SHKURT 20161

A JETOHE

FAQE4-5-6

JETO GJELBËRJETO GJELBËRGazetë Periodike, Shkurt 2016 www.fkpkk-shqiperi.org

Shpërndahet

FALAS

93 VJETSHËRBIM PYJOR

Specialistët e pyjeve përkushto-hen për trajtimin e pyjeve sipasrregullave teknike, për mbrojtjene pyjeve nga dëmtimet e sido-mos nga kontrabanda, ndon-jëherë edhe duke u rrezikuarnga keqbërësit. Pas konsul-timesh të shumta e të zgjatura,ku mjaft specialistë të shërbimitpyjor, shoqatat e përdoruesve tëpyjeve e kullotave, federatat ra-jonale dhe Federata Kombëtaree PKK, dhe me palët e intere-suara, Ministria e ka përcjellëtashmë projektligjin për pyjetdhe kullotat në Këshillin e Min-istrave dhe ky i fundit në Kuv-endin e Shqipërisë për miratim.Ministria ka ndërmarrë disa nis-ma për hartime ligjesh e rregul-lash për sektorin e pyjeve dhekullotave, për ndarjen e funk-sioneve menaxhuese nga ato tëkontrollit...

(Fjala përshëndetëse me rastine 93 vjetorit të Ditës së Shër-bimit Pyjor të Shqipërisë)

Nga: Prof.DrVezir Vezir Vezir Vezir Vezir MUHARREMAJMUHARREMAJMUHARREMAJMUHARREMAJMUHARREMAJ

Moratoriumi, jarastet kur do tëlejohet prerja e

pyjeve

Disa takime diskutuese u zhvilluanme pjesëmarrjen e rreth 280 person-ave, përfaqësues të Ministrisë së Mje-

disit, Bashkive, Njësive administra-tive, Agjensive Rajonale të Mjedisit,Inspektoriatit të Mjedisit, Drejtorive

të Shërbimit Pyjor, Prefekturave,Federatave Rajonale të Pyjeve dheKullotave, Shoqatave të Përdoruesve

të Pyjeve dhe Kullotave Komunale.Pjesëmarrësi e këtyre takimeve dis-kutuese patën mundësinë të shpre-

hin këndvështrimet dhe komentet etyre drejt përmirësimit të projekt ligjit.

FAQE 2

FAQE 4

Ndërtimi i rrjetit dhe metodat e matjevepër sipërfaqet provë të përhershme

FAQE 3

Një ‘XhevahirKurore’ në Ballkan

Një ‘XhevahirKurore’ në Ballkan

ISUF OMURIISUF OMURIISUF OMURIISUF OMURIISUF OMURIKëshilltar, Fondacionit “BashkojmëVlerat e Natyrës me Njerëzit” - CNVP

2 SHKURT 2016

I ftuar ne Komisionin Par-lamentar për VeprimtaritëProdhuese dhe Mjedisin medatë 19 Janar 2016, Ministri iMjedisit z.Lefter Koka prezan-toi projektligjin për “Për ad-ministrimin e Fondit Pyjor dheKullosor Kombëtar në Repub-likën e Shqipërisë”.Në fjalën e tij, Ministri Kokatha se ndër risitë që sjell ky pro-jektilgj është kalimi i menaxhim-it fondit pyjor në masën 100%në 61 Bashkitë e vendit (deritani ishin kaluar rreth 60% etij).Ai tha gjithashtu se projektligjiparashtron riorganizimin eqeverisjen e fondit pyjor dhekullosor kombëtar, dukengarkuar Ministrinë me funk-sion politikbërës. Funksionetmenaxhuese të fondit pyjor dhekullosor kombëtar, i ngarkohetbashkive, ndërsa funksionetkontrolluese mbeten atribut iInspektoriatit Shtetëror të Mje-disit dhe Pyjeve.

SA PYJE DO TËKALOJNË NË BASHKI?

Vitet 2014-2015 ishin vitet enjë pune të jashtëzakonshmeqë Federata Kombetare ePyjeve dhe Kullotave Komu-nale së bashku me FederatatKukës, Korçë, Dibër, Tiranë,Fier, Gjirokastër, Lezhë, Sh-kodër, Berat dhe Elbasan re-alizuan rreth projekt ligjit përPyjet dhe Kullotat. Disatakime diskutuese u zhvillu-an me pjesëmarrjen e rreth280 personave, përfaqësues tëMinistrisë së Mjedisit, Bash-kive, Njësive administrative,Agjensive Rajonale të Mjedis-it, Inspektoriatit tëMjedisit, Drejtorive të Shër-bimit Pyjor, Prefekturave,Federatave Rajonale të Pyjevedhe Kullotave, Shoqatave tëPërdoruesve të Pyjeve dheKullotave Komunale. Pjesë-marrësi e këtyre takimeve dis-kutuese patën mundësinë tëshprehin këndvështrimet dhekomentet e tyre drejt përmirë-simit të projekt ligjit. Kjo kaqenë një mundësi për të gjithëpër ndërtimin e bashkëpuni-meve e partneriteteve si dhepër të dhënë kontribut gjateëhartimin të projekt ligjit. Tash-më ligji ka kaluar nga Kryem-inistria në Komisionin Par-lamentar për VeprimtaritëProdhuese dhe Mjedisin përdiskutim. Pas diskutimit nëkëtë Komision ligji do tëkalojë pë miratim në Par-

Koment:Koment:Koment:Koment:Koment: Ne fakt sipas pro-jektligjit aktual Ministria e Mje-disit është pronare dhe ad-ministruese e zonave të mbroj-tura. Më konkretisht kjo shk-ruhet në nenin 11nenin 11nenin 11nenin 11nenin 11 përpronësinë dhe nenin 12nenin 12nenin 12nenin 12nenin 12 përadministrimin e fondit pyjordhe kullusor kombëtar.Pra nga njëra anë Ministri thotëse do të kalojnë 100 % tëpyjeve dhe kullotave në Bash-ki , ndërsa në anën tjetër nëprojektligj është e shkruarndryshe. Lind pyetja sa pyjeLind pyetja sa pyjeLind pyetja sa pyjeLind pyetja sa pyjeLind pyetja sa pyjedhe kullota do të kalohendhe kullota do të kalohendhe kullota do të kalohendhe kullota do të kalohendhe kullota do të kalohenpranë Bashkive ne nivelpranë Bashkive ne nivelpranë Bashkive ne nivelpranë Bashkive ne nivelpranë Bashkive ne nivelkombëtar?kombëtar?kombëtar?kombëtar?kombëtar?Neni 11 Pronësia1. Pyjet, kullotat e livadhet nëterritorin e Republikës së Sh-qipërisë janë pasuri ko-mbëtare. 2. Fondi pyjor e kullosor ko-mbëtar, përbëhet nga:a. Fondi pyjor dhe kullosor nëpronësi publike pronë e palua-jtëshme e bashkisë për sipër-

faqet brenda kufijve territorialadministrativ;b. Fondi pyjor dhe kullosor nëpronësi publike pronë e palua-jtshme e ministrisë, që është pjesëe rrjetit të Zonave të Mbrojturatë Republikës së Shqipërisë;c. Fond pyjor dhe kullosor nëpronësi privat të personave fiz-ikë/juridikë.3. Kuotat e karbonit, në procesine përvetimit të tij, u përkasin pr-onarëve, sipas pronësisë që kanëmbi fondin pyjor.Neni 12 Administrimi i fondit py-jor e kullosor kombëtar1. Në varësi të formës së pronë-sisë fondi pyjor dhe kullosor, ad-ministrohet nga:a. bashkitë, për fondi pyjor ekullosor brenda kufijve territorialadministrativ; b. ministria, për fondin pyjor dhekullosor që është pjesë e rrjetit tëZonave të Mbrojtura të Repub-likës së Shqipërisë;pronarët privatë, pyjet dhe kullo-tat e livadhet në pronësi të tyre.

Në foto: Facebook: photo courtesy of Eduard Shalsi".

Drejt miratimit tëprojektligjit “Për

administrimin e Fondit Pyjordhe Kullosor Kombëtar nëRepublikën e Shqipërisë”...

lamet. Federata Kombëtaree Pyjeve dhe Kullotave ka ni-sur së fundi pranë këtij ko-misioni komentet me sh-krim, rezultat i takimeve dis-kutuese në të gjithë Sh-qipërinë. Janë kërkuar disapërmirësime në lidhje meformën e pronësisë dhe tëdrejtat mbi pyjet, forcimin erolit të aktorëve vendorëveçanërisht të komuniteteverurale.

Le të shpresojmë së bashkuqë projekt ligji që do tëkalojë për miratim në Parla-ment, të jetë sa më gjithpërf-

shirës dhe çka është më erëndësishme i zbatueshëmnë një linjë me qeverisjen eqëndrueshme të pyjevetona!!!

Federata Kombëtare ePyjeve dhe Kullotave dëshi-ron gjithashtu të falenderojëmbështetësit dhe partnerëte saj, KoalicionitKoalicionitKoalicionitKoalicionitKoalicionitNdërkombëtar të TokësNdërkombëtar të TokësNdërkombëtar të TokësNdërkombëtar të TokësNdërkombëtar të Tokës(ILC)(ILC)(ILC)(ILC)(ILC) dhe Fondacionin“Bashkojmë Vlerat e“Bashkojmë Vlerat e“Bashkojmë Vlerat e“Bashkojmë Vlerat e“Bashkojmë Vlerat eNatyrës me Njerëzit”Natyrës me Njerëzit”Natyrës me Njerëzit”Natyrës me Njerëzit”Natyrës me Njerëzit”(CNVP)(CNVP)(CNVP)(CNVP)(CNVP) për bashkëpun-imin dhe kontributin evazhdueshëm.

Disa takime diskutuese u zhvilluan me pjesëmar-rjen e rreth 280 personave, përfaqësues të Minis-trisë së Mjedisit, Bashkive, Njësive administra-tive, Agjensive Rajonale të Mjedisit, Inspektori-atit të Mjedisit, Drejtorive të Shërbimit Pyjor,Prefekturave, Federatave Rajonale të Pyjeve dheKullotave, Shoqatave të Përdoruesve të Pyjevedhe Kullotave Komunale.

“

“

SHKURT 20163

Ndërtimi i rrjetit dhe metodat e matjevepër sipërfaqet provë të përhershme

ISUF OMURIISUF OMURIISUF OMURIISUF OMURIISUF OMURIKëshilltar, Fondacionit“Bashkojmë Vlerat e

Natyrës me Njerëzit” -CNVP

Fondacioni “BashkojmëVlerat e Natyrës me Njerëz-it”, në kuadër të projektit“Pyjet për ZhvilliminEkonomik Lokal” po bënrrjetëzimin e disa sipërfaqeveprovë të përhershme në ra-jonet ku po zbatohet ky pro-jekt (Berat, Dibër, Elbasan,Korçë, Kukës, Lezhë, Sh-kodër, Tiranë, Gjirokastër).Përveç sipërfaqeve egzistuesetë ngritura gjatë projektit tëkaluar, do të ngrihen edhesipërfaqe të reja. Për këtëështë angazhuar një grup spe-cialistësh të cilët kanë përgat-itur një metodologji standartepër grumbullimin dhe për-punimin e të dhënave tëpyjeve në nivel grumbullipyjor në përputhje mekuadrin ligjor në Shqipëridhe udhëzimet e Ministrisësë Mjedisit. Grupi i special-istëve është i përbërë ngaProf.Dr.Elvin Toro-Prof.Dr.Elvin Toro-Prof.Dr.Elvin Toro-Prof.Dr.Elvin Toro-Prof.Dr.Elvin Toro-mani, inxh.Isuf Omuri,mani, inxh.Isuf Omuri,mani, inxh.Isuf Omuri,mani, inxh.Isuf Omuri,mani, inxh.Isuf Omuri,inxh.Elson Salihaj,inxh.Elson Salihaj,inxh.Elson Salihaj,inxh.Elson Salihaj,inxh.Elson Salihaj,inxh.Ervin Cfarku,inxh.Ervin Cfarku,inxh.Ervin Cfarku,inxh.Ervin Cfarku,inxh.Ervin Cfarku,inxh.Sevin Laze.inxh.Sevin Laze.inxh.Sevin Laze.inxh.Sevin Laze.inxh.Sevin Laze.Objektivat e hartimit tëmetodologjisë janë: hartimi injë metodologjie standarte esipërfaqeve prove të përher-shme në pyjet komunale/bashkiak, ndërtimi i një rrje-ti të përshtatshëm i vendosjesnë terren i sipërfaqeve provëtë përhershme si dhe krijimii një baze të dhënash për ru-ajtien dhe përpunimin e tëdhënave të siguruara ngasipërfaqet provë.Për ngritjen e rrjetin të sipër-faqeve provë është ndërtuarnjë rrjet 200 x 200 nëpërmjet

Moratoriumi, ja rastet kur do të lejohet prerja e pyjeveBotuar nga u.s/shqiptarja.com

me 08 Shkurt 2016

Parlamenti ka miratuar mor-atoriumin për ndalimin e pre-rjes së pyjeve për 10 vjet, i cilipritet të hyjë në fuqi brendamuajit shkurt. Por prerja e tyrenuk do të ndalohet për tëgjithë. Në nenin 3 të projek-tligjin të siguruar nga ReportTv, parashikohen rastet kur dolejohet prerja e pyjeve. Ban-orët e secilës bashki të cilëtkanë nevojë për dru për t’u

ngrohur do lejohen të presin,por me disa kushte që do për-caktohen nga qeveria. Gjith-ashtu në rast se ndryshon des-tinacioni i fondit pyjor dhebëhet zonë për investime, dolejohet prerja.Pyet do priten edhe për tëbërë rigjenerimin dhepastrimin e secilës zonë. Porpër të gjitha këto raste do tëjenë bashkitë ato të cilat do tëmonitorojnë proçesin. “Natyr-isht moratoriumi nuk mundtë realizohet 100% në praktikë

për vet arsyen se nevoja e pop-ullsisë për lëndë drusore përngrohje, nevoja e vet pyllit përt’u pastruar dhe nevojat e sh-tetit për tjetërsim prone nukmund të anashkalohen”, - thu-het në relacionin e projektligjit.Të gjithë personat apo subjek-tet e tjera që presin pyje pa mar-rë leje dhe jashtë rasteve të për-caktuara do dënohen me gjobë50 milionë lekë si dhe do tëndiqen penalisht. Ndërkohë tëgjitha lejet që janë dhënë ngaMinistria e Mjedisit për prerjen

e pyjeve do të pezullohen. Si-pas qeverisë një ndër arsyet krye-sore që u miratua moratoriumiështë pasi, nga viti 2007 deri në2013-ën ka patur një katastrofëmjedisore ku janë prerë dhedjegur qëllimisht rreth 17% efondit pyjor.Gjithashtu një tjetër shkak ësh-të edhe se gjatë 2007-2013 janëdhënë 435 leje për ndërtimine HEC-ve, të cilat shfrytëzuannjë sipërfaqe të madhe pyjoredhe nuk e rehabilituan mëpas zonën.

përdorimit të programit ko-mpjuterik ArcGIS. Nëmënyrë që sipërfaqet provëtë përfaqësojnë sa më mirëzonën pyjore ato janë vendo-sur në mënyrë sistematike, kuçdo sipërfaqe ka një raportfiks në raport me sipërfaqentotale të zonës. Përdorimi iskemës së vendosjes sistem-atike është efiçente nga pik-pamja e kostos pasi zvogëlonkohën e shpenzuar për kal-imin nga njëra sipërfaqeprovë tek tjetra. Sipërfaqetprovë të përhershme rimat-en zakonisht çdo 3-10 vjet.Për vlerësimin e ndryshi-meve në fillim dhe në fundtë periudhës së vrojtimit kadisa mundësi metod-ologjike si zgjedhja e sipër-faqeve provë të përher-shme dhe zgjedhja epërsëritur me zhvendosje tëpjesshme ku disa sipërfaqeprovë të përkohshme dhetë përhershme do të vroj-tohen në fillim dhe në fundtë periudhës së vrojtimit.Sigurimi i informacioni përgrumbullin pyjor do tëbëhet nëpërmjet kampion-imit i cili përfaqëson ngjas-hmërinë me tërë popul-latën. Kampionimi (tekni-ka e zgjedhjes) është i do-mosdoshëm për arsyeekonomike dhe teknike.Gjithashtu do të sigurohetinformacion mbi pronarin/përdoruesin, të drejtat emenaxhimit, prodhimin elëndës industriale, drutë e

zjarrit, gjuetinë, biodiver-sitetin, produktetet e dytapyjore, përfitimet social -ekonomike etj.Nëpërmjet hartave pyjore tëdixhitalizuara, fotove ajroreose imazheve satelitore bëhete mundur përcaktimi i ven-dodhjes gjeografike të zonësqë do matet si dhe i sipër-faqes së saj, bëhet ndarja par-celare dhe më pas identifiko-hen format kryesore të qever-isjes. Në inventarizimin nënivel grumbulli njësi më ho-mogjene është nëngastra py-jore.Për përpunimin e të dhënavegrupi ekspertëve ka hartuar

një program të veçantë onlinei cili do të jetë i aksesueshëmnga çdo kompjuter, tablet etj.që ka qasje në internet.Programi do të jetë pronë eFondacionit CNVP por qëdo të jetë në shërbim të per-sonave të interesuar përpërdorim të gjerë.Ai do të jetë edhe në shër-bim të Federatave dhe Sho-qatave të Përdoruesve tëPyjeve.Planifikimi për proçesin einventarizimit të sipër-faqeve provë përfshinhartimin e një plani moni-torimi, grumbullimin e in-formacionit, trajnimin e

stafit dhe punën në terren.Këto kërkojnë një plankonkret veprimi, ek-spertët, buxhetin dhe pais-jet e nevojeshme.Në kuadër të punës cilë-sore të Fondacionit CNVPpër ngritjen e këtij rrjeti,Federata Kombëtare ePyjeve dhe Kullotave reko-mandon ngritjen e një Qen-dre Kombëtare të Sistemittë Informacionit Gjeografik– GIS. Ky do ishte një mjeti rëndësishëm për zgjidhjetë integruara për të gjithaburimet natyrore, dukepërfshirë pylltarinë, bu-rimet ujore, tokën. Qendra

do të mbështeste të gjithësektorët e interesuar të ven-dit me trajnime dhe udhë-zime. Mbështetja për kr-ijimin e kësaj qendre ështëkërkuar disa herë nga Fed-erata por ende nuk ështëkonkretizuar.Sigurimi i informacionit tësaktë lidhur me gjendjenreale të burimeve pyjore,produkteve dhe përfi t i -meve nepermjet rrjetit tësipërfaqeve provë është poashtu e rëndësishme përproçesin e vendimarrjesdhe menaxhimin e qën-drueshëm të pyjeve dheburimeve natyrore.

4 SHKURT 2016

Të nderuarpjesëmarrës,

Të dashur pylltarë,

Në emër të shoqatave të për-doruesve të pyjeve e kullotave ko-munale, federatave rajonale dheFederatës Kombëtare të PKK, juuroj përzemërsisht Gëzuar nga mot27 Janarin, Ditën e Shërbimit Py-jor të Shqipërisë.Dëshiroj të falënderoj drejtuesit.Falënderoj Shoqatën e Special-istëve të Pyjeve dhe Kryetarin e saj,Z. Kolë Malaj, për organizimin ekësaj feste, si dhe vitet e kaluara,duke shpresuar që në të ardhmenkëtë aktivitet ta organizojë më gjerëMinistria e Mjedisit. I takon Minis-trisë, për të siguruar një mbështetjedhe ndikim më të madh të sektorittë pyjeve e kullotave tek vendim-marrësit dhe publiku i gjerë.

Megjithëse mund të themqë ne nuk vijmë shumë krenarënë këtë Ditë të shënuar për shkaktë gjendjes së rëndë në pyje, e megjithë vështirësitë e mëdha të këtijtranzicioni të tejzgjatur, përsërimjaft specialistë pyjesh bëjnë për-pjekje për të kontribuar për sek-torin e pyjeve dhe kullotave, përzbatimin e disa projekteve të pun-imeve në pyje e kullota nga Min-istria e Mjedisit, sidomos membështetjen e Bankës Botërore,Agjencisë Suedeze për Zhvillim,Fondacionit “Bashkojmë Vlerat eNatyrës me Njerëzit” (CNVP) ngaqeveria holandeze, USAID-in,Koalicionin Ndërkombëtar tëTokës (ILC) dhe donatorë të tjerë,të cilët, gjej rastin t’u shprehmirënjohjen tonë.Specialistët e pyjeve përkushtohenpër trajtimin e pyjeve sipas rregul-lave teknike, për mbrojtjen epyjeve nga dëmtimet e sidomosnga kontrabanda, ndonjëherëedhe duke u rrezikuar ngakeqbërësit. Pas konsultimesh tëshumta e të zgjatura, ku mjaft spe-cialistë të shërbimit pyjor, shoqatate përdoruesve të pyjeve e kullo-tave, federatat rajonale dhe Fed-erata Kombëtare e PKK, dhe mepalët e interesuara, Ministria e kapërcjellë tashmë projektligjin përpyjet dhe kullotat në Këshillin e

93 VJET SHËRBIM PYJOR

Ministrave dhe ky i fundit në Ku-vendin e Shqipërisë për miratim.Ministria ka ndërmarrë disa nismapër hartime ligjesh e rregullash përsektorin e pyjeve dhe kullotave,për ndarjen e funksioneve menax-huese nga ato të kontrollit. Por karëndësi që përmirësimi i një ligji, sinë rastin e ligjit për pyjet, të nisë meanalizën si është zbatuar ligji i më-parshëm, përvojat, mangësitë, dhepërmirësimet e nevojshme, gjë qëduhet bërë më mirë në të ardhmen.Në këtë drejtim, shoqatat e për-doruesve të pyjeve e kullotave ko-munale, federatat rajonale dheFederata Kombëtare kanë dhënëkontributin e tyre duke organizuartakime diskutuese për projektligjin për pyjet, me pjesëmarrjen egjerë të përdoruesve, shoqatave,shërbimit pyjor, bashkive dhe Min-istrisë. Janë dhënë mendime tëndryshme dhe konkluzionet etakimeve, si dhe shqetësimet përproblemet në pyje janë përcjellënga Federata në organet qendrore,përfshirë Presidentin, Kryetarin eKuvendit, Kryeministrin, minis-tritë e organe të tjera.Dy muaj më parë, Federata ftoi tre

deputetë të Kuvendit, përfshirëKryetarin e Komisionit Parlamen-tar për Veprimtaritë Prodhuese,Tregtinë dhe Mjedisin, z. EduardShalsi, për një vizitë në terren nëpyjet e fshatit Zall-Dajt, ku utakuan dhe biseduan me banorëtë fshatit Zall-Dajt, përdorues tëpyjeve të familjeve dhe të fshatit,me përfaqësues të shërbimit py-jor dhe të Njësisë AdministrativeZall-Bastar. Deputetët u njohënme gjendjen, përdorimin e pyjevedhe plotësimin e nevojave të fsha-tarëve me prodhime drusore e jo-drusore, me modelet e mira tëmenaxhimit tradicional të pyllitnga fshati dhe familjet.Federata ka organizuar edhetakime të nivelit kombëtar me për-faqësues të Kuvendit, të organiz-mave ndërkombëtare dhe me ak-torë të shoqërisë civile për krijimine një mjedisi të përshtatshëm poli-tik, ligjor dhe institucional për tësiguruar të drejta mbi pyllin përpërdoruesit tradicionalë, shoqëru-ar me fushata në media nëpërm-jet publikimeve në gazeta ko-mbëtare dhe në gazetën “JetoGjelbër” (organ i përbashkët i Fed-

eratës dhe organizatës simotër nëKosovë) dhe një dokumentardedikuar Pylltarisë në Radio Televiz-ionin Shqiptar. Problemet dheshqetësimet e dala u janë përcjellëinstitucioneve vendim-marrëse dheorganizmave ndërkombëtare.Nga diskutimet rezulton se pro-jektligji për pyjet e kullotat ka pro-gres në drejtim të njohjes së për-doruesve tradicionalë, të drejtëstradicionale të përdorimit, njo-hjen e rolit të shoqatës për plani-fikimin e punimeve, normimin epunës së ekspertëve dhe detyriminpër të emëruar specialistë pyjeshpër bashkitë.Specialistët e pyjeve dhe publikui gjerë janë shumë të shqetësuarnga dëmtimet dhe shfrytëzimetbarbare praktikisht të pari-parueshme nga kontrabanda nëpyje, e mbështetur nga politikadhe korrupsioni brenda sektorit.Shkatërrimi nuk ndodh tek pyjete fshatit por tek ata shtetërorë qëkonsiderohen pa zot.

Reforma territorialekërkon që edhe në sektorin epyjeve të bëhen përshtatjet e du-hura lidhur me organizimin e shër-bimit pyjor, të sektorëve në terrendhe marrëdhëniet midis palëve tëinteresuara. Po ashtu, do të për-shtaten edhe shoqatat e për-doruesve të pyjeve e kullotave.

Duhet të sqarojmë se kal-imi i pyjeve tek përdoruesit fshatdhe familje rurale është njohje etë drejtës zakonore, të njohur qyshnga mesjeta me kanunin e LekëDukagjinit, atë të Labërisë dhe ka-nune të tjera vendore.

Kërkohet hartimi i Planittë Përgjithshëm të zhvillimit tëPyjeve e kullotave, Strategjia dheligji i ri për pyjet, por kryesore ësh-të zbatimi i tyre dhe puna e Min-istrisë nuk matet me numrin eligjeve dhe udhëzimeve që nxir-ren por me ruajtjen dhe përmirë-simin e gjendjes së pyjeve e kullo-tave dhe shtimin e të ardhuraveprej tyre.

Duket një pikë kthese fak-ti që për herë të parë këto viteMinistri i Bujqësisë para pak jav-ëve u shpreh se shkaku kryesor ipërmbytjeve në vend është prerjae pyjeve.

Dëshiroj të përgëzoj disaautorë të librave apo kujtimeve përpyjet si Irfan Meko, PërparimÇarçani, Daut Kroi, Selman Më-ziu, libri i kohëve të fundit “Pyjetdhe tranzicioni” nga MehmetMeta, Genci Kacori, Ferdin Liçi,Kolë Malaj e të tjerë, të cilëtngrenë shqetësime për gjendjen erëndë në pyje dhe japin mendimepër përmirësime.

Si mund të pranohet tëlihen jashtë kontrollit subjektet pri-vate që shfrytëzojnë në pyje,sikurse po ndodh tani, që special-istët me arsim profesional pyjor tëpushohen nga puna e të zëvendë-sohen nga militantë partiakë, pyllë-zime me fidanë halorë të sjellë ngaimporti pothuajse plotësisht tëdështuar apo fidanë bliri të sjellënga Turqia të infektuar që janëmbjellë në rrugët Tiranës e janëtharw, shifra të kadastrës së pyjevekrejtësisht të pabesueshme, efek-tiviteti i projekteve jo ai i pritur,vlera e gjobave të vjela vetëm0.13%; në faqen e internetit ‘pro-cesionarja e pishës’ quhet‘sëmundja e pishës’, ndërtimi iHC-ve në zona të mbrojtura etj.

Për librin e fundit që traj-ton probleme të kohës, do të ftoja Min-istrinë dhe organet e tjera që cilësohennë libër t’i shqyrtojnë problemet e tra-jtuara, të mbajnë qëndrim dhe të japinzgjidhje, përndryshe nuk mund të pra-nohet më tej kjo gjendje dhe u takonpylltarëve të mbajnë qëndrimin e tyre.

Duhet të njohim e shohimrealitetin në sy dhe të reagojmë shpe-jt, përndryshe do të përfundojmëedhe më keq akoma.Megjithatë, le të përpiqemi për tëndikuar ende në Komisionin e Ku-vendit që në projektligjin për pyjete kullotat të merren parasysh pro-pozimet e bëra nga ana e jonë përreformën në pyje që:- Të zgjidhet forma e pronë-sisë, fshati të ketë pronat e veta tëpyjeve e kullotave;- Ligji të njohë të drejtën ekalimit të pyjeve e kullotave nëpronësi të familjeve rurale, të cilët ikanë ruajtur e përdorur tradicional-isht ato sipas të drejtës zakonore; të

Fjala përshëndetëse e Prof.Dr Vezir Muharremajt me rastin e 93 vjetorit tëFjala përshëndetëse e Prof.Dr Vezir Muharremajt me rastin e 93 vjetorit tëFjala përshëndetëse e Prof.Dr Vezir Muharremajt me rastin e 93 vjetorit tëFjala përshëndetëse e Prof.Dr Vezir Muharremajt me rastin e 93 vjetorit tëFjala përshëndetëse e Prof.Dr Vezir Muharremajt me rastin e 93 vjetorit tëDitës së Shërbimit Pyjor të ShqipërisëDitës së Shërbimit Pyjor të ShqipërisëDitës së Shërbimit Pyjor të ShqipërisëDitës së Shërbimit Pyjor të ShqipërisëDitës së Shërbimit Pyjor të Shqipërisë

Si mund të pranohet të lihen jashtë kontrollit subjektet private që shfrytëzojnënë pyje, sikurse po ndodh tani, që specialistët me arsim profesional pyjor tëpushohen nga puna e të zëvendësohen nga militantë partiakë, pyllëzime me

fidanë halorë të sjellë nga importi pothuajse plotësisht të dështuar apo fidanë bliritë sjellë nga Turqia të infektuar që janë mbjellë në rrugët Tiranës e janë tharë,shifra të kadastrës së pyjeve krejtësisht të pabesueshme, efektiviteti i projek-teve jo ai i pritur, vlera e gjobave të vjela vetëm 0.13%; në faqen e internetit‘procesionarja e pishës’ quhet ‘sëmundja e pishës’, ndërtimi i HC-ve në zona tëmbrojtura etj.

“

“

SHKURT 20165

Vijon nga numri i kaluar…

BUROKRACIABUROKRACIABUROKRACIABUROKRACIABUROKRACIABetejat me pyjet publike nuk janëtë vetmet pengesa brenda politikaveqeverisëse. Ato ekzistojnë gjithash-tu edhe në lidhje me pronarët epyjeve private apo pronarët e pyjevefamiljare, përdorimin e pyjeve ngatë cilët autoritetet e kanë kufizuarnë një masë të konsiderueshme.Z.Kola shprehet: ‘Pronarëve tëpyjeve familjare ju duhet të kapërce-jnë rreth dhjetë pengesa burrokra-tike. Së pari, paraqitja në kadastërpër të marrë dokumentat e pronë-sisë. Më pas, kërkesa në komunë përleje prerjesh në pyll. Pas kësaj,pemët që do të lejohet të pritenduhet të damkosen nga agjensa epyjeve ku volumi i masës së prerëështë i paracaktuar. Agjensia e pyjeveju lejon të realizojnë transportinvetëm gjatë një periudhe kohore tëcaktuar.’ Kola shfryn. ‘Duket sikurtë thonë: jeta juaj është në duarttona.’Arno Willems anëtar i Bordit qëgjithashtu është me ne në këtëudhëtim shton: ‘Qeveria ka monop-ol mbi menaxhimin e pyjeve dhelëshon leje në formë favoresh. Pari-misht pronarët privatë të pyjeve nukduhet të kërkojnë leje. Në Hollandëatyre ju lejohet të marrin vetë ven-dime mbi mënyrën e menaxhimittë pyllit të tyre, për aq kohë sa kjobëhet në mënyrë të qëndrueshme.’Fermeri Gasper ka një eksperiencëpraktike me sistemin kokëfortë. Pasiveshi një kostum pune ngjyrë por-tokalli të çelur filloji të demostrojëse si mund të pritet një pemë pa edëmtuar atë (gjë që nuk përbën njëlluks të pa nevojshëm në një vendku fermerët ende vdesin gjatë oper-acionit të prerjes së pemëve), e na

drejtën për shitjen e prodhimevepyjore kundrejt një tarife lehtësueseapo pa tarifë për familjet në nevojë.- Të thellohet decentralizimii kompetencave drejt bashkive përmiratimin e planeve të mbarësht-rimit, të mundësisë vjetore tëshfrytëzimit, për gjuetinë, për sipër-faqet që hiqen nga fondi pyjor ekullosor; Këshilli Kombëtar i Ter-ritorit apo ai i Ujërave para se tëmarrin vendime për tjetërsimin esipërfaqeve të pyjeve e kullotave,detyrimisht të marrin pëlqimin ekëshillit bashkiak, të fshatit dhe sho-qatave të përdoruesve;- Të njihet ligjërisht kon-tributi ekonomik financiar i pyjeve,duke përfshirë përveç lëndës, druvetë zjarrit e prodhimeve të dyta, edheproduktet e kullotjes së bagëtisë nëpyje dhe shërbimet në ekosistem -mbrojtjen e tokës e të ujërave,ndikimin mbi shëndetin e njerëzve,përvetimin e karbonit, mbrojtjen ebiodiversitetit etj.- Të krijohet Qendra Ko-mbëtare e Teknologjisë së Informa-cionit në fushën e pyjeve dhe kullo-tave për të mbështetur kadastrën py-jore, kryerjen e Inventarizimit Ko-mbëtar të Pyjeve dhe aktivitetetmonitoruese në pyje në përputhjeme marrëveshjet dhe detyrimetndërkombëtare.- Të krijohet Bordi Këshilli-mor i Pyjeve, sikurse dhe në mjaftsektorë të tjerë, pasi askush nukmund të zëvendësojë rolin e tijkoordinues e mbështetës i Minis-trisë dhe organeve vendim-marrësedhe ekzekutive.- Është detyrë e Ministrisë tësigurojë botimin e një reviste tekni-ke shkencore për pyjet e kullotat,me kontribut të veçantë nga Fakul-teti i Inxhinierisë Pyjore dhe Shkollae Mesme Pyjore Shkodër, e të mosmbetemi vetëm me gazetën “Jetogjelbër” apo “Kurora e Gjelbër”, tëcilat kanë pa dyshim merita të padis-kutueshme për informimin e spe-cialistëve dhe të opinionit publik.Të rivendoset autoriteti i shërbimitpyjor duke vendosur profesionistëme arsim pyjor në të gjitha hallkat esektorit, dhe jo militantë partiakë,me mbështetjen e organeve sh-tetërore dhe të vetë punonjësve tëkëtij shërbimi, për të përmirësuargjendjen dhe siguruar zhvillimin eqëndrueshëm të sektorit.Me këtë rast, dëshiroj të shprehmirënjohjen time dhe tuajën përbrezat e pylltarëve veteranë që jakushtuan jetën e tyre pylltarisë sh-qiptare. Le të jetë ajo frymëzim përbrezat e rinj të pylltarëve për tarimëkëmbur sektorin dhe për pav-endosur në vendin që i takon nëekonominë e vendit dhe nëndërgjegjen kombëtare.Edhe një herë, Gëzuar për shumëvjet Ditën e Shërbimit Pyjor.

Një ‘Xhevahir Kurore’ në BallkanPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

thotë: ‘Çdo vit më duhet të shpenzojrreth dhjetë ditë për të marrë një leje. Të duhet të japësh shpjegime se kusynon ti dërgosh drurët e prerë, pornëse spcialisti i agjensisë së pyjeve nukështë i pranishëm, jemi të detyruar tëfillojmë veprimet nga e para. Edhe nërastin e përdorimit të biomasës, sëmbeturinae drusore nga prerjet, mëduhet të kërkoj leje. E më duhet gjith-ashtu që edhe në këtë rast të bëj njëpagesë’ thotë ai. ‘Pa të gjitha këto pro-cedura unë do të isha në gjendje tapërdorja pyllin shumë më mirë. Enëse kjo situatë nuk ndryshon, do tëjem i detyruar që një ditë të heq dorënga ky aktivitet.’

Fermerët përpiqen ti shmangensistemit, si për shembull kërkojnëtë presin më shumë drurë nga sa julejohet. Kjo mund të realizohetduke korruptuar zyrtarët, ose dukebërë prerje në mënyrë të fshehtëgjatë fundjavave. Por kjo është e rrez-ikshme, nëse kapen në operacione

të tilla të pa ligjshme, gjobat janë tëkonsiderueshme, shprehet AzemTeneqja. Së bashku me një mik aingarkon drurët në një kamion. Nëxhakoventën e tij me gërma tëmëdha është shkruar ‘Stil i Lirë’.‘Këtë vit më kanë kapur dy herë.Më është dashur të paguaj një gjobë

prej 800 Euro, si dhe më konfiskuanmakinën për 10 ditë.’ Ai ndalon përnjë çast dhe ndez një cigare. ‘Kjoështë e vështirë pasi nuk fitoj as 250Euro në muaj dhe më duhet tëpërkujdesem për tetë anëtarë tëfamiljes.’Duke lobuar në nivel kombëtarCNVP përpiqet të arrijë më shumëfleksibilitet në sistem. Gjatë darkësnë qytetin e Pejës, Bashkim Gashi,Presidenti i Shoqatës Kombëtare tëPyjeve ju bashkua grupit tonë. Gashiështë një person me një histori tëveçantë: gjatë luftës së Kosovës ai kashërbyer si snaiper në Ushtrinë Çlir-imtare të Kosovës dhe ka luftuarkundër Serbëve që vajtën të zapto-nin fshatrat. ‘Tani më duhet të luftojnë këtë betejë të dytë, na thotë ai.‘Vetëm se këtë rradhë jo me armë,por me fjalë.’

Fermeri Gasper duke punuar në pyllFermeri Gasper duke punuar në pyllFermeri Gasper duke punuar në pyllFermeri Gasper duke punuar në pyllFermeri Gasper duke punuar në pyll

Pronari i pyllit Azem Teneqja (në të djathtë) duke ngarkuar dru së bashku me një partner, ndërkohë qëPronari i pyllit Azem Teneqja (në të djathtë) duke ngarkuar dru së bashku me një partner, ndërkohë qëPronari i pyllit Azem Teneqja (në të djathtë) duke ngarkuar dru së bashku me një partner, ndërkohë qëPronari i pyllit Azem Teneqja (në të djathtë) duke ngarkuar dru së bashku me një partner, ndërkohë qëPronari i pyllit Azem Teneqja (në të djathtë) duke ngarkuar dru së bashku me një partner, ndërkohë qëshpjegon mbi gjobat e larta që mund të marrë nëse pret pemët e vetashpjegon mbi gjobat e larta që mund të marrë nëse pret pemët e vetashpjegon mbi gjobat e larta që mund të marrë nëse pret pemët e vetashpjegon mbi gjobat e larta që mund të marrë nëse pret pemët e vetashpjegon mbi gjobat e larta që mund të marrë nëse pret pemët e veta

(vijon në faqe 6)

6 SHKURT 2016

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

Me një ndjesi të thellë për situatatdramatike ai na shpjegon se si e fil-loji “betejën” e tij të dytë. ‘Në 2003Kombet e Bashkuara përgatitënlegjislacionin e Kosovës. Ata nukkuptojnë asgjë nga pyjet tona. Ferm-erët nuk ishin të kënaqur nga kylegjislacion, por qeveria ndërkohëu shpreh: ‘është më mirë të keminjë ligj çfarëdo, se sa të mos kemiligj fare.’ I pa kënaqur me procesin,ai vendosi të krijojë një shoqatë dhevajti në departamentin e pyjeve. Judesh të priste atje për tre orë thjesh-të për të marrë këtë përgjigje: “Idashur djalosh, ne kemi shumënjerëz të kualifikuar e me eksperi-encë. A mendon ti se ne nuk jemitë aftë ta kryejmë siç duhet detyrëntonë?”’Ndërsa përtyp ushqimin që tashmëi është ftohur, na tregon se si ai mënë fund u paraqit në zyrat e SNVnë Shqipëri, ku lobimi në nivelkombëtar kish zënë vend prej ko-hësh tashmë. Nga ai moment e mëtej bashkëpunuan ngushtësisht përtë ndërtuar shoqatat lokale të pyjeve.‘Tashmë ne nuk përbëjmë një grupto vogël njerëzish: në kemi 16 sho-qata në nivel komune që janë bash-kuar në shoqatën kombëtare. Atatashmë kanë përfituar nga një zë ipërbashkët. Kjo është fuqija eCNVP/SNV. Përmes takimeve tëorganizuara, autoritetet, shoqatatdhe fermerët kanë njohur njëritjetrin, dhe duke treguar shembujte mirë nga projektet tona, ne po fi-tojmë respekt gjithnjë e më shumë.Qeveria papritmas filloji të na pyesëse çfarë mendojmë ne rreth propo-zimeve të tyre. Në të kaluarën mëështë dashur të pres nëpër zyra përtre orë rrjesht, sot mund të telefonoje t’ju them: “Po vij tek zyrat tuaja”.’

‘Më parë ne prisnim pemët‘Më parë ne prisnim pemët‘Më parë ne prisnim pemët‘Më parë ne prisnim pemët‘Më parë ne prisnim pemëtmë të mira, tani ato i ruajmë.më të mira, tani ato i ruajmë.më të mira, tani ato i ruajmë.më të mira, tani ato i ruajmë.më të mira, tani ato i ruajmë.

Më duket sikur jam dukeMë duket sikur jam dukeMë duket sikur jam dukeMë duket sikur jam dukeMë duket sikur jam dukepunuar në kopështin tim’punuar në kopështin tim’punuar në kopështin tim’punuar në kopështin tim’punuar në kopështin tim’

Tashmë Gashi qëndron i ulur nëtryeza me qeverinë duke diskutuardhe përgatitur një ligj të ri për pyjet.‘Ata kanë hedhur vështrimin tek ne:kërkojnë të dijnë opinionet tona?’Ndër të tjera, Gashi arriti t’jumundësojë fermerëve përdorimin endërmarrjeve private të pyjevendonëse në një masë të kufizuar,duke zëvendësuar kështu kontrol-lin total të menaxhimit të pyjeve ngaqeveria. Gashi beson se ligji i ri

mund ti ndryshojë gjërat në mënyrërrënjësore. Por a do të zgjidhen tëgjitha në këtë mënyrë? Gashibuzëqesh. ‘Do të bëhet e mundur,në Balkan çdo gjë shkon drejt ek-stremitetit.’ Por pastaj duke ju kthy-er seriozitetit ai thekson: ‘Ende nukjemi atje, por po bëjmë hapa nëdrejtimin e duhur.’

GURËT E BARDHËGURËT E BARDHËGURËT E BARDHËGURËT E BARDHËGURËT E BARDHËE nesërmja fillon përsëri me mjer-gull. Një vizitë në Kukës, shumëpranë kufirit në Shqipëri, ku CNVPka në program punën me të drejtate përdoruesve. Ndërsa automjetikalon përmes rrugëve të ngushta nëmale, Isuf Omuri nga CNVP Sh-qipëri ndan me ne një mësim his-torik. Në mënyrë tradicionale ferm-erët në Shqipëri i kanë shënuar tokate tyre me gurë të bardhë. Ata nuk irregjistronin tokat për t’ju shmangurpagesës së taksave.Gjatë rregjimit komunist që erdhi nëfuqi në vitin 1944, qeveria e uzur-poji të gjithë tokën. Pas rënies sëkomunizmit në 1992, qeveria e repremtoji që fermerët do ta merrnintokën në përdorim, por ky premtimende nuk është mbajtur plotësisht.Sidoqoftë fermerët filluan ta mbro-nin tokën pyjore, bazuar në kufijtëe caktuar shekuj më parë, por atajanë të pa sigurtë lidhur me menax-himin e pyjeve pasi kanë frikën semë vonë pylli do t’ju merret përsëri.Me mbështetje nga SNV dhe mëvonë nga CNVP, 60 përqind (mëshumë se 500,000 hektarë) e të gjithësipërfaqes pyjore i janë dhënë push-tetit lokal si pyje komunale si dhejanë krijuar 250 shoqata të për-doruesve të pyjeve. Hapi i mëte-jshëm është: të drejta përdorimi in-

dividuale për vetë fermerët.Ndokush mund të kish menduarnjë vend më komod për takim se sanjë kthesë rruge, por gjithësesi ishtevendi perfekt për një bash-këbisedim. Shtatë fermerë ishin sëbashku. Vetëm ca drurë gështenjashjanë të dukshme nëpër mjegull.Veçanërisht këtu fermerët e kanë tëvarur jetën nga këto gështenja. NëKukës shoqata lokale e pyjeve membeshtëtje nga CNVP ka ndihmuar30 familje fermere që të marrin tëdrejtat e tyre të përdorimit. Ekspertëte GPS kanë bërë shënjimet e tokavetë tyre dhe në konsultim me komu-nitetin përcaktuan kufijtë.Fermerët e pyjeve familjare i tregojnëdokumentat e tyre me krenari: dosjeme rreth njëzet faqe tekst, firma dheharta. ‘Shikoni’, tregon Z. Omuri.

‘Këto janë firmat e fqinjëve. Ndërsakëtu, firmat e bashkëshorteve të ferm-erëve, për të garantuar gjithashtu tëdrejtat e tyre.’ Koordinatat e tokësjanë treguar në mënyrë të saktë, janëhedhur në mënyrë të dukshme nëhartë duke përdorur Google Maps.

Çfarë ndryshimi përbën të kesh njëdokument të tillë? – e pyesim.‘Tashmë kam më shumë forcë’përgjigjet fermeri Behar Halili. ‘Kammë shumë besim pasi kam në duarnjë dokument të ligjshëm. ’FermeriAvdyl Meta gjithashtu na afrohetduke u shprehur. ‘Tashmë unë ndi-hem i sigurtë për të bërë investime. Më parë nuk i kushtonim dhe aqshumë kujdes pyllit, pasi nuk e din-

im se kujt i takonte në fakt. Prisnimpemët më të mira. Tani ne i lëmëato nën mbrojtje pa i prerë. Mëduket sikur po punoj në kopështintim.’

Fermeri Hasan Hasaniende nuk është tërësisht i kënaqur.

‘Ne e kemi këtë pyll vetëm në për-dorim për pesëdhjetë vjet, por neduam ta kemi atë në pronësinëtonë, pasi ka qënë pronë eparaardhësve tanë. Nuk kam besimtek qeveria, ne kemi kaluar përmeseksperiencash të këqija.’ Fermerëte tjerë buzëqeshin dhe tundin kry-et, ata të gjithë e kanë këtë ndjesi.

E ARDHMJAE ARDHMJAE ARDHMJAE ARDHMJAE ARDHMJAPor një hap përpara, është një happërpara. Krahas 30 fermerëve nëkëtë fshat, në total më shumë se600 fermerë i kanë identifikuar zyr-tarisht të drejtat e tyre të përdorim-it. Me mbi 200,000 fermerë të tjerëqë ende nuk i kanë identifikuarato, rruga për tu përshkuar ështëende e gjatë. Qëllimi është që sho-qatat lokale të pyjeve ta ndërmar-rin vetë këtë proces në të ardhmen,bazuar në shembullin e ofruar ngaCNVP në Kukës. Jo vetëm sa itakon të drejtave të përdorimit nëShqipëri: eventualisht të gjithëprojektet e CNVP duhet të mer-ren përsipër nga shoqatat. Nëmënyrë të ngjashme siç u vazhduaprogrami i SNV nga CNVP, mekalimin e kohës shoqatat do tëvazhdojnë punën e CNVP. Topii qëndrueshmërisë vazhdon tëmbetet në fushë.Kjo gjë kërkon qëndrueshmëri fi-nanciare. Sidoqotë, shoqatat janëende shumë të varuara nga pro-jektet. Siç argumenton Agron Ni-kqi një nga drejtuesit e një sho-qate lokale të pyjeve: ‘NëseCNVP do të largohej në këtomoment, çdo gjë do të shembejsi një shtëpi prej letre.Ne na duhet të mësojmë më mirëse si të gjenerojmë fonde dhe si tëmarrim të ardhura përmes ofrimittë shërbimeve të tilla si trajnime, apoprodhimi i biomasës.’ Peter Ka-mpen e njeh këtë vështirësi. Ndaj,CNVP bashkëpunon me shoqatate pyjeve për ti aftësuar ato që të kri-jojnë të ardhura në mënyrë efiçente,të jenë të pa varura dhe të qëndrojnëmbi këmbët e tyre me kontributepër të paktën 50%.Kjo pa dyshim nuk ndodh bren-da natës. ‘Pyjeve ju duhen nganjëzet e deri në njëqind vjet që tërriten tërësisht.Fermer duke u kthyer nga pylli në KosovëFermer duke u kthyer nga pylli në KosovëFermer duke u kthyer nga pylli në KosovëFermer duke u kthyer nga pylli në KosovëFermer duke u kthyer nga pylli në Kosovë

Avdyl Meta tregon se ai ka marrë të drejtën e përdorimit për pyllin e tijAvdyl Meta tregon se ai ka marrë të drejtën e përdorimit për pyllin e tijAvdyl Meta tregon se ai ka marrë të drejtën e përdorimit për pyllin e tijAvdyl Meta tregon se ai ka marrë të drejtën e përdorimit për pyllin e tijAvdyl Meta tregon se ai ka marrë të drejtën e përdorimit për pyllin e tij

“

“(vijon nga faqja 5)

SHKURT 20167

PYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITAPYLLI FAMILJA DHE TRADITA

Atëherë ju mund të shihni vetërezultatin; ndërkohë që në bujqë-si për shembull pas mbjelljes, ju emerrni rezultatin brenda një sezo-ni. Sidoqoftë, shton Kampen, i ciliqë kur ka qënë gjashtë vjeç e dintese donte të bënte diçka me menax-himin e pyjeve: ‘Unë jam pyllëtar.Unë nuk mendoj vetëm për dyvitet në vijim, por mendoj për de-kadat.’

KONTRIBUTI I NJERËZVEKONTRIBUTI I NJERËZVEKONTRIBUTI I NJERËZVEKONTRIBUTI I NJERËZVEKONTRIBUTI I NJERËZVE‘Një kurorë e Ballkanit.’ Kështuparapëlqen ta quajë Michel Farkas,Drejtori Menaxhues, CFO nga SNVdhe Drejtues nga CNVP, organiza-tën që lindi nga CNVP. ‘Bëmë për-pjekje të krijonim diçka që të mbetejpas kur të mbyllnim programin. Jupunoni për zhvillim të qën-drueshëm. CNVP është shembulliqë tregon se një projekt mund tëvazhdojë edhe kur largohet organi-zata mëmë.’Për SNV ishte plotësisht e përsh-tatëshme prania e një ekipi i cilikërkonte të vazhdonte punën e ni-sur. Kontratat me Sida do të mbar-onin në 2014. Sidoqoftë, ne e shqyr-tuam situatën me kujdes kohë parase të ndodhte kalimi. Farkas: ‘Juende duhet të keni siguri në cilësi.Nëse procesi dështon, do të jetë jomirë edhe për ne gjitahshtu.’Por patibesim të mjaftueshëm në ekipin eCNVP gjithashtu besimi ekzistonteedhe tek Sida që kishte dëshirën tëtransferonte kontratat me SNV tekCNVP.Kampen nuk ka vështirësi të na tre-gojë fushat kryesore të suksesit tëCNVP. Rrekorde të mira, një his-tori e gjatë, dhe ndoshta më e rëndë-sishmja nga të gjitha: një ekip i dedi-kuar që ashtu sikurse shprehet dheKampen ‘është një ekip i sprovuar

dhe me eksperiencë mbi të cilënmund të mbështetesh’.Anëtari i Bordit Maarten Bremer,që ka shërbyer si Drejtori Rajonal iSNV për Ballkanin nga 2003 derinë 2006, gjithashtu vlerëson faktor-in ekip. ‘Ata të gjithë hoqën dorënga shpërblimi, për disa prej tyre kjonënkuptoji dhe pagën e një periud-he prej një viti e gjysëm. Pasiguriaekzistonte nëse do të kishte vazh-dimësi me përfundimin e kontrat-ave të Sida, por ata e morën riskunpërsipër. E kjo gjë është tërësisht eveçantë.’

‘I gjithë ekipi hoqi dorë ‘I gjithë ekipi hoqi dorë ‘I gjithë ekipi hoqi dorë ‘I gjithë ekipi hoqi dorë ‘I gjithë ekipi hoqi dorënga pagesa e shpërblimevenga pagesa e shpërblimevenga pagesa e shpërblimevenga pagesa e shpërblimevenga pagesa e shpërblimeveduke i investuar ato në njëduke i investuar ato në njëduke i investuar ato në njëduke i investuar ato në njëduke i investuar ato në një

organizatë të re’organizatë të re’organizatë të re’organizatë të re’organizatë të re’

NJË ORGANIZATËNJË ORGANIZATËNJË ORGANIZATËNJË ORGANIZATËNJË ORGANIZATËELASTIKEELASTIKEELASTIKEELASTIKEELASTIKE

Po të pyesësh cilindo anëtar të ekipittë CNVP nëse ka diçka që ka ndry-shuar në punën e tyre, përgjigja po-thajse e njëjtë është se lidhur mepërmbajtjen asgjë nuk ka ndryshuar,por organizata është bërë shumë mëelastike dhe e aftë ti përshtatet situ-atave të ndryshme. Kampen shpre-het: ‘SNV është një korporatë emadhe. Shumë kohë kalohet dukediskutuar se çfarë ndodh në Afrikëapo Azi si dhe nëse të duhet tëpërqëndrohesh në çështjet eedukimit, qeverisjes apo ujt. Përmua kjo nuk ishte dhe aq shumëtërheqëse, pasi ne e kishim shumëtë qartë se ne donim të vazhdonimpunën me pyjet.’Nga 2009 e më tej pylltaria nuk për-

bënte më sektorin kryesor dhe ak-tivitetet duhej të harmonizoheshinbrenda energjisë së rinovueshme.‘Në një moment të caktuar kjo situ-atë i ngjante një xhakete të ngushtë.Ndaj, ne po mendonim të shkë-puteshim nga SNV edhe më parëse SNV të kish marrë vendimin përtu larguar. Kur SNV u largua ngaBallkani planet tona të biznesit ish-in gati.’CNVP është tashmë nëgjendje të zhvillojë shumë mëmirë aktivitetet e saj nga një pers-pektivë pyjore. Subvencionet përvazhdimsi nga Sida nuk do të ish-in marrë nëse programi do të ish-te ende nën SNV, pasi projektetnuk përputhen me prioritetet ak-tuale të SNV.Gjithësesi marrëdhëniet me SNVmbetën ende të mira, siç dëshmo-het nga anëtarët e bordit të SNV,dhe për shkak të pozicionit të vetëCNVP si pasardhëse e SNV.‘CNVP nuk do të ishte e mun-dur të qëndronte së bashku meSNV. Deri në 2009 ne ishim kre-narë të ishim pjesë e SNV’, thotëKampen.Bremer tund kokën. ‘E pëlqejidenë. SNV ka ngritur kapacitetine CNVP dhe CNVP nga ana e sajngre kapaciettet e shoqatave lokaletë pyjeve. Për mua ky është thel-bi i bashkëpunimit për zhvilim:ndërtimi i kapaciteteve, dhe jothjeshte një fluturim e largim nganje vend i caktuar.’Një tjetër ndryshim krahasuar me

periudhën e SNV është rritja endjesisë së pronësisë, komentonKampen. ‘Ne jemi një organizatëmë e vogël, ndaj punonjësit janëmë të angazhuar. Nëse dicka dotë shkojë keq, nuk kemi ndonjëorganizatë të madhe që të na mb-ulojë shpatullat, ne jemi përgjegjëspër vetveten.’

STRATEGJIASTRATEGJIASTRATEGJIASTRATEGJIASTRATEGJIABrenda SNV, asnjëherë më parënuk ka ndodhur një tranzicion itillë. Farkas tregon se meqënësenuk ka më një financim fiks ngaMinistria e Punëve të Jashtëme tëHollandës, organizatat e SNV pongrejnë vetë fonde duke u bërëkështu më kreative dhe më tëpërqëndruara. Disa ekpe brendapak vitesh mund të mbahen mbikëmbët e tyre. Por shton Kampen:‘një sens emergjence është inevojshëm për ti dhënë ekipitshtysën e duhur. Emergjencamund të krijohet duke thënë: jukeni ende dhe një vit me SNV,përgatisni një plan biznesi. ’Bremer mendon se kjo është njëide interesante. ‘Në këtë mënyrëSNV mund ta shohë rolin e e sajsi një organizatë e aftë për të lëvi-zur nga mbështetja dhe për tëlënë dicka pas.’A është SNV aktualisht e an-gazhuar në ndërmarrjen e njëhapi të tillë? Farkas shprehetndershmërisht: ‘Dy vitet e funditmodeli i biznesit të SNV ka qënëi përqëndruar më shumë në mar-rjen e mbështetjes nga donatorët,se sa në shtrimin e pyetjes se sinjë projekt mund të bëhet i pa-varur. Duke siguruar se ju mundtë mbijetoni, për të qënë të aftëtë bëni transferimin më vonë.Nëse i njohim mirë gjurmët e bi-

znesit tonë dhe e kuptojmë se simund ta ruajmë mbështetjen ngadonatorët, unë nuk e përjashtojmundësinë se në të ardhmen nemund ta zbatojmë më shpeshstrategjinë për të krijuar organiza-ta të pavarura.’A mundet që rasti i një organi-zate të tillë bijë të përsëritet dhenë vende të tjera? Të paktën kadisa aspekte thelbësore që duhettë sigurohen. Në opinionin eKampen është e rëndësishme qëtë keshë një program solid që kakohën dhe hapësirën në dispozi-cion për tu ekspërimentuar dhezhvilluar. Nga ana tjetër duhet tëjeshë i sigurtë që ideja të vijë ngavetë njerëzit, që ka një drejtim tëmirë dhe një ekip me shpirtsipërmarrës, shton Farkas. ‘Real-isht një përqasje e butë e orien-tuar nga njerëzit.’Dhe me këto diskutime ne i kthe-hemi faktorit më kritik, atij njerë-zor. Kjo ndoshta u shpreh më sëmiri nga Bashkim Gashi gjatë viz-itës sonë në terren. ‘CNVP oseSNV, këto janë thjeshtë shkronja.CNVP për mua është Peter Ka-mpen. Kam besim tek Peter, kambesim tek Haki Kola. Ata kurrënuk do të na lënë ne në baltë.’

Vizita në terrenVizita në terrenVizita në terrenVizita në terrenVizita në terren Kosovë dheKosovë dheKosovë dheKosovë dheKosovë dheShqipëri, Dhjetor 2014Shqipëri, Dhjetor 2014Shqipëri, Dhjetor 2014Shqipëri, Dhjetor 2014Shqipëri, Dhjetor 2014BotuarBotuarBotuarBotuarBotuar Hollandë, Mars 2015Hollandë, Mars 2015Hollandë, Mars 2015Hollandë, Mars 2015Hollandë, Mars 2015

“

“

Nga 2009 e më tej pylltaria nukpërbënte më sektorin kryesordhe aktivitetet duhej të harmo-nizoheshin brenda energjisë sërinovueshme. ‘Në një momenttë caktuar kjo situatë i ngjantenjë xhakete të ngushtë. Ndaj,ne po mendonim të shkë-puteshim nga SNV edhe mëparë se SNV të kish marrë ven-dimin për tu larguar.Kur SNV u largua nga Ballkaniplanet tona të biznesit ishingati.’CNVP është tashmë nëgjendje të zhvillojë shumë mëmirë aktivitetet e saj nga njëperspektivë pyjore.Subvencionet për vazhdimsinga Sida nuk do të ishin marrënëse programi do të ishte endenën SNV, pasi projektet nukpërputhen me prioritetet aktu-ale të SNV.

“

“

Haki Kola, Drejtor CNVP KosovëHaki Kola, Drejtor CNVP KosovëHaki Kola, Drejtor CNVP KosovëHaki Kola, Drejtor CNVP KosovëHaki Kola, Drejtor CNVP Kosovë

8 SHKURT 2016

“Këshilli Botues: R. Ndreu, N. Çollaku, V. Tabaku, J. Male, B. Gashi, I. Zeka, B. Hoxha, A.KacaniKryeredaktor: Prof.Dr Vezir Muharremi Zv.kryeredaktorë: Nijazi Idrizi, Ferdin LiçajRedaksia: H.Kola, A.Lila, M.Shehi, Prof. Sherif LushajAdresa: Bulevardi “Zogu I”, Godina e ZP, kati II, TiranëMobile: 068 40 75 975; e-mail: kontakt@fkpkk-shqiperi.org

BUREAUCRACYBUREAUCRACYBUREAUCRACYBUREAUCRACYBUREAUCRACYThe struggles with the public forests are not theonly obstacles within the government policy.These also exist regarding private forest own-ers, or family forest owners, whose use of theforests are considerably limited by the authori-ties. Kola: 'Family forest owners need to over-come about ten bureaucratic obstacles. First,going to the cadastre to get their ownershippapers. Then, making a request to the munici-pality for a harvest permit. After that, the treesthat will be allowed to be cut need to be markedby the forest agency and the volume of theharvest is determined. The forest agency willallow you only a certain period to transportyour wood.' Kola grumbles. 'As if they are say-ing: your life is in our hands.'Board member Arno Willems is also joiningour "road trip" and adds: 'The government hasa monopoly on the forest management andprovides permits as a favour. The private forestowners in principle should not need to requirea permit. In the Netherlands they are allowedto decide themselves how to manage their for-est, as long as it happens sustainably.'Farmer Gasper has practical experience withthe stubborn system. After he dressed in a brightorange outfit demonstrated how to cut a treesafely (no unnecessary luxury in a country inwhich farmers still die during tree harvests), hesays: 'Each year it takes me about ten days to geta permit.You have to explain when you intend to carryout the harvest, but if the forest agency special-ist does not show up, you have to start all overagain. Even for the use of biomass, the woodwaste from harvest, I have to request a permit.And I have to pay for all of this too.' He sighs.'Without all those procedures I would be ableto use the forest much better. If this doesn'tchange, one day I will quit.'Farmers try to get around the system. For ex-ample, to cut more than is allowed. This can bedone by bribing an official, or secretly harvest-ing at the weekend. This is risky, if caught, thefines are not small, knows Azem Teneqja. To-gether with a companion he loads wood in atruck. On his sweater in big letters it is written'Free Style'. 'This year I have been caught twotimes already. I have to pay 800 euro fines andthey confiscated my vehicle for ten days.' Hepauses and lights a cigarette. 'It is difficult. Iearn not even 250 euro per month and amtaking care of eight family members.'Through lobbying at national level CNVP triesto achieve more flexibility in the system. Dur-ing the evening diner in the town of Peja, Bash-kim Gashi, the President of the National ForestAssociation, joins us. Gashi is someone with a

CNVP an inheritanceCNVP an inheritanceCNVP an inheritanceCNVP an inheritanceCNVP an inheritanceof SNVof SNVof SNVof SNVof SNV

Author Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraAuthor Selma ZijlstraPhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustlePhotography Leonard FäustlePhotography Leonard Fäustle

Article of Vice Versa1Article of Vice Versa1Article of Vice Versa1Article of Vice Versa1Article of Vice Versa1(Translated from original(Translated from original(Translated from original(Translated from original(Translated from original

Dutch article in Vice Versa)Dutch article in Vice Versa)Dutch article in Vice Versa)Dutch article in Vice Versa)Dutch article in Vice Versa)

special history: during the Kosovo-war he was asniper in the Kosovo Liberation Army andfought against the Serbs who came to plunderthe villages. 'Now I am fighting my second bat-tle, he says. 'Only this time not with arms, butwith words.'With a great feeling for dramatics he explainshow he started this second 'battle'. 'In 2003 theUN designed the legislation in Kosovo. Theydid not understand anything of our forests. Thefarmers were not happy, but the governmentsaid: 'it is better to have any law than no law atall.' Unsatisfied with the process, he establishedan association and went to the department offorestry. He needed to wait there for three hoursto receive the following answer: "Dear boy, wehave a lot of qualified and experienced people.Do you think we cannot carry out our jobsproperly?"'While he shuffles the already cold food insidehis mouth, he tells how he finally came to SNVin Albania, where lobbying at national levelhas already taken place for some time. Fromthat moment on they cooperated closely to buildlocal forest associations. 'We are no longer asmall group of people: we have 16 associationsat municipal level that are joint in the nationalassociation. They received a voice. That is thestrength of CNVP/SNV. Through organisedmeetings, the authorities, associations and farm-ers got to know each other, and by showinggood examples from our projects, we are gain-ing respect. The government suddenly startedasking what we thought about their proposals.In the past I had to wait for three hours, nowa-days I can phone and say: "I am coming to youroffice".''Before we were cutting down the best trees,now we leave them. It feels as if I am working inmy own garden'Currently Gashi is sitting at the table with thegovernment discussing and designing a newforest law. 'They are looking at us: what is youropinion?' Among other things, Gashi managedto enable farmers to make use of private forestenterprises to a limited extend, instead of hav-ing the whole forest management controlled bythe government. The new law can radicallychange things, beliefs Gashi. Are all problemssolved then? Gashi laughs. 'It would be possi-ble, on the Balkans everything goes in extremes.'But then he makes a serious remark: 'We're notthere yet, but we are making steps in the rightdirection.'

WHITE STONESWHITE STONESWHITE STONESWHITE STONESWHITE STONESThe next day starts foggy again. A visit to Kukes,just across the border in Albania, where CNVPworks with user-rights, is on the programme.While the car drives over the small roads in themountainous landscape, Isuf Omuri fromCNVP Albania gives a concise history lesson.Traditionally farmers in Albania marked theirland with white stones. They did not registertheir land to avoid paying taxes. During thecommunist regime which came to power in1944, the government usurped all the land. Af-ter the collapse of communism in 1992 the newgovernment promised that the farmers wouldget their land back in use, but this promise isnot completely granted yet. The farmers start-ed, however, protecting the forest lands, basedon the century old borders, but unsecure re-garding forest management because they fearthat the forest will later on be taken away again.With support from SNV and later on fromCNVP, 60 percent (more than 500,000 hectares)of all forests are given to the local governmentas communal forests and 250 forest users' asso-ciations are established. The next step is: indi-vidual user-rights for the farmers themselves.

One can imagine a cosier meeting place than inthe middle of a big curve in the road, but still itappears to be a perfect location for a conversa-tion. Seven farmers have gathered. Only a fewchestnut trees are visible in the mist. Especiallyhere the farmers depend on those chestnut treesfor their livelihood. In Kukes, the local forestassociation with support from CNVP helped 30farmer families to obtain their individual user-rights. GPS-experts mapped the land and inconsultation with the community the borderswere defined.The family forest farmers proudly show theirdocuments: files with about twenty pages oftext, signatures and maps. 'Look', points Omuri.'Those are the signatures of the neighbours.And here, those of the spouses of the farmers,to assure their rights also.' The coordinates ofthe land are precisely indicated, visualised on amap using Google Maps.What makes the difference having such a doc-ument? 'I have much more power now' an-swers the farmer Behar Halili. 'I feel more con-fident because I have a legal document.' Farm-er Avdyl Meta also approaches. 'I now feel se-cure to make investments. Before we didn't lookafter the forests very well, because we did notknow who it belonged to, actually. We werecutting the best trees. Now we leave those. Itfeels as if I am working in my own garden.'Farmer Hasan Hasani is not yet completelyhappy. 'We only have it in use for fifty years,but we want to have it as our own property,because it was the property of our ancestors. Ido not trust the government, we have had badexperiences.' The other farmers smile and nod;they all know that feeling.

THE FUTURETHE FUTURETHE FUTURETHE FUTURETHE FUTUREBut a step forward is a step forward. Besides the30 farmers in this village, in total more than 600farmers have officially identified their user-rights. With over 200,000 farmers left it is still along road to go. The aim is to ensure that thelocal forest associations will take over this pro-cess themselves in the future, since CNVP hasprovided the example in Kukes. Not only re-garding the user-rights in Albania: eventuallyall CNVP-projects need to be taken over by theassociations. Similarly to continuing the SNV-programme by CNVP, in time the associationswill continue the work of CNVP. The ball ofsustainability keeps rolling.

This requires financial sustainability. Howev-er, the associations are still very dependent onprojects. As Agron Nikqi, a chairperson of alocal forest associations, argues: 'If CNVP left

now, everything would collapse like a house ofcards. We have to learn better how to generatefunds and how to gain income through ourservice provision, such as training or biomassproduction.' Peter Kampen acknowledges thischallenge. Therefore CNVP cooperates with theforest associations to enable them to raise suffi-cient revenues to be independent and stand ontheir own feet for at least 50%.This does not happen overnight. 'Trees needtwenty to more than one hundred years to growcompletely. Only then you can see the result; inagriculture after sowing you have the result inone season. Anyway, adds Kampen, who alreadyat the age of six knew that he wanted to do some-thing with forest management: 'I am a forester. Ido not think in two years' time, but in decades.'

PEOPLE'S WORKPEOPLE'S WORKPEOPLE'S WORKPEOPLE'S WORKPEOPLE'S WORK'A crown of the Balkans.' This is how MichelFarkas, Managing Director, CFO from SNVand Chairperson from CNVP, likes to call thespin-off of CNVP 'There is an attempt for some-thing to stay behind when you close down theprogramme. You are working for sustainabledevelopment. CNVP shows that a project cancontinue when the mother organisation leaves.'For SNV it was quite convenient that there wasa team willing to continue. The contracts withSida were ongoing till 2014. Nevertheless, wemade a careful consideration beforehand. Far-kas: 'You still want to have quality assured. If itfails, it will reflect upon us as well.' But therewas sufficient trust in the CNVP-team and thattrust existed with Sida which was willing to transferthe SNV-contracts to CNVP.Kampen has no difficulty indicating the key areasof CNVP's success. A good track record, a longhistory and probably most important of all: acommitted team which as Kampen claims 'is aproven and experienced team you can really buildon'.Board member Maarten Bremer, who was SNVRegional Director for the Balkans from 2003 till2006, also praises the team factor. 'They all waivedtheir severance pay, for some of them this went toas much as a one-and-a half year's salary. It wasuncertain if there would be a follow up, when theSida-contracts ended but they took the risk. Andthat is quite special.'

THE WHOLE TEAM WAIVEDTHE WHOLE TEAM WAIVEDTHE WHOLE TEAM WAIVEDTHE WHOLE TEAM WAIVEDTHE WHOLE TEAM WAIVEDTHEIR SEVERANCE PAY ANDTHEIR SEVERANCE PAY ANDTHEIR SEVERANCE PAY ANDTHEIR SEVERANCE PAY ANDTHEIR SEVERANCE PAY AND

INVESTED THIS IN A NEWINVESTED THIS IN A NEWINVESTED THIS IN A NEWINVESTED THIS IN A NEWINVESTED THIS IN A NEWORGANISATIONORGANISATIONORGANISATIONORGANISATIONORGANISATION

A FLEXIBLE ORGANISATIONA FLEXIBLE ORGANISATIONA FLEXIBLE ORGANISATIONA FLEXIBLE ORGANISATIONA FLEXIBLE ORGANISATIONAsk any team member of CNVP if something has

changed in their work, and the answer invariablyis that regarding the content nothing changed, butthat the organisation became much more flexibleand able to adapt to circumstances. Kampen:'SNV is a large corporate organisation. You spenda lot of time discussing what happens in Africa orAsia and if you need to focus on education, gov-ernance or water. For me this was not very inter-esting, because we knew clearly that we wanted tocontinue with forestry.'From 2009 onward forestry was no longer themain sector and the activities needed to be har-monised within renewable energy. 'At a certainmoment that became a straitjacket. Therefore, wewere thinking of demerging from SNV even be-fore SNV decided to leave. When SNV left theBalkans our business plans were already on thetable.' CNVP is now able to develop its activitiesfrom a forestry perspective much better. The fol-low up subsidies from Sida would not have beenobtained if the programme was still under SNV,since the projects are not fitting within SNV's cur-rent priorities.The relations with SNV, nevertheless remained al-ways good, as witnessed by the SNV-people beingpart of the board, and because CNVP positions itselfdeliberately as an SNV legacy organisation. 'CNVPwould not be possible with SNV. Up to 2009 we wereproud to be SNV', says Kampen.Bremer nods. 'I like the idea. SNV has built thecapacity of CNVP and CNVP builds on its turn thecapacity of local forest associations. For me this is thecore of development cooperation: building capacityinstead of flying in and leaving.'Another change compared to the SNV-time is theincreased feeling of ownership, comments Ka-mpen. 'We are smaller and therefore staff is moreengaged. If it goes wrong, there is not a largeorganisation behind you, we, are responsible our-selves.'

STRATEGYSTRATEGYSTRATEGYSTRATEGYSTRATEGYWithin SNV, never before had a team made aspin off. Farkas notices that, since there is no fixedfinancing from the Ministry of Foreign Affairs ofThe Netherlands anymore, SNV-organisations arefundraising themselves and become more cre-ative and focused. Some teams could within acouple of years stand on their own feet. But, addsKampen: 'a sense of urgency is needed to give ateam this last push. The urgency could be createdby saying: you still have a year with SNV, make abusiness plan.' Bremer thinks this is an interestingidea. 'In this way SNV could see its role in beingable to move out and leave something behind.'Is SNV currently engaged with this? Farkas is hon-est: 'The last two years SNV's business model wasfocussed more on gaining support from donors,rather than the question of how you could make aproject independent. Ensure that you can survive,to be able to hand it over later. If we know the traitsof our business model well and understand howwe can maintain support from donors, I do notexclude the possibility that in the future we wouldapply the strategy more often to create indepen-dent organisations.'Should a spin off like this be repeated elsewhere,there are at least several essential aspects that needto be ensured. In Kampen's opinion it is impor-tant that you have a solid programme which hadtime and space to experiment and develop. Andyou have to be sure that the idea comes from thepeople themselves, that there is good leadershipand an entrepreneurial team, adds Farkas. 'A soft,people oriented approach, really.'And with this we are back at the most crucialfactor, the human factor. This was probablybest expressed by Bashkim Gashi during ourfield visit. 'CNVP or SNV, these are just letters.CNVP to me is Peter Kampen. I trust Peter, Ihave trust in Haki Kola. They will never let usdown.'

Field visit Kosovo and Albania, December 2014Published The Netherlands, March 2015

This is a translated version of the original arti-cle in Dutch. The original article is publishedin Vice Versa, edition 49, March 2015 (http://magzine.nu/magazine/Vice-Versa). Vice Versais a professional magazine for development ofcooperation in The Netherlands (http://www.viceversaonline.nl/).

A 'CROWN JEWEL'ON THE BALKANS