jean meslier - sağduyu

8/14/2019 Jean Meslier - Saduyu

1/131

http://www.dinsizekitap.co.nr/

Jean Meslier Saduyu/Tanrszln lmihali

1. GR2. TEOLOJ YANLAHYAT NEDR?3. NSAN NE SOFU DOAR NE DNC4. BR ALLAH'A NANMAK GEREKSZDR EN DORUSU ONU H DNMEMEKTR5. DN, SAFDLLK ZERNE KURULMUTUR6. HER DN BR SAMALIKTIR7. ALLAH'I SINIRLAMAK MMKN DELDR8. HURAFENN KKEN9. TM DNLERN KKEN10. DN ARACILIIYLA, ARLATANLAR, NSANLARIN DELLKLERNDEN YARARLANIRLAR11. DN, CAHLLER MUCZEYLE KANDIRIR12. AHMAK VE BARBAR BYKLER OLMASAYDI DN OLMAZDI13. HER DN TAHAKKM STENDEN DOMUTUR14. HER DNE ESAS HZMET VEREN EY, KUKULU EYLERN EN KUKULU OLANIDIR15. ALLAH'IN VARLII HAKKINDA KANAAT EDNMEK MMKN DELDR16. ALLAH'IN VARLII KANITLANMAMITIR17. "ALLAH BR RUHTUR" DEMEK, HBREY SYLEMEMEK, HBR ANLAM FADE

ETMEMEKTR18. RUHANYET BR HAM HAYALDR19. HER VARLIK MADDENN BARINDAN IKMITIR20. YENLAHYATIN METAFZK ALLAHI NEDR?21. GNEE TAPMAK, BR RUHA TAPMAKTAN DAHA AZ AKLA AYKIRIDIR22. BR RUH-ALLAH, RADE KULLANAMAZ VE CRADA BULUNAMAZ23. ALLAH NEDR?24. LAHYATIN DKKAT EKEN ELKLER25. ALLAH'A TAPMAK BR MEVHUMA TAPMAKTIR26. ALLAH'IN SONSUZLUUNUN VE LAHYZNN BLNMESNN MKANSIZLII

TANRISIZLIA NEDEN OLUR VE BUNU HAKLI KILAR27. ALLAH'A NANMAK H NANMAMAKTAN NE DAHA EMNDR, NE DE DAHA AZ

CANYANE28. ALLAH'A NANMAK OTOMATK BR OCUKLUK ALIKANLIIDIR29. BU TKAT, BABALARDAN OCUKLARA GRENEKLE GEEREK YERLEM BATIL BR

NANITIR30. BATIL NANLARIN KAYNAI31. BATIL NANLAR NASIL YAYILIR VE KKLER32. HENZ MUHAKEMEDE BULUNMAYA GSZ OLDUKLARI BR YATA

ETLMESELERD, ZAMANIMIZ LAHYATININ LKELERNE NSANLAR ASLANANMAZLARDI

33. DOA OLAYLARI ALLAH'IN VARLIINI KANITLAMAZ34. DOA OLAYLARI, DOAL NEDENLERLE AIKLANIR35. DNYA YARATILMAMITIR VE MADDE KEND KENDNE HAREKET EDER36. HAREKETN MADDENN KENDSNDE VAR OLDUUNUN VE DOLAYISIYLA RUHAN BR

HAREKET ETTRC VARSAYMAK GEREKSZLNN TEK KANITLARI


2/131

37. NSANIN VARLII HBREKLDE ALLAH'IN VARLIINI KANITLAMAZ38.NE NSAN NE DE EVREN RASTLANTININ ESERDR39. EVRENN DZEN DE BR ALLAH'IN VARLIINI KANITLAMAZ40. SOYUT BR RUH ZEK OLAMAZ VE BRLAH ZEKAYA TAPMAK HAM BR HAYALDR41. TEOLOJNN ALLAH'INA VERD BTN NTELK YNE TEOLOJNN ALLAH'TA

VARSAYDII ERE AYKIRIDIR

42. "YARATILIIN KONUSU VE AMACI NSAN TRDR" DEMEK SAMADIR43.NE ALLAH NSAN N YAPILMITIR NE NSAN ALLAH N44. EVRENN OLUUMUNDAK AMACIN NSANIN MUTLULUU OLDUU DORU DELDR45. ALLAH'IN LTFU DENLEN EY BO BR KELMEDEN BARETTR46. BU SZDE ALLAH LTFU DNYAYI YLETRMEKTEN OK BOZMAKLA MEGUL VE

NSANIN DOSTU OLMAKTAN OK DMANIDIR47. HAYIR, DNYA ZEK BR VARLIK TARAFINDAN YNETLMEZ48. ALLAH DEMEZ OLARAK TANINAMAZ49. YLKLER VE KTLKLER DOANIN ZORUNLU NEDENLER VE ESERLERDR. BUNDA

HBREY DETRMEYEN ALLAH NE ALLAHTIR ?50. BU HAYATIN ZORLUKLARINA KARI DN TESELLLERN BOLUU. BR CENNET BR

AHRET UMUDU HAYALDR, HAYAL RNNDEN BAKA BREY DELDR51. DAHA AZ HAYAL OLMAYAN SAMA FKRLER52. LAHYATI ALLAH'INI INSANLIIN EKSKLERNDEN KURTARMAYA BOUNAALIIYOR: YA ALLAH ZGR DELDR YA DA Y OLMAKTAN OK KTDR53. BR TANRISAL LTUFA, SONSUZ Y VE KUDRETL BR ALLAH'A NANILMAZ54. LAHYAT, ALLAH'INDAN BR DELLK, BR ADALETSZLK, BR KTLK VE

GADDARLIKFRT, ALABLDNE DMANLIK, KN VE NEFRET DOLU BR VARLIKYAPMAKTADIR

55. HER DN, TANRISALLIKTAN ALAKA VE AKILSIZCA KORKMA DUYGUSU VERMEYEALIIR

56. GEREK DN LE EN KARANLIK EN ALAKA HURAFELER ARASINDA BR FARKYOKTUR

57. LAHYATIN ALLAH HAKKINDA VERD DNCELERE GRE ALLAH'I SEVMEKMMKN DELDR

58. CEHENNEMN SREKL CEZA VE EZYET NANCINI CAT ETMEKLE LAHYATILAR,ALLAHLARINDAN, TKSNLECEK VE NSANLARIN EN KTSNDEN DAHA KT,AHLAK BOZUCU, AMASIZ VE YALNIZCA KEYFN ZALM BR ZORBAYAPMILARDIR

59. LAHYAT AIK BR ELKLER ZNCRNDEN BAKA BREY DELDR60. ALLAH'IN SZDE SANAT ESERLERLAHYATIN YCEL DENLEN EY ASLA

KANITLAMAZ61. ALLAH'IN YCEL, MELEKLERN VE SAF RUHLARIN YARATILMASI DDASINDA DA

DAHA OK GRLMEMEKTEDR62. LAHYAT, ALLAH'ININ HEREYE YETEN KUDRETNDEN SZ EDER VE ONU HEP ACZ

GSTERR63. YERYZNN BTN DN SSTEMLERNE GRE ALLAH'IN MEVCUTLARIN EN

MAYMUN TAHLISI EN MAKUL OLMAYANI EN BUDALASI OLMASI GEREKR64. KTLK ALLAH'TAN GELMEZ DEMEK SAMADIR65. ALLAH'A ATFEDLEN HEREY BLME SIFATI, ALLAH'IN CEZALANDIRACAI SULUNSANLARA TANRISALLIIN GADDARLIINDAN KAYET ETME HAKKINI VERR66. LK GNAH VE EYTAN HAKKINDA DN HKAYELERN SAMALII67. EYTAN DA DNLER GB RAHPLER ZENGN ETMEKN CAT EDLMTR68. ALLAH NSANOLUNU HATA YAPMAZ NTELKTE YARATMADIYSA

CEZALANDIRMAYA HAKKI YOKTUR69. "TANRININ STENSAN N TANRISAL BR SIRDIR, NSANIN BU SIRRI NCELEME VE

BU KONUDA BR KARAR VERME HAKKI YOKTUR" DEMEK SAMADIR70. YLER, KTLER, MASUMLAR, SULULAR ZERNE "AYIRMAKSIZIN" BELA VE SIKINTI

DREN BR VARLII "ADALET VE YLK ALLAHI" OLARAK ADLANDIRMAKSAMADIR; FELAKETLERNN TEK NEDENNN KUCAINDA, FELAKETLERYLEAVUNMALARINI NSANLARDAN STEMEK PEK GARPTR

71. YASAKLAMAYA MUKTEDR OLDUU HATALARI SULAYAN VE CEZALANDIRAN BRALLAH, BENLNDE BUDALALIKLA ZULM BRLETRM BR DELDR

72. NSAN RADES BR HAM HAYALDR


3/131

73. NSAN RADESNN (TANRI TARAFINDAN NSANA BIRAKILMIRADE) VAROLMAMASINDAN, TOPLUMUN KT ADAMLARI CEZALANDIRMAYA HAKKI OLMADIISONUCU IKARILMAMALIDIR

74. NSAN RADESNE GSTERLEN KANITLARIN REDD75. EER OLSAYDI ALLAH DA ZGR VE ZERK OLMAZDI; BTN DNLERN

YARARSIZLII TE BUNDANDIR

76. BZZAT TEOLOJNN LKELERNE GRE NSAN TEK BR AN BLE ZGR DELDR77. HER KTLK, HER BOZUKLUK, HER GNAH ANCAK ALLAH'A ATFEDLEBLR;DOLAYISIYLA ALLAH'IN CEZALANDIRMA VE DLLENDRME HAKKI YOKTUR

78. NSANLARIN YAKARILARI ALLAH'IN YNETMNDEN HONUT OLMADIKLARINIKANITLAR

79. BU DNYANIN ZULM VE SEFALETLERNN BAKA BR ALEMDE (AHRETTE)ONARILACAI, BO BRNAN, ABES BR VARSAYIMDIR

80. LAHYAT, ANCAK, ALLAH'INA GLLK HAKKI YAN BTN HAKLARA TECAVZHAKKI VEREREK YA DA NSANLARA AHMAKA BRTAAT EMREDEREK, ALLAHTARAFINDAN ZN VERLEN KTL VE ADALETSZLKLER HAKLI GSTERR

81. NCL'DE "YEHOVA"YA ATFEDLEN SREKL KURTARMA VE MHALAR HEP ZALM VEBARBAR BR TANRI GEREKTREN TUHAF VE GLN UYDURMALARDIR

82. OCUKLARINI ANCAK MUTSUZ ETMEKN DNYAYA GETREN BR KMSEYESEVECEN, CMERT VE ADL BR BABA DENLEBLR M?83. NSANLARIN BTN YAAMI VE DNYADA OLUP BTEN HEREY, NSAN ZGRLVE VCUDU OLDUU NE SRLEN BR ALLAH'IN YL VE ADALET ALEYHNDEKANITTIR

84. TANRININ YARATMA GC YA DA TANRININ LTF DENLEN EYE MNNETTAROLMAMIZ GEREKT DORU DELDR

85. "NSAN, YARATICI KUDRETN SEVGL UCUUDUR, ALLAH'IN GZDESDR,MESASNN TEK AMACIDIR, DOANIN KRALIDIR" DDASINDA BULUNMAK, BRDELLKTR

86. NSANLA HAYVANLARI KARILATIRMA87. DNYADA ZORBALARDAN DAHA REN HAYVAN YOKTUR88. NSANIN KUSURSUZLUUNUN REDD89. DOU MASALI90. DNYADA ALLAH'IN NMET VE HSANINDAN BAKA BREY GRMEMEK VE BUDNYANIN ZELLKLE NSAN N YARATILMI OLDUUNA NANMAK

BUDALALIKTIR91. RUH NEDR? KMSENN BUNDAN HABER YOKTUR. BU RUH, MADDEDEN BAKA BR

CEVHERDEN OLSAYDI, BUNLARIN BRLETRLMES MMKN OLMAZDI92. BR RUHUN VARLII SAMA BR VARSAYIMDIR. LMEZ BR RUHUN VARLII DAHA

SAMA BR VARSAYIMDIR93. APAIKTIR K, NSAN TMYLE LR YANNSANIN LM TAM VE KESNDR94. RUHUN MANEVYATINA KARI TRAZ KABUL ETMEZ KANITLAR95. LAHYATILARIN HEP SIINDII DOAST NEDENLERN SAMALII96. MATERYALZMN NSAN TR N ONUR BOZUCU OLDUU DORU DELDR97. AHRET HAYATI NANII ANCAK HALKIN SAFLII ARACILIIYLA BUNU SMRENLER

N YARARLIDIR

98. AHRET HAYATI NANIININ AVUTUCULUU GEREE AYKIRIDIR; AVUTUCU OLSABLE, BUNDAN NANIIN DORULUUNUN IKARILMASI GEREKMEZ99. BTN DNLKELER HEP HAYALDR. SEZG, KKLEM BR ALIKANLIK ESERDR.

ALLAH BR KURUNTUDUR VE ONA VERLEN SIFATLAR BRBRN ORTADAN KALDIRIR,BRBRN YIKIMA URATIRLAR

100.HER DN, ELKLER SIR ARACIYLA BRLETRMEKN HAYAL EDLM BRSSTEMDEN BAKA BREY DELDR

101.ZELLKLE RAHPLERN IKARI N CAT EDLM OLAN SIRLARIN SAMALII VEYARARSIZLII

102.DNYA LSNDE BR ALLAH'IN DNYA LSNDE BR DN BLDRMESGEREKRD

103.DNN GEREKSZLN KANITLAYAN EY ANLAILMASININ OLANAKSIZ OLMASIDIR104.BTN DNLER ETL DNLERN TARAFTARLARININ BRBRNE KARIT VE TM

AYNI LDE AKILDII VE ABES NANILARIYLA GLN HALE GETRLMTR105.NL BRLAHYATININ GR


4/131

106.DESTLERN ALLAHI LAHYATILARIN ALLAHINDAN NE DAHA AZ ELKLDR NEDE DAHA AZ MEVHUMDUR

107."KAVMLER YZYILLAR BOYU BR TANRISALLIIN HKM VE KUDRETNTANIMITIR" DEMEKLE ALLAH'IN VARLII KANITLANAMAZ

108.TANRILARIN TMNN KAYNAI VAHETTR. BTN DNLER DPSZ CEHALET,HURAFE, KAN DKCLK ABDELERDR VE YEN DNLER YENDEN GENLEM

ESK DELLKLERDR109.DN GELENEKLERN TMNDE AHMAKLIK YA DA BARBARLIK ZYAFET VARDIR110.BR DN GR NE KADAR ESK VE GENEL OLURSA, O KADAR KUKULU VE

GVENLMEZDR111.DN KONUSUNDA KUKUCULUK, TEOLOJKLKELERN YZEYSEL BR ARATIRMA VE

NCELENMESNN SONUCUDUR112.VAHYN REDD113.ALLAH'IN BR KEZ NSANLARA GRNM, ONLARLA KONUMU OLDUUNUN

KANITI NEREDE?114.HBREY MUCZELERN DORULUUNU KANITLAMAZ115.EER ALLAH SYLEM OLSAYDI, ETL MEZHEPLERN, TM BRBRNN

ARDINDAN LANET OKUYAN, TM BRBRN HAKLI OLARAK HURAFE VE KFRLESULAYAN MENSUPLARINA AYRI AYRI YOLLAR SYLEM OLMASI TUHAF OLURDU

116.MUCZELERN KARANLII VE KUKULU KKEN117.SZDE MUCZELERN SAMALII118.MUCZELERLE LGL KARAR VERME TARZI KONUSUNDA, PASCAL'IN GRNN

REDD119.TEOLOJNN ASIL LKELERNE GRE, HER YEN VAHY VE TEBL, SAHTE VE DNSZ

ESER SAYILMALIDIR120.EHTLERN KANI, MUCZELERN GEREKL VE HIRSTYANLIIN TANRISAL KKEN

ALEYHNDE TANIKLIK EDER121.EHTLERN BANAZLIKLARI, PEYGAMBERLERN HEP IKARA DAYANAN ABALARI,

DNN DORULUUNU ASLA KANITLAMAZ122.TEOLOJ, ALLAH'INDAN AKLIN VE ZEKA IIKLARININ BR DMANI YAPAR123.MAN AKILLA UZLATIRILAMAZ, BRLETRLEMEZ VE AKIL MANDAN STNDR124.MANI AKLIN YERNE KOYMAKSTEYENLERN ARLATANLIKLARI NE KADAR SAMA

VE GLNTR125.KENDS HAKKINDA EN OK BELRSZ OLDUU SYLENEN EYE, KANITSIZ, SZ

ZERNE NANMAK GEREKT NASIL DDA EDLR?126.MAN YALNIZCA ZAYIF, BLGSZ YA DA TEMBEL RUHLARDA KK SALAR127.YALNIZ TEK BR HAK DN OLDUUNU RETMEK SAMALIKTIR VE MLLETLERDE

BR KARIIKLIK NEDENDR128.AHLAK VE ERDEM N DN H GEREKL DELDR129.HTRASLARA KARI DN EN ZAYIF ENGELDR130.EREF VE HAYSYET DUYGUSU, HTRASLARI ZAPT ETMEK VE KISITLAMAKN,

DNDEN DAHA SALAM VE DAHA GL BR DZGNDR131.H KUKU YOK; TEMSL ETTKLERN SYLEDKLER ALLAH GB, OUNLUKLA

ZALM VE ACIMASIZ ZORBALAR OLAN VE DN ANCAK ESRLERN DAHA OKHAYVANLATIRMAK, ZNCRLERNDE DAHA KOLAY YYP YUTMAKN

KULLANAN HKMDARLARIN HTRASLARINA KARI DN, DAHA ETKL BR GEM,DAHA ETKL BR ENGEL DELDR

132.HKMDARIN KUTSAL HUKUKU DENLEN EN SAMA, EN GLN, EN REN GASPINKKEN... HKMDARLARA HAKMANE TLER

133.DN, POLTKA N KTDR; EDEPSZ, KTLK ZORBALARDAN VE REN VEBEDBAHT UYRUKTAN BAKA BREY MEYDANA GETRMEZ

134.HIRSTYANLIK, HER DN GB, EN OK DAYANAI OLDUU ZORBALII VAAT EDEREKYAYILMITIR

135.DNLKELERN TEK HEDEF, HKMDARLARIN ZORBALIKLARINI GLENDRMEK VEMLLETLER BUNLARA KURBAN ETMEKTR

136.KAVMLERE ZARAR VERDKLERNDE ALLAH'TAN BAKA KORKACAKLARIOLMADIINA KRALLARI NANDIRMANIN KTL HAKKINDA

137.SOFU BR HKMDAR, BR LKE N BELADIR


5/131

138.BASKI YNETMN, DNN HMAYES, HALKIN ELEM VE GALEYANINA KARI ZAYIFBR KUATMADIR. BR ZORBA, KEND KENDNE ZARAR VEREN VE UURUMUNKENARINDA UYUYAN BR AKILSIZDIR

139.HKMDARLARI KORKUDAN, VCDAN AZABINDAN KURTARARAK DORU YOLDANSAPMALARINI, DN KOLAYLATIRIR

140.AYDIN BR HKMDAR NEDR?141.RUHBAN HEYETNN STN HTRASLARI VE CNAYETLER142.RAHPLERN ARLATANLIKLARI143.AHLAKI, BTN DORU FKRLER, BTN DORU NANLARI BOZAN DNN

MEYDANA GETRD SAYISIZ FELAKETLER144.BTN DNLER HOGRSZDR, VCDAN ZGRLN KABUL ETMEZ VE

DOLAYISIYLA YLN VE GZELLN YIKICISIDIR145.BR DEVLET DNNN SALDIRGANLII146.DN, KAN DKCL MERULATIRARAK ACIMASIZLIK DZGNN GEVETR VE

LAH AMALARN GEREKL OLABLECEN RETEREK CNAYET MUBAH KILAR147.DNE ATFEDLEN KTLKLERN, ANCAKNSANLARIN HTRASLARININ HZN

VERC ESERLER OLDUU DDASININ REDD148.HBR AHLAK, DN GRLERLE UZLATIRILAMAZ, BRLETRLEMEZ149.NCL'N AHLAKI, UYGULAMA YETENENDEN YOKSUNDUR150.BR AZZLER TOPLUMU MMKN DELDR151.NSANIN DOASI BOZUK DEGLDR; BUNUN TERSNDDA EDEN BR AHLAKNSAN

N DELDR152.ZLEYCLERNN LAHI HAZRETSA HAKKINDA153.GNAHLARIN AFFI NANCI, RAHPLERN IKARI N CAT EDLMTR154.ALLAH KORKUSU HTRASLARA KARI ACZDR155.CEHENNEMN CAT EDLMES, KTLE ENGEL OLAMAYACAK LDE SAMADIR156.ZELLKLE RAHPLERN IKARI ZERNE KURULU DN AHLAK VE ERDEMLERN

SAMALII HAKKINDA157.LAHYATILARIN RETT VE UYGULADII BMYLE HRISTYAN

YLKSEVERL NASIL BR SONU DOURUR158.RAHPLERN ALTIN MADEN OLAN "GNAH IKARMA" AYN, AHLAKIN GEREK

LKELERN YIKMITIR

159.BR ALLAH'I VARSAYMAK, AHLAKA GEREKL DELDR160.DN VE DNN METAFZK AHLAKI KAVMLERN KTDR VE NSANIN DOASINAZITTIR

161.DNLE SYASETN BRLEMESNN, GEREK HKMDARLAR GEREKSE KAVMLERNNE KADAR KT OLDUU HAKKINDA

162.KLTLER AIR VE MLLETLERN OUNLUU N YIKIMDIR163.DN, AHLAKI FELCE URATIR164.SOFULUUN KT SONULARI165.AHRET HAYATINI VARSAYMAK, NSAN N NE AVUTUCUDUR NE DE AHLAKA

GEREKLDR166.BR TANRITANIMAZ Y HAREKET ETMEK, TAVIR VE DAVRANILARINDA DRST

OLMAKN, BR SOFUDAN DAHA OK NEDENLERE SAHPTR167.PEK OK GRLD GB, ATEST BR KRAL, DNDAR VE OK AD BR KRALDAN

STNDR168.FELSEFE ARACILIIYLA EDNLEN AHLAK ERDEM N YETERLDR169.GRLER KLK ZERNDE ENDER OLARAK ETKL OLUR170.AKIL, NSANI DN YOKLUUNA VE ATEZME SEVK EDER, NK DN SAMADIR VE

RAHPLERN ALLAH'I KT VE KORKUNTUR171.TEZM, YAN ALLAHILII VE SOFULARI ORTAYA IKARAN, KORKUDUR172.ALLAH SEVLEBLR M?173.ALLAH VE DN HAKKINDA HER YERDE VAR OLAN ETL VE ELKL FKRLER

KANITLAR K, ALLAH VE DN, HAYALGCNN HAM HAYALLERNDEN BAKA BREY DELDR

174.HER DNN TEMEL OLAN BR ALLAH'IN VARLII DAHA KANITLANMAMITIR175.IKAR DUYGUSUYLA HAREKET EDENLERNANMAYANLAR DEL, NANLI GENEN

RAHPLER VE HER DNDEN MESLEKTALARIDIR

176.GURUR, BYKLENME VE KALP BOZUKLUU, ALLAHSIZLARDAN VENANMAYANLARDAN OK SOFULARDA, HOCALARDA, HAHAMLARDA BULUNUR


6/131

177.BATIL FKRLERN MR SINIRLIDIR, GEREK AKIL VE HAKKANYET ZERNEKURULMAYAN HBR SALTANAT KALICI DELDR

178.LAHLARIN GSTERCLER, AKLIN ELS VE ZGRLN SAVUNUCUSUOLSALARDI, NE KADAR KUDRET VE SAYGIYA MAZHAR OLURLARDI

179.DNN YERNE FELSEFE GESEYD, EVRENDE NE KADAR MUTLU VE BYKDEVRMLER GEREKLERD

180.NANMAYANIN LRKEN TVBE ETMES, NANMAMAK ALEYHNE HBREYKANITLAMAZ181.ALLAHSIZLIIN TOPLUMUN BTN BALARINI PARALADII DORU DELDR182.HALKN DNN OK GEREKL OLDUU HAKKINDA SIK SIK TEKRARLANAN

GRLERN REDD183.AKIL VE MUHAKEMEYE DAYANAN HER SSTEM HALKA GRE DELDR184.LAHYATIN GEREKSZL VE TEHLKES. HKMDARLARA MAKUL TLER185.DNN HALK VE HKMDARLAR ZERNDE KT ETKLER186.TARH BZE RETR K, BTN DNLER, MLLETLERN CEHALETLERNN

YARDIMIYLA, UTANMAKSIZIN TANRISALLIK TARAFINDAN GNDERLDKLERNSYLEYEN ADAMLAR TARAFINDAN TESS EDLMTR

187.ESK VE YEN DNLER, SOYUT KURUNTULARINI VE GLN AYNLERN HEPBRBRLERNDEN ALMITIR

188.TEOLOJ FELSEFEY HEP GEREK YOLUNDAN EVRMTR189.TEOLOJ, DNYADA VE DOADA HBREY AIKLAMAZ VE AYDINLATMAZ190.NSAN RUHUNUN MANEVYATINI, LAHYATN NE KADAR KISITLADII VE KLTR,

AKIL VE GEREK IIKLARININ LERLEMESN NE KADAR ERTELED HAKKINDA191.DNN AYKIRI VE KT OLDUU NE KADAR TEKRAR EDLSE VE KANITLANSA AZDIR192.DN PANDORA KUTUSUDUR VE BU UURSUZ KUTU AILMITIR

1. GRYaratl, uyruunun zihnini kartrmaya ok uygun mutlak bir hkmdar ile

ynetilen bir lke var. Bu hkmdar, bilinmek, sevilmek, itaat edilmek istiyor. Ancakhibir zaman kendisini gstermiyor ve herey hakknda edinilebilen bilgiyi kukulu

klmaya alyor. Hakimiyet ve saltanatna bal kavimler, grnmeyenhkmdarlarnn karakteri ve yasalar hakknda szclerinin verdii fikirlerden bakafikirlere sahip deil. Szcler bile, hkmdarlarnn karakteri ve niyetleri hakknda

hibir fikre sahip olmadklarn, bu hkmdara giden yollarn geilmesinin olanakszolduunu, niyet ve sfatnn bilinmesinin hi mmkn olmadn kabul ediyor. teyandan, icra arac olduklarn syledikleri efendilerinden kan emirler hakknda, bu

szcler arasnda birlik yok. mparatorluun her ilinde bu emri baka baka ilanediyor. Birbirlerini kk dryorlar, birbirlerine hileci, sahtekar diyorlar, ilanngrev edindikleri emirler, fermanlar ak deil. Bu emirler ve fermanlar, uyruun

eitim ve aydnlanmasna zg, ancak bunlar uyruun akl erdiremeyecei, anlalmaz

eyler. Gizli hkmdar

n yasalar

, evirmenlere, a

klay

c

lara muhta; ancak bunlar

aklayanlar da, gerek anlam hakknda srekli olarak ekime halindeler.


7/131

Dahas var. Bunlar kendi kendileriyle de uyumu deil. Gizli hkmdarlarna dairettikleri sylentilerin tm bir elikiler yumandan baka birey deil, hemen

yalanlanmayacak hibir kelime sylemiyorlar. Bu gizli hkmdarn son derece iyiolduunu sylyorlar; oysa onun isteklerinden, emirlerinden ikayet etmeyen kimse

yok. Sonsuz hakim olduu varsaylyor; oysa ynetiminde herey manta ve

saduyuya aykr. Adaleti vlyor; oysa uyruklarnn en iyileri genellikle en azyardm ve iyilie eriiyorlar. Hereyi grd, her yerde hazr ve nazr olduu teminolunuyor; oysa, bu hazr ve nazrln hibireye yarar yok. Dzen ve doruluk dostuolduu syleniyor; oysa, lkesinde herey alt st olmu, karklk iinde. Hereyi o

yapyor; oysa olaylar, ender olarak tasarlarna uygun grlyor. Hereyi ncedengryor, ancak hibireyin olmasna engel olamyor. Kendisine yaplan saldr vetecavze kar sabr ve tahamml yok; bununla birlikte herkesi kendisine tecavz

edebilmeye gl klyor. Eserlerindeki bilimsellie hayranlkla baklyor, oysaelikilerle dolu eserleri ksa mrl. Srekli olarak yapmakla, bozmakla, iinden asla

memnun kalmakszn yaptn onarmakla urayor. Her giriiminde, kendibyklnden ve anndan baka bir ama yok; oysa bykl ve anyla

yceltilmeye hi ulamyor. Yalnzca uyruunun refah iin alyor, uyruu iseounlukla zorunlu ihtiyalarndan bile yoksun. Armaan ve iyiliklerine erimi gibi

grnenler, genellikle hallerinden en az memnun olanlar. Bunlarn hemen tm,byklne hayran olmaktan ve olgun hikmetini yceltmekten, iyiliine tapmaktan,

adaletinden korkmaktan, asla itaat etmedikleri emirlerine sayg duymaktanayrlmadklar hkmdarlarna kar aralksz isyan halinde bulunuyorlar.

Bu lke dnyadr; bu hkmdar Allah'tr; vekilleri rahiplerdir; uyruu insanlardr.

2. TEOLOJ YANLAHYAT NEDR?Konusu yalnzca anlalmaz eyler olan bir bilim vardr. Btn bilimlerin dnda olan

bu szde "bilim", duygularmzla, aratrlmayan ve deerlendirilmeyen eylerleurar. Hobbs bu bilime Meleklzzulmat (Ro-yaume de tenebres) adn verir. Bulke, herkesin, oturmakta olduu alemde tandklar yasalara muhalif olan yasalara

bal olduu bir lkedir. Bu tuhaf lkede k, karanlktr; saduyu, delilie dnr.Bu bilime, teoloji (ilahiyat) denir ve bu teoloji, insan aklna srekli bir hakarettir.

"Eer"leri, "belki"leri birbiri zerine ya ya, en ak bilgileri unutturacak ve enolumlu gerekleri kukuya drecek lde insanlarn zihnini kartrmaya yetenekli,birleme ve ilerlemeden yoksun hoyrat bir sistem, bir manzume vcuda

getirebilmilerdir. Bu dzenlenmiGalimatias* ile, doa, insan iin aklanmasmmkn olmayan bir muamma olmutur; gerek alem, gerek d alemlere yer amak

iin takatsiz braklmtr; tek bulucusu olduu kuruntular lkesinin yegane yolgstericisi olan hayal gcne yerini terk etmeye, akl mecbur edilmitir.

* Galimatias, ak olmayan, belirsiz, karmakark sz demektir. (A.C.)
http://index/http://index/


8/131

3. NSAN NE SOFU DOAR NE DNCHer dinin ilkeleri Allah dncesi zerine kurulmutur. Oysa duyularn hibirine etkisi

olmayan (duyularn hibiriyle hissedilmeyen ve aratrlmayan) bir zat hakkndagerek dncelere sahip olmak, insanlar iin mmkn deildir. Btn dncelerimiz

ve duygularmz araclyla bizde bir etki yapan ve uyarda bulunan ey, maddelerin,eylerin temsilleri, simgeleri, tasvirleridir. Zihin dnda bir konusu, bir maddesiolmayan Allah fikri, gzmzn nne ne getirebilir? Byle bir dnce, etkisiz

eserler kadar kuruntu deil midir?

Zihin dnda bir ilkel rnei, asl nshas, prototipi bulunmayan bir fikir, birkuruntudan baka birey midir? Bununla birlikte baz inan ustalar, Allah fikrinininsanla yat olduunu insanlarn ana rahminden balayarak bu Allah dncesine

sahip olduklarn ve bu dnceyle doduklarn ileri srerler. Her ilke bir hkmdr;her hkm tecrbe eseridir; tecrbe ancak duyularmzn almasyla kazanlr.

Bundan u sonu kar: Dini ilkeler kukusuz bir temele dayanmaz ve asla yaa bal

deildir. Tanr dncesi ve din ilkeleri kesinlikle doutan kazanlmaz, insan bunlardnce halinde tayarak ve sahip olarak domaz. Sonradan, aile, toplum ve genel

evre bunlar kendisine alar.

4. BR ALLAH'A NANMAK GEREKSZDR EN DORUSU ONU HDNMEMEKTR

Her dini sistem ancak Allah'n ve insann doas ve bunlarn aralarndaki iliki zerinekurulabilir. Ancak bu ilikinin gerek varl hakknda bir hkm vermek iin tanrsal

doa hakknda baz fikirlere sahip olmak gerekir. Oysa, btn ilahiyat, Tanrnniyz anlalmaz diye bize barmaktan ve te yandan bu anlalmas mmkn

olmayan Allah'a sfatlar tayin etmekten ve insann anlalmaz Allah' onaylamadaekingen olamayacan sylemekten bir an geri kalmamaktadr.

nsanlar iin en nemli olan ey, anlamann tam ve kesin bir olanakszl iindebulunmalardr. Eer Allah, insan iin anlalmas mmkn deilse, onu hi

dnmemek en akla uygun yoldur. Ancak din, insann bir cinayet ilemi olmaksznAllah' hatrndan karamayaca hkmn vermektedir.

5. DN, SAFDLLK ZERNE KURULMUTURBize, "Tanrnn sfat snrl zekalar iin anlalabilir ierikte deildir"deniliyor. Bu

ilkenin doal sonucunun u olmas gerekir: Tanrnn sfat, snrl zekalar uratrmakiin deildir. Oysa din, snrl zekalarn, sfat insanlar tarafndan anlalmayan bir zat(yani Allah') asla gzden kaybetmemeleri gerektiini belirtiyor. Dolaysyla, pekalagrlyor ve anlalyor ki, din, insanlarn snrl zekalarn, anlalmas kendileri iin

olanaksz olan bireyle megul etme sanatdr.
http://index/http://index/http://index/


9/131

6. HER DN BR SAMALIKTIR"Din insan Allah ile birletirir ya da Allah'la ilikiye geirir; bununla birlikte Allah

sonsuzdur"demiyor musunuz? Allah sonsuz ise, sonu olan hibir varlk onunla neilemde bulunur, ne ilikide. liki olmayan yerde, ne birleme, ne ilem, ne de grevolabilir. Allah'la insan arasnda grev ilikisi yoksa, insan iin din hi yoktur. Allah

sonsuzdur demekle, sonu olan insan iin her dini hemen srgn ediyorsunuz.Sonsuzluk fikri bizim iin rnei olmayan, prototipsiz , konusuz bir fikirdir.

7. ALLAH'I SINIRLAMAK MMKN DELDRAllah sonsuz bir varlksa, ne bu dnyada, ne ahirette Allah'la insan arasnda hibir

iliki olamaz; dolaysyla Allah dncesi insann kafasna hibir zamangirmeyecektir. nsann bu hayatta olduundan daha aydn olaca dier bir hayatta

(ahiret hayatnda) bile, Allah'n sonsuzluu, Allah dncesiyle insann snrl zekasarasna yle bir uzaklk koyar ki, insan, ahirette de dnyada olduundan fazla Allah'a

akl erdiremeyecektir. Bundan, aka u sonu kar: Allah dncesi ahirette deinsan iin bu dnyada olduundan daha anlalr birey olmayacaktr. Bundan u dakar: Melekler, Archange'lar1, Seraphin'ler2 gibi stn zekalar dahi Allah hakknda,

bu dnyada hibir fikri olmayan insandan daha ok fikre sahip olamazlar.

1 Byk melekler: Cebrail, Azrail gibi.2 Melaikei mkerremenin israfiliyyun denilen snf.

8. HURAFENN KKENEn ok mmkn olmayan eyin, kendileri iin en esasley olduuna insanlar

inandrmay nasl baardlar?

nk, insanlara korku saldlar. Korktuunda, insann muhakemesi artk ilemez;insan dnemez, deerlendirme yapamaz. te yandan insanlara, akl vemuhakemelerine gvenmemeleri de tlendi; zihin byle kartrlnca artk hereye

inanlr ve hibirey aratrlmaz.

9. TM DNLERN KKENCehalet ve korku... te her dinin balca iki nedeni. Allah hakknda insan kuatan

belirsizlik, kendisini dine balayan birinci bamsz nedendir. nsan gerek maddi,


10/131

gerek manevi karanlkta korkar; korkusu ihtiyat olur ve korkmak ihtiya halini alr,korkaca birey olmadnda kendisinde bir eksiklik, bir boluk olduunu sanr.

10.DN ARACILIIYLA, ARLATANLAR, NSANLARIN DELLKLERNDENYARARLANIRLAR

Ta ocukluundan beri, baz kelimeleri her iittiinde titremeyi alkanlk halinegetirmi olan kimse, bu kelimelere ve titremeye muhtatr. te bu nedenle, byle bir

adam, korkacak birey olmadna garanti vermeye alan kimseden ok, bukorkular iinde tutacak kimseyi dinlemeye eilimli olur.

Asl astar olmayan eylere inanan adam, korkuyu arzular; hayal gc bunu ister.Denilebilir ki, korkacak hibireyi olmamaktan korktuu kadar, hibireyden

korkmaz. nsanlar hayal hastalardr. lalarna alc bulmak iin, karcarlatanlar,hep insanlarn deliliklerini, budalalklarn srdrmeye zen gsterirler. ok sayda

ila veren doktorlar, iyi bir rejim, iyi bir hayat tarz tleyen ya da doann yapacaetkiye brakan doktorlardan daha ok dinlenir ve daha ok gvenilir olurlar.

11.DN, CAHLLER MUCZEYLE KANDIRIRDin a

k olsayd

, cahiller iin daha az ekici olurdu. Onlar iin, karanl

k ve esrarl

eyler, korkular, masallar, kerametler ve srekli olarak beyinlerini iletecek, yoracak,akla smaz eyler gereklidir. Romanlar, inanlmaz cin ve cad hikayeleri, sradan

insan ruhu iin, gerek tarihlerden daha ekicidir.

Din konusunda insanlar byk ocuklardr. Bir din ne kadar samalk ve mucizelerledolu olursa, halkn ruhu zerinde o oranda tahakkm hakk kazanr. Sofu, bnlne

hibir snr koymamak zorunda olduuna inanr. Birey ya da eyler ne kadar okanlalmaz olursa, halka o oranda ilahi grnr. Bu eyler ne kadar az inanlabilir

olursa, bunlara inanan sradan insanlar, o oranda erdem ve stnlkler olduunu sanr.

12.AHMAK VE BARBAR BYKLER OLMASAYDI DN OLMAZDIDini dncelerin balangc, genellikle vahi milletlerin henz ocukluk halinde

bulunduu dnemdir. Din koyanlar; tanrlar, ayinler, efsaneler, artc ve korkunmasallar sunmak iin, her dnemde hep kaba, cahil ve ahmaklara bavurmulardr.Babalar tarafndan incelenmeksizin kabul edilen batl ve esassz inanlar, az okdeierek, bask ve sk dzen altnda bulunan ve ou kez babalarndan daha ok

dnce ve muhakemede bulunmayan ocuklara gemitir.
http://index/http://index/http://index/http://index/


11/131

13.HER DN TAHAKKM STENDEN DOMUTURKavimlerin ilk yasalarnn konuu, halk egemenlikleri altna almak olmutur. Bu

amaca ulamak iin en kolay zm, onlar korkutmak ve muhakemeyi yasaklamakoldu. Bu yasa koyucular, kavimleri dolambal yollardan gtrdler; ta ki,klavuzlarnn amalarn anlayamasnlar; bastklar ve getikleri yeri grmesinler diyeonlan semaya baktrdlar. Yol zerinde onlar masallarla elendirdiler. Szn ksas,

ocuklar uyutmak ya da susturmak iin ninniler syleyen ve tehditlerde bulunanstannelerinin yntemlerini uyguladlar.

14.HER DNE ESAS HZMET VEREN EY, KUKULU EYLERN ENKUKULU OLANIDIR

Bir Allah'n varl btn dinlerin temelidir. Bu varlktan ok az kimse kuku duyar.Ancak dinin bu iyz, esas dnen her zekay en ziyade durduracak ieriktedir. Her

ilmihalin ilk sorusu, zm en etin soru olmutur ve hep etin olacaktr.

15.ALLAH'IN VARLII HAKKINDA KANAAT EDNMEK MMKNDELDR

Niteliklerinin bizce anlalmaz olduu her zaman temin olunan, btn duygularmahvedici, doas ve ierii bilinmeyen bir zatn varlna inanld, itenlikle ileri

srlebilir mi? Bir zatn var olduuna veya olabileceine beni inandrmak iin, ie, buzatn "ne" olduu bana sylenmekle balanmaldr. Byle bir zatn varlna ya da

varlnn olanakl olduuna inandrmak, beni cevap veremez bir hale getiripsusturmak iin, bana bu zat hakknda birbiriyle elimeyen ve birbirini ortadan

kaldrmayan eyler sylenmelidir. Ksacas, varlna beni tmyle inandrmak iin,bu zat hakknda, anlayabileceim eyler sylenmelidir ve kendisine bu sfatlarn

atfedildii zatn olmamasnn mmkn olmad, bana kantlanmaldr.

Birey, birbirini karlkl olarak bozan, mantken birletirilmeyen ve anlalmayan ikidnceyi kapsyorsa; o ey hayal rndr. nsanlar iin aklk, ancak bize fikirler

reten ve bizi bunlarn birletirilmesinin mmkn olup olmad hakknda karar vermeiktidarna eritiren duygularmzn srekli tankl zerine kurulabilir. Vazgeilmez

bir varlk, yokluunda eliki oluturan bir varlktr. Herkese onaylanan ve uygulananbu ilkeler, Allah'n varlndan sz alr almaz suya der, "yanlg" olur. imdiyekadar bu varlkla ilgili ne sylendiyse ya anlalmaz ya da tmyle elikili bulunur ve

dolaysyla saduyu sahibi olan her insan iin olanaksz olmas gerekir.


12/131

16.ALLAH'IN VARLII KANITLANMAMITIRBtn insanlarn bilgisi az ok aydnland ve olgunlat. Bilmem hangi uursuzluk

eseri olarak, Allah'a ait bilgi hibir zaman aydnlanmad. En uygar milletler, en derindnrler bu konuda en vahi milletlerle ve en cahil hdklerle ayn dzeydedir.

Hatta meseleye yakndan baklrsa, Allah'a ait bilginin, birtakm kuruntularn,belirsizliklerin etkisiyle daha da ok karartld grlr. imdiye kadar her din ancak,"mantk"ta iddiay kant kabul etme hatas zerine kurulmutur: Bedavadan varsayar

ve sonradan rettii varsaymlarla kantlar!

17."ALLAH BR RUHTUR" DEMEK, HBREY SYLEMEMEK, HBRANLAM FADE ETMEMEKTR

Metafizikletire metafizikletire (yani doast nitelikler vere vere) Allah'tan tam bircin, bir ruh yaptlar. Ama yeni ilahiyat bu sayede, vahilerin ilahiyatndan daha ileri

bir adm att m? Vahiler dnyann hdavendi olarak bir "byk cin" (bir ruh)tanrlar. Btn cahiller gibi, vahiler, acemilikleri gerek nedenlerini belirlemelerine

engel olan btn eserleri "cin"lere atfederler.

Bir vahiye, saatinizi ileten eyin ne olduunu sorunuz, size cevap olarak "bir cin"(bir ruh) diyecektir.

Hocalara dnyay yrten eyin ne olduunu sorunuz; size verecei cevap, "bir ruh"(bir cin) olacaktr.

18.RUHANYET BR HAM HAYALDRVahi, bir "ruh"tan sz ettiinde, hi olmazsa bu kelimeye baz anlamlar ykler.Bununla, yrrlkte olmayan, ancak hissedilen eserler meydana getiren havaya,

rzgara, gzel kokuya, esintiye benzeyen bir etkeni amalar. Yeni ilahiyat meseleyiincelte incelte, kendisi iin olduu kadar bakalar iin de az anlalr oluyor. Ona

"ruh" kelimesinin neyi ifade ettiini sorunuz; size hemen, "Bilinmeyen bir cevherdir,tmyle basittir, bir mekana sahip deildir; maddeyle hibir ilgisi ve ilikisi yoktur"karln verecektir. Dorusunu syleyelim, byle bir "cevher" hakknda en kk

bir fikir oluturacak bir insan var mdr? lahiyat dilinde "ruh", anlamsz bir laftan, birdnce yokluundan baka birey midir?

Ruhaniyet dncesi de modelsiz bir fikirdir.

19.HER VARLIK MADDENN BARINDAN IKMITIR


13/131

Btn varlklar, varl btn duyularmzla sabit olan, her an eserlerini duyduumuz,i yaptn, hareket ettiini grdmz maddenin barndan karmak; eyannolumasn bilinmeyen bir kuvvete, bizzat kendisinde bulunmayan bireyi kendi

kendisinden karamayan ve kendisine verilen ruhani cevherin hibireyi hareketegeirmeye yetenekli olmad "ruhani" bir varla atfetmekten ve yklemekten daha

doal ve daha anlalabilir deil midir? Bir ruhun madde zerine etkisi hakknda bizeverilmeye allan dncenin hibirey ifade etmedii, ya da modeli olmayan birdnceyi ifade ettii kadar, hibirey ak deildir.

20.YENLAHYATIN METAFZK ALLAHI NEDR?Eski adamlarn maddi Jpiter'i hi olmazsa kendisine benzeyen ahslar tahrik edebilir,

dzenleyebilir ve oluturabilirdi! Ancak yeni ilahiyatn Allah' ksr birahstr,

"lemyelit"tir. Ona atfedilen ierie gre, ne uzayda bir yer igal edebilir, ne maddeyihareket ettirebilir, ne gzle grlen bir alem oluturabilir, ne de insanlar ya da ilahlar

dourabilir. Metafizik Allah, elsiz bir iidir; yersiz korkulara, bo kuruntulara,deliliklere ve az dalana yol amaktan baka bireye yetenekli deildir.

21.GNEE TAPMAK, BR RUHA TAPMAKTAN DAHA AZ AKLAAYKIRIDIR

nsanlara madem bir Allah lazmd, birok milletin tapt bu gnele, bu ihtiyagrlebilirdi. Allah'la neden yetinmediler? nsanlarn kulluk ve kranna gnein hak

kazand dereceden daha ok hak kazanm hangi varlk vardr? O gne ki, btnvarlklara k, scaklk ve hayat verir; o gne ki, huzuru doay neelendirir,

genletirir; ve yokluu, doay hzne ve bitkinlie boar.

22.BR RUH-ALLAH, RADE KULLANAMAZ VE CRADA BULUNAMAZlahiyat, bize, "Allah eylem ve icrada bulunmak iin ele ve kola muhta deildir, o

irade gcyle icra eder"diye baryor. Ancak bir irade gcne sahip olan Allahnedir? Ve bu ilahi iradenin konusu ne olabilir? Perilere, cinlere, cadlara, hortlaklara,

byclere, gulyabanilere inanmak; bir ruhun madde zerinde, sihirli ya da hayali bireylem ve etkide bulunmasna inanmaktan daha az m gln, ya da daha az m

olanakszdr? Byle bir Allah kabul edilir edilmez, insan kzdracak, isyanettirebilecek hibir masal ve kuruntu bulunmaz. lahiyatlar, (hocalar, rahipler,

hahamlar, ksacas btn ruhaniler) insanlar, kendilerine sylenen hikayeleri, bunlarnmmkn olup olmadklar hakknda hibir tartmaya girmeksizin dinleyen ocuk

yerine koyar ve onlara bu ocuklara yaplan ilemi yaparlar.
http://index/http://index/http://index/http://index/


14/131

23.ALLAH NEDR?Bir Allah'n varln sarsmak iin bir ilahiyatya, Allah'tan sz etmesi iin ricada

bulunmaktan baka birey gerekmez. Allah hakknda bir kelime syler sylemez, enkk dnce bize gsterir ki, szlerinin, Allah'na atfettii salam esaslarlabirletirilmesi mmkn deildir. Bu durumda Allah nedir: Doann grnmeyen

gcn ifade etmek iin retilmi soyut bir kelimedir. Ya da, ne genilii ne uzunluune derinlii olan matematiksel noktadr. Bir filozof, ilahiyatlardan sz ederken

byk bir zihin aklyla yle demitir: "lahiyatlar Arimet'in bilinen meselesininzmn bulmulardr: Dnyay manivela ile hareket ettirmek iin gkyznde bir

dayanak noktas."

24.LAHYATIN DKKAT EKEN ELKLERDin; mekansz olmakla birlikte sonsuz olan, geniliiyle her yeri dolduran, arzusunuhibir zaman uygulamayan, son derece iyi olan ve bununla birlikte hep honutsuzlarmeydana getiren, dzeni seven ve bununla birlikte ynetiminde kargaa hkm sren

bir zatn nnde diz ktrr. lahiyatn "Allah" nedir, imdi dnlsn.

25.ALLAH'A TAPMAK BR MEVHUMA TAPMAKTIRSkntdan kurtulmak iin bize demliyor ki; "Allah'n iyzn bilmeye gerek yoktur,

ona bilmeksizin ibadet edilmelidir, onun sfatna cretkar bir gzle bakmak caizdeildir."Ancak, hakknda bir fikir ve bilgi edinmeksizin ona kulluk etmek

gerekiyorsa, varlndan emin olmak gerekmez mi? Bu durumda, ona atfedilensfatlarn kendisinde birlemesinin mmkn olup olmayaca incelenmeden nce,

Allah'n varl hakknda nasl kanaat ve gven oluturulabilir?

Allah'a tapmak, gerekte, insan dimann kuruntularna tapmak* ya da daha dorusu

hibireye tapmamaktr.

* Bir kutsal hadistir, yani Allah kelam olmakla birlikte Kuran'a ithal edilmeyen tanrsal szlerdir. "Benkulumun zannnda mevcudum" (Yani insanlar beni nasl sanrsa, yleyim. Ben insanlarn kuruntusunda

mevcudum anlamndadr.)

26.ALLAH'IN SONSUZLUUNUN VE LAHYZNN BLNMESNNMKANSIZLII TANRISIZLIA NEDEN OLUR VE BUNU HAKLI KILAR


15/131

Kukusuz zihinleri daha ok kartrmak iin, ilahiyatlar, Allah'larnn iyz vegerei hakknda birey sylememeyi gerekli grdler. Bize, Allah'n olanaksz

sfatlarndan baka birey sylemezler.

"Allah sonsuzdur, lml deildir" gibi soyutlamalar zoruyla gerek ve tam olgun bir

zat oluturabilecekleri zehabnda bulunurlar. Oysa bu oluumdan sonu olarak ortayakabilen, ancak hayali bir yaratktr. Bir "ruh"tur, madde olmayandr. Bu, lmsz birvarlk, asla sonu olmayan bir varlktr. Eksiksiz, hibir eksii olmayan tam bir

varlktr.

Byle bir fikirsizlik ve anlamszlk ynlarndan, gerek, ksa ve zl bir bilgiyiitenlikle edinebilecek bir kimse var mdr? Her dnceyi olumsuz klan, hibir akln

kabul etmedii ey, ademden (yokluktan) baka birey olabilir mi?

"Allah'n sfatn anlamak insan aklnn iktidar iinde deildir"iddiasnda bulunmak,Allah'n "insanlar iin yaplmam" olduunu (yani Allah'n insanlarla hibir ilikisi

olmadn) teslim etmektir. Eer Allah'ta hereyin sonsuz olduu temin olunursa,onunla yarattklar arasnda hibir iliki olmayaca itiraf edilmi olur. Allah

sonsuzdur demek, Allah' insan iin bir "hi"e evirmektir. Ya da en azndan, onuinsan iin yararsz klmaktr.

Bize denilecek ki, "Allah insan akll yaratt, ancak onu hereyi bilir olarakyaratmad". Bundan u sonu kar: Allah insana tanrlarn iyzn anlayacak lde

geni yetiler vermedi. Bu durumda sabit olur ki, Allah insanlar tarafndan ne bilindi,ne de Allah bunu istedi. byle olunca, bu yaplar yznden tanrlarn ierii

hakknda bir fikir edinemeyen yaratklara kzmaya, gcenmeye, Allah'n ne hakkvardr!

Kiisel yaratl gerei olarak bilemedii, tanyamayaca bireyi bilemediinden,tanmadndan dolay, bir tanrtanmaz, yani bir Allah'n varln kabul etmeyen

kimseyi cezalandrm olsayd, Allah hi kukusuz zorbalarn en haksz ve en tuhafolurdu.

27.ALLAH'A NANMAK H NANMAMAKTAN NE DAHA EMNDR, NE DEDAHA AZ CANYANE

Genellikle insanlar iin hibirey, bir kant, korku kadar ikna edici klmaz. Bu ilkeninsonucu olarak hocalar, rahipler, hahamlar vb. btn ilahiyatlar bize derler ki, "En

gvenilir yn tutulmaldr. Allah, varl hakknda kukulanmak kstahlndabulunanlariddetli cezalara, azaplara arpacaktr, onuniddeti dorudur. Bu

nedenle tanrszlardan intikamn acmadan alacaktr. nk, deliliklerden ya dafesattan, dinsizlik ve gnahkarlktan baka, bir mutlak hkmdarn varln

reddettirebilecek hibirey yoktur".

Bu tehditleri soukkanllkla inceleyecek olursak, sz konusu eylerin "varsayldn"

buluruz. Yani szn ettikleri eylerin gerekte olmadn, varsaylan eylerolduunu grrz. Kendisine inanmann daha gvenilir ve mevcudiyetinde tereddt ya
http://index/


16/131

da onu inkar etmenin pek irkin, pek lanetlenmi olduunu bize sylemeden nce, ie,bir Allah'n varln inandrc birekilde kantlamakla balanmalyd. Bize yinekantlanmalyd ki, adil bir Allah, bozuk akllarn anlayamad bir zat, varlna

inanmaya engel olan bir cinnet halinde bulunduklarndan dolay insanlar acmaszcacezalandrabilir. Szn ksas, kantlamas gerekirdi ki, adaletle dolu olduu sylenen

ilahi zat, kendisi hakknda insann kuatlm olduu yenilmez ve zorunlu cehaleticezaya arptrabilir... lahiyatlarn dnce, yarglama ve akl yrtme tarz pektuhaf deil midir?

Korkun hayaletler retirler, onlar elikilerden olutururlar. Sonra da emin yolun,bizzat icat ettikleri bu hayaletlerin varlndan kukulanmamak olduunu sylerler!

Bu yol izlenince, inanlmas inanlmamasndan daha gvenilir olmayan hibirsamalk bulunmaz.

Btn ocuklar tanrtanmazdr, Allah hakknda hibir fikirleri yoktur; bu durumda bu

cehaletleri nedeniyle ocuklar sulu mudur? ocuklarn Allah'a inanma zorunluluuhangi yata balar? Ergenlik yanda diyeceksiniz. Bu ya ne zaman balamaldr?...

Bundan baka, en derin ilahiyatlar, hocalar, papazlar, hahamlar tanrnn iyzmeselesinde yaya kalr ve bu konuda birey bilmekle iftihar edemezken, dnyannhalk, kadnlar, iiler, szn ksas btn insan kitlesini oluturanlar, bu noktada

hangi fikre sahip olabilirler?

28.ALLAH'A NANMAK OTOMATK BR OCUKLUK ALIKANLIIDIRnsanlar, kendilerinden daha ok fikre sahip olmayan kimselerin szleri zerine,

Allah'a inanrlar. Stninelerimiz bizim ilk ilahiyatlarmzdr. ocuklaragulyabanilerden ve Allah'tan sz ederler. En kk yatan balayarak otomatik olarak

her iki ellerini kavuturmay (el balamay) ocuklara retirler. Stnineler, ibadetetmeye zorunlu tuttuklar ocuklarn Allah hakkndaki fikrinden daha ak bilgilere

sahip midir?

29.BU TKAT, BABALARDAN OCUKLARA GRENEKLE GEEREKYERLEM BATIL BRNANITIR

Aile mlk, vergileriyle birlikte babalardan evlatlara intikal ettii gibi, din debabalardan evlatlara geer. Eer kendilerine bir Allah verilmi olmasayd, dnyada

pek az kimsenin bir Allah' olurdu. Herkes anne ve babasndan, retmeninden;bunlarn da kendi anne, baba ve retmenlerinden alm olduklar Allah' alr. Ancak

herkes bu Allah' kendi yaratlna gre dzenler, deitirir ve kendine grerenklendirir.


17/131

30.BATIL NANLARIN KAYNAInsan dima, zellikle ocuklukta yumuak bir balmumu gibidir, zerinde yaplmak

istenen btn deiiklikleri kabul etmeye hazrdr. Kendisinin akl yrtme gcolmad bir zamanda, eitim, insana hemen hemen btn grlerini, btn fikirlerini

verir. Pek gen yamzda iken kafamza sokulmu doru ya da yanl fikirleridoadan alm ya da doarken bunlarla birlikte domu olduumuz inancndabulunuruz. te bu kan, sapknlklarmzn en byk kaynaklarndan biridir.

31.BATIL NANLAR NASIL YAYILIR VE KKLERBatl inanlar, eitim ve retim grevlilerinin grlerini bizde imentolamaya yararve onlarn bizden ok usta, ok uyank olduklar inancnda bulunuruz; bize rettikleri

eyler hakknda ok gl bir vicdani kanaatleri olduunu sanrz. Kendi kendimizeyardm edemediimiz bir zaman ve yata, hakkmzdaki zen ve dikkatlerine bakarak,

bizi aldatmak isteyebileceklerine ihtimal vermeyiz. Bizleri bytm, yetitirmiolanlarn tehlikeler tayan sznden baka hibir esas olmakszn, bunlarn bize binbirtrl sapknl kabul ettirmelerinin nedeni ite budur. Bize sylediklerini muhakemeetmenin yasaklanmas bile gvenimizi asla azaltmaz ve ou kez onlarn grlerine

saygy artrmaya da yardm eder.

32.HENZ MUHAKEMEDE BULUNMAYA GSZ OLDUKLARI BR YATAETLMESELERD, ZAMANIMIZ LAHYATININ LKELERNE

NSANLAR ASLA NANMAZLARDI

nsanolunun dincileri, din ilkelerini, insanlara, bunlar henz batl gerekten ya dasa eli sol elden ayrt edecek bir yaa gelmeden nce retmekle ok tedbirli olarakhareket ederler. Kk yandan beri bu dncelerle doldurulmu krk yandaki bir

adamn kafasndan bu dnceleri karmak ne kadar zor olursa, tanrlar hakkndaverilen kksz fikirlere krk yandaki bir adamn ruhunu altrmak da o kadar zordur.

33.DOA OLAYLARI ALLAH'IN VARLIINI KANITLAMAZBize temin ederler ki, doann olaanst olaylar bir Allah'n varlna bizi gtrmek

ve bu nemli geree bol bol inandrmak iin yeterlidir.

Ancak dnyada, doay izlemek ve seyrini deerlendirmek iin, bo zaman, yeteneive gerekli eitimi, hazrlklar bulunan ka kii vardr? nsanlarn ounluu, ona hi

dikkat etmezler. Bir kyl her gn grm olduu gnein gzelliine asla hayran

olmaz. Bir gemici, denizin bir dizi hareketini asla hissetmez; bunlardan teolojik sonukarmaz. Zamannda, dzeneklerini anlayamadklar her konuda kendilerine Allah'n


18/131

parma gsterilmi olan ve nceden ilahiyatlar eliyle hazrlanm bulunan bazkimseler iin, ancak bunlar iin, doa olaylar bir Allah'n varln kantlayabilir. Batl

fikirlerden arnm bir fiziki, doa olaylarn doann gcnden, srekli ve eitliyasalardan, karmak birlemelerin zorunlu sonucundan baka birey olarak grmez.

34.DOA OLAYLARI, DOAL NEDENLERLE AIKLANIRDoann nedenleri hakknda bilgisizliklerini itiraf edecekleri yerde, hakknda hi

olmazsa bir fikir edinebildikleri doay incelemek yerine hayal dnyasnda bilinmeyenbir neden aramaya giden din imamlarnn mantklar kadaralacak hibirey yoktur.

Grdmz olaylarn yaratcs Allah'tr demek, bu olaylar gizli bir nedenebalamak deil midir? Allah nedir? Bir ruh nedir? Ey bilginler! Doay ve yasalarninceleyiniz. Doada, doann iyzn grp setiinizde, fikirlerinizi aydnlatmak

yle dursun, tersine, fikirlerinizi daha ok karkla ve kendi kendinizi anlamakolanakszlna drecek olan "doast" nedenlere bavurmaynz. Doast

nedenler aramaynz.

"Bir Allah olmakszn doann aklanmas mmkn deildir"diyorsunuz. Bu, pek azanladnz hereyi aklamak iin hi anlamadnz bir nedene, bir etkene ihtiyacnz

var demektir. Siz karanlk olan bireyi, karanl iki katna kararak grmek vesemek iddiasnda bulunuyorsunuz. Dmleri oaltarak, bir dm zdnz

sanyorsunuz.

Ey cezbedici fizikiler! Bir Allah'n varln bize kantlamak iin, ayrntl botanikkitaplarn kopya ediniz. nsan vcudunun inceden inceye, uzun uzadya

aklanmasna giriniz. Sonra sularn akntsna hayranlkla bakmak iin yeryznednnz; kelebeklerin, bceklerin, poliplerin, iinde Allah'nzn bykln

bulduunuzu saydnz organlam zerrelerin nnde dnyay unutmaya dalnz.Btn bu eyler bir Allah'n varln kantlamayacaktr. Btn toplam evren olansonsuz karmak birlemelerle eitli eyler meydana getiren etki ve maddelerin

eitlilii hakknda sahip olmanz gereken fikirlerden yoksunsunuz. Bu, doann neolduunu bilmediinizi kantlayacaktr. Mikroskopla donanm olduunuz halde bile,doann, gzlerinizin ancak pek az bir ksmnn grd ok sayda varlk meydana

getirmeye gsz olduuna hkmettiinizde, doann kuvvetleri hakknda hibir fikre

sahip deilsiniz demektir. Szn ksas, bu nitelik kantlayacaktr ki, hissedilmesi yada bilinmesi mmkn olan etkenlerden habersiz bulunduunuzdan, hakknda gerekbir fikir edinmeniz hep olanaksz olacak bir etkeni kast ettiiniz bir kelimeden yardm

almay daha kolay buluyorsunuz.

35.DNYA YARATILMAMITIR VE MADDE KEND KENDNE HAREKETEDER

Bize gururlanarak, "sahipsiz eser yoktur"diyorlar. Her dakika, dnyann kendikendine olumadn tekrarlyorlar. Ancak, evren bir etkendir, asla bir sonu deildir.


19/131


20/131

Dolaysyla u sonucu karmak zorundaym: Hareket, maddenin, bolukta yer tutmaskadar esas sfatdr. Ve onsuz maddenin alglanmas ve kavranmas mmkn deildir.

Eer hareketin her maddenin zelliklerinden, gzle grlebilen eylerinden ve aslisfat olduunu gsteren kesin kantlardan sudan bahanelerle kanlmakta inat

edilirse, hi olmazsa, l ya da gsz sanlan maddelerin, birbiri zerine etki yapacak

duruma getirildiklerinde kendiliklerinden harekete getiklerini teslim etmekten kimseyasaklanmaz. Biriede korunan ya da havayla temastan yoksun olanPyrophore,havaya braklnca ate almaz m? Un ve su, birbirine kartrlnca ekimeye balamazm? Bu bakmdan l maddeler, kendiliinden harekete geerler. Dolaysyla, madde

hareket yeteneine sahiptir; eylemde ve ite bulunmak iin, bir harekete geiriciyemuhta deildir.

37.NSANIN VARLII HBREKLDE ALLAH'IN VARLIINIKANITLAMAZ

nsan nereden geliyor? Kayna, balangc nedir? Zerrelerin geliigzel bir rastlantve birbiri arkasndan gelip birlemesi sonucu mudur? lk insan yerkrenin balndan

tmyle, bugnk halinde olumu olarak m kmtr? Bilmiyorum. nsan hep,doann dier rnleri gibi, doann bir rn grnmektedir. lk talarn, ilk

aalarn, ilk aslanlarn, ilk fillerin, ilk karncalarn vb. nereden geldiklerini sylemekistersem, insann kaynan aklarken dtm lde glk iinde bulunurum.

Bize ard kesilmeksizin bararak diyorlar ki; "nsan makinesi gibiartc bir eserde,Allah'n, sonsuz lde zeki ve gl bir yaratcnn elindeki kudreti onaylaynz!"nsan makinesinin bana, akl durdurucu, aknlk verici grndn kabul ederim.

Ancak, madem insan doann iinde mevcuttur; doann oluumu kuvvetlerinstndedir demekte kendimi hakl grmem. unu da eklerim ki, bana bunu aklamak

iin, ne gzleri, ne ayaklar, ne elleri, ne ba, ne akcierleri, ne bir az ve ne birnefesi bulunan soyut bir ruhun biraz amur alarak ve zerine fleyerek insan yapt

sylendiinde, insan makinesinin bu ekilde oluumunu aklm hi almaz.

Paraguayllar aydan geldiklerini syler ve bundan dolay bize budala grnrler.Avrupa'nn ilahiyatlar soyut bir ruhtan geldiklerini sylerler. Bu iddia daha akl

bandadr.

nsan anlayl ve olgundur; bundan, insann uursuz, zekasz bir doann deil, zekibir zatn eseri olmas gerektii sonucu karlr. Vcuduyla, pek vnd ve marur

grnd akln kulland son derecede ender grlyor ve hibirey bu kadarender grlmyorsa da; insann zeki olduunu, ihtiyalarnn bu yetiyi genilettiinive rnek olarak dier insanlarla birlikte yaamas ve kaynamas sayesinde zekasnnverimli olduunu teslim ederim. Ancak insan makinesinde ve eritii zekada, eseriolmasyla bu kadar vnmesi gereken bir yaratcnn sonsuz zekasn ak olarak

gsteren hibirey grmyorum. Gryorum ki, bu okalacak makine bozulmayaaktr. Gryorum ki, makine bozulunca, artc akl da bozuluyor ve perian

oluyor, bazen tmyle yok oluyor. Bundan u sonucu karyorum: insan akl, insan

vcudunun maddi organlarnn bir dizi durum ve kuralna baldr ve insann akll
http://index/


21/131

olmasndan Allah'n da akll olmas sonucunu karmak gerekmez. Nitekim, insannmaddi olmasndan Allah'n da maddi olmas sonucu karlmyor!

nsann ktlklnden, yarat olduu Allah'n ktlkl sonucunukarmak ne kadar olaan deilse, insann zeki olmas da, Allah'n zeki olduunu

kantlamaya o kadar az elverilidir. lahiyatlar, ii nasl tutarlarsa tutsunlar, Allahhep; eserleri kendisini inkar eden ya da bu eserler araclyla kendisi hakknda birhkm vermek olanaksz olan bir etken olacaktr. yilik, olgunluk ve hakimiyetle dolu

olduu, rahman, rahim, alim, hakim olduu sylenen bir etkenden, hep ktln,eksikliklerin, deliliklerin olutuunu greceiz.

38.NE NSAN NE DE EVREN RASTLANTININ ESERDRBu durumda; "nsan, evren ve btn ierii rastlantnn eseri midir?"diyeceksiniz.

Hayr, size tekrar ediyorum: Evren asla bir eser deildir; evren btn eserlerinetkenidir, kapsad varlklarn tm bu etkenin zorunlu eserleridir ki bazen onun

hareket biimini bize gsterir, ancak seyrini ounlukla gizli tutar. Gerek etkenlerhakkndaki bilgisizliklerini rtmek iin, insanlar "rastlant" kelimesini kullanrlar. Herne kadar insanlar tarafndan bilinmeseler de, bu etkenler kesin kurallara gre eylem ve

etkide bulunmann asla dnda kalmazlar; etkensiz asla bir eser yoktur.

Doa yle bir kelimedir ki, varlklarn, eitli maddelerin, sonsuz bileimlerin,kombinasyonlarn, gzlerimizin tank olduu eitli hareketlerin toplam byklnnokluunu ifade etmek iin kullanrz. Gerek organik, gerek inorganik btn cisimler,

grdmz eserleri zorunlu olarak oluturmaya zg birtakm etkenlerinsonulardr. Doada hibirey rastlant olarak yaplmaz; orada herey sabit yasalarizler. Bu yasalar baz eserlerle etkenleri arasndaki balantdan baka birey deildir.Bir madde zerresi baka bir zerreyle yanllkla ya da rastlantsal olarak karlamaz.Bu karlama, sabit yasalarn eseridir. Bu yasalar, benzer durumlarda zorunlu olarak

yapmakta olduklar ve baka trlsn yapamadklar iin, her varln hareketetmesini gerektirir. Zerrelerin toplumsal rastlantsallndan sz etmek ya da

rastlantya baz etkenler atfetmek, cisimlerin birbirleri zerinde etki yapmalar,birbirleriyle karlamalar yasalar hakknda bilgisiz olduunu sylemektir.

Doaya, varlklarn zelliklerine ve baz nedenlerin birlemesinden zorunlu olarakmeydana gelmi olan sonuca hi aina olmayanlar iin herey rastlant olarak grnr.Gnei, sistemimizin merkezine koyan, rastlant deildir. Gne, doas gerei veolumu olduu cevherin eseri olarak bu yeri igal eder ve buradan, evresindeki

gezegenlerde bulunan varlklara hayat vermek iin mas zorunludur...

39.EVRENN DZEN DE BR ALLAH'IN VARLIINI KANITLAMAZBir Allah'a tapanlar, btn evrenin dzeninde onu yneten akll ve hakim bir zatn

varln reddetmenin olanaksz olduunu sanrlar. Ancak bu dzen, bize bazen


22/131

elverili bazen zararl olan etkenler ya da durumun zorunlu olarak ortaya kardhareketlerin, cereyanlarn zorunlu sonucundan baka birey deildir. Bu etken ve

durumlarn bazlarn iyi bulur, bazlarndan ikayet ederiz.

Doa, hep ayn yolu izler, yani ayn etkenler ayn eserler meydana getirir. teki

etkenler birinci etkenleri baka trl etkide bulunmaya zorlamadka, bu eserlerineylemini bozmadka, ayn etkenler ayn eserler oluturmaya devam eder. Eserlerinihissettiimiz etkenler, eylemlerinde ya da hareketlerinde bize mehul olduundan,daha az olaan ve zorunlu olmayan etkenlerin etkisiyle bozulunca, aknlk iinde

kalyor, "ite mucize!"diye baryoruz ve bunlar, gzlerimizin nnde hareket edenbtn etkenlerden daha az bilinen etkenlere mal ediyoruz.

Evren hep dzen iindedir, onun iin karklk, ihtilal olmaz. Bozukluundan ikayetettiimiz zaman, yalnz bizim kendi makinemizde bozukluk vardr. Cisimler, etkenler,

bu dnyann kapsad varlklar, eserlerini ister uygun bulalm, ister bulmayalm,birbirleri zerine tan olduumuz biimde, zorunlu ve gerekli olarak eylemde ve

etkide bulunurlar. Depremler, volkanlar, su basknlar, bulac ve salgn hastalklar,ktlk, kuraklk, ar cisimlerin dmesi, rmaklarn akmas, rzgarlarn esmesi,

bereketli yamurlar, Allah'n ltfna, verdii nimetlerinden dolay minnettarlkduymamz gerektiren hayrl eserler kadar zorunludur ve evrenin dzenli

eserlerindendir.

Dnyada bir dzenin egemen olmasn grerekaknla dmek, ayn etkenlerin ayneserler oluturduuna amak demektir. nsann bir dzensizlik grnce rahatsz

olmas, etkenlerin eylem tarz ve etkileri deiince ya da bozulunca, eserlerin artkayn eserler olamayacan unutmaktr. Doada bir dzen, bir intizam grlncebundan aknla dmek, bireyin var olabileceine amaktr; bizzat kendi

kendisinin varlna arm olmaktr. Bir mevcut iin dzen olan, dier bir mevcutiin dzensizliktir, biri iin huzur ve gvenlik olan, bakas iin zdrap ve

karklktr. Engel ve cezayla karlamakszn hereyi kartrabildikleri zamanzararl olan yaratklar, hereyi yolunda, hereyi dzenli bulurlar. Ktlk yaparkenrahatsz edildiklerinde, muzrlar ve ktler, tersine, hereyi karklk ve dzensizlik

iinde grrler.

Doann yaratcs ve hareket ettiricisinin Allah olduu varsaylsa, yine, Allah iindoada hibir dzensizlik, hibir karklk mevcut olmazd. Yapaca etkilerin tm,

Allah'n bunlara verecei zelliklere, ieriklere ve zorlamalara gre, eylemi yerine

getirmeleri zorunlu olmaz m

yd

? Eer eyan

n ak

al

kanl

n

deitirseydi,"snnetullah" (Allah'n koyduu dzen), "deimez" olmazd. Allah'n varlnn,zekasnn, kudretinin ve iyiliinin en inandrc kant saylan dnya dzeni

yalanlanrd. Allah'n varlndan kukuya dlrd ya da en azndan, Allahsebatszlkla, acizlikle ve eyay ilk dzenlemesi srasndaki sezgi ve beceri

eksikliiyle sulanrd. Yapt, hazrlad ya da eylem ve harekete geirdiiunsurlar, aralar semekte aldanm olmakla Allah' sulamakta, insan hakl olurdu.

Eer dnyann dzeni tanrsallk sfatn, gcn ve sezgisini kantlasayd, dzensizlikde tanrsalln zaafn, kararszln, alkln kantlard.

Diyorsunuz ki; "Allah her tarafta vardr, onsuz hibirey yaplmaz, onsuz bir sinekbile kanadn kprdatamaz, hereyi geniliiyle doldurur, Allah hareket ettirici


23/131

olmasa madde hibir eylem ve etki yapamaz."Ancak bu durumda, teslim ediyorsunuzki, Allahnz karklk etkenidir, doay bozan odur, karkln babasdr. nsanda davardr ve insan gnah ilediinde insan kkrtan odur! Eer Allah her yerde mevcutise, Allah bendedir, benimle eylem yapar, benimle birlikte aldanr, benimle birlikteAllah' gcendirir, benimle birlikte Allah'n varln reddeder ve bir Allah'n varl

fikrini rtr. Ey dinciler, ey tanrbilimciler! Allah'tan sz ettiiniz zaman neyaptnzn, ne sylediinizin farknda olmuyorsunuz.

40.SOYUT BR RUH ZEK OLAMAZ VE BRLAH ZEKAYA TAPMAK HAMBR HAYALDR

Zeki olarak adlandrdmz bir varln dncelere, iradelere sahip olmas gerekir.Dncelere, iradelere sahip olmak iin organlara sahip olmak gerekir; organa sahip

olmak iin bir vcuda sahip olmak gerekir. Cisimleri etkilemek iin cisme sahip olmakgerekir. Dzensizlii, karkl hissetmek iin "sknt duymak" yetenei olmaldr.

Bundan ak olaraku sonu kar: Soyut bir "ruh" zeki, kavrayl olamaz ve dnyadaolup bitenlerden etkilenemez. Siz, "ilahi zeka, ilahi fikirler, ilahi amalar insanlarnzekalaryla, fikirleriyle, amalaryla hibirekilde benzerlik gstermez"diyorsunuz.

Ancak bu durumda, insanlar gerek iyi, gerek kt olarak Allah'n amalarn nasldeerlendirir, dncelerini nasl akla vurur, zekasn nasl tutkuyla yceltebilir?! Bu

durum, hakknda bir fikir edinmek mmkn olmayan bir zat hakknda hkm vermek,onu fazlasyla takdir etmek ve beenmek, ona tapmak demektir ve Allah'n iine,

amalarnn derinliine hayran olmak, hakknda bir fikir vermek mmkn olmayanatapmak deil midir? Bu ayn amaca hayran olmak, ne iin olduunu bilmeksizin

hayran olmak deil midir?

Hayranlk cehaletin kzdr. nsanlar ancak anlamadklarna hayran olur ve taparlar.

41.TEOLOJNN ALLAH'INA VERD BTN NTELK YNE TEOLOJNNALLAH'TA VARSAYDII ERE AYKIRIDIR

Allah'a verilen btn bu sfatlar, ierii bakmndan, insan trnn bireylerine hertrl benzerlikten yoksun bir zata hibirekilde uygun gelmez. Geri tanrsallsslemi olmak iin kullandklar insan yaratlndan gelen eyleri abartarak iin

iinden klabileceini sanyorlar. nsan yaratltan gelen zellikler sonsuza kadarsrer ve bu andan itibaren artk anlamak olana ortadan kalkar. nsann Allah ile

birlemesi demek olan Theantropie'den ne sonu kar? Yalnzca bir batl hayal kar.Vcuda getirilmesi iin dnyann zahmeti ekilmi olan hayali hemen gzden

saklamakszn, o batl hayalin hibireyi, hibir sfat kabul edilmez. Dante, "Cennet"(Paradis) ezgisinde, tanrsalln, kendisine, keskin renkleri birbirinden kan bir

gkkua oluturan daire eklinde grnm olduunu ykletirir; ancak gzkamatran n kaynan tespit etmek istediinde, air, kendi ehresinden baka bir

ey grmemitir. nsan Allah'a taparken dorudan doruya kendi kendisine tapar.


24/131

Allah'n insana ait yaratltan gelen eylerden, erdemlerden ya da olgunluktanhibirine sahip olamayacan bize kantlamak iin en yzeysel bir dnce ile

yetinmek gerekmez miydi? Erdemlerimiz ve olgunluumuz, deimi mizacmznsonulardr. Allah'n da bizim gibi mizac var m? Bizim olumlu niteliklerimiz,

kendileriyle birlikte yaadmz kimseler hakkndaki iyi niyetlerimizdir. Size gre

Allah yalnz bana bir zattr, topluluk halinde yaamaz. Bu durumda kendi ilkelerinizegre kabul ediniz ki, bizim erdemler dediimiz eylere Allah sahip olamaz ve onunhakknda da insanlar erdemli olamazlar.

42."YARATILIIN KONUSU VE AMACI NSAN TRDR" DEMEKSAMADIR

Kendi stnlnn tutkunu olan insan sanyor ki, Allah, evreni yaratrken konu ve

ama olarak insan trn almtr. Bu kadar yanltc bir gr ne zerine oturtuluyor?Bize yant olarak, "unun zerine: ilahiyat anlamaya ve ona layk olan ball

sunmaya yetenekli bir zekaya erimi olan tek varlk insandr"diyorlar. Bizi temin(!)ediyorlar ki, Allah dnyay ancak kendi an ve erefi iin yaratt ve planna insan

trnn dahil olmas gerekti. Ta ki, eserlerine hayran olan ve kendisini ycelten birkimse bulunsun! Ancak bu hkmlere gre, Allah, hedefini ak birekilde yitirmi

deil midir?

1. Bizzat sizin fikir ve kanaatinize gre, insan her zaman Allah'n bilmenin tam birolanakszl ve Allah'n iyz hakknda hi yenilmeyen bir cehalet iinde

bulunacaktr.

2. Hibir benzeri bulunmayan bir varlk iin an ve erefin hibir karar ve etkisiolamaz. an ve eref, kendi stnln bakalarnn stnlyle karlatrmaktan

hasl olur.

3. Eer Allah esasen mutluysa kendi kendisine yeter ve herkesten ve hereyden gnltok ise, aciz yaratklarn kendisine ibadet sunmalarna ne ihtiyac vardr?

4. Btn mesaisiyle birlikte Allah hi yceltilmemitir. Tersine dnyann btn dinlerionu saldrgan ve isyan hedefi olarak gstermektedir. Btn dinlerin konusu, gnahkar,

nankr ve asi insan ile fkeli Allah'nn arasn bulmaktr.

43.NE ALLAH NSAN N YAPILMITIR NE NSAN ALLAH NEer Allah sonsuz ise, Allah insan iin yaplmtr demek, insan karncalar iin

yaplmtr demekten daha abestir. Bir bahenin karncalar, bahvann amacna,arzularna, projelerine uygun olarak hareket etseler, bahvann fikrine gre hareketetmi olurlar m? Karncalar, Versay parknn kendileri iin yaplm olduunu ve

grkemli bir hkmdarn cmertliinin bu park oluturmasnn ancak kendilerinimkemmel birekilde yerletirmek amacna ynelik olduunu ileri srseler, bu


25/131

karncalar yanlmam olurlar m? nsana gre ok kk bir bcek ne kadaraadaysa, Allah'a gre insan, ondan bin kat daha aa bir yerde kalr. Dolaysyla

teolojinin aklamasna gre, zellikle tanrsalln sfat ve amacyla ilgilenen teoloji,yani ilahiyat, deliliklerin en tam olan, deliliklerin en bydr.

44.EVRENN OLUUMUNDAK AMACIN NSANIN MUTLULUU OLDUUDORU DELDR

Evreni icat ederken, Allah'n insan mutlu etmekten baka bir ama gtmediini iddiaederler. Ancak, zellikle kendisi iin yaplm ve hereye gc yeterli Allah

tarafndan ynetilmekte olan bir alemde, insan, gerekten mutlu mudur? Tasarruflarkalc mdr? Hazlar aclarla kark deil midir? Durumlarndan honut olanlar okmudur? nsan tr maddi ve manevi srekli dert ve felaketlerin kurban deil midir?

Yaratann sanatnn aheseri olarak gsterilen insan vcudu makinesinin bin tarzdabozulmas yok mudur? Bize, ikide bir duran ve bir sre sonra kendiliinden bozulup

krlacak olan karmak bir makine sunan bir makinecinin ustalna hayran olurmuyuz?

45.ALLAH'IN LTFU DENLEN EY BO BR KELMEDEN BARETTRZay

f yarat

klar

n ihtiyalar

n

salayarak, tanr

sall

k gsterisiyle cmertlik etmeye,zen gstermeye Allah'n ltfu denir. Ancak insan gzn aar amaz Allah'nkimseyle ilgilenmediini grr. Allah'n ltfu ve iyilii, bu dnyada oturanlarn bykounluu iin tmyle uykudadr, insanlarn "mutlu" diye adlandrd ok kk bir

miktarna karlk, ok byk bir mutsuzlar kafilesi bask altnda inlemekte veyoksulluk iinde sararp solmaktadr. Ezmekte olduklar esirlerden daha mutlu

olmayan birka karanlk zorbann savurganlklarna lokma olsun diye azlarndanlokmalar ekilip alnan milletler yok mudur?

Tumturakl szler ve vnmeyle, hocalar, Allah'n iyiliklerini, cmertlikleriniaklarken ve Allah'n iyiliine gvenmemizi isterken, ani felaketlerin huzurunda, bu

ayn hocalarn, "Allah'n ltf insanlarn beyhude projeleriyle eleniyor, isteklerini altst ediyor, insanlarn ok almasna glyor, insanlarn olgun zihinlerini elmektenzevk alyor"diye baya birekilde szlandklar grlmyor mu? Peki, insan tryle

alay eden, insan tryle elenen bir Allah'n ltfuna nasl gvenilir? Hareket tarznaklayamadm bir hafiyenin bilinmeyen edal yryn hayranlkla grmem

benden nasl istenebilir?

"Hakknda eserleriyle karar veriniz"diyeceksiniz; esasen ben de eserleriyle kararveriyorum ve buluyorum ki, bu eserler benim iin bazen yararl, bazen zararldr.

"Bu dnyada insan trnn her bireyi iin ktlklerden ok iyilik vardr"diyerek,

iyiliklerin Allah' hakl kard, aklad zehabna kaplyorlar. Varsayalm ki, buAllah ltfunun bize verdii iyilik yzdr ve ktlkler ondur; herhalde bu kyas ve


26/131

kabulden, yz derece iyilie kar, Allah'n ltfunun on derece ktle bulamvarln, varsaylan "mkemmellik"le birletirmek nasl mmkndr?

Btn kitaplar, Allah'n ltfnu ve zenini zellikle yceltmeye ynelik ve endalkavuka vglerle doludur. Bunlar okunurken sanlr ki, insann bu dnyada mutlu

yaamas iin hibir aba gstermesine gerek yoktur. Oysa, insan almazsa birgnden fazla zor yaar. Gryorum ki, insan yaamak iin kan, ter dkmek, iftsrmek, avlamak, balk tutmak, kesintisiz almak zorundadr. Bu ikinci etkenler,

yani insan aba ve almas olmakszn, balang etkeni (herhalde lkelerin ounda)insann muhta olduu eylerden hibirini elde etmiyor. Her ne zaman bu yeryznnneresinde gz gezdirecek olsam vahi ve uygar insan, "Ltf rabbani" ile srekli bir

mcadele iinde grrm. Tanrsal ltfn kasrgalarla, frtnalarla, donlarla, dolularla,su basknlaryla, kuraklklarla, insann almasn ou kez yararsz klan ve

emeklerini berhava eden afetlerle ynelttii darbelere kar, insan, savunma durumualmak zorundadr. Szn ksas, insan trnn mutluluk nedenini hazrlamakla megul

olduu iddia edilen bu tanrsal ltfun ktlk dolaplarndan korunmak iin

insanoullarnn durmadan megul bulunduunu gryorum.

nsanlarn bykehirler kurduklar her yerden rmaklar geirmi olduundan dolay,bir sofu tanrsal ltf son derece hayranlkla, saygyla yceltiyordu. Eyann oluunda

Allah'n velinimete yaraan amacn aka grdklerini ne sren "bilgin"lerinmuhakeme tarz ne kadar doruysa, bu adamn muhakeme tarz da ancak o kadar

doru deil midir?

46.BU SZDE ALLAH LTFU DNYAYI YLETRMEKTEN OKBOZMAKLA MEGUL VE NSANIN DOSTU OLMAKTAN OK

DMANIDIR

Kendisinin ycelmesinde dayanak saylan hayranlk verici eserlerinin korunmasnda,tanrsal ltfn zel birekilde ortaya ktn gryor muyuz? Eer dnyay yneten

oysa, onu, dnyay dzeltmekten ok ykmakla, oluturmaktan ok yok etmeklemegul gryoruz. nsanlarn korunmasn ve mutluluunu hep gzettii varsaylan

tanrsal ltuf, ayn insanlar her an binlerce kez yok etmiyor mu? Tanrsal ltuf, her an,sevgili yaratn grmez oluyor; bazen evini depremle sarsntya uratyor; tarlasn

bazen suya bastryor, bazen yakc bir kuraklkla kasp kavuruyor. Btn doayinsana kar silahlandryor; bizzat insan insana kar silahlandryor, genellikle insannihayet ac iinde ldryor. Evreni korumak ve kollamak bu mudur?

Batl inanlardan ayr olarak, tanrsal ltfun insan tr ve duygulu btn varlklarhakknda bu kukulu, bu kark durumu incelemeye alnrsa grlr ki, merhametli ve

zen gsteren bir anaya benzemekten ok uzak olarak, bu tanrsallk, daha ok oahlaksz analara benzer ki; ehvetli aklarnn sonularn hemen unuturlar,

rahimlerinde tadktan ykten kurtulmu olmalarndan doar domaz memnunolurlar, onlar bir daha anmazlar, ocuklarn yardmsz ve korumasz olarak talihin

keyif ve hevesine terk ederler.
http://index/


27/131

Kendilerine barbar ilemi yapan milletlerden bu konuda daha uyank olarak,"Hotanto"larn, ou kez iyilik yapyorsa ktlk de yapt iin "Allah"a ibadetetmekten sakndklar rivayet olunur. Hotantolar'n bu muhakemesi; Allahlarnda

iyilikten, sezgiden, zenden baka birey grmeyen ve saysz pek ok dert ve skntiindeki dnyann cokuyla ve kendilerinden geerek ptkleri ayn elden km

olmas gerektiini grmek istemeyen birok insann muhakemesinden daha doru vetecrbeye daha uygun deil midir?

47.HAYIR, DNYA ZEK BR VARLIK TARAFINDAN YNETLMEZSaduyunun mant bize, bir etken hakknda ancak eserleri araclyla karar

verilebileceini gsteriyor. Bu etkenin hep olumlu olarak anlabilmesi iin, hep iyi,yararl, gzel eserler oluturmas gerekir. Bir etken ki, iyilii ve ktl, hayr ve

erri oluturur; o etken bazen iyidir, bazen ktdr. Ancak ilahiyatn mant btn bueyleri ykma uratyor. Ona gre bu dnyada grdmz olaylar, sonsuz iyi olan

bir etkenin varln kantlar ve bu etken Allah'tr. Her ne kadar bu dnya zorluklarladoluysa da, her ne kadar bu dnyada ou kez kargaa egemense de, her ne kadar

insanlar kendilerinin ezilmesiyle szlanp inlemektelerse de, yine biz kani olmalyz ki,bu eserler sonsuz iyi bir etkene aittir... e bakn ki, birok kimse bunun byle

olduuna inanyor grnyorlar!

Dnyada olup biten herey, zeki bir varlk tarafndan ynetilmediklerini bize en kesinekilde kantlar. Bir varln zekas, yetenei hakknda, ancak, hedefledii amaca

ulamak iin kulland aralarn uygunluuyla karar verebiliriz.

Diyorlar ki, Allah'n amac trmzn mutluluudur. Bununla birlikte, ok skntekmek, az haz duymak, sonra lmek iin doan ve ancak bunun iin doan btnduygulu varlklarn talihini, ayn gereklilik ve zorunluluk dzenler, insann barda

sevin ve acyla doludur. Her yerde iyiliin yannda ktlk vardr. Karklk,dzenin yerine geer; remeyi ykm izler. Bana, "Allah'n amac gizlieylerdir ve

izledii yollarn iinden kmak, bunlar anlamak mmkn deildir"derseniz, size uyant vereceim: Allah'n zeki olup olmad hakknda hkm vermek mmkn

deildir.

48.ALLAH DEMEZ OLARAK TANINAMAZAllah'n "kayyum" olduunu, yani asla deimez, hep bir halde olduunu ne

sryorsunuz. Ancak, onun lkesi saydnz bu dnyadaki srekli kararszl kimoluturuyor! Bu mehul hkmdarn hkmeti kadar sk ve acmaszca inklaplara

uram bir hkmet var mdr?

Eserlerine kuvvet ve salamlk verecek kadar kudretli ve deimez bir Allah'a her

eyin srekli kararszlk iinde bulunduu bir doann hkmdarl, velayeti, idaresinasl atfedilebilir? Eer benim trm iin yararl eserlerde sabit bir Allah grmek


28/131


29/131

adamlarnn hesaplarna gre, zerinde bulunduumuz yeryz alt ya da yedi milyonyldan beri mevcuttur. Bu zamandan beri milletler trl biimler altnda, srekli zararve felaketlere urad. Srekli olarak zorbalarn, fatihlerin, kahramanlarn, savalarn,su basknlarnn, kuraklklarn, istilac kuvvetlerin vb. sknts altnda insan trnn

tedirgin ve perian edildiini tarih bize gsteriyor. Bu kadar uzun skntlar ve zalimce

felaketler, zorluklar; tanrsalln gizli niyetleri hakknda bizi temin edecek ieriktemidir? Bu kadar srekli bunca ktlk, bunca felaket, tanrsal ltfn bize hazrladgelecek hakknda yksek bir fikir verir mi? Drdnc olarak: Eer bize temin edilmekistendii gibi, Allah; kerim, iyilik ve hayrsever ise, insanlara srekli mutluluk olmasabile, hi olmazsa lml yaratklar bu dnyada eriebilecekleri lde bir mutlulua

kavuturamaz myd? Mutlu olmak iin sonsuz ya da ilahi bir mutlulua muhtamyz? Beinci olarak: Eer Allah, bu dnyada insanlar, mutlu olduklar derecedenfazla mutlu etmediyse, sofularn anlatlmaz ve bitmez bir haz ve nimete eriileceini

iddia ettii "cennet" umudu ne olur? Eer Allah aklmzn erebilecei tek yer olanyeryzn ktlklerden koruyamam ya da korumak istememise, hakknda hibir

fikrimiz olmayan teki dnyay (yani ahiret dnyasn) ktlk ve felaketlerden

koruyabileceine ya da korumak isteyeceine ne sebep dnebiliriz?

Lactance'e* gre, 2000 yl nce Epicure yle demi:

"Allah, ya ktle engel olmak istiyor ancak ktl yasaklamaya muktedirolamyor; ya ktl yasaklamaya muktedir olabiliyor ancak engel olmak istemiyor;

ya ktl ne istiyor ne de yasaklayabiliyor; ya da ktl Allah hem istiyor hem deyasaklamaya kadirdir. Eer yasaklamaya kadir olmakszn yasaklamak istiyorsa,Allah acizdir; eer Allah ktl yasaklamaya gc yettii halde yasaklamak

istemiyorsa, bu durumda ona atfedilmesi zorunlu tutulan bir ktlklk karsndabulunuyoruz demektir. Eer Allah ktl yasaklamaya hem gc yetmiyor, hem debunu yasaklamak istemiyorsa, hem aciz hem herkesin ktln isteyen olur; eer

Allah ktln yasaklanmasn hem istiyor ve buna da gc yetiyorsa, o haldektlk nereden geliyor? Ya da Allah ktln olmasna neden engel olmuyor?"

2000 yl geen bir sreden beri saduyu sahibi, bu zorluklarn zmn bekliyor.Hocalar, papazlar, hahamlar vb. ise bize bu zorluklarn ancak ahirette zleceini

retip duruyorlar.

* Firmiavaus Lactantio slubunun zayfl nedeniyle Le Ciceron obretien lakabn alm olan birHristiyanlk savunucusudur. 225 ylnda byk olaslkla Trete'de lmtr. Balca eseri, De

laformation deI'homme'dir. (A.C.)

51.DAHA AZ HAYAL OLMAYAN SAMA FKRLERBize yaratklarn rtbelerinden sz ediliyor. Varsaylyor ki, Allah yaratklarn trl

snflara ayrmtr ve her snf yaratk yetenekli olduklar lde mutluluktannimetlenir. Bu hayali sralamaya gre, smklbcekten gkteki meleklere kadarbtn varlklar kendilerine zel mutluluktan yararlanr. Tecrbe, bu ulvi hayalibozmaktadr. inde yaadmz dnyada, her duygulu varln ac ektiini ve

tehlikeler iinde yaadn gryoruz. nsan, yolu zerinde birok canlyyaralamakszn, rahatsz etmeksizin, ezmeksizin yryemez. Oysa, bizzat insan da her
http://index/


30/131

admda, kendisini lme gtrebilecek beklenen ve beklenmeyen bir sr hastalklara,belalara uramaktadr. En derin haz ve sevin arasnda, yalnz lm fikri onu zmeyeve perian etmeye yeterli deil midir? Btn hayat boyunca sknt ve eziyetler, onun

yiyeceidir, insann sk skya bal ve tutkun olduu grnen ve tanrsalln enbyk armaan saylan yaamnn bir an bile korunacandan, insan emin deildir.

52.LAHYATI ALLAH'INI NSANLIIN EKSKLERNDEN KURTARMAYABOUNA ALIIYOR: YA ALLAH ZGR DELDR YA DA Y

OLMAKTAN OK KTDR

Denecek ki, "Alem, mmkn olabilen btn olgunlamaya sahiptir; dnyann,yaratcs olan Allah'n bizzat kendinden kaynaklanmayan nedenlerle byk erdemleri

de, byk eksiklikleri da bulunmas gerekmitir". Ancak biz cevap verir ve deriz ki,

dnyann byk kusurlar olmas zorunluysa, insan mutlu edemeyecek bir alemi hiyaratmamann, iyiliki yce bir Allah'n yaratlna daha uygun olmas gerekirdi.Sizin dediinize gre, alemi yaratmadan nce Allah, ezeli ve ebedi olarak mutluidiyse, alemi yaratmakszn mutlu olmaya devam edebilirdi. nsann ac ve sknt

ekmesi neden gereksin? nsann varl neden gereksin? Onun varlnn Allah iin nenemi vardr? Hi nemi yok mudur? Ya da biraz nemi var mdr? Eer insann

varl Allah iin hi yararl ya da gerekli deilse, Allah onu neden yokluktabrakmad?

Eer insann varl Allah'n an ve bykl iin gerekliyse, Allah insana muhtat;insan var olmadan nce kendisi iin bir eksiklik vard demektir!

Kusurlu bir i yaptndan dolay, acemi bir ii affedilebilir, nk alktan lmemekiin iyi kt almak "zorundadr". Bu ii ho grlebilir. Ancak sizin Allah'nz asla

ho grlmez, affedilmez. ddianza gre, o hereyden ve herkesten gz toktur. Ohalde insanlar niin yapyor? Sizin iddianza gre Allah insanlar mutlu etmek iinhereye sahiptir. Pekala, niin insanlar mutlu etmiyor? Ya iyi olmaktan ok kt

olduu sonucunu karnz ya da, baka trl yapmayarak, yapm olduunu yapmayazorunlu olduunu kabul ediniz. Bununla birlikte Allah'nzn zerk olduunu zgr

olduunu temin ediyorsunuz. Yine bu alemin dier cansz varlklar gibi. zaman iindekudretini uygulamaya balamakla ve zaman iinde buna son vermekle birlikte,

Allah'n deimez olduunu da sylyorsunuz. Ey ilahiyatlar! Allah'nz insanneksiklerinden kurtarmak iin bouna abalar harcadnz. Yine bu Allah'ta "insankula"ndan bir para kalmtr.

53.BR TANRISAL LTUFA, SONSUZ Y VE KUDRETL BR ALLAH'ANANILMAZ

"Allah nimet ve ihsanlarnn mutasarrf deil midir? Kendi maln istedii gibi

kullanmakta ve tasarrufta zgr deil midir? Maln geri isteyemez mi? Hareket veduruunun hesabn sormaya yaratklarnn hibir hakk yoktur. Kudretindeki eserleri


31/131

istedii gibi kullanabilir. lmllerin mutlak hkmdar olduu iin keyfinin istediigibi mutluluk ya da felaket datr."

Yapt ktlkler nedeniyle bizi avutmak ve gnl almak iin ilahiyatlarn bizeyapt aklama budur. Onlara unu sylerim: iyilik ve nimetleriyle sonsuz olan bir

Allah'n tasarrufu olmaz, belki akln gerei olarak, iyilik ve nimetlerini yaratklarnnzerine samaya zorunlu olur. Onlara derim ki, gerekten iyiliksever bir varlk, iyilikyapmaktan, hayr yapmaktan ekinmede kendisinde hak bulmaz. Gerekten cmert

olan bir kimse, verdiini geri almaz, bunu yapan herkesin teekkr beklememesigerekir; ve nankrler vcuda getirdiinden dolay szlanmaya, yaknmaya hakk

yoktur.

Bu Allah'la insanlar arasnda karlkl bir anlama ve ykmllkler varsayan din ile,ilahiyatlarn Allah'a atfettikleri zorba ve garip yaratl nasl birletirilebilir? Eer

Allah'n, yarattklarna kar hibir borcu, hibir grevi yoksa, yaratklarn da Allah'akar hibir borcu, hibir grevi olmayabilir. Her din, "bana uyunuz, beni seviniz, bana

ibadet ediniz, ben de sizi mutlu edeceim"dedii varsaylan tanrsallktan insanlarnbeklemekte kendilerini hakl zannettikleri mutluluk zerine kuruludur. nsanlar da

"Bizi mutlu ediniz, szlerinize sadk kalnz, biz de sizi seveceiz, yasalarnzauyacaz"diyor. Yarattklarnn mutluluunu ihmal etmekle, tevecch ve iltifatlarn

keyfi olarak datmak ve armaanlarn geri almakla, Allah, her dine "temel" hizmetinigren anlamay bozmuyor mu, yrtmyor mu? ieron hakl olarak, "Allah insanakendisini sevdirmezse onun Allah' olamaz"demiti. Tanrsall iyilik oluturur; buiyilik ancak insann hissettii mutluluklarla ortaya kar, insan mutsuz olur olmaz buiyilik ve onunla birlikte tanrsallk da yok olur; sonsuz bir iyilik ne taraf tutucu, ne de

ayrcalk olabilir. Eer Allah sonsuz iyiyse btn yarattklarn mutlu etmelidir.Snrsz ve sonsuz bir iyilik fikrini yok etmek iin tek bir mutsuz yeterlidir.

Sonsuz iyi ve gl olan bir Allah'n lkesinde tek bir insann sknt iinde olmasnhavsala alr m? Skntl olan bir hayvan, bir peynir kurdu dahi, tanrsal ltfa, Allah'n

sonsuz iyiliklerine kar, yenilmeyen, itiraz kabul etmez kantlar olurlar.

lahiyatlara gre, bu dnyann keder ve aclar, su ileyen insanlarn ilahiyatkatndan zerlerine ektikleri ve hak ettikleri cezalardr. Ancak insanlar niin

suludur? Eer Allah hereye kadir ise, "Bu dnyada herey dzen ve intizam zerinebulunsun, btn uyruum, iyi, masum, her kusurdan ve gnahtan arnm olsun, mutlu

olsun!"demek, onun iin "Herey olsun!"demekten daha m masrafldr? Daha m

ok zahmetlidir? Bu kadar mutlak gl olan Allah'

n, eserini noksan ve kusurdanarnm olarak vcuda getirmesi, bu kadar kusurlu, bu kadar kt yapmasndan daham zordu? nsanlarn yokluu ile mutlu ve bilgili olarak var olmalar arasndaki boyut,insanlarn yokluuyla budala ve sefil olarak var olmalar arasndaki boyuttan daha m

fazlayd?

Din bize bir cehennemden, yani Allah'n sonsuz kerem, ltuf ve iyiliine ramen,insanlarn pek ou iin sonsuz zdraplar saklad mahpesten, sonsuz aclar verenyerden sz ediyor. Dolaysyla, insanlar bu dnyada pek mutsuz kldktan sonra,

Allah'n onlar ahirette daha ok mutsuz klabileceini dolayl olarak anlatyor. Buduruma kar, "O zamanda, Allah'n iyilii yerine adaleti geer"diyerek iin iinden

kyorlar. Ancak bir byk ki, en korkun eziyete yer verir; o sonsuz deildir, sonsuzbir iyilik deildir. te yandan sonsuz kt olan bir Allah'a, deimez bir varlk


32/131

gzyle baklabilir mi? Merhametsiz bir kahrla, gazapla dolu olan ve bir ad dakahhar (batnc yok edici) olan bir Allah, kendisinde, merhametin, ayrt etmeksizinherkesi korumann (rahmanlrahimliin) ve iyiliin, "glgesi" olsun bulunabilen bir

Allah mdr?

54.LAHYAT, ALLAH'INDAN BR DELLK, BR ADALETSZLK, BRKTLK VE GADDARLIKFRT, ALABLDNE DMANLIK, KN

VE NEFRET DOLU BR VARLIK YAPMAKTADIR

Din imamlarnn bize tarif ettikleri yolda, tanrsal adalet kukusuz tanrsall bizesevdirecek bir niteliktir ya! Yeni ilahiyatn bize verdii bilgiye gre aka grnr ki,

Allah, insanlarn ounu ancak sonsuza kadar azarlamak amacyla yaratmtr. Budnyada, tavr ve hareketleri kendilerine ahirette sonsuz cezalar ektirebilecek insanlar

yaratmaktansa duygulu canllar hi yaratmamak, bykle, akla, insafa, hakka dahauygun olmaz myd? Tek bir insan yaratacak ve sonra onu lanetlenmek tehlikesine

uratacak kadar blc bir Allah'n, olgun bir zat olarak deil, bir hakszlk,adaletsizlik, ktlk ve kyclk ifriti olarak dikkate alnmas gerekir. Eksiksiz, olgun

bir Allah oluturmaktan ok uzak olarak, ilahiyatlar, varlklarn en mkemmelolmayann vcuda getirmilerdir.

Teolojik bilgiye gre, Allah yle bir zorba ve zalim hkmdara benzer ki, klelerininounun gzlerini oyduktan sonra bir zindana hapseder, bir elence olmak zere,

orada kendisini tantmakszn, krlkleri sonucu yrrken birbirine arpanlariddetlecezalandrmann yolunu bulmak iin, bunlarn tavr ve hareketlerini perde arkasndangzetir, ancak gzlerini oymad az saydaki klelerinin de arkadalarna arpmaktan

saknma ustal ve yeteneine sahip olmalarn ok iyi birekilde dllendirir."Karakui takdir" (predestination gratuite) inannn Allah hakknda verdii fikirler

ite byledir.

nsanlar her ne kadar Allahlarnn sonsuz iyi olduunu bize tekrar etmektenusanmyorlarsa da, gerekte buna hi inanmadklar ortadadr. Bilinmeyen,

tannmayan, nasl sevilebilir? Dnlmesi ve tasavvur edilmesi insan endie vekarkla atmaktan baka bir sonu vermeyen bir zata nasl "sevgi" beslenir?!

55.HER DN, TANRISALLIKTAN ALAKA VE AKILSIZCA KORKMADUYGUSU VERMEYE ALIIR

Pek ok kimse, bize, gerek dinle hurafeler arasnda fark olduunu ileri srer ve derki: "Hurafeler, tanrsallktan anlamsz ve alaka bir korkudur; gerek bir dindar,

tanrsallktan alaka korkuya karlk Allah'na gvenir ve iten sevgi gsterir. Oysabo inanlara inanc olan kimse, Allah'ta bir dmandan baka birey gremez; ona

asla gvenmez; onu kuruntulu, zalim nimetlerini vermede cimri, cezalarn datmakta

savurgan bir zorba olarak grr."


33/131

Ancak aslnda her din, Allah hakknda bu ayn fikri vermiyor mu? Allah'n sonsuz iyiolduunu, ayn zamanda Allah'n abuk fkeleneceini, iddetli cezac, yok edici,

intikamc olduunu, ltuf ve iyiliklerine pek az kimseyi eritirdiini, iyilik ve ltfunakavuturmay keyfinin istemedii kimseleri byk bir fkeyle cezalandrdn bize

durmadan tekrar etmezler mi?

56.GEREK DN LE EN KARANLIK EN ALAKA HURAFELER ARASINDABR FARK YOKTUR

Allah hakkndaki bu fikirleri, bir iyilik-ktlk karm bulduumuz ve iindeyaadmz gerek olaylar gz nne alrsak; hissettiimiz iyilie ve ktle gre,bu Allah'n doal olarak, bize isteksiz, dayanksz, bazen iyi, bazen kt grnmesi

gerekir. te bu durumuyla, sevgimizi kazanmasnn bedeli olarak, yreklerimizde

gvensizlik, korku, endie dourmas kesindir. Dolaysyla dinle en karanlk, enesirane, en alak hurafeler arasnda fark yoktur. Eer "teist", yani Allah, Allah'

yalnz gzel yanndan gryorsa, hurafeci, onu en iren yanndan gryor. Birinindelilii, neeli bir deliliktir, dierinin delilii sknt veren bir deliliktir; ancak her ikisi

de edeerde samalama ve edeerde cinnet halindedir.

57.LAHYATIN ALLAH HAKKINDA VERD DNCELERE GREALLAH'I SEVMEK MMKN DELDR

Eer Allah hakknda fikirlerimi teolojiden, yani ilahiyattan karrsam, Allah bana enok, sevgiyi reddeden, tiksinti ve irenmeye yol aan karakteriyle grnr. Bize,

Allahlarn iten sevdiklerini syleyenler, sofular ve yalanclardr; ya da Allah' ancakprofilden gren delilerdir. Dnlmesi insana korku ve dehet veren, insan titretenbir zat nasl sevilebilir? Bize sknt ve eziyetler getiren bir zat nasl sevilebilir? Bizicehennem azabna uratacak kadar barbar olduu varsaylan bir Allah, zdrapsz ve

titremesiz nasl gz nnde tutulur?

Bize; ocuka bir korkudan, yani evladn babasndan korkmasna benzer bir korkudan,

ya da insanlarn Allahlar hakknda beslemesi gereken sayg ve sevgiyle kark birkorkudan asla sz edilmesin. leyebilecei en kk bir hatadan dolay kendisinicezalandrmak iin en ac azap ve skntlara uratacan bildii bir babay, bir evlathibir zaman sevemez. Yeryznde hibir insan, evlatlarnn %99'u iin, gerek sresi

ve gerekiddeti itibariyle sonsuz cezalar, sresiz azap ve eziyetler veren bir Allahhakknda en kk bir sevgi krnts bile besleyemez.

58.CEHENNEMN SREKL CEZA VE EZYET NANCINI CAT ETMEKLELAHYATILAR, ALLAHLARINDAN, TKSNLECEK VE NSANLARIN


34/131

EN KTSNDEN DAHA KT, AHLAK BOZUCU, AMASIZ VEYALNIZCA KEYFN ZALM BR ZORBA YAPMILARDIR

Cehennem azabnn sonsuzluu inancn icat edenler, pek iyi olduunu syledikleriAllah'tan, mevcutlarn en iren olann yaptlar. Zalimlik insanda yaramazln son

derecesidir; ancak hibir duygulu ruh yoktur ki, en byk ktlknn bile uradikencelerin hikayesini dinlerken fkelenmesin ya da isyan etmesin. Ancak bugaddarlk, gerekesiz ve tmyle keyfi olursa insan daha ok kzdrabilir, daha ok

isyan nedeni olur. En kan dkc zorbalar, Caligula'lar, Domitien'ler*, Neron'lar dahikurbanlarna ac ektirmek ve bunlarn zdraplarn aalamak iin baz gerekelere

sahip bulunuyorlard. Bu gereke, ya kiisel gvenlikleri, ya intikam lklar, yakorkun ibret rnekleriyle korkutmak istemeleri, ya da barbar meraklarn tatmin etme

arzularyd.

Bir Allah, bu gerekelerden bir tanesine sahip olabilir mi?

Gazabnn kurbanlarn zmekle, bir Allah, ne sarslmaz kudret ve byklntehlikeye drebilmi, ne de hibireyin bozamad huzur ve mutluluunu

bozabilmi (bunlarn hibirini yapamam) olan yaratklarn cezalandrm olur. teyandan, ahiretin cezas bu dnyada bulunan ve bundan dolay ahiretin eziyetine tank

olamayacak olan hayat ehli iin yararszdr. Cezalar, eziyetler, ekenler iin deyararszdr; nk cehennemde hidayete erilmez, affedilme zaman artk gemitir.

Nasl oluyor ki, Allah, sonsuz intikamcln gstermekten, kendisini elendirmektenve yaratklarnn gszlklerini aalamaktan baka bir amaca sahip bulunmuyor!

Btn insan trnn akl ve insaflarna bavururum: Doada bir tek adam var mdr ki,hemcinsim demiyorum, herhangi bir duygulu varl, kin olmakszn, misilleme

olmakszn, merak etmeksizin ve hibir korkusu olmakszn, yani kendini korumadurumunda bulunmakszn, soukkanllkla zmek isteyecek kadar kendisini zalimhissetsin? Byle bir varlk, sizin ilkelerinize gre insanlarn en ktlerinden daha

ktdr.

Muhtemel ki, bana, "sonsuz tecavzler sonsuz cezalar hak eder, sonsuz cezalargerektirir"diyeceksiniz. Ben de size derim ki; mutluluu sonsuz olan Allah'a aslatecavzde bulunulamaz. unu da ekleyeceim; lml olan yaratklarn tecavzleri

sonsuz olamaz. Kendisine tecavz edilmesini istemeyen bir Allah, yaratklarnntecavzlerini sonsuzlua kadar srdrmeye raz olamaz. Size derim ki; sonsuz iyi olan

bir Allah, ne sonsuz zalim olabilir, ne de yaln

zca onlara eziyet etmekten zevk almakiin yaratklarnn mrn sonsuza kadar uzatabilir.

Azaplarn sonsuzluu inancn, ancak en vahice barbarlk, en byk fesatlk, en krhrs dndrebilir. Eer kendisine tecavzde bulunulabilecek ya da kendisine

kfredilebilecek bir Allah mevcut olsayd, bu Allah'n zayf yaratklarn, yararszcezalarla srekli olarak zmekten zevk alacak kadar kt bir zorba olduunu

sylemeye cesaret edebilen kimseler, yeryzndeki en byk kfrbazlar olurlard.(Yani bu Allah'n en byk cinayetini yzne vuranlar olurlard.)

* Domitien, 18-96 yllar arasnda Roma imparatorudur. stibdadn en zalimcesini Roma'ya ektirmitir.

Sonunda kar

s

n

n desteiyle ldrlmtr ve 12 kayzerin sonuncusu bu zalim imparator olmutur.
http://index/


35/131

59.LAHYAT AIK BR ELKLER ZNCRNDEN BAKA BREYDELDR

nsanlarn eylemlerinden Allah'n etkilendiini, kendisini saldrya uram hissettiiniileri srmek, Allah hakknda bize verilmeye allan fikirleri yok etmektir. "nsanalemin dzenini bozabilir, Allah'nn elinde yldrm tututurabilir, Allah'n

projeleriniartabilir"demek, insan Allah'ndan daha gldr, Allah'n iyiliinibozabilir, iyiliini gaddarla dntrebilir demektir. lahiyat bir eliyle yaptn

dier eliyle ykmaktan baka birey yapmaz. Eer her din, srekli fkelenen vesakinleen bir Allah zerine kurulmu ise, her din ak bir eliki zerine kurulmu

demektir.

Btn dinler tanrsalln basiret ve kudretini ykseltmekte ve vmekte birleir; ancaktanrsalln durumunu, iar ve hareketlerini, bize yorumlamaya ve aklamaya balar

balamaz, onda tedbirsizlikten baka birey bulmayz. "Allah dnyay bizzat kendisiiin yaratt"diyorlar; "Allah, lkesinde kendisine kulluk edecek uyrua sahip olmak

iin insanlar yaratt"diyorlar. Oysa, insanlarn srekli olarak Allah'a kar isyanettiklerini gryoruz!

60.ALLAH'IN SZDE SANAT ESERLERLAHYATIN YCEL DENLENEY ASLA KANITLAMAZ

Bize srekli olarak tanrsalln yceliini verler. Bu yceliin kantlarn sorarsormaz, zerlerinde silinmez harflerle bu yceliin yazl olduunu ileri srdkleri

eserleri gsterirler. Oysa btn bu eserler kusurludur ve iinde ktl tar.Tanrsalln aheseri, en artc eseri olarak gsterilmekten bir an geri kalnmayaninsan, yaratt hereye kadir etkenin (yani Allah'n) gznde, beenilmeyen, nefret

edilen eksikliklerle doludur. Bu eser, yaratcs iin ou kez o kadar irentir ki,yaratc onu atee atmak zorunda kalr. Ancak Allah'n en nadir eseri mkemmel

olmaynca, tanrsalln yceliine hangi kantla inanlabilir? Bizzat yaratcsnn bukadar az honut olduu bir rn, bir eser (yani insan), bizi, yaratcsna hayran ve

takdirhan edebilir mi?

nsan fizii saysz hastalklara ve nihayet lme maruzdur. nsan ruhu ve maneviyatkusurlarla doludur. Bununla birlikte insann, yaratlanlarn en olgunu ve mevcutlarn

en ereflisi olduunu syleye syleye bitiremiyorlar!

61.ALLAH'IN YCEL, MELEKLERN VE SAF RUHLARIN YARATILMASIDDASINDA DA DAHA OK GRLMEMEKTEDR

nsanlardan daha mkemmel varlklar yaratmakla, grnyor ki, Allah, bir zamanlar,ne daha ok baarl olmutur, ne de yceliine daha gl kantlar vermitir.


36/131

Birok dinde meleklerin, saf ruhlarn tanrlarna (hdaventlerine) kar isyan ettiklerive hatta onu gkyznden kovma abasnda bulunduklar grlmyor mu? (Teolojinin

ileri srd savlara baklrsa) Allah, melekleri ve insanlar mutlu etmek istedi vemelekleri ve insanlar mutlu etmeyi hibir zaman baaramad. Yaratlanlarn gururu,ktlkleri, gnahlar, isyanlar, eksiklikleri, yce yaratann isteklerine ve iradelerine

hep kar geldi.

62.LAHYAT, ALLAH'ININ HEREYE YETEN KUDRETNDEN SZ EDERVE ONU HEP ACZ GSTERR

Her din, ak birekilde, "Dieu proposeet l'homme dispose", yani "Allah takdir ederve insan uygular"ilkesi zerine kuruludur. Dnyann btn teologlar, bir yanda

tanrsallk, te yanda yaratklar olduu halde, iki taraf eit olmayan bir savatan sz

eder. Tanrsallk hibir zaman bu savatan erefli olarak kmaz. Btn gcneramen, yaratklarn olmalarn arzu ettii birekilde yapmay bir trl baaramaz.Abesin, samaln zerine ty dikme kabilinden olarak bir din vardr ki, Allah'n

insan soyunu iyiletirmek iin bizzat lm olduunu iddia eder; ve bu lme rameninsanlar hi de Allah'n arzu edebilecei bir durumda deillerdir.

63.YERYZNN BTN DN SSTEMLERNE GRE ALLAH'INMEVCUTLARIN EN MAYMUN TAHLISI EN MAKUL OLMAYANI ENBUDALASI OLMASI GEREKR

Her lkede ilahiyatn Allah'a oynatt rol kadar tuhaf hibirey yoktur. Eer Allahgerek olsayd, yani tanrsallk gerekten var olsayd, onda yaratklarn en hoppasn,

en budalasn grmek gerekirdi. Allah'n dnyay, ancak yaratklaryla onur krcsavalarnn getii sahne olmak zere yarattna inanmak gerekirdi. Melekleri,

insanlar, eytanlar, kt ruhlar vb. ancak kendilerine kar nfuzunu kullanabildiidmanlar olarak yarattna inanmak gerekir; onlar kendisine hakaret etmekteserbest brakyor, projelerini boa karacak derecede kurnaz klyor, asla teslim

olmayacak kadar inat yapyor. Bunlarn tmn hiddetlenmek, skunet bulmak,

uyumak, yaptklar karklklar dzeltmek iin yapyor. Allah, yaratklarnbalangta kendisinin istedii gibi olacaklar yolda yaratm olsayd, tanrsallk nekadar ok zahmetten kurtulmu olurdu! lahiyatlar ne kadar ok skntdan, ezilip

bzlmekten kurtarrd! Yeryznn btn din sistemlerine gre, Allah yalnz kendikendine eziyet etmekle megul grnr. Allah bu eziyetleri, melhemlerinin iyiliini

gstermek iin vcutlarna byk yaralar aan arlatanlar gibi kullanr. Bununlabirlikte insanlar eliyle ke

jean meslier - sağduyu

Documents