1

Jaarverslag2019

RijnlandseMolenstichtingInhoud: Blz.:

1. Bestuurenorganisatie 22. Activiteitenengebeurtenissenin2019 4 Overigegebeurtenisseninhetkort 63. Molenonderhoud 74. Werkenaanhetdraagvlak 115. Molenbiotoopzaken 126. Overleggemeenten 147. Contactmetandereorganisaties 15Bijlage1:AllemolensenmolenaarsvandeRijnlandseMolenstichtingBijlage2:Positievanpoldermolensvroegerennu

2

1.BestuurenorganisatieSamenstellingbestuurAanheteindevanhetverslagjaarwasdesamenstellingvanhetbestuuralsvolgt:WimBos,voorzitterArieMeerburg,secretarisenvicevoorzitterMartinFilius,penningmeesterBertvanOsnabrugge,molenonderhoud/technischezakenHansDémoed,biotoopzakenKeesWassenaar,bestuurslidGielvanRijn,isadviseurmolenonderhoudPieterHellinga,isadviseurinzakeMolenplatformZuid-HollandLoekDijkmaniserevoorzitterenadviseurIndesamenstellingvanhetbestuurishetafgelopenverslagjaaréénmutatieopgetreden:detoetredingtothetbestuurvanKeesWassenaar.KeesWassenaarwasinhetrecenteverledenwethoudervanLeiderdorp.OndermeerbetrokkenbijdeinrichtingvandenieuweMunnikkenpolderendeplaatsingvantweevanonzemolens.OpditmomentishijwethouderinWassenaar.Hetbestuurkwamditjaarvierkeerbijeen,op8maart,14juni,6septemberen13december.Bestuurlijkezakenwordenindetussenliggendeperiodenpermailentelefoonafgewikkeld.Vrijwelwekelijksisereenmondelingwerkoverlegtussenvoorzitterensecretaris.Detechnischezakenwordenbehandelddoorhetbestuurslidtechnischezakeninsamenspraakmetdeadviseurendemolenmakers.AuditcommissieMedealsuitvloeiselvandeaanwijzingdoordeministervanOCWin2017omonzestichtingaantewijzenalsProfessioneleOrganisatievoorhetMonumentenbehoud(POM),werdeenaudit-commissieingesteld.Indetaakomschrijvingwerdalsoverweginggenoemd:…”Hetbestuurwilterobjectiveringenterverhogingvandeefficiencyvanhetgevoerdeinstandhoudingsbeleideenvormvaninternetoetsingenbeoordelingorganiseren.(…)Hetbestuurorganiseertdaarmeetegenspraakomdegroteuitgaveninhoudelijktebecommentariëren,alvorenstotdefinitievebesluitvormingovertegaan”…DeledenvandeAuditcommissiezijn:

- DeheerGijsvanReeuwijk,directeurvanVanReeuwijkBouwmeesterteArumalsexternlid

- DeheerGerritKeunen,tussen1970en2005alsexpertophetgebiedvanmolensenwaterbouwkundigewerkenwerkzaambijdeRijksdienstvoordeMonumentenzorg,thansRCE.

- TweeledenvanhetRMs-bestuur,WimBosenBertvanOsnabruggecompleterendecommissie.

Deauditcommissiekwambijeenop15maart.NaastdebesprekingvanhetOnderhoudsplan2019werdenookbezoekengebrachtaandeBuurtermolenenaanbeideLijkermolensinRijpwetering.

3

MolenaarscommissieDeRijnlandseMolenstichtingkenteenMolenaarscommissie(MC).DeMolenaarscommissieadviseerthetbestuurgevraagdenongevraagd.Takenenbevoegdhedenzijnvastgelegdineenreglement.Aanheteindevanhetverslagjaarwasdesamenstellingvandemolenaarscommissiealsvolgt:HansdeGraaf,voorzitterencoördinatorvandeopleidingvanleerling-molenaarsDorusBorst,ErikKopp,GertvanMeeteren,HenkKooi,AadToet.Hetjaarlijksoverlegtussenbestuurenmolenaarscommissievondplaatsop1februari.IndatoverlegwerdhetOnderhoudsplan2019besproken.Daarnaastwerddepersonelebezettingvanallemolensdoorgenomen,metnamedaarwaarerpersonelewisselingenwerdenverwachtdoor(toekomstig)vertrekvanmolenaars.DeMolenaarscommissiekomt,losvanhetbestuur,eenoftweekeerperjaarzelfstandigbijeen.Hetgaatdanbijvoorbeeldoverdebeoordelingvandetechnischestaatvanonzemolens.ElkjaarwordtdoordeMolenaarscommissiedehelftvandemolensbezochtenbeoordeeld.DeresultatenwordenvervolgensopgenomeninhetDynamischOnderhoudsschema(ziehfst.3).Dejaarlijksevergaderingvandemolenaarsvondop15novemberplaats.Opdezevergaderingwordto.a.hetbestuurvandeMolenaarscommissiegekozen.Tweemolenaarswarenaftredend:DorusBorstenAadToet.Beideaftredendekandidatensteldenzichherkiesbaar.Erwarengeentegenkandidatenzodatzijwerdenherbenoemd.AadToethadaleerderaandeledenvandemolenaarscommissietekennengegevenaftezienvandevoorzittersfunctievandemolenaarscommissie.AlsgevolgdaarvanwerdHansdeGraafdoordemolenaarscommissiegekozentotvoorzitter.WimBosbedankteAadenzijnvrouwEllyvoorhetwerkdatzijgedurendevelejarenhebbenverrichtvoordeRijnlandseMolenstichtingmettweebossenbloemen.AadToetisvanafdeoprichtingvandemolenaarscommissievoorzittergeweest.MolenaarsopleidingenDeRijnlandseMolenstichtingheefteeneigenopleidingtotmolenaar.DieopleidingleidtoptotmolenaarA,BofC.DaarnaastkunnenmolenaarsdeelnemenaaneenopleidingvanhetGildevanVrijwilligemolenaarsdatopleidtvooreencertificaatvandeVerenigingDeHollandscheMolen.ÉénleerlingslaagdeinaprilvoorzijnmolenaarsexamenvandeHollandscheMolen:KlaasWassens.Klaaswerdplv.molenaaropdeBroekdijkmolenbijWarmond.ÉénleerlingslaagdeindecembervoorhetexamenvoormolenaarBvandeRijnlandseMolenstichting:IngeRiemersma.IngewerdmolenaaropdeZuidwijksemoleninWassenaar.Beidemolenaarsvanhartegefeliciteerd,evenalshunleermeesters/instructeurs!Wijmogenonsverheugenineenbestendigeaanwasvanleerling-molenaars.

4

Aanheteindevanhetverslagjaarwarenertienleerlingeninopleiding.Hieronderinvolgordevanbinnenkomstweergegeven:naam molen leermeester(s)EvertvanBokhorst Meerburgermolen HansBrokCarelHaveman Groenendijksemolen AmberJanssenSjoukjeFluit Groenendijksemolen AmberJanssenImmanuelHorssen Groenendijksemolen AmberJanssenEricdeNes Zwanburgermolen HansdeGraaf,HenkKooiYvonneBorst Zwanburgermolen HansdeGraaf,HenkKooiEdvanDiest Hoogmadesemolen RuudBaxAlbertRoot Kagermolen AadToetBrigitteBijl Zwanburgermolen HansdeGraaf,HenkKooiJeaninevanDijk Zwanburgermolen HansdeGraaf,HenkKooiGoudenWiek2019Elkjaarwordttijdenshet‘captains-diner’vanmolenaarsenbestuurinmeideGoudenWiekaaneenmolenaaruitgereikt.OminaanmerkingtekomenvoordeGoudenWiekgeldentweecriteria:

- Dekandidaatiseengoedmolenaar;- DekandidaatheeftookeenbijdragegeleverdaandeRijnlandseMolenstichting

opeenanderewijzedanmolenaar.Opbasisvandezecriteriaverstrektdemolenaarscommissieeenlijstjevanpotentiëlekandidatenaanhetbestuur,inwillekeurigevolgorde.Hetbestuurkanzelfookkandidatentoevoegenenneemtvervolgenseenbesluit.Ditjaarwerdop25meideGoudenWiekuitgereiktaanHansdeGraaf,molenaarvandeZwanburgermoleninWarmond.Hansisbehalvemolenaarooklidvandemolenaarcommissie,coördineertdeopleidingenvanonzetoekomstigemolenaarsenregelthetbezoekvanfietstoeristenaandeLagenwaardseMoleninaprilenmeivanelkjaar.OpinitiatiefvandeMolenaarscommissiewerdditjaarookeenspecialeGoudenWiektoegekendaanArieMeerburg.ArieMeerburgisalsinds1986actiefbetrokkenbijdeRijnlandseMolenstichting.Hijdiendeondertweevorigevoorzitters:ThomassenenDijkman.HijwaszelfenigejarenvoorzittervoordatWimBoshetvoorzitterschapvanhemovernam.ThansishijvicevoorzitterensecretarisvanhetbestuurvandeRijnlandseMolenstichting.Demolenaarsonderstreeptendezetoekenningop25meimeteenwarmapplaus.Opdinsdag28meiwerddeGoudenWiekbijhemthuisdoorWimBosopgespeld.KruiwerkKruiwerkisdeperiodiekenieuwsbriefvoordemolenaarsvandeRMs.Ditjaarkwamendrienummersuitinfebruari,augustusendecember.MaalwerkMaalwerkisdeperiodiekenieuwsbriefvoordonateursenvriendenvandeRijnlandseMolenstichting.Maalwerkverscheenditjaarinapril.2Aktiviteitenengebeurtenissenin2019

5

RijnlandseMolenstichting60jaarDeRijnlandseMolenstichtingbestondin201960jaar.Hetbestuurhadzichvoorgenomendaaraanenigeaandachttebesteden.AlseerstewerdhetbeeldmerkvandeRijnlandseMolenstichtingtijdelijkaangepast,zievoorpagina.VerderwerdhetbeslotenomdemolenaarsdiedeafgelopentienjarenzijntoegetredentotdeRijnlandseMolenstichtingteinterviewenenmetbeeldmateriaaloptenemenoponzewebsite.IndeloopvanhetjaarisPieterSleeboombegonnenmethetinterviewenvandezemolenaars.Naarverwachtingzalin2020hetresultaattezienzijnopdewebsite.Alsderdeactiviteitwerdbeslotendewebsitein2019quavormgevingenquatechnologieaantepassenenopnieuwinterichten.Devernieuwdewebsitezaleveneensin2020wordengereedzijn.Totslotwerdbeslotenomeennieuwmolenboekjehetlichttelatenzien.Datonderdeelisalsafzonderlijkitemhiernaopgenomen.MolenplatformZuid-HollandenhetMolenmanifestInhetjaarverslag2018wasalmeldinggemaaktvanvoorbereidendebesprekingentusseneenaantalmoleneigenarenindeProvincieZuid-Holland.DoeldaarvanwasommethetoogopdeProvincialeVerkiezingenin2019alsmoleneigenarenmetéénmondtewillenspreken.InjanuariwerddaartoeinLeideneenbijeenkomstbelegdalwaarallemoleneigenarenwerdenuitgenodigd.DaarwerdhetbesluitgenomentotdeoprichtingvanhetMolenplatformZuid-Holland.VanuitdeRijnlandseMolenstichtingwerdveelenergiegestokenindeopzetvanhetnieuwemolenplatformevenalsdeSIMAV.Zokwamhetdatals‘kwartiermakers’WimBos(RMs)enHenkvanDieren(SIMAV)werdenaangewezenomhetplatformvandegrondtetillen.LaterwerdhetMolenmanifest2019vastgesteld,hetvoertuigwaarmeehetmolenveldzichvoorheteerstgemeenschappelijkmanifesteerde.Indeverkiezingscampagnewerdenallepolitiekepartijenbenaderdenvaakopeenvandemolensindeprovincieuitgenodigdomkennistemakenmetmolenaarsentesprekenoverdebehoeftenvanhetmolenveld.NadeverkiezingenwerdinjuniwerddeeerstealgemeneledenvergaderinghetMolenplatformgehoudenenwerdo.a.eenbestuurgekozen.NamensdeRijnlandseMolenstichtingwerdPieterHellingavoorgesteldengekozen.PieterwerdlaterbijdeonderlingetaakverdelingtotvoorzittervanhetPlatformbestuurgekozen.OmhetMolenplatformgoedtekunnenblijvenvolgenwerdPieterHellingaooktotadviseurvanhetbestuurbenoemd.NieuwMolenboekje:‘RijnlandsTrots’Onderdetitel:”OnzeMolens2019-2020RijnlandsTrots”verscheenindetweedehelftvan2019hetnieuwemolenboekjevanonzestichting.Hetboekjeheefteenandereopzetgekregendanheteerstemolenboekje.Geblevenzijnallemolens,maardetekstenbijdemolenshebbeneenmindertechnischkaraktergekregenenzijnmeeranekdotischvanaardgeworden.NieuwzijnookdeadvertentiesvanleveranciersvandeMolenstichtinggewordenwaarmeeruwwegdriekwartvandekostenvanhetboekjekonwordengefinancierd.TotslotwerdeenQR-codeinhetboekjeopgenomenzodattoeristendetekstinhetEngelsenhetDuitskunnenvolgen,alsmedeeendonatiekunnendoen.Oplagevanhetboekje5.000isexemplaren.Hetligtgratisbijonzemolensenbibliotheken,VVV-kantorenengemeentehuizeningemeentenwaaronzemolensstaan.

6

NationaalMolenweekendHetnationaalmolenweekendvondplaatsop11en12mei2019.Negenmolenswarenhelaasniettoegankelijkvoorpubliek,vanwegerestauratieofgrootonderhoudofvanwegehetbroedseizoen.Deoverigeveertigmolenswarenopengesteld.Opdezondagwarener8molenstoegankelijkvoorhetpubliek.InsamenwerkingmetKaagenBraassempromotiewerdenindezegemeenteeenaantalactiviteitenopdezaterdaggeorganiseerd:VanafheteetcaféDeVerguldeVosinRijpweteringvoerenbotenvolgenshop-on-hop-off-formulelangszesvanonzemolens.Bijdriemolenskonmennaarbelievenuitstappenomvervolgensdoordemolenaaruitlegtekrijgen.Vervolgenskonmendanweerdeeerstvolgendebootnemenomverdertevaren.Vooralgezinnenmetkinderenmaaktenhiervangebruik.DanwarenernogspecifiekeactiviteitenvoorkinderenopheterfvandeLijkermolen1inRijpwetering.TotslotwerdenerrondvaartenvanafdeJachthaveninKaag-dorplangsviermolens.Aanboordwassteedseenmolenaardieoverdeverschillendemolensvertelde.EnkelewekenlaterkreegdevoorzittervandeRijnlandseMolenstichtingvanwethouderIngevanderMeervandegemeenteKaagenBraassemnogeenchequevan€435,--.doorbezoekersvandeMolendagengedoneerd.Hetgeldzalwordengebruiktomt.z.t.informatiepanelenbijdebeideLijkermolensteplaatsen.FeestelijkeOverdrachtlaatstemolensHHRnaarRMsInhetvorigejaarverslagwerdalmeldinggemaaktvandeformeleoverdrachtvandelaatstedriemolensvanhetHoogheemraadschapvanRijnlandaandeRijnlandseMolenstichting.Toenwerdookalbeslotenin2019daaraanopeenmeerfeestelijkewijzeaandachttebesteden.DeSteektermolenenhetgemaal’tSteektinAlphenaandenRijnwarendeplaatswaarop7septemberdezefeestelijkeoverdrachtplaatsvond.Aanwezigwareno.a.deDijkgraafdeheerRogiervanderSandeendeBurgemeestervanAlphenaandenRijn,mevrouwLiesbethSpies,medewerkersvanhetHoogheemraadschapvanRijnlandenbestuursledenenmolenaarsvandeRijnlandseMolenstichtingenanderebetrokkenen.TerherinneringaandezegebeurtenisonthuldendedijkgraafendevoorzittervandeRijnlandseMolenstichtingeenpaneelwaaropeentekstdieherinnertaandeoverdrachtvandelaatstemolensvanRijnlandnaardeMolenstichting.DevoorzittervandeRijnlandseMolenstichtinghieldbijdezegelegenheideeninleidingonderdetitel“PositievanPoldermolensvroegerennu”.Dezeinleidingisonderbijlage2inditjaarverslagopgenomen.MolensalshulpgemaalOnzemolenszijnnietalleenallenrijksmonumenten,maarzijnookwerktuig.Tweemolenshebbendefunctievanhoofdgemaal.41molensvandeRijnlandseMolenstichtinghebbendefunctievanhulpgemaalvoorhetHoogheemraadschapvanRijnland.Zijkunneningevalvannood,bijvoorbeeldalseengemaalplotselinguitvaltoferextreemveelregenvalt,doorhetHoogheemraadschapwordeningezetomtemalen.Datgebeurdein2019zeskeer.DeRijnlandseMolenstichtingontvangteenjaarlijksevergoedingvanhetHoogheemraadschapvanRijnlandvoorhetoperationeelhoudenvanhaarmaalbaremolens.Overigegebeurtenisseninhetkort

7

DeeersteElfmolenfietstochtDoordeLionsclubinLeiderdorpenonderleidingvanErikKopp,onzemolenaarvandeMunnikkenmoleninLeiderdorp,werddeeerste“Elfmolenfietstocht”opzaterdag6juligeorganiseerd.Hoewelhetweernietechtmeewerktewarenertoch250deelnemersdiezichhaddenopgegevenvooreentochtvan40kmlangs-inderdaad-elfmolens.LaterkonaandeRijnlandseMolenstichtingeenbijdragewordenoverhandigdvan€750,--.DezebijdrageisgebruiktvoordefinancieringvandeinformatiepanelenbijdeMeerburger-enMunnikkenmoleninLeiderdorp.HetligtindebedoelingvandeLionsclubomvandeElfmolenfietstochteenjaarlijksevenementtemaken.MonumentenweekendInhetweekendvan14en15septemberwerdhetNationaalMonumentenweekendgehouden.33molenswarenopenvoorhetpubliek.Opzondag15septemberwarenerachtmolensopen.OpleveringmolensDitjaarkwamenaantalmolensnarestauratiegereedwaarnadezewerdenovergedragenaandemolenstichting.DatbetrofdeLijkermolens1en2inRijpwetering,DeLakermolenindeLakerpolderbijWarmondendeOucoopsemolenbijReeuwijk.VerderwarenertweemolensmetGrootOnderhoud:demolenDeHoopDoetLevenbijVoorhoutendeVeendermolenbijRoelofarendsveen.(zieookhoofdstuk3)RestauratieenGrootOnderhoudin2020Doordeforsekostendiemoestenwordengemaakt,metnamebijdebeideLijkermolensmoesthetbestuurafzienomvoor2020restauratiesubsidiesaantevragenbijdeprovincie.WelwerdenbijdeprovinciesubsidieaanvrageningediendvoorderegelingGrootOnderhoudvoordeBoterhuismoleninWarmondenKagermolenophetKaageilandbijKaag-dorp.Inmiddelsisinhetnieuwejaar2020geblekendatdesubsidievoordeBoterhuismolenistoegezegd,maardatvoordeKagermolenslechtseenbeperktesubsidiemogelijkisomdathetprovincialebudgetvoordeGrootOnderhoudsregeling‘op’is.WijzijnnogopzoeknaaraanvullendefinancieringdeKagermolen.(zieookhoofdstuk3)BuurtmolendagSteektermolenBijdeSteektermolenbijZwammerdamorganiseerdedemolenaaropzaterdag1junieen‘Buurtmolendag’.Debuurtwasuitgenodigdomdemolentekomenbezichtigen.Veleburenmaaktendaarvangebruik.Iemandzei:“Ikwoonaandeoverkantenziedemolenalmijnheleleven,nuhebikhemookeensvanbinnengezien”.Erwaskoffieenlimonadeenerwarenmolenkoeken.Eenmooiinitiatief.3MolenonderhoudEenDynamischOnderhoudsschemaDestaatvanonzemolensisvastgelegdineenDynamischOnderhoudsschema.Datschemawordtpermanentgevuldmetonderhoudsgegevensvanonzemolens.

8

OnzetechnischemensenBertvanOsnabruggeenGielvanRijnbezoekenregelmatigonzemolensenrapporterendaarover,ookanderebestuursledenkrijgensomssignalenenleggendatneerbijdebeheerder(Verbij)vandatDynamischOnderhoudsschema.LedenvandeMolenaarscommissiebezoekeneenspertweejaarallemolens.Dezeledenbeoordelen,insamenspraakmetdemolenaar,eveneensdetechnischestaatvanelkemolenenvullendatinopeenz.g.kruisjeslijst.DezegegevenswordenviaeentabletdigitaaldoorgezondennaarVerbij.DeMolenmakerenzijnmedewerkerskomendagaandagbijonzemolensenookdezegegevensdienenalsinputvoorhetDynamischOnderhoudsschema;Totslotzijndaardesignalenvandemolenaarszelfsdiedirectofindirectwordengemeld.Dezeinputstaaterborgvoordatwescherpinbeeldhoudenwatdestaatvanonderhoudisvanonzemolens.VanuitditDynamischOnderhoudsschemawordteenjaarlijksonderhoudsplan(OHP)opgesteld.NatuurlijkmoethetOHPpassenbinnendebegroting.Altijdishetweerzodathetonderhoudmeervraagtdanwijkunnenfinancieren.Daarmeeboerthetonderhoudvanonzemolensstructureelachteruit.Wijwerkenaaneenlangetermijnplan,datinzichtmoetbiedenwelketekortenerovereenlangereperiodeoptreden.Mogelijkkunnenwedatlangetermijnplanindetweedehelftvan2020presenteren.DeuitvoeringvanhetjaarlijkseOHPkanvervolgenswordeningedeeldineenaantalcategorieën:Periodiekonderhoudenincidenteelonderhoud:PeriodiekonderhoudHetperiodiekonderhoudgaatovertelkensterugkerendewerkzaamhedendievolgenseenminofmeervastschemawordenuitgevoerd.Enkelevandezewerkzaamhedenzijn:

- hetschilderwerkvaneenmolenvindtinderegeleensperzesjaarplaats,somsvijfsomszevenjaar,afhankelijkvandestaatvanhetschilderwerk;

- decontrolevandebliksemafleidersenbrandblussersvoorallemolensvindteensperdriejaarplaats;

- hetbijhoudenvanhetrietdekwerkisnietaanjarengebonden,welwordenkleineregaatjesmeteenhersteldomgrotereschadetevoorkomen;

- hetdoorschuivenvandemetalenroedeneenspertienjaar,maarbijhoutenroedenen/ofasseneensindevijfjaar;

- controlevanhetgaandewerk,eensinde3á4jaar.In2019werdenzesmolensgeschilderd:DeDoesmolenbijHoogmade,deGroenendijksemolenbijHazerswoude-Rijndijk,deHondsdijksemolenbijKoudekerkaandenRijn,deLisserpoelmolenbijLisse,deVlietmolenbijHoogmadeenhetFaljerilmolentjeopheteilandFaljerilindeKagerplassen.Kostenpermolenvariërendtussen€15.000en€25.000.(metuitzonderingvanhetFaljerilmolentje).IncidenteelonderhoudAlstweedegrotemootvanonderhoudsuitgavengaathetoverincidenteelonderhoud.AandehandvanhetDynamischeOnderhoudsschemawordtpermolenbekekenwaterhetkomendejaaraanonderhoudmoetwordenuitgevoerd.Ookdaarkunnenwebijeen

9

tekortaangelden,langnietallesdoenwatnodigis.InoverlegmetdeMolenaarscommissiewordendaarbijdevolgendeprioriteitengehanteerd:

1. Demolenmoetveiligzijn2. Demolenmoetwind-enwaterdichtzijn3. Demolenisdraai-enmaalvaardig4. Demolenzitgoedindeverf5. Hetoverigeonderhoud,inclusiefmolenerfenbedijkingzijnoporde.

Inderegelgaathethieroveronderhoudtotcirca€25.000.FinancieringvanPeriodiekenIncidenteelonderhoudDefinancieringvanditonderhoud,hetonderhoudtenbehoevevandeinstandhouding,komtuitdriebronnen:rijk,provinciesengemeentenwaaronzemolensstaan,enbijdragenuitfondsenwerving.In2019kwamdatneeropdevolgende(afgeronde)bedragen:Rijk €242.000 ProvincieZH €192.600ProvincieNH €1.800Gemeenten €68.700HetrijkverstrekteensubsidievolgensdeSIM-regeling(SIM=SubsidieregelingInstandhoudingMonumenten).Opbasisvandiezelfderegelingverstrektookdeprovincieeenbepaalddeel.Tenslotteverstrekkendemeestevandetiengemeentenwaaronzemolensstaan,ookeenjaarlijksesubsidie.Dezesubsidiesverschillennogal.Doordriegemeentenwordtgeensubsidieverstrekt.Bijdeanderezevengemeentenvarieertdebijdragepermolenvan€3.800tot€850permolen.Wijhebbenhetvoornemenomin2020en2021ingesprektegaanmetdegemeentendietotophedengeenfinanciëlebijdrage,ofeen–naaronzezienswijze-tebeperktebijdrageverstrekken.GrootOnderhoudOnderhoudinomvangvanmeerdan€25.000.maarmeestalminderdan€100.000.Hetgaatdanoverhetvervangenofrestaurerenvangroteonderdelenvandemolen,bijvoorbeeldeenbinnen-ofbuitenroedevervangen,(gedeeltelijk)nieuwriet, herstelvanmetsel-envoegwerk,hetvervangenvaneen(deelvan)hetstaartwerk,windpeluwenhetherstellenvanvoorkeuvelens(hetsamenstelvanbalkendatdevoorkantvandekapvaneenmolenvormt)envoeghoutkoppen,etc.Maarsomsoverstijgendekostenaaneenmolenhetbedragvan€100.000alsereencombinatievangrootonderhoud,periodiekenincidenteelonderhoudplaatsvindt.In2019werdaantweemolensgrootonderhouduitgevoerd:DeVeendermolenteRoelofarendsveen,gemeenteKaagenBraassemDewerkzaamhedenbestondenuithetherstellenenwaterdichtmakenvande(unieke)koperendakbedekking.Verderzijndefokkenaantweewiekenvernieuwd.DemolenDeHoopDoetLeveninVoorhout.IndegemeenteTeylingenBijdeze(stenen)molenwarenherstel-enrestauratiewerkzaamhedenaanderompnoodzakelijk.Verderisdetuigageaandewiekenvernieuwd.

10

FinancieringvanhetGrootOnderhoudDefinancieringvanGrootOnderhoud(enookderestauraties)komtuitanderebronnendanhetperiodiekenincidenteelonderhoud.DeprovincieZuid-Hollandheeft(alsenigeprovincie!)eenregelingvoorGrootOnderhoudvoorMolens.Perjaarwordteenbepaaldbudgetterbeschikkinggesteld.Datbetekentbijveelaanvragendateenpuntensysteemdedoorslaggeeft.Hetsubsidiepercentageismaximaal50%.DaarnaastwerdvoordezetweemolenshetMolenfondsbenaderdeneenaantalanderefondsen.SamengevatkwamenkosteneninkomstenvandezetweeGrootOnderhoudsprojecten,afgerond,ophetvolgendeneer:Kosten 159.000Inkomsten: Provincie 79.000Molenfonds 30.000Overigefondsen 17.500Totaal 126.500Tekort 32.500 (voorrekeningvandeRMs)RestauratiesVolledigerestauratievanmolens,zoalstotindejaren’90veelvuldiggebeurde,isnueerderuitzonderingdanregel.Dehuidigepraktijkgaatoverdeelrestauratiesdiebovendienvaaktemakenhebbenmetgeheelofgedeeltelijkfunderingsherstel.Ingelduitgedruktgaathetbijrestauratiesomwerkzaamhedenvaninderegelvanafcirca€100.000totcirca€500.000.In2019ginghetomderestauratievanviermolens:Lijker2Herstelvanbalklagenenzolders.Hetmetselwerkwordtvanbinnenaangeheeldenvooreendeelaandebuitenzijdehersteld.Tweefokkenwordenvernieuwdalsmedeeenlangeschoor.Losdaarvanwordthetwoongedeeltegeïsoleerd,ditlaatstenietissubsidiabel.Lijker1Herstelvanbalklagenenzoldersalsmedevoeghouten.Hetmetselwerkbinnenwordtaangeheeldendeelsaandebuitenzijdehersteldenvierfokkenwordenvernieuwdevenalskuipenneutendielijdenhebbenvandebonteknaagkever.Daarnavindtisolatievanhetwoongedeelteplaats,nietsubsidiabel.LakermolenRonddejaarwisseling2018-2019wordtmetderestauratievandeLakermolenbegonnen.Hetgaandewerkmoetwordenhersteldendeelswordenvernieuwdwaaronderhetvervangenvandestaartbalk.Hethoutwerkvanluiken,ramenenkozijnenmoetwordenhersteldevenalshethoutwerkvanenrondomhetscheprad.Hetrietdekvandekapwordtvernieuwd.Daarnaastwordthetbuitenmetselwerkwaarnodighersteld.OucoopsemolenNatweejaaruitstel(vanwegetelagedekkingvandekosten),konin2019eindelijkderestauratievandeOucoopsemolenvanstart.Dewerkzaamhedenbetroffen

11

(funderings-)werkzaamhedenaanvoorwaterloopdievandemolendreigdeaftescheuren.Daarnaastwerdenwachtdeurstijleneneennieuwewachtdeureneennieuwesluisdeuraangebracht.DefinancieringvanderestauratiesHetkabinetRutte3beslooteenmaligextra€325miljoenincultuurenerfgoedteinvesteren.Daarvanging3,5miljoennaarhetMolenfondsvandeHollandscheMolen.DeRijnlandseMolenstichtingkoneenberoepdoenophetMolenfondsvoorderestauratievandriehiervoorgenoemdemolens(exclusiefdeOucoopsemolen)vooreenpercentagevan70%vandekosten.Inclusieffondsenwervingontstaatdanvoordezevierrestauratieshetvolgendebeeld:Kosten 723.000Inkomsten:Molenfonds 355.000PZH 107.000Overigefondsen 137.500Totaal 599.500Tekort 123.500(voorrekeningRMs)DezekostenmétdekostenvanhetGrootOnderhoudendenietsubsidieabelekostenvanhetisolerenvanhetwoongedeeltevandeLijkermolens,druktenzwaaropdeuitgaven.Datleiddeinhetnajaarvan2019tothetbesluitomin2020geenrestauratieprojectenaantepakken.4WerkenaanhetdraagvlakWaaromwerkenaandraagvlak?“WaardenkjeaanbijNederland?”Dievraagwerdineenonderzoekgesteldaan1700Nederlanders.Opplaats1en2kwamen‘Nederlandalsthuisland’en‘Nederlandalseenfijnland’.Opplek3stond:‘Kaas’enop4:‘Vrijheid’.Danopvijf:‘Molens’.Op6:‘Water,scheepvaartendijken’.Danachtereenvolgens:‘Tulpen,hetWeerenKlompen’.Molensmogenzichdusnogsteedsverheugeningroteaandacht,populariteitendraagvlak.Maardraagvlakvoormolens,dusookdebereidheidomdaargemeenschapsgeldintestekenisnooitonuitputtelijk.DaaromwildeRijnlandseMolenstichtinghetpubliekookbijvoortduringindegelegenheidstellenkennistemakenmetonzemolens.DatdoenweopdeNationaleMolendagenenOpenMonumentendag.Datdoenweookdooropelkeeerstezaterdagvandemaand(uitgezonderdjulienaugustus)demolenstelatendraaienenopentestellenvoorhetpubliek.MolensdraaienMolenszijnnietalleenmonumentenmaarookwerktuig.Zekunnendraaienenmalenendatmoetookzichtbaarzijn.OokdeprovincieZuid-Hollandstelthetopprijsdatmolensregelmatigdraaien.Daaromverstrektdeprovincieeen‘draaipremie’gebondenaanhetaantalomwentelingenpermolenvanaf60.000omwentelingenperjaar.

12

Hetaantalomwentelingenvoorallemolensvandestichtingkomt,afgerond,in2019uitopruim9,5miljoenomwentelingen.Datisgemiddeldpermolenbijna198.000omwentelingen.Voordeprovincieaanleidingomeendraaipremieuittekerenvancirca€17.500.MolenbezoekWijhebbenonzemolenaarsgevraagdookin2019hetaantalbezoekersaanhunmolenteregistreren.Dangaathetnietomlangsfietsendebezoekersdiehunhandopsteken,maarbezoekerswaaraandemolenaar10minutenofmeeraandachtbesteed.Ookdatbrachtaardigecijfersaanhetlicht.Intotaalbrachtenopdezewijzemeerdan9.800menseneenbezoekaaneenvanonzemolens.Dehelftkwamindividueel,deanderehelftwasdeelvaneengroepofnamdeelaaneenevenement.Demolenswaarin2019meerdan400bezoekerskwamenzijn,inalfabetischevolgorde:Broekdijkmolen,Googermolen,Grootemolen,Lijkermolen2,Meerburgermolen,Munnikkenmolen,VeendermolenenZwanburgermolen.ToerismeenRecreatieIntoenemendematekrijgenmolenseenrolinhettoerismeenderecreatie.Alenigejarendoeteenreisbureaueenberoepoponsomindebloeitijdvandetulpen,aprilenmei,buitenlandsefietstoeristeneenmolentelatenbezoeken.Tussende15en20groepenkomendanlangs.Eenvanonzemolenaarscoördineertdatentalvananderemolenaarszijnerbijbetrokkenomuitlegtegevenoverdewaterstaatkundigebijzonderhedeninclusiefderolvandepoldermolen.Demolenstichtingontvangtvervolgensvoorelkegroepeenvergoeding.Datsoortvragen,o.a.vanredersuitdeomgeving,neemttoe,maarookhetbezoekvanverenigingenenclubsbreidtzichlangzamerhanduit.Hetiseenuitdagingomalsorganisatievanvrijwilligersdezegroepengoedtewoordtekunnenstaan.InformatiepanelenBijmolensdieaanwandel-enfietspadenliggenkomtveelbezoek.Maarnietaltijdisereenmolenaar.Vandaardatbijdezemolenspanelenwordengeplaatstmetdaaropinhetkortdehistorieeneendoorsnedevandemolen.Verderstaatopzo’npaneeleenQR-codewaarmeeEngels-enDuitssprekendetoeristentetekstophetpaneelinhuneigentaalkunnenlezenpluseendonatiemogelijkheid.Depanelenwordenalleengeplaatstalsersponsorskunnenwordengevonden.Watdatbetreftwashetditjaareengoedjaarenkondenpanelenwordengeplaatstbijdevolgendemolens:deBroekdijkmolenbijWarmond,deStevenshofjesmoleninLeiden,deZwanburgermolenbijWarmond,deMunnikkenmolenendeMeerburgermolenbijLeiderdorp,deLagenwaardsemolenbijKoudekerkaandenRijnendeSteektermolenbijZwammerdam.5MolenbiotoopzakenInhet(polder)landschaphebbenmolenseengrotecultuurhistorischeenlandschappelijkewaarde.Deomgevingwaarindemolenstaat,demolenbiotoop,isnietalleenvanfundamenteelbelangvoordewerkingvandemolen,maarookvoorzijnpositieenlandschappelijkeuitstraling.Voorhetfunctionerenisdewindvangcruciaal,

13

alsherkenningspuntindorpsgezichtoflandschapisopenruimtevangrootbelang.Hetzoveelmogelijkopenhoudenvandeomgevingvandemolen,hethandhavenvandemolenbiotoop,isdanookeenbelangrijketaakvanonzemolenstichting.Wijmerkendatdemolenbiotooponderdrukstaat,zekerinhetdrukkewestenvanonsland,waaronzemolensstaan.Wantdewereldstaatnietstil.(Boeren)bedrijvenenoverhedenhebbensomsuitbreidingsplannenenwillennieuwbouwplegenbinnendeafstandvan400m.vaneenmolen,waarbijderegelsvoorhandhavingvandemolenbiotoopgelden.Gemeenten(ensomsookdeprovincie)beoordelenofeenbouwaanvraagdieinbreukmaaktopdemolenbiotoop.Menisverplichtomonsomadviestevragenbijzulksoortplannen.Demeestegemeentendoendatook,maarhetisjammerdateenenkelegemeentedat(uitonwetendheid?)nalaat.Onsadviesisweliswaarvanbelang,maarnietdoorslaggevend.Hetbevoegdegezagneemtnaafwegingvanallebelangendieeenrolspelen,hetbesluitofzo’nbouwaanvraaggehonoreerdkanworden.Welkunnenwijeenzienswijzeindienenenzonodigbezwaaraantekenenindeprocedure,alshetbesluitvolgensonsnietacceptabelis.Bijaantastingvandebiotoopdientcompensatiegebodentewordeninfysiekezin(bijv.sloopvanoudegebouwen)offinanciëlevorm.Wijmerkendatcompensatienietvanzelfsprekendisenontwekenwordt.Andereoverhedenlettenernietofnauwelijksopdateengepastecompensatiewordtgeboden.,zelfsalsdeinitiatiefnemervanhetbouwplandaartoebereidis.Hetspreektvanzelf,datwijinbeginseltegenelkeaantastingvaneenmolenbiotoopzijn.Maardathelptnietaltijd.Metnamealseroverheidsbelangeninhetgedingzijnheefthandhavingvandemolenbiotoopnauwelijksprioriteit.DatheeftonzestichtingervarenbijdeaanlegvandeRijnlandrouteeneennieuwewegontsluitingoverdeN11,nabijHeineken,beideindegemeenteZoeterwoude.StandvanzakenmolensZeldenvanPasseendeGrooteMolenInhetgevalvandeRijnlandroute,wordtdepositievanmolen‘ZeldenvanPasse’,gelegenaanRijkswegA4,ernstigbedreigddoordeaanlegvanfly-oversvoordeaansluitingvandeRijnlandrouteopdeA4.Onspleidooivoordeaanlegvanfly-undersvondgeengehoor:teduur.Enonzebezwarenindeprocedurezijnafgewezen.Delandschappelijkeinbreukisgroot,maarookdewindvangwordtsterkbelemmerd,terwijldefly-oversooknogeensvoorturbulentiezorgen,waardoorhetmalennogmeerwordtbemoeilijkt.Intussenisbegonnenmetdeaanleg,zondereenoplossingvoordebiotoopproblementebieden.Welisonsin2019demaximalefinanciëlevergoeding,eensoortnadeelcompensatie,toegekend.Metdatgeldmoetenwijdeschadedieditbouwwerkophetgaandewerkvandemolenheeft,zogoedmogelijkondervangen.EenvergelijkbaarverhaalbetreftdeGrooteMolen,waarnaastopkorteafstand,een8tot10m.hogenieuwewegisgepland.Overhetafgelopenjaarisermetbetrekkingtotdezeproceduregeenvooruitganggeboekt.GroenendijksemolenUitbreidingsplannenvaneenbedrijfindenabijheid(afstand200–300m.)vandeGroenendijksemolenstuitenindehuidigevormopweerstandbijhetbevoegdgezag.Hetbetreffendebedrijfisbereidonstecompenseren.Wijhebbenlatenwetenonsaantesluitenbijdebeslissingvanhetbevoegdgezag.In2019isovereenstemmingbereikt

14

tussendeondernemingenhetbevoegdgezag.Erisonzestichtingtoegezegddatereenfinanciëlecompensatiezalwordengeboden.HLSInformatiecentrumLeiderdorpDegemeenteLeiderdorpwilontwikkelingenrondrecreatieenhorecatoestaanrondhetHSL-informatiecentrum.Aanvankelijkwarenditomvangrijkeplannendieindeomgeving,enookbijnatuurorganisatieshetnodigeverzethebbenveroorzaakt.Erisdeintentiedatterplaatseeenhorecagelegenheidkomtmetrecreatieveopties.VanuitdeRijnlandseMolenstichtingisdoorbestuurslidHansDemoedenmolenaarThomasHoogervorstoverleggevoerdmetdegemeenteendeinitiatiefnemer.Datheeftgeleidtoteengewijzigdplanenbestemmingsplan.Eenrisicoblijftookhierdetoekomstigebegroeiingenhandhavingdoordegemeente.Hierwordtgetrachtnadereafsprakenovertemaken.Metderecreatieveontwikkelingontstaatookeenimpulsvoorhetgebiedendaarinkunnendevijfmolensinhetgebiedookhunvoordeelmeedoen.DeeffecteninwindvanghebbenvooralbetrekkingopdeDoes-endeKalkmolenophetgrondgebiedvanHoogmade.MaarmetdeaanpassingenzijndeeffectenbinnendemargesvandeMolenbiotoopenkanookdeProvincieZuid-Hollandinstemmen.OmgevingsgroenEenveelvoorkomendprobleemisdehoogtevandebegroeiingindedirecteomgevingvanmolens.Hetmolenerfwordtindatopzichtdooronzemolenaarsgoedbijgehouden,maaropdegrondenvanburenbinnendebiotooplaatmendebomennogweleenstelangdoorgroeien.Snoeienenkandelaberenkostgeld,dusdatblijftveelalachterwege.Overlegmetdeburenisdanmeestaldeeerstestap.6OverleggemeentenWijonderhoudenveelcontactenmetdegemeenteninonswerkgebied.Datkangaanoverdemolenbiotoop,deWOZ-waardenvanonzemolens,debijdragenvoorhetmolenonderhoudofdetoeristisch-recreatievebetekenisvandemolens.KaagenBraassemMetgemeentenenanderemoleneigenarenisgesprokenoverdemogelijkhedenommolensmeertebetrekkenbijhettoeristisch-recreatievebeleidindeRijn-enVeenstreek.DatlaatsteismetnameaandeordeindegemeenteKaagenBraassem.Metdeorganisatie“KaagenBraassem-promotie”hebbenwijvorigjaargoedsamengewerktomvandeNationaleMolendageensuccestemaken,ziehfst.2onder‘NationaalMolenweekend’inditverslag.Hetprobleemvanveeltezwaar,voorallandbouwverkeeropdePoeldijkinRijpweteringenalsgevolgdaarvandeernstigeschadeaandewaterlopenvandeLijkermolens,isnogsteedsnietopgelost.OpdePoeldijkgeldteenverbodvoorzwaarverkeer,maarerwordtnietgehandhaafd.GeblekenisdatdezewatergangentotdeverantwoordelijkheidbehorenvanhetHoogheemraadschapvanRijnland.WijzijningesprekmetdegemeenteenHHRomtoteenoplossingtekomen.Oplossingenliggenoptafel,maardevraagiswanneererknopenwordendoorgehaktenvooralwiebetaalt.Erheeftweloverleg

15

tussendezepartijenplaatsgevonden,maarhelaasin2019isnoggeendefinitieveoplossinggevondenwaaroverpartijenheteenskondenworden.BijdragenvangemeentenindeonderhoudskostenOpdrienaallegemeentenwaaronzemolensstaan,dragengemeentenbijaandeonderhoudskosten.Weliswaarniethetniveauvan25%vandeonderhoudskostenzoalsafgesprokenaanheteindevandejaren’80vandevorigeeeuw,maarookdehuidigebijdragenzijnnatuurlijkzeerwelkom,zieookhfst.3vanditverslagonder‘Financieringperiodiekenincidenteelonderhoud’.OverlegmetdegemeenteZoeterwoudeheeftgeresulteerdineenhogerejaarlijkseonderhoudsbijdragevoordeGrooteMolenendeZeldenvanPasse.Devroegerebijdragewasafhankelijkvanhetdaadwerkelijkeonderhoudineenbepaaldjaar(endatwisseltnogal)entevensgemaximeerd.Datleiddeertoedatweinjarenvanweinigonderhouddemaximumbijdrage(€1.132,-permolen)nietontvingen,terwijlinjarenvanveelonderhouddemaximumbijdragenogallaagwast.o.v.detotaleonderhoudskosten.Afgesprokenisdatwij€2000,-permolenperjaarontvangen,losvandejaarlijkseonderhoudskosten.DeOnroerendeZaakbelastingOZB,DeOZB-aanslagleidtvrijwelelkjaartotdenodigebezwarenomdatwijdeaanslagenvoordebewoondemolenstehoogvinden.Detaxateursvandegemeentengaano.i.slordigommetdebewoondemonumentalewerktuigendiedezemolenstochzijn.Menbeschouwteenbewoondemolenalseenruimevillainhetbuitengebied,dieeenhogewaardeinheteconomischverkeervertegenwoordigt.Alsjevraagtomrecenteverkoopwaardenvanbewoondemolensgeeftmennietthuisenwordeneralleenvergelijkingenmetriantevrijstaandewoningeninhetlandelijkgebiedgemaakt.Menontkentdateenbewoondemolenindeeersteplaatseenmolenis,eenwerktuig.Daterooknogingewoondkanwordenismooi,maarmaaktvanhetwerktuignoggeenvilla.Overhetalgemeenzijnderuimtenkleinerdanineennormalewoningenisdeindelingafhankelijkvanhetwerktuigindemolen.Datergemalenmoetwordenendewoonruimtedaaraanondergeschiktisgemaaktisalevenmineenpuntvanoverwegingbijdetaxateurs.Errestonsdusnietsandersdanbezwaartemakentegendewaardevanonzebewoondemolens.Ookdemolenhuisjes,ookalstaanzeopinstorten,wordentehoogaangeslagen.Ookdaarrichtenonzebezwarenzichdantegen.In2019isbezwaargemaakttegentehogetaxatiesbijdegemeentenAalsmeer,AlphenaandenRijn,KaagenBraassemenLisse.Voortszijneenaantalonjuisthedenindeomschrijvingen/aanslageninzakeeigendomenrechtgecorrigeerd.7ContactmetoverigeorganisatiesDeHollandscheMolenDeRMsislidvandeVerenigingDeHollandscheMolen(DHM).WijnemendeelaandeMolenadviesraadvanDHM,eenbijeenkomstvandegrotere(provinciale)molenorganisatiesdieinderegel2keerperjaarbijeenkomst.DaarnaastwordtdeelgenomenaandejaarvergaderingenanderebijeenkomstenvanDHMdiezinvolzijnvoordeRMs.ErisdaarnaastregelmatigoverlegtussendedirectievanDHMendevoorzittervanonzestichtingoverzakenvangemeenschappelijkbelang.

16

MolenplatformZuid-HollandInhoofdstuk2vanditverslagwordtalgememoreerddaterdoordeRijnlandseMolenstichtinginditverslagjaarflinkgetrokkenisaandeoprichtingvanhetmolenplatformindeprovincie.Alsdeschijnnietbedriegtkrijgthetplatformeenbelangrijkerolinhetcontacttussendeprovincieenmoleneigenaren.DeprovincieZuid-Hollandiseenprovinciediealtijdgoedisgeweestvoorzijnmolens.DatgetuigenookhetbeleidmetbetrekkingtotdemolenbiotoopendeverschillendefinanciëlemogelijkhedenzoalseenGroot-Onderhoudsregelingendejaarlijksedraaipremie.Desamenwerkingtussenprovincieenmoleneigenarenheeftallesinzichomsuccesvoltezijn.HoogheemraadschapvanRijnlandMetdedirectievanhetHoogheemraadschapRijnland(HHR)wordtenkelemalenperjaaroverleggevoerdoveronderwerpenvangemeenschappelijkbelang.NadeoverdrachtvandelaatstemolensvanHHRnaardeRijnlandseMolenstichtingin2018isdatopnieuwopgepaktdooreenagendaoptestellenvoordemiddellangetermijn.Vanuithetbestuurvandestichtingnementweepersonendeelaandatoverleg.GildevanVrijwilligMolenaarsOverlegmethetGildevanvrijwilligmolenaars(GVM)indeprovincieZuid-Hollandheeftertoegeleiddataanheteindevan2015eensamenwerkingsovereenkomstvrijwelrondwas.In2016isdezevankrachtgewordennadatookhetGildelandelijkzijnhandtekeningheeftgezet.DekernvandezeovereenkomstisdatdepoldermolensvanRMsinprincipebeschikbaarzijnvoordeopleidingenvanhetGilde.OokkunnenmolenaarsdieovereenRMsdiplomabeschikkenviaeenverkorteleerwegdeelnemenaandeopleidingvanhetGilde.Onzemolenszijnbeschikbaarvoorhetafnemenvanexamens.HetAlphensMolenoverlegIndegemeenteAlphenaandenRijn,waardeRMszevenmolensineigendomheeft,ismedeopverzoekvandegemeente,eenoverlegstructuurvanallemoleneigenarenindegemeentetotstandgekomen.Hetoverlegfungeertalsklankbordvoordegemeenteenals‘belangenbehartiger’vanuitdeeigenarennaardegemeente.Daarnaastishetoverlegookbeschikbaarvoorvragenvanmaatschappelijkeorganisatiesindegemeente.

17

Bijlage1MolensenmolenaarsvandeRijnlandseMolenstichtingperdecember2019Gemeente NaamMolen Molenaar(s)Aalsmeer Stommeermolen JanHofstra AlphenaandenRijn Geremolen(ofBlauweWip) TheoBorsboomAlphenaandenRijn Groenendijksemolen AmberJanssenAlphenaandenRijn Hondsdijksemolen GertvanMeeteren,ThomHoogervorstAlphenaandenRijn Lagenwaardsemolen PieterdenHaanAlphenaandenRijn Rietveldsemolen AdBrekelmansAlphenaandenRijn Steektermolen PieterKoopmans AlphenaandenRijn Vrouwgeestmolen HansVrolijk Bodegraven-Reeuwijk Oucoopsemolen NicovandenBos,JohanOttevanger JanOttevanger Bodegraven-Reeuwijk Weijpoortsemolen LeovanderVlist,JanVroege KaagenBraassem Adermolen AntoonVermeijKaagenBraassem BlauweMolen AlicedeWit,AmberJanssenKaagenBraassem Buurtermolen PetervanDrielKaagenBraassem Doesmolen RinusSchuttenKaagenBraassem Googermolen JosvanderDonk,RonvanBentenKaagenBraassem Grosmolen SanderdeKoning,NandavanderBurgKaagenBraassem Hoogmadesemolen RuudBax KaagenBraassem Kalkmolen ArieDriesprong KaagenBraassem Kagermolen JanVerhaar KaagenBraassem Lijkermolen1 TonEngelbartKaagenBraassem Lijkermolen2 PatrickHuigsloot,PaulvdPouwKraanKaagenBraassem Moppemolen AadToet,EricToetKaagenBraasem Rodemolen PaulKnelangeKaagenBraassem Veendermolen PieterdenHaanKaagenBraassem Vlietmolen DorusBorstKaagenBraassem VrouwVennemolen HansLippensKaagenBraassem Waterloosmolen HugoWittemanLeiden Stevenhofjesmolen KeesvanderSteege,LeoMiddelkoopLeiderdorp Achthovensemolen KoosGroenendijk,ThomHoogervorstLeiderdorp Doeshofmolen WillemvanDuynLeiderdorp Meerburgermolen HansBrok,BobFeenstra Leiderdorp Munnikkenmolen ErikKoppLisse Lageveensemolen RobPotter Lisse Lisserpoelmolen RobertvanVuurenNoordwijk Hogeveensemolen TomMelmanNoordwijk Hoogewegsemolen WillemLangeveldTeylingen Boterhuismolen JanHoogenboom Teylingen Broekdijkmolen BenHoogduin,KlaasWassens Teylingen DeHoopDoetLeven WillemWaltman,KeesHoogeveen,

BartDooren, Teylingen Faljerilmolen JanBlokTeylingen Kokmolen(ofKoggemolen) KeesdeHaas Teylingen Lakermolen KeesdeHaasTeylingen NieuweHofmolen HansRoestTeylingen ’tPoeltje)* FransVerraTeylingen Zwanburgermolen HansdeGraaf,HenkKooiTeylingen Zweilandermolen KeesdeHaasWassenaar Zuidwijksemolen IngeRiemersmaZoeterwoude GrooteMolen PieterHellingaZoeterwoude ZeldenvanPasse FredBoot,JohanKoudijs,

JannickSchouten)*ookwel:Klaashennepoelmolen

18

Bijlage2POSITIEVANPOLDERMOLENSVROEGERENNUInleidingdoorWimBos,voorzittervandeRijnlandseMolenstichting,bijgelegenheidvandeonthullingvandepanelenbijdeSteektermolenengemaal’tSteektbijAlphenaandenRijnop7September2019.DeSteektermolenWestaanaandevoetvandeSteektermolen.Gebouwdopdeplekwaarin1486deOudeSteektermolenisgebouwden–voorzoverweweten-in1597vernieuwd.Datjaartalwordtdaaromaangehoudenalshetbouwjaarvandezemolen.DemolenisnudegrootstewipmoleninRijnland.Eenkleineofgrotemolenwordtineersteinstantieafgemetenaandediametervanhetwiekenkruis,inditgeval26,60meter.Zoalsveelmolensindejarendertigvandevorigeeeuw,isookdezemolentoen-1939-gemoderniseerd.Dewiekenzijngestroomlijndzodatdemolenmeervermogenbijminderwindkrachtkonleverenendaarmeeeengrotereproductie.Eenlevensreddendeoperatievoorveelmolensindieperiode.Eentweedegroteveranderingwasdevervijzelingvandemolenin1962.Vijzelswerdenalveeleerdertoegepast.Toenin1675deLisserpoelpolderonderwaterkwamtestaanvanwegeeendoorbraakvanSpaardammerdijkbijHalfweg,haddezepolderaltweevijzelmolensdiedepolderdroogmaalden.Hetoctrooiopdeuitvindingvandevijzeldateerdevan1634.Datbijpoldermolenshetschepradwerdvervangendooreenvijzelhadindezecontreienvooraltemakenmethetzakkenvanhetveenpakketendaarmeehetzakkenvanhetpolderpeil.Hetschepradhadopdenduurzoalsdatheetteweinigtasting,waardoordecapaciteitomwateruittemalenonvoldoendewerd.Voorbeeld:indeGrospolderbijHoogmadezaktehetwatertussen1906en1992:40cmwaardoorookdaarhetschepradbijnageentastingmeerhad.Vijzelslostendatprobleemop,zijkondenveeldieperhetwaterweghalen.ZoookbijdeSteektermolen.Tegelijkwerderaandevijzelvaakeenelektromotorgekoppeldzodatdemolennietlangerafhankelijkwasvanwind.OokdatgebeurdebijdeSteektermolen.OntwikkelingvandepoldermolensWeziendeontwikkelingvandeSteektermolenookinalgemenetermenterugbijmeerpoldermolens.Dewindbemalingwordtvanafhetbeginvan1400opgroteschaaltoegepast.Want:Nederland=waterland=molenland.Dewindmolenstaatin1600-1700aandebasisvandeeersteNederlandseIndustrialisatiegolf.VooralindeZaanstreekwordtditduidelijkmetzijnvelehonderdenmolensvoorallerleitoepassingenNa1800enindeeerstehelftvan1900volgtenigemodernisering:

- vijzelsinpoldermolenswordenmeertoegepast;- deaerodynamischestroomlijningvanhetwiekensysteemkomtopgangnacirca

1930;- hetminderafhankelijkmakenvanwinddoorindemoleneenbrandstofmotoren

latereenelektromotoraanvijzelofschepradtekoppelen.

19

Daarnakomenweineenvolgendefase:hetbouwenvaneengemaallosvandemolen.Datisdefasewaarindewindmolenoverbodigwordtgeacht.Watoverbleefwerdvaakdirectgeslooptofraakteinvervalentenslotteookgesloopt.Intermenvankwantiteit:rond1850warenerinNederlandnogongeveer10.000molens.Nietalleenpoldermolensmaarookkorenmolensoliemolens,zaagmolens,etc.IndeprovincieZuid-Hollandwarenerindiezelfdeperiodeongeveer1.300molens.Daarvanresterenervandaagnogcirca230.PoldermolenmonumenténwerktuigintijdenvanklimaatveranderingIkleesopdewebsitevanhetHoogheemraadschapvanRijnland:(citaat)…”HetklimaatinNederlandverandert.HetKNMIverwachthogeretemperaturen,natterewinters,hevigereregenbuienenkansopdrogerezomers.Ditheeftgevolgenvoordestedelijkeomgeving,bijvoorbeelddoormeerwateroverlast,grondwaterproblemenenhittestress.”…(eindecitaat)Ikzouwillenaanvullen:nietalleendestedelijkeomgevingondervindtdegevolgenvandeklimaatveranderingmaarookindepolderzijndegevolgenzichtbaar.IedereenherinnertzichweldedijkdoorbraakvandeveendijkinMijdrechtin2003naeenprachtigezomer.Terugnaar1959.InWarmondisonrust.ErzijnplannenomdeZwanburgermolenteslopen.Demolenstaatdanalenkelejarenstilomdatdebovenas,waaraandewiekenvastzitten,onbetrouwbaaris.Enkeleinwonersvanhetdorpkomensamenenvindendatdemolennietgeslooptmagworden.Hetresultaatisdatdemolenin1960vooreensymbolischbedragvanéénguldenwordtovergenomendoordeRijnlandseMolenstichtingdiehetjaardaarvoorisopgericht.Aandeovernameverbindthetpolderbestuuréénvoorwaarde.Datisdatdejongestichtingdemoleninmaalvaardigestaatmoetrestaureren.Enkelemaandennahetherstelvandemolenvalterzoveelregendatopverzoekvanhetpolderbestuurdemolenwordtingeschakeldommeetehelpendepolderdroogtemalen.Destichtingkrijgteenbijdragevanfl.100alsbijdragevoordegemaakteherstelkosten.ZiedaardeoorsprongvandemissievandeRijnlandseMolenstichtingomhaarmolenszoveelmogelijkmaalvaardigteonderhouden.Nietalleenrijksmonumentmaarookwerktuig.43vanonze49poldermolenszijnmaalvaardigenhebbeneenfunctiealsreservebemaling.2molensvandeze43molenshebbennogsteedsdefunctievanhoofdbemaling.Onzemaalvaardigemolenswordenregelmatigingezet.Zeker,delaatstetweejarenwasersprakevandroogte,maarookdaniseengemaalweleensbuitenwerking.Nogin2017werdzeskeereenberoepgedaanoponzemolensommeetehelpenwateroverlastwegtewerken.Onzemolenshebbendegezamenlijkecapaciteitom9.000hectarepolderlandveiligtestellen,datisongeveerdehelftvandeHaarlemmermeer.VoorhetinstandhoudenvandezereservebemalingontvangenwijjaarlijkseenbijdragevanhetHoogheemraadschapvanRijnland,waarvoorgrotedank.WijwerkenaanplannenomvandezesmolensdiegeenfunctiehebbenindereservebemalingertweeofdrieopdiefunctieterugtegevenenhebbendaarbijookdehulpvanRijnlandnodig.Weoverschattendefunctievandereservebemalingvanonzemolensniet.BijhetuitvoerenvandeprimairetaakvanRijnland,neergelegdinhetcredo;DrogeVoetenen

20

SchoonWater,speeltuiteraardheelwatmeerdanalleenhethebbenvanreserve-bemalingvoordepolders.MaarhetisvanbelangdatRijnlanddemogelijkheidheeftvaneenbackupalsextremewateroverlastoptreedtofeengemaaltijdelijkbuitenwerkingis.Ofommetuwdijkgraafmr.F.M.A.Schokkingtesprekenbijhettien-jarigbestaan(in1969)vandeRijnlandseMolenstichting(citaat):…”Deoudepoldersenwaterschappenzijnnietzóoud,datzijgeengebruikwetentemakenvandehuidigetechniek.Druk-op-de-knop-gemalenzijnnormaalgeworden.Hoevoortreffelijkdezeookzijn…zijkunnenonsonverhoedsindesteeklaten.Gelukkigdepolder,diedannogbeschiktovereenmaalvaardigemolen:hijiseenextraveiligheid,eenofferwaardenkaneenuitkomstzijn!Zuinigheidmetvlijtbouwthuizenalskastelen,maarhetgemakkelijkprijsgevenvaneenmaalvaardigemolenbedriegtdewijsheid.”….(eindecitaat)Entoen,in1969,wasernoggeendebatoverdegevolgenvandeklimaatverandering.Draagvlakvoormolens“WaardenkjeaanbijNederland?”Dievraagwerdineenonderzoekgesteldaan1700Nederlanders.Opplaats1en2kwamen‘Nederlandalsthuisland’en‘Nederlandalseenfijnland’.Opplek3stond:‘Kaas’enop4:‘Vrijheid’.Danopvijf:‘Molens’.Op6:‘Water,scheepvaartendijken’.Danachtereenvolgens:‘Tulpen,hetWeerenKlompen’.Inelksoortgelijkonderzoekscorenmolenshoog.Diehogescorebetekentveeldraagvlak.Maardraagvlakisnietietsstatisch.Indemolenwereldzouermeeraandachtmoetenzijnvoorhetvergrotendraagvlak.InRijnlandbeschikkenwijnietovericonenalsKinderdijkofdeZaanseSchans.Wijmoetenhethebbenvandekleinepareltjesinhetlandschap.Pareltjesuitonsverleden,maaraleeuwenvanvitaalbelang.Devergrotingvanhetdraagvlakheefteendirecterelatiemetgeld.Eenpoldermolenkostjaarlijksgemiddeld€16.500.Vanrijk,provincieengemeentenontvangenwijjaarlijks€10.000.Blijftduseenflinkgatoverdatweproberenaantevullendoorfondsenwerving,eigendonateursensponsoring.Maardannogblijftereentekortvanmeerdan20%.Datgaattenkostevanhetonderhoud.Nietverstandig,maarerisgeenalternatiefbehalveeenfaillissement.Hetantwoordiswerkenaaneengroterdraagvlakenmeersupport.Hetismijnovertuigingdateengroterdraagvlakzichtenslotteuitdruktinhogerebijdragenvanoverheden.Telanghebbenweonzepareltjesgoedverborgenwetentehouden.Hoepromotenwehetbezoekaanonzemolens,hoeproberenwehetdraagvlaktevergroten?Eenpaarontwikkelingendiebestuurenmolenaarshebbeningezet.

- DelaatstejareniserbijdeRijnlandseMolenstichtingenookbijdemolenaarsmeeraandachtvooronzebezoekers.Wijhoudenbijhoeveelbezoekerstienminutenoflangerbijeenmolenzijn.Molenaarszijnactiefinhetrondleidenenvertellenhetverhaalvanhetwater.Deafgelopenjarenkwamenperjaar8.500mensennaaronzemolens.

- Onzemolenszijnniet24/7voorzienvaneenmolenaar.Wijzijneenorganisatievanvrijwilligers.Daaromzettenwebijdemolenswaarrelatiefveelbezoekerskomen,panelenneervandeordediedeburgemeesterstraksgaatonthullen.Eenverhaaltjeoverdegeschiedenisvandemolen,eendoorsnedevandemoleneneenQRcodemeteenvertalinginhetEngelsenhetDuits

- Alsderdepootgaathetovereducatie.Bijeenaantalvanonzemolenshebbenwelesbrievengeschrevenvoordegroepenzevenenachtvanhetbasisonderwijs.De

21

leerkrachtkaninenkelelessenhetverhaalvanhetwaterdoornemenenderolvandemolendaarin.Hetprojectwordtdanafgeslotenmeteenexcursienaardemolenwaardemolenaareenrondleidinggeeft.Juistophetvlakvandeeducatiebiedtdezelocatieenmeteengemaalenmeteenmolen,maximalemogelijkhedenomhetverhaalvanhetwatertevertellen.

- Alstoekomstigevierdeontwikkelingzijnweingesprekmetrederijenomopeengeorganiseerdemaniertoeristennaaronzemolenstebrengen.Nietgrootschalig,maarkleinschaligmooiemolensbekijkenineenmooilandschapenzelfeenmolengaanbezoekenenvanbinnenvoelenenruikenwelkerolmolensinvroegeretijdenhebbengespeeld.WaarvindjemiddenindeRandstadoasenvanrustenstilte?

Iksluitaf.Ikhebaangegevendatdeontwikkelingvandepoldermolennietstilstond.Doortoepassingvannieuwevindingenbleefdeproductiviteitvandepoldermolenzichontwikkelentotdatlosvandemolenstaandegemalendehoofdbemalingovernamen.Vervolgensgafikaandatderesterendepoldermolensmonumenténwerktuigzijn:zijvormendereservebemalingvoorhetHoogheemraadschapinklimaatonzekeretijden.Omtenslotteafterondenennaarbinnentekijken.Telangzijnwijervanuitgegaandathetmetdatdraagvlakvoormolenswelgoedzat.Wezagenonszelfnietalsactorendiepermanentmoetenblijvenwerkenaanhetvergrotenvandraagvlakenhebeenaantalontwikkelingenbenoemdomhetdraagvlakteversterken.WijmarkerenvandaaghetafscheidvanderesterendedriepoldermolensinhetbezitvanhetHoogheemraadschap.Diemolensvindenbijonshunthuis.Onzemissiemonumenténwerktuig:molensinzogoedmogelijkestaatvanonderhouddoortegevenaanvolgendegeneraties.Alspoldermolensdieergoeduitzienenalswerktuigoptimaalhunfunctievoordereservebemalingkunnenuitoefenen,alsdatnodigis.(metdankvooradviezenvanG.H.Keunen)