ျမနမာႏငင၏ “ႀကးမားသည ႏငငေတာ လ႕ဝကခက”

ေကာကစမး-၂၀၁၅ ခႏစ၊ ေအာကတဘာလ

2 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

အဖြ႔အစညးေပါငးမားစြာႏင တစဦးတစေယာကခငးတ႔၏ အခနေပးမႈ၊ ဗဟသတႏင ကြမးကငမႈတ႔က ထညဝငျခငးမရဘ ဤအစရငခစာ ျဖစေပၚလာမညမဟတပါ။ အထးသျဖင အခကအလကမားေပးအပၿပး အကအညမား ေပးခသည ျမနမာႏငင၏ သတတြငးဝနႀကးဌာန၊ ျမနမာေကာကမကရတနာ ေရာငး၀ယေရးလပငနးႏင ျမနမာႏငင ေကာကမကရတနာ လပငနးရငမားအသငးက ကြၽႏပတ႔ ေကးဇးအထး တငရပါသည။ ထ႔အျပင ေကာကမကလပငနးအေပၚ ၎တ႔၏ အျမငမားႏင အခကအလကမား မေဝရန အခနေပးခၾကေသာ ကမၸဏမားကလညး ေကးဇးတငရပါသည။ ထကမၸဏမားတြင ကမၸဏႀကးမားျဖစေသာ ျမနမာစးပြားေရးဦးပငလမတက၊ ထးအပစ၊ ကေမၻာဇ၊ မကစျမနမာ၊ ျမနမာတေကာငးႏင ပတျမားနဂါးအပစတ႔အျပင ဖားကန႔တြင အေျခစကေသာ သတတြငးတးေဖာေရး လပငနးက တစႏငတစပင လပကငၾကသမားလညး ပါဝငပါသည။ ကမၸဏ၏ မတတမးမတရာမားက ဆနးစစေလလာရာ၌ Global Witness သည Open Corporates ႏင Open Knowledge Foundation ၏ အထးအဖးတနလေသာ ကညပပးမႈမားေၾကာင အကးမားစြာ ျဖစထြနးခရပါသည။

ေကာကစမးတးေဖာေရးလပငနး၏ သဘာဝပတဝနးကငက ထခကမႈႏင လေနမႈဘဝတ႔အေပၚ အကးသကေရာကမႈမားက ျပနလညသးသပရာ၌ ကခငျပညနယဖြ႔ၿဖးတးတကေရး ကြနရကအဖြ႔မ (KDNG) ေစတနာထကသနစြာျဖင မေဝထားသည သေတသနျပလပထားခကမားကလညး ဆြထတအသးျပႏငခသည။

အလားတပင Tom Kramer, Mathieu Pellerin, Bertil Lintner, Yeshua Moser-Puangswan ႏင Kevin Woods တ႔အပါအဝင ကြၽမးကငပညာရငမား၏ ပပးကညမႈကလညး ေကးဇး အထးတငရပါသည။

ေကးဇ းတငလ ႊာ

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 3

တနးေခာင

ျမနမာႏငင ေျမပႏင တရတႏငငရ ေကာကစမးေရာငးဝယေရးစငတာမား

4 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

အစရငခစာ အႏစခပi

၂၀၁၁ ခႏစမစတငကာ ျမနမာႏငငက တဆပေျပာငးလကပထားေသာ အစးရသည ရကစကေသာ စစအာဏာရငမား အပခပခသည အပယခႏငငတစခအား ႏငငေရးႏင စးပြားေရး ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပမည အရပသားအစးရအပခပေသာ ႏငငအျဖစ ေျပာငးလေနၿပ ျဖစေၾကာငး ကမၻာအား ေၾကညာခသည။ii

အေရးႀကးသညက႑အမားအျပားတြင အမနတကယပင ေျပာငးလမႈမား ရခေပသည။ မၾကာခဏ ကးကားၾကသည ဥပမာမားတြင ေဒၚေအာငဆနးစၾကညႏင အျခားႏငငေရး အကဥးသားမားအား လႊတေပးျခငး ႏင တငးရငးသား လကနကကငအဖြ႔မားႏင အစးရက ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမား ျပလပျခငးပင ျဖစသည။ သ႔ေသာ အျခားအေရးႀကးသည ေနရာမားတြငမ ျပျပငေျပာငးလေရးလပသမားအေနျဖင ဂရတစက ႀကးၾကပလပေဆာငမႈမား သပမရပါ။ အထးသျဖင ေကာကစမးက႑တြင ျဖစသည။

ဤအစရငခစာအတြက စးစမးေလလာမႈမား တစႏစေကာခန႔ ျပလပၿပးေနာက ကမၻာေပၚတြင အဖးအတနဆး ေကာကမကရတနာမားတြင ပါ၀ငေသာ ေကာကစမး အေရာငးအဝယျပလပမႈ အတြက ေဒၚလာသနး ေထာငေပါငးမားစြာက ယငးစစတပအသငးအ၀ငးမား၊ အေမရကနႏငငမ ပတဆ႔ထားေသာ မးယစရာဇာမား ႏင ယခငအတတတနးက လပပငခြငေပးခသညဟ အစးရမဆေနေသာ ခရနကမၸဏမားက မညသ႔ တငးကပစြာ ထနးခပထားေၾကာငးက ဤအစရငခစာတြင ပထမဆးအႀကမအျဖစ ေဖာျပထားသည။ အာဏာရငေဟာငး ဦးသနးေရႊႏင အျခားနာမညဆးျဖင ေကာၾကားေသာ ပဂၢလမား၏ မသားစဝငမား ပငဆငေသာ ကမၸဏ မားသည ႏငင၏

အဖးအတနဆး သဘာဝအရငးအျမစမားႏင ကမၻာေပၚတြင

အေကာငးဆး အရညအေသြးျဖင အေတာကပဆး ဆြမကဖြယရာ

ေကာကမကရတနာက စတႀကကေရြးယ၍ ၎တ႔အတြက

အျမတထတေနၾကသည။ ထ႔အျပင ဖားကန႔ ေကာကစမးတြငးမားရရာ

ကခငျပညနယရ တငးရငးသားမား သ႔မဟတ တစႏငငလးအတ

ငးအတာျဖငဆရလင ျမနမာျပညသျပညသားမားအတြကကမ

အလြနနညးသည အကးအျမတကသာ ျဖစေပၚ ေစသည။

ျမနမာႏငငသည သမငးတြငမည ေရြးေကာကပြတစခဆသ႔

ခဥးကပလာသကသ႔ ျမနမာႏငင၏ အနာဂတအတြက

ဤေတြ႕ရခကမား၏ အေရးပါမႈက ပႀကးခ႕ေျပာဖ႔ ခကပါသည။

ကြႏပတ႔၏ စစမးေမးျမနးမႈမားအရ ပြငလငးၿပး သာတညမရသည

အနာဂတကာလတစခတြင အမားဆး ဆးရႈးမႈႀကရမည

ေရေပၚဆလတနးစားမားသည ေကာကစမးက႑တြင တရားမ၀င

ရပေငြ အေျမာကအမားက အလြယတက ရရေနၾကသည။

ဤအခကေၾကာင ျပျပငေျပာငးလေရး ျပလပသမားႏင ၎တ႔၏

ႏငငတကာရ လပငနးဖကမားအေပၚ အေရးႀကးသည ေမးခြနးမား

ေမးရန ျဖစလာခသည။ ဤေကာကစမးလပငနးမ ရရေသာ

ေငြေၾကးမား ဘယေရာက သြားသနညး။ ထေငြေၾကးမားက

အမ၊ျခ၊ေျမ ေရာငးဝယမႈမား၊ ၿပငကားမားႏင ခမးနားႀကးကယသည

ပါတပြမားအတြက အသးျပေနပါသလား။ သ႔မဟတ ၎က ႏငငေရး

ရညရြယခကမားအတြက အသးခေနပါသလား။

ရးရာစဥဆက တရတနနးတြငး ေတာဝငမးႏြယတ႔ႏင ဆကစပၿပး သထားၾကသည ေကာကစမးသည တရတႏငငတြင ေရႊ ႏင ေငြထကကပင ပတနဖးထားၾကၿပး ပမမားျပားလာသည အလြနၾကြယဝခမးသာ သတ႔အတြက အဆငအတနး တစရပက ေဖာျပႏငေသာ သေကၤတတစခ ျဖစေနသည။ ၂၀၁၄ ခႏစတြင လ ၇ ဦးၾကား ေလလအၿပငဆြၿပးေနာက ေဂဒကေကာကစမး ၂၇ လးျဖင သကးထားသည လညဆြက ေဟာငေကာငတြင အေမရကနေဒၚလာ ၂၇.၄၄ သနး ျဖင စခနတင အျမငဆးေစးျဖင ေရာငးခခသည။(ဓါတပ - Tyrone Siu/Reuters/Corbis)

1 ဤစာတမးသည ရညလားသည အစရငခစာတစေစာငမ ထတႏႈတထားေသာ အစရငခစာ အႏစခပျဖစပါသည။ ဤစာတမးတြင ေဖာျပထားေသာ အဓကအခကမားအတြက ကးကားခကမားက ျပညစသည အစရငခစာက https://www.globalwitness.org/campaigns/myanmar/ တြငရယႏငပါသည။ ကးကားခကမားအားလးက၂၀၁၄ ႏင ၂၀၁၅ ခႏစတြင Global Witness မ ျပလပထားေသာ ေတြ႔ဆေမးျမနမႈမားအားလးထမ ထတႏႈတထားျခငးျဖစပါသည။

2 ‘ေကာကစမး’ ဟေသာ ေဝါဟာရသည ထငရားသည စကားလးႏစလးျဖစေသာ jadeite ႏင nephrite တ႔အတြက ေယဘယကေသာ အသးအႏႈနးတစချဖစသည။ Jadeite သည nephrite ထက ပရားပါးၿပး တနဖးပရသည။ ျမနမာႏငငသည jadeite က ထတလပရာ၌ ကမၻာေပၚတြင ထငရားသညႏငငတစႏငငျဖစၿပး အရညအေသြး အေကာငးဆး ေကာကစမးမားက ထတလပသည။

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 5

ေကာကစမးလပငနးရငတစဦး ေျပာသည “အစးရ၏ ႏငငေတာလ႕ဝကခကႀကး” တြင ပါ၀ငေနေသာ စစေပါငးပမာဏသည အၾသဖြယေကာငးေအာင မားျပားလသည။ ယခ အခနအထ ေကာကစမးက႑၏ တနဖးက ဆးျဖတရန မျဖစႏငေပ။ သ႔ေသာ သေတသနႏငသးသပခက အသစတစခအရ Global Witness က ခန႔မနးသညမာ တရတႏငင၏ သြငးကနအခကအလကမားအရ ၂၀၁၄ ခႏစတစႏစတညးပငလင အေမရကနေဒၚလာ ၁၂ ဘလယရေၾကာငး ညႊနျပထားၿပး လပငနးတစခလး၏ တနဖးမာ အေမရကနေဒၚလာ ၃၁ ဘလယခန႔ ျဖစသည။ ယငးကနးဂဏနးက ႏႈငးယဥျပရလင ယငးသည အစးရ၏ ကနးမာေရး အသးစရတ၏ ၄၆ ဆရၿပး တစႏငငလး၏ တရား၀င အသားတငကနထတလပမႈတနဖး (GDP) ၏ ၄၈% ရသည။

ရငးေနသညမာ ပြငလငး မတၿပး ေရရညအကးအတြက စမေဆာငရြကပါက ဤလပငနးသည ကခငျပညနယရ ျပညသမား၏ ကဇာတာက ေျပာငးလပစႏငၿပး ျမနမာတစႏငငလးတြင ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမား ျဖစေစရန တြနးအားေပးႏငမညျဖစသည။ ထသ႔ျဖစရမညအစား ကခငျပညနယရ ျပညသလထသည ၎တ႔၏ အသကေမြး၀မးေကာငးမႈလပငနးမား ေပာကကြယသြား ေနရသညက ျမငေတြ႔ေနရၿပး၊ ၎တ႔၏ တနဖးအရဆးပစၥညးမားကလညး အလအယက ထတယေနၾကသျဖင မမတ႔၏ ေျမမကႏာသြငျပငမားလညး တစတစ ေျပာငးလပကစးသြားေနရသညက ျမငေတြ႔ေနရသည။ လကနကႏင စကယႏယားမား အသးျပျခငးက တားဆးရန ႀကးစားေနသမားသည ၎တ႔၏ေျမယာမား သမးပကခရမႈ၊ ၿခမးေျခာကမႈ၊ အၾကမးဖကမႈတ႔ျဖင ရငဆငေနရစဥ ေကာကစမးတြငးမားရ အေျခအေနမားသညလညး အသကအႏရာယ ျဖစသညထ ဆးဆးရြားရြား ျဖစလာၾကသည။

“ ဖားကန႔ဟာ ကမၻာေပၚမာ အဖးအတနဆး ေနရာေတြထက တစချဖစပါတယ။ ဘာျဖစလ႔လ ဆေတာ ေနရာငယေလး တစေနရာကေန သနးေထာငန႔ခ ရေနတာပါ။ … ဒါေပမယ လနညးစေလးကပ

ဒအကးအျမတေတြက ရယခစားေနၾကပါတယ။” - ေဒသခအသငးအ၀ငးေခါငးေဆာင၊ ကခငျပညနယ

ျမနမာႏငင ေျမာကဘကပငး ကခငျပညနယသည ကမၻာေပၚတြင အႀကးဆးႏင အဖးအတနဆး ေကာကစမးမား ထြကရရာေဒသျဖစသည။ အမနတကယလအပေနေသာ ေဒသတြငး ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈမားက တြနးအားေပးေဆာငရြကရမညအစား၊ ထ႔အျပင သာမနလတနးစားမား အတြက အေျခခအေဆာကအအႏင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈမား တးတကေကာငးမြနေအာင ေဆာငရြကရမညအစား ယငးၾကြယဝခမးသာမႈမားက အငအားႀကးေသာ လနညးစ ေငြရငေၾကးရငတ႔က ၎တ႔၏အတထက ထညေနၾကသည။

“ေကာကစမးေတာငေတြဟာ ရကအနညးငယအတြငးမာပ ေပာကကြယသြားၾကတယ။”

- ေကာကစမးလပငနးရငတစဦး

အစးရမ လငစငထတေပးထားေသာ ကမၸဏမားသည လြနခေသာ ႏစမားအတြငး တးေဖာေရး လပငနးမားက တးခ႕ လပကငလာခၿပး ဖားကန႔ေဒသရ သဘာဝအရငးအျမစမားက အေျမာကအျမား ထတယသးစြရန စကယႏယားမားစြာက သြငးယလာခသည။(ဓါတပ - မငးေဇယာ)

6 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

ကခငျပညနယထမ ေျပာငးလရန ေတာငးဆသ

ဤသ႔ေသာ တရား မမတမႈမားသည ႏငငအတြငးရ အဆငးရဆးႏင တညၿငမမႈ မရဆး ေဒသမားအနက တစချဖစေသာ ဤေဒသထတြင ဆပအၾကြမႈမားႏင မေကနပမႈမားက ျဖစေပၚေစခပါသည။ ေကာကစမးလပငနးသည ဗဟအစးရႏင ကခငလြတလပေရးတပမေတာ/ကခငလြတလပေရး အဖြ႔ (KIA/KIO) တ႔ၾကား ျမနမာႏငင၏ အတငးမာဆး လကနကကင ပဋပကၡက ျဖစေပၚေစသညမာ ထငရားေပသည။ ၂၀၁၁ ခႏစတြင တကပြမား ျပနလညျဖစပြားမႈမစ၍ အသကေပါငးမားစြာ စေတးခရၿပး ျပညသလထေပါငး ၁၀၀,၀၀၀ ခန႔ အးမအမမျဖစခရေသာ စစပြအတြငး ႏစဖကစလးအတြက ရပေငြမားက ေကာကစမးလပငနးမ ထတလပေပးေနသည။

အေျခအေန ဆးရြားေနသကသ႔ ေျပာငးလရန အခြငအေရးမားလညး အမနတကယရေနပါသည။ အစးရတြငး ျပျပငေျပာငးလေရး ျပလပသမားသည အကငပကျခစားမႈက တကဖကေရး အတြက ႏငငတကာအဖြ႔အစညးတစချဖစေသာ သဘာဝ သယဇာတ အရငးအျမစမား ထတယမႈဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈ ေဖာေဆာငေရး အစအစဥ (EITI) တြငပါဝငရန ျမနမာႏငငအေနျဖင လကမတထးထားၿပးျဖစသည။ ထ႔အျပင KIA/KIO တ႔ျဖငလညး ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမား စတငေဆာငရြကေနၾကၿပျဖစသည။ ဤလပေဆာငခကမားသည

အလားအလာရေသာ လႈပရားမႈမားျဖစေသာလညး ႏငင၏ အေရးအႀကးဆး

သဘာဝ သယဇာတမားက စမခန႔ခြရန ပ၍ တာဝနယေသာ၊ တရားမတမႈ

ရေသာ စနစတစခ လအပေနမႈအား တကရကကငတြယေဆာငရြကမႈ

မျပလပပါက ႏစဖကစလးတြင အႏရာယမား ျဖစလာႏငသည။

အစးရက ေထာကပသည အေနာကႏငငအစးရမားသည အထးသျဖင

အေမရကနႏငငသည ဤေနရာတြင ပါဝငလပေဆာငရန အဓက

အခနးက႑တြင ရေပသည။ ဤအစရငခစာတြင နာမညႏငတကြ

ေဖာျပထားသည ပဂၢလမားအေပၚ ပတဆ႔မႈမားစြာ ျပလပထားသကသ႔

EITI လပငနးစဥတြငလညး အေရးပါသည အခနးက႑တြင ရသ

အေမရကနႏငငသည စစတပအတြငး သေဘာထားတငးမာသမားႏင

ခရနကမၸဏမားက ေကာကစမးလပငနး အတြငးမ ဆြထတႏငသည

ထးျခားသည အေျခအေနတစခက ပငဆငထားပါသည။

အေမရကနအေနျဖင ၎၏အေနအထားက အသးခၿပး

ေႏာငေႏးမေနဘ လပေဆာငသငသည အေၾကာငးျပခကက

ဤအစရငခစာတြင အတအက ေဖာျပထားပါသည။

၂၀၁၄ ခႏစ ေအာကတဘာလတြင ဖားကန႔ရ ေကာကစမးတြငးမားတညရရာၿမ ႕နယအတြငး ေနထငသ ၄၉၂၃ ဦးသည ေကာကစမးတးေဖာေရး ကမၸဏမား၏ အလြသးစားျပေနမႈက ရပဆငးေပးရန ေတာငးဆထားသည စာက လကမတေရးထးကာ ႏငငေတာ သမၼတ ဦးသနးစနထ ေပးပ႔ခပါသည။ အဆပါစာတြင ကမၸဏမား၏ လပေဆာငမႈေၾကာင သဘာဝပတဝနးကင ပကစးေစမႈမားႏင လေနမႈဘဝတ႔အေပၚ ထခကမႈမားက

အေသးစတေဖာျပထားပါသည။

“ဖားကန႔ေဒသရ ေကာကစမးတးေဖာေရးလပငနးမား၏ တစစတတစပငးအျဖစ ေကာကစမးတြငးလပကြကမားအတြက အရငးရငတခ ႕ကသာ လပပငခြင ခထားေပးခၿပး ေဒသခ တငးရငးသားအပစမားကမ မညသည ေကာကစမးလပကြကကမ လပပငခြင ခထားေပးချခငး မရေပ။ အခ ႕ကမၸဏမားသည တငးရငးသားအပစမားႏင ႏးႏြယေနၾကေသာလညး ထအပစမားသည အမညခသာျဖစၿပး ထကမၸဏမားက ႏငငျခားသားမားမ လႊမးမးေနၾကျခငးျဖစသည။”

“ေကာကစမးတးေဖာေရးကမၸဏမားသည ၎တ႔၏ စာခပသကတမး မကနဆးမ ေကာကစမးမား ပမရရႏငရနအတြက ေတာငမားႏင ေတာငကနးမားက မငးခြ၍ ရာေဖြေနၾကသည။ ၎တ႔သည ေရရညလပငနးစဥအျဖစ လပကငရမညထက ေရတလပကငၿပး အဖးထကတနေသာ ေကာကစမးမား တးေဖာကာ မမတ႔ ကယကးအတြကကသာ လပကငေဆာငရြက ေနၾကသည။ ထလပေဆာငခကေၾကာင ေဒသခမားအတြက ကနးမာေရးထခကေစသည ေဘးအႏရာယမား ၊ ထ႔အျပင ေရာဂါဘယမား သ႔မဟတ ေသဆးမႈမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ျဖစပြားေစသည။”

“ကမၸဏမားသည စနစတကျဖင ပတဝနးကငေနအထား မပကစးေအာင တးေဖာရမညအစား နကရႈငးေသာ တးေဖာမႈမားျပလပၿပး ေရေလာငကနမားျဖစေပၚလာေစသည။ ရလဒအျဖစ မးသညးထနစြာ ရြာသြနးသညအခါ ယငးေရေလာငတမမား ၿပကၾကသည။ ထ႔အျပင

ထေရေလာငတမမားက တစခါတစရတြင တမငရညရြယလက ဖကစးၾကၿပး ထသ႔လပေဆာငမႈေၾကာင ကြၽႏြားမားက ေသဆးေစကာ အးအမစညးစမမားကလညး ဆးရႈးေစသည။ သ႔ေသာ ထသ႔ေသာ အျဖစအပကမားအတြက ကမၸဏမားသည မညသညအခါကမ တာဝနယ ေဆာငရြကေပးျခငး မရေပ။”

“ကမၸဏမားမ အသးျပေသာ ဧရာမ စကယႏယားႀကးမားသည လမးမားေပၚတြင ပတဆ႔ေနၿပး မေတာတဆ ထခကမႈမား မၾကာခဏ ျဖစပြားေစသည။”

“အဖးထကတနေသာ ရငးျမစမား၊ တနဖးမျဖတႏငေသာ ေကာကမကရတနာမား၊ ေတာေတာငမားႏင ေရႊမားသည ကမၸဏမား၏ စကယႏယားမားျဖင တးေဖာမႈေၾကာင တျဖညးျဖညး ေပာကကြယလနးပါးျဖစေနေသာလညး ျပညသလထကမ ထသ႔ေဆာငရြကမႈမားမ အကးအျမတမား ရရျခငး မရေပ။ ဆန႔ကငဘကအေနျဖငသာ ကမၸဏမား၏ မငးခြေသာ လပငနးမားေၾကာင ေလထညစညမးမႈျဖစကာ ျပညသလထသည ကနးမာေရး ဆးရြားစြာ ထခကမႈ ခစားၾကရသညအျပင ေသဆးမႈပငလင ျဖစပြားေနသည။”

“ထကမၸဏမားအား ေကာကစမးလပကြကမား လပပငခြင ခေပးျခငးေၾကာင ေဒသချပညသမား၏ အးအမစညးစမမား လငျမနစြာ ေလာနညးသြားေစရသာမက ေဒသတြငးရ တနဖးရေသာ ေကာကစမးမားက ေပာကကြယေစကာ ေနာကလာမည မးဆကသစမားအတြက ဆးရြားေသာ ဂယကရကမႈမား ျဖစေပၚေစပါသည။”

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 7

သားသမးသးေယာကရၿပး ဖားကန႔ေဒသရ ေမာဆဇာတြင ၁၉၉၁ ခႏစကတညးက ေနထငလပကငသ မခငတစဦးမ စစအာဏာရငေဟာငးတစဦးျဖစသ ဦးသနးေရႊမသားစမ ပငဆငသည ေကာကစမး သတတးေဖာေရးကမၸဏျဖစေသာ ႀကငအျပညျပညဆငရာ ကမၸဏေၾကာင ထခကရမႈမားက ေဒသခ သေတသနျပလပသမားထ ထတေဖာ ေျပာျပခသည။

“၂၀၀၅ ခႏစအထ ေကာကစမးအေရာငးအဝယ အနညးအကဥးလပၿပးေတာ ကြနမမသားစအတြက ဝငေငြရာဖ႔ အခြငအေရးေကာငးေတြ ရခပါတယ။ ဒါေပမယ ဒကမၸဏေရာကလာၿပးေတာ ကြနမရ႕ အမကေန ထြကခြာေပးရမယဆတအေၾကာငး ေလာေၾကးအေနန႔ ကပ ၁၀ သနးက လကခေပးရမယဆတအေၾကာငး

ကြနမက ေျပာပါတယ။ ကြနမအေနန႔ လကမခခငေပမယ ေျမေကာတစကေတြန႔ ေရာကလာၿပးေတာ ကြနမအမက ဖကစးလကၾကပါတယ။ အဒအခနက မးတြငးဆေတာ ကြနမန႔ ကြနမမသားစ ေနစရာမခပါတယ။

တျခားသေတြလညး ဒလပါပ။ ၂၀၁၂ ခႏစမာေတာ ကမၸဏအေနန႔ လကရလပေဆာငေနတာေတြက ခဏ ရပထားရပါတယ၊ ကမၸဏပင နယေျမထမာ ေရမေဆးေကာကသမားေတြတးတ ေကာကစမးအနညးအကဥးက

အေရာငးအဝယလပဖ႔ ကြနမအတြကလမး အခြငအလမးေတြ ထပရခပါတယ။ ဒါေပမယ ၂၀၁၄ ခႏစမာ အဒရပတန႔ထားတာက ျပနရပသမးလကၿပးေတာ ရေတြက ေကာကတးသမားေတြက လကဖမးခပါတယ၊

ကမၸဏကေတာ ေနာကတစခါျပနၿပး ဒေန႔ရာက သတ႔အတြက အသးခဖ႔ ျပနေရာကလာခပါတယ။

ဖားကန႔ရ အလငအျမန ေကာကစမးတးေဖာမႈ လပငနးေတြ ေဘးက ဘ၀တစခ

ေရးရးစဥဆကကတညးက ေကာကစမးလပငနးျဖင အသကေမြးလာခေသာ ေဒသချပညသမားအား အစးရက လငစငထတေပးထားသည လပပငခြင ရရထားသမားက စနစတက ဖယထတလကၾကသည။ အခ ႕မာ ကမၸဏမားမ စြန႔ပစထားေသာ ေျမစာပမားထမ ေကာကစမးအစအနမားက ေကာကယၿပး အသကေမြးေနၾကရသည။ (ဓါတပ- မငးေဇယာ)

“[ေကာကစမးလပငနးကေန] ရရတ ပကဆေတြထကေန ၁% ေလာကကပ ကခငျပညနယအတြက ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ပညာေရးန႔ အေျခခအေဆာကအဦအတြက အသးခမယဆရငေတာင ကခငျပညနယက

အခလကရန႔ လးဝမတေအာင ျပလပႏငပါတယ။ ဒါေပမယ ဒကထြကတ အကးအျမတေတြအားလးက လကတစဆပစာေလာကပရတ လနညးစဆကဘ ေရာကေနတယ။”

- အဖြ႔အစညးေခါငးေဆာင၊ ကခငျပညနယ

8 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

ကမၸဏမားသည ေကာကစမးတးေဖာေရးမားက အရနျမႇငတင ေဆာငရြကလာသညအတြက အသကအးအမစညးစမမား ဆးရႈးမႈ ျဖစေစႏငသည ေျမၿပကမႈမားသညလညး တျဖညးျဖညး မားျပားလာသည။ ဤေနရာတြင မးသညးထနမႈေၾကာင ေျမပမား ၿပကမႈျဖစပြားခၿပး ၂၀၁၅ ခႏစ ဇနနဝါရလတြင အနညးဆး လေပါငး ၂၀ ခန႔ ေသဆးခရသည။ ဓါတပ- မငးေဇယာ

ဧရာမ စကယႏယားမားက ေကာကစမးကမၸဏမားမ အသးျပမႈေၾကာင ဖားကန႔ေဒသတြင ေနထင လပကငသမားအတြက ေန႔စဥ ၿခမးေျခာကမႈမား ျဖစေပၚေနသည။ ဤပတြင မခငတစဦးသည ကမၸဏ၏ စြန႔ပစ ေျမစာပတြင ေကာကစမးရာရငး မေတာတဆ ေသဆးခရေသာ သမ၏ ဒတယသား၏ ဓါတပက ကငေဆာငထားသည။ ဓါတပ- မငးေဇယာ

.

“ျပညနယတြငးရ သဘာဝရငးျမစမားက စမေဆာငရြကရန ကခငျပညနယအစးရတြင လပပငခြင ရရမည။ ထ႔အျပင ေဒသအစးရႏင ေဒသခ ျပညသမားသညလညး ထသ႔

စမေဆာငရြကမႈတြင ပါဝငရမည။” KDNG / ကခငျပညနယ သဘာဝရငးျမစမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ မဝါဒအေၾကာငး ေဆြးေႏြးခက စာတမး

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 9

ကခငျပညနယ ျမစႀကးနားတြင မးယစေဆးသးစြသတစဦး - ဘနးျဖႏင မသာဖကတမငးတ႔က အသးျပမႈသည ဖားကန႔ေဒသရ ေကာကစမးတးသမားအတြငး အလြနအမငး မားျပားေနေသာေၾကာင ေဒသချပညသမားမ ၎တ႔၏ အသငးအ၀ငးအတြငး မးယစေဆးဝါးမား ျဖန႔ျဖးေနသည အႏရာယက သသသာသာ တကဖကေနၾကပါသည။ (ဓါတပ- Adam Dean)

ကသတကရကျဖင ေကာကစမးမား ထတယေနျခငးသည ဖားကန႔ေဒသ၏ ပတဝနးကငက ဖကစးေနၿပး ေတာေတာငမားက ခငဝမးႀကးမား ျဖစသြားေအာင ျပလပကာ၊ ၎ေဒသ၏ သဘာဝ ေရကနမား၊ စမးေခာငးမားက ညစျငမးမႈ ျဖစေစသညအျပင ေတာမား ျပနးတးကာ ၂၀၁၄ ခႏစတြင ရကကးထားေသာ ဤပတြင ျပထားသညအတငး ေရႀကးေရလမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ (ဓါတပ- KDNG)

10 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

ဘယသေတြလ၊ သတ႔ေတြ ဘယေလာက ရယေနၾကသလ။

ႏစေပါငးမားစြာပင ျမနမာႏငင၏ ေကာကစမးက႑သည လ႕ဝကခကမားျဖင ျပညႏက ေနခသည။ သာမနလတနးစားမားသည မညသညကမၸဏမားက သတတြငး တးေဖာေရး လငစငမား ရယထားၾကသည၊ ထကမၸဏမား၏ ပငရငမားသည မညသမညဝါ ျဖစသည၊ လငစငမားက မညသ႔ ခြေဝခထားေပးသည၊ ၎တ႔၏ စာခပထတြင မညသ႔ေသာ စညးကမးခကမား ပါရသည၊ ၎တ႔က အစးရအား မညသညအရာမား ေပးကမးေနၾကသည၊ ၎တ႔က မညမ ထတလပေနၾကသည ဟေသာ အေျခခ အခကအလကမားကပင ရယႏငခြင မရၾကေပ။

ထအခကေၾကာငပင ေကာကစမးမား အလငစလတးေဖာေနျခငးမ မညသတ႔ အမနတကယ အကးအျမတရရေနၾကသည ဆသညအခကအေပၚ အာရစကႏငမႈ နညးေနၾကၿပး သ႔မဟတ ၎အခကသည ျပျပငေျပာငးလေရး ျပလပရန ႀကးစားရာ၌ မညသညအခနးက႑က ပါ၀ငေနသညက အနညးငယမသာ စတဝငစားႏငၾကသည။ ဤအစရငခစာသည အစးရက ေကာကစမးလပပငခြငမား ခထားေပးသည ကမၸဏမား၏ေနာကကြယရ အဓက ပါ၀င ပတသကေနၾကသမားက ပထမဆး အႀကမအျဖစ ရာေဖြေဖာထတၿပး ယငးအခကက ေျပာငးလရန ရညရြယထားပါသည။

ျမနမာႏငင၏ ေကာကစမးလပငနးအတြက လငစငခထားေပးသညစနစသည အကငပက ျခစားမႈမား ျပလပရနႏင ခရနတ႔အတြက အခြငအလမးဖြငေပးထားသည စနစျဖစသည။ အဓက လပပငခြငခေပးသည ေနရာမားသည ကခငျပညနယ ဖားကန႔ၿမ႕နယရ အစးရမ ထနးခပထားသည ေဒသမားတြင ျဖစၿပး အငအားႀကးမားသည ပဂၢလမားႏင ရာထးႀကးႀကး အရာရမားႏင ခတဆကထားသည ကမၸဏမားက မကႏာသာေပးထားေသာ ဗဟမ ထနးခပသညစနစျဖင လပကြကမားက ခထားေပးသညဟ ဤလပငနးအတြငးမ ပဂၢလအမားအျပားက ေျပာၾကသည။ ေကာကစမးလပငနးရငတစဦးက ေျပာျပရာတြင “[ေလလဆြတေနရာမာ] ထပပငးက ခပႀကးႀကးတစေယာက ပါဝငပတသကေနရငေတာ ေသခာတယ သတ႔ပ ေလလေအာငလမမယ”။

ယေန႔ေခတေကာကစမးအေရာငးအဝယမား ျပလပရာတြင ပါဝငေသာ ကြႏပတ႔စာရငးတြင ေဖာျပျခငးခရသတ႔သည ျမနမာႏငင၏ စစတပအပခပသည အေမာငမကဆးကာလမားထမ ပဂၢလမားပင ျဖစပရသည။ အာဏာရငေဟာငး ဦးသနးေရႊ၏ မသားစတြင ပါဝငသမားအျပင ေအာကပါပဂၢလတ႔လညး ပါဝငေပသည-

– အာဏာရပါတမ အဆငျမင ပဂၢလမား၊ အထးသျဖင -

• ေမြးျမေရး၊ ေရလပငနးႏင ေကးလကေဒသဖြ႕ၿဖးေရးဝနႀကးဌာန ဝနႀကး၊ ကခငျပညနယ တငးမးေဟာငး ဦးအနးျမင

• ျပညေထာငစၾကခငေရးႏင ဖြ႕ၿဖးေရးပါတ၏ အေထြေထြအတြငးေရးမးေဟာငး၊ ဗလခပေဟာငး ဦးေမာငေမာငသမး။

• လမႈဝနထမးကယဆယေရးႏင ျပနလညေနရာခထားေရးဝနႀကးဌာန ဒတယဝနႀကး၊ ဗလမးခပေဟာငး ဦးဘနးေဆြ၊

• ႏင ဆကသြယေရးႏငသတငးအခကအလက နညးပညာဝနႀကးဌာန ဒဝနႀကး၊ ဗလခပေဟာငး၊ ကာကြယေရးဝနႀကးဌာနတြင ကာကြယေရးပစၥညး ဝယယေရးဌာန၏ ညႊနၾကားေရးမးေဟာငးျဖစသ ဦးဝငးသနး။

၎ပဂၢလမားသည ေကာကစမးမေငြပမာဏအေျမာကအျမားရရေနေၾကာငး Global Witness ၏ သေတသနက ညႊနျပထားပါသည။ ဦးသနးေရႊ၊ ဦးေမာငေမာငသနး ႏင ဦးအနးျမငတ႔၏ မသားစမားသည လပပငခြငမားစြာကခပကငကာ ၎တ႔အားလးသည ၂၀၁၄ ေကာကစမးအေရာငးျပပြ (အစးရတရားဝငေကာကစမးအေရာငးျပပြ) တြင အခြနမေဆာငမ ေရာငးခေငြ ေဒၚလာသနး ၂၂၀ ႏင ၂၀၁၃ အေရာငးျပပြတြင အေမရကနေဒၚလာ ၆၇ သနးရရခၾကသည။ ဦးသနးေရႊမသားစပါဝငေနသညဟ Global Witness မယၾကညထားသည အျခားကမၸဏ တစခသည ၂၀၁၃ ႏင၂၀၁၄ အေရာငးျပပြႏစခေပါငးတြင ေဒၚလာသနး ၁၅၀ တနဖး ထပမေရာငးခနငခသည။ နငငတြင ေရြးေကာကပြကငးပရန နးကပလာျပ ျဖစသလ သေဘာထားတငးမာသမားသည ဂဏးဂဏကြအၾကမးဖကမႈမား ႏင ညစပတသည လညစားမႈမား ျဖစေစရန ရပေငြထတေပးလာႏငသညက စးရမသ တခ႕ ရေနခနတြင ျမနမာနငငသားမား အေနျဖင ေကာကစမးမ ရရေသာဝငေငြမား မညသညေနရာ ေရာကရသြားသညက အျမနဆးသရရန လေပသည။

အာဏာရငေဟာငး အျငမးစား ဗလခပမးႀကး သနးေရႊႏင ဆကစပေနေသာ ေကာကစမးကမၸဏမား၊ ကခငျပညနယ၏ တငးမးေဟာငးႏင ဝနႀကးျဖစသ ဦးအနးျမင၊ ဘနးရာဇာ ေဝဆးကနႏင Ever Winner ကမၸဏက ဦးစးေနသ ဦးအကေထြးတ႔သည ၂၀၁၄ ခႏစ အစးရ ေကာကစနးေရာငးခပြတစခတညး ကပငလင အခြနမေဆာငမ ေရာငးခရေငြသည အေမရကနေဒၚလာ သနးေပါငး ၄၃၀ ရေၾကာငး မတတမးတငခသည။

ဗလခပမးႀကးသနးေရႊ ဝနႀကး ဦးအနးျမင ေဝဆးကန ဦးအကေထြး

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 11

- ျမနမာႏငငစစတပ - တပမေတာသည ၎၏ ျမနမာစးပြားေရး

ဦးပငလမတက ႏင ျမနမာစးပြားေရးေကာပေရးရငးတ႔မ

တစဆင ေကာကစမးက႑တြင တရားဝင လပပငခြငမားက

ခပကငထားပါသည။ Global Witness ၏ ၂၀၁၄

ေကာကမကျပပြအေပၚ ေလလာဆနးစစခကအရ ၎ကမၸဏမားသည

အရညအေသြးအေကာငးဆးေကာကစမးကေရာငးခချပး

ပမးမတစကလဂရမလင ေဒၚလာ ၁၃,၀၀၀ ေကာ ေစးႏႈနးျဖင

ေရာငးခခသညဟ သရသည။ ၎တ႔အနက စစတပပငကမၸဏမား၏

တရားဝငျပပြမားမ ေရာငးခမႈပမာဏမာ ၂၀၁၄ တြင ေဒၚလာသနး

၁၈၀ ႏင ၂၀၁၃တြင ေဒၚလာသနး ၁၀၀ ရရခသည။ ထကမၸဏမားက

ကာကြယေရးဦးစးခပအတြက ျပငပဘတဂကရနပေငြအျဖစ

မတယထားၾကသည။ ေကာကစမးမရသညဘ႑ာေငြမားသည

ကခငလြတေျမာကေရးတပမေတာ/ ကခငလြတေျမာကေရးအဖြ႔

(KIA/KIO) ကတကခကမည စစတပ၏တကပြတြင

အေထာကအပ႔ျဖစေစလကရသညဟ ကခငျပညနယရလအမားစက

ယၾကည ထားၾကသည။

-‘ခရန’ ကမၸဏမား - ဦးသနးေရႊစစအစးရလကထကတြင ေပၚေပါက ၾကြယဝ လာခၾကေသာ ကမၸဏမားျဖစၿပး ေကာကစမးလပငနးတြင အဓက အခရာ ကလသည။ အထငရားဆးမာ ကးကန႔မးယစရာဇာ ေလာစစဟန တညေထာငသည ေအးရားေဝါလ လပငနးစႏင နပါတတစခရန ဦးေတဇ၏ ထးလပငနးစတ႔ျဖစၾကျပး ၎တ႔ႏစဦးစလးသည အေမရကနႏငင၏ အေရးယပတဆ႔မႈခထားရသမား ျဖစပါသည။ ပမထငရား ေသာလညး လသနညးေနသညကား ေကာကစမး တးေဖာေရးလပငနး ၁၂ ခ ပါဝငပရသည Ever Winner လပငနးစျဖစသည။ Ever Winner ကမၸဏမားသည ၂၀၁၄ခႏစတြင တရားဝင ေကာကမကျပပြ၌ ေရာငးခမႈ ေဒၚလာသနး ၁၉၀ ဝနးကငႏင ၂၀၁၃ တြင ေဒၚလာသနး ၁၂၀ ေကာ ရရခသည။ ၎ကမၸဏမား၏ ပငရငမားသည ျမနမာအၾကးဆးဘဏႏင KBZ လပငနးစေခါငးေဆာင ဦးေအာငကဝငး ႏင Skynet ျဂဟတစေလာငး တဗလပငနးမ မဒယာလပငနးရင ဦးေကာဝငးတ႔ အပါအဝင နငငေရးအရၾသဇာရသည လပငနးရငသေဌးႀကးမားႏင ပတသကဆကႏႊယသမား ျဖစသညဟ Global Witness သေတသနတြင ေဖာျပခသည။

ြစစတပမသားစမာ ေကာကစမးတးေဖာေရး ကမၸဏေတြသာမရရင ကနတသေတြက သတ႔က ကနထတပစၾကလမမယ။ အဒလကမၸဏမရတလက စနးျပးလ႔ ျမငၾကလမမယ။ သတ႔က

တနးတဆကဆမာမဟတဘး” - အရာရေဟာငးတစဦး

ေမြးျမေရးႏငေရလပငနးႏင ေကးလကေဒသဖြ႔ျဖးတးတကေရးဝနၾကး ဦးအနးျမငသည ယခငက ကခငျပညနယတြင ေျမာကပငးတငး တငးမး ဗလခပတစဦးအျဖစ တာဝနထမးေဆာငချပး ၂၀၁၄ ခႏစတြင လေတြက ပါးရကပစမညဟ လသရငၾကား ျခမးေျခာကစကားေျပာၾကားမႈႏင အစးရအား ဆန႔ကငသ မညသမဆ ေထာငခခရႏငသညဟ စကားတ႔ေၾကာင ၂၀၁၄ ခႏစတြင နာမညဆးျဖင ေကာၾကားခပါသည။ (ဓာတပ - DVB)

12 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

မးယစရာဇာမား - ေဝဆးကနသည အေမရကနအစးရက ေဒၚလာ၂ သနး ဆေၾကးေငြ ထတျခငး ခထားရသည “ဝ” ျပည ေသြးစညးညညြတေရး တပမေတာ /ပါတ (USWA/P) တငးရငးသားလကနကကငတပဖြ႔အား ကာလၾကာရညစြာ ဘ႑ာေရးေထာကပ႔ေပးေနသ မးယစရာဇာတစဦးျဖစပါသည။ သသည လကရ ျမနမာေကာကစမးလပငနးတြင လႊမးမးထားသည ကမၸဏလပငနးစတစခက ထနးခပထားသ ျဖစသညက ခငလသည အေထာကအထားမား ရေပသည။ ေဝဆးကနဦးစးေသာ ကမၸဏမားႏင တျခား UWSA/P အဆကအႏြယပဂၢလမားသည ၁၉၉၀ ခႏစမားကတညးက ေကာကစမးလပငနးတြင နာမညႀကးလပငနးရငမား ျဖစၾကပါသည။ အေမရကန၏ အေရးယပတဆ႔မႈေၾကာင ၂၀၀၀ ျပညႏစ အလယပငးတြင အေျခအေန အေျပာငးအလတခ႕ ျဖစေစခ ေသာလညး ယခခနတြင ေဝဆးကန၏ေကာကစမး လပငနးအတြက လ႕ဝက လပေဆာငေပးေနေသာ ကမၸဏ ၅ ခ ရေၾကာငး ကြႏပတ႔ယၾကညထားၿပး Global Witness ၏ စစမးမႈမားအရ အတညျပနငခသည။ ၎ကမၸဏမားက ၂၀၁၃ ႏင ၂၀၁၄ ခႏစ အစးရေကာကမကရတနာ အေရာငးျပပြမားတြင အခြနမေဆာငမတနဖး ေဒၚလာသနး ၁၀၀ ေရာငးခခေၾကာငး မတတမးရခပါသည။

ေကာကစမးအေရာငးအဝယတြင ဤကသ႔ တစသးပဂၢလႏင အဖြ႔အစညးမား ကယကယျပန႔ျပန႔ ပါဝငလာၾကျခငးသည ျမနမာနငငအတြက တညျငမေအးခမးျပး သာယာဝေျပာသည အနာဂတတညေဆာကေရးတြင ပါ၀ငေဆာငရြကေနသမားအတြက သတထားသငသည အခက ျဖစသည။ ဤကစၥမာ နငငေရးအရ စးရမရသည ကစၥရပတစခမသာ မဟတပါ။ ေကာကစမး က႑တြင လ႕ဝကမႈႏင အလြသးစားမႈ ရေနျခငးသည

နငငအတြငး လညပတေနသည တစကမၻာလးဆငရာ စးပြားေရးလပငနးမားအတြကလညး ျပနာၾကးမား ျဖစလာေစနငသည။

ဥပမာ-Coca-Cola Company ႏင Caterpillar Inc. တ႔ႏစခစလးႏင ပတသကသည နငငတြငး လပငနးဖကႏင တြဖကလပသမားအေၾကာငး မၾကာေသးမကမ အခကအလက သစမား ထြကေပၚလာခပါသည။ ဂဏနး ၇ လးပါ အကျဖတဆနးစစမႈမား ျပလပခေသာလညး Co-ca-Cola ကမၸဏအေနျဖင ယငး၏ ျပညတြငး လပငနးဖကသည စစတပပင ျမနမာစးပြားေရး ဦးပငကမၸဏ လမတကႏင ကာလရညၾကာလကတြခမႈႏင ေကာကစမးလပငနးအတြငးမ အကးအျမတ ရယမႈမားအေၾကာငး ရာေဖြ ေဖာထတႏငမႈ မရခပါ။ ေဖာရညမား ထတလပသညကမၸဏႀကးက “Coca-Co-la ကမၸဏအေနန႔ ကြနေတာတ႔ရ႕ ဖကစပလပငနးန႔ ျမနမာႏငငမာ လပကငေဆာငရြကမႈေတြႏင ပတသကၿပး အားလးသေအာင ပြငလငးျမငသာမႈ ရပါတယ။ အဒလပ ျမနမာႏငငမာ တာ၀နသသည ရငးႏးျမႇပႏမႈအတြက အေမရကနႏငငျခားေရးဌာနက သတမတထားတ အစရငခဖ႔ လအပခကေတြအတငး ျပညမ ေကာလြနဖ႔ ဆကလက လပကငသြားမာပါ” ဟ ေဖာျပထားသည။ တစခနတညးတြငပ Caterpillar ကမၸဏသည မးယစရာဇာ ေဝဆးကနမ ခပကင ထားသညဟ Global Witness မ ယဆထားသည ေကာကစမးလပငနးစတစခအတြက လ႕ဝကလပကငေပးေနသ တစဦးက နငင ၅ ခ ထကမနညးတြင ဧညချပစခသည။ ေမးခြနးမားက ေျဖၾကားရာ၌ ကမၸဏက ၎တ႔၏ သငတငေသာ လလျဖင စစေဆးအကျဖတမႈတြင Global Witness မ အမညေဖာျပထားေသာ ကမၸဏမားက ‘‘ပတဆ႔ခထားရသ တစဦး တစဖြ႔’’မ ပငဆငသည သ႔မဟတ ထနးခပသညဟ ေဖာျပမထားေၾကာငး ေျပာျပခသည။

“ဝ” ျပညေသြးစညးညညြတေရး တပမေတာ လကနကကငတပဖြ႔က ကာလရညၾကာ ေငြေၾကးေထာကပ႔သ နာမညၾကးမးယစရာဇာ ေဝဆးကနသည ဖားကန႔တြင အမားဆးလႊမးမးထားႏငသညဟ ယဆရေသာ ေကာကစမးကမၸဏမားအပစ၏ ေနာကကြယတြင ရေနသညဟ Global Witness ၏ သေတသနက ေဖာျပသည။

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 13

Caterpillar Inc. သည ဖားကန႔ မငးတြငးလပငနးအတြက လအပေသာ စကယႏယားမား ပပးေနသည နငငတကာကမၸဏမားအနက တစခ အပါအဝငျဖစပါသည။ ၎၏ ျပညတြငး အေရာငးကယစားလယမားသည အေမရကနႏငင၏ အေရးယပတဆ႔မႈက ခထားရေသာ မးယစရာဇာ ေဝဆးကနမ ထနးခပထားပရသည ကမၸဏအပစႏင ပတသကမႈရေနေၾကာငး Global Witness ၏ သေတသနျပလပမႈတြင ေဖာထတခသည။ (ဓါတပ- မငးေဇယာ)

ဖားကန႔သ႔သြားသည လမးမေပၚရ တတားေပၚတစခေပၚမ ေကာကစာတငတြင ေကာကစမးလပငနးစမားျဖစေသာ ရယဖယမလ ကမၸဏ လမတကႏင အေမရကနႏငငမ အေရးယ ပတဆ႔ထားေသာ ျမနမာစးပြားေရးဦးပငလမတက (MEHL) တ႔မ တညေဆာကထားေၾကာငး ေဖာျပထားသည။ Coca Cola ၏ အကျဖတ ဆနးစစခကျပလပမႈတြင ၎တ႔၏ ေဒသတြငး ဒါရကတာျဖစသ၏ ရယဖယမလတြင ပါဝငေနမႈ သ႔မဟတ ေကာကစမးကမၸဏ၏ ေရရည ေဆာငရြကေသာလပငနးတ႔သည MEHL ႏင ဆကႏြယေနမႈက ေဖာထတႏငျခငး မရခေပ။

14 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

ေကာကစမးႏင လကနကကင ပဋပကၡ

ေကာကစမးသည ကခငျပညနယတြငး ပဋပကၡႏင ခြျခားမရေအာင ဆကႏြယေနေသာအရာ ျဖစသည။ ၎တ႔၏အဆးဆးရနသမားမ ထနးခပထားသည လငစငရကမၸဏမားက ၎တ႔၏ သဘာဝအေမြအႏစမားက ဝါးမေနသညက ၾကညေနရသညမာ ကခင လမးမားအတြက တေငြ႔ေငြ႔ျဖစတညလာေသာမေကနပမႈ၏ အရငးခ ျဖစပါသည။ “ကယျခထကအသး ကယစားခြငမရ” ဆသကသ႔ ျဖစေနသညဟ တခ႕က ေျပာသည။ ဤသ႔ ေတြးျမငယဆခကမးသည အျမစတြယေနၿပျဖစသကသ႔ ဗဟအစးရ၏ အပခပမႈက ကခငလမးမားမ မယမၾကညျဖစလာေစေသာ၊ ေတာလနခခလာေစေသာ အမးသားေရးဝါဒ၏ အေရးၾကးသည အစတအပငးျဖစပါသည။ ေကာကစမးက႑ႏင ပဋပကၡျဖစမႈတ႔အၾကား ဆကႏြယေနသည အျခားအေၾကာငးရငးသးခမာ-• ေကာကစမးတြငးမားစြာ ပငဆငေသာ စစတပမသားစမားႏင

ကမၸဏမားသည သာတညမျငမးခမးေရး သေဘာတစာခပတစခ ခပဆသညအခါ ဆးရးနစနာႏငပါသည။ ၎တ႔တြင ဖားကန႔နယေျမက ဗဟအစးရမ ထနးခပနငသညအခန မေရာကမခငး တကပြက ဆကလကဆြဆန႔ထားနငရန ေငြေၾကးမကလးမား ရသကသ႔ နငငေရး အၾကအစညမား ရေနႏငသည။

• ကခငျပညနယရ တပမေတာအရာရမားသည ေကာကစမးလပငနးတြင ျခမးေျခာက ေငြညစျခငးျဖင ကယကးစးပြားရာေနႏငသညအတြက ၎တ႔၏တပအား နယေျမတြငး တာ၀နခထားေစရန အေၾကာငးျပခကလညး ရရေနၾကသည။ ေငြေၾကးကလညး ၎တ႔ထ ဆကလကစးဆငးေစသည။

• ေကာကစမးသည KIA/KIO အတြက ဝငေငြအဓက ရရရာ အရငးအျမစျဖစသည။ ထ႔ေၾကာင ေကာကစမးမ၀ငေငြမားက ထနးခပႏငရန တကပြဆငႏြျခငးသည ႏစဖကစလးအတြက မဟာဗဟာကသညဦးစားေပးမႈ ျဖစလာေစသည။

“ဒါေတြအားလးက ပဋပကၡျဖစေစတ အေၾကာငးရငးတစခ ျဖစပါတယ။ ဒါအျပင ဖားကန႔က ကမၻာေပၚမာ

အႀကးဆးေကာကစမးတြငး ေဒသျဖစတယဆတာ အစးရ သထားတအတြက ဒပဋပကၡက ေနာကလညး ဆကျဖစေနဦးမာပါ။

ေဒသခေတြအတြကေတာ ေကာကစမးက ျမငသာျမငရ မၾကငရေပါေလ”

- ေကာကစမးကမၸဏပငရင

ကခငျပညနယ၏ ေကာကစမးထြကရမႈမားက မညသတ႔က စမအပခပေနၿပး မညသတ႔ အကးအျမတမား ရရေနၾကသညဆသည ေမးခြနးက အဓပၸာယရရ ေျဖရငးခက ထတႏငျခငး မရသည ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခကသည အလြနတရာမ ၾကာရညခႏငဖြယ မရပါ။

ေဒသချပညသမားအား ေကာကစမးက႑မ စနစတက ဖယထတထားသည တရားမတျခငးမရသည စနစသည ကခငျပညနယအတြငး ပဋပကၡမား ျဖစေပၚေစၿပး KIA/KIO ႏင တပမေတာ [အစးရစစတပ] ႏစဖကစလးအေနျဖင ေကာကစမးက႑က ထနးခပခြင ရရေရးသည အဓကထားသည ဗဟာျဖစေနသည။

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 15

ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပရန အခြငအလမးမားႏင ျမနမာႏငင၏ ႏငငတကာ လပငနးဖကမား၏ အခနးက႑

ႏငငတကာမ လပငနးဖက အစးရမားသည ျမနမာႏငငရ ျပျပငေျပာငးလေရး လပငနးစဥက ပပးေပးရန အေျမာကအျမား ရငးႏးျမႇပႏထားၾကၿပး ျဖစသည။ ထသ႔ လပေဆာငျခငးသည မနကနေသာလညး အလရငမားအေနျဖင ၎တ႔၏ ႀကးပမးမႈမားသည ျမနမာျပညသမား အတြက အကးရလဒမား ျဖစေပၚေစရန ႏင ၎တ႔၏ ေခါငးေဆာငမားႏင ေႏြးေထြးေသာ ဆကဆမႈမား ရရေစရန လပေဆာငဖ႔ လအပသည။ ေကာကစမးလပငနးက ျပျပငေျပာငးလမႈ ျပလပျခငးသည အနာဂတအကအညမားကေဖးမရနအတြက စသတမတခကတစခအျဖစ အသးျပသငသည ကစၥရပမားထမ တစချဖစသည။ ယေန႔အခနအထ ျမနမာအစးရႏင ယငး၏ မတေဆြသစႏငငမားအၾကား ေဆြးေႏြးေျပာဆမႈမားတြင ေကာကစမးက႑ ပါဝငျခငး မရေသးေပ - ထအခကသည ထတေဖာေျပာဆရမည မကကြယျပခထားရေသာ လစဟာေနသည အခကတစခကျဖစသည။

၂၀၁၄ ခႏစတြင သမၼတအဘားမားသည “ျမနမာႏငငသာ ေအာငျမငေအာငလပႏငရင ကြ နေတာတ႔ အထး လကရာစရာမလတ လပငနးဖက အသစတစဦး ရသလ ျဖစလာမာပါ” ဟ ဆခသည။ အေမရကနအစးရ၏ ခဥးကပသညနညးလမးသည အဓကကမညမာ ေသခာေပသည။ လကေတြ႔တြင အေမရကနႏငငသည ျမနမာႏငင၏ ႏငငေရး ေျပာငးလမႈ အတြက ႏငငတကာဘကမ အဆးအျဖတေပးႏငသတစဦးျဖစၿပး ထအခကက ဝါရငတနႏင ေနျပညေတာ အစးရတ႔လညး သၾကသည။ အေမရကနသအမတမားက တငးရငးသား လနညးစမား၏ ရပငခြငမားက အခငအမာ ေျပာဆခၿပး ကခငျပညနယရ ပဋပကၡက

ေျဖရငးရန အျပသေဘာေဆာငသည အခနးက႑မ ပါဝငႏငရန ရာေဖြလပေဆာငေနသည။ ၎တ႔ အေနျဖင ေကာကစမးက႑တြင ျဖစပကေနမႈမားက အာရစကလပေဆာငရန အလြန အေရးႀကးေပသည။

အေမရကနႏင အျခားအလရငမားတြင ေကာကစမးက႑က လႊမးမးႏငသည အဓက လမးေၾကာငးသးခ ရေပသည။ EITI, ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမား ႏင အေရးယပတဆ႔မႈမား ျဖစသည။

“ေကာကစမးသည ကမၻာေပၚတြင ပြငလငးျမငသာမႈ အနညးဆးလပငနးျဖစသည။”

ေဒသခ အဖြ႔အစညးေခါငးေဆာင၊ ကခငျပညနယ

EITI

သမၼတဦးသနးစနလကထကတြင ျမနမာအစးရသည ေလာငစာဆ၊ သဘာ၀ဓာတေငြ႕ႏင သတတြငး တးေဖာေရးလပငနးမားက ဖြငေပးရနအတြက ႏငငတကာမ အသအမတျပ ထားသည သဘာဝ သယဇာတအရငးအျမစမား ထတယမႈဆငရာ ပြငလငးျမငသာမႈ ေဖာေဆာငေရး အစအစဥ (EITI) တြင ပါဝငရန လကမတထးခသညအတြက အေရးႀကးသည ေျခလမးက စတငလပေဆာငချခငး ျဖစသည။ အေမရကန၊ ယေက၊ ေနာေဝး၊ ၾသစေၾတးလႏင အေနာကဥေရာပ ႏငငမားသညလညး ၎လႈပရားေဆာငရြကမႈက အခငအမာ ပပးကည ေပးခၾကသည။ ေကာကစမးက႑တြင EITI က မညသ႔ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမည ဆသညမာ အစးရက ျပျပငေျပာငးလမႈမား ျပလပမညဟ ကတေပးထားခကအေပၚ အဓက စမးသပခကတစခ ျဖစေပလမမည။

အစးရအေနျဖင ၎၏ အေျခခစႏႈနးမားက ထထေရာကေရာက အေကာငအထညေဖာႏငလင EITI အေနျဖင တနဖးအရဆး သဘာဝရငးျမစမား ထတယသးစြသညလပငနးတြင လအပေနသည ပြငလငးျမငသာမႈရေစေရး ေဆာငရြကေပးႏငမညျဖစသည။ သ႔ေသာ ေဒသခမားကလညး အစးရသည ေကာကစမးက႑တြင ၎ကတေပးထားသညမားက ဆကလကထနးသမးမညလား ဆသညက ေမးခြနးထတေနခသည။

16 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

မညသညကမၸဏမားက ေကာကစမးတြငး လပပငခြငမားေပးထားၿပး ထကမၸဏမားက မညသတ႔က ပငဆငထနးခပသညဆသညက ျပညသတ႔ သရခြငရႏငရန EITI က စစဥေဆာငရြကေပးႏငသည။ ထ႔အျပင ထတလပလကသည ေကာကစမးပမာဏ၊ အခြနႏင ခငးေၾကးတ႔မ ရရသည ဘ႑ာေငြမား၊ ထ႔အျပင ႏငငပင လပငနးမားႏငဆကစပၿပး ရရသည ဘ႑ာေငြမားက ေဖာျပႏငသည။ အရပဘကအဖြ႕အစညးမား လပကငႏငေစရနအတြက ကာကြယရမည အခကမားႏငအတ ေပါငးစပထားေသာ ထအခကအလကတ႔က ထတျပနျခငးျဖင အကငပကျခစားမႈမားႏင ဘ႑ာေငြမားက တလြသးစားျပလပေနျခငး အတြက ကမၸဏမားႏင အရာရမားက ေဒသခလထအဖြ႔အစညးမားက တာ၀နခခငး ေစႏငသည။ ဆန႔ကငဘကအားျဖငဆလင ေကာကစမးလပငနးတြင အေရးေပၚအေျခအေန တစရပအျဖစ ထစမခက၏ အေျခခမမားက အသးမျပပါက အခြငအလမးမား ဆးရႈးသြား မညျဖစၿပး ျမနမာႏငငရ

“ဒါေၾကာင ဒ(EITI အေၾကာငး) ေဆြးေႏြပြမာ ပါဝငဖ႔ ေကာကစမးလပငနး ကယစားလယေတြက အစးရက ဖတမာ မဟတဘး။ အေၾကာငးကေတာ

အကငပကျခစားမႈန႔ စတပကစရာေတြ ေပၚထြကလာၿပး ကမၻာက အဒါေတြ သသြားမာက သတ႔က စးရမပါတယ။

- ေကာကစမးလပငနး ကယစားလယတစဦး

EITI ၏ ဂဏသကၡာလညး ဆးဆးရြားရြား ထခကသြားမညျဖစသည။ အျပသေဘာေဆာငသည လပရပမား ရေနၿပး ယငးတ႔သည ေမာလငမထားသည ေနရာမားမ ထြကေပၚလာျခငး ျဖစသည။ အခ ႕ေသာ အစးရအရာရမားသည ေကာကစမးက႑ ပမ ပြငလငးလာေစေရးအတြက ခးကးအားေပးထကသည စတဆႏၵမားရလာေၾကာငး စတငျပသလာၾကၿပး မဝါဒမားႏင ေဆာငရြကပမားအေၾကာငး အခကအလကမားက မေဝလာၾကသည။ အထးသျဖင ေကာကစမးတြငးမားက ထနးခပေနေသာ ကမၸဏမားျဖစသည။ ဤသ႔လပေဆာငျခငးသည ေကာကစမးႏင အျခား သဘာဝရငးျမစမား ထတယသးစြသည ကမၸဏမားက ထနးခပေနသညသမားသည မညသမညဝါျဖစေၾကာငး ထတျပနရန EITI ၏ ပနးတငသ႔ ေရာကရရန အေရးႀကးသည ပထမဆး ေျခလမးတစခ ျဖစေပသည။

အခ႕ေသာ ကမၸဏႀကးမားပငလင EITI အရ ထတျပနရန လအပသည အခကအလကမားက ထတေပးၿပးျဖစသည။ ကနဦးကာလအတြငး အၾသဖ႔ေကာငးေလာကေအာင ပြငလငးျမငသာမႈ ရသမာ ထးအပစျဖစၿပး ၎သည ျမနမာႏငငတြင အထငရားဆး ခရနတစဦးျဖစသည ဦးေတဇပငဆငသည ကမၸဏျဖစသည။ ၎ပငဆငသည ေကာကစမးတးေဖာမႈ လပကြကမား အေၾကာငးက အေစာလငဆး အခကအလကမား ေဖာထတခသည။ ၎၏ အေရာငးဝငေငြႏင EITI အေျခခစႏႈနးမားႏငအည ေကာကစမးက႑ လပကြကတစခခငးစအတြက ထမးေဆာင ခေသာ အခြနမားကပါ အေသးစတေဖာျပခသည။ အဓက ေကာကစမးတးေဖာေရး လပငနးမားက လပကငသ ပတျမားနဂါးအပစမာလညး ၎၏ ပငဆငမႈႏင ပတသကသည အခကအလကအခ႕က ေဖာထတခၿပး

အမညမား၊ ရယယာရငမား၏ မတပတငနပါတမား အပါအဝင ထပဂၢလတစဦးခငးစ၏ ေနာကေၾကာငး ရာဇဝငကပါ စစေဆးႏငသည အေသးစတ အခကအလကမားကပါ ေဖာျပခသည။

ျမနမာႏငငရ ေကာကစမးကမၸဏမားအေနျဖင လအပေသာ အေထာကအပမားႏင မကလးမား ရရေနသ၍ ပ၍ ပြငလငးျမငသာမႈရေစရန ၎တ႔အား ဟန႔တားေနသည အရာမား ရမညမဟတေတာေၾကာငး ဤအလငးေရာငေလးက ျပသေနေပသည။ ၂၀၁၆ ခႏစတြင ျမနမာႏငငသည ၎၏ ပထမဆး EITI အစရငခစာက ထတျပနမညျဖစၿပး အစးရအေနျဖင ေကာကစမးလပငနး လငစငမားတြငပါရေသာ သတမတခကမား၊ လငစငကငေဆာငသမား၊ ထတလပႏငမႈအဆငမားႏင ရရသည ဝငေငြမား အစရသည အဓကအခကအလကမားက အမားသေအာငျပလပျခငးျဖင ၎သည ပြငလငးျမငသာမႈ ရေရးအတြက ျပငးျပငးထနထန ေဆာငရြကေၾကာငး ျပသႏငသည အခြငအလမး ရေပမည။ ကမၻာဘဏႏင ယေကတ႔အပါအဝင အေမရကနႏင အျခားအလရငမားသည အဆပါ ရလဒက အေထာကအကျဖစေစရန ၎တ႔၏ ၾသဇာက အသးခသငသည။

ေကာကစမးတးေဖာရန ျမနမာႏငငအစးရမ လငစငခေပးထားေသာ ကမၸဏမားသည အစးရမ ဦးေဆာငကငးပေသာ ေကာကမကျပပြမားႏင တရတႏငငသ႔ တရားမဝင တကရက ေရာငးခမႈတ႔မတဆင ေဒၚလာသနးေထာငေပါငးမားစြာ ရရေနၾကသည။ သ႔ေသာ ထကမၸဏမားသည မညသညကမၸဏမားျဖစသည၊ ေကာကစမးမရရေသာ ဝငေငြသည မညသညေနရာသ႔ အမနတကယ ေရာကရသြားသည ဟသည အေျခခအခကအလကမားက ဖနးကြယထားဆျဖစသည။

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 17

ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမား

အျခားေသာ အလားအလာရသည အဓကပြငလငးလာမႈအခကမာ ဗဟအစးရႏင KIA/KIO တ႔အၾကား ၿငမးခမးေရး ေဆြးေႏြးပြမားပငျဖစသည။ EITI ႏငအတ အေမရကနႏင အျခား အေနာကႏငင အစးရမားသည ဤလပငနးစဥတြင အေျမာကအျမား ရငးႏးျမႇပႏထားၿပး ျဖစသည။ လကရ အေျခအေန၊ ေကာကစမးေလာက ႏင ကခငျပညနယရ လကနကကင ပဋပကၡတ႔၏ သမငးေၾကာငးက ၾကညျခငးအားျဖင အစးရႏင ၎၏ လပငနးဖကမားအေနျဖင ဤျပနာက ထပမ ေရာငလႊထားပါက ၿငမးခမးေရးစာခပသည ၾကာရညခမညမဟတေၾကာငး အသအမတျပရန လအပပါသည။ ခးကးဖြယေကာငးသညမာ ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြက ႀကးၾကပကြပကေနေသာ ဝနႀကးဦးေအာငမငးက ျမနမာႏငငအတြငးရ လကနကကင ပဋပကၡမားက ေျဖရငးရနသည ၾကြယဝခမးသာမႈမားက မေဝသးစြရနလအပေၾကာငး လသရငၾကား အေလးေပးေျပာဆခသည။ သ႔ေသာ ယေန႔အထ ကခငအေရးတြင ဤအေၾကာငးႏငစပလဥးၿပး အဓပၸါယရေသာ ေဆြးေႏြးမႈမး မရေသးေပ။

ကနဦးေျခလမးမားစတငရနအတြက အစးရႏင KIA/KIO တ႔တြင တာဝနရေနၿပး ေဒသချပညသမား၏ အသမားသညလညး ဤေဆြးေႏြးမႈတြင ပါ၀ငရန အလြန အေရးႀကးေပသည။ အနာဂတတြင သဘာဝသယဇာတအရငးအျမစမားက စမခန႔ခြရမည မဝါဒမား မညသ႔ ျဖစသငသညဆသညက ကခငတငးရငးသားလမႈအဖြ႔အစညးမားမ အၾကျပထားၿပး ကခငျပညနယ ဖြ႕ၿဖးတးတကေရး ကြနရကအပစမ လတတေလာ အဆျပထားေသာ ေကာကႏႈတခကက Global

Witness ၏ အစရငခစာ အျပညအစတြင ေနာကဆကတြအျဖစ ထညသြငးထားပါသည။ ပဋပကၡျဖစေနသည ႏစဘကစလးသည ဤအေျခခအတျမစမားအေပၚ အေရးတႀကး တညေဆာကသငၿပး ကခငျပညနယအတြငး အရပဘက အဖြ႕အစညး ေပါငးမားစြာျဖင တငပငေဆြးေႏြးကာ ေကာကစမးလပငနးအတြက ပငဆငမႈ ခြေ၀ျခငး၊ စမခန႔ခြမႈႏင ဝငေငြျဖန႔ေဝမႈ ပစသစ တစခအေၾကာငး စတငေဆြးေႏြး သငပါသည။

“ ‘ေအာကေျခမ အထကသ႔’ ဖြ႔ၿဖးတးတကေအာင ျပလပသည

လပငနးစဥတြင ဆးျဖတခကမားျပလပရာ၌ ေဒသချပညသမားက ပါဝငေစျခငးသည

ေဒသခ ျပညသမားအတြကလညး အကးအျမတျဖစထြနးေစသည။

ျပညသလထအေနျဖင ၎တ႔ပငဆငေသာ သဘာဝအရငးအျမစမားက စမခန႔ခြသည

လပငနးစဥတြင ပါဝငျခငး မရလင ႏငငေရးျပနာမား ပမေပၚေပါကလာၿပး

ႏငင၏ ၿငမးခမးေရးကလညး ထခကေစမည။”

KDNG/ကခငျပညနယ သဘာဝရငးျမစမား ဖြ႕ၿဖးတးတကေရးဆငရာ မဝါဒ ေဆြးေႏြးမႈစာတမး

၂၀၁၄ ခႏစ၊ ႏဝငဘာလတြင ဖားကန႔ ေကာကစမးေဒသမ ေဒသခ ၂၀၀၀ ခန႔သည အစးရမ လငစငခေပးေသာ ေကာကစမးတးေဖာေရးကမၸဏမား၏ အလြသးစားျပမႈအတြက ဆႏၵေဖာထတခၾကသည။ အခ႕က ကခငျပညနယရ ပဋပကၡက ေျဖရငးၿပးသညအထ ကမၸဏမား၏ လပငနးမားက ရပဆငးထားရန ေတာငးဆခသည။ (ဓါတပ- KDNG)

18 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

အေမရကနႏငင၏ အေရးယပတဆ႔မႈ

ၿငမးခမးေရးႏင EITI လပငနးစဥႏစခစလးသည အေနာကႏငငမား၏ လဒါနးေငြမားက ဆြေဆာငေနေပသည။ ဤအခကက ထေရာကေသာေျပာငးလမႈမားက တြနးအားေပးရန အလရငမားအတြက အထးအခြငအလမးမားပင ျဖစေသာလညး ျဖစလာႏငသည အႏရာယမာ အခ႕ေသာ အေနာကႏငငၿမ႕ေတာမားက ျမနမာႏငင၏ အျပသေဘာေဆာငသည ျပျပငေျပာငးလမႈမားက ထတေဖာေၾကညာရန ဆႏၵရေနၿပး ယငးျပျပငေျပာငးလမႈတြင ႀကေတြ႕ေနရေသာခကခသညျပနာမားကမ ဖးကြယထားႏငသည အႏရာယပင ျဖစသည။ ကခငျပညနယရ ပဋပကၡႏင ေကာကစမး က႑မားသညလညး ခကခေသာ ျပနာမား ျဖစသည။ မညသညက႑ကမ တမးေရာငျခငး၊ ေရာငလႊထားျခငး ျပလပႏငမည မဟတေပ။

အေမရကနႏငငသညလညး အေရးယပတဆ႔မႈမားလပႏငရန ထးျခားသည အေျခအေနတစရပ ပငဆငထားပါသည။ ေကာကစမးတငသြငးျခငးက တားျမစေသာ ၎၏ JADE ဥပေဒသည “ျမနမာႏငင၏ [ဦးသနးေရႊ]အစးရႏင ၎တ႔၏ လ႔အခြငအေရး ဆကလက ခးေဖာကေနျခငး၊ ဒမကေရစမကေသာ မဝါဒမားႏင စစတပပငးဆငရာ ေဆာငရြကမႈမားအတြက [ဘ႑ာေငြ ပပ႔းေပးသည] ၎အား ကညပပးေပးေနသမား”၏ လပရပမားက ရပတန႔ရန မလက ေရးဆြ ျပဌာနးထားျခငးျဖစသည။ ထသမားပငလင လကရ ေကာကစမး လပငနးတြင အဓက အကးခစားသမား ဆကျဖစေနသညက ကြႏပတ႔၏ စစမးစစေဆးမႈမားက ေဖာျပေနပါသည။ အေမရကနႏငင ဘ႑ာေရးဌာနမလညး “ခရန” မားအား အေရးယပတဆ႔မႈမား ျပလပၿပး မးယစရာဇာမားကလညး ပစမတထားၿပး အေရးယပတဆ႔မႈမား

လပထားသည။ သ႔ေသာ ထအပစမားသည ေကာကစမးလပငနး၏ ထပပငး၌ ရေနၾကသည။

အဆပါ အေရးယပတဆ႔မႈမားက ထာဝရ လပေဆာငေန၍ မသငေၾကာငး Global Witness အေနျဖင ယၾကညထားပါသည။ သ႔ေသာ မညသ႔ကမလညး အလငစလ ေျဖေလာေပးျခငး မျပလပသငေပ။ ထ႔အတ တငးကပေသာ အေရးယေဆာငရြကမႈမားက ရတတရက လးဝအကာအကြယ မေပးႏငေတာသည အေျခအေနက ေရာကရႏငေသာ ႀကးမားသည “ဖြင/ပတ” ခလတတစခကသ႔လညး မျပမသငေပ။ လကေဘးရးယားႏငင အေတြ႔အၾကအရ အေမရကနအစးရသည လပကင ေဆာငရြကရမည လပငနးစဥက ေသခာစြာ သထားၿပး ျဖစေသာေၾကာင ပဋပကၡျဖစပြားၿပးစ ႏငငမားတြင အေရးယပတဆ႔မႈမားက အတငးအတာ တစခအားျဖင ဆကလကထားျခငးသည လကနကကင အၾကမးဖကမႈမားႏင အကငပကျခစားမႈမားျဖင ပတမေနေသာ သဘာဝသယဇာတ အရငးအျမစ လပငနးမားက အဓပၸါယရရ ျပျပငေျပာငးလမႈမား လပေဆာငရန အေကာငးဆး အာမခ တစခေပးႏငသညက သရထားၾကပါသည။ အေမရကနႏငင၊ အျခားႏငငအစးရမားႏင ႏငငတကာ အလရငမား၊ ႏင ျမနမာႏငငရ ၎တ႔၏ ျပျပငေျပာငးလေရးသမားမားအတြက အခြငအလမးတစရပမာ အေရးယေဆာငရြကမႈမားႏင သမငးမတတငမားက သေဘာတရနပငျဖစသည။ ယငးမာ ေကာကစမးလပငနးသည ပ၍ ပြငလငးလာၿပး အကးအျမတမားက ပ၍ ညညမမ မေဝလာသညႏငအမ အေရးယ ပတဆ႔မႈ မားကလညး ေလာခရမညဟေသာ အခကမားက သေဘာတရန ျဖစသည။ ဤသ႔ တတကက လပကငေဆာငရြကမႈမားတြင ထညသြငးသငသညအခကမားက ေအာကပါ အၾကျပခကက႑တြင ေဖာျပထားပါသည။

ျမနမာႏငငသည သမၼတအဘားမား အစးရ၏ ႏငငျခားမဝါဒ ေအာငျမငမႈ တစခ ဟတမဟတက ၾကညရမညအခနျဖစေသာလညး အေမရကနအေနျဖင ပမပြငလငးျမငသာမႈရၿပး ေကာကစမးက႑တြင ပမ တရားမတေသာ ခဥးကပနညးက ပပးေပးရန ၎၏ လႊမးမးမႈက အသးျပပါက ၿငမးခမးေရးတညေဆာကႏငရနအတြက အေရးႀကးသည အပငးက ျဖစေပၚေစမညျဖစသည။

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 19

အၾကျပခကမား

ျပညေထာငစသမၼတ ျမနမာႏငငေတာအစးရ အတြက

• ႏစဦးႏစဘကနားလညမႈျဖင ျပလပမည ၿငမးခမးေရး သေဘာတညခက၏ တစစတတစပငးအျဖစ ေကာကစမးႏင အျခား သဘာဝသယဇာတမားႏငပတသကၿပး ပငဆငမႈ၊ စမအပခပမႈႏင ဝငေငြခြေဝမႈ အစအမသစမားက KIA/KIO ႏင ေဒသခအရပဘကအဖြ႕အစညးမားႏင ပးေပါငးၿပး ကခငျပညနယအတြက အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကပါ။ ဤစစဥေဆာငရြကမႈမားသည ေဒသခမားႏင ႏငငသားအားလး၏ လမႈေရးႏင စးပြားေရးအကးအျမတမားက ပမျဖစထြနးေစေၾကာငး ေသခာေစသငၿပး လကရႏင အနာဂတ မးဆကသစမားအတြက လအပခကမားကလညး ထညသြငး စဥးစားရမည။

• ေကာကစမးက႑တြင EITI ၏ အေကာငအထညေဖာေဆာငရြကမႈမားက ဦးစားေပးလပေဆာငေပးပါ။ အလားတပင အခကအလကမားက အမားသေစရန ထတျပနျခငး၊ ေကာကစမးလပငနးလငစငအတြက ေလလဆြသည လပငနးစဥမား၊ လကရ လငစငရရထားသမား၏ စာရငး၊ ၎တ႔ကငေဆာငထားသည လငစငမား၊

ေကာကစမး ထြကရမႈ ပမာဏ၊ ေကာကစမးလပငနးမားမ ရရသည အစးရ၏ ဝငေငြမား (စမကနးအလက အေသးစတေဖာျပရန)၊ ႏငငပင လပငနး၏ အစးရ ရယယာမားမ ရရသည ဝငေငြမား အပါအဝင ေကာကစမးလပငနးမ ရရေသာ အျခားဝငေငြမား၊ (သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈေရး အကာအကြယမားအပါအဝင) စာခပအျပညအစႏင လငစငတြင ပါရေသာ သတမတခကမား ႏင ႏငငပငလပငနးမားႏင စမေဆာငရြကမႈမားက ထတျပနပါ။

• EITI ၏ အၾကျပခကမားအရ ေကာကစမးတြငးလပပငခြင ရရထားသမားႏင လပကငခြငရရရန ေလလဆြသည ကမၸဏမားသည ၎တ႔က ပငဆငသမား ႏင/သ႔မဟတ ထနးခပသမား (ေနာကဆး အကးအျမတခစားသ ပငရငမား) သည မညသမညဝါ ျဖစေၾကာငး အမားသေစရန ထတျပနဖ႔ လအပသည။ ထ႔အျပင အစးရအရာရမား (ယခင သ႔မဟတ ယခ)တ႔ႏင ဆကႏြယေနသမား က ေဖာထတျခငး၊ ယခငက အကငပကျခစား ခမႈမား၊ သ႔မဟတ သဘာဝပတဝနးကင သ႔မဟတ လ႔အခြငအေရး အလြသးစားျပမႈမား ႏင ယငးတ႔က မညသ႔ ကငတြယေျဖရငးခသညဆသည အေသးစတအခကအလကမားက ေဖာထတရန လအပသည။

• အထကပါ ေဖာျပထားသည EITI ၏ ျပဌာနးခကမားက သတတြငး တးေဖာေရး၊ ေကာကမကရတနာႏင ေကာကစမးက႑က လႊမးမးသည အျခားဥပေဒသစမားတြင ပါ၀ငရန လအပခကတစခအျဖစ ထညသြငးပါ။

ျမနမာႏငင၏ အဖးအတနဆး သဘာဝသယဇာတက႑တြင ျပျပငေျပာငးလမႈ ျပလပရာ၌ ပပးေပးရန ျမနမာႏငင၏ ႏငငတကာလပငနးဖကမားတြင အခြငအလမးမား ရေနၾကသည။ သ႔မသာ ၎သည ျပညသလထအတြက အကးအျမတျဖစေစမညျဖစကာ ေရရည တညတမည ဖြ႔ျဖးတးတကမႈက ျဖစေပၚေစမည။(ဓါတပ- မငးေဇယာ)

20 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

ဤအစရငခစာတြင ရညညႊနးထားေသာ ေကာကမကအမးအစားမာ jadeite ျဖစေသာလညး ကြၽႏပတ႔သည ဤစာတမးတစေလာကလးတြင ေကာကစမးဟ၍ သးႏႈနးထားပါသည။

• ေကာကစမးလပငနးမားအတြက ေလလဆြသညလပငနးစဥမား ပြငလငးၿပး တရားမတမႈ ရေစရန ကခငႏင ျမနမာ အရပဘက အဖြ႕အစညးမားႏင တငပငေဆြးေႏြး၍ ခကခငး ျပနသးသပျခငးႏင ျပငဆငျခငးက လပေဆာငေပးပါ။ ဤလပေဆာငခကတြင ေလလဆြသမားသည မညသမညဝါျဖစေၾကာငးက ၎တ႔၏ မတတမးမားႏငတကြ ထညသြငးရမည အကးစးပြားခငး ေရာယကမႈမားႏင အကငပကျခစားမႈမားမ အကာအကြယေပးမႈမား ထငထငရားရား ပါဝငသငသည။iii

• ျမနမာႏငင၏ ကမၸဏမတပတငမားရ ကမၸဏ ရယယာရငမား၏ အေသးစတ အခကအလကမားက ျပနလညထညသြငးၿပး ကမၸဏမား၏ ေနာကဆး ပငဆငသဆငရာ အခကအလကမားက ထတျပနျခငးက ေဆာငရြကေပးပါ။

• ႏငငပငလပငနးမား၏ စာရငးမား (စစတပမ တစစတတစပငးျဖစေစ၊ အားလးျဖစေစ ပငဆငေသာလပငနးမား အပါအဝင) ႏင ေကာကစမးလပငနးမ ရရသည ဝငေငြ အေသးစတမားက လြတလပစြာျဖင စာရငးစစၿပး ထတျပနေၾကညာရန ႏငငေတာအစးရထ ေပးပ႔ေပးပါ။

• ေဒသချပညသမားအေနျဖင ေကာကစမးက႑မ ရရေသာ ေငြေၾကးမား မညသညေနရာတြင အဆးသတေရာကရသြားသညက သရႏငရန အစးရ၏ အသးစရတမားက အေသးစတ တစခခငးစ ထတျပနေၾကညာပါ။

• EITI ၏ အရပဘက အဖြ႕အစညး ကင၀တစႏႈနးမား ႏင ကကညေစရန၊ ႏင အရပဘက အဖြ႕အစညးမားႏင မဒယာတ႔သည ရပပငးဆငရာ၊ ဥပေဒပငးဆငရာ သ႔မဟတ အျခား ပစျဖင တနျပနဒဏခတခရမညက ေၾကာကရြ႕ရနမလပ ေကာကစမးက႑ရ စမခန႔ခြမႈအပငးႏင လပေဆာငမႈအပငးမားအား အစးရႏင ကမၸဏမားက တာ၀နယခငးႏငေစရန တညဆဥပေဒမားက ျပနလညသးသပျခငး ႏင ျပငဆငျခငးက ေဆာငရြကပါ။

• ပဂၢလက က႑၊ ေဒသခအစးရ၊ အရပဘက အဖြ႕အစညးတ႔မ ကညမႈျဖင ေကာကစမးက႑ရ အခြနမားက ရငးလငးေဖာထတျခငး ႏင အထးသျဖင မငးတြငးမားတြင အခြနေရာငလႊေနမႈမားအား ေလာခရန ဝငေငြမား တစစတစစညးထ ေကာကခသညစနစက အားျဖညေပးပါ။

• စစတပ၊ ရ၊ အစးရအရာရမားႏင ကမၸဏမားပါဝငေသာ ေကာကစမးက႑ႏင ဆကႏြယသည အကငပကျခစားမႈမားက စစမးျခငး၊ ျပစမႈကးလြနသမားက တရားစြဆျခငး ႏင ထသ႔ေဆာငရြကရန အမန႔ေပးေစခငးသမားကပါ ထညသြငးတရားစြဆပါ။

• အကငပကျခစားမႈျဖင ရယထားေသာ၊ သ႔မဟတ ဥပေဒက ခးေဖာကေသာ၊ သ႔မဟတ လ႔အခြငအေရး သ႔မဟတ သဘာဝပတဝနးကငတ႔က အလြသးစားျပသတ႔၏ ေကာကစမးတြငး တးေဖာေရးလငစငမားက ပယဖကပါ။

• ေကာကစမးက႑က လႊမးမးထားေသာ ဥပေဒမား၊ စညးမဥးမားႏင မဝါဒမား၊ ေကာကစမးတြငး လပပငခြငရရသမားအတြက လငစငပါ စညးကမးသတမတခကမားႏင စာခပမားက ျပနသးသပျခငးႏင ျပငဆငျခငး။ ထစာခပမားတြင ႏငငတကာ၏ အေျခခစႏႈနးမားႏငအည သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဘဝအတြက အကာအကြယမားက ထညသြငးေၾကာငး

ေသခာေစရမည။ စႏႈနးမားတြင ပါဝငသညမားမာ - စးပြားေရးလပငနးႏင လ႔အခြငအေရးတ႔အတြက ကသမဂၢ လ႔အခြငအေရးေကာငစ၏ လမးညႊန အေျခခမမား၊ လျခေရးႏင လ႔အခြငအေရးတ႔ႏင ပတသကေသာ မမသေဘာဆႏၵအေလာက ေဆာငရြကရမည အေျခခမမား၊ အျပညျပညဆငရာဘ႑ာေရးေကာပေရးရငး၏ ေရရည ဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက မေဘာင၊ ႏင သတတြငးႏင သတမား တးေဖာေရးအတြက ႏငငတကာေကာငစ၏ ေရရညဖြ႕ျဖးတးတကေစေရး အေျခခမမား ပါ၀ငရမည။ အျခားအေရးယ ေဆာငရြကမႈမားတြင နစနာမႈအတြက ေလာေၾကးေပးသည အစအစဥမားက ထညသြငးသငသည။ ကခငျပညနယအတြငး လထႏင ေဆြးေႏြးမႈမား ျပလပၿပး သေဘာတညထားသညအတငး သဘာဝပတဝနးကငႏင လမႈဘဝ ကာကြယေရးလအပခကမားက လကနာရန ပကကြကသည ကမၸဏမားအတြက ထေရာကေသာ အျပစေပးအေရးယမႈမားျဖငအတ ထညသြငးသငသည။

• သဘာပတဝနးကင ႏင လမႈဘဝကာကြယမႈမားက အျမနဆးႏင အျပညအဝ အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကပါ။ လြတလပေသာ ေစာငၾကညေလလာေရးအဖြ႕တစခ တညေထာငျပး စညးကမးခးေဖာကမႈမားႏင ၎တ႔က မညသ႔ေျဖရငးခ႔ေၾကာငး ပမနထတျပနေပးပါ။

• စစတပ၊ ရႏင အျခားလျခေရးဆငရာ ဝနေဆာငမႈမား ေပးသည အဖြ႔အစညးမား၊ ၎တ႔၏ သကဆငရာ တာဝနထမးေဆာငေနေသာ အရာရမားအား ကမၸဏမား တညေထာငျခငး၊ လပငနးလပကငျခငး သ႔မဟတ ကမၸဏမား၏ ပငဆငမႈအေပၚ မမအကးအျမတ ရယျခငးတ႔က တားျမစထားသည ဥပေဒမားက ျပ႒ာနးပါ။

အလရင အစးရမား၊ ႏငတကာဘ႑ာေရးအဖြ႕အစညးမား ႏင ျမနမာအစးရ၏ အျခားလပငနးဖကမားအတြက -

• ျမနမာအစးရအေပၚ ေငြေၾကးေထာကပ႔ျခငးႏင အျခားကညမႈမား လပေဆာငေပးပါ။ (အေမရကနအတြကဆလင) အထကပါျပျပငေျပာငးလမႈမား လပေဆာငျခငးႏင ခတဆကၿပး အေရးယပတဆ႔မႈမားက ဖယရားေပးပါ။

• ေကာကစမးလပငနးက႑ ျပျပငေျပာငးလမႈမားႏင ပတသက၍ EITI က အေကာင အထညေဖာရန အစးရ၏ ၾကးပမးခကမား ႏင သဘာဝသယဇာတစမခန႔ခြေရးတြင EITI ၏ စညးမဥးမားက ဥပေဒအတြငး ထညသြငးနငေရး ၾကးပမးမႈမားအတြက အစးရက နညးပညာ အကအညေပးပါ။

• ျငမးခမးေရးသေဘာတညခက တစစတတစပငးအျဖစ ေကာကစမးႏင အျခားသယဇာတ ပစၥညးမား ပငဆငမႈ၊ စမခန႔ခြေရး၊ ႏင ၀ငေငြခြေ၀ျခငး အစအမသစမားအတြက အစးရ၊ KIA/KIO ႏင ကခငအရပဘကအဖြ႕အစညးမားအား နညးပညာ အကအညေပးပါ။

• သဘာဝသယဇာတမား စမခန႔ခြေရးတြင ေျဖရငးလပေဆာငနငစြမး တးတကေစရန ၾကးပမးေနေသာ

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 21

ကခငျပညနယႏင ျမနမာနငငအႏ႔အျပားမ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားအား ေငြေရးေၾကးေရးပငး ႏင ႏငငေရးဆငရာ အားေပးကညမႈမား ျပလပပါ။

KIA/KIO အတြက -

• KIA/KIO ၏ အခြနစနစ၊ အသးစရတ ႏင ၾကးၾကပမႈ အေသးစတအေၾကာငးအရာမား အပါအဝင EITI ၏ လပငနးစဥႏငအည KIA/KIO အာဏာပငမား၏ ေကာကစမးက႑ စမခန႔ခြမႈဆငရာ အခကအလကမားက ထတျပနေပးပါ။

• ကခငျပညနယရ အမးမးေသာ အရပဘကအဖြ႔အစညးမားထမ အႀကဥာဏမားႏငအတ ျပညေထာငစစနစတစခေအာကတြင ကခငျပညနယအေနျဖင ေကာကစမးက႑က မညသ႔ စမခနခြမညဆသည မဝါဒ အဆျပခကမားက ေရးဆြပါ။

• KIA/KIO အရာရမား ပါဝငပတသကေနသည ေကာကစမးႏင ပတသကေသာ အကငပကျခစားမႈက စစေဆး၍ တရားခမားက တရားစြပါ။ ေစခငးသည တာ၀နရ သမားကလညး တာ၀နခခငးပါ။

ေကာကစမးတးေဖာေရး ႏင ေရာငးဝယေရးကမၸဏမားအတြက -

• EITI သတမတမားႏငအည အခကအလကမား ထတျပနပါ။ ယငးအခကအလကမားတြင (စမကနးအလက အေသးစတ ခြျပထားေသာ) ေကာကစမး လပပငခြငရရသမားက အစးရဆသ႔ ေပးေဆာငသည အခြနေငြ ႏင အျခားေပးသြငးမႈမား၊ ပငဆငသမား သ႔မဟတ ထနးခပထားသမား၏ (အမးသားမတပတငအမတမားအပါအဝင) အမညႏင အေထာကအထား အခကအလကမား၊ ႏင ေကာကစမးတးေဖာခြငစာခပ ႏင လငစငသကတမး (ပတဝနးကင သ႔မဟတ လမႈဘဝဆငရာ အခကအလကမား) ပါဝငပါသည။

စစတပကမၸဏမား အပါအဝင ႏငငပငလပငနးမားသည EITI ႏငအည ေကာကစမး တးေဖာေရးတြင ေရာငး၀ယေရးတြင ၎တ႔၏ပါ၀ငပငဆငမႈမား ႏင အစးရ၏ အျခားဌာနခြမားထသ႔ ေငြလႊေျပာငးမႈမားက ထတေဖာ ျပသသငပါသည။

• ရႏငျပးျဖစေသာ တးေဖာေရးလပငနးမားတြင သဘာဝပတဝနးကင၊ လမႈဘဝ၊ လ႔အခြငအေရးႏင အလပသမားအခြငအေရးတ႔တြင နငငႏင နငငတကာ ဥပေဒမားက ခးေဖာကပါက ခကခငး စစေဆးျပး လပငနးမားက ရပတန႔ရမည။

• ကလသမဂၢ လ႔အခြငအေရးေကာငစ၏ စးပြားေရးႏင လ႔အခြငအေရးဆငရာ လမးညႊနခက စညးမဥးမား၊ လျခေရးႏင လ႔အခြငအေရးတ႔ႏင ပတသကေသာ မမသေဘာဆႏၵ အေလာက ေဆာငရြကရမည အေျခခမမား၊ ၊ ေရရညဖြ႕ၿဖးတးတကမႈအတြက မေဘာင ႏင သတတြငးႏင သတဆငရာ ေရရညဖြ႔ျဖးတးတကေရး အေျခခမမား အပါအဝင နငငတကာစခနစညႊနးမားႏငအည ေကာကစမးတးေဖာေရးလပငနး၏ ပတဝနးကင၊ လမႈဘဝႏင လအခြငအေရး ထခကနစနာေစမႈတ႔က ေလာနညးေစရန မဝါဒႏင လပငနးစဥမား ေရးဆြ အေကာငအထညေဖာပါ။

ျမနမာနငငအတြငး လကရ သ႔မဟတ ေနာငျဖစလာနငသည နငငတကာ ရငးႏးျမပႏသမားအတြက -

• ေကာကမကရတနာက႑တြင ရႏငျပးသား သ႔မဟတ ဤက႑ႏင ဆကႏႊယလပကငရန အလားအလာရသည ျပညတြငးလပငနးဖကမားႏငပတသကၿပး အထး လ႔လ၀ရယ စကထတ၍ လပေဆာငပါ။

• ျပညတြငးလပငနးမားတြင ရယယာမား ပငဆငသ ႏင/သ႔မဟတ ခပကငထားသ လပဂၢလ အားလး၏ အမညမားႏင အမးသားမတပတငအမတမားက ၎တ႔၏ ေနာကခ ကယေရး အခကအလကမားႏငအတ ထတျပနပါ။

22 ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး”

နမးေမာ၊ ဖားကန႔အနး Ever Winner မ လပကငေနေသာ ေကာကစမးတြငးလပငနးတစခ ျဖစသည။ Ever Winner အပစသည လပငနးပငးတြင အငအားအႀကးမားဆး အပစထတြင တစခအပါအဝငျဖစၿပး ႏငငေရးအရ လႊမးမးေနေသာ ေရေပၚဆလတနးစားမားႏင ခတဆကေနသည။ အပစ၏ မရငးပငရငမားႏင လပငနးေဆာငရြကမႈမားက ဖးကြယထားဆျဖစသည။ ဓါတပ- မငးေဇယာ

ေကာကစမး- ျ မနမာႏ ငင၏ “ႏ ငငေတာ လ ႕ဝကခ က ႀ ကး” 23

ဦးသနးေရႊမသားစပင ႀကင အျပညျပညဆငရာကမၸဏမ လပကငေနေသာ ဆနးဂဘနရြာ၊ ဖားကန႔အနး မငးတြငးမ ေျမစာပသည ကားမားက ရြာသားတစဦးမ ၾကညေနစဥဓါတပ- မငးေဇယာ

Global Witness သည စစမးစစေဆးမႈမားျပလပၿပး ပဋပကၡမား၊ အကငပကျခစားမႈမားႏင သဘာဝပတဝနးကင ပကစးေနမႈမား၏ ေနာကကြယရ စးပြားေရးလပငနးမားႏင ဆကႏြယေနမႈမားက ေဖာထတလက စနစက ေျပာငးလရန ဦးေဆာင စညးရးေနပါသည။

Global Witness သည အဂၤလနႏငငတြင အာမခထားၿပး တရားဝငဖြ႔စညးထားေသာ ကမၸဏ လမတကတစခ ျဖစသည (ကမၸဏ နပါတ - ၂၈၇၁၈၀၉)

ISBN 978-0-9931067-6-7

Global WitnessLloyds Chambers1 Portsoken StreetLondon E1 8BTUnited Kingdom

mail@globalwitness.orgwww.globalwitness.org

© Global Witness, 2015