SP Ε CIΜ EN THEOLOGIC UM

B RE VIT ER EXHIBENS

DOCTRINAM NOVI TESTAMENT!D Ε

ΒΑΣΙΛΕΙΑ TOT ΘΕΟΤ

V Ε L

Τ φ Ν Ο Τ Ρ Α Ν Ω Ν.

Ο'"· ι ■ i.IQ

QUO Ό

EX SPECIALI S:JE R.vE M:T1S GRATIA

CONS. MAX. VEN. FAC. THEOL.

PUBLTCO EXAMTNT SHBJICIT

MAG. JOH. DAV. FLINTENBERGRECTOR SCHOLZ CATHED. STOCKII.

R. ACAB« LITT, HÜM. HIST» ET ANT1Q, STOGKH. MEMBRUM.·

RESPONDENTE

JOH. PHIL. HASSELGRENSTIPEND, REG. OSTROG.

IN AUD. ECCLES. D. XXII APR. MDCCGIX*

UPSALIÄ,

TYPIS EDJHAKKIåNlS»

'

, r; - ' ■ - ·■ '. ·

IN SACRAMREGIAMMAXIMS FJDEI MIRO

f ECCXESIjE: SVIOGOTHIC.®. ARCE1EPISCOPOPROCJNCELLARIQ ACADEMIiE UPSALIENSIS

EEG. ORDINIS DE STELLA POLARI COMMENDA TORIACADEMLE SVECAN7E OCTODEC1M-V1R0

S. THEQLQG1JE DOCTOR1

REVEREND!SSIMO DOMINO

MjECENATI ΜΑΧΙΜΟ

SACRUM

volbiir, debuifc:cultor devotisfimus*

JOH. PHIL» HASSELGRENj,

DOCTRINA NOVI TESTAMENTI

o ε

ΒΑΣΙΛΕΙΑ T O Χ Θ Ε G Τ

VEt

ΤΩΝ O Χ Ρ Δ Ν Ω Ν.

Ι ntelleéhis humani eam novimus esfe indolem, ut a

cognitis ad incognita, ab apertis ad abftruiiora, fen-iim et per gradus progrediatur; imo, vocabula, a re¬bus fenfui obviis defumta, ad res# quse fenfum fugiunt,exprimendas, in omnibus ufurpari linguis, nemini eftob*fcurunri. Ingenium qui vocat acutum, acre, fplendidum,judicium qui nominat fubtile et politum» voluntatem ve-ro flexibiiem et averfam, nae ilie non puichrius et orna-tius, quam vere et diftinéte loquitur. Ex fuo quafi do-micilio, intelligendi facultate adjutus, quum aitius evolatanimus humanus, divinas perfcrutaturus perfe&iones,prseftantiam humanae naturse cum illis, longisfimo licetintervallo, conferre non dubitat. Nec aliter facer Codex,qui Summi Numiuis, pro seterna hominum falute, initaconiilia manifeftans, multiplices ufurpat tropos, allego-rias, parabolas, quarum fi quasdam ad Orieritalis ilililuxuriem, vel ad poetici ingenii decora retuleris, quas¬dam dixeris e ritibus Hebraicis esfe depromtas, quis ne-get hoc metaphoricum loquendi genus, ad illuftranda totarcana et occulta, non fui tantum Ted etiam noftri tem¬poris hominibus, esfe accommodatisfimum; quis infitias

„ ibit, haec vocabula, a nativo fenfu deflexä, ita esfe in-A ter-

terpretanda, prout res fublimions indagiiiis , prout ratiocontextus, aliis ejusdem argumenti lods bene confidera-tis , puftulaverint?

In homm etiam eil nnmero phrafis, apud fcripto-res Ν. T frequentisfima, βασίλεια τα @sa vel ταν cv^oc-νων, de qua iocutione, cum orbi iitterato obfervati mesquasdam breviores, nec ullo merito, nifi veritaiis iludio,commendabiles, gravisfimis ex cauils, filiere oporreat»mitiorem mihi expeto et exfpeéto le&oris ac auditoriscenfuraui.

Genti Judaicae, non numerofisfimse, non fcienh'Tsartibusque excultse, non bellica laude florenti, ea acciditfelicitas, quam alii cuidam populo non evenisfe conftat,ut eximiam de Deo, omnium rerum auétore et modera··tore, doftrinam, et de éjus Providentia, qua humanisintereft cafibus, et ore et fcnptis proinulgaverint re¬ges, dodores, prophetee quam plurimi. mn> nuncnpaturrex et Deus, Pf. 5: 3. 84: 4. 145: 1. rex feculi et aeter-nitatis Pf. 10: 16. 29: 10. jer. 10: 10. Rex glorige Pf.24: 7—10. Rex magnus fuper omnem terram; Pf. 47:3, 8· Zach. 14: 9. rex gentium Jer. 10: 7. Opera te-ftari auftorem, et, quse altitudine praecellunt, loca haudraro indicare fublime quid et majeftatem, non fine cau-fa dicimus, ita aethereas coeli regiones, ftellis admirabili-ter difUn&as, ütut domicilium, Deo tribuunt fcripta V.T. 2 Chr. 6: 21, 25. 20: 6. Efr. 6: 12. Pf, 2: 4. n:4. 20: 7. 33: 13 &c. Throno infidens, inftar regis, ad-umbratur. Pf. f ι: 4. 47: 9. Ef. 66: r. Thren. 5-: 19.Has imagines ne putes ex infantiH ingenio crasfe esfe ef-fiftas, quod gentibus, philofophise cultura nondnm poll·tis.y accidit.. Greatoreui et res creatas a fe esfe multo

dir

3

dive fa sc cce'os coe o» um no· posfe capere Deitm,irionftrant i Ch . 2: 6. 6: iS· Neta. 9: 6 Job 1 s : g.15: j 5. α2.: ii, PC 33: 6 78: 23 103: 19. Dan 4: 32.Te.-minus iiie: cnmi rvo'1?», regnum coélorum, in V. T.nusquam reperitur. A diftirxfta notione regiminis di^infin totnm muitdum, argumentatione idonea ponitur curailla peculiaris, qua Dens ecclefiam fovet et confervat.In motite Sion arx Davidis erat asdificata, cui vicinumtemplum Hierofolynntanum, quap>opter Deus, religionisjudaicae auétor et princeps, Sion inhabitare diciturΡΓ. 9: 12. 74: 2. Et quutn negari non posfit, religio-fum culcum V. T. tvpice, ut loqui mos eft, adumbrarevarias res in N. T. praeftitas, merit© dixeris, didumEfaiae 52: 7. vivis quafi coloribus pingere futuram Evan-gelii doébinam. Quam pulchri funt fuper montes pedes evan-gelizantis, audire fadentis ρahm, evangelizantis bonum, audirefadentis fakitem: dicentis ad Sion} regnabit Deus tuus\

Non dubia conjeftura obfervafc Schoetgentus inHoris Hebraids p. 1150 fotmulam: regnum coelorujt , addefignandum adventum Mesliae, uütatisfimam fuisfe apudJudaeos, temponbus Chrifti, neque alias Johannem Ba-ptiftam, Salvatorem noftrum, Pharifaeos et auditores eo-rum eatn potuisie tam isepe proferre et inteliigere, licetin fcriptis j^dseorum vulgatiore notione in-dicet religionem judaicain, Monet idem in pjsefationeejusdem übt i § XIV fcriptores Judaicos Ν Teftamentifcriptis esl'e reeentiores, verba tarnen et dobbinas Rab-binorum antiquisfimorum in ipils contineri. Quid vero,in hac confarcinatione, ut ipfe vocat, fit antiquius, quidrecentius, non facile erit judicatu, et concedendum: fieadem utrobique occurrat pbraiis, vim habeat diverfamnecesfe eft, pro diverfo ludaeorum et Chriftianorum fy-

A α fte-

4

ftemate theologico. Vornbula ef phrafes retinentur, ufu»et fignificatio muta tur, qnemadmodum ad dedaratidäineandem reut, varise adhiberi po&funt fimilitudines, Va¬rize loquendi ibrmuiaa a}.,

Vocnbilum ig i tur adhibuere fcriptores Novi Foe·devis coti muni tuoc temporis^ufu réceptum, βασιλέων τα0cé? vel, ut Mathaeos loquitur, βασίλεια των ου^a vων ^ quo-ruiu l )Co eriam βασίλεια ^bibiute ponitur.. Exp imiturquoque poitea per regnum Jeiu Chrifti Joh. ig36. Eph.5: 5. Colof. 1: 13.

Proprietäten) hujus termin! examinaturus, primaanimadverto, eiun infigniri nomine τα μυ^α. Math.IV. 10. Luc. VII. 10. Hocce vocabulum , Γι, praeeunti-bus Lexicographis^. fignificare poftuläveris, vel rem ab·fconditain et fecretam, vel facram rationi humanae in-cognitatn·, quae non fcitur,, nifi ex patefa&ione Dei,utraque his locis non incongrua videtur explicatio. Mul-titud ne facrificiorum, feftorum,, caerimoniarum , adpara-tu, inquam, oculos fafcinanti, non fecus ac religioneinGiaecorum et Romanorum, judaieam abundasfe conftat,fed negari non poteib, monitis et praeceptis, quae in Pfaf-mis et icriptis prophetarum, de Divina potentia, juftitiaet gratia, de malitia et imbeciliitate generis hurnani, de

pec-

0) Si c voces ny.tgtt, (pws et owrygiu,. quoad iignificatum, cumry βχσιλακ ®ιχ in N. T. non raro bene cohserent. Ή jj/uegit ·ηγγικ&>Kom. 131 12. εγγιΐ-χσοί Hebr. 10! 25.. ijfttgct ciATr]gi<x.s 2 Cor. 6; 2.νιοι tifASgxs 1 Th, 5: 5. litiv rtjv, y/utgav, Job. 8·· 56. νμι§κ τκ im τ*uvSguncx huc. /7: 22 φ»ΐ tts κποκκλνψιν. Luc. 2: 32· σικνοο φωτοε Eph.5,: 8· ν'01 Φ' 1 Thef. 5; 5» ΦΜς $*νμκ?ιον ι Pet. 2:9· φω* Math..41 16· φωε ιληλν&ιν Job. 3: *9· hoyos tus auTVgixs 13: 20, tVKy^-"j/tXw ftjs c, Epb, 11 13· κ,Χτ^ονομειν ffiorvgiocv Hebr. I) 14·

5

peccatorum agnitione, de pietafe in Deum, utut ver&efaprentiae fonte, proponuntur, illud inesfe fublimitatis etaudio itatis, quam apud . ingen iofisfim os' ai (Ttoies genfcisvel litte^arisfimse., vel beWieofisfimaél,, fruftra quaefieris.Majo. tarnen, inter Judaeos, numerus, ut fieri fölet,negieclis divinis ädmonitionibus, maxi ra as dedit curasrebus fligitiofis,, vanis. vel fal tern eaducis, neque basopiniones in melius redigere poiuerunt tortnofae Talmu-diitarnm tricae. ExfpeéLbatur Mesfias, regaii ornatuspoteftate et infignibus, exfpeélabantur opes, divitiae, li-bertas.. Falfam hane perfvafionem non afifit Servatornofter, ied correxit; dodtrinam de reg no Dei, non nu-be fabularura obfeuravit, fed aptis expJicavit ümiljtudini-bus, quibus pectora ad araorem rernm coeleftium firma-ret; attanien feη fira, ne qitidem difcipuli ejus illi fuerunt,qui omηem bonorum terreftrium fpetir inomento depo-fuere. De hoc myfterio loquitur Apoftolus diceJns Rom.16: ι\. αποκχλυψ/ν μυ^ηςια χξονοις αιώνιο ις σεσιγημενα, ι Cor.2: 7· σοφιαν <Ρ)εα ενν μυςηξίω.· Eph. 6: ig. μυσ. τα ίυαγγελια,ι Col. 1: 2 6. μνσ. ασιοκεκξυμμενον νυν ι εφανε^ω^η τοις αγ>ας.·Quid vero hoc fit myfterium aperit ι Tim. 3: 16, 0£o$vεφοινεξθύ$γ] sv σαςκι..

Annunciatio regni Dei pluribus in locis ευαγγελιονaudit. Difcipulis Johannis Baptifiae, quaerentibus nuraJefus esfet Mesfias, a Deo prom is lus, peripicue eft »e-fponfum:: narrare miraculorum copiara et cuod pruperi-bus, h. e. ijs, qui ope et gratia divina fe egere fentiunt,evangelium, doceatur. Math. 11: 5. Johannes ipfe diciturpraedicasfe εις αφεσιν των αμαςτιων Marc. 1: 4· Luc. Τ.3· ille , a quo Salvator nofier vocatur, ο αμνός τα Θεα οκίξοον την οίμοίξτιαν τα κόσμα Joh. 1: 29. Judaeis, jngum Ro¬manorum» segre ferentibus,, nihil optabilius contingere1

po>*

potuit quam libedas politica, ifa homini, rea tum pecca-torum et pcenam timenti, ni ill jucundius, quam 1'pesfalutis er gratiae divinae per Ch dum. Saepisfime igiturtiuucupatur evangelium Dei et J^fu Ch ilti, ac aliis ad*jnndis epithetis; ευ τηε χοίξιτοε Ad. 20: 24. fu ms oam·ξκχς Eph, ι: 13 ευ. ms είξψης Epb. 6: 15, Im adis Αρ.g: 12. 28: 23, 31· annurfciatio regnrl D u cum dod-ina demeritis Salvatoris noftri ardisfnne conjnngirnr. De pro-mulgatione hujus regni cum narrat Seriptura Sacra, idexpiimit dicendo: svocyyéh&>v, ad ilgnificandam Jaeti-tiarn nuntii, κη^υα-σ&ν er δκχ,γγελλειν, quatenus haec dod i-na omniblls hominibus publice eft parefada, όιαμοίςτυξε'erat et πει&ειν, quo certifudo et vis ejus perfvadendi in-dicatur, λε/ειν et λαλ^ν, quippe quae ore et verbis pro*lata.

Popnio, rempublicam ilorentem exfpedanti, etplurima bona non nifi a fortuna et cafu fperanti, tene¬bris circumfufa non potuifc non videri dodiina, nec omni-110 accepta, quippe quae erat occupata, in corrigendisdefideriis anirri, in revocandis hominibus a vitiis ad vir-tutem, a terra in coelum, unde vocatur σκοινΰοολον lovéttids, Ελλ^σ; μωξίού.

Nec, ante mortem Salvatoris et praeftitam fatisfa-dionem, haec clarisfime patere potuit. Asfumta e regnoiimilitudlne, fi ad regulas noib ae eloquentiae eam explica-re placuerit, longiore fermone expofita inveniremus,qualis et quanta fit regis potenria, legum fapientia, obfe-quii necesiitas, fubditorum felicitas; fed, in alias ple-rumque comparationes, ex rebus cognitis petitas, oratioSalvatoris defledit. Ad quas rite intelligendas non pa-ruin conducit obférvatio Glassii in Philologia facra p.

491.

49τ· Cum freqaenter dicitur, Jimiii eß regnum coelorum hiitcvel. 7/// ra, M07Z oportet intelligere, ßmilitudmem fumtam inomnibus· fuis partibus convenire regni coelornm myßeriis, cumfufficiat, illam convenire in ea regni coelornm parte aut conditio7ieypropter quam declarandam erat asfvmta. Cum gratio fiitapiSet ferroeuto confertur reghum coelorum Math. 13: 3 t,33. Marc. 4: 30. Luc. 13: 18, 20. Semina minuta ,altis-fimas et ramofas gignete a tbares», quia vulgare, in ani-mis hominum raro parit admirationem, quamvis maxi¬ma inde eluceat creatoris potentia, nmtne, pari fplen-dore, regna g^atiae et glotfae, ut Ioquuntur Theologi,divinam non promunt juftitiam et miiericordiafti ? Vide-bis rempublicam judaicam funditus everfarn, populumubique difperfum, afiis populis ibbjedhim, non immiftutmVidebis facra ethnicorum, elegantisfimis ingeniis polita,armis fuffulta, opinione citius cadere, oracula conticefce-re; ac religionem Chrifiianaui diu contemtatn, fine vio-lentia, fine dolo, viftricem fie erigere per prsedicafionemEvangelii. Efaias 53: iö. dicit: poßquam animam fuam po-fuit facrificium expiatorium, videbit fernen, quo ecclefiam Chri-fti, colle&ain ex femine Jpirituali, feu vere credentibus,defignari putant Theologi et Exegetae multi. QuaeMath. 13: 24. et Marc 4: 26. inftituitur collatio inter¬regnum coelorum et hominem feminantem nee non aliaMath. 13: 47. cum verriculo in inare jadto in eundetnfcopurn diriguntur, ita tarnen, 11t confirment, multis ho-minibus evangelium doceri, paucos cives regni coeleftiscenferi. Et contentione fadla cum nuptiis a Rege para»tis Math. 22 : 2. quid indicat nifi gratiam divinam omni¬bus oblatam, pediora vero hominum obftinata et claufa?Dona iterum gratiae non ad normam externarnm aélio-num firrifte diftribui, nee credenti convenire alterius in»videri felicitati, parabola de patrefamilias operarios pro

vi?*

s

vinea conducente," ante oculos ponifc Math. 20. Divi-tiatn quidem gratiam gratis accipi fed minime fecuro etnegligenti animo; et eum oportere, qui a Deo ipfe fpe-ret remisfionem peccatorum, peccanti fratri ignofeere,duae aliae parabolae, de virginibus prudentibus et ftolidis,Math. 25. de rege rationem cum fervis conferente, Math.18: 23. Iuculendsfime explicant. Preeftantiam tandemeximiam et necesiitatem do&rinae de regno coelorum,h. e. de adventu Salvatoris, de gratia Dei, de fide, defanélimonia, de aeterna falute, perfpicuam reddunt fnnili-tudines de thefauro defosfo et bona margarita Math. 13:44· 45·

Non tamen alia defunt, omisfis hisce involucris,loca Scripturae Sacrae, quae fines et terminos regni Dei,quae ho<r»ines, ipfi intiomisfos vel ab eo excluios, aper-tius defcribunt. In Joh. 18: 36. asierit Servator: v βοο·σιλειοο y\ εμη ουκ εςιν εκ του κόσμα τούτα, fe quidem non ca- /rere regali majeilate, etfi non fit, qualem ante fe ferantreges mundi hujus; potentiarn fuam exercitibus non in-niti, fed illuminationi homirtum a fpiritu fanéto per ver-bum; fubditos fuos, quos fratres nominat, non portarearma mortifera, fed precibus ipforum ipfos coelos apertos iri. Unde regnum Dei non venire dicitur μετοο ποο«ξοίτηξψεως, cum externa quadam pompa, quae oculos fe-riat. Luc. 17: 20. Inter Judaeos ad religionem chriftia-nam Romae converfos, quum alii ftatuta Mofaica de ci-bis prohibitis fcrupuiofius urgerent, alii libertatem, nonfine offenfione, extenderent, Apoftolus dicit Rom. 14:17» ουκ εξιν t] βοοτιΧειοο τ. Θ. βξοοσις και στοσ^ς > et egregiecommonet de au&oritate confcientiae, de offendiculo evi-tando, de aliis non judicandis vel fpernendis. De τοις πεφυ-(Γίωμενοιε, qui in eccleiia Corinthiaca, fcientia inflati, ma¬

gni-

gnifica ja&ibant verba, adhortatur ApoftoluS i Cor. 4:10. ου εν λογω ti βασίλεια τ. Θ. αλλ* εν δυνάμει. Illuftran-tur haec, ni fallo**, ex epiftola Jaeobi 4: 16, 17 ubi legi¬bus : στασα καυχησις τοιαύτη στονηξα et ει^οτι καλόν στοιειν,Kcct μη TtotbVTi, αμαξτια αυτω εξtv.

Quo primum fonuit vox, adventus Mesfiae prae-nuntia , hoc auditum eit vérbum , Math. 3: 2. μετανοείτε,munate animurn, reilpifcite, poenitentiam agite, quoddeinde ab ipib Salvatore repetitum invenitur. Certo cer-tius habeas, maximae turbse, externam in hoc mundofelicrtatem o nnibus votis defideranti, parum curae fuis-fe divinarn hane ädmonitiohern, fed ne dubites, *quos-dam in gente judaica éxftitisfe, qui, V T. fcripta atfcen-tius fcrutantes, fupra vulgus faperent et fapientiae veraefaciliorés commodarent aures. Jofepho declaravit ange¬lus, Jefum libératurum popiilos, non ex praepotenti Ro-manorum dominatione, fed ex peccatorum dotninio.Zacharias divinatione pfsediélt, Jefum venfcurum, ad dan-dam falu^is fcientiam, per rsmisfionem peccatorum. Luc.1; 77. De Simeone, hominé pio et juflo, legimus, cumexfpsftasfe παςακλησιν τα Ίσξαηλ, et quum Spiritus San-ftus non fernel nomine τ8 παξακ?\ήτ8 inlignitur, de fen-fu, non eft, ut disputemus. Poftquam jam Salvator neceerat efeptus, et quidem μετά άνομων ελογισ&ή, perfiftitJofephus, fenator honeftus, in exfpe&atione regni DeiMarc. 15: 43. ♦ ,

In explicatione verborum Chrifti ad Pharifaeos Luc.17. ii. t$8 t βασ. τ. Θ, εντός υμών εστίν disfentiunt incer-pretes, ultima verba ajfis latine reddentibus: in tnedio ve-flrum, aliis: in anitnif veflris. Locum fi invenire poterit»contra praeclaros viros aliter fentientes, mea hac in re

B opi-

ΙΟ

©pinio, dixeriro, nec poftremam interpretationern planeabfonam esfe, nam, quamvis Phariiäei, quid ad regnumDei pertineret, revera non experti esfent, nihil iirpe-dit, quominus Servator ipfis declaret, hujus regni federnesfe qnaerendam, in peétoribus hominum, non in exter¬nas libertatis ufu. Saltem cum bac dicerdi ratione aliseconveninnt fovmae: uhr&eict Χςιςα ev εμοι, Χξΐ^οε λαλούν tvψοί, Χξΐ^ος εν νμιν) et qua? iunt reliqua.

Nicodemo refpondit Jefus, neminem posfe intrareregnum Dei, sav μη yswrjSrj ανα>$εν. Quoiundam inre?pre-tamenta confideianti, mihi liceat ingenue et aperte di*cere, quid fenfciam, liceat, jure quodam, exfcnbere ver-ba, qua? Ieguntur in commentariis Theolcgicis, optimenotis, nec minus adamatis, p. 436. fjudcei transitum Gen-tilitm ad fna Jana regenerationem vocarunt. Chriftus tarnenejumodi locntione non tam externam Religioiiis mutationm, quamprcecipue intcrnam animi emendationeni inctilcavit. Naturam ho-mimim corruptam esfe et peccaminofam, ger.us huma¬nuni fangvine Chriiti esfe redemtum, operam SpiritusSar&i in homine renovando et regenerando esfe neces-fariam, novi Teilamenti fcriptores omnibus paginis do¬cent, hortantur, perfvadent. Hinc σα<?£ et πνεύμα, ζωηet Suvoctcs, (fas et σκοτοs, ο α\Βξω7jos ττα\αιος et v.uivcs,invicetn oppofitä, ab ipfis ufurpantur, ad explicandam,quantum in hac vita fieri poterit, animi hnmani mutafio-nem, non imaginariam, non propriis innixam viribus;quo veritati et ialuti hominum fatisfiat, non eum in fi-nem, nt longa pi ofeiyioruin caterva refigio crefcat chri-ftiana. Sufficit recenfere haec eflfata fcripturae facras:το πνεύμα, ζωοποιει Joh. 6: 63, 2 Cor. 3: 6. ίνα ζαην εχωσιJoh. 10: 10. hoc πιςευοντες ζ&,ην εχητε ev τω ονοματι Χξίτα Joh. 20:31. sv αύται ξωη ψ Joh. χ; 4· νομοί τα πνενματos τv\s

Rom«.

II

Rom. 8 · 2, o syw rcv tW, εχει rr,v {ωψ ι Job 5: T2.c κςυπτοε rr\s χαξ&αε κν^ξωπος ι Pet. 3: 4. tj ζων\ υμώνκεκξυπτut συν τω Χξίςω εν τω θεω ColosJ. 3 - 3·

Sacros Ν. Τ. libros fedulo perfcrutanti, quemad-Tnqdum facile patebit, nativitatem, vitam et mortem Sal-vaforis, Spiritum Sanélum fuper Apoftolos effufum, to-tnmque adeo religionis Chriftianae fundameotum, in aliamtendere metam, quam ut moralia quaedam praecepta,quae rationi e luinine naturae innotefcunt, tantum repe-tita proponantur, ita Itftorem nulluni fügeré poteft, re-gulas et adtnonifiones, quibus vir tus confirmetur, vitiaeradicentur, in his fcripiis um qua 111 nan negügi vel flcc·ci aeftimari. Principiufn ieilicet inoralitatis lubtilius ex-aminatum , varia officiorum genera diftin&ius deicripta,vires rationis humanae in ipiis praeftandis iaudatas, habe-bis, legendo philoiophos et anfciquiores et recentiores,fed bonos mores, bonum ordinena, mutua inter hominesofficia, in republica, in ecclefia, in familia, a Salvatoreet Apoftolis nullo non tempore extolli, utut Chriftiano*non tamquam fontem et originein fölutis led tam-quam frudlus fidei, necesfaria, confitearis. Qni inflagitiis et pravitate verfantur, qui hoftili animo in aliosdelaeviunt, qui inlidias ftruunt, qui pietate et caritatefucåta Deum bominesque fallere cupiunt, bi onines e re¬gn o Dei exclufi judicaiuur. 1 Cor. 6: 9, 10. Gal. 5: αι.Math. 5 : 20. 7: ai.

Vocabulum ρ, aliis adjun&um, in lingua hebraicanon inconcinne exprimere varias relationes, ex lexico-graphis difcimus e. g. filiuni nequitiae, mortis, pfovinciae»terrae. Hane conftruendi rationem imitati, fcriptores N.T. uiurpaut verba: Cicv et tskxcv, Ltguntur uoi φωτοε^

B 2 *'ξΗ—

emw\?, απώλειας, απε&εια?, τα νυμφωνος, τεκν« υπακοής,ο^γης, κχτχξχς. Adventum Mesfiae» cum plerique Ju¬riaeorum animo fibi effi igebant, lub fpecie regni, non eftrai>*um, quod fe ipos vass της βασιλείας vocaverint, quofenfu verba lumi posfunt apud Math. 8: 12. De regnovero Chrifti fpMuiaji, de fidelibüs, quse exftant Math.13, 38. explicari fius dub'o debent. Hinc κληςονομειν r. ß.© i εχειν κληξονομιαν εν β. r. Θ.·, πνεύμα υιοθεσία;; απολαμ·βχνειν υιοΒετιαν.

Pfarima certe fuperfunfc difta Ν. T. ubi mentio in-jicitur rvjs βασιλείας Τ8 @εχ, attamen quoniarn niearumnon eil virium, ditisfimos Sacrarum Litterarum theTauroseruditis aperire, nec alio nunc fpe&at confiiium, quamut niese in hisce evol vendis induftriae, quantulacunquefit, publicum exftaret documentum, hisce meditationi-bus, bona cum venia, finem impono.

Έζαπόστειλον την σοφίαν ε£ αγίων ύξοίνο» vt και απο Βξό-VS ίόζης σον ττεμ-φον αυτήν, ίνα σνμπαξ8τα μοι κοπιχση κα)γ) Si τί ίυαςβστον Ιστι παξά σοι,

L. Sapient, C. IX. v« ία