jakość życia mieszkańców wymiar subiektywny · 2012. 9. 29. · studia regionalne i lokalne nr...

Studia Regionalne i LokalneNr 2(48)/2012

ISSN 1509–4995

Monika Mularska-Kucharek*, Justyna Wiktorowicz**

jakość życia mieSzkańców łodzi. wymiaR Subiektywny

Wciąguostatnichkilkudziesięciulatproblematykajakościżyciastałasięprzedmiotemzain-teresowaniazarównoteoretyków,jakikreatorówżyciaspołecznego.Wbadaniachuwzględniasięczęstodwawymiarytejjakości:subiektywnyiobiektywny.Prezentowanyartykułporuszaproble-matykęsubiektywnejjakościżycia.Jegocelemjestdiagnozadobrostanupsychicznegomieszkań-cówŁodzi.Empirycznymwyznacznikiemanalizowanegowymiarujakościżyciastałysiępytaniaoogólnezadowoleniezżyciaorazosatysfakcjęzposzczególnychdziedzinisferżycia,takichjak:rodzina,dochód,warunkimieszkaniowe,możliwośćzaspokojeniapotrzebitp.Eksploracyjnaana-lizabadanegozjawiskapozwalaustalićpoziomsubiektywnejjakościżyciabadanejzbiorowości.Dodatkowopodjętazostajepróbasprecyzowaniajegoatrybutywnychuwarunkowań.

Słowa kluczowe:jakośćżycia,subiektywnywymiarjakościżycia,Łódź.

Badanianadjakościążyciajużodponadkilkudziesięciulatstanowiąistotnyprzedmiot analizprzedstawicieli różnychdyscyplinnaukowych, a także insty-tucjipaństwowych.Zainteresowanietowynikazapewnezwielupowodów.Bezwątpieniajednakanalizajakościżyciajestistotnaipotrzebna,ponieważnietylkodiagnozujeokreślonezjawisko,lecztakżemaczęstowymiaraplikacyjny.Należyzauważyć,żemimodośćpowszechnegobadaniajakościżyciazarów-

nosamotopojęcie,jakimetodologiapomiarubudząwielekontrowersjiiniesąjednoznacznieokreślone.Przeglądliteratury,atakżebadańodnośniedojakościżyciapokazuje,żeter-

min tenutożsamiany jest zpozytywnąpostawąwobecżycia, aktywnymzma-ganiemsięztrudnościami,satysfakcjązżycia,dążeniemdorealizacjiważnychcelów,pozytywnymbilansemdoświadczeńżyciowych,przewagądoznańiuczućpozytywnychnadnegatywnymiorazradościążycia(Biegańska2006).Jednakżetermin„jakośćżycia”jestteżczęstoutożsamianyzogólniepojętymdobrobytem,czyliwarunkami życia ludzi. Innymi słowy, pierwsze znaczeniema charaktersubiektywny,drugiezaśobiektywny.Wliteraturzeprzedmiotuwyróżniasięza-temdwarodzajejakościżycia:subiektywnyiobiektywny.Argumentemnarzecztakiego podejścia do badania jakości życia jest przedmiot badań, którego niestanowi„ludność”,aleczłowiekorazzbiorowości ludzkie(Siciński,Strzelecki1976). Jakośćżycia rozumiesięwówczas jakopoziomorazwzajemnepowią-

* Katedra Zagospodarowania środowiska i Polityki Przestrzennej, Uniwersytet Łódzki,ul.Kopcińskiego31,90-142Łódź;e-mail:[email protected].

** Katedra Statystyki Ekonomicznej i SpołecznejUniwersytetu Łódzkiego, ul. Rewolucji1905r.nr41/43,90-214Łódź;e-mail:[email protected].

JAKOśćŻYCIAMIESZKAńCóWŁODZI 93

zaniedwóchaspektówegzystencjiludzkiej:możliwościpełnirozwojujednostkiorazzadowoleniażyciowego(Kolipiński1978).Innymi słowy, jakość życia pojmowana subiektywnie to rezultatwewnętrz-

nychprocesówwartościowaniaróżnychsferżyciaiżyciajakocałości.Jakośćży-ciawrozumieniuobiektywnymtonatomiastzespółwarunkówżyciaczłowieka,obiektywneatrybutyświataprzyrody,przedmiotówikulturyorazobiektywnieoceniane atrybuty człowieka związane z poziomemżycia i pozycją społeczną(Sęk1993).Dlategoteż,badającjakośćsubiektywną,uwzględniasiędośćszerokiwach-

larzwskaźnikówopisującychwielowymiarowośćdobrostanu,wtym:zadowo-leniejednostkizposzczególnychdziedzinżycia,pragnienie,tj.wolężycia,czyteżglobalnąjegoocenę(Andrews,Withey1976;Campbell,Converse,Rodgers1967;Czapiński 1994;CBOS;Bańka,Derbis 1994).W przypadku obiektyw-nej jakości życia stosowanametodologia odnosi się dowskaźnikówuwzględ-niającychmaterialnewarunkiżycia,m.in.dochód,wielkośćistatusmieszkania(Ostasiewicz2004;CBOS;Czapiński1994).Pełnyobrazjakościżyciaotrzymujesięzatem,badajączarównojejobiektywny,jakisubiektywnywymiar.Wniniejszymartykuleanaliziepoddanojedyniesubiektywnywymiarjakości

życiamieszkańcówŁodzi.Empirycznymi jejwyznacznikami stały siępytaniaoogólnezadowoleniezżyciaorazosatysfakcjęzposzczególnychdziedzinisferżycia.Eksploracyjnaanalizabadanegozjawiskapozwoliłaustalićpoziomjako-ściżyciałodzian,atakżewyróżnićjejdeterminanty.Podstawę empiryczną artykułu stanowi materiał badawczy zgromadzony

w2010r.wramachgrantupromotorskiego„Kapitałspołeczny,postawyprzed-siębiorczości i jakość życiamieszkańcówŁodzi”.Badaniemobjęto497doro-słychmieszkańcówŁodzi.Próbamacharakterreprezentatywny.

Ogólny poziom zadowolenia z życia

Ważnymaspektembadaniasubiektywnejjakościżyciajestpoznanieogólnejocenywtymzakresie.Stądteżpytanieopoziomzadowoleniazżyciastosowa-nejestprzezniejedenośrodekbadawczyzajmującysięproblematykąkondycjipsychicznejludzi.Odwielulatbadaniategotypuprowadzonesąm.in.przezCentrumBadania

OpiniiSpołecznej,TNSOBOP,w ramachDiagnozy społecznej, a takżeprzezEuropejskiSondażSpołeczny.Regularnośćtychbadańpozwalanietylkoopisy-waćstanobecny,lecztakżemonitorowaćbadanezjawiskowciągulat.Wniosekztychbadańjestoptymistyczny.Okazuje się, że po kilkunastu latach od rozpoczęcia zmian systemowych

PolakomwiedziesięznacznielepiejniżwokresiePRL-uizrokunarokuichsatysfakcjażyciowawzrasta,adowodzątegoempirycznedokonania.ZbadańCBOS-uwynika,żewpołowielatdziewięćdziesiątychniewielepo-

nadpołowabadanychodczuwałasatysfakcjęzżycia,jednatrzeciamiałaodczu-cia ambiwalentne, a co dziesiąta osobadeklarowała niezadowolenie.Wyraźnąpoprawęodnotowanowroku1999.Zadowoleniekształtowałosięwówczasna

MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,JUSTYNAWIKTOROWICZ94

poziomie60%iodtegoczasuzdecydowanawiększośćPolakówdeklarujesatys-fakcjęzżycia.Najwyższyogólny(70%)poziomsatysfakcjiżyciowejwcałymokresie objętymbadaniemodnotowanow roku ubiegłym (CBOS1999, 2004,2008,2011).PodobnychdanychodnośniedokondycjipsychicznejPolakówdostarczająba-

daniaprzeprowadzoneprzezTNSOBOP.Wynikaznich,żenapoczątkulatdzie-więćdziesiątychzadowolenie ze swojegożyciadeklarowałoniecoponaddwietrzeciebadanych(69%).Oznaczato,żebraksatysfakcjiodczuwaławówczaspra-wiejednatrzeciaankietowanych.Korzystnezmianywtymzakresieodnotowano11latpóźniej.Przeprowadzonew2003r.badaniaporównawczeukazałyzmianępozytywnejocenyżycianapoziomie10%(TNSOBOP2003).Wzrostocenycałegodotychczasowegożyciawciąguostatnichlatstwierdzo-

notakżewDiagnozie społecznej.Porównaniewynikówuzyskiwanychwlatach1991–2009potwierdzaprzekonanie,żePolacycorazczęściejmyśląoswoimży-ciuwkategoriachpozytywnych.Wprawdzienadalśladowyodsetekosóbmówionim,żebyłoonowspaniałe,alebezwątpieniazwiększasięudziałtych,którzyokreślająjejakoudane(Diagnoza społeczna 2009).AjaknatleprzywołanychbadańplasująsięmieszkańcyŁodzi?Ogólnypoziomzadowoleniałodzianzżyciazbliżonyjestdodanychpocho-

dzących z badań ogólnopolskich. Zaprezentowane wyniki (ryc. 1) świadcząotym,żewśródbadanejzbiorowościprzeważająosoby,któreodczuwająmniej-sząlubwiększąsatysfakcjęzeswojegożycia.

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

2,2

36,2 37,2

18,2

4,61,2 0,4

Wsp

ania

łe

Uda

ne

Dos

yćdo

bre

Ani

dob

re,

ani z

łe

Nie

zbyt

udan

e

Nie

szcz

ęśliw

e

Okr

opne

Ryc. 1. Ogólne zadowolenie z życia (w %)

Źródło: opracowanie własne.

Mówiącdokładniej,osobyoceniająceswojedotychczasoweżyciejako„dosyćdobre”(37,2%)i„udane”(36,2%)plasująsięnapodobnympoziomieiwsumiestanowiązdecydowanąwiększość.Odsetekbadanychodczuwającychbraksatys-fakcjijestnieznacznyiwynosiłącznie6,2.Pozgrupowaniuposzczególnychkategoriimożnazatemstwierdzić,żeponad

75%mieszkańcówŁodzioceniaswojedotychczasoweżyciepozytywnie,ponad18%–ambiwalentnie,aniecałe7%maodczucianegatywne.


Istotnąsprawąwodniesieniudobadaniazadowoleniazżycia jestnie tylkodiagnozowanie jego poziomu, lecz także próba ustalenia jego uwarunkowań.Innymisłowy,wartorozważyć,odczegozależyocenianieswojegożycia.Wśród determinant zadowolenia z życia wymienia się rozmaite czynniki,

w tymwiek, zdrowie, dochód, poziomwykształcenia, stan cywilny,wielkośćmiejscowościzamieszkaniaizatrudnienie(Wilson1967).Jaksięokazuje,szczęś-liwszesąteosoby,które:pozytywnieoceniająstanswojegozdrowia,mająwyso-kiedochodyilegitymująsięwyższymwykształceniem.Napoziomzadowoleniazżyciamatakżewpływposiadaniemałżonkaorazreligijność(Helliwell2002).Wielezpowyższychzależnościpotwierdzasięm.in.wbadaniachogólnopol-

skich.Według badań TNS OBOP (2003) czynnikiem najsilniej różnicującymogólną satysfakcję z życia jest sytuacjamaterialna badanych: imwiększe za-dowolenieztejsytuacji,tymlepszaocenaswojegożycia.Potwierdzajątotak-żebadaniaCBOS-u.Zwieloletnichobserwacjiwynika, żepoziomsatysfakcjizwłasnegożyciajestwyraźniezróżnicowanyspołecznie.Zależyonodpołożeniaspołeczno-ekonomicznegobadanychijesttymwyższy,imlepszesąwarunkima-terialneorazimwyższedochodynaosobęwrodzinieiwykształcenieorazpo-zycjazawodowa(CBOS2009,2010).DanezDiagnozy społecznejpotwierdziłynatomiastwpływwiekunadobrostanpsychicznyludzi.Czynniktenokazałsięnajsilniejsządeterminantąpod tymwzględem.O tym,żezadowoleniusprzyjamłodywiek,czytamytakżewraporcieCBOS-u(2010).Wceluzbadaniadeterminantzadowoleniazogólnegopoziomużyciamiesz-

kańców Łodzi analizie poddano następujące zmienne niezależne: wiek, płeć,wykształcenie,dochódipozycjęzawodową.Wnastępstwiedokonanychanalizotrzymanoomówioneniżejwyniki.Popierwsze,napodstawietestuchi-kwadratstwierdzono,żezasadnejestod-

rzuceniehipotezyzerowejiprzyjęciehipotezyalternatywnejoistnieniuzwiązkumiędzysatysfakcjązżyciaawiekiem.Zdokonanychanalizwynika,żepozytywnaocenażyciacechujegłównieoso-

bymłode. Im starsi badani, tymmniejsza satysfakcja z życia i znacznie czę-ściejwyrażanaopiniaambiwalentnaczyteżnegatywna.Wprzypadkuludzinaj-młodszych(18–24lata)ocenaambiwalentnadotyczyniecoponad8%badanych,aocenanegatywnaniepojawiłasięwogóle.Zprezentowanychbadańwynikazatem,żewrazzwiekiempoziomzadowoleniazdotychczasowegożyciaspada,aocenysąbardziejkrytyczne.Byćmożejesttopodyktowanesumądoświadczeń,jakaróżniosobymłodszeistarsze,wtymdoświadczeńnegatywnych,nietylkoosobistych,lecztakżespołecznych.Kulturaokazujesięważnądeterminantąsu-biektywnejjakościżycia(Diener2000).Ocenysatysfakcjizżyciazwiązanesąrównieżzwykształceniem.Potwierdza

touzyskanyistotnywyniktestuchi-kwadrat.Siłazwiązkumiędzyanalizowany-mizmiennymimierzonastatystykąV-Cramerawskazujenaistnieniestosunkowosłabejzależnościmiędzyogólniepojętymzadowoleniemzżyciaaposiadanymwykształceniem,przyczymimwyższewykształcenie,tymwyższypoziomod-czuwanejsatysfakcji.


Okazuje się, że osoby legitymujące się wykształceniem wyższym (89,5%)znacznielepiejoceniająswojedotychczasoweżycieniżtezwykształceniempod-stawowym(54,3%).Wyższewykształcenieprzekładasięwsposóbbezpośredninazadowoleniezżycia(Wilson1967).Niskiewykształceniesprzyjanatomiastocenomambiwalentnyminegatywnym,awięcmaraczejnegatywnywpływnapoczucieszczęściawtymzakresie.Jak wiadomo, wykształcenie to nie tylko sztywno określony wyznacznik

rodzaju ukończonej szkoły. To również mniejszy lub większy zasób wiedzyiumiejętnościumożliwiającyjednostcepoznanieotaczającegoświata,skutecznewnimdziałanieorazrealizowanieokreślonychcelów.Zpsychologicznegopunk-tuwidzenia realizacja zakładanych celów stanowi istotny element dobrostanupsychicznego.Ludzie czują się lepiej, gdy skutecznie sobie radzą, i oczekują,żeporadząsobiewprzyszłości.Istotnewtymprzypadkujestrównieżurzeczy-wistnianie celówkompensacyjnychwobecgłównej orientacji tożsamościowej.Prawdopodobnie fiksacja na jednym, głównym aspekcie tożsamości prowadzidopoczuciaalienacjiwobliczuinnych,stawianychprzezspołeczeństwozadańżyciowych (McGregor, Little 1998). Pokrywa się to z twierdzeniem JanuszaCzapińskiego(1994),wedługktóregoludzieangażującysięwwielerólspołecz-nychczująsięgeneralniebardziejszczęśliwiniżci,którychaktywnośćzawężonajestdoniewielutakichról.Zainteresowaniesprawamiwykraczającymipozaży-cieprywatnezależyzdaniemPiotraSztompki(1991)właśnieodwykształcenia.Jegoznaczenie, jak twierdzi tenbadacz,polega takżena tym, że stanowionoprzesłankędlawyższychkompetencjiilepszegorozpoznawaniaotaczającejrze-czywistości.Reasumując,„wykształceniejestsumarycznącharakterystykąkompetencjiin-

telektualnych,kapitałukulturowegoiprzygotowaniajednostekdowykonywaniarólzawodowych.[…]Wykształcenietorównieżnajważniejszy(wewspółczes-nychspołeczeństwach)wyznacznikkariery,rzutujeononawielkośćzarobków,zajmowanie stanowisk i inne atrybuty pozycji społecznej” (Domański 2009,s.33).Innymisłowy,wymienionewyżejzmienneatrybutywnesązesobąpowią-zane.Zależnośćmiędzywykształceniemawspomnianymizmiennymiodnoto-wanorównieżwprzypadkubadanejzbiorowości.WspółczynnikV-Crameradlawykształceniaidochoduwyniósł0,406(p=0,000),adlawykształceniaipozycjizawodowej:0,810(p=0,000).Biorącpoduwagęsilnyzwiązekwykształceniazdochodem,możnazałożyć,

żetakżetazmiennadeterminowaćbędziebadanezjawisko.Uzyskanewynikitestuchi-kwadratpotwierdzająhipotezędotyczącązależno-

ścimiędzydochodemaogólnąocenązadowoleniazżyciabadanych.Zprzepro-wadzonychanalizwynika,żewrazzewzrostemdochodurośniepoziomsatys-fakcjizwłasnegożycia.Donajbardziejzadowolonychnależąludzieposiadającydochódmiesięcznypowyżej2500złnaosobę,natomiastdonajmniejzadowolo-nych–respondenciuzyskującydochóddo500zł.PodobnewynikiodnotowanotakżewbadaniachCBOS-u(2009).Zależnośćtępotwierdzonorównieżwbada-niachzagranicznych.JaktwierdziJohnF.Helliwell(2002),międzydochodem


aogólnąsatysfakcjązżyciaistniejezależnośćpozytywna:imwyższedochody,tymwiększezadowolenie.Konkludując,można zauważyć, że przywołanewyniki badań zdają się po-

twierdzać powszechne przekonanie łączące jakość życia przede wszystkimzwysokimpoziomemmaterialnym.Okazujesięjednak,żewysokidochódniegwarantujepoczuciazadowoleniazżycia.Oznakombogactwatowarzysząnie-jednokrotnie apatia, depresyjność, alienacja i inne formy nieszczęścia, bo jaktwierdziAndrzejWallis(1993),jakośćżyciajestczymśinnymniżpoziomżycia.Naogólnypoziomzadowoleniazżyciamawpływ,jakjużwiadomo,wielein-nychczynników,wtym–jaksięokazuje–przynależnośćdookreślonejgrupyspołeczno-zawodowej.WedługbadańCBOS-u(2009)donajbardziejzadowolonychnależąprzedsta-

wicielekadrykierowniczejiinteligencji.Podobnywynikuzyskanowbadaniachprezentowanychwniniejszymartykule.Jaksięokazuje,pozytywnaocenaswo-jegożycia jestnajbardziej typowawłaśniedla inteligencji (91,3%) im.in.dlaosóbreprezentujących„kierownictwoiwyższekadry”(85,2%).Wysokipoziomzadowoleniazżyciatowarzyszytakżerespondentompracującymnawłasnyra-chunek(88,9%).Donajbardziejniezadowolonychnależąnatomiastrobotnicywykwalifikowa-

ni.Ponad11%przedstawicielitejgrupywystawiłoswojemudotychczasowemużyciuocenęnegatywną, cowporównaniu zpozostałymiwartościami stanowiwynikdośćznaczący.Wartopodkreślić,żewśródosóbreprezentujących„kie-rownictwoiwyższekadry”nieodnotowanożadnejocenynegatywnej.W odniesieniu do zaprezentowanych danych nasuwa się zatem tylko jeden

wniosek: rodzaj wykonywanego zawodu wyraźnie determinuje zadowoleniez życia. I jakwynika z testu chi-kwadrat, zależność ta jest istotna statystycz-nie.SiłazwiązkumiędzyanalizowanymizmiennymimierzonawspółczynnikiemV-Cramerawskazujenaistnienieczytelnejkorelacjimiędzyogólnąsatysfakcjąz życia aprzynależnościądookreślonejkategorii zawodowej.Okazuje się, żeosobyowyższymstatusiezawodowymnależądobardziejzadowolonychniżteonajniższymstatusie.Wytłumaczeniemtegostanurzeczymożebyćfakt,żewy-konywaniezawodówowyższymstatusie,popierwsze,zapewniawyższedocho-dy,podrugie,kształtujeodpowiednienawyki,postawyistrategieżyciowe,apotrzecie,charakteryzujesięwiększąautonomiązawodową.Dwiepierwszeprze-słankisąistotneotyle,żeznaczącodeterminująpoziomzadowoleniazżycia,cowykazanorównieżwniniejszychbadaniach.Niebezznaczenia,jaksięokazu-je, jest teżpoczucieautonomiizawodowej,czyliswobodadziałaniaobejmują-camożliwośćwyboruzadań,sposobuichrealizacjiiorganizowaniasobieczasupracy. Innymi słowy, określone zawody dysponują swego rodzaju wolnością,marginesemswobody,cozpsychologicznegopunktuwidzeniamadlawiększo-ścijednostekznaczenieszczególne.ZdaniemAugustynaBańki(Bańka,Derbis1998,s.39),„jeśliczłowiekwkontakciezeświatemczujesięwolny,tomożnazałożyć,żejestwsytuacjisprzyjającejdodatniemuprzeżywaniucodzienności.Inaczejmówiąc, jego ogólne poczucie jakości życia jestwzględniewysokie”.Możnazatemprzyjąć,żejednostkireprezentującezawody,którecharakteryzują


sięnajwiększąautonomią,odczuwaćbędąznaczniewiększezadowoleniezżycianiżosobyniedysponującejakimkolwiekmarginesemswobody.Pierwszągrupętworząm.in.naukowcy,literaci,twórcykultury,natomiastdrugąniewykwalifi-kowanipracownicyfizyczni(Domański2009).

Zadowolenie z poszczególnych dziedzin i aspektów życia łodzian

Kolejnymempirycznymwyznacznikiemjakościżyciastosowanymwwielubadaniachjestpytanieozadowoleniezposzczególnychdziedziniaspektówży-cia.PorazpierwszywskaźniktenzostałzastosowanyprzezAngusaCampbella(Campbell,Converse,Rodgers1976)wlatachsiedemdziesiątychubiegłegostu-lecia.Badaniatemiałydośćdużeznaczeniedlarozwojumetodologiibadańja-kościżyciaiodnosiłysięwgłównejmierzedozadowoleniaznajważniejszychdziedzin życia ludności amerykańskiej.Campbella, jak piszeRomualdDerbis(2007,s.13),„interesowałaspołeczność,niejednostka.Chciałzastąpićpojęciaekonomiczne(dochódnarodowy,stopazysku,produktnarodowy)pojęciamipsy-chologicznymi(zadowoleniezróżnychdziedzinżycia,satysfakcja)”.Wkonse-kwencjioceniepoddanotakiedziedzinyżycia,jak:zdrowie,małżeństwo,życierodzinne,rząd,przyjaźń,mieszkanie,praca,miejscezamieszkania,religia,pracaniezarobkowa, sytuacja finansowa, organizacje (Campbell, Converse,Rodgers1976).Zastosowanametodologiastałasięniewątpliwieinspiracjądopodejmowania

tegotypubadańwinnychpaństwachiośrodkachbadawczychdiagnozującychjakośćżycia.W Polsce pierwsze badania nad percepcją jakości życia przeprowadzono

wlatachdziewięćdziesiątychXXw.wramach„PolskiegoGeneralnegoSondażuJakościŻycia” (Ostasiewicz 2004).Ocena subiektywnej jakości życia podjętazostałatakżeprzezGłównyUrządStatystycznywroku1995.Badaniatedostar-czyływiedzynatematsubiektywnychwskaźnikówzaspokojeniaważniejszychpotrzebrodziny(GUS1997).OdkilkulatzadowoleniecząstkowemierzonejesttakżewramachDiagnozy

społecznejiprzezCentrumBadaniaOpiniiSpołecznej.Analizyteprzeprowadza-nesąwsposóbcykliczny,coumożliwiaporównywanieuzyskanychwyników,atymsamymmonitorowaniekondycjipsychicznejPolaków.Ztychwieloletnichbadańwynika,żezmianyzapoczątkowanewroku1989pozytywniewpłynęłynasubiektywnąjakośćżyciaspołeczeństwapolskiego.Nie tylkoogólnasatysfak-cjauległapoprawie,lecztakżenastąpiłwzrostzadowoleniazróżnychwymia-rówżyciaprywatnego,m.in.zsytuacjimaterialnej,zestanuswojegozdrowia,zpoczuciabezpieczeństwawmiejscuzamieszkaniaetc.(CBOS2009;Diagnoza społeczna 2009).Podobnedaneuzyskanotakżewramachanalizowanychbadań.Wprzypadku

diagnozowaniazadowoleniacząstkowegomieszkańcówŁodzianaliziepoddano21dziedziniaspektówżycia.Informacjeopoziomieodczuwanejsatysfakcjipodtymwzględemprezentujeponiższatabela.

JAKOśćŻYCIAMIESZKAńCóWŁODZI 99Ta

b. 1

. Zad

owol

enie

z w

ybra

nych

dzi

edzi

n ży

cia

(w %

)

Poc

zuci

e za

dow

olen

ia z

nas

tępu

jący

ch d

zied

zin

życi

a:Za

dow

olon

yW

poł

owie

zad

owol

ony,

a

w p

ołow

ie n

ieN

ieza

dow

olon

y Tr

udno

pow

iedz

ieć

1. Z

e sw

oich

rela

cji z

naj

bliż

szym

i w ro

dzin

ie89

,16,

73,

21

2. Z

syt

uacj

i fina

nsow

ej w

łasn

ej ro

dzin

y55

,725

,917

,21,

2

3. Z

rela

cji z

kol

egam

i (gr

upą

przy

jaci

ół)

8311

,83,

41,

8

4. Z

obe

cnyc

h do

chod

ów ro

dzin

y51

,828

,718

,70,

8

5. Z

moż

liwoś

ci z

aspo

koje

nia

potrz

eb ż

ywno

ścio

wyc

h74

,816

,48,

70

6. Z

e st

anu

swoj

ego

zdro

wia

57,5

20,9

20,2

1,4

7. Z

e sw

oich

osi

ągni

ęć ż

ycio

wyc

h57

,726

,713

,62

8. Z

syt

uacj

i w k

raju

18,2

36,8

39,4

5,7

9. Z

war

unkó

w m

iesz

kani

owyc

h62

2313

,91

10.

Z po

ziom

u do

stęp

nych

dób

r i u

sług

67,9

21,5

8,1

2,4

11.

Z pe

rspe

ktyw

na

przy

szło

ść41

30,3

18,4

10,3

12.

Z ży

cia

seks

ualn

ego

55,9

179,

217

,8

13.

Ze s

weg

o w

yksz

tałc

enia

57,3

24,5

17,2

1

14.

Ze s

poso

bu s

pędz

ania

wol

nego

cza

su66

,321

,311

,21,

2

15.

Z pr

acy

54,1

17,1

8,3

20,5

16.

Z dz

ieci

68,2

7,1

222

,6

17.

Z m

ałże

ństw

a60

,29,

54,

725

,6

18.

Ze s

tanu

bez

piec

zeńs

twa

w m

iejs

cu z

amie

szka

nia

57,2

22,2

18,8

1,8

19.

Z op

ieki

zdr

owot

nej b

lisko

mie

jsca

zam

iesz

kani

a30

32,2

35,2

2,6

20.

Ze s

woj

ego

ucze

stni

ctw

a w

kul

turz

e35

,230

,525

,39,

1

21.

Z el

it po

lityc

znyc

h kr

aju

9,7

27,5

50,2

12,6

Źród

ło: o

prac

owan

ie w

łasn

e.


Z zaprezentowanych danych wynika, że w największym stopniu łodzianiezadowolenisązeswoichrelacjiznajbliższymi(89,1%).Wysokokształtujesiętakże poziom satysfakcji z możliwości zaspokojenia potrzeb żywnościowych(74,%), z dzieci (68,2%) oraz z dostępnych dóbr i usług (67,9%).Bardzo ni-skomieszkańcyŁodziocenilinatomiastzadowoleniezsytuacjiwkraju(39,4%),atakże„opiekęzdrowotnąbliskomiejscazamieszkania”(35,2%)istanswojegozdrowia(20,2%).Zprzeprowadzonychkorelacjiwynika,żemiędzyanalizowanymisferamiży-

ciawzdecydowanejwiększościwystępujezależnośćistotnastatystycznie.Wartoomówićniektóreznich,wszczególnościtedotyczącedziedzinżycia,zktórychmieszkańcyŁodziodczuwająnajwiększąsatysfakcję.Policzony współczynnik korelacji rang Spearmana informuje, że pierwsza

zmienna,tj.zadowoleniezrelacjiznajbliższymi,najsilniejkorelujezezmienny-miwchodzącymiwskładpodstawowychpotrzebczłowieka(Maslow1990)orazpotrzebekonomicznych.Sąnimi:potrzebyżywnościowe(S=0,406;p=0,000),warunkimieszkaniowe(S=0,294;p=0,000),poziomdostępnychdóbriusług(S=0,317;p=0,000),sytuacjafinansowarodziny(S=0,451;p=0,000),obecnedochodyrodziny(S=0,308;p=0,000).Wynikiteniesązaskoczeniem.ZgodniezteoriąpiramidypotrzebMaslowazaspokojeniepodstawowychpotrzebczłowie-kastanowipunktwyjściadoprawidłowegofunkcjonowaniajednostkiwinnychsferachżycia.Jednakżezaspokojenietychpotrzebzależnejestwdużejmierzeodwarunkówfinansowych(ibidem).Dlategoteżczęstoprzyczynąnieporozumieńwrodzinie,powodemzłychrelacjiznajbliższymisąwłaśnieproblemyfinansowe(CBOS1999;Kowalczyk,Cudak2008).Drugawysokoocenionadziedzinażycia,tj.możliwośćzaspokojeniapotrzeb

żywnościowych,zależywnajwiększejmierzeodobecnychdochodówrodziny(S=0,525;p=0,000),jejsytuacjifinansowej(S=0,515;p=0,000)orazpozio-mudostępnychdóbriusług(S=0,509;p=0,000).Zależnościtesądośćoczywi-steiniewymagająszczególnegouzasadnienia.Powodydozadowoleniadająbadanym takżedzieci.Satysfakcjaw tymza-

kresie warunkowana jest głównie zadowoleniem z małżeństwa (S = 0,717;p=0,000),zrelacjiznajbliższymi(S=0,270;p=0,000),atakżemożliwościązaspokojenia potrzeb żywnościowych (S = 0,203; p = 0,000).Uwagę zwracasilnazależnośćmiędzyzadowoleniemzdzieciasatysfakcjązmałżeństwa,niejestonajednakzaskoczeniem.Jakwiadomo,decyzjeprokreacyjnesądośćsilniepowiązanezodpowiednimirelacjamimałżeńskimi.Istotne,jakwynikazbadańCBOS-u(2010),sątakżeodpowiedniewarunkimaterialneifinansowe.Podsumowując,możnastwierdzić,żedziedzinyżycia,zktórychbadaniod-

czuwają szczególną satysfakcję,warunkowane sąw istotny sposób kwestiamifinansowymi. Jaksię jednakokazuje,determinanta tadotyczynie tylkowyżejwymienionychsferżycia.PoliczonywspółczynnikkorelacjirangSpearmanadlazmiennej„sytuacjafinansowawłasnejrodziny”ipozostałychdziedzinwskazujena istotnąkorelacjęmiędzyanalizowanymizmiennymi.Wkażdymprzypadkujesttokorelacjadodatnia,cooznacza,żewysokimwartościomjednejzmiennejtowarzysząwysokiewartościdrugiej.Możnazatemprzyjąć,żewrazzpoprawą


sytuacji finansowej badanychwzrastać będzie zadowolenie z uwzględnionychdziedzinżycia.Wobecnejsytuacjipoziomzadowoleniałodzianzróżnychaspektówżyciama

charakter połowiczny. Potwierdza to uzyskanywskaźnik sumaryczny, któregośrednipoziomwyniósł11,60(skala0–21).Okazujesię,żesatysfakcjęzewszyst-kich aspektów życia odczuwa jedynie 2%badanych.Najwięcej respondentów–zgodniezdeklaracjami–jestzadowolonychz12sferżycia.Sąrównieżtacybadani,którzynieodczuwajązadowoleniazjakiejkolwiekanalizowanejdziedzi-nyistanowiąoniblisko2%.Wceluokreśleniaogólnegopoziomuzadowoleniazuwzględnionychwba-

daniusferżyciaskonstruowanazostałaskalazadowolenia„zadowoleniecząst-kowe”.Powstałaonajakosumaposzczególnychitemówskali,którezaprezento-wanowtabeli1.Wskaźniktenmożeprzyjmowaćwartościzprzedziału25–141,przyczymimwyższajestjegowartość,tymwiększezadowolenie.Rozkładana-lizowanejzmiennejzobrazowanonarycinie2.

140,00120,00100,0080,0060,0040,0020,00

Skala „zadowolenie cząstkowe”

60

50

40

30

20

10

0

Czę

stoś

ć

Średnia = 92,697Odchylenie

standardowe = 17,87867N = 472

Ryc. 2. Histogram prezentujący rozkład zmiennej ilościowej „zadowolenie cząstkowe”


średnipoziomzadowoleniazanalizowanychsferżycia,którezłożyłysięnazadowoleniecząstkowe,wyniósł92,70.Wartośćtanatlepotencjalnegozakresuzmiennej(25–141)wskazujenastosunkowowysokiezadowoleniemieszkańcówŁodzizposzczególnychsferżycia.Zpoliczonychstatystykopisowychbadanejzmiennejwynika,żewomawia-

nymzbiorzewystępujejednawartośćmodalna,którawynosi94.Mamyzatemdo czynienia z rozkładem jednomodalnym.Analiza rozproszeniawyników in-formuje,żeodchyleniestandardowewynosi17,80.Rozproszenietoniejestzbyt


duże,stanowibowiem19%średniej.Rozstęp,czyliróżnicamiędzynajwyższyminajniższymwynikiem,wynosinatomiast116.Wartościwspółczynnikaskośności(–0,433)ikurtozy(0,415)wskazująnanie-

wielkieodstępstwoodnormalnościrozkładuanalizowanejzmiennej.Analiza rzetelności skonstruowanej skali przeprowadzona została metodą

α-Cronbacha.Wartośćstatystykiαwyniosła0,848.Możnazatemuznać,żeskalajestrzetelnymnarzędziempomiarowym.Spójność skali zmierzonozapomocąanalizyczynnikowej.Wceluokreśle-

niawewnętrznejstrukturytejskaliwykonanoeksploracyjnąanalizęczynnikowąmetodągłównychskładowych.Dookreślenialiczbygłównychczynnikówużytowykresuosypiska,napodstawiektóregoustalono,żenależywyodrębnićichpięć.

21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1

Numer składowej

7

6

5

4

3

2

1

0

War

tość

wła

sna

Ryc. 3. Wykres osypiska dla skali „zadowolenie cząstkowe”


Wyodrębnioneczynnikiwyjaśniająłącznie60%wariancjiwyników.PowykonaniuanalizyzrotacjąortogonalnąVarimaxstwierdzono,żepierwszy

czynniksilnie„ładuje”pytaniaopoziomzadowoleniazośmiuanalizowanychsferżycia:sposobuspędzaniaczasuwolnego,możliwościzaspokojeniapotrzebżywnościowych,poziomudostępnychdóbriusług,warunkówmieszkaniowych,osiągnięć życiowych,wykształcenia, relacji z kolegami oraz relacji z najbliż-szymiosobamiwrodzinie.Drugiczynnikobejmujeocenęsytuacjiwkraju,elitpolitycznychwkraju,perspektywnaprzyszłość,aktualnychdochodówrodzinyiogólnejsytuacjifinansowejrodziny.


Tab. 2. Macierz rotowanych składowych (a)

Dziedziny i sfery życia Składowa

1 2 3 4 5

1. Sposób spędzania wolnego czasu

0679 –0,012 0,024 –0,131 0,276

2. Możliwość zaspokojenia potrzeb żywnościowych

0,676 0,146 0,317 0,086 0,091

3. Poziom dostępnych dóbr i usług 0,666 0,140 0,032 –0,011 0,160

4. Warunki mieszkaniowe 0,630 0,327 –0,110 0,157 0,017

5. Osiągnięcia życiowe 0,600 0,397 0,202 0,007 –0,077

6. Wykształcenie 0,589 0,264 0,193 –0,037 0,036

7. Relacje z kolegami 0,584 –0,131 0,413 –0,028 0,013

8. Relacje z najbliższymi w rodzinie 0,534 –0,103 0,128 0,199 0,152

9. Sytuacja w kraju 0,061 0,781 0,089 –0,007 0,152

10. Elity polityczne w kraju 0,014 0,675 –0,003 –0,036 0,407

11. Perspektywy na przyszłość 0,200 0,611 0,480 –0,068 0,036

12. Obecne dochody w rodzinie 0,485 0,574 0,377 0,084 –0,062

13. Sytuacja finansowa w rodzinie 0,529 0,530 0,313 0,128 –0,090

14. Uczestnictwo w kulturze 0,422 0,422 0,031 –0,088 0,416

15. Praca 0,100 0,166 0,721 0,137 –0,055

16. Życie seksualne 0,147 0,103 0,707 –0,010 0,293

17. Stan zdrowia 0,460 0,182 0,472 –0,227 0,143

18. Dzieci 0,028 –0,046 –0,025 0,913 0,007

19. Małżeństwo 0,051 0,038 0,083 0,893 0,082

20. Opieka zdrowotna blisko miejsca zamieszkania

0,041 0,149 0,134 0,013 0,764

21. Bezpieczeństwo w miejscu za-mieszkania

0,346 0,089 0,037 0,160 0,551


Wskład trzeciegoczynnikaweszły trzy sfery życia:praca, życie seksualnei stanzdrowia.Czwartyzwyróżnionychczynnikówuwzględniapytaniaopo-ziomsatysfakcjiwodniesieniudotakichdziedzinżycia,jakdzieciimałżeństwo.Ostatniczynnikskładasię,popierwsze,z„opiekizdrowotnejbliskomiejscaza-mieszkania”i,podrugie,z„bezpieczeństwawmiejscuzamieszkania”.Interpretującpowyższe czynniki,można stwierdzić, żewśródmieszkańców

Łodziwyróżniasięzasadniczopięćrodzajówsatysfakcjicząstkowejopisującejzadowoleniezokreślonychdziedzinżycia.Pierwszy rodzaj satysfakcji zawierający największy ładunek wyjaśniania

zmiennościcałejskalidotyczyażośmiusferżyciaizostałokreślonyjakoogólniepojmowane„środowiskożycia”.Drugirodzajsatysfakcjiobejmującysześćite-mówopisujezadowoleniewodniesieniudosferypublicznejisytuacjifinansowejrodziny,comożewskazywaćnadośćznacznepowiązaniesferyfinansowejzsy-


tuacjąwkrajuiperspektywaminaprzyszłość.Kolejnyrodzajsatysfakcjidotyczyżyciaprywatnegoipracy,natomiastczwartyodnosisiędorodziny.Ostatnizwy-różnionychrodzajówsatysfakcjicząstkowejzwiązany jestzopiekązdrowotnąibezpieczeństwemwŁodzi.W celu poznania uwarunkowań zadowolenia łodzian z badanych aspektów

życia przeprowadzono jednoczynnikową analizę wariancji. Poddano jej pięćzmiennychatrybutywnych,którezgodniezprzesłankamiteoretycznymiidoko-naniamiempirycznymiwistotnysposóbdeterminowaćmogąbadanezjawisko.Zweryfikowanozatemwpływ takichzmiennychniezależnych, jak:płeć,wiek,dochód,wykształcenieizawód.Przeprowadzona analiza wykazała, że jedynym nieistotnym statystycznie

czynnikiemjestzmienna„płeć”.Zanalizyśrednichwpodgrupachwynikajed-nak,żenajbardziejusatysfakcjonowanezuwzględnionychwbadaniudziedzinżyciasąkobiety.Mężczyźniwyrażająwiększezadowolenietylkowodniesieniudo trzeciego rodzajusatysfakcjicząstkowej,opisującegozadowoleniezesferypublicznejizsytuacjifinansowejrodziny.Pozostałezmienneatrybutywnewmniejszymlubwiększymzakresiewarunku-

jązadowoleniezposzczególnychdziedzinżyciawsposóbistotnystatystycznie.W przypadku ogólnej skali zadowolenia cząstkowego stwierdzono, że naj-

większąsatysfakcjępodtymwzględemodczuwająosobyosiągającedochódpo-wyżej2500złmiesięcznieilegitymującesięwykształceniemwyższym.Ponadtopoziomzadowoleniajestwiększyuosóbwprzedzialewiekowym35–44latorazuspecjalistów.Niezadowoleniecharakterystycznejestnatomiastdlaosóbosią-gającychnajniższedochody,mającychwykształceniepodstawowe,robotnikówwykwalifikowanych,atakżebadanychpowyżej65.rokużycia.W odniesieniu do wyodrębnionych rodzajów satysfakcji cząstkowej także

zdiagnozowanoróżnicemiędzyposzczególnymigrupami,tj.międzypoziomamidochodówbadanych,ichwykształceniem,wiekiemizajmowanąpozycjązawo-dową.Wtymprzypadkurównieżnajwiększąsatysfakcjęodczuwająosobyzwyż-szymwykształceniem,uzyskującenajwyższydochódorazspecjaliści.Najmniejpowodówdozadowolenia,jaksięokazuje,mająosobyonajniższymdochodzie,legitymującesięwykształceniempodstawowymimającewięcejniż65lat.Konkludując,uzyskanedanedotyczącedeterminantzadowoleniacząstkowe-

gozdająsiępotwierdzaćteoretyczneiempiryczneustaleniaodnośniedouwarun-kowańodczuwanejsatysfakcji.Jaksięokazuje,zmiennetakiejakwiek,zawód,dochód,wykształcenie ipozycjazawodowa rzutująnie tylkonaogólnąocenązadowoleniazżycia,lecztakżenasatysfakcjęzposzczególnychjegoaspektów,tj.środowiskożycia,rodzinę,poczuciebezpieczeństwawmiejscuzamieszkania,sytuacjęfinansowąrodziny,życieprywatneipracę.

Subiektywna jakość życia i jej determinanty

Definiowaniesubiektywnejjakościżyciałączysięzzamiennymużywaniemtakichpojęć,jakzadowolenie,dobrostan,szczęście,optymizm,satysfakcjaitp.(Diener1984;Veenhoven1994;Cantoretal.1991;Sierzputowska1989).Wśród


empirycznychwskaźnikówsubiektywnejjakościżyciawymieniasięzatempyta-niaoglobalnąocenężycia,opoczucieszczęścia(Krueger,Schkade2007),atak-że o satysfakcję z poszczególnychwymiarów życia, np.małżeństwa, rodziny,sytuacjimaterialnejetc.(Campbell,Converse,Rodgers1976;Czapiński2007).Wniniejszejpracysubiektywna jakośćżyciaobejmuje jegoglobalnąocenę

orazzadowoleniecząstkowe,czylipoziomsatysfakcjizdziedzinżycia.Wceluzbadaniapoziomusubiektywnej jakościżyciaskonstruowanyzostał

wskaźnikdla jakości subiektywnej.Powstał on jako suma itemówwspomnia-nych wyżej wskaźników. Zmienna ta przyjęła wartości z przedziału 27–146,przyczymimwyższawartośćnaskali,tymwiększasubiektywnajakośćżycia.Informacjeowartościachskonstruowanejzmiennejprezentujewsposóbgraficz-nyponiższyhistogramzkrzywąnormalną(ryc.4).

140,00120,00100,0080,0060,0040,0020,00

Subiektywna jakość życia

60

50

40

30

20

10

0

Czę

stoś

ć

Średnia = 97,7733Odchylenie

standardowe = 18,45536N = 472

Ryc. 4. Histogram prezentujący rozkład zmiennej „subiektywna jakość życia”


średnipoziomzadowoleniazwymiarówsubiektywnejjakościżyciawyniósł97,77.Wartośćtanatlepotencjalnegozakresuzmiennej(27–146)wskazujenarelatywniewysokipoziomsubiektywnejjakościżycia.Analiza rzetelności skonstruowanej skali „subiektywna jakość życia” prze-

prowadzonazostałametodąα-Cronbacha.Wartośćstatystykiαwyniosła0,856.Możnazatemuznać,żeskalajestrzetelnymnarzędziempomiarowym.Wyniktenpotwierdzazasadnośćposługiwania się skonstruowaną skalą zarównowprzy-padkudiagnozowaniabadanegozjawiska,jakiwsytuacjiodkrywaniajegode-terminant.


Diagnozasubiektywnejjakościżyciazostałaprzedstawionawyżej,wartoza-temodnieśćsiędopotencjalnychjejwyznaczników,którymiuczynionoporazkolejnyzmienneatrybutywne.Okazujesiębowiem,żezmiennestatususpołecz-no-zawodowego różnicująnie tylko zadowolenie z całegożycia i poszczegól-nychjegodziedzin,lecztakżesubiektywnąjakośćżycia,copotwierdzajązarów-noustaleniateoretyczne,jakidokonaniaempiryczne.Itak,wbadaniachamerykańskichudowodniono,żelepiejsytuowaneosoby

odczuwająznaczniemniejproblemówżyciowychigeneralniesąbardziejusa-tysfakcjonowanezżycia(Andrews,Robinson1991).Innymisłowy,satysfakcjaz życia pozytywnie koreluje z dochodem gospodarstwa domowego (Easterlin1995).Jaksięjednakokazuje,subiektywnaocenajakościżyciazależytakżeodstatusuzawodowegojednostki(Campbell1981).Pozatymbadaniaempirycznedowodządośćjednoznaczniezależnościmiędzywzrostemdochodówazadowo-leniemzżycia.Wynikaznich,żebogatsi sąprzeciętnie szczęśliwsi (Graczyk2007). Rozległe badania potwierdzają także wpływ poziomu edukacji na po-strzeganiewłasnejegzystencji.„ZbadańwykonanychwCzechach,NiemczechiPolscewynika, żewkażdymz tychkrajów liczbaniezadowolonychz życiawyraźniemalaławrazzewzrostempoziomuwykształcenia,awśródludziowy-sokichcenzusachwykształceniaodnotowanorelatywnienajwięcejusatysfakcjo-nowanychswoimżyciem”(Kaleta,Knieć2007,s.138).Powyższezależnościpotwierdzonezostałytakżewprzypadkubadanejzbio-

rowości.W przypadku subiektywnej jakości życia mieszkańców Łodzi uzyskano

istotny statystycznie efekt takich zmiennych atrybutywnych, jak wykształce-nie:F(3,463)=34,418;p=0,000;dochód:F(3,467)=2,452;p=0,000;zawód:F(5,393)=14,040;p=0,000;wiek:F(5,459)=3,292;p=0,004.

Wykształcenie

podstawowe zawodowe średnie wyższe

Sub

iekt

ywna

jako

ść ż

ycia

110,0

105,0

100,0

95,0

85,0

80,0

Ryc. 5. Wykształcenie a subiektywna jakość życia



PrzeprowadzonezapomocątestuBonferroniegoporównaniapost hocujaw-niłyróżnicęmiędzyniektórymigrupami.Itak,zpunktuwidzeniapoziomuwy-kształceniawykazanoistotneróżnicemiędzyosobamizwykształceniemnajniż-szymiatymiznajwyższym.Jakwynikazpowyższegowykresu,największympoczuciemsubiektywnejja-

kościżyciacechująsięosobylegitymującesięwykształceniemwyższym,anaj-mniejszymte,któremająwykształceniepodstawowe.Istotneróżnicewkwestiibadanejjakościżyciadotycząjednakżewszystkichuwzględnionychgrup.Zkolei jeśliweźmiemypoduwagędochód, istotneróżnicezaobserwowano

między trzema grupami osób, tj. tymi, któremiesięcznie zarabiają najwięcej,tymi,którychmiesięcznydochódokreślićmożnajako„przeciętny”,itymi,którezarabiająnajmniej,czylido500złmiesięcznie.

Dochód

do 500 zł 501–1500 zł 1501–2500 zł powyżej 2500 zł

Sub

iekt

ywna

jako

ść ż

ycia

110,0

105,0

100,0

95,0

80,0

85,0

Ryc. 6. Dochód a subiektywna jakość życia


Wkonsekwencji najwyższy poziom subiektywnej jakości życia charaktery-stycznyjestdlaosóbosiągającychdochódpowyżej2500złmiesięcznie.Drugąnajbardziej zadowoloną kategorię stanowią osoby, których dochódmieści sięwprzedziale1501–2500zł.Natomiastnajniższąjakośćżyciapodtymwzględemzaobserwowanourespondentów,którychmiesięcznydochódwynosido500zło-tych.Kolejną istotną statystycznie determinantą badanego zjawiska jest zmienna

„zawód”.


Zawód

kierownictwoi wyższe kadry

specjaliści pozostaliumysłowi

robotnicywykwalifikowani

Sub

iekt

ywna

jako

ść ż

ycia

110,0

105,0

100,0

95,0

90,0

pracyjący na własnyrachunek

szeregowipracownicy

handlu i usług

Ryc. 7. Zawód a subiektywna jakość życia


Wwynikuprzeprowadzonychanalizstwierdzono,żenajwyższympoczuciemsubiektywnejjakościżyciacechująsięspecjaliści(inteligencjatechnicznainie-techniczna, lekarze, nauczyciele), najniższym zaś robotnicywykwalifikowani.Jednakżerozbieżnośćwtejkwestiidotyczytakżeinnychgrup.Popierwsze,róż-nicadotykaosóbnależącychdokategoriizawodowej„kierownictwo iwyższekadry”oraz„robotnicywykwalifikowani”.Podrugie,wkwestiipoczuciasubiek-tywnejjakościróżniąsiętakżeosobypracującenawłasnyrachunekiszeregowipracownicyhandluiusług.Przyczym,jakilustrujetopowyższywykres(ryc.8),wysokipoziombadanegozjawiskadotyczywłaśniekierownikówiosóbprowa-dzącychwłasnądziałalnośćgospodarczą.Różnicewodniesieniudopoziomusubiektywnejjakościżyciazdiagnozowa-

notakżewobrębiekategoriiwiekowych.


Wiek

18–24 25–34 35–44 45–54

Sub

iekt

ywna

jako

ść ż

ycia

102,0

100,0

98,0

96,0

94,0

92,0

90,0

55–64 65 lat i więcej

Ryc. 8. Wiek a subiektywna jakość życia


Wtymprzypadkuróżniceistotnestatystyczniezaobserwowanomiędzygrupąosóbwwieku35–44latabadanymipowyżej65.rokużycia,atakżemiędzyosoba-miwprzedzialewiekowym45–54latinajstarszymirespondentami.Największepoczuciesubiektywnejjakościżyciajestjednakdomenąosóbwśrednimwieku.Najmniejszepoczucietejjakościdotyczynatomiastosóbnajstarszych.Konkludując, przeprowadzone analizy odnośnie do uwarunkowań subiek-

tywnej jakościżyciapotwierdziłypoczynionenawstępiezałożeniaowpływiezmiennychatrybutywnychnabadanezjawisko.Jaksięokazuje,wiek,dochód,wykształcenieizawódstanowiąistotnedeterminantynietylkosubiektywnejja-kościżycia,lecztakżejejposzczególnychwymiarów,tj.globalnejocenyżyciaizadowoleniacząstkowego(zadowoleniezesferżycia).Wartonakoniecsprawdzić,którezwymiarówzadowoleniawpływająwnaj-

większymstopniunasubiektywnąjakośćżycia.Z przeprowadzonej analizywynika, żewszystkie uwzględnionew badaniu

wymiarywsposóbistotnystatystycznieoddziałująnabadanezjawisko.PoliczonywspółczynnikkorelacjirangSpearmanainformuje,żenajwiększe

znaczenie mają takie dziedziny życia, jak: obecne dochody rodziny, sytuacjafinansowa własnej rodziny, możliwość zaspokojenia potrzeb żywnościowych,perspektywynaprzyszłośćorazogólnaocenażycia.Wartododać,żewynikiteniecoróżniąsięoddanychpochodzącychzpróbyogólnopolskiej(CBOS2009;Diagnoza społeczna 2009),gdziewarunkimaterialneidochódwznaczniemniej-szymstopniuwarunkowałyzadowoleniezżycia.


WprzypadkumieszkańcówŁodziwarunkimaterialne ifinansowestanowiąnajważniejszyczynnikdobrostanupsychicznego.Matojednakswojeuzasadnie-nie.Odpowiednipoziomdochodówumożliwiabowiemzaspokojeniepotrzebniż-szegorzędu,którezgodniezpiramidąpotrzebMaslowastanowiąpunktwyjściadokoncertowaniasięnapotrzebachwyższegorzędu.Jaktwierdząekonomiści,wsytuacjizaspokojeniapotrzebpodstawowychnastępujewzrostsubiektywne-godobrobytu (Graczyk2007).Aosiągnięciedochodówpozwalającychzaspo-koićwiększość potrzeb niższego rzędu umożliwia odblokowaniewrodzonegopotencjałuszczęścia(Czapiński2004).„Badaniadynamicznepokazująjednak,żewdługimokresiewyższedochodynieprowadządowzrostupoczuciaindy-widualnegoszczęścia”(Graczyk2007,s.114).Stądteżistnienietzw.paradoksudobrobytu, zwanego inaczej paradoksemEasterlina, zgodnie z którymwzrostdochodu nie jest równoznaczny ze wzrostem satysfakcji z życia (Stevenson,Wolfers2008).W zakresiewszystkich 22miar subiektywnej jakości życiamożna również

wyodrębnićtedziedzinyżycia,któremająnajmniejszeznaczeniedlaodczuwanejsatysfakcjiłodzian.Wśródnichwymienićnależy:dzieci,opiekęzdrowotnąbli-skomiejscazamieszkaniaimałżeństwo.Niewielkiwpływzadowoleniazdziecinasubiektywnąjakośćżyciabadanychwynikaćmożezobowiązkówitrudnościwychowawczych.Wartododać,żepodobnywynikpodtymwzględemuzyskanona próbie ogólnopolskiej (CBOS 2009). Jeśli zaś chodzi o opiekę zdrowotną,to taki rezultat również nie jest zaskoczeniem.Łodzianie dość nisko oceniająfunkcjonowanieopiekizdrowotnejwswoimmieście,copotwierdzająprzepro-wadzonebadania.Zdecydowanawiększość(82%)wyrażaniezadowoleniewtejkwestii.

Subiektywna jakość życia mieszkańców łodzi. ujęcie przestrzenne

PrzeprowadzoneanalizypokazałyzróżnicowanyobrazsubiektywnejjakościżyciamieszkańcówŁodzi.Jaksięokazało,łodzianieróżniąsięzarównoogólnąjakościążyciawujęciusubiektywnym,jakiposzczególnymijejwymiarami,czy-liogólnymzadowoleniemzżyciaczyteżsatysfakcjązuwzględnionychwbada-niujegodziedzin.Zróżnicowanietopodyktowanejestwgłównejmierzecechamispołeczno-demograficznymi.Niemniejzmienneatrybutywneniesąjedynymideterminantamisubiektywnej

jakościżycia.Jaksięokazuje,czynnikiemwyjaśniającymbadanezjawiskomożebyćtakżestrukturaspołeczno-przestrzennamiasta.„Wtymprzypadkuprzedmio-temanalizyjestznaczeniemiejscazamieszkania–lub,ściślemówiąc,obszarusąsiedztwa jako czynnika różnicującego zachowania i postawymieszkańców”(Frykowski2004,s.99).Niczatemdziwnego,żekolejnymistotnymstatystycz-nie korelatem subiektywnej jakości życia jestwłaśnie dzielnica zamieszkania.Miejsce zamieszkania, jak sięokazuje, różnicuje zarówno subiektywną jakośćżycia,jakijejposzczególnewymiary.Po pierwsze, na podstawie testu chi-kwadrat stwierdzono, że istnieje staty-

stycznieistotnazależnośćmiędzymiejscemzamieszkaniawokreślonejjednostce


osiedlowejapoziomemogólnegozadowoleniazżycia(c2=19,190;p=0,014)1. SiłazwiązkumiędzyanalizowanymizmiennymimierzonastatystykąV-Cramera(VC=0,199;p=0,014)wskazujejednakżenawystępowaniestosunkowosłabejzależnościmiędzyogólniepojętymzadowoleniemzżyciaamiejscemzamiesz-kania.Bezwątpieniajednakmiędzyśrednimpoziomemogólnegozadowoleniaz życiamieszkańców poszczególnych rejonówwystępują znaczne różnice, coilustrujeponiższamapa(ryc.9).

Poziom ogólnegozadowolenia z życia

niskiśredniwysoki

Ryc. 9. Poziom ogólnego zadowolenia z życia w jednostkach osiedlowych


Przeprowadzonaanalizawykazała,żenajwyższympoziomemogólniepojęte-gozadowoleniazżyciacechująsięmieszkańcyjedynietrzechjednostekosied-lowych:Olechowa,Widzewa-Wschód orazDołów. Poziom najniższy dotyczynatomiast łodzianzamieszkującychobrzeżaWidzewa,obrzeżaGórnej,osiedleStareMiasto-Bałuty,atakżekilkaosiedlinależącychdoCentrum.

1 Klasyfikacjadanych (tj.poziomyposzczególnychwymiarówsubiektywnej jakościżycia)dokonanazostałanapodstawieustalonychzpróbywartościestymatorówtakichparametrów,jakśredniaarytmetycznaiodchyleniestandardowe.


Łodzianieróżniąsięrównieżpoziomemzadowoleniazposzczególnychdzie-dzin życia, czyli tzw. zadowoleniemcząstkowym.Uzyskanewyniki testu chi--kwadrat potwierdzają bez wątpienia hipotezę dotyczącą zależności międzyanalizowanymwymiaremsubiektywnejjakościżyciaamiejscemzamieszkania(c2=70,758;p=0,028;VC=0,391;p=0,028).W tymprzypadku najwyższympoziomem analizowanegowymiaru subiek-

tywnejjakościżyciacechująsięłodzianiezamieszkującyosiedleJulianów,NoweMiasto,atakżeśródmiejskieosiedleAkademicka.Najniższypoziomzadowole-niazposzczególnychdziedzinżyciazaobserwowanonatomiastumieszkańcówdziewięciujednostekosiedlowych,wtymm.in.obrzeżyGórnej,obrzeżyBałut,DąbrowyiZarzewia(ryc.10).

Poziom zadowoleniacząstkowego

niskiśredniwysoki

Ryc. 10. Poziom zadowolenia z różnych dziedzin życia w jednostkach osiedlowych


Przestrzennie zróżnicowana jest ponadto sama subiektywna jakość życiamieszkańców Łodzi. Co więcej, zróżnicowanie to jest istotne statystycznie:c2=73,702;p=0,014;VC=0,402;p=0,014.Wartopodkreslić,iżsiłazwiązkumiędzyanalizowanymizmiennymiwporównaniuzpozostałymizmiennymijestrelatywniewysoka.


Poziom subiektywnejjakości życia

niskiśredniwysoki

Ryc. 11. Poziom subiektywnej jakości życia w jednostkach osiedlowych


Najwyższy poziom subiektywnej jakości życia występuje w osiedlachJulianów,NoweMiasto,Akademicka iOlechów.Należypodkreślić,żepierw-sze trzy jednostkiosiedloweosiągnęłynajwyższewartości takżewprzypadkutzw.zadowoleniacząstkowego,czylipoczuciazadowoleniazróżnychsferżycia.OsiedleOlechówznalazłosięwgrupieosiedlionajwyższympoziomieogólnegozadowoleniazżycia.Najniższy poziom subiektywnej jakości życia odnotowano natomiast, po

pierwsze,naterenieobrzeżyBałut,osiedluŻubardź,FabrycznaiZarzew,podob-niezresztąjakwprzypadku„zadowoleniacząstkowego”,ipodrugie,naobrze-żachWidzewa,gdziezaobserwowanotakżenajniższypoziomogólnegozadowo-leniazżycia(ryc.11).Konkludując,analizaprzestrzennegozróżnicowaniasubiektywnejjakościży-

ciamieszkańcówŁodzipozwoliławyróżnićobszaryowysokiej,średniejiniskiejjakościżyciawanalizowanymwymiarze.Danezgromadzonewtokubadańpo-twierdziłyhipotezęoniewielkimzróżnicowaniubadanegozjawiskawodniesie-niudoanalizowanychjednostekosiedlowych.


Wzdecydowanejwiększościmieszkańcyzamieszkującyposzczególneosied-la charakteryzują się zbliżonympoziomemzadowolenia, zarówno jeśli chodzioogólnąjakośćżycia,jakiuwzględnionewbadaniudziedzinyżycia.Podobniekształtujesiętakżepoziomsubiektywnejjakościżycia,obejmującejwymienionewyżejelementy.Ogólnie rzecz biorąc zatem, do najbardziej szczęśliwych należąmieszkań-

cyosiedlizamieszkiwanychprzezosobyowyższymstatusiespołecznym,adonajmniejszczęśliwych–mieszkańcyjednostekosiedlowychreprezentowanychprzezosobyoniższymstatusiespołecznym.Jakwynikazbadań2,takiejednostkiosiedlowe,jak:Julianów,Olechów,osiedleAkademickaiWidzew-Wschód,cha-rakteryzująsięwysokimwskaźnikiemstatususpołecznego,obejmującegowtymprzypadku następujące zmienne: sytuację pracy, wykształcenie czy standardmaterialny.Osiedla,natereniektórychzdiagnozowanoniskiepoziomybadane-go zjawiska, czylim.in. obrzeża Polesia, obrzeżaBałut, Centrum, Fabryczna,ZielonaiGórnyRynek,cechująsięniskimpoziomemwspomnianychzmiennych(Frykowski2004, s.115).Potwierdza się zatemhipoteza łącząca subiektywnąjakość życia ze zmiennymi atrybutywnymi. Zmienne takie jakwykształcenie,dochódipozycjazawodowazdająsięwistotnysposóbwarunkowaćogólneza-dowoleniezżycia,atakżezjegoposzczególnychaspektów.

Podsumowanie

Zprzytoczonych danychwynika, żemieszkańcówŁodzi cechują zróżnico-waneopiniewkwestiach jakościżyciamierzonejwwymiarzesubiektywnym.Jednakżeogólnypoziomtejjakościkształtujesięnarelatywniewysokimpozio-mie.Zdecydowanawiększośćbadanych,podobniejakwprzypadkupróbogólno-polskich,odczuwasatysfakcjęzarównozcałegoswojegożycia,jakiposzczegól-nychjegodziedzin.Jaksięokazało,łodzianiesąnajbardziejzadowolenizżyciarodzinnegoidzie-

ci.Ważnymźródłemsatysfakcjijesttakżemożliwośćzaspokojeniapotrzebżyw-nościowychorazdostępnedobraiusługi.Naniskimpoziomieutrzymujesięna-tomiast zadowolenie z opieki zdrowotnejwŁodzi, ze stanu swojego zdrowiaorazzsytuacjiwkraju.Coważne,wszystkieuwzględnionewbadaniuwymiaryzadowoleniawistot-

nystatystyczniesposóboddziałująnasubiektywnąjakośćżycia.Największezna-czeniedladobrostanupsychicznegomieszkańcówŁodzimająjednakdziedziny,któredotycząkwestiifinansowych.Najmniejszeznaczeniedlaodczuwanejsa-tysfakcjimająnatomiastdwiesferyżycia,któreniewątpliwiesązesobąpowią-zane,tj.małżeństwoidzieci.

2 Celem przywołanych badań była analiza przestrzennego zróżnicowania statusu społecz-negomieszkańcówŁodzi.Analizie poddanokilka elementów tego statusu, tj. sytuacjępracy,wykształcenieorazstandardmaterialnymierzonyliczbąirodzajemposiadanychdóbrtrwałegoużytku.Wkonsekwencjiuzyskanoinformacjęoprzestrzennymzróżnicowaniuanalizowanychzmiennychistworzonorankingosiedliwedługstatususpołecznegobadanejzbiorowości.


Należy podkreślić, że kondycja psychiczna łodzian jestwyraźnie zróżnico-wana społecznie.Zmienneatrybutywne, takie jakwiek,wykształcenie, zawódidochód,zdająsięwistotnysposóbwpływaćnabadanezjawisko.Ogólneza-dowoleniezżyciaijegowymiarówwiążesięnaogółzmłodymwiekiemiko-rzystnympołożeniemspołeczno-ekonomicznym.Natomiastniska subiektywnajakośćżyciapozostajeraczejdomenąosóbzniskąpozycjąekonomicznąispo-łeczną,atakżeosóbstarszych.Istotnymwyznacznikiemjakościżyciajestponad-tomiejscezamieszkania,copotwierdzaprzestrzennaanalizabadanegozjawiska.Wartonakoniecdodać,żewysokiepoczuciesubiektywnejjakościżyciama

istotneznaczeniedlafunkcjonowaniaczłowieka.Dobrakondycjapsychicznajestczęstomotorempodejmowanychdziałań,równieżtych,któremająnacelupo-prawęswojegożycia.Wartozatemwniąinwestować.

Literatura

AndrewsF.M.,RobinsonJ.P.,1991,Measures of subjective well-being,w:J.P.Robinson,P.R.Shaver,L.S.Wrightsman(red.),Measures of Personality and Social Psychological Attitudes,t.1,SanDiego:AcademicPress.

AndrewsF.,WitheyS.,1976,Social Indicators of Well-being,NewYork:Plenum.Bańka A., Derbis R., 1994, Psychologiczne i pedagogiczne wymiary jakości życia,

Poznań:Gemini.BańkaA.,DerbisR.,1998,Poczucie jakości życia a swoboda działania i odpowiedzial-

ność,Poznań:StowarzyszeniePsychologiaiArchitektura.BiegańskaK..2006,Podmiotowe i sytuacyjne wyznaczniki jakości życia przedsiębior-

ców,niepublikowanapracadoktorska,Łódź.CampbellA.,1981,The Sense of Well-being in America. Recent Patterns and Trends,

NewYork:McGraw-Hill.CampbellA.,ConverseP.,RodgersW.,1976,The Quality of American Life: Perceptions,

Evaluations, and Satisfactions,NewYork:RussellSageFoundation.CantorN.,NoremJ.,LangstonCh.,ZirkelS.,FleesonW.,Cook-FlannaganC.,1991,

„Lifetasksanddailylifeexperience”, Journal of Personality,nr59(3),s.425–451.CBOS,1999,Zadowolenie z życia,Warszawa.CBOS,2004,Samopoczucie Polaków,Warszawa.CBOS,2008,Polacy o swoim zadowoleniu z życia, szczęściu i pechu w latach 1998–

2007, Warszawa.CBOS,2009,Polacy o swoim zadowoleniu z życia. Opinie z lat 1994–2008, Warszawa.CBOS,2010,Polacy o swoim zadowoleniu z życia, Warszawa.CBOS,2011,Polacy o swoim szczęściu i pechu oraz zadowoleniu z życia,Warszawa.Czapiński J., 1994, Psychologia szczęścia: przegląd badań i zarys teorii cebulowej,

Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych, Polskie Towarzystwo Psycho-logiczne.

Czapiński J. (2004), Ekonomiczne przesłanki i efekty dobrostanu psychicznego, w:T. Tyszka (red.), Psychologia ekonomiczna, Gdańsk: Gdańskie WydawnictwoPsychologiczne.

CzapińskiJ.(2007),Indywidualna jakość życia,w:Diagnoza społeczna 2007,Warszawa:VizjaPress@IT.


DerbisR.,2007,Poczucie jakości życia a zjawiska afektywne,Bydgoszcz:WydawnictwoUczelnianeWyższejSzkołyGospodarki.

DerbisR.,BańkaA.,1998,Poczucie jakości życia a swoboda działania i odpowiedzial-ność,Poznań:WydawnictwoNaukoweSPA.

Diagnoza społeczna 2009, 2009,www.diagnoza.com.pl.DienerE.,1984,„Subjectivewell-being”,Psychological Bulletin,nr 95,s.542–575.DienerE., 2000, „Subjectivewell-being.The scienceofhappiness andaproposal for

anationalindex”,American Psychologist,t.55(1),s.34–43.Diener E., EmmonsR.A., 1984, „The independence of positive and negative affect”,

Journal of Personality and Social Psychology,nr47,s.1105–1117.Domański H., 2009, Społeczeństwo europejskie. Stratyfikacja i systemy wartości,

Warszawa:WydawnictwoNaukoweScholar.EasterlinR.,1995,„Willraisingtheincomesofallincreasethehappinessofall?”,Journal

of Economic Behavior and Organization,nr27(1),s.35–47.FrykowskiM., 2004, „Zróżnicowanie przestrzenne statusu społecznegomieszkańców

Łodzi”,Studia Regionalne i Lokalne,nr1,s.99–118.GłównyUrządStatystyczny,1997,Statystyczny opis jakości życia 1990–1995, Warszawa.GraczykA.,2007,Dochód i konsumpcja jako determinanty jakości życia,Bydgoszcz:

WydawnictwoUczelnianeWyższejSzkołyGospodarki.Helliwell J.F., 2002, „Social capital, the economy and well-being”, w: K. Banting,

A. Sharpe, F. St-Hilaire (red.), The Review of Economic Performance and Social Progress,Montreal–Ottawa: Institute forResearchonPublicPolicy,Centre for theStudyofLivingStandards.

KahnemanD.,DienerE.,SchwarzN.,2003,Well-being: The Foundations of Hedonic Psychology,NewYork:RussellSageFoundation.

KaletaA.,KniećW.,2007,Jakość życia i edukacja,Bydgoszcz:WydawnictwoUczelnianeWyższejSzkołyGospodarki.

Kolipiński J., 1978, Człowiek – gospodarka – środowisko – przestrzeń, Warszawa:PaństwoweWydawnictwoNaukowe,PolskaAkademiaNauk,KomitetPrzestrzennegoZagospodarowaniaKraju,Studia,s.63.

Kowalczyk M., Cudak S., 2008, Problemy współczesnej rodziny polskiej, Kielce:UniwersytetHumanistyczno-Przyrodniczyim.JanaKochanowskiego.

KruegerA.,SchkadeD.,2007,The Reliability of Subjective Well-Being Measures,NBERWorkingPapernr13027,kwiecień.

MaslowA.,1990,Motywacja i osobowość,tłum.P.Sawicka,Warszawa:Pax.McGregorI.,LittleB.,1998,„Personalprojects,happinessandmeaning:Ondoingwell

andbeingyourself”,Journal of Personality and Social Psychology,nr74(2),s.494–512.

MichaelE.,LarsenR.,2008,The Science of Subjective Well-being,NewYork:GuilfordPress.

OstasiewiczW.,2004,Ocena i analiza jakości życia,Wrocław:WydawnictwoAkademiiEkonomicznejim.OskaraLangego.

RogalaP.,BorysT., 2008,Jakość życia na poziomie lokalnym – ujęcie wskaźnikowe, Warszawa:UNDP.

SicińskiA.,StrzeleckiJ.,1976,„Stylżyciaajakośćżycia:przyczynekdoproblemówpo-litykispołecznej”,w:A.Siciński(red.),Styl życia: koncepcje i propozycje,Warszawa:PaństwoweWydawnictwoNaukowe.

SierzputowskaE.,1989,„Jakośćżycia”,Wiadomości Statystyczne,nr7,s.5–10.


StevensonB.,WolfersJ.,2008,Economic Growth and Subjective Well-Being: Reassessing the Easterlin Paradox,BrookingPapersonEconomicActivity,wiosna.

StrackF.,ArgyleM.,SchwarzN.(red.),1991,Sub jec ti ve Well-be ing. An In ter di sci pli na ry Per spec ti ve,Oxford:PergamonPress.

SztompkaP.,1991,Society in Action. The Theory of Social Becoming,Chicago:PolityPress,CambridgeUniversityofChicagoPress.

TNSOBOP,2003,Czy jesteśmy zadowoleni ze swojego życia?Warszawa.VeenhovenR.,1991,„Questionsonhappiness:Classicaltopics,modernanswers,blind

spots”,w:F.Strack,M.Argyle,N.Schwarz(red.),Sub jec ti ve Well-be ing. An In ter-disci pli na ry Per spec ti ve,Oxford:PergamonPress.

VeenhovenR.,1994,„Ishappinessatrait?”,Social Indicators Research,nr32,s.101–160.

WallisA.,1993,„Jakośćżycia–problemyipropozycje”,Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny,nr55(2),s.135–150.

WilsonW.,1967,„Correlatesofavowedhappiness”,Psychological Bulletin,nr67(4),s.294–306.

the Quality of life of łódź reSidentS

Inthelastfewdecades,thetopicofqualityoflifehasbeenofinteresttothetheoristsaswellassociallifeanimators.Manystudiesconsidertwodimensionsofthisquality:subjectiveandobjective.Thepresentpaperdiscussestheproblemofsubjectivequalityoflife.Ouraimistodiagnosethementalwell-beingofŁódźresidents.Questionsaboutgenerallifesatisfactionandsatisfactioninparticularfieldsandspheresoflifesuchas:family,income,housing,abilitytofulfilone’sneeds,etc.,havebecometheempiricaldeterminantof theanalyzeddimensionofqualityoflife.Anexploratoryanalysisofthestudiedphenomenonallowsustodeterminethelevelofsubjectivequalityoflifeofthestudiedcommunity.Inaddition,weattempttodeterminetheattributiveconditionsofthephenomenon.

Key words:qualityoflife,subjectivedimensionofthequalityoflife,Łódź.

jakość życia mieszkańców wymiar subiektywny · 2012. 9. 29. · studia regionalne i lokalne nr...

Documents