jiergong 12 | 2016 | nûmer 1 gerhardus adema, it sukses fan … · 2019. 9. 16. · swartbûnte...

Jiergong 12 | 2016 | Nûmer 1Gerhardus Adema, it sukses fan Grutte Pier, Fryslân Uitgebeeld, collectie Peter Karstkarel online

www.nachtvandefilosofiefryslan.nl

Lezingen, debat, workshops, kunst

en muziek met o.a.:

Bas Heijne, Marli Huijer, Paul Scheffer,

Boris van der Ham, Tinneke Beeckman,

Tamar de Waal, Thierry Baudet,

Pieter Boele van Hoensbroek,

Michel Dijkstra en Floris van den Berg

zaterdag 9 april 2016 • vanaf 15.30 tot 00.30 uurtresoar en historisch centrum leeuwarden

Lees meer over de Nacht van de Filosofie Fryslân op pagina 12.

Tresoar bringt yn de simmer in oersjochútstalling oer it wurk fan byldhouwer en skilder Gerhardus Adema, skepper fan Ús Mem. Yn dizze Letterhoeke is dêr mear oer te lêzen, lykas in soad oare nijsgjir-rige aktiviteiten dy’t kommende-weis binne. Ek yn dit nûmer is te lêzen dat in tal meiwurkers fan Tresoar noch altyd drok dwaande is mei it Grutte Pier-projekt, it tal oanfragen is oerweldigjend. Sels bekende Friezen blike famylje fan Grutte Pier te wêzen.

OnlineFoar de klanten fan Tresoar is der mear en mear fan de kolleksje digitaal beskikber. Koartlyn binne mear as 300.000 opnamen út de Nedergerjochten online set. De Nedergerjochten wiene lokale rjochtbanken yn de gritenijen (gemeenten) en stêden fan Frys-

lân fan de Lette Midsiuwen oant 1811. Dat oantal liket in soad, it is mar sa’n tsien prosint fan de hûnderten meters fan dit argyf yn de depots fan Tresoar. Ek it handige boek Friezen gezocht is no digitaal beskikber. De gids foar stambeamûndersyk is in wichtich neislachwurk foar elkenien dy’t nei Fryske foarâlden siket. Fierder komt de grutte fotokolleksje fan arsjitektuerkenner Peter Karstka-rel online en op de nije webside

Fryslân Uitgebeeld is it mooglik om kaarten út de Schotanusatlas op in aktuele kaart wer te jaan.

OfskiedMids febrewaris hat Tresoar ôf-skied nimme moatten fan Tsjisse Hettema. Troch langduerige sykte is hy út it wurk rekke. Tsjisse wurke al by it FLMD en hat in soad dien oan it ûntsluten fan byld en audiofisueel materiaal.

Tresoar brengt deze zomer een overzichtstentoonstelling over het werk van beeldhouwer en schilder Gerhardus Adema, schepper van Ús Mem. In deze Letterhoeke is daar meer over te lezen, net als vele andere interessante activiteiten die er binnenkort zijn. Ook in dit nummer is te lezen dat een aantal medewerkers van Tresoar nog altijd druk bezig is met het Grutte Pier-project, het aantal aanvragen is overweldigend. Zelfs bekende Friezen blijken familie van Grutte Pier te zijn.

Online Voor de klanten van Tresoar is er meer en meer van de collectie digitaal beschikbaar. Onlangs zijn meer dan 300.000 opnamen uit de Nedergerechten online

gezet. De Nedergerechten waren lokale rechtbanken in de gemeen-ten en steden van Fryslân van de Late Middeleeuwen tot 1811. Dat aantal lijkt veel, het is maar zo’n tien procent van de honderden meters van dit archief in de depots van Tresoar. Ook het handige boek Friezen gezocht is nu digitaal beschikbaar. Deze gids voor stam-boomonderzoek is een belangrijk naslagwerk voor iedereen die naar Friese voorouders zoekt. Verder komt de grote fotocollectie van architectuurkenner Peter Karstka-

rel online en op de nieuwe website Fryslân Uitgebeeld is het mogelijk om kaarten uit de Schotanusatlas op een actuele kaart weer te geven.

Afscheid Half februari heeft Tresoar afscheid moeten nemen van Tsjisse Hettema. Door langdurige ziekte kon hij niet meer werken. Tsjisse werkte al bij het FLMD en heeft veel gedaan aan het ont-sluiten van beeld en audiovisueel materiaal.

FOAROPWURD

Tsjisse Hettema naam ôfskied fan

Tresoar. (Foto Haye Bijlstra)

Een deel van de Nedergerechten staat

online.

LETTERHOEKE 1 2016 | 3

YNHALD

9Gevaar uit de lucht

13 Theater in depot

6Skepper fan Ús Mem

14RedBot

4 | LETTERHOEKE 1 2016

6 Heit fan Ús Mem Siem van der Woude

8 Week van de Klassieken Ids de Jong

9 Lest we forget... De luchtoorlog boven Friesland 1939-1945 Douwe Drijver

10 Fryslân Uitgebeeld Annemarie Zijlstra en Inge Heslinga

12 Over grenzen Siem van der Woude Piet Tauber Siem van der Woude

13 Verdwenen families Hilde Mulder

14 Museumpeareltsjes komme online Mattie Boekema

16 Grutte Pier ferbynt de wrâld Otto Kuipers

19 Fotocollectie Peter Karstkarel online Martha Kist en Hans Laagland

20 Misprintinge jout skiednis priis Herre de Vries

22 E-depot: de ins & outs Hans Laagland en Inge Heslinga

23 Fryske skriuwers Europa yn? Syds Wiersma en Inge Heslinga

24 Onderzoeker aan het woord: Paul Borghaerts

Marijke de Boer

27 Rink van der Veldepriis Teake Oppewal

28 Nieuwe aanwinsten Barteld de Vries Inge Heslinga

30 Nijs fan de Freonen fan Tresoar

32 Aktiviteiten

YNHALD

19Schat aan beelden

24Onderzoek naar binten


UTSTALLINGtroch Siem van der Woude

Gerhardus Jan Adema (1898-1981) is benammen bekend wurden as de makker fan Ús Mem, nei alle gedachten it be-kendste stânbyld fan Fryslân, dat tsjintwurdich oan it begjin fan de Harnzerstrjitwei yn Ljouwert stiet. Adema waard berne yn Frjentsjer. Syn talint foar it skilderjen en byldhou-wen manifestearre him al op jonge leeftiid, mar syn heit, dy’t skuonmakker wie, stjoerde him nei de ambachtsskoal-

le om it skildersfak te learen. Hy gie yn Ljouwert oan it wurk as skildersknecht en begûn let-ter in eigen bedriuw. Njonken syn gewoane wurk as hússkil-der gong er lykwols fierder mei skilderjen en byldhouwen. Hy makke nochal wat bylden foar katolike tsjerken yn Fryslân. Hy hat lykwols nea de stap set nei in fulltime keunstnerskip.

Adema skildere ek in soad portretten en lânskippen.

Mar hy waard spesjalist yn it skilderjen fan

hynders. Fan dat sjenre hat hy der

hûnderten makke. Ek restaurearre Adema in soad âlde en beskeadige skilderij-en. Wassenbergh, de eardere direkteur fan it Fries Muse-um, besoarge him in protte opdrachten. De bylden dy’t hy makke binne tige ferskaat

fan aard en ûnderwerp. Sa makke hy in plakette fan

Geert Aeilco Wumkes, fan 1924 oant 1940 de direkteur fan de Provinsjale Biblioteek, fan Titus Brandsma en Gysbert Japicx. Adema wenne it grutste part fan syn libben yn Ljouwert oan de Huzumerleane. Yn syn wurkpleats wie net allinne it skildersbedriuw fêstige, mar dêr waard ek it artistike skil-der- en byldhouwurk dien. As der snie lei yn de Huzumerlea-ne stienen dêr soms hiel artisti-ke sniepoppen.

Ús Mem It bekendste wurk fan Adema is it stânbyld fan Ús Mem. Adema hie al yn 1949 it idee om in stânbyld te meitsjen fan de ideale Fryske ko. ‘Yn Rio de Janeiro stiet in stânbyld fan in ko. En no soe ik sa graach sa’n byld meitsje fan in ideale Frys-ke ko. Wêrom soene wy yn ús

Yn de simmer is in grutte

oersjocheksposysje fan

Gerhardus Adema, byld

houwer en skilder. Dêrby

wurket Tresoar gear mei it

Frysk Lânboumuseum en it

Histoarysk Sintrum Ljouwert.

Heit fan Ús Mem

Gerhardus Adema makke in byld nei de Fryske ko, al gau neamd as Ús Mem.

Adema wie byldhouwer en skilder.


feeprovinsje, op it Stasjonsplein yn de haadstêd soks net delsette? Ik ha sa’n ideaal eksimplaar op it each en ik ha fan menear Wasse-naar (fan it Stamboek) al tastim-ming krigen om dy ôfmjittingen te nimmen. Wannear’t der ris in opdracht komt om dy ko del te setten ….. Ja dat moast dochs eins mooglik wêze’.

Yn 1954 waard de dream fan Adema werklikheid. In groep feefokkers en feehannelers naam it inisjatyf om oan it jubilearjen-de Friesch Rundvee Stamboek (F.R.S.) dat 75 jier bestie in stân-byld oan te bieden. It F.R.S. wie doe noch fêstige oan it Suderplein en dêr hat it byld oant 1989 stien. Fanwegen it tanimmende autofer-kear moast it ferhúzje.

By it meitsjen fan Ús Mem wiene de opdrachtjouwers hiel belutsen en se priizgen benammen har ei-gen ko oan as model. De kij Ever-tje 45 en Afke 13 fan feehanneler Haije Nicolai stienen model. Adema moast foar dit karwei in gruttere wurkpleats hiere. Hy wur-ke mei klaai fan de stienbakkerij Schenkenschans by Ljouwert. De klaai waard plakt op in bonkerak fan balken en hinnegaas. It te flugge útdrûgjen fan de klaai wie in probleem dat opfongen waard troch de bern fan Adema, dy’t it byld yn wurding mei de blomme-spuit wiet hâlde moasten.

Nettsjinsteande dizze assistinsje wie it hâlden en kearen om it byld yntakt te hâlden. Der foelen wolris stikken ôf. Ta beslút is fan it byld yn klaai in brûnzen ôfjitsel makke. It byld is 125 prosint grutter as de kij werklik wiene. Adema fielde him bot ferbûn mei syn skepping. As Ús Mem bekladde waard - en dat barde geregeld - gie er der hin-ne mei doeken en terpentyn om it skjin te meitsjen.

Ús Mem fertsjintwurdiget de bloeiperioade fan it klassike swartbûnte Fryske fee. Dit type ko wie yn earste ynstânsje fokt foar de molkeproduksje, mar wie dêrnjonken ek in goede fleisleve-ransier. Tsjintwurdich kenne wy in oar type ko, de Frisian Holsteins. Dizze binne net allinne grutter fan uterlik, mar har molkeproduksje is flink heger. It byld krige al gau de namme Ús Mem. Dizze namme wie ôflaat fan in oar stânbyld, fan stedhâlder Willem Lodewijk by it stedhûs fan Ljouwert, dat al de namme Ús Heit hie.

Heit fan Ús Mem

Wat: oersjochtentoanstelling Gerhardus AdemaWêr: Tresoar, Frysk Lânboumuseum en Histoarysk Sintrum

LjouwertWannear: 3 juny - 31 septimber. Yn it Lânboumuseum yn Earnewâld

wurde benammen skilderijen fan hynders en kij toand. Yn it Pier Pandermuseum yn de Prinsetún fan Ljouwert wurde de byldhouwurken toand en by Tresoar is in algemien oersjoch fan it wurk fan Adema te besjen.

Tinkstien fan G.A. Wumkes, makke troch

Adema.

Adema skildere in soad hynders.


Van de reizen van de mythische held Aeneas opgetekend door Ver-gilius, tot de studiereizen van de antieke geschiedschrijvers zoals Herodotus. Reizende handelaars, koeriers, onderweg in dienst van het leger, of op pad als toerist: ook in de oudheid trok men er regel-matig op uit. Maar welke midde-len voor reizen waren er in de oud-heid beschikbaar? Hoe veilig was reizen eigenlijk? En voor wie was het weggelegd buiten de eigen directe omgeving op pad te gaan in de klassieke oudheid?

Themaboek en eboekUitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep en uitgeverij Ambo Anthos maakten voor de Week van de Klas-sieken 2016 het geschenkboekje Wandelen door het antieke Rome, geschreven door Luc Verhuyck.

Bij verschillende activiteiten krij-gen betalende bezoekers dit boekje cadeau (winkelprijs € 2,50). Ook stellen Uitgeverij Athenaeum en Ambo Anthos uitgevers een gratis e-book beschikbaar: Beschrijving van Griekenland: gids van toen voor de toerist van nu van Pausanias. Het is vertaald uit het Grieks door Peter Burgersdijk met een voorwoord van Fik Meijer. Het e-book is tij-dens de Week van de Klassieken als download beschikbaar op de web-site van de Week van de Klassieken (www.weekvandeklassieken.nl).

Klassieken in FryslânTresoar heeft naast de landelijke coördinatie en deelname aan lan-delijke activiteiten ook een eigen programma. Evenals vorig jaar komt ook dit jaar Paul Groos met een vertelvoorstelling. De scho-lierenvoorstelling is op 7 april en heet ‘Dido droomt’. Ook is er gedurende de week een mini- expositie op de studiezaal waarin materiaal uit de Bumabibliotheek met betrekking tot het thema wordt tentoongesteld.

KenJeKlassiekenquizOp 30 januari was in Tresoar de regionale voorronde voor de Grote Ken-Je-Klassiekenquiz. Een recordaantal van 16 teams streed om de L.A. Buma-bokaal én om een plek in de finale op 15 april in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. De volgende vier teams zijn door naar de finale: CS Beyers Naudé te Leeuwarden (winnaar van de regionale voorronde), Maartenscollege te Haren, Chris-telijk College Nassau Veluwe te Harderwijk en CS Vincent van Gogh te Assen. In de finale strijden 25 scholierenteams uit Nederland en Vlaanderen om de eer wie zich de grootste kenner van de Klassieken van 2016 mag noemen.

De Week van de Klassieken wordt georganiseerd door het Rijksmuseum van Oudheden en Tresoar, in samenwerking met het Allard Pierson Museum, Athenaeum Boekhandel en het Nederlands Klassiek Verbond.

WEEK VAN DE KLASSIEKENdoor Ids de Jong

‘Quo vadis? Reizen in de oudheid’ is het thema van de negende

editie van de Week van de Klassieken die van 7 tot en met 15 april

wordt georganiseerd. Tresoar is een van de deelnemende partners.

Quo vadis?

Het winnende team van CS Beyers

Naudé in Leeuwarden van de

regionale voorronde van de Grote

KenJeKlassiekenquiz op 30 januari

2016. (Foto Jikke Sikkema)


Lezing Op woensdag 13 april verzorgen Alexander Tuinhout en Douwe S. Drijver, medewerkers van de stichting Missing Airmen een inleiding over het werk dat ze doen voor de stichting. Tresoar, aanvang 19.30 uur, entree bedraag drie euro per persoon. Opgave per email ([email protected]) of telefo-nisch (058-7890740 of 7890792).

FietstochtOp zaterdag 21 mei wordt een fiets tocht in Leeuwarden en om-streken georganiseerd langs plaat-sen waar sporen van de luchtoor-log zijn te vinden. De tocht voert

onder andere langs de Noorder Begraafplaats, de ingang van de vliegbasis, Jelsum en Cornjum. De fietstocht start om 13.00 uur bij de Oldehove en duurt zo'n twee tot twee-en-een-half uur. Opgave per email ([email protected]) of telefo-nisch (058-7890740 of 7890792).

TENTOONSTELLINGdoor Douwe Drijver

Tresoar organiseert vanaf 9 april in samenwerking met de Stiching

Missing Airmen Memorial Foundation de tentoonstelling ’Lest we

forget... De luchtoorlog boven Friesland 19391945’. Daarin komen

vele facetten van de luchtoorlog boven Fryslân tijdens de periode

19391945 aan bod. Er is onder andere aandacht voor de rol van

de Fliegerhorst Leeuwarden, de luchtverdediging, plaatsen waar

bommen vielen en waar burgerslachtoffers waren te betreuren.

Er worden ook andere activiteiten georganiseerd zoals een lezing

en een fietstocht.

Lest we forget...De luchtoorlog boven Friesland 1939-1945

Wat: tentoonstelling Lest we forget...Waar: TresoarWanneer: vanaf 9 april tot en met 7 juni

De Stiching Missing Airmen Memorial Foundation is al sinds de jaren zeventig actief om vermiste vliegers hun naam terug te geven en vast te leggen waar vliegtuigen neerkwamen. Op www.luchtoorlogfriesland.nl staat meer informatie.

Owen Donald Lewis was de tweede piloot van de Lancaster DS831 van

de Royal Canadian Air Force. Hij was één van de twee overlevenden

van de achtkoppige bemanning toen het toestel op 16 december 1943

bij Nij Barrahûs bij Wytgaard werd neergeschoten door de Duitsers.

De mitrailleurs van een Messcherschmitt

Bf. 109 worden opnieuw gesteld.

De machine behoorde tot III / Jagd

Geschwader 1. Deze eenheid was tijdens

de zomer van 1943 op de ‘Fliegerhorst’

(vliegbasis) Leeuwarden gestationeerd.


SCHOTANUS-ATLASdoor Annemarie Zijlstra en Inge Heslinga

Het digitaliseren van oude kaarten is één ding, maar hoe kun je dat materiaal vervolgens zó aanbie-den, dat zowel liefhebbers als profes sionals er op een plezierige manier mee aan de slag kunnen? De website www.fryslanuitgebeeld.frl is daarom een laagdrempelige

website geworden, waarop ieder-een naar wens kan sneupen óf de verdieping kan zoeken. Centraal staan kaarten uit de zeventiende en achttiende eeuw, waaronder de eerste kaart waarvoor de provincie werd opgemeten, ‘Frisia Occi-dentalis’ (1622), de kaarten uit de

uitgave van Christiaan Schotanus (1664) en diens zoon Bernard (1698, 1718) en de ‘Nieuwe Caert van Friesland’ (1739), ook wel ‘de grootste, schoonste en nauwkeu-rigste Algemeene Kaart van Fries-land, welke ooit is uitgegeven’ genoemd.

In de website-viewer van Fryslân Uitgebeeld kunnen al deze diverse kaarten eenvoudig over elkaar heen worden geplaatst. De kaar-ten zijn door middel van georefe-rentie voorzien van coördinaten, waardoor zij zeer nauwkeurig op elkaar, maar ook op een moderne kaart kunnen worden gepositio-neerd. De kaartlagen zijn boven-dien te combineren met extra gegevens van de provincie Fryslân en de Rijksdienst voor het Cultu-reel Erfgoed. Alle gegeorefereer-de kaarten worden als download beschikbaar gesteld voor eigen onderzoek en open data.

Voorname Friese huizenFryslân Uitgebeeld heeft speci-ale aandacht voor de vele voor-name Friese huizen, oftewel de (eigenerfde) staten en hofsteden uit de periode 1600-1750. De aanleiding daarvoor is het in het kader van het Deltaplan Digitali-

De website Fryslân Uitgebeeld wordt na een lang voorbereidings

traject in april gelanceerd. Met slechts enkele muisklikken is het

mogelijk om de prachtige zeventiende en achttiendeeeuwse

kaarten uit de atlassen van Schotanus op een actuele kaart van

Fryslân weer te geven. Interessant om te zien hoe een stad of dorp

door de eeuwen heen veranderd is, maar bovenal is de website een

geweldige bron van informatie voor cultuurhistorisch onderzoek.

Fryslân Uitgebeeld

‘Dus wort dan Friesland uitgebeeld, om ’t vlak van haare grond te weeten:

Dus beurt de kunst haar hooft om hoog, der Friezen boodem aff te meeten.’

Lofdicht en gegraveerd titelblad uit de

SchotanusHalmaatlas van 1718.


sering (nu RedBot) uitgevoerde onderzoek van architectuur- en landschapshistorica Annemarie Zijlstra. Doordat een verbinding is gemaakt tussen Fryslân Uitge-beeld en het Fries Kaartenkabinet (www.frieskaartenkabinet.nl), worden de tekeningen uit het Kaartenkabinet nu op precies de juiste geografische locatie weer-gegeven als een Point Of Interest (POI). Dit wordt in de toekomst verder uitgebreid.

Na de lancering van Fryslân Uit-gebeeld komt het project niet stil te liggen, integendeel. Achter de

schermen onderzoekt Tresoar het toepassen van beeldherkenning, oftewel de mogelijkheid om in een gedigitaliseerde oude kaart automatisch te zoeken op sym-bolen, toponiemen en kleuren. Daarvoor moet de zoekmachine kunnen begrijpen dat handschrif-ten per kaart anders zijn of dat de

legenda soms 90 graden gedraaid op de kaart staat. Met behulp van kunstmatige intelligentie (zelfle-rende technieken) en de expertise van verschillende Nederlandse of buitenlandse onderzoekers hoopt Tresoar hierin geleidelijk aan stappen te kunnen maken.

Fryslân Uitgebeeld is een project van RedBot, Tresoar en het Kennis-centrum Landschap van de Rijksuniversiteit Groningen. De website www.fryslanuitgebeeld.frl is mede-ontwikkeld door de GeoDienst (Research and Innovation Support, RuG). Bovengenoemd citaat, de eerste regels van het lofdicht Op de uitbeeldinge van Friesland van Johannes Hilarides, komt uit de Schotanus-Halma-uitgave van 1718.

Grietenijkaart van Menaldumadeel uit de SchotanusHalmaatlas van 1718, met daarop volgens sommigen in de rechterhoek

Bernard Schotanus zelf.


FILOSOFIEdoor Siem van der Woude

TENTOONSTELLINGdoor Siem van der Woude

Wat zijn grenzen eigenlijk, hebben we ze nodig, en hoe gebruiken we ze? Hoe en wanneer verdedigen we ze? Wanneer gaan we over grenzen? In deze tijd, waarin we te maken hebben met verschijnselen als immigratie en aanslagen door fanatici, maar ook met westerse bemoeienissen in oosterse beschavin-gen, zoeken we naar een antwoord op deze vragen. Tijdens de Nacht van de Filosofie Fryslân onderzoe-ken we tenslotte ook de grenzen van waar niet over gesproken mag worden.

Gerenommeerde sprekers, kunstenaars en musici zullen het thema in algemene zin benaderen, maar ook onderwerpen als ‘Onze cultuur als grens’ en

‘Taboes’ komen aan bod. Te gast zijn o.a.: Bas Heijne, Marli Huijer, Tinneke Beeckman, Boris van der Ham, Pieter Zee, Paul Scheffer, Michel Dijkstra en Tamar de Waal. ’s Middags is er naast het volwassenenpro-gramma een speciaal activiteiten-programma voor kinderen.

Wat: Nacht van de Filosofie FryslânWaar: Tresoar en Historisch Centrum LeeuwardenWanneer: zaterdag 9 april, van 15.30 uur - 00.30 uur

www.nachtvandefilosofiefryslan.nlC Nacht van de Filosofie FryslanL twitter.com/NvdFF_

Piet Tauber ontwierp als begin-nend architect de Provinciale Bibliotheek, die in 1968 werd ge-opend. Enige jaren later kreeg hij ook de opdracht het Rijksarchief te ontwerpen. Beide gebouwen hebben hun eigen sfeer en karak-ter. Toen Tresoar in 2002 tot stand kwam, werd de fusie praktisch én symbolisch zichtbaar met de luchtbrug die beide gebouwen verbond. Piet Tauber en zijn zoon Frans hebben een belangrijke rol gespeeld bij de inrichting van Tresoar.

Van het werk van Piet Tauber (1927) is een overzichtstentoon-stelling gemaakt en die wordt

opgesteld in de grote studiezaal van Tresoar. Ter gelegenheid van de opening is er op 15 april om 16.00 uur een feestelijke bij-eenkomst waar ook Piet Tauber aanwezig zal zijn. Hielkje Zijlstra geeft een beschouwing over het werk van Tauber. Zij is docent aan de TU Delft en heeft voor haar proefschrift (2008) uitgebreid onderzoek gedaan naar het ge-bouw van de PB.

Wat: tentoonstelling Piet TauberWaar: TresoarWanneer: vanaf 15 april tot eind mei, voor de opening op 15 april aanmelden op [email protected]

Op zaterdag 9 april vindt de negende editie van de Nacht van de Filosofie Fryslân plaats.

Het thema dit jaar is Over Grenzen.

Over Grenzen

Piet Tauber

Het Rijksarchief (boven) en de Provinciale

Bibliotheek (onder) zijn beide ontworpen

door Piet Tauber.

Het heeft zo moeten zijn: de beide

gebouwen van Tresoar zijn door

dezelfde architect ontworpen.


De verhalen en herinneringen hierover van acht ouderen die de Tweede Wereldoorlog als jongere of als kind hebben meegemaakt vormen de levendige inspiratie-bron voor de voorstelling ‘Verdwe-nen Families’. Zestien jongeren van Meeuw | jonge theater makers hebben interviews met hen ge-houden. De verhalen uit de oorlog worden door deze jonge acteurs weer tot leven gewekt onder leiding van regisseur Janneke de Haan. De sfeer, de emoties, de beelden uit de verhalen staan centraal, waarbij het thema ‘ver-dwijnen’ de rode draad vormt. Janneke de Haan schreef op basis van die interviews een script voor een voorstelling. Het resultaat is te zien in de archieven in de kelder van Tresoar. Tussen de kasten, in

de lange gangen waar de geschie-denis van Fryslân wordt bewaard. De geschiedenis, waar de Tweede Wereldoorlog deel van uitmaakt. Het project is een initiatief van Theater na De Dam in Amster-dam, uitgevoerd door Meeuw | jonge theatermakers. Tijdens de zevende editie van Theater na De Dam spelen landelijk ruim

zestig voorstellingen die ieder op hun eigen manier betrekking heb-ben op de Tweede Wereldoorlog.

www.meeuw-jts.nlC Meeuw | JeugdtheaterschoolL twitter.com/Meeuw_JTS

THEATERdoor Hilde Mulder

Verdwenen families Hoe was dat, als zomaar een

gezin verdween tijdens de

Tweede Wereldoorlog? Buurt

genoten of een familie in een

dorp? Kinderen van je school,

vriendjes, vriendinnetjes?

Van de een op de andere

dag een leeg huis in je straat,

een lege stoel in de klas, een

vriendinnetje dat je niet meer

op hoefde te halen voordat je

naar school fietste.

Leerlinge Isabelle Vastrick van de Jeugdtheaterschool en verteller meneer Sijses (96).

Elise Smit en Trienke Postma.

Wat: voorstelling Verdwenen FamiliesWaar: TresoarWanneer: dinsdag 3 mei, woens-dag 4 mei en vrijdag 6 mei, elke avond om 19.00 en 21.00 uur. Kaarten zijn via de website www.meeuw-jts.nl te koop en kosten € 11,50. Kaarten kopen (contant betalen) bij de voor-stelling kan ook, maar vol = vol!


Frysk Film ArgyfUt en troch komme der wiere peareltsjes binnen by it Frysk Film Argyf dy’t fuortendaliks meigeane yn it digitalisearringsprojekt. Bygelyks de kolleksje films oer It Hearrenfean en omkriten makke yn de perioade 1930-1950 troch George Pothaar. Of de kolleksje fan Oeds Andries Brouwer, direkteur fan de Noord-Oost-Friesche Autobusonderneming, fêstige yn Dokkum, dêr’t ek it bekende filmfragmint fan de bekisting fan de tweintich fusillearre manlju op de iisbaan yn Dokkum by heart. Noch sa’n peareltsje is de kolleksje útjouwerij/drukkerij Van der Velde Ljouwert, mei opnamen fan de ferneamde útstalling Frisiana yn 1963, dêr’t Rinze van der Velde meiorganisator fan wie. www.friesfilmarchief.nl

Weromrop Omrop Fryslân is eins wol in bytsje in frjemde ein yn de byt by it RedBot-projekt. It mediabedriuw is nammentlik net allinne kolleksjebewarder – lykas de musea en erfgoedinstellingen – mar tagelyk ek kolleksjemakker fan ûnder mear reportaazjes, searjes, films, ynterviews en dokumintêres. Ein ferline jier is de side www.weromrop.frl lansearre, mei dêrop in kar út it grutte fideoargyf fan de Omrop. www.weromrop.frl

Museum Dr8888 In part fan de kolleksje fan Museum Dr8888 is no al online te besjen. Tsientallen Fryske musea wurkje de kommende jierren gear yn it projekt Kolleksjes Tichteby om harren kolleksjes online tagonklik te meitsjen foar it publyk. Museum Dr8888 hat no sa’n 450 kolleksjestikken út de topografyske atlas fan Smellingerlân online set. De bysûndere etsen, akwarellen en tekeningen binne fan grutte histoaryske wearde foar

REDBOTtroch Mattie Boekema

Museumpeareltsjes komme online

De faasje sit der goed yn by it projekt RedBot. Yn de

scanstudio wurket in team fan meiwurkers hurd oan

it scannen fan hûnderten meters houlikse bylagen. It

Frysk Film Argyf hat de earste lading mei films klear

foar it digitalisearjen en in soad Fryske musea binne

dwaande om harren kolleksjes te fotografearjen.

De brânwacht filmer George Pothaar út de kolleksje oer

It Hearrenfean.


Smellingerlân en fia DimCoN (Digitale Museale Kolleksje Nederlân) te besjen. www.museumdrachten.nl

Museum ’t Behouden Huys Museum ’t Behouden Huys op Skylge makket ek de sprong nei digitalisearring. Foar it eilanner museum is dit wier in opstekker, want it museum makket sa de kolleksje foar in grutter publyk tagonklik. Op dimcon.nl binne de topstikken út de kolleksje meikoarten te besjen, bygelyks it fraaie skilderij fan Anthon van Rappard, in Nederlânske keunstskilder dy’t skildere yn de styl fan de Haachske skoalle. www.behouden-huys.nl

Museum Joure Wa’t oan De Jouwer tinkt, tinkt al gau oan Douwe Egberts. Fanselssprekkend dat in grut part fan de kolleksje fan Museum Joure út stikken bestiet dy’t alles mei kofje, tee en tabak te krijen hawwe. Dan is it hiel ferrassend om te sjen dat der noch folle mear te sjen is. Ambachtlik fakmanskip, dêr giet it oer yn it museum. De warbere histoarje fan de regio sit djip ferankere yn it DNA fan dit museum. Oeral is te sjen hoe’t de ynnovaasjes fan earder bepalend binne foar de bedriuwichheid yn de omkriten no. En it moaie is: de unike objekten fan dit regionale museum geane tenei de hiele wrâld oer om’t sy no ek op De Jouwer har kolleksje digitalisearje. www.museumjoure.nl

Akwarel fan Jan Planting út de kolleksje fan Museum Dr8888.

Meiwurkers Ineke en Irina op de souder fan museum

’t Behouden Huys. Cadogan, bysûndere teepot út de kolleksje fan Museum Joure.


Dêrfoar stjoere se it ûndersyks-team genealogyske gegevens ta, meastentiids yn de foarm fan in ynfolle kertiersteat. Guon diene it op orizjinele wize. Sa stjoerde Rintje Saekle de Vries in gedicht yn, dêr’t it tredde kwatryn as folget is:

Gerlof Aenes trouwde, maar van zijn vrouw weten we niets!

Genoemd naar haar is wellicht kleindochter Siets

De oudste zoon heette niet Anne maar...... Pier

Met Heere, Douwe, Dirck en Romke kwamen er nog vier

De tastream fan reaksjes wie in skoft lang sa grut, dat it sels mei de ynset fan fjirtjin meiwurkers en frijwilligers net slagge om binnen in moanne

dúdlikheid te jaan oer in mooglike besibbens. De syk-tocht dêrnei kostet de measte tiid. De nammen fan in soad famyljeleden fan Grutte Pier binne ûnderwilens ynfierd yn it genealogysk kompjûterpro-gramma Humogen, dat fia www.gruttepierdefamylje.nl te berikken is. Ut de njoggen-tjinde en de tweintichste iuw ûntbrekke lykwols nochal wat gegevens, en dêrtroch wurdt in mooglike besibbens pas nei fierder ûndersyk dúdlik. As de besibbens fêststeld is, wurde in Pierbewiis en as soks nedich is in sibskipstabel oanmakke en ferstjoerd. Nei’t de earste Pierbewizen de doar út wiene, krigen we al gau fersiken fan bern, bernsbern, bruorren en susters en oare famyljeleden dy’t ek in Pierbewiis woene. It tal fan 600 ferstjoerde Pierbewizen (oant ein febre-waris) jout al oan hoe graach oft minsken it dokumint ha wolle. By it ûndersyk stiet soarch fâldigens foarop. Dat komt lykwols net tefoaren

GRUTTE PIERtroch Otto Kuipers

Grutte Pier ferbynt de wrâld

It Grutte Pierûndersyksteam hat de ôfrûne moannen geregeld alle

seilen by sette moatten, krekt as har yllústere nammejouwer dat

500 jier lyn yn de striid mei de Hollanners dwaan moast. Gean mar

nei, sûnt de start fan it projekt yn oktober ferline jier, kamen sa’n

1.400 reaksjes binnen (stân fan saken fan ein febrewaris). De measte

ynstjoerders wolle graach witte oft se famylje binne fan Grutte Pier

en oft se dêrmei rjocht ha op in Pierbewiis.

Grutte Pier.


dat wy in pear kear de planke misslein hawwe. Dat hat ûnder oare te krijen mei it op ’e nij besjen fan in pear sibskipslinen. Foaral dy út de sechtjinde iuw bliuwe lestich. Guon dêrfan steane yn besprek en sille dat miskien ek wol altyd bliuwe. Ien fan de yn stjoerders die de suggestje dat DNA-ûndersyk hjir mooglik nochris helder-heid yn jaan kin.

De reaksjes litte tagelyk sjen hoe enoarm populêr oft de frijheidsstrider, of barbaar (it is mar út watfoar eachpunt wei oft jo sjogge) út Kimswert noch altyd is. Yn de measte reaksjes is it imago fan Pier dochs oerwaagjend posityf. ‘Mijn vader vertelde vroeger altijd bijzonder beeldend over deze Friese held’, sei in ynwenster fan Schouwerzijl. In oare Fries om utens rea-gearre mei: ‘Ben benieuwd of ik in de verte ook nog verwant ben aan Grutte Pier. Bij mijn ouders thuis hing altijd een borduurwerk van deze held, dus ik ben een beetje met hem opgegroeid.’ Yn oare gefallen sykje minsken befêstiging fan ferhalen dy’t yn de famylje gean. ‘Wij zijn allemaal buiten-gewoon lang. Het verhaal gaat dat wij afstammen van Grutte Pier. Klopt dat?’ Soms liedt it binnen in famylje hast ta in lookalike-kompetysje. Sa krigen we de folgjende reaksje: ‘Ik wil graag het bewijs ontvangen dat ik familie ben! Mijn broer heeft zo een bewijs gekregen. Dus als hij familie is ben ik het ook! Ik lijk ook meer op Grutte Pier en mijn Fries is beter!’

Nei alle gedachten is dy po-pulariteit fan de healmytyske Grutte Pier tagelyk de ferklear-ring fan it enoarme sukses fan de aksje. Dat sukses rikt oant fier bûten ús lânsgrinzen. De measte ynstjoerders wenje yn Nederlân, mar der binne - troch it ynternet - ek reaksjes ynkommen út België, Dútslân, Grut-Brittannië, Italië, Noar-wegen, Tsjechië en Switserlân en fan bûten Europa út Au-stralië, Kanada, Feriene Steaten fan Amearika en de Afrikaan-ske lannen Benin, Kamerûn en Súd-Afrika.

Op de Facebookside Grutte Pier|De Famylje binne al in soad foto’s pleatst fan min sken dy’t in Pierbewiis tastjoerd krigen ha. Ek de jongste telch fan De Famylje, de ein jannewaris berne Willem Gradus Gerrit ten Vergert, is dêrfoar mei mem Steffanie Veldhuis en har Pier-bewizen op de gefoelige plaat fêstlein. Fan BN-ers André Kuipers en Wout Zijlstra stiet it Pierbewiis ek op de Facebook-side. Oare bekende Nederlan-ners lykas Arjen Lubach, Doekle Terpstra, Piet Paulusma en Doutzen Kroes ha ûnderwilens in Pierbewiis tastjoerd krigen.

André Kuipers mei syn Pierbewiis. (Foto Haye Bijlstra)


It projekt ferget in enoar-me ynspanning fan de Tre-soar-meiwurkers, mar dy wurdt ferlichte troch it grutte tal positive reaksjes. Berjochten as: ‘Mag ik een staande ovatie voor @Tresoar voor hoe ze met Grutte Pier genealogie weer hip

maken? Echt een gave actie’ jouwe enerzjy om der mei troch te gean. Dat is ek nedich, want oanfragen foar ûndersyk nei in relaasje mei Grutte Pier kinne noch oant 1 juny 2016 yntsjinne wurde. De webside www.gruttepierdefamylje.nl

bliuwt oars wol yn ’e loft en dêr kin elkenien útsykje oft ien besibbe is oan Grutte Pier.

www.gruttepierdefamylje.nlC GruttePierDeFamylje

De Grutte Pier FamyljedeiOp zondag 19 juni van 11.00 tot 17.00 uur komen alle nazaten van Grutte Pier bijeen in Kimswert voor de Grutte Pier Famyljedei. Het wordt een bijzondere en feestelijke dag met een officiële ontvangst door Grutte Pier, de Grutte Pier Famyljefoto, en een programma voor jong en oud én ter le-ring en vermaak! In de oude dorpskern kun je een reis door het verleden maken. Ontdek waar je voorouders gewoond hebben, leer over de strijd van Grutte Pier en maak kennis met Friese sporten en gewoonten zoals kaatsen, klunen of groene kaasmaken. En let op: in het mobiele onderzoeks-centrum kunnen deze dag de laatste kwartierstaten worden ingeleverd, want misschien bisto der ek ien fan…? De Grutte Pier Famyljedei is voor familie, aanhang en andere belangstellenden. Toegang voor familie is gratis, aanhang en andere belangstellenden betalen € 3,50. Kaart-verkoop voor de grootschalige openluchtvoorstelling Grutte Pier fan Kimswert (23 aug t/m 24 sept) start op 19 juni.

Steffanie Veldhuis en har jonkje Willem Gradus Gerrit ten

Vergert binne beide besibbe oan Grutte Pier.

Sterke man Wout Zijlstra hat it net fan in frjemd, ek hy is

famylje fan Grutte Pier.

Grutte Pier fan Kimswert.


Peter Karstkarel (Sneek, 1945) is vooral bekend als architectuur-kenner en daarnaast is hij als schrijver, journalist en (kunst)his-toricus al tientallen jaren betrok-ken bij alles wat in Fryslân en onze woonomgeving gebeurt. Sinds 1974 fotografeert hij ook tijdens zijn werkbezoeken in de provin-cie. Het betreft vooral gebouwen, stads- en dorpsgezichten. Tussen 1974 en 2005 heeft Karstkarel ongeveer 30.000 dia’s gemaakt. Na 2005 is hij overgegaan op digitale fotografie. In 2011 heeft Karstkarel deze beeldcollectie aan Tresoar - en daarmee aan het Friese publiek - geschonken. Het

gaat om 60.000 foto’s die Tresoar online laat zien.

Om het materiaal beschikbaar te maken moesten de dia’s worden gedigitaliseerd. Karstkarel maakte zelf scans van zijn diacollectie. Daarnaast is een ontsluitingstra-ject opgestart. Er was geen aparte database waarin de foto’s werden beschreven. Vanuit Tresoar heeft vrijwilliger Siep Tuinhout op basis van onder andere de bestandsna-men van de foto’s een database gecreëerd. Hierdoor is aan elke foto een fotobeschrijving toege-voegd.

Peter Karstkarel wil graag dat het publiek en historische verenigin-gen zijn foto’s kunnen gebruiken. Daarom is afgesproken dat de volledige beeldcollectie beschik-baar wordt als open data, onder naamsvermelding van Peter Karstkarel als auteur en onder vermelding van de licentie. Commercieel gebruik van het beeldmateriaal is niet toegestaan. Deze licentie wordt in de fotobe-schrijving weergegeven als CC-BY-SA-NC 4.0 (Creative Commons - www.creativecommons.nl).

COLLECTIE ONLINEdoor Martha Kist en Hans Laagland

Foto-archief van Peter Karstkarel toegankelijk

Duizenden foto’s van huizen, boerderijen, schoolgebouwen,

begraafplaatsen, kerken en stads en dorpsgezichten heeft

architectuurkenner Peter Karstkarel gemaakt. Vanaf 1974

heeft hij zo een grote collectie beeldmateriaal uit heel Fryslân

opgebouwd. Zijn foto’s zijn vanaf 1 mei te vinden via de zoekbalk

op de website van Tresoar.

Slachtemarathon, 12 juni 2004 (boven)

en (onder) de hang in Laaksum, 2012.

(Foto's Peter Karstkarel)


Der binne njoggen eksim-plaren fan dit boek bekend, en trije dêrfan befine har yn de kolleksje fan Tresoar. Elts eksimplaar is bysûnder om’t de ûnderskate besitters allegearre harren eigen oantekenings en oare brûkersspoaren yn de boe-ken efterlitten ha. Undersyks-groep Pastei hat him koartlyn spesifyk oer 1074R bûgd. It be-fettet in misprintinge en bringt ús hiel ticht op de hûd fan de drukker en de earste fersprie-ding fan it boek.

Under de namme Pastei is in groep fan fjouwer minsken (boekrestaurator Herre de

Vries, boekbiner Wytze Fopma, argivaris/âldgermanist Riemer Janssen en âldfrisist Anne Tjerk Popkema) dwaande mei ûndersyk nei it earste boek dat yn it Frysk drukt is: it Freeska Landriucht, ek wol (Alde) Druk neamd. Pastei wol troch boek-archeologysk ûndersyk safolle mooglik oan de weet komme oer de anonime Freeska Land-riucht Drukkerij, en dêrmei oer

de ‘widzetiid’ fan de boek-drukkeunst (sa. 1456-1501). Dat betsjut dat elts eksimplaar fysyk bestudearre wurdt. Dêr-nei wurde alle bewizen dy’t dat opsmyt, garre en mei-inoar en mei oare kennis en boarnen yn ferbân brocht.

It Freeska Landriucht bestiet út alve katernen fan sech stjin siden. Dat gehiel wurdt yn

ALDFRYSKtroch Herre de Vries

Misprintinge leit skiednis bleat

Under sinjatuer 1074R befynt him yn Tresoar in eksimplaar fan it

iennichste yn it Aldfrysk drukte boek. It hat syn namme krigen troch de

ynhâld – Aldfryske rjochtsteksten – en stiet dan ek bekend as it Freeska

Landriucht. It waard printe yn de perioade 14841486.

Skematyske werjefte fan de folchoarder

fan de beide foarblêden. Yn read it ‘ôfkarde’

fel en yn swart it goede. De nûmers ha be

trekking op de notiidske folchoarder.

De boppeste fariant is dus de wize

wêrop’t de foarblêden yn de notiidske,

achttjindeiuwske bân sitte. De ûnderste

lit sjen hoe’t se dêrfoar sitten ha.

Lofts in UVfoto fan de efterside fan it notiidske blêd 2. It lit, neist de donkere

trochslach fan de inisjaal op de foarside, wat ljochter ek de spegelbyldige

ôfdruk sjen fan de inisjaal H op blêd 5, dat op de deiljochtfoto rjochts te sjen

is. Dat befêstiget dat it notiidske blêd 2 in lang skoft tsjin blêd 5 oan sitten ha

moat – nei alle gedachten dus oant it yn de achttjinde iuw yn de notiidske bân

bedarre is. (Foto Anke van der Schaaf)


seis fan de oerlevere eksimplaren foarôfgien troch in heal plano-fel dat ien kear dûbelteard is en dêrmei fjouwer bledsiden hat. Dêr is in soarte fan prolooch mei in ynhâldsopjefte op ôfprinte. 1074R hat lykwols net ien, mar twa fan dy foarblêden. Of better sein: oardel, want ien fel is mar op twa fan de fjouwer siden beprinte. De printe tekst is op dat blêd net kreas yn ’e midden bedarre, mar te fier nei de bûtenrâne fan it printfel – nei alle gedachten om’t it fel yn de druk-parse néi it ynlizzen dochs noch ferskood is. Dêrom sil de printer derfan ôfsjoen ha om de oare side noch te beprintsjen. Hy hat it ôf-kard... mar net fuortsmiten!

Papier wie djoer guod, en it waard safolle mooglik op ’e nij brûkt. Oant yn ’e njoggentjinde iuw waard drukkersôffal noch in soad yn boekbannen ferwurke. Sa is mooglik ek dit ‘ôfkarde’ foarblêd mei de rest fan de katernen fan 1074R meikaam. Faaks hat it yn earste ynstânsje tsjinst dien as ynpakmateriaal, dat om de ‘goede’ katernen hinne slein is om dy ûnderweis nei de earste eigener te beskermjen tsjin stof en smoar-gens. Nei alle gedachten wie dy

earste eigener, of de biner dy’t de bynopdracht krige, ek dejinge dy’t besletten hat om de misprint net fuort te smiten mar mei te binen. De notiidske bân is fan de achttjinde iuw en dêryn folget it goede foarblêd op it ‘ôfkarde’. Dat wy ha twa dûbeltearde fellen dy’t opin oar folgje, en dêrnei komme de alve katernen fan de rest fan it boek, allegearre besteand út fjou-wer dûbelblêden. Ut spoaren yn it boek – lykas in donker plak heal-weis de frontsnede en in skansear-ring oan de kopsnede – kinne wy ôfliede dat de beide foarblêden, eardat de notiidske bân makke waard, yninoar stutsen en as in katern meinaaid west ha.

It feit dat de beide foarblêden yninoar stutsen sieten, ferriedt de wierskynlike reden wêrom’t wy dat ôfkarde blêd noch ha. As boe-ken bûn wurde, wurde de kater-nen mei jern troch de tear hinne naaid. Naaien troch in inkelteard

blêd betsjut dat it papier maklik ynskuort. Benammen yn de fyftjin-de iuw, doe’t papier noch konkur-rearre mei it sterkere perkamint, wie dat in grutte soarch. De earste eigener – mar wierskynliker de biner – sil him realisearre ha dat dat ekstra fel op himsels oerstal-lich wie. Lykwols wie it o sa han-dich om dat tinne foarblêd mei te bestevigjen. Dêrfoar waard it blêd sels noch yn deselde styl as de rest fan it boek ‘rubrisearre’: de inisja-len waarden skildere yn de romten dy’t ta dat doel iepenlitten wienen, en mei reade ferve waarden letters en sinnen yn de tekst markearre. En, troch de beprinte side nei bin-nen ta te tearen, koe op de blanko earste bledside eventueel letter ek noch handige ynformaasje oer it boek skreaun wurde. Dizze misprintinge is dêrmei fan grutte dokumintêre wearde wurden foar de iere skiednis fan dit eksimplaar fan it Freeska Landriucht.

De earste fjouwer blêden yn de folchoarder sa’t se oant yn de achttjinde iuw bûn west ha. De skea oan de kopsnede en it donkere

plak oan de frontsnede wurde fan lofts nei rjochts hieltiten minder. Yn de notiidske bân folget lykwols it lêste blêd, mei it reade sifer

2, op it earste blêd yn de ôfbylding. (Foto Anke van der Schaaf)

Pastei hat de ûnderskate sechstjinde-iuwske eigeners fan it bestudearre eksimplaar meastepart identifisearre (sjoch de bydrage fan jannewaris 2016 op Y-Skrift (www.skanomodu.nl, sykje op: ‘pastei en it ûndersyk nei it freeska landriucht’). Link nei in digitaal eksimplaar yn Tresoar: www.schatkamer.tresoar.nl/landriucht/index.html.


Zo’n digitale archiefbewaarplaats, is dat niet een kwestie van gewoon wat extra geheugenopslag op de Tresoar-servers? Nee, zeker niet! Het e-depot is meer dan ‘alleen’ technisch bewaren van informatie. Er zijn goede afspraken nodig met de archiefvormer, er moeten inhoudelijke en technische controles plaatsvinden, de vei-ligheid, kwaliteit en authenti-citeit dienen gegarandeerd te worden… Kortom, het e-depot vraagt een geheel van beleid, processen en procedures.

Waarom is een e-depot eigenlijk nodig?Steeds meer (overheids)infor-matie komt nu digitaal. Het duurzaam bewaren van al die digitale enen en nullen gaat na-tuurlijk niet in een archiefdoos. Om zeker te weten dat alle informatie toegankelijk en vindbaar blijft in de toekomst, moet nu een elektronisch depot worden ingericht.

Tresoar sluit aan bij een bestaande infrastructuur. Hoe zit dat precies?Het zou voor Tresoar en andere Regionaal Historische Centra (RHC’s) een te grote inspanning zijn om ieder voor zich dit wiel uit te vinden. Daarom werkt het Nationaal Archief (NA) aan het opzetten van een infrastructuur. De RHC’s gebruiken deze voor-zieningen van het NA voor het bewaren van digitale informatie van hun afnemers. Dit samen is het e-depot.

Tresoar onderhoudt het e-depot dus niet helemaal alleen?Nee, sterker nog. Samen met de Groninger Archieven en het Drents Archief onderzoekt Tresoar of de drie noordelijke RHC’s de keten van organi-satieprocessen en techniek in een noordelijke samenwerking kan aanpakken. Deze aanpak is uniek in Nederland en dient als voorbeeld voor andere samen-werkingen in het kader van het e-depot in Nederland.

Wat voor materiaal wordt straks bewaard in het e-depot?Dit e-depot is bedoeld voor (gedigitaliseerde) rijkscollec-tie. Daarnaast werken steeds meer decentrale overheden digitaal. Al die informatie dient goed bewaard en toegankelijk gemaakt te worden. Ook stads- en streekarchieven kunnen ervoor kiezen hun digitale archieven onder te brengen in het e-depot.

Dus medio 2016 heeft Tresoar een e-depot. En dan?Werken met het e-depot is een nieuwe tak van sport. Richtin-gen die nu worden gekozen, hoeven niet de definitieve eind-oplossing te betekenen. Het is goed mogelijk dat overheden zélf hun digitale informatie gaan bewaren. Hoe men in de toekomst omgaat met digitale (overheids)informatie en wat de rol van het e-depot hierin is, vraagt om een maatschappe-lijk debat. Op landelijk niveau werken denktanks aan diverse scenario’s. De rol en functie van het e-depot zijn dus con-stant in ontwikkeling.

E-depot: de ins & outs

Tresoar is een bewaarplaats voor archieven. Papieren archieven.

Maar steeds meer archieven zijn geheel of gedeeltelijk digitaal.

Om ook die informatie toekomstgericht te kunnen bewaren, wordt

gewerkt aan een elektronisch depot waarin alle documenten langdu

rig en betrouwbaar, mét behoud van authenticiteit, kunnen worden

opgeslagen. De aansluiting van Tresoar bij deze infrastructuur staat

gepland voor de eerste helft van dit jaar.

E-DEPOTdoor Hans Laagland en Inge Heslinga


It projekt Other Words / Oare Wurden is in inisjatyf fan it keunstsintrum Donostia Kultura yn San Sebastián (Baskelân, Spanje), de stêd dy’t dit jier Europeeske Haadstêd fan Kultuer is. Fiif Fryske skriuwers krije yn de kommende trije jier de kâns om acht wiken yn it bûtenlân te wenjen en te wurkjen. Nei sa’n ferbliuw moat de skriuwer in literêr wurk mei in kop en in sturt makke hawwe en minstens twa kear meidien hawwe oan in kulturele manifestaasje yn it gastlân. It literêre wurk wurdt oerset yn it Ingelsk en fjouwer oare talen en online publisearre.

Yn maart is Tresoar úteinset mei de seleksje-proseduere foar de earste útwikseling: in Fryske auteur mei yn de simmer fan 2016 acht wiken ferbliuwe yn Bitola, in stêd yn it suden fan de republyk Masedoanië, net fier fan de Grykske grins. De earste bûtenlânske auteur dy’t yn Ljouwert ferbliuwe sil, is de Ierske skriuwster

Orna Ní Choileáin. Sy skriuwt proaza, poëzy en drama, publisearre in tal súksesfolle bondels mei koarte ferhalen en skriuwt fampierferhalen foar de jongerein. Se is ek singer-songwriter yn it Gaelic (Gaeilge), it oarspronklike Iersk, no noch de earste taal foar in minderheid fan de Ieren. Orna is fan begjin april oant begjin juny yn Ljouwert.

Yn it neijier strykt in Masedoanyske skriuwer yn Ljouwert del en wurdt in Fryske skriuwer útstjoerd nei San Sebastián. Elke dielnimmende regio hat har eigen sjuery foar de seleksje fan de skriuwers dy’t útstjoerd wurde. De leden fan de Fryske seleksjekommisje binne Ernst Bruinsma, Marijke de Boer en Tryntsje van der Steege.

Foar Fryslân wurdt it projekt Other Words / Oare Wurden útfierd troch Tresoar, yn gearwurking mei de provinsje Fryslân. It is ûnderdiel fan it Kulturele Haadstêd 2018-programma Lân fan Taal. Njonken Fryslân dogge ek Baskelân, Ierlân, Slovenië en Masedoanië mei oan Other Words/ Oare Wurden. Ynsidinteel slute oare Europeeske partners oan, lykas Wales, Malta en Oksitanië.

www.oarewurden.frlC oare wurden

OARE WURDENtroch Syds Wiersma en Inge Heslinga

Fryske skriuwers Europa yn?

In Fryske skriuwer sil yn

de simmer nei Bitola, in

stêd yn it suden fan de

republyk Masedoanië.

Tresoar docht mei oan it Europeeske útwikselings

projekt Other Words / Oare Wurden. Fiif lannen

en regio’s wurkje meiinoar gear om in literêr

netwurk op te bouwen foar skriuwers fan lytse

en minderheidstalen.


Met deze boerderij is het dendrochronologisch onder-zoek begonnen vertelt Paul Borghaerts (geboren in 1957 in Utrecht). Met zijn vrouw Chantal zocht hij vijftien jaar geleden naar een rustige plek, ‘een polletje bomen achteraf.’ Na een veelzijdige opleiding van operazanger in New York, clavecimbelbouwer in Frank-rijk, ondernemer met interna-tionale contacten, restaurateur van monumenten en compu-terprogrammeur wilde hij het roer omgooien. ‘Ik wilde iets anders, uit Amsterdam weg. Er is meer in het leven dan het najagen van geld.’ Hij stapte uit de ‘rat- race’, begon met

mediteren en verdiepte zich in het boeddhisme. Ze kwamen terecht op Skrok, een voorma-lig waterschap in het eerdere Hennaarderadeel. ‘De boerde-rij was een bouwval, de vogels vlogen door de schuur, de ramen hingen uit de kozijnen en de vloer was verrot. Maar we waren verliefd geworden op deze plek, de rust en ruimte sprak ons aan.’ De boerderij

was eigenlijk opgegeven, zelfs Friese opkopers wilden het niet hebben. ‘Het was een grote bende, alleen een import-Fries is gek genoeg om in zo’n project te stappen,’ lacht de eigenaar. ‘Van de historie wist ik toen niets, wel zag ik dat het houtwerk oud was.’ Het stel woonde twee jaar in een stacaravan voordat een deel van de boerderij bewoonbaar was. Na vijftien jaar is de statige boerderij helemaal verbouwd, netjes afgewerkt met oog voor historisch detail. Ze hebben alles eigenhandig opgebouwd, van het met riet onderschoten pannendak tot de vloerver-warming onder de vloer. In de schuur maakten ze een groeps-accommodatie met acht slaap-kamers die ze verhuren. Met de herbestemming is de boerderij een toekomst gegeven.

Archieftijger boort het liefst in de nokEen boerderij, type Friese schuur, met grote schuur erachter staat

middenin de natuur tussen Easterein en Hennaard. Aan de ene kant

is ‘fûgeltsjelân’ en aan de andere kant woont de buurman, 700 meter

verderop. Slechts via een smal betonpad is Groot Amswert (zoals

de boerderij in de Nedergerechten al in de zestiende eeuw wordt

genoemd) te bereiken. Terwijl de koffie loopt, geeft eigenaar Paul

Borghaerts een snelle rondleiding die voert langs groene estriken op

de vloer, originele houten balken en authentiek kleurgebruik. Uit alles

blijkt liefde en respect voor de historie van de boerderij.

ONDERZOEKER AAN HET WOORD: PAUL BORGHAERTSdoor Marijke de Boer


Sytse ten Hoeve maakte Paul Borghaerts erop attent dat zijn boerderij in het bezit van de familie Van Eysinga was geweest. ‘In een akte uit 1595 stond de boerderij vermeld. Die akte kon ik helemaal niet lezen natuurlijk, mijn interesse was wel gewekt. Na een paar lessen en vele uren ploeteren lukte het steeds beter om het oude handschrift te ontcijfe-ren.’ Voor meer archief moest hij de Nedergerechten bekijken op microfiches bij Tresoar. De onderzoeker zag zichzelf daar niet achter een computer zitten. ‘Ik kwam in contact met Tjerk Tigchelaar van de FAF en die was net bezig een project op te zetten om de Ne-dergerechten te digitaliseren. Als vrijwilliger heb ik o.a. alle boeken van het Nedergerecht van Hennaarderadeel gedigi-

taliseerd, zo’n 30.000 foto’s, inclusief de 75 boeken die in Wommels zijn. Daarna heb ik van de 25 boerderijen om ons heen alles uitgeschreven van 1511 tot 1811. Vervolgens heb ik een aantal zestiende-eeuwse boeken integraal uitgeschre-ven. Al met al zo’n vijfduizend

pagina’s bijvoorbeeld over ver-kopen van grond, relaties van eigenaren en bouwbeschrijvin-gen. Ik ben een archieftijger, trek alle mogelijke informatie los. Juist door die ruime kennis kan ik mijn onderzoek naar bintwerken onderbouwen met historische stukken.’

Archieftijger boort het liefst in de nok

Paul Borghaerts woont zo'n vijftien jaar in Easterein, op de boerderij

Groot Amswert die hij helemaal zelf opknapte. (Foto Haye Bijlstra)

Een onderdeel van de dendrotheek, houtmonsters verlijmd in houten gootjes.

(Foto Haye Bijlstra)


‘Om te kunnen bepalen hoe oud de boerderij is, ben ik op zoek ge-gaan naar het oudste deel van een boerderij. Meestal is een gebouw uitgebreid en is er aangebouwd. Het oudste deel, de schuur, is meestal als hart van de boerde-rij intact. De kap wordt gedra-gen door een vaak eeuwen oude constructie van binten. Met een speciale boor haal ik een monster van zo’n 25 centimeter uit zo’n bint. Ik boor het liefst hoog in de nok. Dat houtmonster zaag ik doormidden en verlijm het in een houten gootje. Onder de micro-scoop kan ik zo de jaarringen tellen en meten. Daarbij kijk ik onder andere naar het soort hout en de omstandigheden, want niet alle bomen groeien even snel. Zo is te bepalen hoe oud een boom is geworden voordat ’ie is omge-hakt. Vaak is het hout binnen een halfjaar verwerkt, dus in dit geval kun je dan de bintconstructie dateren. Van onze boerderij heb ik het bintwerk kunnen dateren op 1660. Er is een grote verbou-wing geweest in 1785 waarvan het jaartal op de gevel staat, maar het bintwerk is dus ouder. Alleen al over deze boerderij heb ik een waanzinnig archief van zo’n dui-

zend bladzijden, uit onder andere het EVC-archief. Vanaf 1511 heb ik van deze plek en de voorloper van het huidige gebouw vrijwel alle koopakten en eigenaren, corres-pondentie van de eigenaren en huurders, zoals huurcontracten en onderhoudsrekeningen. In de achttiende eeuw werd de boerde-rij verkocht aan het St. Anthony Gasthuis in Bolsward.’

Afgelopen zomer kon hij onthul-len dat de oudste boerderij van het Friese type in Reahûs staat. Na onderzoek bleek dat het hout, dat voor de binten in de kap van de schuur is gebruikt, al in 1595 was gekapt. De eikenhouten construc-tie is uniek omdat deze houtsoort na 1600 amper meer is gebruikt. Inmiddels heeft hij tal van boerde-rijen in de Greidhoeke onderzocht en beschikt hij over een dendro-theek van 500 boorstalen. Na een recente oproep in de krant gaven 25 boerderij-eigenaren aan dat ze graag willen dat hij langs komt voor onderzoek. Dat onderzoek kent drie aspecten: archiefon-derzoek, fotograferen/meten en dendrochronologisch onderzoek. Daarnaast houdt hij zich bezig met vergelijkend onderzoek. De

gegevens van alle onderzochte stalen staan in de computer. Hij heeft een programma geschreven waarin hij met anderhalf miljoen formules kan berekenen welke re-laties de stalen onderling hebben. Onlangs had hij een Eureka-mo-ment. Een test om een methode te ontwikkelen om met formules het groeiritme te bepalen leek veelbe-lovend.

Paul Borghaerts heeft een brede belangstelling, hij houdt bijvoor-beeld ook bijen en doet aan Fries dammen. In zijn leven is hij vaak van baan en plek gewisseld, maar voorlopig is hij in Easterein op zijn plek en gaat hij het liefst door met zijn onderzoek. In Nederland zijn slechts een paar dendrochro-nologen. ‘Alhoewel ik er niet voor heb gestudeerd, neemt de be-langstelling voor mijn onderzoek steeds meer toe. Instellingen als Fryske Akademy en Koninklijke Bibliotheek vragen naar mijn ge-gevens en ook vanuit het buiten-land is er interesse. Elke boerderij waar ik kan en mag binnenko-men, ga ik onderzoeken. Eigenlijk zou ik alle kennis die nu in mijn hoofd zit op moeten schrijven, ik zou alleen niet weten in welk leven. Digitaal documenteren als vorm van behoud is mijn motto. Ik meng me niet in de discussie of een boerderij wel of niet gesloopt moet worden. Wat me opvalt, is dat onopvallende boerderijen vaak eerder in aanmerking komen voor sloop dan statige boerderijen uit de negentiende eeuw, terwijl juist die eenvoudige gebouwen ouder kunnen zijn, en in mijn ogen inte-ressanter. Vaak is zulke informatie echter onbekend. Daarom werk ik aan een typologie van boerderijen. Met mijn onderzoek kan ik bij-dragen aan kennis over de Friese boerderijen.’

Paul Borghaerts kan onder de microscoop de jaarringen van het houtmonster tellen

en meten. (Foto Haye Bijlstra)


RINK VAN DER VELDEPRIIStroch Teake Oppewal

Sjueryfoarsitter Meindert Reitsma priizge it boek om de grutte fariaasje yn de ferhalen. ‘De iene kear betsjoenend, de oare kear konfrontearjend. Wat de perso-naazjes meimeitsje is bytiden absurd en ferfrjemdzjend en troch humor en selsspot bysûn-der aardich om te lêzen. Feddema

brûkt yn suver alle ferhalen in oare styl en wit troch bysûndere perspektiven de lêzer te ferrassen. Hy nimt de lêzers by de hân, om se dêrnei by de strôt te pakken.’It wie in bysûndere byienkomst. Alle fiif nominearre skriuwers, neist Feddema wiene dat Willem Schoorstra, Hylke Tromp, Johan

Veenstra en Mindert Wijnstra, wiene oanwêzich en ek famylje-leden, útjouwers, âld-sjuery leden, freonen en kunde. Mefrou Mieneke van der Velde rikte de priis út, in jildbedrach fan € 1.250 en in stiennen skulptuer fan Anne Woudwijk.www.sirkwy.nl

De freugde fan FeddemaGrut wie de freugde by Anne Feddema, doe’t er op 17 febrewaris yn it gemeentehûs fan Smellingerlân te

hearren krige dat er de Rink van der Veldepriis wûn hie mei syn ferhalebondel De triennen fan Cheetah.

Anne Feddema mei

syn priis, it byld fan

Anne Woudwijk.

(Foto Eddy Joustra)

Rink van der VeldepriisDrachten en de gemeente Smellingerlân ha har namme ferbûn oan dy fan Rink van der Velde mei it ynstellen fan de literêre priis mei syn namme. Dêr lizze plak en gemeente eare mei yn: wie Van der Velde net de populêrste Fryske skriuwer fan syn tiid? Yn Drachten gie er nei de mulo, hy wurke fruchtbere jierren as sjoernalist by de Drachtster Courant, hy wie de driuwende krêft achter de jierlikse Fryske boekemerk yn Drachten en syn moaiste ynspiraasjeplak wie it arkje op De Feanhoop, dat Fryske skriuwers fan no noch altyd brûke kinne. De oare inisjatyfnimmer ta it ynstellen fan de priis is de Friese Pers Boekerij, útjouwer fan Van der Velde syn wurk. De earste priisútrikking wie yn 2004, en dêrnei om de twa jier. It reglemint is yn maart 2012 bysteld. By de priis wurdt tsjintwurdich it bêste boek bekroand yn de sjenres dy’t Van der Velde beoefene: roman en koart ferhaal, skreaun yn it Frysk of yn in streektaal fan Fryslân. Dêrmei is ‘de Rink’ sljochtwei de priis foar de bêste roman yn Fryslân.


De fabriek van Koopmans was een familiebedrijf, dat in 1884 was opgericht. De stichter was Klaas Gerbens Koopmans (1851-1909) in Ferwerd. Hij was schipper van beroep en trouwde in 1880 met Antje Leistra, een dochter van een huisschilder uit Holwerd. Onder invloed van zijn schoonvader besloot Klaas Koopmans blijk-baar zijn oude beroep vaarwel te zeggen en als huisschilder te be-ginnen. Zijn eenmansbedrijf werd na twee jaar plotseling uitgebreid toen zijn schoonvader toetrad. De laatste was weduwnaar geworden en vervolgens bij zijn dochter en schoonzoon ingetrokken.

Na de dood van Klaas Koopmans volgde zijn zoon Pieter hem op. Hij was eerst als huisschilder en winkelier actief. Hij maakte in die tijd de meeste verf zelf. Jaren later beschreef zijn zoon hoe hij bij-voorbeeld witte verf bereidde: ‘In de stille tijd van het jaar maalde hij loodwit in olie en zinkwit in olie, de geschatte behoefte voor het komende jaar.’

Pieter Koopmans was een onder-nemend man. Hij breidde het be-

drijf uit en noemde zich sindsdien grossier. Hij wist de zaken groot aan te pakken want in 1951 begon hij een fabriek, die vervolgens zijn naam droeg. Deze was toen aan de westkant van de Hoofdstraat in Ferwerd gevestigd en werd steeds verder vergroot. De fabriek van Koopmans had na verloop van tijd een belangrijk marktaandeel verworven. De kracht lag in het fa-briceren van degelijke verfsoorten, afwijkende producten en snelle leverantie aan vele schilders- en doehetzelfzaken. Bekend waren de verfsoorten Perkoleum (transpa-rante of dekkende verf ), Perkolin en ‘wegenverf ’.

Pieter Koopmans werd opgevolgd door zijn zoon Klaas en klein-zoon Pieter. De laatste studeerde chemie in Delft en ontwikkelde nieuwe producten. Hij en zijn va-der bouwden in 1975 een nieuwe fabriek in Ferwerd, die twintig jaar later in verband met milieu-eisen moest worden verplaatst. De nieu-we vestiging was Marrum, zoals hierboven is vermeld.

De archieven van de verffabrieken zijn geïnventariseerd en binnen-kort te raadplegen bij Tresoar.

De NELF en P.K. Koopmans Verffabriek in Marrum

NIEUWE AANWINST door Barteld de Vries

De Nederlandse Electrische Lakfabriek (NELF) in Marrum viert dit jaar haar

eeuwfeest. Het bedrijf werd in 1916 opgericht en heeft in de vorige eeuw

drie verffabrieken overgenomen: in 1970 en 1976 de firma’s Kiewiet de Jonge

en Feenstra, waarna in 1998 P.K. Koopmans Verffabriek in Marrum volgde.

De laatste eigenaar had daar net een jaar tevoren een hypermoderne fabriek

gesticht maar was daarna plotseling overleden.

Klaas Gerbens Koopmans (18511909),

stichter van de fabriek.

De fabriek van NELF te Marrum, in 1997 gesticht door ir. P.K. Koopmans.


Fierderbouwend op de ûntwer-pen fan eardere generaasjes, liet frou Kars-Stienstra de basis foar it nij Frysk kostúm foar it grutste part gelyk: ‘een wijde rok, jak met schoot, waarin plisséplooitjes, tipdoek, schort en kapje.’ Mei foarbyldûntwerpen en enkêtefor-mulieren gong se by ferienings foar plattelânsfroulju del om te hearren wat de Fryske dames séls belangryk fûnen oan de dracht. Gjin slepende rokken mear, en gjin earizers as helmen, sa wie de winsk. Tsien ûntwerpen waarden yn 1950 yn de Ljouwerter Harmo-nie presintearre oan 200 froulju. It nij Frysk kostúm wie makke fan deeglike en betelbere stoffen, flatteus en goed ôfklaaiend en wie te kombinearjen mei sawol âlde as nije sieraden. Belangryk wie ek de grûnfoarm, dy’t goed draachber wie op ’e fyts. En boppedat: net te opsichtich, want ‘dat past niet bij onze Noordelijke gereserveerd-heid’.

De kennis en feardigens fan frou Kars-Stienstra op it mêd fan tekstylsierkeunst en dracht krigen

lanlik erkenning. By ferskate gelegenheden waard it nij Frysk kostúm toand oan leden fan de keninklike famylje. Ek makke se nije drachten foar Fryske hearen en foar Drinte, Walcheren en de Waadeilannen. By balletgroep Scapino ûntwurp sy de kostúms foar in folkloristyske foarstelling, wêrmei’t it selskip yn 1963 optre-de yn it Wite Hûs yn Washington op útnûging fan presidintsfrou Lady Bird Johnson. Om har his-toaryske kennis oer Fryske dracht

te dielen, skreau se in draaiboek foar in dokumintêrefilm. It re-sultaat wie de film Als een gouden ketting (1960), makke troch de Ljouwerter sineast P.J. Plantinga en opnommen by it Poptaslot yn Marsum. Dizze 16mm-film wurdt meikoarten troch it Frysk Film Argyf digitalisearre yn it ramt fan RedBot.

De argyfstikken fan de famylje Kars omfetsje it orizjinele enkête-formulier, taspraken en artikels, korrespondinsje, naaipatroanen, ferskate sketsen mei kleursugge-stjes foar stof en jern en program-maboekjes foar moadeshows. Ek binne der twa albums mei (parse)foto’s fan ûnder mear in drachtútstalling yn it Fries Museum, de ynternasjonale tentoanstelling Frisiana (1963) en it sulveren houliksfeest fan keninginne Juliana en prins Bernhard.

NIJE OANWINSTtroch Inge Heslinga

Johanna Kars en it nij Frysk kostúm

Johanna KarsStienstra betocht yn 1950 it nij Frysk kostúm. (Foto Haye Bijlstra)

‘De tijd, die ons de antieke costuums naliet, is voor mij een afge

sloten periode,’ fûn Johanna KarsStienstra (19111966). ‘Onze

tijd vraagt iets fris en levends.’ Mei in grutte foarleafde foar Fryske

dracht, mar mei it besef dat de moderne frou ta wie oan in mear

praktyske en benammen ek goedkeapere dracht, ûntwurp dizze

tekstyldosinte oan de Ljouwerter Nijverheidsskoalle yn 1950 it nij

Frysk kostúm. Trije mappen mei bysûndere argyfstikken út dizze

perioade binne koartlyn oan de soarch fan Tresoar tabetroud.


OfskiedBy de hjerstlêzing hat it bestjoer ôfskied nommen fan ponghâlder Arjen Dijkstra. Hy hat it bestjoer net mei lege hannen sitte litten, mar soarge foar in opfolger: Meindert Reitsma, in jong talint, ôfstudearre yn it Frysk en goed thús yn it Fryske kulturele klimaat. Yn de maitiidsgearkomste sille wy ôfskied nimme fan skriuwer Gryt Elsinga, ek sa’n trou lid fan it bestjoer dy’t acht jier warber west hat foar it bestjoer.

FellowshipTresoar en de Freonen fan Tresoar hawwe in Fellowship ynsteld foar jonge ûndersikers. Yn 2015 is dy aktiviteit yn de publisiteit brocht en dêrnei binne trije reaksjes ynkommen. De karkommisje, besteande út prof. dr. R.M. Esser, dr. W.J. Hoekstra en drs. S. van der Woude, hat de útstellen beoar-diele en de kar is fallen op it útstel fan Margriet Fokken dy’t it Fryske slavernijferline ûndersykje sil.

MaaitiidslêzingOp 20 april om 19.30 oere is de maaitiidslêzing fan de Freonen fan Tresoar. Undersykster Alpita

de Jong sil sprekke oer ‘Feest-vieren anno 1823: de apocriefe versie van de eerste Gysbert Japicxherdenking’.

VriendenHet aantal Vrienden van Tresoar neemt langzamerhand af. De Vrienden die er zijn, zijn meest trouwe en langdurige vrienden. Maar er komen weinig nieuwe vrienden bij. Dat is jammer, maar begrijpelijk. Nieuwe generaties laten hun betrokkenheid en be-langstelling vaker blijken op bijvoorbeeld de sociale media. Toch zou het fijn zijn als we ons vriendenaantal op peil zouden kunnen houden. Het bestuur houdt zich aanbevolen voor creatieve ideeën.

Sytse ten HoeveMei skrik hat it bestjoer fan de Freonen it berjocht fernommen fan it ferstjerren Sytse ten Hoeve. Op de earste dei fan 2016 kaam hy te ferstjerren. Foar de Freonen wie hy de man dy’t de stichting koart

nei it oprjochtsjen opset hat; hy wie jierrenlang foarsitter. Doe’t oan syn sit yn it bestjoer in ein kommen wie, kaam er noch gere-geld by aktiviteiten. Letter makke syn sûnens dat er net mear koe; dat fûn hy tige spitich. Wy binne tankber foar it wurk dat Sytse foar de Freonen dien hat.

Auck PeanstraBegjin maart kaam it drôvige nijs dat sittend bestjoerslid Auck Peanstra ferstoarn is. Se wie al in skoft siik en koe de lêste tiid net mear by de bestjoersgearkomsten fan de Freonen oanwêzich wêze. Mei de mail bleau se aktyf belut-sen. Auck hie, fan 2012 ôf, in sit yn it bestjoer út it bestjoer fan de stifting FLMD wei. Har soarchfâl-dige en doeltreffende opmerkings en bydragen yn it bestjoer waar-den tige wurdearre. Wy sille har misse en winskje har neibestean-den in soad sterkte ta.

FREONEN FAN TRESOAR

Nijs fan de StiftingFreonen fan Tresoar

Meindert Reitsma.

Sytse ten Hoeve. (Foto Jaap Spieker)

Auck Peanstra.


Letterhoeke is in útjefte fan Tresoar en de Freonen fan Tresoar Letterhoeke ferskynt trije kear yn it jier en wurdt fergees tastjoerd oan de Freonen

Freon wurde?Belje mei 058-7890789 of stjoer in mail nei [email protected] bydrage is minimaal € 20,- yn it jier. It (IBAN) rekkennûmer fan de Freonen is: NL78 RABO 0335 4795 53

Redaksje Marijke de Boer (einredaksje),Wieke de Haan, Amarens Hibma,Ids de Jong, Hilda Top (redaksje-sekretariaat) en Siem van der Woude (Tresoar) en Jannie van der Kloet (Freonen)

ByldmateriaalJohn van Geffen

Foarmjouwing Richard Bos

Printwurk Dekker Creatieve Media & Druk

Ofbylding foarkantGerhardus Adema oan it byldhouwen.

TresoarBoterhoek 1Postbus 26378901 AC Ljouwert 058 7890789 [email protected] www.tresoar.nl

www.facebook.com/tresoar www.twitter.com/tresoar www.pinterest.com/tresoar

© 2016 Tresoar en de auteurs

Aktiviteiten

april 7-15 Week van de Klassieken, Tresoar9 Tentoonstelling ‘Lest we forget...

De luchtoorlog boven Friesland 1939-1945’, Tresoar

9 Nacht van de Filosofie Fryslân, Tresoar en HCL, 15.30 - 00.30 uur13 Lezing Alexander Tuinhout en Douwe

S. Drijver, Tresoar, 19.30 uur14 Lunchlêzing Sietske Poepjes, Tresoar,

13.30 oere15 Opening tentoonstelling Piet Tauber,

Tresoar, 16.00 uur20 Maaitiidslêzing Freonen Tresoar mei

Alpita de Jong, Tresoar, 19.30 oere28 Rondleiding door Tresoar, 14.00 uur

maaie3, 4 en 6 Verdwenen families, Tresoar,

19.00 en 21.00 uur21 Fietstocht Leeuwarden e.o., start bij

de Oldehove, 13.00 uur21 Start 350e betinkingsjier Gysbert

Japicx mei koarte lêzings en muzyk, Martinitsjerke Boalsert, 15.00 oere

oant 27 Utstalling ‘Bisten en blommen’, Tresoar

juny3 Utstalling Gerhardus Adema, Tresoar19 Grutte Pier Famyljedei, Kimswert,

11.00-17.00 oere30 Rondleiding door Tresoar, 14.00 uur

july28 Rondleiding door Tresoar, 14.00 uur

augustus25 Rondleiding door Tresoar, 14.00 uur Mear ynfo? www.tresoar.nl > agindaKaarten? 058-7890792 of 058-7890740

jiergong 12 | 2016 | nûmer 1 gerhardus adema, it sukses fan … · 2019. 9. 16. · swartbûnte...

Documents