1

Jaarverslag 2015

2 1

Voorwoord namens het bestuur

Het jaar 2015 was voor het Museum Stad Appingedam in meerdere opzichten

een goed jaar. Voorop staat natuurlijk de kwaliteit van de vaste opstelling en de

wisselexposities. Een groter aantal mensen dan in de voorgaande jaren zette de

waardering hiervoor om in een bezoek aan het museum, namelijk ruim 12.000.

Hierbij moet zoals altijd worden ingecalculeerd dat dit aantal zal f luctueren

door externe factoren; onder meer de weersomstandigheden kunnen het be-

zoek danig beïnvloeden.

Materieel mocht het Museum Stad Appingedam eveneens spreken van een goed

jaar, namelijk door een legaat van liefst € 100.000. Bestuur en directie zijn de

schenker – die anoniem blijft – hiervoor uiterst erkentelijk. Naast kleinere fi-

nanciële giften zijn dergelijke substantiële bijdragen zeer welkom in het licht

van de toekomstbestendigheid van het museum. Tot de kleinere financiële

giften rekenen we sinds 2015 ook het donatiebedrag boven de verplichte mini-

mumdonatie. Het bestuur heeft afgesproken dat al dergelijke extra donatiebe-

dragen worden ondergebracht in een aankoopfonds. Een aankoopcommissie

zal bestuur en directie adviseren over aankopen uit deze extra middelen.

Voor de bestemming van het legaat formuleerde het bestuur een aantal doelen.

Enerzijds was er een duidelijke wens de reguliere exploitatielasten te verminde-

ren, anderzijds was er behoefte aan enkele investeringen. De exploitatielasten

konden worden verminderd door een versnelde aflossing van de bestaande hy-

pothecaire lening. Investeringen in vernieuwing van de opstelling, waaronder

in de al geplande 3D-presentatie van de laatmiddeleeuwse stad Appingedam,

en ook in renovatie van het eigen gebouw, kwamen door het legaat binnen be-

reik. Wel zal in al deze gevallen verdere externe financiering door eenmalige

subsidies dan wel sponsorbijdragen noodzakelijk zijn. Ook wordt een deel van

het legaat bestemd voor het opzetten van lezingen gedurende minstens vijf jaar.

Daarnaast bereidden bestuur en directie zich voor op de beleidsperiode 2017-

Inhoud

Voorwoord namens het bestuur 1 Martinus van Hoorn

Inleiding 4 Cynthia Heinen

De Verhalen van Groningen in 2015 7 Cynthia Heinen

Jaaroverzicht van tentoonstellingen en activiteiten 9 Cynthia Heinen

Bezoekers 17 Cynthia Heinen

Donateurs en subsidiegevers 19 Cynthia Heinen

De maatschappelijke rol van het museum 21 Cynthia Heinen

Collectiebeheer en aanwinsten 23 Alina Dijk

Communicatie en PR 27 Cynthia Heinen

Organisatie en personeel 31 Cynthia Heinen

Foto’s voorzijde: 19e-eeuwse stijlkamer ingericht met speelgoed t.g.v. de expositie

over speelgoed; De museumbalie met medewerksters Lenie en Ada; miniatuur slagerij,

Duits, ca. 1880, bruikleen uit particulier bezit.

2 3

Al het werk voor het museum geschiedt door een kleine professionele staf en

door bijna veertig vrijwilligers. Ook de continuïteit van een dergelijke bemen-

sing is beleidsmatig verankerd. Met name de inbreng van zovele vrijwilligers is

voor het museum ook in de verdere toekomst onmisbaar.

Het bestuur is zich er terdege van bewust dat het in stand houden en vernieuwen

van het museum altijd mensenwerk blijft. Juist daarom heeft het werken voor

het museum ook in 2015 weer zoveel voldoening kunnen geven.

Martinus van Hoorn,

voorzitter Museum Stad Appingedam.

2020, zoals door Provinciale Staten vastgesteld. Het meerjarenbeleidsplan werd

grondig doorgenomen en ook besproken met vrijwilligers en medewerkers. Dit

meerjarenbeleidsplan lag ten grondslag aan de subsidieaanvraag voor genoem-

de periode, die ultimo 2015 werd ingediend. Bestuur en directie van het Muse-

um Stad Appingedam formuleerden bovendien in het kort een vijftal hoofdza-

ken, namelijk met betrekking tot:

1e. De onmisbaarheid van het Museum Stad Appingedam als historisch ken-

niscentrum en museum voor de middeleeuwse stad Appingedam – naast

Groningen de enige middeleeuwse stad in de provincie Groningen - en

omliggende regio.

2e. De steeds hechtere samenwerking met partners in de directe omgeving en

verder weg, zoals in de Archeologische Informatiepunten en historische

verenigingen, en met andere museale instellingen in de provincie (Warf-

fum, Veendam, Slochteren) en ook in Duitsland (Aurich, Leer).

3e. De toekomstbestendigheid, tot uiting komend in het gebruiken van digi-

tale mogelijkheden (met name bij de 3D-presentatie, en bij het gebruik van

social media) en in het nemen van nieuwe initiatieven (zoals bij het opzet-

ten van lezingenreeksen). Door aldus met de tijd mee te gaan zijn giften en

schenkingen van blijvende waarde: het museum zal zijn functie immers

ook in de verdere toekomst vervullen.

4e. Het leefklimaat van de regio, waar het museum een stevige positie inneemt

in de dringend noodzakelijke culturele infrastructuur, die onder druk kan

komen te staan de bevolkingskrimp en door de aardbevingsproblematiek.

5e. De ambities, die zullen meegroeien met een groter wordend draagvlak,

voortgaande kwaliteitsverbetering en hechtere samenwerkingsverbanden

in de regio, en die geheel passen in een regionaal cultuurpijlerschap. Het

Museum Stad Appingedam wordt, als professioneel werkende museale in-

stelling, nu al aangesproken als regionaal kenniscentrum, en beschouwd

als leidend c.q. richtinggevend in de regionale infrastructuur. Vrijwilligers van het museum.

4 5

Inleiding

Het museum kan tevreden terugkijken op het jaar 2015. Het aantal bezoekers

is gestegen naar ruim 12.000, grotendeels dankzij de wisseltentoonstellingen

en de vele activiteiten die dit jaar hebben plaatsgevonden. Het jaar 2015 stond

voor vele culturele en historische instellingen in het teken van het ambacht. De

relatie tussen kunst en ambacht was het thema van het Nationale Open Mo-

numentenweekend. De programmering van de museumactiviteiten sloot hier

duidelijk op aan, met ten eerste een expositie met schilderijen en houtsnijkunst.

Daarop volgde een tentoonstelling over vindingrijkheid tijdens de Tweede We-

reldoorlog, waarin ambachtelijke vaardigheden werden ingezet voor creatieve

oplossingen op vele gebieden van het dagelijks leven. De derde tentoonstelling

had de geschiedenis van speelgoed als thema, met name het contrast tussen het

ambachtelijk vervaardigde speelgoed van vroeger en het moderne fabrieksmati-

ge en elektronische speelgoed.

Het organiseren van deze activiteiten bracht met zich mee dat het netwerk en de

bekendheid van het museum steeds groter is geworden. Met name de tentoon-

stelling over speelgoed wekte de interesse van gespecialiseerde landelijke me-

dia, zoals een vereniging en tijdschrift voor poppenhuisliefhebbers en restau-

ratoren. Dankzij de tentoonstellingen melden zich geregeld nieuwe donateurs

en ontvangt het museum diverse schenkingen, en ook dat is belangrijk voor het

museum. Bezoekers zijn niet alleen passanten, het museum laat een bepaal-

de indruk achter en zij zien het museum als een instelling die toekomst heeft:

vanuit dat vertrouwen worden historische objecten of financiële bijdragen ge-

schonken. Hetzelfde geldt voor de vrijwilligers op wie het museum kan bou-

wen: zij steken hun energie en tijd in het museum omdat ze vertrouwen hebben

in de toekomst daarvan. De groei die het museum in dit afgelopen jaar mocht

doormaken geeft een belangrijke impuls aan dat vertrouwen.

Bezoekers in het museum tijdens het

Open Monumentenweekend.

De speelgoedtaxateur op bezoek.

De tentoonstelling over Vindingrijkheid tijdens WO II trok veel bekijks.

6 7

De Verhalen van Groningen in 2015

Ook in het jaar 2015 heeft het museum actie ondernomen om verhalen te ver-

zamelen. Heel concreet is dit gedaan in samenwerking met het verpleeghuis

Vliethoven in Delfzijl, bij de tentoonstellingen over vindingrijkheid tijdens de

Tweede Wereldoorlog en bij de tentoonstelling over speelgoed. Voor de bezoe-

kers aan de tentoonstelling over vindingrijkheid in de Tweede Wereldoorlog

was het naar boven halen van herinneringen aan de oorlogsperiode soms moei-

lijk. Gelukkig overheersten de jeugdherinneringen, terwijl zij bijvoorbeeld pas

na de oorlog ontdekten dat er jarenlang onderduikers op hun boerderij had-

den geleefd en dat zij daar nooit iets van gemerkt hadden. Of het uitdelen van

voedsel aan vrouwen die met een kinderwagen of op een krakkemikkige fiets

vanuit het westen van het land naar het Groninger platteland kwamen en door

hun ouders van zakken vol eten werden voorzien. Het hele project bewees eens

te meer dat voorwerpen de sleutel kunnen zijn tot herinneringen, juist als de

gebeurtenissen lang geleden hebben plaatsgevonden.

De herinneringen aan speelgoed waren daarentegen

vooral positief: iedereen heeft gespeeld, soms met

dingen die zij of hun (groot)ouders zelf gemaakt

hadden. Dat werd meermalen met trots verteld. Met

name in de periode vlak na de oorlog was speelgoed

schaars en was het cadeau krijgen van een auto of

pop een bijzondere gebeurtenis. Een sneu verhaal

werd verteld door een mevrouw die als 7-jarig meisje

een pop had gekregen van papier-maché en niet wist

hoe kwetsbaar het materiaal was. Enthousiast deed

ze de pop in bad en…hield een ondefinieerbare berg

papierpulp over. Bewoners van Vliethoven worden rondgeleid op de tentoonstelling ‘Echt speelgoed’.

Mevr. Buitenkamp (99 jaar) bij

de kast met haar bruiklenen uit

oorlogstijd.

Een impressie van de tentoonstelling

‘Echt speelgoed’.

8 9

Jaaroverzicht van tentoonstellingen en activiteiten

De eerste week van 2015 konden bezoekers de expositie Grafsymobliek en

rouwgebruiken nog bezichtigen, die in oktober 2014 was gestart. In de tweede

helft van januari werd de nieuwe expositie ‘Natuurtalenten’ geopend. Deze ten-

toonstelling was gewijd aan de beeldende kunst, geïnspireerd door de natuur.

De kunstenaars die deelnamen, de schilders Henk Helmantel, Rein Pol en Ruth

van Royen en houtsnijder Ibo Heeres, waren als kind al gefascineerd door het

weergeven van de natuur. Hun talent hiervoor was tijdens hun jeugd zichtbaar,

in dat opzicht is de titel ‘Natuurtalenten’ eveneens op hen van toepassing. Alle

vier proberen ze de natuur zo echt mogelijk weer te geven.

Voor kunstenaar Ibo Heeres betekent dat, dat hij het hout bewust kiest op kleur,

eigenschappen en kwaliteit voor het object dat hij wil maken. Een asperge snijdt

hij bijvoorbeeld het liefst uit lindenhout, omdat dit heel licht van kleur is en heel

glad gepolijst kan worden. Voor een sneeuwklokje neemt hij taxushout: dit is

heel licht van kleur met een donkere kern en zo kan hij de steel donker laten en

het klokje uit het lichte gedeelte snijden, voor een mooi contrast.

De tentoonstelling trok veel bezoekers: met name groepen van plattelands-

vrouwen en huisvrouwenverenigingen vonden dit een heel boeiend thema, ze-

ker wanneer kunstenaar Ibo Heeres zelf rondleidingen gaf.

Ter gelegenheid van deze tentoonstelling organiseerde het museum een stil-

leven-schilderwedstrijd voor amateurkunstenaars en kinderen. De belangstel-

ling voor deelname hieraan was overweldigend: In totaal hebben ruim 100 men-

sen meegedaan aan de wedstrijd. Zelfs uit België kwamen de hobbyschilders

zich aanmelden. Voor het museum was het tijdelijk huisvesten, registreren en

beoordelen een hele klus. Gelukkig werd de beoordeling uiteindelijk gedaan

Houtsnijwerk van Ibo Heeres en

daarachter het schilderij ‘Morille’ van

Ruth van Royen.

10 11

door een professionele jury, bestaande uit Henk Helmantel, Rein Pol en Rob

Möhlmann. Zij kozen een dertigtal schilderijen uit als kanshebbers en daar-

uit werden een winnaar en drie eervolle vermeldingen gekozen. De winnaar

werd Martine van der Reijden uit Amstelveen. Van de kinderen won het 10-jarig

schildertalent Kesuma van Geel. De schilderijen van dertig kanshebbers en de

winnaars mochten geëxposeerd worden in het gebouw van het SNS-fonds Eem-

smond, vlakbij het museum. Het museum had hier alleen bekendheid aan ge-

geven via de plaatselijke pers en de museumwebsite: met name dat laatste heeft

tot heel veel inzendingen geleid.

Ibo Heeres heeft tijdens deze tentoonstellingsperiode verscheidene demonstra-

ties houtbewerking gegeven in het museum, waarbij kinderen een naambordje

van hout mochten maken.

Conclusie van de schilderwedstrijd was in ieder geval dat er veel belangstelling

is van amateurschilders om aan een expositie in museaal verband deel te ne-

men.

In maart vond het jaarlijkse NL-doet plaats, waarbij de leden van de Lionsclub

Skiramere Slochteren en van de Rotary-club Delfzijl-Appingedam hun talenten

op natuurgebied inzetten om de museumtuin weer helemaal zomerklaar te ma-

ken.

De tweede expositie van 2016 had als thema ‘Vindingrijk de oorlog door’: over

vindingrijkheid van met name de burgers tijdens de Tweede Wereldoorlog, op

vele gebieden: voedsel, brandstof, kleding, transportmiddelen, het opwekken

van stroom, het verbergen van onderduikers, het vervalsen van documenten en

niet te vergeten het ‘vlaggen’: de oranje-gezindheid uiten door middel van bro-

ches, speldjes etc.

Voor deze expositie werd een oproep gedaan via websites en kranten, waar mas-

Prijsuitreiking van de stilleven-schilderwedstrijd.

Kunstschilder

Henk Helmantel

in gesprek

met de jongste

prijswinnares.

De tuin wordt onder handen genomen tijdens NL-Doet.

12 13

saal gehoor aan werd gegeven: het museum kreeg vele objecten aangeboden in

bruikleen of als schenking. Zo kwam een inwoner van Appingedam die tijdens

de oorlog in Delfzijl zat ondergedoken een schaakspel brengen, door hemzelf

gemaakt uit stoelpoten.

De objecten waren interessant, maar ook de verhalen van hun eigenaren. Het

thema voor de tentoonstelling, de vindingrijkheid van de mensen om de oorlog

te kunnen overleven, had een positieve kant: veel mensen die de oorlog hadden

meegemaakt wisten zich ondanks alle ellende ook mooie dingen te herinneren:

de saamhorigheid, de creativiteit, het regelen van een trouwjurk in ruil voor een

pond boter, of een echt wollen jasje door moeder gemaakt uit een biljartlaken.

Voor deze tentoonstelling werden objecten geleend van het Museum ’40-’45 te

Harkstede, Museum ’t Rieuw in Nuis en vele particulieren. In dezelfde periode

waren er meer instellingen die een tentoonstelling aan de Tweede Wereldoor-

log wijdden, omdat de bevrijding 70 jaar geleden had plaatsgevonden. En toch

kostte het weinig moeite om voldoende objecten te vinden voor deze expositie.

Het verschil met andere oorlogstentoonstellingen was de invalshoek: geen gas-

maskers en wapens, maar juist alledaagse objecten. Dat was tegelijk de bijzon-

dere conclusie van dit project: veel mensen die als kind de oorlog hebben mee-

gemaakt, hebben de herinneringen uit die tijd zorgvuldig bewaard: een vele

malen herstelde kussensloop uit de oorlogsjaren lag nog gewoon in de kast.

IJzeren reparatieplaatjes voor klompen lagen nog in een blikje in de schuur, al

ruim 70 jaar op dezelfde plaats…en werden nu aan het museum geschonken.

Een bijzondere vondst waren de kunstwerken gemaakt van postzegels. Om-

dat de postzegels met portretten van koningin Wilhelmina verboden waren in

oorlogstijd, besloot kunstenaar en docent aan de kunstacademie Minerva F.

Bach uit Groningen de postzegels aan dunne reepjes te snijden en als een soort

mozaïek te verwerken tot een kunstwerk. Het feit dat de olieverf schaars was

geworden, speelde ongetwijfeld een belangrijke rol in het kiezen voor deze be-

werkelijke tijdrovende oplossing.

Expositie Vindingrijk de oorlog door. Schaakspel gemaakt van stoelpoten

door dhr. H. Menninga.

Kunstwerk gemaakt van postzegelreepjes.

14 15

In juni organiseerde het museum voor de derde keer een Antiek- en Brocante-

markt in het centrum van Appingedam. Dit evenement groeit elk jaar in deelne-

mers- en bezoekersaantallen en heeft nu een vaste plaats in het jaarprogramma

van de stad Appingedam en de regio.

Het museum neemt jaarlijks deel aan de zomeractiviteiten die in Appingedam

worden georganiseerd en die een regionaal karakter hebben, zoals de Middel-

eeuwse Coopluydenmarkt en het Bie Daip-festival dat zelf een internationaal

evenement is geworden. Deze keer trad onder andere een Zweedse muziekgroep

op in het museum.

De derde tentoonstelling van dit jaar was gewijd aan de geschiedenis van speel-

goed. Hierbij werd eveneens een oproep gedaan via de lokale media (kranten

en RTV Noord) en de website om objecten en verhalen aan te leveren. Een door

het museum georganiseerde enquête over speelgoed werd door veel mensen in-

gevuld en leverde interessante verhalen op, met de bijbehorende objecten. Elke

deelnemer werd gevraagd zijn of haar top vijf op het gebied van speelgoed in te

vullen. Daaruit bleek dat bij de generatie van voor en vlak na de oorlog meccano

het favoriete jongensspeelgoed was en poppen bij de meisjes. Vanaf de jaren ’60

krijgt Lego steeds meer bekendheid en wordt dat het meest geliefde construc-

tiespeelgoed, zowel bij jongens als bij meisjes.

Voor het verhaal achter de tentoonstelling werd een beroep gedaan op de ex-

pertise van een bekende taxateur, publicist en verzamelaar op het gebied van

historisch speelgoed: dhr. Lourens Bas uit Hoorn. Voor deze tentoonstelling

werden objecten geleend van: het Groninger Museum, het Museum Kinderwe-

reld te Roden, Legocollectie Brickmarkt uit Niezijl, het Speelgoedmuseum te

Deventer, de Jan Menze van Diepenstichting te Slochteren en 45 particulieren.

De tentoonstelling bood een historisch overzicht vanaf de wierdenvondsten

(speelsteentjes, bikkels en tollen) tot aan de computerspelletjes uit de jaren ’90

van de vorige eeuw.

Om te voorkomen dat de tentoonstelling voor kinderen en kwelling zou worden

– ze konden op de tentoonstelling alleen maar kijken naar alle speelgoed – werd

voor hen een echte speelzolder ingericht in het museum. Vrijwilligers maakten

hiervoor een marktkraam, een winkeltje, een poppenkast en een poppenhoek,

een leeshoek, een spelletjestafel, bakken met speelgoed werden verzameld en

voor de ouders en opa’s en oma’s was er een leestafel, zodat zij een oogje in het

zeil konden houden. Met name tijdens de kerstvakantie is de speelzolder vaak

bezocht – en dan niet voor een kwartiertje, maar soms voor een urenlang ver-

blijf. Het bewees dat kinderen niet altijd een computer en een beeldscherm no-

dig hebben om zich te kunnen vermaken, maar dat het traditionele speelgoed

nog steeds in trek is.

Mevrouw Wiersma

uit Appingedam was

de 10.000ste bezoeker

van 2015.

Oud-Hollandse spelletjes in de museumtuin.

16 17

Rond deze tentoonstelling en het thema ‘speelgoed’ zijn de volgende activitei-

ten georganiseerd: een dag met oudhollandse spelletjes en een reuzesjoelbak

van ruim 5 meter lang. Deze activiteit was zowel voor kinderen als volwassenen

geschikt. Met de Lego-verzamelaarsfamilie Hoexum werd een Legobouwwed-

strijd georganiseerd voor kinderen van alle leeftijden, dit was een groot suc-

ces. Verder werd een taxatiedag gehouden voor speelgoed, waarbij eveneens de

poppendokter Francisca van der Wal geraadpleegd kon worden. Ook hiervoor

was de belangstelling groot, zij het vooral onder volwassenen en weinig onder

kinderen.

De laatste activiteit van dit jaar betrof de Kerstfair en Kaarslichtavond, die dit

jaar voor het eerst op een zaterdag werd gehouden, tegelijk met de kerstkunst-

markt in de Nicolaïkerk en Lutje Winterwelvaart in het centrum van Appinge-

dam. De combinatie bleek een groot succes en leverde veel extra bezoekers op

voor het museum.

Bezoekers

Direct aan het begin van het jaar was een stijging in het aantal bezoekers

merkbaar: met name de schilderijententoonstelling met bekende namen als

Helmantel en Pol werd door veel liefhebbers van hun werk bezocht. Bij de ten-

toonstelling over de Tweede Wereldoorlog viel op dat met name in de maanden

juli en augustus weinig bezoekers kwamen. De reden hiervoor was tweeledig:

begin mei organiseerden veel instellingen een tentoonstelling met – ongeveer –

hetzelfde thema en veel van die tentoonstellingen eindigden eind juni, daarna

liep de belangstelling terug. Met de nieuwe expositie over speelgoed groeide het

bezoekersaantal weer. Het totale aantal bezoekers is toegenomen ten opzichte

van 2014 met zo’n 20%. Die groei zat met name in de gratis bezoekers tijdens

de evenementen. Hierbij tekenen we aan dat er jaarlijks f luctuaties voorkomen

in de aantallen bezoekers, in hoeverre de stijging structureel is zal de toekomst

uitwijzen. Maar de groei in 2015 was natuurlijk uiterst bemoedigend.

De postcodecijfers van de bezoekers werden zoveel mogelijk bijgehouden en

maakten inzichtelijk dat het grootste deel van de bezoekers in 2015 afkomstig

is uit de provincie Groningen, een beeld dat aansluit bij de gegevens van voor-

gaande jaren.

Legobouwwedstrijd in het

museum.

Gebied Aantal % PostcodeGemeente Appingedam 738 13% 9000, 9901, 9902, 9903 Provincie Groningen 2574 47% 9500 - 9999 Rest Nederland 2078 38% 1000 - 9499 Buitenland 138 2% totaal Nederland 5390 98% totaal aantal bezoekers waarvan de postcode genoteerd is 5528 47% totaal aantal bezoekers 11804 100%

Herkomst bezoekers 2015 op basis van postcode

Gemeente Appingedam n Provincie Groningen n Rest Nederland n Buitenland n

38%

47%

13%2%

De poppendokter geeft advies.

18 19

Donateurs en subsidiegevers

In 2015 is het aantal donateurs min of meer gelijk gebleven: 362. Nieuwe dona-

teurs hebben zich zeker gemeld, maar vanwege overlijden of verhuizing zijn er

ook donateurschappen opgezegd.

Het museum heeft begin dit jaar een substantieel legaat ontvangen, waarvan

de belangrijkste subsidiegevers direct op de hoogte zijn gesteld. In overeen-

stemming met de wens van de betrokkenen is hieraan geen grote ruchtbaarheid

gegeven. De besteding van het legaat was geheel aan het museum, het bestuur

heeft hiervoor een plan gemaakt. Onderdeel daarvan was de aflossing van een

belangrijk deel van de hypotheek op het museumpand aan de Wijkstraat, een

investering in de toekomst van het museum door de maandelijkse lasten te ver-

minderen. Verder wordt het legaat ingezet voor het vernieuwen van de vaste

opstelling, voor het maken van een 3D-presentatie van het laatmiddeleeuwse

Appingedam, en voor het opzetten van een serie lezingen.

Het contact met de donateurs wordt met name onderhouden via de periodie-

ke nieuwsbrief. Een vast onderdeel van deze nieuwsbrief vormen de interviews

met donateurs over hun interesses, hun band met het museum en het culturele

erfgoed van de regio. De donateurs zijn belangrijk voor het museum. Als dank

voor hun jaarlijkse bijdrage ontvangen zij een pasje op naam, dat recht geeft op

gratis bezoek voor henzelf en een introducé. Van deze mogelijkheid wordt veel

gebruik gemaakt.

Het museum ontvangt jaarlijks subsidie van de Provincie Groningen en van de

Gemeente Appingedam. Daarnaast ontving het museum voor de tentoonstelling

‘Natuurtalenten’ een bijdrage van het SNS-fonds Eemsmond, voor de tentoon-

stelling ‘Vindingrijk de Oorlog door’ een bijdrage van de Rabobank Noord-Gro-

ningen en voor de tentoonstelling ‘Echt Speelgoed’ een bijdrage van het Loket

Bez

oeke

rsaa

ntal

len

tota

al 2

015

ja

n fe

b m

rt

apr

mei

ju

n ju

l au

g se

p ok

t no

v de

c To

taal

Vo

lwas

sene

n

86

215

144

70

91

97

115

71

52

142

41

42

1166

K

inde

ren

t/m

12 ja

ar

7

20

0 5

11

6 9

8 4

111

10

29

220

Kin

dere

n 13

t/m

16

jaar

0 2

0 0

8 2

3 5

0 29

0

0 49

M

useu

mka

art

11

6 21

8 21

5 12

7 17

8 12

9 20

5 18

1 11

6 18

2 79

76

18

22

Don

ateu

rska

art

20

4 51

35

23

15

8 43

62

33

19

4 63

26

48

94

0 Ek

enst

ein

0

0 0

0 2

0 0

0 0

0 0

0 2

Eem

shot

el

11

4

0 0

2 0

4 3

0 0

0 2

26

Hen

dric

k de

Key

serp

as

0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

Rem

bran

dtpa

s

0 0

0 0

2 0

0 0

0 1

0 0

3 Er

fgoe

dpas

0 0

0 0

0 0

0 1

0 0

0 0

1 Sc

hatk

aart

v.h

. Noo

rden

0 4

0 0

0 4

1 1

0 0

0 0

10

Gra

tis

bezo

eker

s

45

51

49

96

183

90

218

2947

14

7 63

25

11

06

5020

C

JP-p

as

2

0 2

0 1

0 1

0 0

3 0

2 11

Al

leen

ent

ree

(€ 3

,00

p.p.

)

0 16

0

0 0

0 0

0 0

17

0 0

33

Entr

ee/r

ondl

eidi

ng (€

6,0

0 p.

p.)

0

0 9

0 0

0 0

0 0

0 0

0 9

Com

plee

t arr

ange

men

t (€

7,50

p.p

.) 0

12

18

99

0 15

0

0 0

0 0

0 14

4 Bo

rrel

1 (€

8,5

0 p.

p)

0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

Borr

el 2

(€ 1

0,00

p.p

.)

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 ee

nmal

ig to

egan

gsar

r.

0 0

231

0 0

1630

0

0 0

0 6

0 18

67

Leer

linge

n (€

2,0

0 p.

p.)

0

0 29

14

2 0

9 0

0 0

20

0 0

200

Bege

leid

ers

(€ 4

,00

p.p)

0 0

0 0

0 0

0 0

0 4

0 0

4 M

eest

ers/

juff

en (g

rati

s)

0

0 0

0 0

0 0

0 0

1 0

0 1

Kin

dere

n

0 30

8

17

9 15

0

0 17

16

21

8

141

Bege

leid

ers

0

0 0

0 0

0 0

0 4

4 5

0 13

Be

won

ers

0

0 0

0 0

0 20

13

6

11

7 0

57

Bege

leid

ers

0

0 0

0 0

0 24

13

10

12

6

0 65

K

offi

e/th

ee/f

ris/

koek

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 0

0 D

agto

taal

471

623

740

579

645

2040

66

2 32

76

550

679

226

1313

11

804

To

taal

1180

4

10

0%

Be

tale

nde

bezo

eker

4730

40

%

Gra

tis

bezo

eker

s

7074

60

%

bezoe-kers

bezoekers met korting

groepen volwassenen scholen

kin-der-

feest-je

vlietho-ven

Tabel met bezoekersaantallen in 2015 (a.u.b. een kwartslag draaien).

20 21

Leefbaarheid. Voor NL-Doet werd een bijdrage verstrekt door het Oranjefonds

en voor de Antiek- en Brocantemarkt door de Stichting Promotionele Activitei-

ten Appingedam (SPAA). Gedetailleerde informatie over de subsidies en andere

financiële bijdragen is te vinden in de jaarrekening, die aan te vragen is bij het

museum en eveneens op de website van het museum is in te zien.

De maatschappelijke rol van het museum

Het museum ontwikkelt zich steeds meer tot een pijler voor de cultuur in de

regio en vormt daarmee een onmisbaar onderdeel binnen het palet van cul-

tuurinstellingen in het gebied ten oostnoordoosten van de stad Groningen.

Het museum is een kenniscentrum, een beheerder en verzamelaar van histo-

risch erfgoed, en heeft daarnaast een belangrijke maatschappelijke functie. Het

deelt zijn kennis graag met particulieren en instellingen die daar een beroep op

doen, het biedt bezoekers de ervaring van cultuur en historie, het is uitnodigend

en moedigt bezoekers aan terug te komen. Daarvoor investeert het museum

in het opbouwen van een band of relatie met zijn bezoekers en collega-instel-

lingen. Op deze manier wordt het culturele en het maatschappelijke draagvlak

vergroot en wordt door het museum een onmisbare bijdrage geleverd aan de

leefbaarheid in het gebied.

Het museum is een ontmoetingsplaats voor bezoekers die meer te weten willen

komen over de geschiedenis van de stad en de regio. Dit geldt voor de geïnteres-

seerde toerist, maar net zozeer voor de kunstliefhebber die op bekende namen

afkomt. Een aantal keren per jaar is het museum gratis toegankelijk, bijvoor-

beeld tijdens enkele van de stadsevenementen. Dan wordt een grote toestroom

van bezoekers geconstateerd, die bij steekproefsgewijze navraag vertellen zel-

den of nooit in het museum te zijn geweest. In 2015 zijn er vier gelegenheden ge-

weest waarbij bezoekers gratis het museum konden bezoeken. Door de drempel

zo laag mogelijk te houden, wil het museum deze bezoekers aanmoedigen va-

ker langs te komen en te genieten van het aanbod in het museum.

Het museum biedt plaats aan 38 vrijwilligers en jaarlijks aan 3-5 stagiaires van

diverse opleidingen. Dit is eveneens een belangrijk aspect van de maatschap-

pelijke functie van het museum. Vrijwilligers spelen een onmisbare rol in het Antiek- en Brocantemarkt

22 23

openstellen van het museum voor bezoekers, houden zich onder leiding van de

collectiebeheerder bezig met het depot en de collectie, assisteren bij de opbouw

van tentoonstellingen, ontvangen bezoekers en geven rondleidingen aan groe-

pen. De stagiaires maken kennis met de beroepspraktijk van het museumbe-

drijf, ervaren het toeristisch belang van het museum voor de bezoekers in met

name de zomerperiode en worden opgenomen in de sociale groep die de vrij-

willigers en museummedewerkers vormen. Voor de vrijwilligers is het museum

meer dan een besteding van hun vrije tijd: zij voelen zich merkbaar betrokken

bij het museum en zetten zich in op meerdere terreinen, zoals het verspreiden

van folders en affiches of het vertegenwoordigen van het museum op een in-

formatiebeurs. Het museum doet zijn best om de vrijwilligers te waarderen en

te faciliteren, want hun inzet is onmisbaar voor het draaiend houden van het

museum.

Collectiebeheer en aanwinsten

Logischerwijze is niet alles wat er gebeurt zichtbaar voor het publiek, maar na-

tuurlijk wordt er ook achter de schermen hard gewerkt . Zo was er de grote ver-

huizing van het grootste deel van de collectie naar het nieuwe depot (dat door

bemiddeling van de gemeente Appingedam kon worden betrokken), de verdere

digitalisering van de collectie en heeft het museum weer een aantal mooie ob-

jecten verworven voor de collectie.

Collectieregistratie

Met de collectieregistratie zijn in 2015 weer grote stappen vooruit gezet in het

verder digitaliseren van de collectie, bibliotheek en documentatie. Het museum

gebruikt voor de registratie het computerprogramma Adlib Museum Basis. Er

zijn in Adlib afgelopen jaar 822 nieuwe records voor objecten ingevoerd en er

zijn 2637 records gewijzigd. Het totaal aantal records komt daarmee op 5695

objecten, die nu zijn gedigitaliseerd. Daarvan zijn ruim 800 objecten voorzien

van één of meer digitale foto’s.

Van de collectie zijn nu 750 objecten te raadplegen via de Digitale Collectie Ne-

derland (DiMCoN), waar ruim dertig collecties van Nederlandse culturele en

wetenschappelijke instellingen zijn te raadplegen. Ook zijn de data van onze

collectie nu beschikbaar voor Europeana, de portaalsite waarop gedigitaliseer-

de collecties van Europese culturele en wetenschappelijke instellingen staan.

Een klein deel van onze beeldcollectie staat nu ook op de website van beeldbank

Groningen.

Verhuizing depot

Door de verhuizing van de externe depots naar één extern depot, heeft de collec-

tie nu meer functionele ruimte gekregen, zijn de bewaaromstandigheden beter

Vrijwilligers en de collectiebeheerder aan het werk in het nieuwe depot.

24 25

en is het depot beter bereikbaar. Er zijn extra stellingen gekocht en veel objec-

ten, waaronder het zeer kwetsbare textiel, zijn opgeslagen in zuurvrije dozen.

In 2015 zijn bijna alle objecten uitgepakt; zij hebben een nieuwe plaats in het

depot gekregen. Een Duitse stagiair van de opleiding voor het restaureren van

schilderijen van de universiteit München heeft een depotplan gemaakt voor de

opslag van onze schilderijen en prenten. Burgemeester en wethouders van Ap-

pingedam brachten een werkbezoek aan ons depot.

In het depot en in het museum blijft echter de mogelijkheid van schade, die door

de aardbevingen aan de museale objecten kan ontstaan, een belangrijk punt van

zorg.

Aanwinsten

De collectie van het museum is dit jaar uitgebreid met een mooi aantal schen-

kingen en langdurige bruiklenen. In totaal mochten 181 objecten van in totaal

29 schenkers aan de collectie toegevoegd worden, kregen we zeven objecten

in langdurige bruikleen en werden vijftien objecten aangekocht. We gaven vijf

objecten uit onze collectie in bruikleen aan anderen.

‘Gezicht op de Eendracht’ (1931) van Jan Stuiver en ‘De stadsomroeper en zijn vrouw’

(1948) op pagina 25.

26 27

Erg bijzonder was de schenking van 26 schilderijen van de Damster schilder Jan

Stuiver. De werken tonen het leven in Appingedam vanaf de jaren ’20 tot circa

de jaren ‘70. We zien de werkplaats van de koperslagerij van Jan Stuivers vader,

we zien woonboten vastgevroren in de Groeve bij de fabriek De Eendracht, de

Brons Motorenfabriek, kastelein Schreuder van het Gouden Anker, de pastoor

van de Rooms-Katholieke kerk (vermoedelijk gaat het hier om pastoor Vergeer),

de stadsomroeper van Appingedam met zijn vrouw et cetera.

En tijdens de voorbereidingen van de expositie “Dieren in Beeld”(gepland voor

2016) kregen we van schilder Pieter Pander uit Franeker het werk “Tijdverblijf”

geschonken. Geïnspireerd door het gedicht “Tijdverblijf” van de Groninger

dichter C.O. Jellema, maakte hij dit werk.

Communicatie en PR

‘Jullie zijn regelmatig in het nieuws met activiteiten, hè? Er gebeurt meer dan

vroeger’ is een veelgehoorde opmerking richting de mensen die in het museum

werken. Concreet merken de baliemedewerkers dat nieuwsberichten bezoekers

op de been brengen, met name in de weekenden. Het museum maakt zoveel

mogelijk gebruik van free publicity. Verslaggevers en persfotografen worden

uitgenodigd voor de openingsrecepties van de tentoonstellingen en voor de

activiteiten daaromheen. Uitnodigingen en nieuwsbrieven kunnen digitaal

verzonden worden, zo worden ook scholen in de omgeving geattendeerd op de

Het schilderij ‘Tijdverblijf ’,

schenking van Pieter Pander.

Kinderen knutselen aan de ontvangsttafel in het museum.

28 29

mogelijkheid om het museum te bezoeken of via het museum een thematische

stadswandeling te bespreken. Verzoeken om arrangementen bereiken het mu-

seum steeds vaker via de website, evenals informatie-aanvragen. Meestal zijn

dit vragen naar aanleiding van objecten, maar soms gaat het om een aanloop

naar een schenking. De reacties vanuit het museum zijn gericht op het beant-

woorden van de vragen, wat vaak leidt tot een uitnodiging richting de mail-

schrijver om een bezoek te brengen aan het museum. Een vraag als: ‘Kunt u mij

wat meer vertellen over de geschiedenis van Appingedam?’ is begrijpelijkerwijs

nauwelijks per mail goed te beantwoorden, maar een museumbezoek, een ge-

sprek met een kopje koffie en een stapel verdiepingsmateriaal erbij heeft beslist

verhelderend gewerkt.

Het museum is actief op twitter en met name op facebook. De volgers en berich-

tendelers nemen jaarlijks toe en met name berichten als ‘laatste mogelijkheid

om de tentoonstelling te bezoeken’ of het vragen van beeldmateriaal over een

bepaald thema, wakkeren de belangstelling meetbaar aan. Toen in juni één van

de twee tuinbankjes die voor de Dijkstraatgevel van het museum staan opeens

ontvreemd bleek, steeg het aantal delingen van dit bericht tot – voor het muse-

um – magische hoogte. Na twee dagen stond het bankje weer op de originele

plaats – misschien wel dankzij facebook? – en ook dat bericht werd enthousi-

ast ontvangen en gedeeld. Daar kon geen tentoonstelling of activiteit tegenop.

Daarna zijn de bankjes beveiligd tegen diefstal en zoekt het museumpersoneel

naar een onderwerp dat minstens zo goed ontvangen wordt – zonder daarvoor

iets te hoeven laten verdwijnen.

Het museum is vertegenwoordigd in meerdere plaatselijke en regionale netwer-

ken en onderhoudt contact met collega-instellingen zoals het Hoogelandmuse-

um te Warffum, het Veenkoloniaal Museum te Veendam, het Muzeeaquarium

te Delfzijl, de Fraeylemaborg en de Jan Menze van Diepenstichting te Slochteren

De voorgevel aan de Dijkstraatzijde met twee bankjes, die geschonken zijn door de

gemeente Appingedam.

30 31

en de Groninger Zilverkamer in Appingedam. De directeur is voorzitter van de

Stichting Jan S. Niehoff, die de beeldende nalatenschap van deze Damster kun-

stenaar beheert en bestuurslid van het Archeologisch Informatiepunt Oost-Fi-

velingo, waarvan de gegevens via de website van het museum zijn te raadplegen.

Organisatie en personeel

Op personeelsgebied is er nauwelijks iets gewijzigd in 2015, behalve dat de tijde-

lijke contracten van de collectiebeheerder en de administratief medewerker zijn

omgezet in contracten voor onbepaalde tijd.

Dit jaar heeft het museum plaats geboden aan een viertal stagiaires: twee sta-

giaires van het Noorderpoortcollege die de MBO-opleiding receptionist/tele-

fonist volgden, een stagiaire van de Saxion Hogeschool te Deventer, opleiding

toerisme en een student van de Universiteit van München die een stage volgde

op het gebied van de restauratie van schilderijen.

In totaal werd bij het museum 1,25 fte vervuld door vaste betaalde medewer-

kers, te weten de directeur (0,7 fte), de collectiebeheerder (0,4 fte) en de admi-

nistratief medewerker (0,15 fte). Het museum telde in 2015 38 vrijwilligers, die

Het Archeologisch Informatiepunt van Oost-Fivelingo, in de Nicolaïkerk tegenover het

museum. Rondleiding en high tea in het museum.

32 33

gezamenlijk ongeveer 5,8 fte vervullen. Zij zijn actief op diverse gebieden in het

museumbedrijf, zowel voor de baliediensten, de schoonmaak, evenementen en

activiteiten, onderzoek voor tentoonstellingen en de opbouw daarvan, onder-

houd van de tuin en de museumgebouwen. Dit jaar was de herinrichting van het

depot een groot project waar veel vrijwilligers aan meegewerkt hebben.

Elk jaar wordt een werkbezoek afgelegd aan een collega-museum, dit jaar werd

het Nationaal Gevangenismuseum te Veenhuizen bezocht.

Het bestuur van het museum bestaat uit zeven personen en vergadert tenminste

zes keer per jaar, met de directeur. Het bestuur volgt de Code Cultural Gover-

nance en heeft in het kader daarvan een bestuursreglement, een directieregle-

ment en profielen voor bestuursleden en de directeur. In het directiereglement is

opgenomen dat het salaris van de directeur ruimschoots binnen de begrenzing

valt van de Wet Normering bezoldiging Topinkomens, die per 1 januari 2015 is

ingegaan. De bestuursleden ontvangen geen vergoeding voor het verrichten van

hun taken en vallen daarmee onder de groep gewaardeerde vrijwilligers.

Colofon

tekst Martinus van Hoorn, Alina Dijk en Cynthia Heinen

fotografie Ada Bolhuis, Alina Dijk en Mirella Wildeman

vormgeving 247design

Bezoek van de vrijwilligers, medewerkers en bestuursleden aan het Nationaal

Gevangenismuseum te Veenhuizen.

Prent ‘Het behaagzieke meisje’, geleend voor de expositie over speelgoed

van de Jan Menze van Diepenstichting te Slochteren.

34

Museum Stad Appingedam | Wijkstraat 25 | 9901 ae Appingedam |

telefoon 0596 68 01 68 | www.museumstadappingedam.nl |

info@museumstadappingedam.nl