Z A Š T I Ć E N A P O D R U Č J A O P Š T I N E B A Č K A P A L A N K A

Jedan svet na Dunavu

TURISTIČKA ORGANIZACIJA OPŠTINE BAČKA PALANKA

2

Km0 10 20 40 60 80

Tamiš

Timiş

Begej

Bega

Tisa

Tisa

Begej

Tisa

Tisza

Dunav

Duna

Danube

Danube

Donau

Donau

Dunărea

Nera

Karaš

Zlatica

ČikKrivaja

Bosut

Jegrička

Mostonga

Kanal DTD

Kanal DTD

Sava

Sava

Dunav

Drin

a

Mali kanal

Palić

Aranca

NOVI SAD

Subotica

Zrenjanin

Sr. Mitrovica

Beograd

SomborKikinda

Vršac

Pančevo

1. NP „Fruška Gora“ 2. SRP „Ludaško jezero“ 3. SRP „Selevenjske pustare“ 4. SRP „Gornje Podunavlje“ 5. SRP „Pašnjaci velike droplje“6. SRP „Slano Kopovo“ 7. SRP „Karađorđevo“ 8. SRP „Bagremara“ 9. SRP „Koviljsko – petrovaradinski rit“ 10. SRP „Carska bara“ 11. SRP „Zasavica“ 12. SRP „Obedska bara“ 13. SRP „Deliblatska peščara“ 14. SRP „Kraljevac“ 15. PIO „Subotička peščara“ 16. PIO „Vršačke planine“ 17. PP „Palić“ 18. PP „Kamaraš“ 19. PP „Stara Tisa kod Bisernog ostrva“ 20. PP „Jegrička“ 21. PP „Tikvara“ 22. PP „Begečka jama“ 23. PP „Ponjavica“ 24. RP „Kompleks PTK Panonija“ 25. RP „Zobnatica“

3

Afirmacija ideje povratka prirodi u vezi je sa razvojem civilizacije, naročito u drugoj polovini XVIII i početkom XIX veka. U tom periodu strah od prirode je zamenjen im-presijama o njenoj neponovljivosti. Priroda je postala predmet divljenja, a brojna pu-tovanja otmenih i obrazovanih, koja su bila trend toga vremena, samo su išla na ruku takvim stavovima.

Romantičari su uradili mnogo za afir-maciju prirode tog doba. Njihove današnje naslednike oličene u generaciji novih turista – ekoturista, prepoznajemo u celom svetu. Ekoturizam je jedan od fenomena savreme-nog turizma koji se odvija u prirodi, a pose-bno u zaštićenim prirodnim dobrima.

Vojvodina ima dugu hronologiju zaštite prirode. Tradicija zaštite Obedske bare datira iz 1874. godine (dve godine nakon Jelousto-na) i zbog toga se svrstava u red najstarijih zaštićenih područja u svetu. Zaštićena pri-rodna dobra Vojvodine imaju veliki značaj u ekonomskom, društvenom i ekološkom smislu. Kao takva, ona privlače sve veći broj posetilaca odlučnih u nameri da svoje slobo-dno vreme provedu kvalitetno u prirodi.

Opština Bačka Palanka je značajna loka-cija na karti zaštićenih prirodnih dobara Voj-vodine. Zaštićena područja nadomak Bačke Palanke mogu biti odlično mesto za ekskurzi-je, škole u prirodi, brojne sportske aktivnosti i neponovljivo druženje u prirodi.

Zaštićena područja Vojvodine

4

OPŠTINABAČKAPALANKA

5

U severozapadnom delu Srbije, gde prirodu i ljude oblikuje široko prostranstvo vojvođan-ske ravnice, nalazi se Bačka Palanka. Ova varoš u zagrljaju Dunava već vekovima ispi-suje stranice svoje istorije, zajedno sa još 13 naseljenih mesta opštine čiji je administra-tivni centar. Opština Bačka Palanka u svom okrilju čuva veći broj prirodnih i kulturnih vrednosti. To je pre svega Dunav, sa svojim peščanim obalama, razlivenim rukavcima i bogatim živim svetom. Ravnica odslikava mir i osećaj širine. Obronci Fruške gore pru-žaju niz lepih predela i atraktivnih turističkih aktivnosti. Kulturni okvir ovog dela Bačke i Srema traje od praistorije, a pripadaju mu arheološki eksponati, sela vrednih ambijen-talnih celina, lepe crkve skladnih baroknih zvonika, dvorac i industrijsko nasleđe pivare u Čelarevu koju je osnovao Lazar Dunđerski i još mnogo toga.

Poštovanja vredna priroda opštine Bačka Palanka može se doživeti u nekom od njenih zaštićenih prirodnih dobara. To su Specijalni rezervat prirode Karađorđevo, Specijalni

rezervat prirode Bagremara, Park prirode Tikvara i manji deo Nacionalnog parka Fru-ška gora u Sremu. Boravkom u nekom od njih dobijate jedinstvenu šansu da, pored rekreacije ili uživanja, učite i štitite prirodu. Najzad, dobijate i šansu da pružite kon-kretan doprinos u globalnim akcijama za za-štitu životne sredine. Da li je to privilegija u

svetu poljuljanog ekološkog balansa, ostaje da sami procenimo.

Jedno je sigurno, raznoliki prirodni svet op-štine Bačka Palanka pomeriće granice vaših saznanja, pomoći kroz rekreaciju vaše zdravlje i omogućiti vam da u sećanju sačuvate jednu od najlepših slika pitome vojvođanske prirode. Na vama ostaje da je sami odaberete.

Dobro došli u Bačku Palanku

Godina proglašenja: 1997.Površina: 2.955 haRežim zaštite: II i III stepen

Specijalni rezervat prirode Karađorđevo

6

7

Karađorđevo je jedno od najznačajnijih i naj-poznatijih zaštićenih prirodnih dobara na ovim prostorima. Njegovo prirodno okruže-nje vezuje se za dve reke: Dunav i Mostongu. Tu su i brojni rukavci, kanali, jezera i bare, koji sa neposrednom okolinom odslikavaju pre-dele visokih ekoloških i estetskih vrednosti. Neki od najvrednijih su: Bukinski rukavac, ka-nal Lovrenac i Stari Dunav. Ove prirodne pre-dele, nižih nadmorskih visina, prate staništa i

ekosistemi kakvi su karakteristični za okolinu velikih ravničarskih reka. U priobalju Dunava, reka je svojim nanosima formirala više spru-dova i ada koje iz ugla rekreacije i odmora mogu poslužiti kao idealne divlje plaže.

Kako su ritska prostranstva kao jedan od prirodnih simbola Vojvodine u konstant-nom nestajanju, tako boravak u Bukinskom ritu pruža mogućnost jedinstvenog doživ-ljaja njene slikovite i očuvane prirode.

Južni delovi Rezervata nalaze se u Bukin-skom ritu (po Bukinu, nekadašnjem imenu obližnjeg sela Mladenovo), tipičnom ritsko-šumskom kompleksu. Ovaj interesantan prirodni predeo obiluje barama, rečnim rukavcima, vlažnim livadama i šumama. Geografski i ekološki posmatrano, Bukin-ski rit je prostrana plavna ravnica u koju se Dunav izliva u vreme visokih voda. Poplave za sobom ostavljaju dinamičan mikroreljef – ulegnuća i uzvišenja, što dodatno utiče na raznovrsnost prirodnih staništa.

Danas se u ritskim šumama Bukinskog rita susreću četiri šumske zajednice i izuze-tno florističko bogatstvo (npr. beli lokvanj). Jedna od najpoznatijih vrednosti je visoka divljač. Stanišni uslovi posebno odgovaraju jelenu i divljoj svinji, a potom srni, muflonu i virdžinijskom jelenu. Najzad, na stalno plav-ljenim terenima obitava 135 vrsta ptica, a među njima i one izuzetno retke i ugrožene. Posebno vredna vrsta je orao belorepan koji se u Bukinskom ritu i gnezdi.

Specijalni rezervat prirode Karađorđevo

Bukinski rit

8

9

Turistički kompleks Karađorđevo, pored Re-zervata, upotpunjuje i ergela kao dodatna vrednost. Zahvaljujući terenu koji pogoduje razvoju muskulature nogu konja i nakon krčenja šume, izgrađena je 1880. ergela na mestu gde se i danas nalazi. Bilo je to dr-žavano imanje Austro-ugarske monarhije i uzgajalište konja u sastavu poznate ergele Mezchegues. Već 1900. godine počinje uz-gajanje rase nonius. Kao naročito dinamičan u razvoju ergele bio je period nakon Drugog

svetskog rata. Tada je svoje slobodno vreme ovde često prodovio predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito sa državnim predstavnicima brojnih zemalja. Kao uspomena na te dane ostale su i fotografije lipicanera koje je Tito lično poklonio engleskoj kraljici Elizabeti II.

U blizini je i jedan od najvećih hipodroma u Srbiji sagrađen 1983. godine po najvišim stan-dardima. Na njemu su se dve decenije održa-vale prestižne trke konja. Tokom prvomajskih praznika hipodrom je poprište trke fijakera.

Ergela Karađorđevo

Muzej konjarstva nalazi se u sastavu ergele. Ovde su smešteni eksponati najrazličitijih vrsta vezano za istoriju Karađorđeva. Sanke i kočije zanimljivog dizajna su iz Titovog vre-mena. Pehari i odlikovanja potvrđuju kvali-tet i uspešnost konja ergele Karađorđevo. Brojne fotografije ukrašavaju zidove muzeja poput neizbrisivog svedočanstva razvoja ergele kroz njenu dinamičnu prošlost. Svoje-vrsna atrakcija je i knjiga utisaka iz 1924. kao jedna od najstarijih kod nas.

Nemojte propustiti

10

11

Sastavni deo Specijalnog rezervata prirode su šumski kompleksi Guvnište i Vranjak, poznati i kao gazdinska jedinica Mostonga, na području susedne opštine Bač. Reka Mo-stonga povezuje dve prostorno odvojene celine Rezervata Karađorđevo. Svojim kri-vudavim tokom prilično je oblikovala priro-du ne samo Rezervata, već i cele zapadne Bačke. Kao prirodni put kojim su lađe plovile od Dunava do slavne srednjovekovne tvr-đave u Baču, ispisala je i značajne stranice istorije ovog dela Vojvodine. U šumama duž leve i desne obale Mostonge nalazi se vredno stanište divljači, pa je i ovaj deo Rezervata poznat po lovnom turizmu. Na usluzi turistima je i lovačka kuća Dijana, na samom ulazu u gazdinstvo severnog dela Rezervata.

Među meandrima reke Mostonge: Guvnište i Vranjak

Na mestu gde lokalni šumski put premošćuje reku Mostongu, moguće je od ranog proleća do jeseni sagledavati interesantnu prirodnu celinu staništa i ekosistema koji uključuju korito Mostonge, vlažna staništa u njenoj okolini i šume na nešto višim lokalitetima. Istorijski, ovo mesto nije ništa manje va-žno. Rimokatolička kapela Svetog Antuna Pustinjaka iz 1817. podignuta je na kultnom mestu iz sre-dnjovekovnog perioda. Zaštićena je kao spomenik kulture od velikog značaja.

Nemojte propustiti

Godina proglašenja: 1997.Površina: 508 haRežim zaštite: II stepen

Park prirode Tikvara

12

13

Park prirode Tikvara predstavlja zanimljivu prirodnu celinu južno i jugozapadno od Ba-čke Palanke. Ovde se takođe uočavaju sve odlike ritskih prostora – meandri, rukavci, napušteni rečni tokovi i obalske grede. Naj-značajnija turistička vrednost Tikvare su njene površinske vode i živi svet. Ceo ovda-

šnji pejzaž, koji ocrtavaju Dunav, upečatljiva priroda duž reke i silueta iločkog istorijskog kompleksa na uzvišenom lesnom platou (Hrvatska), odlikuje se visokim ekološkim i estetskim kvalitetom.

Park prirode je najvećim delom obrastao šumama koje su nekada imale prašumsko

obeležje. Bela vrba daje osnovni pečat tim šumama. Važno obeležje flore su beli i žuti lokvanj, zaštićeni kao prirodna retkost. Ti-kvara je poznata i kao mrestilište dunavskih ribljih vrsta. Fauna riba sastoji se od oko 20 vrsta u okviru sledećih familija: štuke, bjeli-ce, somovi, grgeči, peševi i mekušice.

Glavna turistička atraktivnost zaštićenog područja je jezero. Mirna i topla jezerska voda pruža odlične mogućnosti za sport-sko-rekreativne aktivnosti i sportski ribolov. Peščane plaže na ovom delu toka Dunava u letnjim mesecima privlače veliki broj pose-tilaca iz okolnih naselja i regije.

Park prirode Tikvara

Uz samu granicu Parka prirode, a unutar granica zaštitne zone, nalazi se Spomenik prirode “Veštačka sastojina močvarnog čem-presa”, Taxodium distichum, na površini od 0,22ha. Ovo drvo može da naraste do 40m, a obim stabla iznosi od 2 do 3m. Raste na aluvi-jalnim i močvarnim zemljištima uglavnom uz reke. Dugovečno je drvo, a određeni primerci mogu doživeti 1.500 godina.

Nemojte propustiti

Specijalni rezervat prirode Bagremara

Godina proglašenja: 2007.Površina: 117haRežim zaštite: I i II stepen

14

15

Bagremara je u florističkom smislu jedna od najinteresantnijih antropogenih šuma u Vojvodini. Nalazi se severno od Bačke Palanke i istočno od saobraćajnice Bačka Palanka – Odžaci – Sombor.

Bagremove sastojine su stanište kukurja-ka (Eranthis hyemalis) što je ujedno i jedino potvrđeno stanište ove vrste u Srbiji. Po renomiranoj međunarodnoj kategorizaciji ugroženosti to je krajnje ugrožena biljka. Šuma je stanište i brojnih drugih biljnih i ži-votinjskih vrsta. Zabeleženo je prisustvo 70 vrsta ptica, od kojih su 30 gnezdarice.

Rezervat ima uređenu edukativnu sta-

zu. Trasirana je u dužini od dva kilometra i opremljena informativnim tablama i mesti-ma za odmor. Eko-nadstrešnica je podignu-ta na početku edukativne staze, u zaštitnoj zoni Rezervata, sa osnovnom namenom prezentacije prirodnih vrednosti. Kapacitet nadstrešnice je 20 osoba.

U zaštitnoj zoni, na prilazu Rezervatu, nalazi se jedan od kvalitetnijih ugostiteljskih objekata – Grand klub. Objekat poseduje teniske terene, mali fudbalski teren, košar-kaški i odbojkaški teren, pa je pored aran-žmana za ekoturizam pogodan i za sportski turizam.

Specijalni rezervat prirode Bagremaara

Nacionalni park Fruška gora

Godina proglašenja: 1960.Površina: 25.393haRežim zaštite: I, II i III stepen

16

17

Zaštićena teritorija jednog od pet nacio-nalnih parkova Srbije zahvata i administra-tivni prostor opštine Bačka Palanka. Fruška gora je prvi proglašeni nacionalni park u Srbiji. Ova pitoma planina, okružena ra-vnicom i rečnim tokovima Dunava i Save, ima izuzetno bogatu geološku prošlost zbog čega je još poznata kao ogledalo geološke prošlosti. Obrasla je gustom šumom povr-šine 23.000 ha (kitnjak, grab, bukva, lipa). Šuma i staništa u okolini su dom mnogim životinjskim vrstama od kojih su neke retke i ugrožene. Samo fauna ptica broji oko 200 vrsta. Među njima je i poznati orao krstaš. Tu su i brojna jezera – idealna za odmor ili predah tokom rekreativnih i stručnih izleta, zatim geološki spomenici, potoci, vredne seoske crkve, manastiri... Zahvaljujući gro-

žđu – od koga su još stari Rimljani sprav-ljali kvalitetno vino, vinskim podrumima i manifestacijama, Fruška gora je upisana u poznate vinske rute.

Fruška gora nudi jedinstvene predele koje ćete na pravi način oblikovati tek svojim pri-sustvom, jer bogati kolorit njenih vrednosti teško je pretočiti u rečenice. U svakom slu-čaju, preporučujemo da u taj obilazak kre-nete iz Neština, na obalama Dunava.

Nacionalni park Fruška gora

Spuštajući se prema obali Dunava proplan-ci Fruške gore otkrivaju prirodne predele posebne lepote. U Neštinu, selu na putu do Nacionalnog parka, vredi posetiti priobalje Dunava sa razlivajućim rečnim rukavcima. Posebno iskustvo je plovidba u alaskim čamcima iz kojih se priroda najbolje doživi. Skladne konture baroknih crkava Neština na fruškogorskim brežuljcima čuvaju sliku tra-dicionalne Vojvodine koju ćete ovde osetiti na neki drugačiji način. Stara seoska kuća sa odlikama narodne sremske arhitekture XVIII veka, danas je zaštićena kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Nemojte propustiti

18

19

1. Boravak u zaštićenim prirodnim do-brima treba da podstakne brižan odnos prema osetljivim ekosistemima kakvi se uglavnom i nalaze u ovakvim podru-čjima;

2. Raspitajte se o prirodnim i kulturnim vrednostima zaštićenih prirodnih dobara i njihove okoline kako biste učinili vaše putovanje važnijim;

3. Upražnjavajte i podstičite one aktiv-nosti i turističke programe koji su u skladu sa ekoturizmom i ne utiču na trajnu potrošnju resursa prirode;

4. Nemojte brati biljke i uznemiravati životinje, jer to narušava dugotrajan proces oblikovanja ekosistema;

5. Nemojte izazivati buku, pogotovo ne u područjima koja su označena kao ekolo-ški posebno osetljiva;

6. Nemojte ostavljati za sobom plastične kese, opuške od cigareta i druge otpa-tke, jer oni višestruko mogu ugroziti izvornu prirodu;

7. Raspitajte se kod staraoca zaštićenih prirodnih dobara o zonama zaštite i nedozvoljenim aktivnostima, jer ne-informisanost ne opravdava pogrešne postupke i nemaran odnos;

8. Raspitajte se o projektima i programi-ma zaštite, jer svojim znanjem utičete na proces zaštite životne sredine od globalnog značaja;

9. Raspitajte se o kulturnim vrednostima, spomenicima kulture na teritoriji i u okolini zaštićenih područja, pohvalite lokalno stanovništvo u njihovim dobro-namernim nastojanjima;

10. Priroda vas svojom neponovljivom harmonijom može promeniti nabolje, zato nemojte vi menjati nju onako kako ne zaslužuje.

Za više informacija obratite se Turističkoj organizaciji opštine Bačka Palanka.

Deset saveta za boravak u prirodi Tekstdr Vladimir Stojanović

Fotografijedr Lazar Lazić, dr Vladimir Stojanović, dr Slobodan Puzović, dr Dragoslav Pavić

IzdavačTuristička organizacija opštine Bačka Palanka

Design & prepressdr Lazar Lazić, www.lazarus.rs

ŠtampaStojkov, www.stojkov.rs

Tiraž500

CIP

TURISTIČKA ORGANIZACIJA OPŠTINE BAČKA PALANKAVeselina Masleše br. 8, pošt fah 148, 21400 Bačka Palanka

Tel. +381 21 6041 336, 753 734, 753 735; Fax. +381 21 753 734koordinator@toobap.rs | www.toobap.rs