1

Jak rozliczyć chorobę w okresie

wyczekiwania

KLIKNIJi pobierz bezpłatne e-poradniki!

  �zajmujesz�się�ubezpieczeniami�społecznymi,

  �chcesz�wiedzieć�o�zmianach�w�przepisach�i�skutkach�tych�zmian�w�praktyce

Jeśli:

Ubezpieczenia społeczne dla specjalistówWYJĄTKOWE�EBOOKI�ZA�DARMO�DLA�CIEBIE

Zajmujesz się ubezpieczeniami społecznymi?Pobierz darmowe ebooki.

Kierownik grupy wydawniczej: Agnieszka Konopacka-Kuramochi

Wydawca: Marlena Prószyńska

Redaktor naczelny: Krystyna Trojanowska

Koordynator produkcji: Mariusz Jezierski

Korekta: Zespół

Skład i łamanie: Studio Raster, N. Bogajczyk

ISBN: 978-83-269-6784-9

Informacje o prenumeracie: tel.: 22 518 29 29, e-mail: cok@wip.pl

Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a Tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10,

e-mail: ksiegowy@wip.pl

NIP: 526-19-92-256

Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 złWszelkie prawa do niniejszej publikacji, w tym do jej tytułu oraz do treści zawartych w zamieszczonych w niej artykułach, pod-legają ochronie prawnej przewidzianej w szczególności prawem autorskim. Ich przedruk oraz rozpowszechnianie bez wiedzy i zgody redakcji są zabronione. Zakaz ten nie dotyczy cytowania ww. materiałów w granicach dozwolonego użytku, z powo-łaniem się na źródło. Wszelkie materiały zawarte w niniejszej publikacji mają charakter wyłącznie popularyzacyjno-infor-macyjny i nie mogą być traktowane w sposób prawnie wiążący pomiędzy Czytelnikiem a wydawcą lub redakcją. Redakcja dokłada wszelkich starań, aby informacje i dane zamieszczone w tych materiałach były poprawne merytorycznie i aktualne, jednakże informacje te nie mają charakteru porady czy opinii prawnej, jako że wydawca ani redakcja nie świadczą żadnych usług prawnych. Nie mogą być one również traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. Zastoso-wanie tych informacji w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji lub opinii prawnej. Wobec powyższego wydawca, redakcja, redaktorzy ani autorzy ww. materiałów nie ponoszą odpowiedzialności prawnej, w szczególności za skutki zastosowania lub wykorzystania w jakikolwiek sposób informacji zawartych w tych materiałach.

Spis treści

3 przypadki prawa do świadczeń bez okresu wyczekiwania 5

Zasiłek macierzyński 5

Zasiłek opiekuńczy 6

Zasiłek z ubezpieczenia wypadkowego 6

Jak bezbłędnie ustalić podstawę wymiaru świadczeń chorobowych 6

Podstawa wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku chorobowego pracownika 6

Co z nagrodami i premiami 7

Podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zleceniobiorcy 7

5

Zwolnienie lekarskie za pobyt w szpitalu i rekonwa-lescencję w okresie wyczekiwania nie zawsze będzie stanowiło okres bez wynagrodzenia – istotne znaczenie ma wcześniejszy okres podlegania ubezpieczeniu cho-robowemu.

Każda osoba, która czy to w ramach zawartej umowy o pracę, czy też umowy zlecenia podlega ubezpieczeniu chorobowemu – ma prawo do korzystania z wynagrodze-nia za czas choroby.

W zależności od rodzaju zawartej umowy będzie to wynagrodzenie za czas choroby/zasiłek chorobowy bądź tylko zasiłek chorobowy.

Osoba będąca pracownikiem, zatrudniona na podstawie umowy o pracę, podlega obowiązkowo ubezpieczeniu cho-robowemu już od pierwszego dnia ubezpieczenia. Niestety nie zawsze w przypadku wystąpienia choroby – niezdolność ta będzie wynagradzana już od pierwszego dnia.

Przypomnijmy, że pracownik podlega tzw. okresowi wyczekiwania – obejmującemu 30 dni kalendarzowych, w czasie których nie przysługuje mu żadne wynagro-dzenie, gdyby w tym okresie zachorował. Dopiero po zakończeniu tego okresu ma on prawo przez 33 dni, a w przypadku pracowników po 50. roku życia – 14 dni do wynagrodzenia za czas choroby. Po tym okresie, tj. od 34. lub 15. dnia należy mu się zasiłek chorobowy.

Wnioski dla płatnikaDo okresów ubezpieczenia chorobowego wliczamy po-przednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni lub była spowodowana urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym albo odby-waniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza nieza-wodowego.

Podkreślmy, że od pierwszego dnia ubezpieczenia cho-robowego prawo do zasiłku chorobowego przysługuje:1) absolwentom szkół lub szkół wyższych, którzy zostali

objęci ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od dnia ukończenia szkoły lub uzyskania dyplomu ukończenia studiów wyższych;

2) ubezpieczonym obowiązkowo, którzy mają wcze-śniejszy co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego;

3) posłom i senatorom, który przystąpili do ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia kadencji.

3 przypadki prawa do świadczeń bez okresu wyczekiwania

Pracownik/zleceniobiorca może korzystać ze świad-czeń chorobowych bez wymaganego okresu wyczekiwa-nia, gdy przysługuje mu zasiłek: •• macierzyński;•• opiekuńczy;•• wypłacany z ubezpieczenia wypadkowego.

Zasiłek macierzyńskiZasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej,

która w okresie ubezpieczenia chorobowego:1) urodziła dziecko;2) przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku

życia, a w przypadku dziecka, wobec którego pod-jęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia;

3) przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej, dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wo-

Jak rozliczyć chorobę w okresie wyczekiwania

Zdarza się, iż osoba zatrudniona w firmie poważnie zachoruje i dostarczy zwolnienie lekarskie za okres swojej niezdolności do pracy, często obejmujący pobyt w szpitalu, a także rekonwalescencję. Niekiedy okres choroby i powrotu do zdrowia trwa kilka miesięcy. Płatnik, w przypadku gdy choroba pracownika obejmuje okres wyczekiwania, ma wątpliwości, jak poprawnie rozliczyć wynagrodzenie za ten czas? A w jaki sposób taką sytuacje rozliczyć u zleceniobiorcy? Problematykę tę wyjaśniamy na przykładach z praktyki.

6

bec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – do 10. roku życia.

Prawo do zasiłku macierzyńskiego nie zależy od posiadanego, wymaganego w innych przypadkach okresu wyczekiwania (30 lub 90 dni). Przysługuje od pierwszego dnia podlegania ubezpieczeniu chorobowemu i należne jest przez cały okres ustalony przepisami Ko-deksu pracy – jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.

Wnioski dla płatnikaZasiłek macierzyński przysługuje zarówno osobie zatrud-nionej na podstawie umowy o pracę, jak również współ-pracującej w ramach umowy zlecenia, a nawet prowadzącej działalność gospodarczą (w dwóch ostatnich przypadkach przysługuje zasiłek nie zaś urlop macierzyński) – warun-kiem jest jedynie podleganie ubezpieczeniu chorobowemu – czy to obowiązkowo, czy też dobrowolnie.

Zasiłek opiekuńczyKolejnym rodzajem świadczenia przysługującego oso-

bie podlegającej ubezpieczeniu chorobowemu jest zasiłek opiekuńczy, wobec którego również nie jest wymagany minimalny okres podlegania temu ubezpieczeniu.

Świadczenie to pozwala osobie ubezpieczonej na osobiste sprawowanie opieki nad:1) dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:

a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dzie-cięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,

b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu mał-żonkowi lub rodzicowi sprawowanie opieki,

c) pobytu małżonka ubezpieczonego lub rodzica dziecka, stale opiekujących się dzieckiem, w szpi-talu albo innym zakładzie leczniczym podmiotu leczniczego wykonującego działalność leczniczą w rodzaju stacjonarne i całodobowe świadczenia zdrowotne;

2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat; 3) innym chorym członkiem rodziny.

Za członków rodziny uważa się małżonka, rodziców, rodzica dziecka, ojczyma, macochę, teściów, dziadków, wnuki, rodzeństwo oraz dzieci w wieku powyżej 14 lat – jeżeli pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym z ubezpieczonym w okresie sprawowania opieki.

Zasiłek z ubezpieczenia wypadkowegoOstatnim rodzajem świadczenia wypłacanym pomimo

obowiązującego okresu wyczekiwania jest zasiłek z ubez-

pieczenia wypadkowego. Świadczenie to wypłaca się już od pierwszego dnia niezdolności do pracy.

Wnioski dla płatnikaOsoby, które wykonują umowę zlecenia, mają możliwość do-browolnego podlegania ubezpieczeniu chorobowemu. Tak jak w przypadku osób zatrudnionych na podstawie umowy o pra-cę, obowiązuje ich okres wyczekiwania, który w ich przypadku jest nieco dłuższy i wynosi – 90 dni. Również, w odniesieniu do tych osób obowiązują ich zasady, zgodnie z którymi posiadając inne okresy ubezpieczenia, nie jest wymagany okres wycze-kiwania. Osoby współpracujące na podstawie umów zlecenia mają także prawo do korzystania z zasiłku macierzyńskiego, opiekuńczego, wypadkowego – na takich samych zasadach jak osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę.

Jak bezbłędnie ustalić podstawę wymiaru świadczeń chorobowych

Podstawę wynagrodzenia za czas choroby, a tym sa-mym i zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalenda-rzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Zasady te obowiązują zarówno w odniesieniu do pracowników, jak i zleceniobiorców.

Podstawa wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku chorobowego pracownika

W sytuacji gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem okresu 12 miesięcy, podstawę wymiaru wyna-grodzenia za czas choroby/zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia lub gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalen-darzowego, podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.

Podstawę wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku cho-robowego ustala się, biorąc pod uwagę wynagrodzenie, które osoba ta uzyskała u płatnika składek (pracodawcy) w okresie korzystania z nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Jeżeli w okresie uwzględnianym w podstawie wy-miaru wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku cho-robowego pracownik w którymś z przyjmowanych miesięcy nie osiągnął pełnego wynagrodzenia z uwagi na nieprzepracowanie części miesiąca z przyczyn uspra-wiedliwionych, przy obliczaniu podstawy wymiaru: 1) wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których

pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązu-jącego go w danym miesiącu czasu pracy,

2) przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co naj-mniej połowę obowiązującego go w tym miesiącu czasu pracy.

7

na okres 45 dni (do 6 sierpnia 2017 r.) w związku z prze-bytą operacją chirurgiczną i okresem rekonwalescencji. Pracownik nie posiada wcześniejszych okresów ubezpie-czenia, w związku z czym obowiązywał go 30-dniowy okres wyczekiwania, który upłynął 22 lipca 2017 r. Wobec tego za okres od 23 czerwca do 22 lipca 2017 r. pracownik nie otrzymał żadnego wynagrodzenia, natomiast za okres od 23 lipca do 6 sierpnia pan Bogusz miał prawo do wy-nagrodzenia za czas choroby. Pracownik wynagradzany jest w stałej miesięcznej stawce, dlatego też podstawę wynagrodzenia za czas choroby stanowiło wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego powstał stosunek pracy.

Przykład 2.

Choroba pracownika przy ponownym zatrudnieniuPracodawca zatrudnił pracownika Mariusza D. 1 czerwca 2017 r. W dniu 10 czerwca 2017 r. pracow-nik dostarczył zwolnienie lekarskie na okres od 10 do 17 czerwca 2017 r. W związku z tym, iż pan Mariusz do 31 maja 2017 r. był zatrudniony w innym zakładzie pracy, ma prawo do wynagrodzenia za czas choroby bez wymaganego okresu wyczekiwania. Przerwa po-między poprzednim a obecnym tytułem ubezpieczenia nie przekroczyła bowiem 30 dni. Pracownik otrzymuje zmienne składniki i wynagrodzenia, wobec tego ustala-jąc podstawę wynagrodzenia za czas choroby, należało podzielić wynagrodzenie osiągnięte za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i po-mnożyć przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu.

Podstawy wymiaru zasiłku chorobowego zleceniobiorcy

W przypadkach gdy niezdolność do pracy zlece-niobiorcy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi kwota przychodu określona w umowie zlecenie przypadająca za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, a jeżeli kwota ta w umowie nie została określona, kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy.

Jeśli w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, przychód ubez-pieczonego niebędącego pracownikiem uległ zmniej-szeniu wskutek niewykonywania pracy lub działalności w okresie pobierania zasiłku chorobowego, macierzyń-skiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego albo odbywania ćwiczeń wojskowych, ustalając podstawę wymiaru zasiłku chorobowego:1) wyłączamy przychód za miesiące, w których ubezpie-

czony wykonywał pracę lub działalność przez mniej niż połowę miesiąca;

W przypadku gdy niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpiecze-nia chorobowego, podstawę wymiaru wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku chorobowego stanowi wynagrodze-nie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy:1. wynagrodzenie miesięczne określone w umowie

o pracę lub w innym akcie, na podstawie którego po-wstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości;

2. wynagrodzenie miesięczne obliczone przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego za przepracowane dni robocze przez liczbę dni przepracowanych i pomno-żenie przez liczbę dni, które ubezpieczony będący pracownikiem był obowiązany przepracować w tym miesiącu, jeżeli przepracował tylko 1 dzień;

3. kwotę zmiennych składników wynagrodzenia w prze-ciętnej miesięcznej wysokości, wypłaconą za miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy, pracowni-kom zatrudnionym na takim samym lub podobnym stanowisku pracy u pracodawcy.

Wnioski dla płatnikaSkładniki wynagrodzenia, które pomniejszamy proporcjo-nalnie za okres usprawiedliwionej nieobecności w pracy, uwzględniamy w podstawie wymiaru zasiłków (wynagro-dzenia za czas choroby) po uzupełnieniu, natomiast składniki wynagrodzenia, które na podstawie przepisów płacowych pomniejszamy w sposób nieproporcjonalny, uwzględniamy w kwocie faktycznie wypłaconej.

Co z nagrodami i premiamiW odniesieniu do nagród, premii przyznawanych pracownikom/zleceniobiorcom ujmujemy je w pod-stawie w następujący sposób:

•• miesięczne – wliczamy do podstawy wymiaru wy-nagrodzenia za czas choroby/zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące ka-lendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmujemy do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku, •• kwartalne – wliczamy do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas choroby/zasiłku cho-robowego w wysokości stanowiącej jedną dwunastą kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy,•• roczne – wliczamy do podstawy w wysokości 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Przykład 1.

45 dni niezdolności do pracyPracownik Bogusz R., zatrudniony od 1 czerwca 2017 r., 23 czerwca dostarczył pracodawcy zwolnienie lekarskie

8

2) przyjmujemy przychód za miesiące, w których ubez-pieczony wykonywał pracę lub działalność przez co najmniej połowę miesiąca.

Jeżeli w okresie 12 miesięcy przyjmowanych do usta-lenia podstawy zasiłku chorobowego, w każdym miesiącu przychód ubezpieczonego uległ zmniejszeniu z wyżej wymienionych przyczyn – przy ustalaniu podstawy wy-miaru zasiłku chorobowego przyjmujemy przychód za wszystkie miesiące.

Jeśli ubezpieczony przed obecnym tytułem ubezpie-czeń miał wcześniejsze tytuły ubezpieczenia, a przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni, wówczas do pod-stawy zasiłku chorobowego bierzemy również pełne miesiące obejmujące poprzedni tytuł ubezpieczenia. Łączna liczba pełnych miesięcy, zarówno z obecnego, jak i poprzedniego tytułu ubezpieczeń nie może przekroczyć 12 miesięcy.

W przypadku gdy ubezpieczony przystąpi do ubez-pieczenia chorobowego, następnie z niego zrezygnuje, by ponownie do niego powrócić w terminie nie dłuższym niż 30 dni, przy ustalaniu podstawy zasiłku chorobowego uwzględniamy zarówno przychód z bieżącego nieprze-rwanego okresu podlegania ubezpieczeniu chorobowemu jak i sprzed przerwy.

Może się zdarzyć, iż niezdolność do pracy powstanie przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubez-pieczenia chorobowego, a ubezpieczony posiada wcze-śniejszy okres ubezpieczenia i przerwa między obecnym a poprzednim okresem ubezpieczenia nie jest dłuższa niż 30 dni, przychód za miesiąc, w którym powstała niezdolność, uzupełniamy do pełnego miesiąca, tj. do kwoty, którą zleceniobiorca uzyskałby, gdyby wykonywał zlecenie przez pełny miesiąc.

Przykład 3.

90 dni okresu wyczekiwaniaZleceniobiorca Witold W. zawarł umowę zlecenia 2 sierp-nia 2017 r. i również z tym dniem przystąpił do dobro-wolnego ubezpieczenia chorobowego. W dniu 20 sierpnia 2017 r. uległ poważnemu wypadkowi komunikacyjnemu,

w związku z czym przez okres 60 dni będzie przebywać w szpitalu, tj. do 18 października 2017 r.W związku z tym, iż zleceniobiorca nie posiada wcześniej-szych okresów ubezpieczenia, obowiązuje go 90-dniowy okres wyczekiwania. Niestety z uwagi na fakt, iż zwolnie-nie lekarskie będzie trwało w okresie wyczekiwania – pan Witold nie otrzyma z tego tytułu zasiłku chorobowego.

Ponadto w związku z nieświadczeniem pracy zlece-niodawca nie wypłaci z tytułu zawartej umowy zlecenia żadnego wynagrodzenia, ponieważ zleceniobiorca nie zrealizował czynności wynikających z zawartej umowy zlecenia.

Przykład 4.

Niezdolność do pracy przed upływem miesiącaZleceniobiorca Jakub T. zawarł umowę zlecenia w okre-sie od 1 czerwca 2017 r. do 31 grudnia 2017 r. W dniu 25 czerwca pan Jakub dostarczył zwolnienie lekarskie na okres od 25 czerwca do 4 lipca 2017 r. Zleceniobiorca posiada wcześniejszy okres ubezpieczenia – zatrudnio-ny był na podstawie umowy o pracę do 31 maja 2017 r. W związku z tym, iż niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca ubezpieczenia, podstawę za-siłku chorobowego stanowiła kwota wynagrodzenia, którą zleceniobiorca uzyskałby, gdyby zlecenie wykonywał przez cały miesiąc.

Podstawa prawna:•• art. 4, art. 6, art. 29 ust. 1, art. 29 a ust. 1, art. 32 ust. 1,

ust. 2, art. 36, art. 37, art. 42, art. 48, art. 49 ust. 1, pkt 3, ust. 2, art. 50 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadcze-niach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn.: Dz.U. z 2017 r. poz. 1368),•• art. 92 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy

(tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.),•• art. 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie

ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 963 ze zm.).

Anna Michalskaspecjalista w zakresie ubezpieczeń społecznych

2BC109

ISBN 978-83-269-6784-9