JEAN BAUDRILLARDÇağımızın önde gelen entelektüel figürlerinden, Fransız felsefeci ve toplumbilimci, post-modern yönelimleriyle dikkat çeken toplum ve kültür eleştiricisi Jean Baudrillard, 1929 yılında Reims’de doğdu. Bir memur ailesinin çocuğu ve ailenin üniversiteye giden ilk üyesiydi. Sorbonne Üniversitesi’nde Alman edebiyatı okudu. Bir lisede Almanca öğret-menliği yaparken, Nanterre Üniversitesi’nde Henri Lefebvre ile çalışmaya başladı. Burada doktora tezini tamamladı. Bertolt Brecht’in şiirlerini, Peter Weiss’ın tiyatro oyunlarını ve Wilhelm E. Mühlmann’ın “Üçüncü Dünya’nın Devrimci Cennetleri”ni çeviren yazar, ders ve konferans vermek üzere başta ABD ve Japonya olmak üzere dünyanın pek çok ülkesini ziyaret etti. 2001 yılından beri de İsviçre’deki European Graduate School’da ders veriyor. Günümüz düşün dünyasının en “çarpıcı” isimlerinden olan Baudrillard, kitaplarında esas olarak simülasyon, yığınların zihniyeti, “öteki”, baştan çıkarma gibi konuları ele aldı. Üretimin, rasyonel bir etkinlik olmadığını ileri sürdü; tüketicinin, reklam vb yollarla alda-tılmasını göz boyayıcı bir oyun ve hem üretimi hem de tüketicinin isteğini tehdit eden bir öğe olarak yorumladı.Körfez Savaşı sırasında Fransız televizyonunda görüşlerine en çok başvurulan düşünür olarak kitle iletişim araçlarında bir “star” haline geldi. Körfez Savaşı’ndan önce gerçekte savaş olmayacağı kehanetinde bulunmuş, savaşın ardından da haklı çıktığını iddia etmişti. İnsanların bir amaç uğruna çarpışarak öldükleri savaşın gerçekliğinin yerini, aslında savaşın olmadığı bir dünyada televizyon ekranlarından bütün dünyaya gösterilen bir “kopya” savaş almıştı. İtalya, Meksika, Brezilya ve Japonya gibi ülkelerde yapıtlarının büyük bir bölümü çevril-miştir. Türkçe’deki ilk kitabı Metinler ve Söyleşiler (G.S. Fakültesi Yay. İzmir, 1988), çeşitli yapıtlarından alınmış metinlerin çevirisidir.Başlıca yapıtları: Le Système des Objets (1968); La Société de Consommation (1970; Tüketim Toplumu, Çev. Hazal Deliceçaylı-Ferda Keskin, Ayrıntı Yayınları, 1997); Pour une Critique de l’Économie Politique du Signe (1972); Le Miroir de la Production (1973; Üretimin Aynası, Çev. Oğuz Adanır, Dokuz Eylül Yayınları, 1998); L’Échange Symbolique et la Mort (1976; Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm, Çev. Oğuz Adanır, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2002); Oublier Foucault (1977; Foucault’yu Unutmak, Çev. Oğuz Adanır, Dokuz Eylül Yayınları, 1998); L’effet Beaubourg (1977); A l’Ombre des Majorités Silencieuses (1978; Sessiz Yığınların Gölge-sinde ya da Toplumsalın Sonu, Çev. Oğuz Adanır, Doğu Batı Yayınları, 2003); Le P.C. ou les Paradis Artificiels du Politique (1978); De la Séduction (1979; Baştan Çıkarma Üzerine, Çev. Ayşegül Sönmezay, Ayrıntı Yayınları, 2001); Simulacres et Simulation (1981; Simülakrlar ve Simülasyon, Çev. Oğuz Adanır, Doğu Batı Yayınları, 2003); Les Stratégies fatales (1983; Ça-resiz Stratejiler, Çev. Oğuz Adanır, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2002); La Gauche Divine (1984); Amérique (1986; Amerika, Çev. Yaşar Avunç, Ayrıntı Yayınları, 1996); L’autre par lui-même (1987); La Transparence du Mal (1990; Kötülüğün Şeffaflığı-Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme, Çev. Işık Ergüden, Ayrıntı Yayınları, 2004); Cool Memories I, II (1990; Siyah Anlar, Çev. Ayşegül Sönmezay, Ayrıntı Yayınları, 1999); La guerre du Golf n’a pas eu lieu (1991); L’illusion de la fin (1992); Le crime parfait (1994; Kusursuz Cinayet, Çev. Necmettin Sevil, Ayrıntı Yayınları, 1998); Cool Memories III-1990, IV-2000 (Cool Anılar (1990-2000), Çev. Yaşar Avunç, Ayrıntı Yayınları, 2002); Ecran total (1997; Tam Ekran, Çev. Bahadır Gülmez, Yapı Kredi Yay., 2001); L’Echange impossible (1999; İmkânsız Takas, Çev. Ayşegül Sönmezay, Ayrıntı Yay., 2005), D’un fragment l’autre (2001; Bir Parçadan Diğerine, Çev. Ya-şar Avunç, İnkılap Kitabevi, 2005); Le Pacte de lucidité ou l’intelligence du mal (2004; Şeytana Satılan Ruh, Çev. Oğuz Adanır, Doğubatı Yay., 2005).

Ayrıntı: 156İnceleme Dizisi: 81

AmerikaJean Baudrillard

Çeviride kullanılan metinlerAmérique, Éditions Grasset, 1986

America, çev.: Chris Turner, Verso, 1988

Fransızca’dan ÇevirenYaşar Avunç

Yayıma HazırlayanFerda Keskin

Son OkumaMehmet Celep

© Éditions Grasset

Bu kitabın Türkçe yayım haklarıAyrıntı Yayınları’na aittir.

Kapak FotoğrafıRichard Misrach

Kapak DüzeniArslan Kahraman

Kapak TasarımıGökçe Alper

DizgiEsin Tapan Yetiş

BaskıKayhan Matbaacılık San. ve Tic. Ltd. Şti.

Davutpaşa Cad. Güven San. Sit. C Blok No.:244 Topkapı/İstanbulTel.: (0212) 612 31 85

Sertifika No.: 12156

Birinci Basım 1996İkinci Basım 2006

Üçüncü Basım 2013

Baskı Adedi 2000

ISBN 978-975-539-052-9Sertifika No.: 10704

AYRINTI YAYINLARIHobyar Mah. Cemal Nadir Sok. No.: 3 Cağaloğlu – İstanbul

Tel.: (0212) 512 15 00 Faks: (0212) 512 15 11www.ayrintiyayinlari.com.tr & info@ayrintiyayinlari.com.tr

Jean Baudrillard

Amerika

İNCELEME DİZİSİYEŞİL POLİTİKA/J. Porritt Ë MARKS, FREUD VE GÜNLÜK HAYATIN ELEŞTİRİSİ/B. Brown Ë KADINLIK TAHAKKÜM VE DİRENİŞ SANATLARI/J.C. Scott Ë SAĞLIĞIN GASPI/I. Illich Ë SEVGİNİN BİLGELİĞİ/A. Finkielkraut Ë KİMLİK VE FARKLILIK/W. Connolly Ë ANTİPOLİTİK ÇAĞDA POLİTİKA/G. Mulgan Ë YENİ BİR SOL ÜZERİNE TARTIŞMALAR/H. Wainwright Ë DEMOKRASİ VE KAPİTALİZM/S. Bowles-H. Gintis Ë OLUMSALLIK, İRONİ VE DAYANIŞMA/R. Rorty Ë OTOMOBİLİN EKOLOJİSİ/P. Freund-G. Martin Ë ÖPÜŞME, GIDIKLANMA VE SIKILMA ÜZERİNE/A. Phillips Ë İMKÂNSIZIN POLİTİKASI/J.M. Besnier Ë GENÇLER İÇİN HAYAT BİLGİSİ EL KİTABI/R. Vaneigem Ë EKOLOJİK BİR TOPLUMA DOĞRU/M. Bookchin Ë İDEOLOJİ/T. Eagleton Ë DÜZEN VE KALKINMA KISKACINDA TÜRKİYE/A. İnsel Ë AMERİKA/J. Baudrillard Ë POSTMODERNİZM VE TÜKETİM KÜLTÜRÜ/M. Featherstone Ë ER-KEK AKIL/G. Lloyd Ë BARBARLIK/M. Henry Ë KAMUSAL İNSANIN ÇÖKÜŞÜ/R. Sennett Ë POPÜ-LER KÜLTÜRLER/D. Rowe Ë BELLEĞİNİ YİTİREN TOPLUM/R.Jacoby Ë GÜLME/H. Bergson Ë ÖLÜME KARŞI HAYAT/N. O. Brown Ë SİVİL İTAATSİZLİK/Der.: Y. Coşar Ë AHLÂK ÜZERİNE TARTIŞMALAR/J. Nuttall Ë TÜKETİM TOPLUMU/J. Baudrillard Ë EDEBİYAT VE KÖTÜLÜK/G. Bataille Ë ÖLÜMCÜL HAS-TALIK UMUTSUZLUK/S. Kierkegaard Ë ORTAK BİR ŞEYLERİ OLMAYANLARIN ORTAKLIĞI/A. Lingis Ë VAKİT ÖLDÜRMEK/P. Feyerabend Ë VATAN AŞKI/M. Viroli Ë KİMLİK MEKÂNLARI/D. Morley-K. Ro-bins Ë DOSTLUK ÜZERİNE/S. Lynch Ë KİŞİSEL İLİŞKİLER/H. LaFollette Ë KADINLAR NEDEN YAZ-DIKLARI HER MEKTUBU GÖNDERMEZLER?/D. Leader Ë DOKUNMA/G. Josipovici Ë İTİRAF EDİLE-MEYEN CEMAAT/M. Blanchot Ë FLÖRT ÜZERİNE/A. Phillips Ë FELSEFEYİ YAŞAMAK/R. Billington Ë POLİTİK KAMERA/M. Ryan-D. Kellner Ë CUMHURİYETÇİLİK/P. Pettit Ë POSTMODERN TEORİ/S. Best-D. Kellner Ë MARKSİZM VE AHLÂK/S. Lukes Ë VAHŞETİ KAVRAMAK/J.P. Reemtsma Ë SOSYOLOJİK DÜŞÜNMEK/Z. Bauman Ë POSTMODERN ETİK/Z. Bauman Ë TOPLUMSAL CİNSİYET VE İKTİDAR/R.W. Connell Ë ÇOKKÜLTÜRLÜ YURTTAŞLIK/W. Kymlicka Ë KARŞIDEVRİM VE İSYAN/H. Marcuse Ë KUSURSUZ CİNAYET/J. Baudrillard Ë TOPLUMUN McDONALDLAŞTIRILMASI/G. Ritzer Ë KUSURSUZ NİHİLİST/K.A. Pearson Ë HOŞGÖRÜ ÜZERİNE/M. Walzer Ë 21. YÜZYIL ANARŞİZMİ/Der.: J. Purkis & J. Bo-wen Ë MARX’IN ÖZGÜRLÜK ETİĞİ/G. G. Brenkert Ë MEDYA VE GAZETECİLİKTE ETİK SORUNLAR/Der.: A. Belsey & R. Chadwick Ë HAYATIN DEĞERİ/J. Harris Ë POSTMODERNİZMİN YANILSAMALARI/T. Eagleton Ë DÜNYAYI DEĞİŞTİRMEK ÜZERİNE/M. Löwy Ë ÖKÜZÜN A’SI/B. Sanders Ë TAHAYYÜL GÜCÜNÜ YENİDEN DÜŞÜNMEK/Der.: G. Robinson & J. Rundell Ë TUTKULU SOSYOLOJİ/A. Game & A. Netcalfe Ë EDEPSİZLİK, ANARŞİ VE GERÇEKLİK/G. Sartwell Ë KENTSİZ KENTLEŞME/M. Bookc-hin Ë YÖNTEME KARŞI/P. Feyerabend Ë HAKİKAT OYUNLARI/J. Forrester Ë TOPLUMLAR NASIL ANIMSAR?/P. Connerton Ë ÖLME HAKKI/S. İnceoğlu Ë ANARŞİZMİN BUGÜNÜ/Der.: Hans-Jürgen De-gen Ë MELANKOLİ KADINDIR/D. Binkert Ë SİYAH ‘AN’LAR I-II/J. Baudrillard Ë MODERNİZM, EV-RENSELLİK VE BİREY/Ş. Benhabib Ë KÜLTÜREL EMPERYALİZM/J. Tomlinson Ë GÖZÜN VİCDANI/R. Sennett Ë KÜRESELLEŞME/Z. Bauman Ë ETİĞE GİRİŞ/A. Pieper Ë DUYGUÖTESİ TOPLUM/S. Mestro-viç Ë EDEBİYAT OLARAK HAYAT/A. Nehamas Ë İMAJ/K. Robins Ë MEKÂNLARI TÜKETMEK/J. Urry Ë YAŞAMA SANATI/G. Sartwell Ë ARZU ÇAĞI/J. Kovel Ë KOLONYALİZM POSTKOLONYALİZM/A. Loomba Ë KREŞTEKİ YABANİ/A. Phillips Ë ZAMAN ÜZERİNE/N. Elias Ë TARİHİN YAPISÖKÜMÜ/A. Munslow Ë FREUD SAVAŞLARI/J. Forrester Ë ÖTEYE ADIM/M. Blanchot Ë POSTYAPISALCI ANARŞİZ-MİN SİYASET FELSEFESİ/T. May Ë ATEİZM/R. Le Poidevin ËAŞK İLİŞKİLERİ/O.F. Kernberg Ë POST-MODERNLİK VE HOŞNUTSUZLUKLARI/Z. Bauman Ë ÖLÜMLÜLÜK, ÖLÜMSÜZLÜK VE DİĞER HAYAT STRATEJİLERİ/Z. Bauman Ë TOPLUM VE BİLİNÇDIŞI/K. Leledakis Ë BÜYÜSÜ BOZULMUŞ DÜNYAYI BÜYÜLEMEK/G. Ritzer Ë KAHKAHANIN ZAFERİ/B. Sanders ËEDEBİYATIN YARATILIŞI/F. Dupont Ë PARÇALANMIŞ HAYAT/Z. Bauman Ë KÜLTÜREL BELLEK/J. Assmann Ë MARKSİZM VE DİL FELSEFESİ/V. N. Voloşinov Ë MARX’IN HAYALETLERİ/J. Derrida Ë ERDEM PEŞİNDE/A.MacIntyre Ë DEVLETİN YENİDEN ÜRETİMİ/J. Stevens Ë ÇAĞDAŞ SOSYAL BİLİMLER FELSEFESİ/B. Fay Ë KAR-NAVALDAN ROMANA/M. Bakhtin Ë PİYASA/J. O’Neill Ë ANNE: MELEK Mİ, YOSMA MI?/E.V. Welldon Ë KUTSAL İNSAN/G. Agamben Ë BİLİNÇALTINDA DEVLET/R. LourauË YAŞADIĞIMIZ SEFALET/A. Gorz Ë YAŞAMA SANATI FELSEFESİ/A. Nehamas Ë KORKU KÜLTÜRÜ/F. Furedi Ë EĞİTİMDE ETİK/F. Haynes Ë DUYGUSAL YAŞANTI/D. Lupton Ë ELEŞTİREL TEORİ/R. Geuss Ë AKTİVİSTİN EL KİTABI/R. Shaw Ë KARAKTER AŞINMASI/R. Sennett Ë MODERNLİK VE MÜPHEMLİK/Z. Bauman Ë NIETZSCHE: BİR AHLÂK KARŞITININ ETİĞİ/P. Berkowitz Ë KÜLTÜR, KİMLİK VE SİYASET/Nafiz Tok Ë AYDINLANMIŞ ANARŞİ/M. Kaufmann Ë MODA VE GÜNDEMLERİ/D. Crane Ë BİLİM ETİĞİ/D. Resnik Ë CEHENNE-MİN TARİHİ/A.K. Turner Ë ÖZGÜRLÜKLE KALKINMA/A. Sen Ë KÜRESELLEŞME VE KÜLTÜR/J. Tom-linson Ë SİYASAL İKTİSADIN ABC’si/R. Hahnel Ë ERKEN ÇÖKEN KARANLIK/K.R. Jamison Ë MARX VE MAHDUMLARI/J. Derrida Ë ADALET TUTKUSU/R.C. Solomon Ë HACKER ETİĞİ/P. Himanen Ë KÜLTÜR YORUMLARI/Terry Eagleton Ë HAYVAN ÖZGÜRLEŞMESİ/P. Singer Ë MODERNLİĞİN SOSYOLOJİSİ/P. Wagner Ë DOĞRUYU SÖYLEMEK/M. Foucault Ë SAYGI/R. Sennett Ë KURBANSAL SUNU/M. Başaran Ë FOUCAULT’NUN ÖZGÜRLÜK SERÜVENİ/J. W. Bernauer Ë DELEUZE & GUATTARI/P. Goodchild Ë İKTİDARIN PSİŞİK YAŞAMI/J. Butler Ë ÇİKOLATANIN GERÇEK TARİHİ/S.D. Coe & M.D. Coe Ë DEVRİ-MİN ZAMANI/A. Negri Ë GEZEGENGESEL ÜTOPYA TARİHİ/A. Mattelart Ë GÖÇ, KÜLTÜR, KİMLİK/I. Chambers Ë ATEŞ VE SÖZ/G.M. Ramírez Ë MİLLETLER VE MİLLİYETÇİLİK/E.J. Hobsbawm Ë HOMO LUDENS/J. Huizinga Ë MODERN DÜŞÜNCEDE KÖTÜLÜK/S. Neiman Ë ÖLÜM VE ZAMAN/E. Lévinas Ë GÖRÜNÜR DÜNYANIN EŞİĞİ/K. Silverman Ë BAKUNIN’DEN LACAN’A/S. Newman Ë ORTAÇAĞ-DA ENTELEKTÜELLER/J. Le Goff Ë HAYAL KIRIKLIĞI/Ian Craib Ë HAKİKAT VE HAKİKATLİLİK/B. Wil-liams Ë RUHUN YENİ HASTALIKLARI/J. Kristeva Ë ŞİRKET/J. Bakan Ë ALTKÜLTÜR/C. Jenks Ë BİR AİLE CİNAYETİ/M. Foucault Ë YENİ KAPİTALİZMİN KÜLTÜRÜ/Richard Sennett Ë DİNİN GELECEĞİ/Santiago Zabala Ë ZANAATKÂR/Richard Sennett Ë MELEZLİĞE ÖVGÜ/Michel Bourse Ë SERMAYE VE DİL/Christian Marazzi Ë SAVAŞ OYUNLARI/Roger Stahl

Jean Baudrillard

Amerika

İçindekiler

— Vanishing Point ........................................................................... 9 — New York ................................................................................. 23 — Yıldızsal Amerika ....................................................................... 37 — Gerçekleşen Ütopya ................................................................... 89 — Gücün Sonu mu? ......................................................................123 — Desert For Ever ........................................................................137

— Dizin .........................................................................................147

Foto

ğraf

: C

hris

Rich

ards

on

Vanishing Point*

* Kaçış noktası (Geometri terimi). (ç.n.)

Foto

ğraf

: C

hris

Rich

ards

on

11

Caution: objects in this mirror maybe closer than they appear!*

Teksas tepelerinin ve New Mexico sıradağlarının uçsuz bu-caksız olmalarından kaynaklanan özlem: Otoyollarda ka-

yar gibi gidiş, Chrysler marka arabanın radyoteybinde çalınan süper “hit” parçalar ve sıcak dalgası. Enstantane fotoğraf artık yeterli değil. Yolculuğumuzun dayanılmaz sıcak ve müzikle birlikte tam bir filmi gerçek zamanda çekilmeli ve insan bu fil-mi evinde oynatıp karanlık odada her şeyi başından sonuna ka-dar yeniden izlemeli –otoyolun ve uzaklığın büyüsünü, çölde

* Dikkat: Bu aynada görünen şeyler göründüklerinden daha yakın olabilir. (ç.n.)

12

Amerika

buz gibi soğuk alkolü ve hızı yeniden keşfetmeli; hepsini evin-de, videoda gerçek zamanda yeniden yaşamalı–, bunu yalnızca anımsamanın vereceği haz için değil, saçma bir yinelemenin büyüsü yolculuğun soyutluğu içinde çoktan orada olduğu için yapmalı. Araba hızla giderken yayılan çölün uzunluğu filmin sonsuzluğuna adamakıllı yakın.

SAN ANTONIO

Amerikalıların Chicanos adını verdikleri Meksikalılar El Alamo ziyareti sırasında kendi atalarının o denli yiğitçe top-tan öldürdükleri Amerikan ulusu yiğitlerini göklere çıkarmak için rehberlik yapıyorlar. Bu atalar çetin bir savaş vermişler ama işbölümünden kaçamamışlar; bugün onların torunları, torunla-rının torunları, orada, dedelerinin savaştıkları aynı savaş alanın-da, topraklarını çalmış olan Amerikalıları göklere çıkarıyorlar. Tarih hilelerle, kurnazlıklarla dolu. Nitekim burada çalışmak için gizlice sınırı geçen Meksikalılar da hilede, kurnazlıkta aşağı kalmıyorlar.

SALT LAKE CITY

Görkemli Mormon simetrisi. Her yerde mermer: Kusursuz ve iç karartıcı (Capitol ve Visitor Center’deki orglar), bunun yanında da Los Angeles’a özgü modernlik, dünyada görülmemiş bir minimal konforun gerektirdiği her türlü aygıt. Tepesinde İsa bulunan kubbe (burada bütün İsa heykelleri Thorwaldsen’den* kopya edildiği için Björn Borg’a benziyor) üçüncü tür ilişkiler gibi:** Din özel efekt olmuş. Gerçekten de bütün kentte başka yerlerden gelmiş bir şeyin saydamlığı ve insanüstü, dünya dışı temizliği göze çarpıyor. Simetrik, ışıl ışıl, baskın bir soyutlama. Bir guguklu elektronik saat, güller, mermerler ve İncil pazarı

* Danimarkalı heykeltıraş (1170–1844). (ç.n.)** Amerikalı film yönetmeni Spielberg’ün Close Encounters of the Third Kind (Üçüncü Türden İlişkiler) adlı filmine gönderme. (ç.n.)

13

Jean Baudrillard

ile kaplı Tapınak bölgesindeki kavşaklarda ötüyor; bu sıcakta ve çölün tam ortasında, suyu kurşun gibi ağır, tuzunun yo-ğunluğu başka yerde görülmemiş o gölün yakınında Püriten, şaşırtıcı bir saplantılı olma durumu. Daha uzakta Büyük Çöl ki burada salt yataylıkla başa çıkmak için yeni araba modellerine yeni hızlar bulmak gerekmiş... Ama kent bir mücevher gibi, hava temizliği ve Los Angeles’takinden daha da güzel kentsel perspektiflerin yukarıdan aşağıya gözüpekçe inişiyle. Zengin bankacı, müzisyen, uluslararası soy kütükleri bilgini, çokeşli Mormonların şaşırtıcı görkemi ve modern doğruculuğu (New York’taki Empire State’in, x gücüne yükselen o iç karartıcı Pü-ritenliğe benzer bir yanı var). Çölün öteki yanındaki Las Vegas denen büyük orospunun büyüsüne karşılık olarak bu kentin büyüsünü yaratan, dönmelerin kapitalist, transseksüel gururu.

MONUMENT VALLEYDEAD HORSE POINT

GRAND CANYON

Sıradan engebelerin fiziksel yükseltisinin tersine, jeolojik, dolayısıyla metafizik anıtsallık. Rüzgârın, suyun, buzun derin-liğine yontup oluşturduğu ters engebeler sizi zamanın başdön-dürücülüğü içine, yavaş devinimli bir yıkımın acımasız son-suzluğunun içine sürüklüyor. Burada toprağın yüzeyini yavaş yavaş bozmak için milyonlarca, yüz milyonlarca yılın geçmesi gerekmiş olduğunu ileri sürmek bile ters bir düşünce; çünkü bu düşünce insanın dünyaya gelişinden çok önce, doğa güçleri arasında yapılmış bir tür yıpranma ve erozyon anlaşmasından kaynaklanan birtakım göstergelerin bulunduğu önsezisini an-sızın ortaya çıkarıyor. Tümüyle jeolojik nitelikli bu koskoca-man göstergeler yığını içinde insanın herhalde hiçbir anlamı olmamıştır. Belki olsa olsa Kızılderililer bu göstergelerin pek az bir bölümünü yorumlamışlardır. Bununla birlikte, bunlar göstergedir; çünkü çölün ekilmemişliği yalnızca görünüşte-dir. Bütün Navajolar ülkesi, Grand Canyon’a ulaştıran uzun

14

Amerika

plato, Monument Valley’den önceki yarlar, Green River’ın uçurumları (bütün bu ülkenin gizi belki de bir denizaltı en-gebesi olmasında ve açık havada bir okyanus engebesi olma-nın gerçeküstü niteliğini hâlâ korumasında yatıyor), bütün bu yerlerde doğa ile hiçbir ilişkisi bulunmayan büyülü bir varlık göze çarpıyor. Çölün jeolojik ve göksel oluşumunun böyle bir kuramsal büyüklüğünden kurtulmak ve böyle bir çevrede yaşamak için Kızılderililerin çok fazla büyü yapmak zorunda kalmış oldukları anlaşılıyor. İnsanoğlundan önceki gösterge-lerin böyle bir gücü vardıysa, insanoğlu nedir? Bir insan ırkı çevresini saran doğal afet düzenine eşdeğerde özveriler icat et-mek zorundadır.

Belki de doğal olmaktan çıktıkları için kültürün ne olduğu konusunda en iyi fikir veren bu engebelerdir. Monument Val-ley: Ansızın dikleşip, ardından önüne geçilmez bir aşınmaya maruz kalmış dil blokları; derinlikleri eskimeye, yıpranmaya bağlı (anlam sözcüklerin aşınmasından, anlatımlar da gösterge-lerin aşınmasından doğar) ve bugün bütün kültürler gibi yaz-gıları doğal parklar haline gelmek olan çok eski tortulaşmalar.

SALT LAKE CITY: Çöldeki mağaraların derinliklerinde Mormonların, o lüks ve Püriten konkistadorların* yönettiği dünya soykütüğü arşivleri ve bunların yanında, Büyük Tuz Çölü’nün tertemiz yüzeyindeki Bonneville yolu. Burada yeni model arabalar dünyanın en büyük hızlarını yapmak için ha-zırlanıyorlar. Zamanın derinliği olarak soyun yaratılışı ve arı yüzeysellik olarak sesin hızı.

ALAMOGORDO: White Sands’ın dekoru içinde ilk atom bombası denemesi; dağların soluk mavi renkli dekoru ve yüz-lerce mil uzunluğunda beyaz kumun dekoru; toprağın göz ka-maştırıcı ışığına karşı bombanın göz kamaştırıcı yapay ışığı.

* Amerika’yı fethetmeye giden İspanyol serüvencileri. (ç.n.)

15

Jean Baudrillard

TORREY CANYON: Salk Institute, DNA’nın ve bütün Nobel biyoloji ödüllerinin tapınağı; içinde bütün gelecek bi-yolojik kumandaların hazırlandığı, Büyük Okyanus’un engin-liğine karşı, Minos Sarayı’na benzetilerek beyaz mermerden yapılmış bina...

Başka yerlerden daha şaşırtıcı, kurgunun gerçek olduğu ola-ğanüstü yerler. Toprağın bozulmamış jeolojik büyüklüğü ile çok ileri, nükleer, yörüngesel, bilgi-işlemli bir tekniği birleşti-ren ve ülke yasalarının dışında sayılma niteliğini taşıyan, politi-ka ötesi yüce yerler.

Ben yıldızsal Amerika’yı araştırdım, hiçbir zaman sosyal ve kültürel Amerika’yı değil; otoyollarında saçma ve salt özgürlü-ğü sergileyen Amerika’yı araştırdım; töreleriyle, zihniyetleriyle derin Amerika’yı değil, çöldeki hızıyla, motelleriyle, maden-sel yüzeyleriyle Amerika’yı araştırdım. Bunun için senaryonun hızını, televizyonun kaygısız refleksini, boş bir mekânda çe-kilmiş günlerin ve gecelerin filmini, göstergelerin, imgelerin, yüzeylerin ve yollardaki belirli, alışılmış davranışların şaşılacak derecede duygusuzca art arda gelişlerini, Avrupalı kulübelerine kadar gerçekte bizim olan nükleer ve çekirdeği çıkarılmış dün-yaya en yakın şeyi araştırdım.

Toplumsalın geçmişteki yıkımı ile gelecekteki yıkımını je-olojide araştırdım; çizgili mekânların, tuzlu ve taşlı engebele-rin, fosilleşmiş nehrin aktığı kanyonların, erozyon ve jeolojiye özgü yavaşlığın başlangıcı belirsiz boşluğunun tanıklık ettiği o derinlik değişiminde araştırdım; büyük kentlerin dikeyliğinde bile araştırdım.

Bu nükleer şekli, bu gelecekteki yıkımı, bütün bunları Pa-risteyken biliyordum. Ama anlamak için, Virilio’nun gözden kaybolmanın estetiği dediği şeyi gerçekleştiren yolculuğun bi-çimini almak gerek.

Çünkü çölün zihindeki bu şekli, gözünüzün önündeyken büyüyor; toplumdan kaçmanın arı şeklidir bu. Sevgisizlik, so-

16

Amerika

ğukluk, arıtılmış şeklini hızın yokluğunda buluyor. Toplum-dan kaçmanın ya da toplumsal çekirdeksizleşmenin soğuk ve ölü yanı burada çölün sıcaklığında kendi düş ve düşünceleri-ne dalmış şekline kavuşuyor: Politika ötesi çölün enliliği için-de, jeolojinin alaycılığı içinde buluyor, türsel, zihinsel alanını. Toplumsal olmayan, yüzeysel, gelecek dünyamızın insanlık dışı olma niteliği, estetik şekliyle esrik şeklini burada hemen bulu-yor; çünkü çöl yalnızca şu: kültürün esrik bir eleştirisi, gözden kaybolmanın esrik bir şekli.

Çöllerin büyüklüğü bunların kuraklıklar içinde, yeryüzü-nün ve uygarlaşmış suyuklarımızın negatifi olmalarından ileri geliyor. Burası suyukların ve akışkan maddelerin azaldığı ve havanın çok temiz olması nedeniyle takımyıldızlarından yıldız-ların etkisinin doğrudan doğruya indiği yer. Hatta, antropolo-jiden daha önceki bir dönemin ortaya çıkması için Kızılderili-lerin çöllerden köklerinin kazınması gerekmiş. Bir mineroloji, bir jeoloji, bir yıldız nitelikli olma, insanlık dışı bir yapaylık, kültürle ilgili yapay kaygıları uzaklaştıran bir kuraklık, başka hiçbir yerde var olmayan bir sessizlik.

Çölün sessizliği aynı zamanda görsel bir şey. Yansıyacak hiçbir yer bulamayan bakışın genişliğinden kaynaklanıyor bu sessizlik. Dağlarda sessizlik olamaz; çünkü dağlar engebeleriyle uğuldar. Hatta, sessizlik olması için, zamanın da sanki yatay olması, gelecekte yankılanmaması; ancak jeolojik katmanların birbirlerinin üstünden kayması ve bundan artık yalnızca bir tür fosilleşmiş uğultunun çıkması gerekir.

Çöl: İnsanlık dışı bir zekânın, köklü bir aldırmazlığın; yal-nızca gökyüzünün değil, içinde mekânın ve zamanın metafizik tutkularından başka bir şeyin kristalleşmediği jeolojik dalgalan-maların aldırmazlığının parlak ve fosilleşmiş ağı. Burada arzu-nun sınırları her gün altüst olur ve gece bunları yok eder. Ama siz fosilleşmiş gürültünün, hayvansal sessizliğin uyanmasıyla birlikte günün doğmasını bekleyin.