James Dean“Ben dünüm, ben bugünüm, ben yarınım, sürekli yeniden doğarak güçlü ve genç kalırım.” Diriliş Tanrısı Osiris

HAYATI• 8 Şubat 1931’de Indiana’da doğdu.• 1940 yılında annesi ölünce babası tarafından amcasının yanına

gönderildi.• 1949 yılında Kaliforniya Üniversitesine gelerek burada drama

okudu. James Whitmore’un oyunculuk atölyelerine katıldı.• 1951’de New York’a geldi. 1954’te kariyerinde büyük bir sıçramaya

sebep olan bir Broadway oyununda rol aldı. (The Immoralist)• Warner Bros tarafından yeteneği keşfedildi ve sırasıyla Cennetin

Doğusu, Asi Gençlik ve Devlerin Aşkı filmlerinde rol aldı.• 30 Eylül 1955’te yaptığı bir araba kazası sonucu hayatını kaybetti.

1950’lerde Gençler• “İkinci Dünya savaşından sonra her şey mahvolmuş, bitmiş bir

haldeydi. Gençlerin kendini toparlamaya çalışıp güç kazandığı, yaşlıların ise sadece hayatta olmaktan bile mutlu olduğu bir dönemdi başka bir sorumluluk üstlenmeye halleri yoktu. Böylece Dean genç ve yaşlı nesil arasındaki uyuşmazlığın simgesine dönüştü.” Alman Gazeteci Edmund Redschneider

• “O günlerde sinemada ve televizyonda dört başı mamur bir gençlik figürü yaratma çabası vardı. Oysa o dönemde geçlere bir tür savaş sonrası şaşkınlığı hakimdi. Büyüklerine duydukları güvende kademeli bir erozyon olmuştu. Sadece büyüklerine değil, sözde gerçeklere ve hatta ahlaki değerlerin topuna karşı.” Yönetmen Rod Serling

Asi Gençliğin Sembolü• James Dean kendini yeni yeni oluşmakta olan bir toplumun

geleceği olarak tanımlıyordu. • Gençler, genç bir toplum yaratmanın peşinde Asi Gençlik

kültürünü harekete geçirirken James Dean de bu hareketin sembolüne, gençlerin ilahına dönüştü. Üniformaları olan kot pantolonları, kırmızı ceketleri, çizmeleri, geleneksel saç şekilleri ya da sadece tavırlarıyla ortak bir kimlik oluşturan hayranlarının ölümsüz ilahına…

• Dean’in geniş kapsama alanı Rock’n Roll ile birleşerek gençlik rüyasının bir sonraki evresini hazırladı: genç olmak artık ayıp değildi. Genç olmanın özellikle de kırılgan, uyumsuz bir genç olmanın yanlış bir tarafı yoktu. Dean adeta gençliğin bağımsızlığını ilan etmişti.

James Dean ve Rock’n Roll• Rock n roll ve James Dean’in ulusal bilincimize aynı dönemde

girmesi aslında tesadüf değildi. Buhran dönemi ve ikinci dünya savaşı boyunca maddi refah içinde yapılan uzun mücadelenin ardından Amerika nihayet o tombul rüyasını gerçekleştirmişti fakat ellilerin refah toplumu tepkili bir alt toplumun doğmasına yol açmıştı. Itaat bekleyen baskıcı bir toplumla işbirliğine yanaşmayan gençler bir önceki kuşağın zenginlik ütopyasını reddediyor ve hayallerini film yıldızları ve rock müziği aracılığıyla gerçekleştirmeyi seçiyordu. Ilk kez olsun bağımsızlığını ilan eden gençler iletişim dili müzik ve şarkı olan yepyeni bir gelecek yaratıyordu. Işin oyuna hayalin gerçeğe dönüştüğü çocukluk düşleri olan başkaldırı cinsellik ve özgürlüğün ise mümkün görünmeye başladığı bir gelecekti bu.

Marlon Brando insanların oyunculuk anlayışını değiştirirken , James Dean insanların yaşam anlayışını değiştirdi. "- Martin Sheen

Kritik Kütle’nin Oluşumu

• Dean’in tüm filmlerinde aynı şifreli mesaj vardı ve gençler söylenmeyeni şıp diye anlamıştı: Yalnız değilsin!

• “Gençliğin zırhı, toplumsal bir tavrın ifadesi.” Sosyolog Edgar Morin

• Ölümünün ardından James Dean hayranlarının biraraya gelerek oluşturduğu topluluk öyle büyüktü ki gençlik bu birliktelik sayesinde kendi gücünün farkına varmaya başlamıştı.

Kritik Kütlede Heterojenlik

• Amerika’da Meksikalılar, üniversite öğrencileri, travestiler, çeteler, kısacası herkes James Dean’de kendinden bir şeyler bulduğunu iddia ederek kendini onunla özdeşleşmişti. Dean onunla bağdaştırılan özelliklerin sadece birkaçına haiz olsa da canlandırdığı roller sayesinde, genele hitap eden çok yönlü bir imaj yaratmıştı.

• “Dean’den sonra yeni bir dünya geldi. ... İnsan hakları hareketi, siyahların gücü, kadınların özgürleşmesi, eşcinsel hakları” William Zavatsky

• Cazip bir aykırılık yaratmıştı ve icadı altmış kuşağının çiçek çocuklarının ve hatta yetmişlerdeki punk kavramının önünü açmıştı.

Taşma Noktası

• Ölümünden 1 yıl sonra sadece ABD’de James Dean’i anma vakfına üye olan tam 4 milyon hayranı vardı.

• James Dean gençliği adeta sil baştan kodlamış hatta gardrobuna bile el atıp kıyafet devriminin öncüsü olmuştu.

• Asi Gençlik film ekibinin gardrobunu hazırlayan Mattson’s mağazasında, 22.75 dolardan binlerce kırmızı mont satıldı.

• “ Muazzam bir şeydi, hangi liseye giderseniz gidin, bütün çocuklar kırmızı montluydu. Herkes James Dean gibi olmak istiyordu.” Gazeteci Steffi Skolsky

ETKİLEDİKLERİ

Kendimi asla James Dean’le kıyaslayamam çünkü James Dean bir dehaydı. Elvis Presley

"James Dean olmadan, Beatles hiç var olamazdı." John Lennon

Bir Amerika İmgesi: James Dean• “Amerikan delikanlısının arketipi, icadı da kendisi olan tipik ve

ideal yürüyen gençlik, dolar kadar Amerikalı, Coca Cola kadar bilindik bir imge.” David Dalton

• James Dean’in yüzü Amerika’nın tüm dünyaya ihraç ettiği bir ürüne dönüşürken, en az Coca Cola şişesi kadar şöhretli bir marka olarak çıkmıştı. Dünyaya kot pantolonu sevdiren ve gençliğin üniforması haline getiren adamı, blue jean reklamlarında görmemek olmazdı. 1980’lerde Levi’s James Dean benzerlerini kullanarak bir dizi reklam filmi çekmişti. Paris’in hemen dışındaki devasa billboardlarda Levi’s reklamı olarak James Dean’in yüzünü kullanmak yetiyordu.

Bir İkon Olarak James Dean

• İkonun esrarengiz doğası reklam endüstrisi için çok kıymetlidir. Çünkü ikon kitleyi sonsuz bir etki altına almak ve devamlı bir pazarlama aracı olmak açısından çok yetkindir.

Yaşam Tarzı Olarak Algılanışı

• James Dean bir yıldız olduğu kadar bir yaşam tarzıydı ve korkunç ölümü onu ölümsüzlüğü terfi ettirdi.

• Aslında onu bu kadar inandırıcı ve etkili kılan şey kahramanlara özgü sıradışılık değil bilakis aldatıcı bir sıradanlık ve rahatlığıydı.

• Hem yıldız hem anti kahraman hem de kurban olmayı başarmıştı.

James Dean“Ben dünüm, ben bugünüm, ben yarınım, sürekli yeniden doğarak güçlü ve genç kalırım.” Diriliş Tanrısı Osiris

HAZIRLAYAN: DENİZ CENGİZ

Sıradaki Sunum: Barbie by S 55