruinen.


In deze vochtige hooilanden van deAnsermade bij Rheebruggen nestelen tien-tallen graspiepers (16 april 2012, Foto A.J.van Dijk).



Op het Holtingerveld komt de veld-leeuwerik vooral voor op gedeeltenzonder al te veel bomen en met eenkorte heidebegroeiing. De boompieperzit op de heide met verspreide bomenen aan bosranden.

De verspreiding van de graspieperlaat precies zien waar de vochtigehooilanden zonder al te veel geboom-te rond het landgoed Rheebruggen lig-gen.

Namens der WerkgroepBroedvogelinventarisatie,Arend van Dijk.

Hoofdstuk 6Werkgroep Zwaluwen


Ook de gierzwaluwen waren aan de latekant, maar de aantallen waren goed en ervolgde een geweldig broedseizoen. Door hetmooie weer, vlogen de jongen ruim vijfweken eerder uit dan in 2013!HuiszwaluwenHet belangrijkste huiszwaluwennieuws isdat de tillen in Havelte en Uffelte weer beterbezet waren dan het voorgaande jaar. Mettwintig paar behaalde de til van Havelte zelfseen nationaal record! Op onze tillen zittenstandaard zes hele kunstnesten en zes

halve. In Havelte waren vijf hele nestenbezet, de zes halve afgebouwd en waren ernegen nesten bijgebouwd. Een bewonerhielp hieraan mee, door het leem onder detil nat te houden. Ook de tillen van Uffeltededen het met vijf en zeven paar goed. Dit isniet vanzelfsprekend, want in 2014 was inNederland maar 12 procent van de tillenbezet.

Hieronder de resultaten van onze tillenvanaf het jaar van de plaatsing.

Nationaal record voor til in Havelte

1e broedsels Havelte (Til Uffelte 1 (Til Uffelte 2 (Til

huiszwaluw Meerkamp) Schoolstraat) Dorpsstraat)

2011 12 - -

2012 14 1 1

2013 16 2 3

2014 20 5 7

Je zou verwachten dat dit succes komt dooreen toename van het aantal huiszwaluwenin ons gebied, maar dat is helaas niet waar.In werkelijkheid daalt dit aantal al vanaf2012.

Toch komen er in ons gebied nog altijd veelhuiszwaluwen voor. Arend van Dijk meldtdat er geen andere dorpen in de gemeenteWesterveld zijn, die boven de 50 paar uitko-men. Hier zijn de resultaten.

2009 2010 2011 2012 2013 2014

Uffelte 137 119 145 87 61 57

Havelte 133 124 172 171 178 171

Veendijk 32* 22* 41* 61 63 50

Totaal 302 265 358 319 302 278

*De boerderij van Gras op de Veendijk is niet meegeteld.

Ieder jaar verrassen de huiszwaluwen onsdoor van broedplaats te veranderen en ditjaar gebeurde dat in Havelte bij Egginklaan16. In 2013 waren hier nog vijftien nesten

en dit jaar nul. Daar staat tegenover dat inUffelte bij Lindenlaan 35 een vorig jaar ver-laten kolonie weer vijf nesten had. Waaromde huiszwaluwen dit doen, weten we niet.

Ondanks het prachtig voorjaar van 2014, arriveerden de huis- en boerenzwaluwen nogalgespreid: er waren vroege zwaluwen en late. Het gerucht ging dat zandstormen in de

Sahara de trek verstoord hadden. Hierdoor verschilde het begin van het broedprocessterk per vogel, wat het voor de werkgroep lastig maakte om het juiste telmoment te bepalen.Van beide soorten bleken de aantallen aan de lage kant. Gelukkig volgde een geweldig broed-seizoen, waarin ze twee nesten groot konden brengen.

Vogelwacht Uffelte e.o.- 6. Werkgroep Zwaluwen


Het lijkt erop dat de vogels zich door onsgebied bewegen en hier hun broedplaatsenuitkiezen.

Ook bij Bouwens in Ansen liep het aantalbroedsels dit jaar terug. We doen in Anseneen proef met kunstnesten aan eenveeschuur. Hier zijn de resultaten.

2011 2012 2013 2014

Bezette 14 14 8 2

natuurnesten

Bezette 6 (van 6) 21 (van 21) 22 (van 34) 18 (van 34)

kunstnesten

Totaal 20 35 30 20

In samenwerking met LandschapsbeheerDrenthe probeert onze werkgroep soortge-lijke projecten in de omgeving op te zetten.Bij Gras op de Veendijk heeft dit succes.Hier zijn in 2013 twintig kunstnestengeplaatst, waarvan er dit jaar acht bezetwaren. Van andere bedrijven waar enkelekunstnesten zijn opgehangen, is nog geensucces te melden. Waarschijnlijk komt ditdoor bevestigingsproblemen (ze hangen telos) en het ontbreken van huiszwaluwnestenin de directe omgeving.

Een onverwacht neveneffect van dit projectblijkt dat je een kolonie huismussenopbouwt. Bij Bouwens (Ansen) telden wij zesnesten van huismussen in onze kunst-nesten, wat we deze diertjes van harte gun-nen. Eind juni vonden we echter onder tweekunstnesten dode huiszwaluwjongen. Hoekon dit? Uit de Lindenlaan kwam eenbelangrijke aanwijzing. Hier zag de familieKuyer een huismus de jonge zwaluwen uithet nest duwen. We hadden dit kunnenweten, want in de literatuur staat het al:

huismussen kraken de nesten van huiszwa-luwen en gooien de eieren of jongen er uit.Dit klinkt logisch en het is misschien zelfsverdedigbaar, maar er waren genoeg legenesten beschikbaar en achteraf bleek dat demussen niet eens in de bewuste nesten had-den gebroed! Natuurlijk hebben we het nietgezien, maar dit heeft alle schijn van ‘zinloosmussengeweld’.

Dit huiszwaluwenjong heeft te vroeg het nest verlaten(Foto Ronald Hoogenhout).

BoerenzwaluwenVan de boerenzwaluw is bekend dat hijtrouwer is dan de huiszwaluw. Ieder jaarkeert hij terug naar zijn schuurtje. Eigenwijszijn ze, in onze ogen, wel. Als je plankjes ofkunstnesten voor hen ophangt, dan makenze daar zelden gebruik van. Toch proberenwe dit af en toe, maar we zijn zo wijs om

hier niet over te berichten.Vanaf 2009 telt onze werkgroep de eerstebroedsels van deze soort in Uffelte-Oost:Uffelte ten oosten van de Hoofdvaart. Om eengrotere steekproef te krijgen, worden de aan-tallen van Bouwens (Ansen) erbij opgeteld. Zohebben we het gevoel dat we toch nog ietsvoor dit fraaie vogeltje doen. De cijfers:

2009 2010 2011 2012 2013 2014

58 79 81 71 53 59

De tabel laat zien dat de aantallen na 2011afnemen, maar dat deze trend is in 2014omgebogen. Het aantal paartjes van de boe-renzwaluw neemt weer toe.

En na het geweldige broedseizoen van 2014,hebben we goede hoop dat de aantallen in2015 verder zullen stijgen.

Vogelwacht Uffelte e.o.- 6. Werkgroep Zwaluwen


GierzwaluwenDe gierzwaluwen hebben in 2014 volop vanhet fraaie lente- en zomerweer geprofiteerd.In Uffelte zijn 35 invliegplaatsen geteld,waarbij de Veenbesstraat er uit sprong. Hierwaren maar liefst 25 van de 27 nestkastenbezet. Daar komt bij dat de kast van DeGoorn weer bezet was, alsmede een kast entwee gierzwaluwpannen in de Lindenlaan.Dit betekent dat in Uffelte 29, door de clubgemaakte, nestplaatsen bezet waren. Dit is

belangrijk omdat dit veilige en koele broed-plaatsen zijn. Ze zijn heel wat beter dan dedakoverstekken en holten onder dakpannen,waarop de vogels voordien warenaangewezen. Natuurlijk is dit het werk vanFred van Vemden, die zich tien jaar geledenernstige zorgen over de gierzwaluw in Uffeltemaakte. Wat is het jammer dat hij dit grotesucces niet heeft mogen meemaken.Een overzicht van de resultaten van deVeenbesstraat:

jaar/ 2009 2010 2011 2012 2013 2014

broedplaats

gevel 7 3 8 8 6 1

Nestkast (27) 1 5 13 21 18 25

totaal 8 8 21 29 24 26

Wat verschillen de gierzwaluwjaren toch. In2014 bleken deze vogels ruim vijf weken eer-der met het broedproces klaar dan in 2013.Bij het begin van de inventarisatie op deavond van 2 juli bleken de jongen al vlieg-vlug: in sommige kasten vlogen vier of vijfvogels om te gaan slapen. Dat was evenschrikken, want het betekende dat het tel-werk te laat was begonnen. Voor het vast-stellen van het aantal nesten was dit geengroot probleem, want de slaapplaatsen kon-den nog worden geteld. Maar het maakte hetonmogelijk het voortplantingsresultaat vastte stellen, door het tellen van de witte kopjesvan jongen voor de vliegopening.Desondanks kon van zeven kasten in deVeenbesstraat worden vastgesteld dat erjongen in zaten of hadden gezeten, tegeno-ver acht in 2013.

Arend van Dijk telt gierzwaluwen door opmooie ochtenden het aantal rondvliegendevogels te noteren. Deze snelle methode geefteen grove indicatie van het aantal broedpa-ren. Zijn telling in Uffelte, van twintig paar,illustreert dit. In Havelte telde hij 35 paar,wat ons doet afvragen hoeveel het er precieszijn. Hiervoor zijn we op zoek naar eenHavelter die zin heeft om dit telwerk teleren. Het houdt in dat je in juli op mooieavonden rondfietst, om de vogels bij hetinvliegen in de nestholte te betrappen. Als uinteresse heeft, dan horen we het graag!

Tot slot willen wij alle bewoners bedankenvoor hun gastvrijheid tegenover de zwalu-wen.

Namens de zwaluwwerkgroep,Ronald Hoogenhout.

Een gierzwaluw vliegt uit(Foto Rob van der Horst)

Hoofdstuk 7Werkgroep Torenvalken


SchoonmakenTijdens het schoonmaken van de kastenhebben wij de nodige dingen moeten repare-ren. Je kunt nu toch wel zien dat er al heelveel kasten zijn die aan vervanging toe zijn.Ook de najaarsstormen van 2013 hebben denodige schade toegebracht. We hebben danook enkele kasten moeten vervangen. Naalle kasten te hebben voorzien van nieuwehoutschilfers kon het broedseizoen begin-nen.

ControleDe eerste controle was op 20 mei 2014. Watwe aantroffen was ronduit verrassend. Vaneen kast met twee eieren bij Dorenbos aande Ruinewoldseweg in Uffelte tot grote jon-gen bij Benning op Lheebroek die ErwinBuursema al kon ringen. Aan de Madewegin Uffelte lagen er in de kast twee eieren diewaren gepredeerd door een marter. Dit is alde tweede keer achter elkaar. Dit alleshoudt in dat er een zeer grote variatie zat inhet leggen van het eerste ei per paartje val-ken. Bij Dorenbos bijvoorbeeld rond 17 meien bij Benning rond 1 april, een verschil vanzes à weken. Dit maakte het voor ons een

lang controleseizoen. Met als gevolg proble-men bij het ringen omdat we elke keer maarjongen uit één of twee kasten konden rin-gen. In 2014 hebben wij dan ook niet allejongen kunnen ringen.

PredatieWe krijgen steeds meer last van de steen-marter. Deze weet inmiddels ook onzekasten te vinden en vreet de eieren op. Dekast in de populier aan de Madeweg is nu altwee jaar achter elkaar gepredeerd. Hiervonden we twee kapotte eieren.De kast bij Dorenbos troffen we op 13 junileeg aan. Op 14 juni vonden we onder dekast bij Dikmans in Ansen drie eieren metde hoektandgaten erin; de eieren warenschoon leeggevreten. Daar moeten we eenoplossing voor zien te vinden. Een oplossingzou kunnen zijn kasten te plaatsen aanoude lantaarnpalen. Die lantaarnpalen zijnglad, waardoor de kast voor de steenmarteronbereikbaar wordt. De eerste kasten zullenwe plaatsen op de plekken waar we nu pre-datie gehad hebben. De gemeente Meppel iszo vriendelijk geweest mee te werken en onsoude lantaarnpalen te schenken.

Steeds meer last van steenmarter

Na een zachte winter en geluiden van een zeer goede muizenstand verwachtten deleden van de werkgroep een goed jaar voor de torenvalk. Wat ons in het vroege voorsei-zoen tijdens het rondrijden opviel, was dat we erg weinig torenvalken zagen. Misschien

moeten we onze verwachtingen wat naar beneden bijstellen.

Jonge torenvalk in volle glorie(Foto Wolter van Tarel)

Vogelwacht Uffelte e.o.- 7. Werkgroep Torenvalken


ResultatenOok heeft er waarschijnlijk een torenvalkgebroed op de Kattenmade bij Ansen. Helaashebben wij hier geen jongen waargenomen.Al met al is het nog een redelijk jaar quajonge torenvalken, waar we de laatste jarenvanaf 2009 respectievelijk 27, 30, 35, 25 en26 jongen hadden. Het fraaie aantal van 69

jongen uit 2008 lijkt inmiddels mijlenverweg. Als we de predatie van de steenmartereen beetje binnen de perken kunnen hou-den, gaan we hoop ik weer een stuk in degoede richting.

Namens de Werkgroep Torenvalken,Wim Snoeken

Jonge torenvalken klaar voor het ringen. (Foto Wolter van Tarel).

Nr Locatie Plaats Eieren Jongen

9 Dorenbos Uffelte 2 Gepredeerd

11 Madeweg Uffelte 2 Gepredeerd

20 Sprakelingen Wapserveen 6 6

17 Uffeltermade Uffelte 4 2

36 Wapserveense Aa Wapserveen 6 6

Benning Lheebroek 5 5

30 Buitenweg Wapserveen Broedend Gepredeerd

34 Pels Havelte 5 5

13 Dikmans Ansen 3 Gepredeerd

16 V.d. Vegt Ruinen 5 5

Van Tarel Wateren 5 Gepredeerd

Totaal 43 29

Hoofdstuk 8Werkgroep Ringen


Veel werk voor de ringers

2014 was een goed jaar voor de uilen. Zie hiervoor ook de verslagen van de werkgroepenSteenuilen en Kerkuilen. Dat betekende voor de ringers werk aan de winkel. Via goedeafspraken over de verdeling van het ringgebied, konden de subcoördinatoren makkelij-

ker een datum prikken om de jonge uilen te ringen. Jan ter Stege ringt de kerkuilen en steen-uilen in het gebied Ruinen en omstreken, terwijl Erwin Bruulsema dat doet rondom Dwingelooe.o. Tevens ringt Erwin de torenvalken en bosuilen in ons gebied in overleg met de betreffendewerkgroepen.

Hieronder een staatje met de geringde aantallen van de afgelopen vijf jaar.

Aantal geringd per jaar

2010 2011 2012 2013 2014

Steenuil 140 140 120 85 109

Soort Kerkuil 30+ 92 11 54

Bosuil 17 5 9

Torenvalk 25 26 14

SteenuilenHoewel er meer nesten van de steenuilenwaren, hebben we er minder geringd dan in2010, 2011 en 2012. Dit heeft o.a. te makenmet een aantal nesten die al uitgevlogenwaren op het moment dat we aan het ringentoekwamen. Daarnaast hebben we dit jaar

vrij weinig ongeringde volwassen uilen inhanden gehad. Dit jaar hebben we vier vol-wassen uilen geringd in het broedseizoen endaarnaast nog 105 jongen. Alle steenuilen krijgen een aluminium ringmet een diameter van 7 mm.

Bijzondere terugmeldingen:Vier volwassen uilen die ongeringd waren: 1x in Diever, 1x in Dwingeloo, 1x in Wapse, 1xRuinenNr. 3.621.919 ◊ geringd als nestjong in 2004 in Ansen ◊ vanaf eind 2004 in Wittelte en zoook weer dit jaar afgelezen en vrijgelaten. Daarmee is dit onze oudste uil in het gebied.Hopelijk treffen we hem (het is een mannetje) volgend jaar weer aan in de nestkast.Nr. 3.646.653 ◊ geringd in 2007 in Zuidwolde ◊ Vanaf 2010 in ons gebied aanwezig (voor heteerst afgelezen) ◊ eerst bij Ruinen ◊ 2014 broedend bij Ruinerwold.Nr. 3.701.333 ◊ geringd in 2012 in Raalte ◊ Vanaf 2013 in ons gebied aanwezig ◊ nu aanwe-zig bij Dieverbrug.

KerkuilenQua kerkuilen hadden we in 2013 niet zoveel te doen (elf geringd). In 2014 gelukkigmeer ringwerk (54). Er waren in 2014 meernesten dan in 2013 en de nesten die er

waren, waren ook allemaal vrij groot. (Totwel negen jongen in een nest). De kerkuilen krijgen een aluminium ringmet een diameter van 9 mm.

Vogelwacht Uffelte e.o.- 8. Werkgroep Ringen


TorenvalkenWe hebben in 2014 minder torenvalken ger-ingd. Dit had te maken met de beschikbaretijd van Wim Snoeken (coördinatorTorenvalken) en van ringer ErwinBruulsema. Op een aantal plaatsen waren de torenvalken inmiddels uitgevlogen toen

we ze wilden ringen. Wel kregen we eenleuke terugmelding binnen van een anderewerkgroep in Overijssel m.b.t. een door onsgeringde torenvalk.De torenvalken hebben net als de steenuilenringmaat 7 mm.

Stukjes uit een mail van Jan Leferink (gericht aan Erwin Bruulsema als ringer vandeze uil)‘Zojuist heb ik een terugmelding van een Torenvalk ingevoerd. Deze broedende vrouw washeel moeilijk te vangen. Uiteindelijk lukte het de vogel te vangen door gebruik te maken vande regen, waardoor we ongemerkt met een vangnet bij de kast konden komen. Onder deachterklep van een auto heb ik kleurringen toegevoegd. Toch was de vogel enigszins natgeworden. Ik zat enigszins te twijfelen aan de leeftijd van de vogel. De vlek aan het uiteindevan de buitenste staartpen leek tot de rand te lopen, maar was door slijtage niet goed te zien.Bij het invoeren heb ik uiteindelijk na 2 kj ingevuld, terwijl het een 2 kj vogel is.’Ringnummer: 3.762.693 / terugmelding vanuit: Collendoorn, Hofsteeweg, TVK85,Overijssel, Nederland.

BosuilenBij de bosuilen hadden we in 2014 slechtstwee nesten, beide in Wateren. Dit waren erin 2013 nog drie en in 2012 vier. Helaas zijndeze broedlocaties verlaten. We kennen dereden(en) van deze terugloop niet. Wel ring-den we dit jaar meer jongen dan vorig jaar,met één nest van liefst vijf jongen. Bij ditnest konden we ook het volwassen vrouwtjeringen, die in de nestkast zat. De twee loca-

ties in Wateren zijn vanaf het begin succes-vol. Het ene nest zit in een bosuilenkast aande rand van het bos en de andere nestkastis eigenlijk een open bak in een schuur,direct achter het uilenbord.De bosuilen ringen we ook met een alumini-um ring, maar die zijn groter dan die van detorenvalk, steenuil en kerkuil. De ringenvoor de bosuilen hebben een diameter van11 mm.

Een volwassen bos-uil wordt geringd.(Foto Wolter vanTarel)

Vogelwacht Uffelte e.o.- 8. Werkgroep Ringen


Ringen in WittelteOp 7 juni gaan wij de jonge uilen in Wittelteringen. Er dreigt regen in onze regio, maarvolgens Buienradar blijft het in Witteltedroog. We gaan met twee potentiële werk-groepleden op pad en treffen Erwin, onzeringer, bij de eerste kast. Ladder tegen dehoge boom en naar boven. Op dat momentbegint het hard te waaien en stevig te rege-nen. Op zo'n vier meter hoogte voel ik meniet helemaal op mijn gemak, maar de uilt-jes komen in de tas heelhuids beneden enna het ringen ook weer omhoog. Ondanksregen en wind beleven de bewoners dezeoperatie met enthousiasme en hebbenbewondering voor de moed om met dit weertoch de ladder op en af te gaan.Ze vertellen dat zij voor het eerst ook jongekerkuilen in de nok van de boerderij hebbenen als wij een half uurtje schuilen voor deregen en ook nog koffie met koek krijgen,ringt Erwin de jonge kerkuilen.

Daarna gaan we toch maar weer naarbuiten de striemende regen in en gaan wedapper verder met ringen, want de klusmoet af.Het resultaat telt en we hebben 21 jongesteenuilen in Wittelte geringd. Het was ookeen ware vuurdoop voor onze nieuwelingen

en een ervaring dat het blijkbaar lastig isom zelfs een paar uur van te voren het weergoed te voorspellen.

Kinderen mee tijdens ringenTijdens het ringen zijn op een ochtendkinderen van groep 8 van basisschool DeSchuthoek in Hoogeveen mee geweest(school waar ringer Erwin Bruulsema voorde klas staat). De kinderen en begeleiderswaren erg enthousiast.

‘s Middags zijn de kinderen van de school inWapse mee geweest tijdens het ringen. Wezijn begonnen bij Geert Meekhof (meester inWapse) in Diever en hebben daarna nog eennest geringd. Helaas was er ook één van denesten die we zouden ringen mislukt van-wege materpredatie. Dit hoort er ook bij: zogaat het in de natuur. Het is hard, maar welgoed dat kinderen die kant van de natuurook te zien krijgen. Sommige kinderen gavenal aan volgend jaar weer mee te willen.Hopelijk hebben we dan nog wat meer uil-tjes te ringen in en rond Wapse . Wie weetleidt dit in de toekomst tot nieuwe vrij-willigers.

Namens de Werkgroep Ringen,Erwin Bruulsema.

De resultaten van het ringen, metenen wegen wordt genoteerd.(Foto Wolter van Tarel)

Hieronder nog een paar leuke aantekeningen bij het ringen dit seizoen.

vv

Hoofdstuk 9Activiteitencommissie


Op 19 januari ging een grote groep onderleiding van Geert Drogt naar een van demooiste vogelgebieden in Nederland: hetLauwersmeer. Ondanks de kou en de hardewind werden vele soorten vogels waargeno-men, waaronder drie zeearenden. Machiel de Vos, de natuurfotograaf uitHavelte nam ons op 6 februari mee naar hetgebied tussen de beekdalen van deWapserveense Aa en Oude Vaart, het doorhem genoemde ‘Havelterzand’. Inmiddelsheeft hij daar ook een boek over uitgebrachtmet dezelfde titel.Op 19 maart kwam Martijn Bunskoek ver-slag doen over zijn werkzaamheden die hijin opdracht van Staatsbosbeheer opRottumeroog heeft uitgevoerd.Het voorjaarsseizoen werd afgesloten meteen vroege zangvogelexcursie onder leidingvan Arend J. van Dijk. Dit keer wandeldenwe in het waterwingebied Havelterberg bijDarp. De wandeling begon in de mist, maargelukkig klaarde het vrij snel op en kondenwe veel van de 36 soorten die werden

gehoord ook goed waarnemen. Albert Henckel was op 13 september onzegids voor een wandeltocht over hetDwingelderveld. Onderweg vertelde hij overhet hoe en waarom van de vele werkzaamhe-den die in het gebied hebben plaatsgevonden.

Nico Beemster kwam op 17 september naarde Molensteen in Uffelte om een toelichting tegeven op de effecten van het waterpeilbeheerin de Oostvaardersplassen, een zeer boeiendverhaal over dit bekende natuurgebied.

André Eikenaar verzorgde op 15 oktober inde Molensteen voor een overvolle zaal eenlezing over ‘Dieren rondom ons erf’.

Maas van de Ruitenbeek uit Nunspeet slootop 13 november het seizoen af in de Veldkeiin Havelte met een beeld- en geluidpresenta-tie getiteld ‘Natuurrijk Nederland’.

Namens de Activiteitencommissie,Greet Glotzbach.

Heideschonen, wandelingen, lezingen

Een van de grootste acties die de Activiteitencommissie in 2014 heeft georganiseerd washet heideschonen op 14 februari. Leerlingen uit de hoogste groep van de basisscholenuit Darp, Havelte, Uffelte en Wapserveen hebben samen met leerkrachten, ouders en

andere vrijwilligers hard gewerkt om o.a. vliegdennen op de heide te verwijderen. Verder heb-ben we als commissie in 2014 zes lezingen en drie excursies georganiseerd.

Wandeling op 13 september onder leiding vanAlbert Henckel over het Dwingelderveld. (Foto Greet Glotzbach)

Kinderen van de basisscholen in Uffelte enWapserveen maken zich ook in 2014 verdienstelijk bijhet heideschonen. (Foto Greet Glotzbach)

Hoofdstuk 10Werkgroep PR


Velen kwamen even langs de kraam vooreen praatje en vooral de kinderen warengeïnteresseerd in de opgezette uilen. Het isaltijd moeilijk om niet even met je vinger tevoelen hoe zacht de veertjes zijn. Een enkelekeer komt er een kind van wie je weet ‘datwordt later een vogelaar’. In de gesprekkenmet de volwassenen voel je ook vaak de pas-sie voor de natuur en de vogels in het bij-zonder. Veel mensen blijken al lid te zijnvan onze vereniging en natuurlijk proberenwe mensen die niet lid zijn over te halen ditalsnog te worden.Elk jaar komen er meer en meer verzoekenom op een markt te komen staan. De werk-groep is echter van mening dat de markt welgerelateerd moet zijn aan de natuur. Wehebben immers als Vogelwacht niets op eenwarenmarkt te zoeken.De Kerstmarkt op 20 december in Havelteging helaas niet door vanwege het storm-achtige weer. Wel heeft een groep van zeven-

tien vrouwen in de Vlasbarg’n kop en scho-tels gevuld met vet en zaden en ingepakt envethangers geknutseld. Hun zijn we dankverschuldigd; het werd een latertje, tot bijna23.00 uur werd er stevig doorgewerkt. Hetresultaat mag er dan ook zijn: de groep vrij-willigers heeft zo’n zestig kopjes en veertigvethangers vervaardigd. Die kunstzinnige‘vogelvoederbakjes’ raken we vast nog opeen andere wijze kwijt! De opbrengsten van de markten wordengedeeltelijk gebruikt voor de inkoop vannieuwe producten en komen ten goede aande kas van de vereniging.

Ons doel is om zoveel mogelijk mensenenthousiast te maken voor onze verenigingen mede door de hulp van anderen zijn weook daar dit jaar weer in geslaagd.

Namens de Werkgroep PR,Athilde Middelveld en Femmie Prikken.

’Vogelvoederbakjes’ wachten op klanten

De Werkgroep PR heeft samen met een aantal vrijwilligers het Schaapscheerdersfeest inHavelte en de Oogstdag in Dwingeloo bezocht. Als werkgroep willen we de vele vrijwil-

ligers die een ochtend of middag in de kraam hebben gestaan hierbij hartelijk danken.

Grote ogen van be- en verwonde-ring voor opgezette uilen op hetSchaapscheerdersfeest

Voorafgaande aan het knutselwerkgeeft Athilde Middelveld tekst en uit-leg.

De kop en schotels met zaden envet voor de Kerstmarkt zijn fraaiingepakt. (Foto’s Femmie Prikken)

Hoofdstuk 11Werkgroep Nestkastencontrole


Net voor het broedseizoen gaan we naar debasisscholen in Uffelte en Havelte om dekinderen enthousiast te maken mee te gaan.Van de Oosterveldschool in Uffelte kunnende kinderen uit de bovenbouw deelnemen.Van De Bosrank uit Havelte de kinderen uitgroep 6.In 2014 waren ongeveer 60 kinderen betrok-ken bij de controles. Deze kinderen werdenverdeeld over de verschillende routes.Omdat we zagen dat het aantal kinderenvoorgaande jaren wat afnam zijn we flexibe-ler geworden m.b.t. het tijdstip van de con-troles. Vaak wilden kinderen wel, maarmoesten ze sporten of hadden ze andereactiviteiten. Het verloop van de controles verschilt perroute. Bij sommige routes fietst de groepnaar een beginpunt en loopt een ronde doorhet bos. Er zijn ook routes die gedeeltelijkop de fiets worden afgelegd. Centraal staat

het broedproces van de ‘holenbroeders’.Voor de meeste kinderen wordt het pas inte-ressant als er eitjes in de nestkasten zijn.De eitjes worden zorgvuldig geteld en alleswordt genoteerd. Aan het eind van de routewordt het aantal eitjes opgeteld. Kinderenhouden elkaar op school op de hoogte vanhoeveel eitjes zij op de route hadden geteld. Spannend wordt het vooral tijdens het broe-den. Een broedende koolmees kan een heelhard blaasgeluid maken om de controleurste vertellen dat ze nu niet gewenst zijn. Hetis helemaal schrikken als er één opvliegt.,soms rakelings langs je gezicht.

Na ongeveer twee weken broeden zijn dejongen aanwezig. De eerste dagen lijken dejongen op mini-kippen zoals je ze in het cel-lofaan in de winkel ziet liggen: kaal mettwee kleine vlerkjes, en een relatief grotekop met twee enorme ogen erin.

Nestkast openen: net als cadeautje uitpakken

Sinds de oprichting van de Vogelwacht Uffelte e.o. vinden we het van groot belang kinde-ren bij onze activiteiten te betrekken. Het controleren van de nestkastroutes in en omUffelte is uitermate geschikt om met kinderen te doen.

Jonge boomklevers. (Foto Simon Bijl).

Vogelwacht Uffelte e.o.- 11 Werkgroep Nestkastencontrole


Belangrijk: jeugd betrekken bij nestkastcontrole. (Foto Ruud Smeenk)

Het aantal vogeltjes kun je dan tellen doorhet aantal snavels te tellen. Als ze nog kleinzijn reageren ze op zowel geluiden alsgebaren. Kleine kusgeluidjes zijn een redenom de snavel open te doen. Zodra de vogel-tjes wat groter zijn doen ze dat niet meer. Zeblijven dan plat in het kastje liggen. Devogeltjes groeien zeer snel door de rupsendie de ouders hen voeren. Tijdens het controleren zitten de kinderenen controleurs vaak ook onder de rupsjes.De piek van de rupsen in het bos valttegelijk met de controles. Sommige kinderenwillen dan graag de vogels helpen door rups-jes in de nestkasten te gooien. Als ze danhoren dat ze het rupsje direct in het snavel-tje moet, haken ze af. De jonge vogels gaan

zelf niet actief op jacht in het kastje om rups-jes te vangen. De holenbroeders zijn nestbli-jvers. (relatief korte broedperiode, kaal bijhet uit het ei komen, afhankelijk van hetvoer dat de ouders brengen).Bij nestvlieders is dat anders, die kuikenspikken zelf naar alles wat voor hun snavelkomt en leren zo wat ze wel en niet kunneneten. Na enkele weken neemt het aantal vogels inde nestkasten af. De eerste jongen zijn uit-gevlogen. Soms komt het voor dat een jongevogel met een pootje vastzit in het nestmate-riaal. Als het vogeltje verder gezond is,maken we het los en laten het wegvliegen.

Route Koolmees Pimpelmees Bonte vliegenvanger Boomklever

2014 aantal uitgevlogen aantal uitgevlogen aantal uitgevlogen aantal uitgevlogen

eieren jongen % eieren jongen % eieren jongen % eieren jongen %

Binnenveld I 82 27 33 103 63 61 64 55 86 0

Binnenveld II 121 109 90 102 92 90 42 32 76 7 6 86

Binnenveld IIIA 80 74 93 50 48 96 68 58 85 0

Binnenveld IIIB 74 68 92 33 33 100 46 39 85 0

Oosterzand I 253 193 76 24 20 83 48 33 69 0

Oosterzand II 112 85 76 51 38 75 60 55 92 9 8 89

Westerzand 185 165 89 28 22 79 50 39 78 0

Holtinge 199 163 82 53 22 42 7 6 86 7 7 100

Rheebruggen I 253 203 80 148 92 62 46 35 76 16 14 88

Rheebruggen II 178 161 90 24 24 100 18 17 94 0

totaal 1537 1248 81 616 454 74 449 369 82 39 35 90

Overige soort 2014

Oosterzand II 6 0 0 Glanskop

Totaaloverzicht nestkasten 2014

Vogelwacht Uffelte e.o.- 11 Werkgroep Nestkastencontrole


Als het broedseizoen door een zachte wintervroeg valt, beginnen de vogels vaak nog eentweede legsel.

Tijdens de controles komen we naast veelleuke dingen ook vervelende zaken tegen.Mezen zijn zeer territoriaal. Ze vechten ergmet elkaar. Regelmatig kom je een doodmeesje tegen waarvan de kop is kapotgepikt door een andere. Als u thuisnestkastjes heeft hangen voor mezen, let erdan op dat de kastjes niet te dicht bij elkaarhangen.

Bijna alle nestkastjes zijn voorzien van eenkooitje om te voorkomen dat er een steen-

marter in de kast kan. Ondanks deze extrabeveiliging komt het toch nog voor dat denestjes bijna geheel door de opening naarbuiten zijn getrokken.

Bonte vliegenvangers overwinteren in Afrika.Als zij terugkomen om bij ons te broedenzijn vaak alle nestkastjes al bezet doorvogels die niet wegtrekken (o.a. mezen enboomklevers). Rond deze periode zie je veelverstoring in de broedsels.

Het is heel interessant voor kinderen metde netskastcontrole mee te gaan. Elke keeris het weer anders. Een nestkast openen isnet als een cadeautje uitpakken. Je wordtsteeds weer verrast.Hopelijk blijft de herinnering aan denestkastcontroles de kinderen de rest vanhun leven bij. De verwondering die zehebben ervaren kunnen zij weer delen metde mensen in hun omgeving. Op deze wijzewerkt het als een olievlek die steeds groterwordt.

Namens alle controleurs willen we dekinderen die het afgelopen jaar hebbengeholpen hartelijk bedanken voor hun inzet.Hopelijk kunnen we het komend jaar weerrekenen op veel betrokken enthousiastejonge vogelwachters.

Namens de Werkgroep Nestkastcontrole,Simon Bijl.

Bezettingspercentages 2014

Route Aantal Bezetting

2014 kasten kasten %

Binnenveld I 32 28 88

Binnenveld II 33 29 88

Binnenveld IIIA 38 23 61

Binnenveld IIIB 25 17 68

Oosterzand I 42 36 86

Oosterzand II 33 30 91

Westerzand 38 35 92

Holtinge 31 28 90

Rheebruggen I 48 44 92

Rheebruggen II 28 22 79

Totaal 348 292 84

Spannend! (Foto Ruud Smeenk).

jaaroverzicht 2014 - vogelwacht uffelte

Documents